Заградка 4 - 2016

A D Z EC I ^ASOPIS Z ROK LXIХ • ^ISLO 4 АПРИЛ • 2016 CENA 100 DIN

БАМБИ ФЕСТ РОЗВЕШЕЛЄЛ ЦАЛИ ВАЛАЛ Уж традицийни, 21. по шоре Бамби фест – Дзень ПУ „Бамби” Кула, 7. априла отримани и у Руским Керестуре. У Велькей сали Дома култури дзеци зоз пейцох воспитних ґрупох оддзелєня „Цицибан” розвешельовали публику зоз програму хтору им помагали пририхтац їх виховательки Наташа Настасич, Емилия Костич, Оленка Русковски, Блаженка Мецек и Ксения Бучкович, вєдно зоз сотруднїцами. Представели ше и дзеци зоз Музичней школи зоз хторима роби Татяна Фейди, и дзеци зоз

Малей школи анґлийского язика зоз свою учительку Сандру Надь. На бини було барз весело. Зменьовали ше рухи на музику, драмски слички зоз музику, драматизовани вше живи драмски слички, танци, рецитациї, а дзеци мали костими присподобени улогом у хторих були главни на велькей бини, та наисце було мило припатрац ше на мали, будуци розсаднїк нашей култури. Виховательки унєсли вельо сцелосци и креативносци до сценоґрафиї и до костимох, а найвецей уткали любови ґу своїм малим школяриком и ґу роботи з нїма. Радовали ше родичи и родзини, радовали ше шицки зоз „Цицибану”, а найвеселши були предшколски дзеци – учашнїки на Бамби фесту. М. Р.

НАШО УСПИШНИ РЕЦИТАТОРЕ На Зонскей смотри рецитаторох хтора отримана 19. и 20. марца у Бачу, участвовали школяре зоз Заходнобачкого и Южнобачкого округу. Медзи нїма були и нашо талантовани рецитаторе хтори рецитовали по руски. Покраїнска смотра будзе у Сечню од 21. по 23. април, а на тото змаганє ше пласовали: Катарина Недич зоз Коцура, Ребека Семан зоз Руского Керестура и Кристина Дюранїн зоз Дюрдьова у младшим возросту, Валентина Михняк и Валентина Салаґ зоз Дюрдьова, и Матей Шепински зоз Руского Керестура у штреднїм возросту, и Тимеа Будински, Леонтина Штефанко зоз Руского Керестура, и Мирослав Малацко и Александар Планкош тиж зоз Керестура, алє тераз представяли Руски Културни центер у Новим Садзе. У Бачу на змаганю одлични були и други нашо рецитаторе: Мижо Ковач зоз Нового Саду, Ксения Вереш, Милица Михальовски и Иван Молнар зоз Дюрдьова, Валентина Новта и Микола Еделински зоз Руского Керестура, Дияна Канюґа зоз Кули, Павле Медєши зоз Вербасу и Марко Недич зоз Коцура. М. А.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Martica Tama{ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: ARTPRINT MEDIA DOO NOVI SAD

YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine.

– Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку 1. Яр у баби и дїда 2. Танєчнїки РКЦ з Нового Саду на Осмомарцовским концерту у Дюрдьове

Конєц школского рока ище вчас и споминац и чекац го, бо потамаль треба крачац и влєчиц обовязки скоро два мешаци. Кажди тидзень змаганя, путованя, програми, стретнуца..., а медзи тима краснима подїями контролни задатки и одвитованя за цо лєпши оцени, та як шицко тото треба посцигнуц? И вец ище треба дзбац и о„Заградки”! Зоз даєдних школох сотруднїки посилаю роботи барз поряднє, та им вец часто и обявени рисунки лєбо писмени состави. Поопатрайце на 22. боку чийо мена ше найчастейше зявюю у рубрики „Вашо роботи”. Там нє пише хто волї рисовац, а хто писац, а я вам виволам же, по тим цо посилаце, випатра вельо лєгчейше нарисовац дацо як описац. Розуми ше же лєгчейше, бо крашнє рисовац знаю и тоти школяре хтори ше ище нє научели приповедац и писац по руски. А одлични резултати посцигнути на Медзиокружним змаганю зоз руского язика указали же ше барз трудзице крашнє научиц приповедац и на своїм мацеринским язику, гоч годзини того виборного предмету маце лєм раз лєбо два раз у тижню. Читайце „Заградку”, та по Републичне змаганє хторе будзе идуцого мешаца, дацо цо годно буц на тестох, сиґурно научице и зоз нєй. Вельо сцелосци за ученє и бавенє жада вам ваша редакторка

МИКОЛА СКУБАН

ЧОМ СЛУНКО ШВИЦИ Слунко швици же би нашо крави пасли на пажици. Слунко швици же би сладке грозно зрело у винїци. Слунко швици же би ище красше зашпивали птици. Слунко швици же би швидше зрели жовти кукурици. Слунко швици же би мед зберали пчоли-роботнїци. Слунко швици же би було мило прейсц ше по улїци.

Б

ЧАЛОВКА ПЕТРО

ул єден чловек – Чаловка Петро. Мал єдну краву. Предал ю, пошол до карчми та заплацел качмарови най му да єсц и пиц на ютре. Пошол и до другей карчми, и там заплацел: кед придзе ютре, най ше задармо нає и напиє. Пошол и до трецей. И там заплацел най ютре може пиц. Кед други дзень – людзе иду подражни, а Чаловка Петро шеднє – пита єсц и пиц. Як ше нає, вдери з калапом до стола. Пита ше качмара: „Плацел мой клобук?” Качмар гутори: „Плацел чесно, и другираз!” Пойдзе до другей карчми – и там пиє, а троме млади ше припатраю як вон пиє, а нє плаци. Чаловка Петро, як ше напиє – вдери до стола з калапом та ше пита качмарови: „Плацел мой клобук?” Качмар му гутори: „Плацел чесно, и другираз!” Пойдзе и до трецей карчми, а тоти троме з нїм пию. Як ше напию, Чаловка Петро вдери до стола з калапом, гвари качмарови: „Плацел мой клобук?” Качмар гутори: „Плацел чесно, и другираз!” Тоти троме млади хлопи ше питаю Чаловки: „Предаш нам тот клобук?” Вон гутори: „Предам за тристо форинти.” Вони го виплаца, пойду до карчми, питаю ме са, наєдза ше и пию вина. Раз єден гутори: „Пайташе, плациц треба.” Вони гуторя: „Будзе клобук плациц.” Вежнє єден калап, вола качмара та му гвари: „Плацел наш клобук?” Качмар гутори: „Нє шальце ше, клобук нє плаци, алє ви плацице!” Други пайташ гутори: „Ти нє знаш, дай най я!” Вдери з калапом, та гвари: „Плацел наш клобук?” Качмар гутори: „Нє шальце ви ше, алє плацце!” Треци гутори: „Ви, пайташе, нє знаце. Видзели сце як вон бил!” Вдери и тот треци та гвари: „Плацел наш клобук?” Качмар ше погнївал, по слал по бандурох, побили их и заплацели. Видзели вони же их Чаловка спревед. Пойду вони його забиц. Кед пойду до ньго, а Чаловка Петро лєжи умарти. А жена им гутори: „Кед го вам барз треба, та го ожиєм”. Вони лєдво чекаю. Вежнє жена пранїк, вдери Петра по ногох, та гутори ґу ньому: „Стань, пайташе ци пришли.” Кед го вдери три раз, тот ожил. Нє бул умарти, алє их так преводзел. А тоти троме уж з нїм нє бешедовац, алє пранїк купиц! Питаю ше же за кельо им преда. „За тристо форинти.” Вежню пранїк тоти троме и пойду до варошу, же буду оживйовац гоч кого хто будзе умарти. Питаю ше у варошу же цо у нїм єст нового. Гуторя им же кральова дзивка умарла. Вони дораз гуторя же ю вони годни ожиц. Дораз даю знац до краля же єст таки людзе цо годни ожиц умарте. Дораз по нїх пришли и приведли их там ґу умартому. Вони ше там картали до пол ноци. Єден гутори: „Гайде, пайташе, треба най ожиєме тоту дзивку, кральовну.” Други пайташ гутори: „Маме кеди до рана!” Алє вони почали пробовац. Вежнє єден пранїк, вдери ю по ноги, гутори: „Стань, кральовно, питаче ци пришли!”

Вдери три раз, вона ше анї нє руши. Вежнє други пранїк: „Дай, пайташ, ти нє знаш биц.” Вдери раз: „Стань, кральовно, питаче ци пришли.” Вона нїч. Анї ше нє руши. Треци пайташ гутори: „Ви нє знаце оживяц!” Вежнє вон пранїк, вдери ю по ноги: „Стань, кральовно, питаче ци пришли!” Вдери ю другираз – одбиє єй ногу; вдери по другей – одбил и другу! Видзели вони же су спреведзени од Чаловка Петра, алє ше боя же умартей так погубели и ноги поламали, та ше покрили под посцель. Кед ту рано, людзе патра през облак – умарте розтрешене, а тоти под посцелю. Пойду до хижи – дораз видза же нє добре. Дали им по пейдзешат палїци. Пошли вони знова же забию Чаловку Петра. Пойду до ньго на коньох, та станю под капуру, питаю ше жени же дзе ґазда. Вона гутори: „Маме проса у загради, а там верба сце спаднуц, та подопар.” Повяжу конї, пойду до загради та ше му питаю: „Чи мож ту конї напоїц?” Чаловка Петро им гутори: „Нєт у валалє лєм два студнї, та сце нє годни напоїц конї бо нє знаце же дзе, алє подзце тоту криву вербу подопрец, бо ми спаднє на просо, а я пойдзем напоїц.” Вони пришли та подопарли

тоту криву вербу, а Чаловка Петро вжал конї та пошол напоїц. Пошол та ше нє врацел. Конї предал, сам ше скрил. А тоти троме го глєдали. Чаловка Петро вошол до єдного гордова и там го вони нашли. Питали ше за ньго, же хто то у тим гордове. А жена гуторела: „Мой чловек, Чаловка Петро. Вон ше вдерел до гордова и справел ше на оцет. ” А вони гуторели: „Добри чловек бул, най го пахаме, чи добри оцет з нього.” Чаловка Петро мал клїщи. Кед тоти вохпали нос до гордова, а вон влапел до клїщох, та єдному одорвал нос. Други пайташ ше пита: „Чи є квашни?” А тот влапел нос до двох рукох, та гевти нє видзели чи му є одорвани. Шицким тром носи поодривал. Кед пойду далєй, та єден гутори: „Браца, мнє нос одорвал!” И други гутори: „Ша и мнє!” Шицким тром поодривал. Заш ше догварели же го забию. Пошли ґу ньому, розбили гордов, виняли го вонка. Видзел Чаловка Петро же го уж забию. Гуторел им сам: „Робце ми цо сцеце, лєм ме до меха нє положце, и нє руцайце ме ту ґу тому мосту, бо будзе кравар исц зоз статком през тот мост, та ме тоти крави поґазлую у меху.” Тоти двоме гуторя: „Кед ше бої од меха, положме го до меха, най го крави поґажа.” Положели го до меха, завязали го, та го шицки троме нєсли ґу мосту. Идзе тамаль кравар, а тот у меху кричи: „Я нє будзем у Будзинє краль!” А кравар себе дума: „Та ти нє будзеш краль? Будзем я!” – И фришко го розязал та сам вошол до меха. Тоти троме нє були там теди, бо ишли вельо крави, та ше бали же и їх поґазлую. Кед крави прешли, тоти троме приду патриц чи Петро задавени. А кравар кричи у меху: „Я будзем у Будзинє краль!” Тоти троме гуторя: „ Ище би ши сцел буц и краль у Будзинє!” Влапели го, руцели до води. Вони думали же то Чаловка Петро, а то кравар бул. Кед пойду далєй, а Чаловка Петро при кравох стої. Тоти ше го питаю: „Дзе ши телї статок достал?” Вон им гутори: „Руцели сце ме до води, та видзице кельо там єст статку у води.” Статок бул при води, та кед пошли опатриц, видзело ше же єст и у води. Так ше догварели тоти троме же пойдзе до води єден и кед будзе махац та най поскакаю шицки. Перши скочел, почал ше давиц та махал з руками. Вони думали же их вола, поскакали та ше шицки троме подавели. Так ше Чаловка Петро отрес тих трох дуракох, та и тераз фиґлює, кед нє умар. Руска народна приповедка

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА РАДЯРД КИПЛИНҐ Радярд Киплинґ народзени 1865. року у Бомбаю (нєшка Мумбай) у Индиї. Мал безбрижне, веселе дзецинство, алє кед му було шейсц роки, родичи го по слали до Анґлиї до школи. Кед мал седемнац роки, врацел ше до своєй Индиї. Почал робиц як новинар и цали живот писал публицистични и литературни твори. Барз вельо путовал, та у своїх писньох, приповедкох и драгописох оживйовал памятки зоз Бурми, Япону, Австралиї, Нового Зеланду, Южней Африки, Америки и других жемох. Написал вецей як тристо приповедки, штири романи, пейц кнїжки поезиї, єден театрални фалат и даскельо кнїжки о актуалних политичних збуваньох. За литературу Радярд Киплинґ 1907. року достал Нобелову награду. Умар 1936. року у Лондону. Найпознатша кнїжка то „Кнїжка о джунґли” хтору написал 1894. року, а гоч од теди прешол вецей як єден вик, петнац приповедки облапени под тим насловом и нєшка у школских програмох як домашня лектира.

КНЇЖКА О ДЖУНҐЛИ У тей кнїжки описани живот єдного хлапца котрому було мено Моґли. Як ше лєм нашол у джунґли? Як ше лєм згварял зоз животинями? Хто му помогнул знайсц ше там у нєпознатим краю, у дзивини? Читаюци кнїжку, дознала сом же хлапца виховали вовки. Нашли го опрез пещери у котрей жили. Єдного вечара оцец вовк и мац вовчица чули якеш сущанє и кед викукли, видзели малого, голого хлапчика. Дали му мено Моґли, цо значи – жаба. Оцец вовк го унєсол до пещери дзе ше о нїм старала мац вовчица. Медзитим, през дзиру пещери ше прецагла страшна, гнїваца глава злого тиґриша Шир-Кана. Вон сцел вжац Моґлия. Вовчица застрашела нєжадану жвир, та тиґриш сцекол, алє ше зарекол же кеди-теди влапи хлапца. Кнїжка описує возбудлїви живот Моґлия. Єдного дня упознал и свою власну мацер. Будзе мушиц одлучиц дзе будзе жиц: чи медзи людзми, чи медзи животинями... Цо одлучел, дознаце кед пречитаце цалу кнїжку. Нє побануєце. Марина Джуджар, V Руски Керестур

ЛАСЛО БЛАШКОВИЧ

ИСТОРИЙНА ГРИШКА Особи: ЗОРАН, ВЕСНА, МИРКО ЗОРАН: Сцеш, Весно, най ци задам єдну загадку? ВЕСНА: Сцем, гайде, поведз. ЗОРАН: Кед нє знєєш пред нїм калап, може ше нагнївац, однєше го гет високо, и нє зосце го сам врациц? ВЕСНА: Знам, то витор. ЗОРАН: Одвит точни! ВЕСНА: А знаш ти хто одкрил витор? ЗОРАН: Нє знам, а ти знаш? ВЕСНА: Нє знам анї я. ЗОРАН: Чом ше ми вец питаш? ВЕСНА: Прето же нє знам. Кед бим знала, нє питала бим ци ше. ЗОРАН: Добре, думал сом же даяка франта, а ти ше озбильно питаш. Вец о тим мушим добре роздумац (патри до висока и маха з главу). ВЕСНА: Чом тераз махаш з главу? ЗОРАН: Прето же так лєпше роздумуєм. ВЕСНА: Можем и я так махац з главу? ЗОРАН: Можеш, лєм кед це нє болї шия. ВЕСНА: Чом думаш же би ме болєла? (Маха з главу) ЗОРАН: Чом тераз и ти махаш з главу? ВЕСНА: И я роздумуєм. (Обидвойо махаю з главами) ЗОРАН: Весно, надумала ши дацо? ВЕСНА: Я нє, а ти? ЗОРАН: Анї я! Вец лєпше будзе кед престанєме махац з главами. Випатра нам тото нє помага. Дахто подума же зме дакус дуркнути. ВЕСНА: Чежке питанє, агей. ЗОРАН: Хторе питанє? ВЕСНА: Тото цо сом ци поставела: хто одкрил витор? ЗОРАН: Нє чежке питанє, алє чежки одвит. Алє, я ше нє придавам. (Кладзе палєц на чоло) ВЕСНА: Чом ши положел палєц на чоло? ЗОРАН: Же бим лєгчейше видумал одвит. ВЕСНА: Добре, и я так зробим. (Кладзе палєц на чоло)

МИРКО (приходзи ґу нїм): Здраво, ви двойо! Цо робице? ВЕСНА: Пробуєме ше здогаднуц хто одкрил витор? МИРКО: Витор? Ша, витри нїхто нє одкрил анї нє пренашол. Вони, єдноставно, од вше постоя и нє мушел их нїхто одкривац. ЗОРАН: Точно! Як зме ше нє здогадли? ВЕСНА: Е, нє точне! Знаце ви хто одкрил Америку? МИРКО: Тото кажде зна: Кристофор Колумбо! ЗОРАН: И то 1492. року. ВЕСНА: Алє, чи Америка нє постояла и пред тим? МИРКО: Постояла. ВЕСНА: Розуми ше! Значи же ю нє одкрил Колумбо! Индиянци од вше знали же постої. МИРКО: Ти маш право! Нє Колумбо пренашол Америку! ЗОРАН: А шицки дзеци на швеце муша паметац тот рок! МИРКО: Значи же наставнїци уж виками повторюю исту историйну гришку. ВЕСНА: А дзеци покутую. Преложела М. Р.

ЯНКО РАЦ

МУДРА МАЧКА

Д

юри мал дзевец роки кед почувствовал перши боль у живоце. Можебуц би го лєгчейше прехорел кед би тото спричинєл други дахто, а нє його власни родичи. Любел своїх родичох, почитовал их и слухал, а и нє раз помогнул мацери попомивац судзину, накармиц живину, попораїц, з єдним словом – бул мацерова права рука. Кельо раз лєм на ньго самого здали цале обисце и по цалим дню го зохабели на салашу, обколєшеним зоз високима кукурицами, хтори му здабали на густи лєс полни зоз вшелїякима страхотами. У такей самоти єдину шмелосц му улївали його вирни приятелє – пес Риґов и три мачки. Наймилша му була тота стара мачка цо мала цифровану шерсц. Алє єдного дня мац поволала Дюрика, та му гвари: – Слухай, Дюри, вежнї єден цали мех, влап тоту стару мачку, та ю однєш до валалу до Чакана.

– Мамо, мамо − модлєл Дюри мацер през плач – я тоту мачку нє дам, я ю найволїм, вона моя, я ю...

– Нє плач, сину – улагойовала мац Дюрика – уж є и так стара, а остали ци ище двойо мачата.

– Гей, алє вони нє таки мудри як тота мачка – процивел ше и далєй Дюри.

– Змудрею и вони док вирошню, увидзиш, а Чаканово маю дутян,

та ци за ню даю вельо вшелїякого цукру – сладзела мац синови. Дюрикови смаковал цукер, бо ше за ньго у обисцу ридко кеди нашол даєден динар. Лєм кед би ше нє мушел розисц зоз свою мачку. Мац була упарта, а Дюри єй нє сцел превредзиц. Вжал мачку, притулєл ю на перши, погласкал и положел до меха. Вец преруцел мех прейґ плєца и по дильове, помедзи кукурици, пущел ше з ню до валалу...

– Цицо, цицо, чуєш ме – зоз слизами у очох започал Дюри сциха бешедовац. – Нє плач, мила, будзе ци добре. То добри людзе, маю дутян, полни зоз шицким. Вони ци даю и млєчка, и сира и... и цук... – сцел повесц цукру, алє ше здогаднул же мачки нє барз уживаю у таких лакоткох – ... и шицко ци даю, лєм кед будзеш добра и кед их будзеш слухац. Знаш, цицо, кед придзе дакеди мац до дутяну, та це и я з ню придзем опатриц. Повем оцови най и вон дакеди зайдзе. А ти ме вец нє забудз поздравиц... И так Дюри, бешедуюци з мачку и прекладаюци мех з плєца на плєцо, сцигол и пред Чаканов дутян, хтори бул на концу валала. Нина Чаканова уж знала за мачку, бо ше пред тим збешедовали з Дюриковима родичами. Кед Дюри вошол до дутяну, нина од нього вжала мачку, надавала му вшелїякого цукру – и жовтого, и чарного, и бомбони, полну штаницлу – а вец го нїжно погласкала и випровадзела аж на драгу. Дюри, док ше госцел зоз цукром врацаюци ше дому, дакус призабул на мачку, алє кед уж вецей нє могол єсц, почал ше частейше оглядац и бановац за ню. Ишол з ноги на ногу и кед ше змеркло, сцигол дому. Мац уж була застарана.

– Дюри, та цо то за робота – почала ше з нїм муштровац накадзи го збачела – ти нє однєсол мачку!

– Однєсол сом, мамо, и полну штаницлу цукру ми за ню дали – оправдовал ше Дюри, а вец нєсподзивано руцел попатрунок на лавочку. Под конком на лавочки шедзела иста тота мачка и мирно „предла” як кед би ше з ню нїч нє случело. Идуцого дня оцец вжал до кошарки єдно маче и однєсол го до Чаканових.

ДРАҐАН ЛУКИЧ

ПРИПОВЕДКА ХТОРУ НАПРАВЕЛ КОНДУКТЕР Двоме хлапци вошли до тролейбуса. Векши хлапец гварел: – Модлїм два карти по петнац динари.

– Чом по петнац? – питал ше кондуктер.

– Прето же ище нє маме по дзешец роки. − Як я можем знац же нє маце по дзешец роки? Єден чловек гварел: – То лєгко, пан кондуктер. Превериме на даєдним задатку з математики, цо ше учи у штвартей класи, та кед нє буду знац, значи же нє маю по дзешец роки.

– О, модлїм вас, бачи, я познам хлапцох хтори уж у першей класи ґимназиї, а нє знаю рахунки зоз основней школи.

– Наисце, нє мож так утвердзиц – гварела єдна жена. – Алє, опатьме чи им виросли череново зуби, бо вони рошню коло дзешатого рока.

– Пребачце, мойо дзивче ма седем роки, а уж єй вишли череново зуби. Як лєм хруста з нїма! Барз люби єсц мандулї – озвала ше друга жена.

– Модлїм вац – умишал ше до бешеди єден лїкар – яки череново зуби! Важни мускули и косци, а вони очерствую коло дзешатого рока. Най ше скоком позоблєкаю, та их препатрим!

– Озда их нє будзеце у тролейбусу зоблєкац, як кед би ту була амбуланта! – скричала єдна баба. – Маю вони по дзешец роки, знам я. За тото виновати родичи. Пошлю дзеци до варошу и науча их най гуторя же маю по пейц роки. Так пришпорую по трицец динари. Чула сом о таких...

– Модлїм вас, то нє крашнє. Тоти дзеци випатраю чесни – ускочел до бешеди старши чловек.

– А як ви знаце же су чесни – опитал ше кондуктер.

– Знам. Пристойно су облєчени, нє дриляю нїкого, нє хпаю ше шеднуц ґу облаку, а и цалком крашнє питали карти – одлучно гварел чловек.

– Пес хтори бреше, нє куса ...одмумлала гевта баба.

– Алє ви звадлїва жена! – опомнул ю хтошка. И док ше путнїки и кондуктер оначели, тролейбус уж сцигол по станїцу на хторей хлапци мали зисц. Векши хлапец попатрел на кондуктера, вец на путнїкох, положел трицец динари до кишенки, влапел меншого хлапца за руку, та вишли зоз тролейбуса.

Преложела М. Р.

ТАМАРА ХРИН

ПРАШАТКО Док нашмеяне слунечко на закрицу дримало, мою бабу на салашу нове прашатко обрадовало.

Фиґлярело у блаце при мацери швинї, а вечаром у валовку змивало зоз себе ринї.

Целове, зоз платку под лопатку, и хвосциком скруценим до горе, було мой наймилши товариш у бабовим заднїм дворе.

Тераз є уж тлусте од помийох и иншого цо смачнє жува, та уж свойо прашатка у бабовим кармику чува.

ВИОЛЕТА ЙОВИЧ

ЯК ШЕ УЧИ ПЕНДРАНЄ Дозрела стара черешня у дворе. Смачни черешнї, як червени бобки, оквецели вельке, старе древо хторе каждей яри дарує свойо сладки плоди. Мала Ана ше зоз смутнима очми припатра на черешню. Одорвала би даскельо плоди и засладзела ше, алє нїхто од старших нє дома, а вона нє може долапиц конар. Пред вечаром пришол дїдо. Цали дзень єдному чловекови вожел на трактору древо, а за тото нє сцел пенєжи, бо чловек бул стари и худобни. Вон вец дїдови подзековал и дал му биле коще за унуку. Накадзи обачела коще, Ана забула на черешнї. Обрадовала ше билей козички и нацагла руку же ю погласка. Алє, коще викривело карк и розбегло ше за Ану. Сцело ю уджобнуц, гоч ище нє мало роги. Ана ше скрила за дїда, а вон влапел коще и почал го гласкац. Нє рушало го. На його рукох випатрало барз питоме. Ана ше одшмелєла и нацагла руку ґу кощецу, алє воно знова викривело карк, випло ше на заднї ноги и вдерело Ану. Вона спадла. Пришли и други члени фамелиї, та ше почали зоз кощецом бавиц як зоз блишовим бависком. Коще уживало. Улїзовало ше як маче. А вец знова обачело Ану и розбегло ше за ню, порихтане вдериц ю. Ана почала сцекац, алє коще було швидше од нєй. Здогонєло ю и вдерело зоз главу, та аж спадла. Станула и розбегла ше. Нє знала кадзи сцекац, та нє роздумуюци длуго, випендрала ше на черешню. У страху од кощеца, вибегла на древо як вивирка. Коще остало под древом и пробовало з поглядом найсц Ану. А Ана? Ана ше пооглядала коло себе и обачела доокола червени, узрети черешнї, на хтори ше цали дзень

так барз пажерела. Намесцела ше на груби конар, та почала єсц. Маґочки падали коло кощеца. Воно нїч нє розумело. Ана подумала: „Кед би нє було того кощеца, нє було би анї черешнї. Мушела бим чекац же би ми дахто наоберал.” Так коще научело Ану пендрац ше на древо. Ютредзень ше сама випендрала на черешню. Престала ше бац од кощеца и постали добри приятелє.

ЙОВИЦА ДЮРДЇЧ

ЄДНА ОВЦА УЧЕЛА БУКВИ Єдна овца мала вельки дар, Одлучела учиц цо понука буквар. По цалим дню обдарена овечка Опатрала букви и складала словечка. Патрел баран як його мила учи, А од шицких буквох лєм Б-Е научи. Видзел же єй нє идзе робота, Та лєм забечал –ЯКА ГЛУПОТА! ОХАБ, МИЛА, ТОТИ БУКВИ ДАЛЄКО, ТВОЙО ЖЕ БИШ ПАСЛА И ДАВАЛА МЛЄКО. Прешпивала М. Римар

Преложела М. Римар

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

С

ОЛЇВО – ЄЛЕОПОМАЗАНЄ

вята тайна олїва – єлеопомазаня предвидзена за тїлесно и душевно хорих хтори у смертельней опасносци. Святи апостол Яков пише: „Кед хори дахто медзи вами, най повола священїкох и най модля над нїм и помасца го з олєйом у мену Господнїм и молитва вири спаши хорого; Господь му олєгча кед ма грихи, и одпущи му.” Апостол Яков шведочи же уж апостоли давали олїво. То могли лєм на Исусову заповид. Олїво ше дава после тайни покаяня (споведзи) и причасци. На олїву священїк помазує хорого зоз олєйом. Замочи до олєю палєц и у знаку крижа масци хорому чоло,

очи, уста, уха, нос, руки и ноги. При тим випомина слова: „Виздрав зоз тим помазаньом раба твойого (рабу твою) од каждей хороти души и цела.” Олїво по сили Божей дава хорому сцерпезлївосц у хороти як и надїю же му Бог шицко пребачел. Окреме помага хорому же би ше могол одупрец дияволским спокусом у остатнєй, смертельней годзини живота. Тота свята тайна олєгчує и тїлесни болї, а дакеди враца и тїлесне здравє. Може ю прияц покресцена особа, раз у єдней хороти. Кед ше хорота обнови, мож знова прияц олїво.

ВОСКРЕСЕНЄ – ПАСХА Яки красни ярнї днї! Шицко ожило, ожелєнєло, порозквитало, запахло... Як Исус знал вибрац час кед ше пре слави! Найкрасши час, кед ше шицко будзи, оживює, збула ше найвекша и найважнєйша подїя за чловечество. Исус воскреснул. Победзел шмерц, алє перше прецерпел вишмейованя, понїжованя и боль розпинаня на криж. Шицко тото зоз любови ґу нам. Нє сцел нас охабиц у гриху. У вельконоцним посце вежбаме свойо цело и душу у доброти, у одреканю од даєдних лакоткох, филмох, вилєтох, и даруєме себе другим. Нащивиме осаменого лєбо хорого, помогнєме вистатому, подзелїме чоколаду зоз тим цо ше на нас пажери, а нє може себе таку лакотку купиц... Так збогацени з добрима дїлами баржей будземе розумиц Исусову жертву, шмерц и воскресенє за нашо спашенє. Слово пасха – „песах” значи преход, ошлєбодзенє. У Старим завиту Пасху ше славело як спомин и благодаренє Богу за ошлєбодзенє Израїлцох зоз єгипетского рабства и їх уводзенє до шлєбоди у обецаней жеми, у Палестини. Исусова шмерц и воскресенє зоз мертвих тиж пасха – преход. Преход зоз живота до шмерци и зоз гроба до вичного живота. И нашо одкупенє тиж пасха – преход од шмерци до вичного живота, зоз жеми до царства нєбесного.

ПРЕСВЯТА ТРОЙЦА У Богу три особи: Оцец, Син и Дух Святи. То нє троме богове, алє три особи у єдним Богу. Кажда божеска особа правдиви Бог. Шицки три особи маю исти совершенства, бо маю єдну Божу природу. Прето же су єднаки у Божеству, шицких єднак модлїме и почитуєме. Воламе их Пресвята Тройца. Тоту правду же у єдним Богу три особи, наш розум нє може похопиц. Тота правда за нас найвекша тайна. Оца и Сина и Святого Духа славиме вше кед ше жегнаме. А жегнаме ше на початку и на концу молитви, кед уходзиме и кед виходзиме з церкви, кед преходзиме коло церкви лєбо коло крижа, кед путуєме и кед ше врацаме дому, на початку даякей роботи, пред и по єдзеню... Жегнаме ше вигваряюци слова: У мено Оца и Сина и Святого Духа. Аминь!

МИХАЙЛО КОВАЧ

НА ВЕЛЬКУ НОЦ ЯНКО ФЕЙСА

ПРЕ ЛОНЬСКИ ПИСАНКИ Обстал Мижо влонї, кед писанки мац фарбела. Обстал, боме, обстал, бо го мац нє пребудзела. Нє думайце же го вона анї нє зганяла, алє Мижо нє знал прецо му сон преривала. Йому ше баш теди о писанкох красних шнїло, же нафарбел вельо, алє – найвецей на било. Кед станул, та нашол писанки уж нафарбени, и зато бул длуго, вера длуго, зармуцени. Того року Мижа прето уж нє болї глава, бо од влонї, бидни – пре писанки, вше вчас става.

Заграла турня наша, заграли писню дзвони, а глас зоз турнї однєс витор над длуги гони. Над гони, луки и лєс желєни глас однєс, радосну вистку глашел же Христос-Бог воскрес!

МЕЛАНИЯ РИМАР

Н

БАВЕНЄ НА ДЖМУРКИ

адумали зме пойсц до Андрия бавиц ше. У їх дворе єст вельо древа и ґузбанку. То нам скоро таке як лєшик. Мая принєсла покровец и дїдов велїки амрел. Направели зме шатор. Прави, лєм дакус менши. Перше зме ше бавели на оганячки. Нєправо ми же Ґенчо анї раз нє оганял, а я аж два раз и вец ище раз. Вон зна найшвидше сцекац. Кед у його нини геркаме пшичка Симбу, Ґенчо сцекнє до хлїва и ускочи до яшльох, а Симба мнє здогонї и цага ме за ногавки. Раз ми и шнурку покусал, а вец ше радовал. То нє крашнє радовац ше кед ше дакому напако сци. Алє Симба лєм пшичок, та нє зна цо красне справованє. Ґенчо ме нє сце научиц швидко бежац. Бої ше же ме вец вон будзе мушиц оганяц. Прето ше я волїм бавиц на джмурки. Вше ше найлєпше скриєм.

У Андрийовим лєшику лєм кукнєм за високи ґузбанок, уцагнєм главу до трикова и лєдво ме найду. Раз ме нє могли найсц, та ше поуцаговали под шатор и сладзели ше з покераями. Так ше бавели же су на вилєту, та дзеля ужину. Викуковал сом споза ґузбанку, бо сом ше барз пажерел. Аж ми шлїни чурели. Нє могол сом витримац. Престал сом буц скрити. Розбегнул сом ше ґу нїм. Бул сом барз радосни же ме нє нашли. Я ше сам нашол. Такой сом вжал два покераї, бо у мисочки остали лєм два. Наисце добри тоти мойо товарише кед нє поєдли одо мнє ужину. Вше кед ше бавиме на джмурки, барз вигладнїме, та мушиме позаєдац и дакус ше одпочинуц. Вец ше знова скриваме. Хто тераз джмури? Думам же Дюри.

ЯКИМ ОЛЕЯР

ПРИШЛА ЯР По лукох, польох, лєсох и горох яр уж почала, та пришла и до нашого валала. Озвала ше ґу слунечку най греє, гварела задруґарови най шеє; ластовичком телефоновала и шицких их назад такой поволала. Квециком пошептала: – Гайде, розквитайце – а пчолком гварела.

– По польох лєтайце. Вец гушатка вигнала на травичку, а дзеци послала на пажичку.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

БАБОВО ТУЛЇПАНИ У моєй баби Марї квитню тулїпани. Шицки шори прости, як намальовани. У перших трох шорох били, жовти, червени. Жем спод нїх нє видно, лєм лїсца желєни. А у штвартей градки червено-блишово! То найкрасше квице мойо и бабово. Кед би виберали лєм „най, най” заграду, баба би сиґурно достала першу награду.

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

Т

У

Ф

ЗЛЄКЛА СОМ ШЕ

Mihaela ]uba{, II, Kocur

У ЧАСОПЛЇВУ Пиньвица, цикаве цме место у хторим ше крию велї ствари, у хторим сом теди бул и глєдал дунєц з огурками. Обично лєм пребегнєм по таких таїнствених местох, алє теди сом ше застановел. Конєчно сом видзел єден дунєц под якимашик найлонами, скрити на чудней шивей полїчки. Знял сом найлони и видзел сом же тот дунєц, поправдзе, претарговач на хторим писало з велькима буквами: Часоплїв. Було ми ясне чом, так волана, полїчка, була позакривана зоз телїма найлонами. Така чудна ствар можебуц мушела буц скрита. Прициснул сом ручку на хторей було вельо праху, и видзел сом цму просторию, шицкум у праху и павучини. Дакус сом ше злєкнул, алє сом сцел войсц и поопатрац ю. Вошол сом, пообрацал ше, а кед сом сцел висц, замахнул сом з руку и случайно сом прициснул з прахом закриту белаву ґомбичку. Дзвери ше сами заварли и випатрало як кед бим ше даґдзе рушел. Спаднул сом. Одразу ше на верх тей чудней справи створел червенкасти текст у цмоти, на хторим писало: „Арабске полуострово, VI вик.” Цикаве же зме праве теди тоту лекцию учели на историї, предмету хтори я нє барз любим. Обачел сом же ше находзим у якейшик пустинї. Видзел сом чарних людзох, чудно облєчених. Було их вельо у ґрупи. Даєдни напасали ґамили и овци там дзе було желєнїдла, даєдни оберали плоди на палмох у оази, єдиним жридлє рошлїнох, води и живота. Приблїжел сом ше и видзел сом же єден чловек черпа воду. Сцел сом ю дорушиц. Нє могол сом. Рука ми нє була мокра. Нїхто ме нє могол дорушиц. Бул сом як дух. Так сом научел вельо о обичайох тих людзох. Похопел сом же история нє така допита як сом по теди думал. Раз сом сцел лєгнуц на горуци писок и видзел сом же є тварди. Обачел сом же то дно часоплїва и такой сом ше врацел до пиньвици. Нє сцел сом и далєй правиц експерименти. Швидко сом вишол зоз страшней справи. Вжал сом дунєц з огурками и пошол сом до дньовей хижи. Гоч страшно випатра часоплїв, єдна цикава справа ми помогла же бим дацо научел. Було ми интересантне. Нє знам чи ище дахто зна о тей справи, скритей од людзох. Знам лєм же моя мала авантура була найлєпши способ упознаваня и зоз, по теди, страшним местом-пиньвицу, алє и зоз нєвироятну справу – часоплївом. Матия Шеремет, VI, Шид

Кед сом була на морю, барз сом ше злєкла. Єдного вечара пошли зме до Омишу на Кирбай. Кед зме ше врацали до квартелю, обачели зме як ше огень шири по лєше. Вошли зме нука и полєгали зме спац. Вец зме чули як преходза огньогасци. Сирени дули, вода шущала. Рано зме по ставали и пошли зме на плажу. Купали зме ше и нє думала сом о вчерайшим огню. Одразу сом обачела як лєца авиони. Цали лєс горел, та шейсц авиони, єден за другим лєцели и гашели огень. Так тирвало два днї. Лєм цо сом ше нє розплакала. Барз сом ше злєкла и озда сом ше нїґда по теди так нє бала. Лора Новакович, III Руски Керестур

НЄПОГОДА Збуло ше єдного лєтнього дня. Була барз велька горучава. Порадзели зме ше з пайташами же пойдземе бавиц фодбал. Бегали зме за лабду и одразу зме обачели як ше нєбо зацмело. Почал дуц барз моцни витор. Шицки зме бежали дому. Убегнул сом до двора. Одразу ше злял вельки диждж, а вец и каменєц. Витор барз нарабял. Конари на древох ше кивали. Даєдни черепи з квецом ше повиврацали. Лєдво сом чекал же би ше буря змирела. Кед пре стало падац, помогнул сом мами позберац квеце, а вец зме з татом пошли на польо. Нєпогода нам направела вельки чкоди. Паприґа була барз поваляна, та тато бул нагнївани. Тота нєпогода ми остала у паметаню. Марко Попов, IV Руски Керестур

НА МОЇМ БУДУЦИМ РОБОТНИМ МЕСЦЕ

May Erdel<, V, Ruski Kerestur

ТЕДИ СОМ ШЕ БАРЗ ЗРАДОВАЛА Пред двома роками мама нам гварела же є ґравидна. Барз зме ше зрадовали, аж зме скакали од радосци. Шицки зме єй помагали кед дацо требало робиц. Час швидко преходзел. Брух єй бул вше векши. Приблїжел ше и дзень кед ше мама мала породзиц. Тато ю одвезол до шпиталю. О даскельо годзини ше врацел дому. Питали зме ше му кельо ище маме чекац. Були зме нєсцерпени. Брат Давид и я ше бавели зоз дружтвенима бависками, вец зме складали пузли, коцки и картали зме ше. Потим зме ше пошли бавиц вонка. Учули зме бренканє татового телефона. Волала мама. Питали зме ше чи ше уж породзела, алє тато нє мал часу приповедац. Бул возбудзени и понаглял пойсц нащивиц ю. Вец мама знова телефоновала. Випитовали зме ше єй шицко, алє нам нє одвитовала на кажде питанє. Гварела же ше народзел хлапчик. Будзе му мено Виктор. Бул длугоки пейдзешат центиметери. Остали у шпиталю три днї. Тато и бачи пошли по нїх. Швидко ше врацели. Вишли зме опрез нїх и видзели зме як мама трима у рукох цошка мале, як векну хлєба. Бул то наш мали брацик. Припатрали зме ше як крашнє шпи. Я свойого брацика барз любим. Тераз кед попатрим на ньго, здогаднєм ше як сом ше барз зрадовала кед нам мама гварела же ше народзел. Тоту радосц нє можем поровнац нї зоз чим. Катарина Кулич, V, Коцур

О два мешаци закончиме осму класу. Нє радуєме ше же ше приблїжує конєц у основней школи. Шицки роздумуєме хто до хторей штреднєй школи би ше любел уписац и хто як положи закончуюци испит. Пририхтованя з даєдних предметох уж тирваю. Достали зме збирки за вежбанє. Я би ше любела уписац до медицинскей школи. Роздумуєм о напряме за лаборанта. Крев можем поднєсц, та верим же бим могла робиц тоту роботу. Велї ми гуторя же сом вибрала добре занїманє. По законченей штреднєй школи нє мушела бим ше уписовац на факултет, алє бим такой могла глєдац роботу. Задумуєм як би то випатрало. Мала бим свойо оддзелєнє у хторим бим робела. Мала бим облєчени били панталони и били мантил, а на ногох били папучи. Зо мну би була медицинска шестра хтора би ми додавала цо треба. Ґу людзом бим була любезна. Кед би пришли дзеци хтори ше боя од цаганя креви, поцешела бим их и вше бим мала порихтану даяку сличку лєбо бависко за малих пациєнтох. Наздавам ше же добре виробим примаци испит и же ше упишем до медицинскей школи. Було би крашнє кед бим закончела тоту школу и кед бим робела у своїм фаху. Тамара Чордаш, VIII, Дюрдьов

Ema [tefan~ik, IV, Biki~ Dol

У ХВИЛЬКОХ ОСАМЕНОСЦИ Шицким нам добре позната тота осаменосц и смуток, кед ци ше нїч нє сце. Нїч з нїзким нє бешедуєш, лєм ше завреш до себе и до своїх думкох. Осаменосц то кед ши сам, а жадаш же би дахто пришол и розвешелєл це. Була сом у таких хвилькох и знам же анї кус нє приємно. Осамена и смутна, думала сом на цошка красне, на позитивни ствари и наздавала сом ше же таки чувства виду зо мнє и вецей ше нє враца. Чула сом же даєдни старши людзе и поумерали у велькей осаменосци. Нє мали нїкого свойого, та их тоти боляци чувства зламали. Я нє часто осамена, а и кед ше так чувствуєм, нє тирва длуго. Теди думам на наймилши особи хтори вше ту кед су ми потребни и розвешеля ме кед сом смутна. Мам вельо мили особи и знам же сом нїґда нє сама, алє ше дакеди чувствуєм так як кед бим нє мала нїкого свойого. Осаменосц мож одогнац кед ше роби дацо интересантне, кед ше чита веселу лєбо шмишну кнїжку. Так и я, кед сом нє у дзеки, читам дацо цо ме одцагнє од нєприємних думкох, лєбо патрим гумористични филм. Теди ше ми на твар враци ошмих. Смуток нє треба тримац у себе, бо нам з тим лєм горше. Од таких чувствох ше треба цо скорей ошлєбодзиц и пробовац ше наполнїц з радосцу. Марта Малїк, VIII, Коцур

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Кажди чловек ма даяку прикмету по хторей ше розликує од шицких других. Моя прикмета, нє барз красна, же сом твардоглава. Сцем же би було по моїм, гоч и нєдобре. Нє любим кед ми гуторя цо и як най робим, бо думам же знам як треба. Критики нє барз дзечнє прилапюєм, алє ше трудзим нє указац же ми нєправо. Єдна моя добра прикмета же сом скоро вше весела и порихтана франтовац. Кед ми дзень нє по дзеки, кед сом нє розположена, знам повесц дацо цо нє добре и цо бим нє требала гуториц, алє кед ме прейдзе и кед похопим цо сом гварела, замодлїм за пребаченє. Нє любим же сом ганьблїва. Пре тоту прикмету нє барз часто здобувам нових приятельох, алє кед ше зблїжиме, вец оставаме прави товарише. Думам же сом особа на хтору ше мож опрец, бо шицки тайни хтори ми дахто звери, у мнє оставаю зачувани. Мой товариш муши буц щири, добри и вше порихтани на франту. Теди ше можеме добре злагодзиц. При людзох ми нє завадзаю нєважни ствари. Найважнєйше ми яки су особи. Нїхто ше нє може шицким пачиц и шицким буц по дзеки. Чловек може мац лєм даскельо щирих и правих приятельох. За себе нє думам же сом совершена особа и знам же сом нє шицким добра, алє вше мам дакого зоз ким ше злагодзим и кому можем вериц. Лидия Гарди, VIII, Дюрдьов

НЄПРИЄМНЕ ДОЖИЦЕ Мойо нєприємне дожице було кед сом у школи до стала два плус. Було ми барз нєприємно повесц мацери, та сом ше питала оцови чи би вон место мнє поведол мацери за мою слабу оцену. Гоч сом учела, лекция зоз Природи и дружтва ми була чежка. Нє могла сом попаметац шицки поняца зоз кнїжки. Мали зме контролни. Нє досц сом знала, та сом достала слабу оцену. Барз сом ше нєприємно чувствовала, бо ми то було перше таке дожице. Була сом поганьбена и жалосна, та сом шедла и шицко научела. Виправела сом оцену. Знам же у школи будзе ище таки нєприємносци, алє ше будзем трудзиц же би их нє було часто. Ксения Вереш, III Дюрдьов

Nikolina Nota, II, Dxrdqov

Висти зоз щколох... МЕДЗИОКРУЖНЕ ЗМАГАНЄ ЗОЗ РУСКОГО ЯЗИКА

У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре внєдзелю. 3. априла отримане 7. Медзиокружне змаганє зоз руского язика и язичней култури за школярох основних школох. На нїм участвовали 68-еро школяре од пиятей по осму класу зоз 19 школох. Окреме ше змагали школяре хтори порядну наставу маю по руски. Зоз Руского Керестура на змаганю були петнацецеро, зоз Коцура двацец єден, а зоз Дюрдьова пецеро школяре. Зоз местох у хторих дзеци руски язик маю як виборни предмет змагали ше двацец седмеро. Найвецей змагательох було зоз Нового Саду, аж седмеро, потим зоз Бачкей Тополї и Савиного Села – по штверо, зоз Кули тройо, зоз Вербасу и Сримскей Митровици по двойо, и зоз Ветернику, Сримскей Каменїци, Бачинцох, Шиду и Нового Орахова по єден школяр. Наградзени школяре до стали руски кнїжки – виданя НВУ „Руске слово” и виданя Дружтва за руски язик, а шицки учашнїки змаганя до стали Припознаня хтори спред Дружтва додзелєла Ирина Папуґова. Орґанизатор змаганя було Министерство просвити, науки и технолоґийного розвою Републики Сербиї, Дружтво за руски язик, литературу и културу и домашня школа „Братство-єдинство” у Коцуре. Найлєпши успих посцигли, та ше пласовали на Републичне змаганє єденацецеро школяре седмих и осмих класох зоз порядней, и єденацецеро зоз виборней настави.

ПОРЯДНА НАСТАВА Седма класа I Соня Балїцки, Руски Керестур и Лидия Чапко, Дюрдьов II Давор Хома, Руски Керестур III Теодора Новакович, Руски Керестур Осма класа I Терезка Будински, Руски Керестур, и Мария Барна, Дюрдьов II Мартина Афич и Иван Чизмар, Руски Керестур, и Марко Буила, Коцур III Иґор Маньош, Руски Керестур, и Марияна Мали, Коцур ВИБОРНА НАСТАВА Пията класа I Михаило Пап, Нови Сад II Ана Чизмар, Вербас III Боґларка Ґере, Бачка Тополя Шеста класа I Анастасия Джуджар, Кула II Каролина Гарди, Нови Сад III Матия Шеремет, Шид Седма класа I Марина Грубеня, Нови Сад II Анастазия Козар, Кула III Єлена Иван, Савино Село Осма класа I Яна Бодвански, Лара и Ана Петкович, Нови Сад I Дина Мудрох, Сримска Каменїца II Александар Мученски, Вербас II Сара Нармила, Кула II Марк Хомоля, Бачка Тополя III Теодора Банчик, Сримска Митровица

ПЛАСТИЧНИ МЕЩОК И ФЛЯШКА – ОПАСНИ ЗЛОДЇЄ Дзень планети Жеми – 22. април означує ше од 1970. року у цалим швеце. Жем заєднїцки дом шицких хтори на нєй жию, без огляду на пол, расу и вирску припадносц. Чувайме ю, бо ше вона сама нє може защициц и одбранїц од громадискох вшелїякого шмеца зоз хторим ю заґадзуєме и труєме. Рушме од пластичних мещкох. Коло 500 милиярди и билион пластични мещки похаснує ше ширцом швета у єдним року. Кельо зме лєм нєшка принєсли дому зоз предавальнї лєбо зоз пияцу пластични мещки? У єдним овоц, у другим шампон, мидло и дезодоранс, у трецим шметанку, чоколадку, ґрисини, кока-колу... Празни мещки руциме до канти за шмеце и вецей о нїх нє думаме. Застановя ше на шмециску. А там? Пороздува их витор, розтаргаю их пси и мачки... та найлони лєца по польох, пажицох и побрежйох. Вельо раз сце видзели найлонови мещок заквачени на високим конаре або на коляцей ружи у парку. Купаче на плажу ноша ужину у найлонових мещкох. Зоз празну амбалажу ше побави витрик лєбо ю хваци морска габа. А вец шмеце вежнє морска струя и... нє конєц. Морски коритнявки, делфини и други морски цицаре вимераю прето же за мещки думаю же то медузи – їх главна пожива, та поєдза, а пластику нє мож претровиц и кед коритнявки завре черева, там помоци нєт. Найдзени загинути вельо морски цицаре, а причина праве найлоново мещки замервени у черевох. Морйо коло Велькей Британиї представя предїл найзаґадзенши зоз найлоновима мещками на швеце. Ирска, Тайван, Австралия, Южна Америка и Банґладеш цалком забранєли хаснованє пластичних мещкох. Могли би ше на нїх спатриц и други жеми на тей нашей красней планети Жеми. Нє муши нам держава зоз законом забранїц, сами себе обецайме же нє будземе брац и одруцац дзе сцигнєме найлон, пластичну фляшку и златко зоз чоколади. Же би ше пластични мещок хемийно розложел, муша прейсц даскельо стотки роки. Думайме о тим – дзбайме о своєй Жеми.

„Природу зме нє нашлїдзели од прадїдох, алє зме ю пожичели од унукох.” Индиянска присловка

ЕКОЛОҐИЙНИ ЗАПОВИДИ * Кед нєстаню пчоли и квеце, нє будзе анї людзох на швеце. * Нє очекуйме од природи вецей як зме єй дали. * Защицуйме планету тоту, другу нє маме, анї нє достанєме нову. * Нє дошлєбодзме же би ше птици селїдбенїци оддумали врациц ше до нас. * Частейше думайме о одруткох, же бизме нє закончели у нїх. * Будуюци нє завадзайме, алє дзельме зоз природу. * Знайме же жем дарує кед розум царує. * Урахуйме цену чуваня природи до цени каждого продукта.

ЕКОЛОҐИЙНИ КУЦИК

„Кед одпилїме остатнє древо, кед отруєме остатню рику, кед влапиме остатню рибу, дознаме же пенєж нє можеме єсц.”

19

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьох криє ше назва єдней птици. Попробуй их найсц!

1. Красни Ловран, алє Опатия ище красша.

2. Вон нє могол убегнуц до ґаражи.

3. Просо коло дильова було нашате.

4. Стрептомицин каждому поможе у хороти.

5. Яловки за бекон дораз попредани.

6. Яков препил калап и бочкори.

7. Шестра кажди дзень ходзи на польо.

8. Школяра би цагац ґу кнїжки.

Р Е Б У С И

ЦИНЬ НА МУРЕ

На лївей руки зогнї пальци под углом 90 ступнї. Пияти (мали) палєц випросц, а вельки скруц ґу дланї. Праву руку полож на лїву, зогнї пальци, лєм вельки кус оддаль од других, та слон будзе мац и око.

Автор: M. Р.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

ЛАВИРНТ

Кед повяжеш числа од 1 по 43, достанєш красни рисунок, а кед го офарбиш, будзе ище красши.

Помогнї принцови сцигнуц до дворцу и спитац красну принцезу.

G

U

MOR

КРИЖАЛЬКА На вельким одпочивку хлапци виполнюю крижальку.

– Поведз ми файту желєняви на пейц букви.

– Капуста.

– Нє месци ше. Вежнї меншу главку. ЛЇКАР Сушедо, ваш син випатра дума же я лїкар.

– Чом ше вам так видзи?

– Прето же кажде рано кед преходзи коло мнє, вивалї язик.

ТЕЛЕФОНИ

БАРМЕТЕР – Оцец, барометер спаднул!

– Добре, добре – гвари оцец. – Значи же будзе падац диждж, а барз го чекаме, бо поля сухи.

– Нє, алє значи же ше розбил.

[ MI[

NI PI

Питали ше людзе миши: – У хторим валалє ше найлєпше жиє?

– У тим дзе нєт мачки – одвитовала мудро миша.

A T

N

Y

Питал ше заяц пушки: – Полна ши?

– Кед биш бул мудри, сцекал биш и од празней – гварела пушка.

Питал ше бездомнїк шлїмакови: – Чом ци хижа така мала?

– Векша є од твоєй – одвитовал шлїмак.

ВИПОЛНЬОВАНКА

Провадз дроти, та дознаш хто кому телефонує.

Горизонтално: 1. Обуй забрудзена од блата; 2. Домашнї животинї з єдним меном; 3. Шива фарба (як ґар); 4. Нойова ладя; 5. Нєвесела, жалосна; 6. Спитованє дзивки и кладзенє персценя на палєц; 7. Напиш зоз буквами 8 (дзеци). Вертикална червена колона: Овцово дзецко

За априлске число „Заградки” до єй Редакциї сцигли 105 роботи од вредних школярох. Дюрдьов: Дария Такач, Николина Нота, Сара Мушицки, Ива Радишич, Сима Михальовски, Лука Кашовски, Василиє Мудри, Серґей Пушкаш, Кристиян Раткович, Никола Суботин (II); Мария Канюх, Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Сенка Вереш, Кристиян Будински, Никола Орос, Михал Хромиш, Валентино Пушкаш, Борис Тиркайла (III); Лука Кухар, Иван Хромиш, Иван Скубан (IV); Лидия Гарди, Тамара Чордаш, Мария Барна (VIII). Вєдно 33 роботи. Руски Керестур: Дорияна Пап, Кяра Будински, Мая Сопка, Лора Новакович, Хелена Новта, Даница Плавшич (III); Мая Ерделї, Адрияна Фейди, Емина Симич, София Семан, Єлена Бонич (V); Марина Джуджар, Валентина Фейди (VI). Вєдно 22 роботи. Коцур: Теодора Ґайдош, Мая Ґайдош, Весна Бильня, Сара Горняк, Алексей Медєши, Синиша Буила, Филип Хромиш, Давид Радванї, Лука Дорокхази, Стефан Буила (I); Мартина Уйфалуши, Ана Папуґа, Патриция Будински, Борис Скубан (II);

Сара Ґайдош, Марина Медєши, Сара Гарди, Вид Неделькович, Иґор Дудаш (III). Вєдно 19 роботи. Бикич Дол: Михайло Миїч (I); Желяна Зец, Митар Боцко (II); Емилия Миїч, Никола Пеурача (IV). Вєдно 15 роботи. Нови Сад: Иґор Колбас (II); Фиона Грубеня, Лидия Колбас, Серґей Сакач (IV); Иван Колбас (V). Вєдно 6 роботи. Бачинци: Ружица Андрич (I); Таня Литрич, Младен Андрич (II); Миле Андрич (VI). Вєдно 5 роботи. Шид: Матия Шеремет (VI) послал 4 роботи. Петроварадин: Елена Еделински послала 1 роботу.

ЄДЕН ЧЛЕН МОЄЙ ФАМЕЛИЇ У моєй фамелиї нас єст пецеро. То мама, тато, шестри Надя и Даниєла и я. Тераз опишем маму. Мено єй Сандра. Ма жовти власи, як слунко, а очи як нєбо. По занїманю є физиотерапеут, алє є нїґдзе нє занята. Дома є з нами. Скоро нїґда нє ма шлєбодного часу, а кед дараз найдзе дакус часу, люби читац кнїжки. Я любим з маму вариц полудзенок. Дакеди єй помагам попораїц хижу. Кед шицко поробиме, бавиме дружтвени бависка. По красней хвилї ше любиме пойсц прешпацирац. Любим кед ме мама дома причека зоз смачним, пахняцим полудзенком и зоз сладкима колачами. Сара Ґайдош, III Коцур

Emina Simi~, V, Ruski Kerestur

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК Уж зме допили зоз повторйованьом вше истих язичних гришкох, а нє удава ше нам почац их виправяц, односно, вируцовац зоз каждодньовей бешеди. У даскелїх школярских составох хтори пред тижньом сцигли до Редакциї, озда нє нароком, алє пише так як у тей рубрики уж було на велько написане же НЄ ТАК!

• УПИШЕМ МЕДИЦИНСКУ ШКОЛУ • ПОЙДЗЕМЕ ДО ГОСЦОХ • ПРЕБАЧУЄМ ШЕ • СЛАДОЛЯД ШЕ МИ РОЗТОПЕЛ

→ → → →

УПИШЕМ ШЕ ДО МЕДИЦИНСКЕЙ ШКОЛИ ПОЙДЗЕМЕ ДО РОДЗИНИ, ТА БУДЗЕМЕ ЇХ ГОСЦИ ПРЕБАЧ ЛЄБО ПРЕБАЧЦЕ МИ СЛАДОЛЯД ШЕ МИ РОЗПУЩЕЛ

ПОЛ МИЛИЯРДИ ТЕРМИЧАТА

Термити лєбо били брамушки, як их ище волаю, жию у вельких колонийох. Гнїзда себе лїпкаю зоз глїни, древа, лїсца и вец их „зациментую” зоз „густу шлїну”. Даєдни гнїзда под, а даєдни над жему. Можу буц високи и седем метери. Колония у каждим термитняку подзелєна на, такволани, касти, а на чолє им єдна репродуктивна пара – краль и кралїца. Термитска кралїца озда найдлуговичнєйше єство медзи шицкима инсектами – жиє и до петнац роки, а даєдни науковци твердза же може жиц и пейдзешат роки. Здрава кралїца дньово може „знєсц” и 30 000 ваїчка, цо значи же у живоце на швет принєше пол милиярди дзеци.

ШВЕТО РОЗКВИТАНЯ ЧЕРЕШНЬОХ Уж тисячи роки стара традиция – оханами, цо значи „исц и припатрац ше на черешньов квет” и нєшка жиє. Каждей яри, починаюци од найюжнєйшого острова Окинава, та по найсивернєйше Хокаидо, у Япону розквитаю черешнї. За Японцох то маґични хвильки, та ше людзе справую як кед би до їх краю сцигол карневал. Розквитанє черешньох символ щесца, початок яри, алє и школского и дїловного року. Обичай же цала фамелия препровадзує дзень под розквитнуту черешню, бо то їх традицийне швето. У хладку, под пахняцима конарами пию чай зоз тих пахняцих квиткох, веряци же квет тей овоци приноши успих. Швето розквитаня черешньох вола ше Сакура.

ОСТРОВО ФРУШКА ГОРА Велї науковци твердза же планета Жем нєодлуга по станє нєдо ступна за живот, кед людзе нє буду дзбац о чуваню природи. Тераз найвекши еколоґийни проблеми ґлобалне зогриванє, отверанє озонского обмотку и вше векше заґадзованє атмосфери. Штредня температура планети Жеми ше звекшує, уровень моря ше дзвига, ляднїки ше розпущую и чиряю ше нїзки побрежя. У лядовим чаше уровень моря бул 120 метери нїжей як нєшка. Кед ше уровень подзвигнє за пейц метери, вельки часци британских островох, азийского континента, побрежя Африки и обидвох Америкох буду под воду. Лєгко годно буц же Фрушка гора знова будзе острово у морю, як була и у далєкей ґеолоґийней прешлосци нашей планети.

Fiona Grubeny, IV, Novi Sad

Dariy ^orda{ , V, Kocur

Adriyna Fejdi, V, Ruski Kerestur

Valentina Gardi, 5,5 roki Ruski Kerestur