Заградка 3 - 2016

ECI ^ASOPIS ZA DZ c

m y

k

ROK LXIХ ^ISLO 3 MAРЕЦ • 2016 CENA 100 DIN

Yna Var}a, I, Ruski Kerestur

Emiliy Mi<~, IV, Biki~ Dol

Ana Monar, V, Novi Sad

Katarina Nedi~, IV, Kocur

Hana Seman, 6 roki, Ruski Kerestur

АСТРОНАУТИ МАЮ НАЙДРАГШИ ШМАТИ

Старша дзецинска танєчна ґрупа зоз Руского Керестура

ОДЛИЧНИ МАТЕМАТИЧАРЕ Марина Джуджар, Виолета Чизмар и Сандра Джуджар зоз Руского Керестура

ТАРЗАНОВ МАЙМУН ЧИТА

НАЙМЛАДШИ КАРАТИСТИ

Троме наймладши члени Карате клубу „Русин” зоз Руского Керестура – Иґор Фейди, Иван Медєши и Мирко Малацко, 21. фебруара участвовали на Медзинародним мемориялє карате-турнира у Сивцу. Як екипа завжали друге место у катох, а Иґор Фейди и Иван Медєши були треци у поєдинєчней катеґориї. Тераз су уж школяре першей класи, а карате тренираю ище од оводи. М. З.

2

Комбинезон за астронаута хтори ше рихта одлєциц на Мешац кошта коло 60 милиони долари. Яка то громадиска пенєжу! Комбинезон ше состої зоз шейсцох пасмох. Перше пасмо подкошуля чий задаток отримовац тїлесну температуру. Тото оможлївюю два литри води хтори нєпреривно чечу по мрежи цивочкох попреплєтаних у тим пасме. Шлїдуюце пасмо „обични” комбинезон хтори оможлївює лєгкосц рушаня. Вец шлїдзи пасмо одпорне на ґази и прицисок, а астронаута изолує од безвоздушного штредку. Штварте пасмо „вселенска скора” хтора нє дошлєбодзує предходному пасму же би ше, под уплївом безвоздушного простору надувало. Предостатнє пасмо представя комбинезон наполнєни з вату, же би щицел од вдереньох при наглим паданю. Поверх тих пейцох пасмох костим хтори щици астронаута од микрометеорох цо барз швидко, коло 30 километери у секунди, лєца по вселени коло Мешаца. То комбинезон процив зарйованя.

На Општинским змаганю з математики, хторе отримане 27. фебруара того року у ОШ „Вук Караджич” у Червинки, участвовали и дзешецеро школяре од трецей по седму класу ОШ „Петро Кузмяк” зоз Руского Керестура. Найлєпши успих посцигнул Ґлориян Штранґар зоз трецей класи. Вон завжал треце место, та ше шицки у оддзелєню вєдно зоз учительку Верунку Медєшову радовали и послали фотоґрафиї до тей „Заградковей” рубрики. М. Р.

Приповедку о голивудскей гвизди – найславнєйшому маймунови Читови хтори ґлумел у велїх филмох о Тарзанови, нєшка можеме чуц од дїдох и бабох, бо кед вони були таки як ви тераз, дриляли ше опрез кина купуюци карти за тоти филми. Шимпанзо Чита умар 28. децембра 2011. року у осемдзешатим року живота. Вецей як штерацец роки бул пензионер. Премиєра першого америцкого бавеного филма „Тарзан, краль джунґли” у хторим ґлумел Чита, була 25. марца 1932. року, а славни шимпанзо остатнї раз ґлумел у филму знятим 1967. року и вец пошол до пензиї. У Палм Спринґу у Калифорниї у глїбокей старосци Чита ше одпочивал, грал на клавире, слунковал ше на плажи, опатрал кнїжки, мальовал з пальцами на платну абстрактни рисунки. Барз любел пиц пиво и куриц, алє пре диябетес нє шмел анї єдно анї друге, та була добра и кока кола без цукру и кафа без кофеїну. Други шимпанзи хтори ґлумя у филмох, одходза до пензиї кед наполня дзешец роки, бо преставаю буц послухни, а Чита бул филмска гвизда и на свойо трицец роки. Мал барз богату кариєру.

КИВИ – КИТАЙСКЕ ГРОЗНО Оцовщ и на кивия долїна рики Янґцекянґ у Китаю, а до Европи тота овоц принєшена на початку 19. вику. Здабе на цагацу винову лозу, а и плоди рошню у ґириздох, лєм плоди вельо векши як бобки грозна. Киви богате жридло витамину Ц, та є одлични чувар имунитету. Хто рано поє єден киви и попиє шольку йоґурту зоз даякима житарками, будзе мац витамини цали дзень. Окрем витаминох, у кивию єст калиюму хтори реґулує прицисок креви, потим єст бакру, калциюму, маґнезиюму, желєза и цинку, а його антиоксиданси щица очи од катаракти. Киви прави борец процив вирусох, бактерийох и натхи. Рошнє и у наших крайох, та хто ма места у дворе лєбо у загради, най посадзи киви. Нє побанує.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

23

За марцовске число нашого часописа до Редакциї сцигли 105 роботи од вредних сотруднїкох. Дюрдьов: Ана Рамач, Катарина Джуня, Анастасия Кишадамов, Анастасия Мушицки, Нина Зекавчевич, Йована Джамбас, Ана Данґубич, Наталия Нота, Ивана Степанович, Деян Такач, Иван Пеїч, Михайло Мушицки, Славко Йованов, Серґей Салонски, Стефан Молнар, Никола Яковлєвич, Синиша Раткович, Стефан Дицков (I); Ива Радишич, Василиє Мудри, Лука Кашовски, Серґей Пушкаш (II); Ксения Вереш, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Тамара Такач, Мария Канюх, Борис Тиркайла, Михал Хромиш, Кристиян Будински, Никола Орос, Валентино Пушкаш (III); Ясмина Будински, Ясмина Мудри (V). Вєдно 44 роботи. Коцур: Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Сара Горняк, Весна Бильня, Филип Хромиш, Алексей Медєши, Дамян Радванї, Борис Чордаш, Синиша Буила (I);

Михаела Ґубаш, Мартина Уйфалуши, Єлена Станкович, Марина Ґубаш, Патриция Будински, Стефан Буила, Томислав БерсерСара (II); минї Ґайдош, Сара Гарди, Мария Скубан, Марина Медєши, Иґор Чордаш (III); Михаела Чордаш, Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Антоний Чордаш, Павле Бесерминї, Алексей Салонтаї (IV). Вєдно 34 роботи. Вербас: Леонора Ґайдош, Андєлина В. Дабич, Дамян Косич, Милан Гарди, Оґнєн Сабадош, Душан Познанович, Андрей Уйфалуши (I); Невена Чавич, Єлена Ґайдош, Саня Авдулахи, Андрей Киш, Борис Буила, Михайло Бесерминї, Теодор Тот (II); Ивана Гарди, Мария Милановски, Серґей Надь (III); Иван Сеґеди, Страхиня Познанович (IV); Михаела Миклош (V). Вєдно 22 роботи. Руски Керестур: Хана Будински, Валентина Гарди, Хана Семан (овода); Теодора Русковски, Лореана Тома (VI). Вєдно 5 роботи.

ОСМОМАРЦОВСКА ПРОГРАМА

Т. Х.

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК

Бавенє дзецом главна обовязка накадзи ше враца зоз школи. Так и треба, бо ше од бавеня рошнє, а вше ше научи и дацо нове. Тераз научиме як ше волаю даєдни бависка, же би у школярских составох нє було гришки.

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

Жима ше схопела и пошла од нас уквилєна. Нє барз була вихвальована у школярских писмених составох, а и хто би ю воздзвиговал кед так поценко сипала шнїгу. Було так як вона надумала и... квит! „Заградка” заш лєм мала и жимски слички, а тераз ту уж нова рочна часц, нови фарби и нови инспирациї. Яр озда нє будзе „скупендовац”, алє нас будзе розвешельовац зоз хвилю яка єй найбаржей швечи. Почню вилєти, екскурзиї и ярнї обегованя, та верим же о тих красних дожицох дозна и „Заградка”. Уж попреходзели школски и општински змаганя зоз велїх предметох, лєм ми нєправо же о тим нє пишеце до свойого часописа, та ше мушим розпитовац по школох, досадзовац учительком и наганяц найвреднєших сотруднїкох най напишу шорик, два, три... Даєдни школяре поряднє, каждого мешаца посилаю до Редакциї и рисунки и состави, алє ше нє сцу предплациц на „Заградку”. Сцели би вони, лєм родичи нє маю дзеку. Замодлїце их най вам нє саную куповац тот часопис, бо други на руским язику нє маме. Кед ше вам нагварянє нє уда, пробуйце предложиц баби, дїдови, нини лєбо куми най вам за родзени дзень подарую предплату на часопис. Ваша редакторка

Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

З нагоди 8. марца школяре нїзших класох ОШ „Брат ствоєдинство” у Коцуре зоз своїма учительками пририхтали програму. На велькей бини у сали Дома култури дзеци рецитовали, шпивали и танцовали, та так мацером, бабом, нином, ше стром и учительком повинчовали Дзень женох.

· НАЙВЕЦЕЙ ЛЮБИМ БАВИЦ ОГАНЯЧКИ. · БАВИМЕ ШЕ ДОХТОРКИ. · ШУТАЛИ ЗМЕ ЛАБДУ. · МАМ СТО КЛИКЕРИ. · МИ ШЕ ҐРУДВАЛИ · БУЛИ ЗМЕ НА КЛИЗАНЮ

Zdravo zagradkare!

НАЙВОЛЇМ ШЕ БАВИЦ НА ОГАНЯЧКИ. БАВИМЕ ШЕ НА ДОХТОРКИ. КОПАЛИ ЗМЕ ДО ЛАБДИ – ЛАБДАЛИ ЗМЕ ШЕ. МАМ СТО ПИЛЬКИ. МИ ШЕ ОРУЦОВАЛИ ЗОЗ ШНЇГОМ. БУЛИ ЗМЕ НА ШЛЇЗКАНЮ.

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку 1. Стретнуце виронаучних дзецох зоз Руского Керестура и Нового Саду 2. На осмомарцовскей програми у КПД „Карпати” у Вербаше 3. На означованю Дня мацеринского язика у Беоґрадзе

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ

НЄПРЕМЕНЛЇВЕ Марцова хвиля лєм ше марцовски меня – то знаю уж и дзеци як и гевти старши поколєня. Раз слунко зашвици, други раз диждж попада и на тото ше – зато же марец – нїхто нє огляда. Лєм мац наша и у марцу – иста. Рука єй мегка и кед є строга, око єй полне благосци и кед ше гнїва, у каждим обегованю на помоц мацерова найшвидша нога и любов єй вше єднак – чиста. И шицко тото то ясни факт; та кед так уж, вец и наша любов ґу нєй наш найкрасши акт.

3

МИКОЛА СКУБАН

є о гевтей теки ту бешеда, цо направена з древа, виточена у кудзеляра як куля, та зоз котру ше дакеди давно леґинє у нєдзельових пополадньох текали на пажици. Нє, анї подумац, бо часи теканя прешли. Ту слово о теки зоз паперу, о звичайней кнїжочки яку ма – и нє лєм єдну – кажди школяр од першей по остатню класу. А тота тека о хторей ту бешеда найдзена на дїдовим Штефановим пойдзе. Нашол ю перше його унук Йовґен, леґинь уж, та ю зохабел у конку на облаку. Там ю нашол Йовґенов младши брат Ириней, котри тераз ходзи до седмей класи, та ше заинтересовал же цо то за стара тека. И мал цо видзиц. То до нєй покойни дїдо Штефан записовал шицко цо му пришло на розум.

4

Но, нє баш так, алє ше Иринейови так видзело. Тека була груба, мала тварди рамики, якиш сиркасти, чарне зоз желєним, а платно було там дзе ше рамики сходзели. Вельо того було у нєй назаписоване. Дїдо Штефан ше дакеди, у младосци ище, тримал за начитаного чловека. Читал новини и подаєдну кнїжку. А до тей теки узначовал нє тоти податки цо их пишу звичайни людзе – же кеди ше крава оцелєла або же кельо метери жита натлачел. Нє, алє записовал присловки, франти и подаєдну приповедку. И вше записал датум. Так Ириней видзел же перши франти дїдо записал ище пред войну, а остатнї лєм рок або два пред свою шмерцу – теди кед Ириней ходзел до першей класи. То були понайвецей кратки ствари, по даскельо шорики, алє ґу остатку ше могло найсц и дацо длугше. Так найдлугша приповедка цо у тей теки була записана, мала наслов „Кандур и тащок”, а глашела так: „По Гайдуковим дворе идзе Дудашов кандур. Помали, сциха, коло латкох ше прицагує, коло оградзеня цо дзелї заградку од двора. Випатра же тот кандур ма одредзени циль. Бо на истих тих латкох шедзи єден тащок. Шедзи так тащок, вец скокнє на другу латку, злєци на хвильку долу, до двора, та ше заш враци дзе и бул. Кандур уж блїзко, патри на тащка, алє и тащок патри на кандура. Зна кандур же ше тащок нє да влапиц. И тащок зна же кандур зна. У такей напартей ситуациї розпочала и розвила ше розгварка медзи тащком и кандуром. Правда, вони обидвоме цихо, алє видно по нїх же бешедую цошка таке: – Здраво, сушед! Як же ши? Цо робиш? – озива ше кандур и пробує присц ище блїжей ґу тащкови.

– Добре я, а як ти? – одвитує тащок, а видно по нїм же себе дума же як би спораїц того напашнїка зоз сушедства. Ша кандур му уж допил, бо ше прави моцни, важни, прави ше же є найглавнєйши у цалей околини.

– Ша так, як бим ци повед... – предлужел кандур бешеду, а одцагує цошка. Випатра же вон тиж роздумує о своїх планох за лапанє тащка. Видно по нїм же би уж сцел прейсц на ствар. – А твойо дома шицки здрави?

– Мойо дома здрави – гвари тащок нєсцерпезлївше. – Мой дом ту, алє ти, кандуриску, цо ту глєдаш? Тото обисце то нє твой дом!

– Я цо робим ту? Ша я пришол як приятель! – толкує кандур. – Ми сушеди, та мушиме отримовац добри сушедски одношеня медзи собу, чи нє?

– А яки би то, по твоїм думаню, мали буц одношеня медзи тащком и кандуром, кед же ше шме знац? – зоз подшмихом ше пита тащок.

– Ша зна ше: миролюбива коеґзистенция, як цо то гваря людзе. Алє розуми ше: ти о тим нє

G

Н

ТЕКА

U

MO

R

КОГО ЦО СЕКИРА

ЗАКОН ҐРАВИТАЦИЇ

Приповедаю Ясна и Микола кого цо секира дома.

– Мнє найбаржей секира – гвари Ясна – кед ше врацим зоз школи и питам ше мацери цо маме сладке за єдзенє, а вона ми гвари: – Маме сладкей капусти.

– А мнє секира кед ше мац пол годзини зо мну вадзи, и вец гандрованє закончує зоз словами: – Я наисце нє мам слова!

– Та, цо вец тельо дудрала кед нє ма слова? – гвари Микола.

Наставнїк толкує школяром закон ґравитациї и наставну єдинку закончує зоз словами: – Тот закон нє дошлєбодзує людзом же би спадли зоз Жемовей лабди. Марина патри збунєно, та ше пита: – Мнє нє ясне цо людзох тримало на жеми покля тот закон нє ступел на моц?

ЗАЯЧИ СОК Влапел вовк заяца, а лїшка ше му пита: – Цо будзеш робиц зоз тим заяцом?

– Направим зоз нього сок – одвитує вовк.

– Га... як зоз заяца сок? – чудує ше лїшка.

– Крашнє – гвари вовк. – Кед людзе правя пиво зоз єленя, чом би я нє могол направиц соку зоз заяца.

Р Е Б У С Автор: Силвестер Д. Макаї

ХТО ОГАНЯ МОТИЛЯ

Кед повяжеш числа од 1 по 42 дознаш хто оганя мотиля.

21

ЛАВИРИНТ

Помогнї курчатку одвлєчиц писанку до кошарки, бо кед ше страци у тим лавиринту, писанка останє нєпошвецена.

ПОДЗЕЛЬ КРУГ

Подзель круг на два єднаки часци так же би збир у обидвох часцох бул 80.

ПОПРЕМЕСЦАЙ БУКВИ Ту штири слова, алє таки як кед би по нїх чеперкала квока. Анї єдна буква нє на своїм месце. Зоз каждого „розгребаного” слова мож вискладац по єдну назву желєняви, лєм треба попремесцац букви. (Наприклад: РЕТАКШУП = ПЕТРУШКА) ––––––––––––––– ––––––––––––––– ––––––––––––––– –––––––––––––––

ОФАРБ РИСУНОК

ПИ

РА МИ ДА

ИБЯЛУЦ СУПАТАК РОЛИФКА КРОГАЩ

Горизонтално: 1. Друга буква азбуки; 2. Два вокали; 3. Насипана глїна лєбо писок на побрежю беґеля, рики; 4. Мацерова лєбо оцова шестра мнє... ; 5. Мали їжи; 6. Кед дахто барз затил, звариме же є... ; 7. Тоти цо крадню; 8. Жителє Италиї. Кед точно ришиш шицки горизонтални колони, у перших вертикалних квадрацикох достанєш назву вербових конарчкох (символ Квитней нєдзелї).

20

Офарб шицки поля означени з точками, та одкриєш цо там нарисоване.

знаш, бо нє жиєш з людзми, нє уходзиш им до кухнї. То значи, кед ши нє знал, же ми мушиме аж и помагац єден другому – толкує кандур.

– Мнє кед будзе потребна помоц, я ю пойдзем питац – гвари тащок. – А питац ю пойдзем там дзе я зосцем. Будз прешвечени же нє ти тот кому ше я пойдзем модлїц. Прето, нє мишай ше до моїх нукашнїх стварох!

– Озда то подзекованє за телї роки мойого приятельства? – нїби увредзено одвитовал кандур. А же би потвердзел свойо приятельство зоз тащком, такой дал и доказ: – Потераз сом це ище анї раз нє поєд, а то значи же це почитуєм и любим, же сом ци правдиви приятель.

– То правда – припознава тащок и премесцує ше на другу латку – алє ши ми братняка поєдол гевтого тижня.

– Я? – чудує ше кандур, шицок заозбилєни и зоз спущенима баюсами ґу жеми. Дакус роздумал, та як кед би ше одразу здогаднул: – А, гевтого? Ша вон перши почал войну. Вон потупел мою територию: прилєцел до мойого двора. Ти голєм знаш же я чесни. Ша я нє сцем цудзи териториї, алє свою нє дам. Значи, вон бул аґресор, а я ше лєм бранєл.

– А ти тераз нє аґресор кед ши пришол ту?

– Я?... Е, видзиш, я инше! – гвари кандур и аж тераз, як ше то звикло повесц, отвера свойо карти и указує адути: – Перше и перше, я ту мам историйни права. Моєй баби шестра, єдна таркаста мачка цо мала на билей шерсци и шиви и жовти платки, ту приходзела миши лапац ище пред штирома роками. Розуми ше, ти нє паметаш цо теди було. Друге и друге, я ту нє пришол од своєй дзеки. Мнє ту послали... нє питай ше же хто, бо то моя воєна тайна. А треце и треце: моцнєйши сом од тебе, та шмем пойсц аж и ґу це горе, на латки! Тото виповед, та одразу скочел до горе. Алє тащок бул порихтани на таки кандуров план. Прето вон ище швидше одпирхнул яґод даяка кулька з пушки виштрелєна.” Пречитал Ириней два раз, та и три раз тоту дїдову приповедку и вше о нєй вецей роздумовал. Чи то так при животиньох, чи и при людзох, же моцнєйши вше ма право, а слабши го муши слухац? Роздумайце и ви, та можебуц зоз того вицагнєце єдну животну правду. А кед же ю такой тераз нє зрозумице, зробце так як зробел и Ириней. Одложел тоту дїдову теку и чува ю, та док одрошнє – знова пречита приповедку о кандурови и тащкови. Вецка заш о тим роздума, та озда утвердзи же цо правда а цо нє.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ЯСМИНКА ПЕТРОВИЧ озната сербска писателька за дзеци Ясминка Петрович народзена 1960. року у Беоґрадзе. Студирала шпански язик и литературу. Перше ше занїмала зоз маркетинґом и новинарством, та була редакторка радио емисийох за дзеци. Ушорйовала и часопис National geographic Junior, а вец ше цалком пошвецела писаню. Участвує у рижних програмох хтори стимулую дзецинску творчосц и фантазию. Обявени єй вецей як 30 кнїжки за дзеци и младих, а преложени су на 25 язики. Найчитанши кнїжки: Школа, То найстрашнєйши дзень у моїм живоце, 35 калориї без цукру, Од читаня ше рошнє... Хто достанє награду Мирослав Антич за найлєпшу кнїжку за дзеци обявену 2015. року, гласали 59 писателє зоз Сербиї, а найвецей гласи достала Ясминка Петрович за кнїжку Лєто кед сом ше научела лєциц. Награду додзелює Медзинародни центер за литературу Змайово дзецински бависка у Новим Садзе.

П

ЛЄТО КЕД СОМ ШЕ НАУЧЕЛА ЛЄЦИЦ Штернаста ноц ... Рано кед сом ше зобудзела, шицко було сухе, як кед би прешлей ноци нє спадла анї капка дижджу. Од додня рана слунко уключело опцию зогриваня и за даскельо годзини вицагло шицку влагу зоз хижох и дворох. Слунко лєм нє мало моци осушиц тепих у дньовей хижи. Так я достала домашнї задаток винєсц тепих на веранду и очухац го. Барз ме болєли колєна док сом го чухала зоз драпацу щетку, алє сом вец уживала кед сом го плокала зоз жимну воду. Вода нагло вибивала зоз черева и розлївала ше по веранди, а вец падала на бетон до двора и глєдала драгу до злївнїку. Я одушевено боса танцовала по мокрим тепиху и шпивала сом нарату. Хто зна покля би тота представа тирвала, кед би на веранду нє вишла нина: – Софийо, вода нє виходзи зоз чопу, алє зоз жеми. То найвекше благо на Жеми и нє шмеме го розруцовац! Нина вельки чувар планети, як и моя мац. Кед би их двох нє було, Жем би давно була покойна. Обидва у фазону рециклованя, шпорованя енерґиї и так... Нина перше заварла чоп, скруцела черево, а вец зме зоз заєднїцкима моцами преруцели тепих прейґ огради на веранди. Тепих ше остал сушиц, нина пошла до кухнї трец яблука за питку, а я вжала ручнїк и пошла сом на плажу. Знова горучава як у рерни. ТРАС! Од того бринєня коло ухох ошалїм. ПЛЯС! Нє случайно гваря же суньоґа єдина жвирка хтора наженє чловека пляснуц самого себе! ПЛЯС! ПЛЯС! И то вецей раз! Виривок Преложела М. Римар

5

Висти зоз щколох... ПРОГРАМА МАЦЕРОМ У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ ВЛАДИМИР АНДРИЧ

ЯЙ, ТОТИ ХЛАПЦИ ОСОБИ: Цветко, Жика, Мира ЦВЕТКО: Гей, ти, Жико, чом ши первей под моїм облаком кричал: „Цветко и Мира, Цветко и Мира”? Цали будинок це чул. Од ганьби нє шмем уходзиц до лифта, анї исц горе по ґарадичох, алє ше мушим пендрац по вонкашнїх, огньових! ЖИКА: Чом бим нє кричал, кед правда! Най шицки знаю! ЦВЕТКО: Цо правда? Цо? ЖИКА: Тото – Цветко и Мира! ЦВЕТКО: Хтора Мира? ЖИКА: Знаш ти хтора. ЦВЕТКО: Хтора, хтора? Поведз! ЖИКА: Мира Спасоєвич! ЦВЕТКО: Уууу... барз ми бриґа за ню. ЖИКА: А чом ши єй ношел кнїжки после школи? ЦВЕТКО: Га... биваме блїзко. ЖИКА: И я бивам блїзко, та єй нє ношим кнїжки. ЦВЕТКО: А чом єй ти висцисковал шпунджию и сцерал таблу кед була дежурна? ЖИКА: А чом єй ти притримовал пелерину кед ше облєкала? Паметаш? ЦВЕТКО: Уууу – барз вельке! Думаш же я нє знам цо ти вечар писал зоз крейду по муре ЖИКА: Хто? Яааа? ЦВЕТКО: Чом ше загакуєш? ЖИКА: Та, цо сом писал? ЦВЕТКО: Знаш ти цо! ЖИКА: Поведз, цо? ЦВЕТКО: Писал ши за себе и за ню: Мира и Жика! Га, Жико? Та ши доокола нарисовал шерцо. Правда? ЖИКА: Як знаш? ЦВЕТКО: Видзел сом це. ЖИКА: Оєееей, яке барз важне! А чом єй ти дал чоколадово бомбони? ЦВЕТКО: Нєможлїве! А ти єй шептал на математики! (Аж ше спенєли, та нє обачели же ше ґу нїм приблїжує Мира.) МИРА: Цо ше ви двоме так розкричали? ЖИКА: О, Миро!

6

ЦВЕТКО: Здраво, Миро! ЖИКА: Вон навия за „Партизан” а я за „Гвизду”... и так... МИРА: Помали, цо сце ше так розпалєли? ЖИКА: А ти, думам... як ши? ЦВЕТКО: Дзе идзеш? МИРА: Та, мушим пойсц купиц хлєба и новини, а мушим ище пойсц и до пайташки по якишик теки. Нє знам дзе перше. Их, кед би ми даєден од вас... кед сце уж таки геверни... кед би ми пошол купиц хлєба и новини, га? (Цветко и Жика нараз): Можем я! (Таргли ше и попатрели єден на другого.) ЦВЕТКО: Нє, кед ти сцеш... ЖИКА: Та, нє... ЦВЕТКО: Идз лєм, Жико. ЖИКА: Добре, идз ти. ЦВЕТКО: Я би нє ишол. ЖИКА: Анї я. МИРА: Яки сце! Нє пайташе сце, наисце! ЦВЕТКО и ЖИКА: Добре, я пойдзем! ЖИКА: Кед ти сцеш... ЦВЕТКО: Можеш ти... МИРА: Яки сце шмишни, правда иста! Ти, Цветко идз купиц хлєба, а ти, Жико – новини! ЦВЕТКО и ЖИКА: Догварене! (Мира каждому дава дробни динари и обидвоме бежа як опарени. Мира остава збунєна). МИРА: Яй, яки тоти хлапци. Нїч ми нє ясне. Цо ше з нїма збува...

З нагоди 8. марца – Медзинародного дня женох школяре хтори у Основней школи „Йован Попович” у Сримскей Митровици ходза на годзини виучованя руского язика зоз елементами националней култури, внєдзелю 6. марца отримали веселу програму мацером. Рецитаторох пририхтала їх професорка руского язика Моника Абодї, а за музичну часц програми ше постарала професорка музики Даниєла Горняк. Дзеци рецитовали по руски, сербски и по українски.Вєдно з родичами вредних школярох на шветочносци потримали у ученє мацеринского язика и парох о. Владислав Рац, а спред Дружтва за руски язик Ирина Папуґа. Вона школи „Йован Попович” и Секциї Дружтва у Сримскей Митровици уручела припознаня, а представела и даскельо нови кнїжки. И. П.

ДРУЖЕНЄ ВИРОНАУЧНИХ ДЗЕЦОХ

ДЗЕНЬ МАЦЕРОХ У ВЕРБАШЕ

У грекокатолїцкей парохиї святих апостолох Петра и Павла 28. фебруара було барз весело. Школяре хтори ходза на виронауку, мали госцох, своїх парнякох зоз Руского Керестура зоз хторима пришли и їх вироучительки ш. Мария и ш. Вероника. Перше шицки вєдно були у церкви, а потим друженє предлужене у церковней сали святого Миколая.

Дзеци ше швидко поупознавали, та бавеню нє було конца. Циль того стретнуца бул указац школяром же таких добрих як вони, хтори ходза на виронауку, єст у каждей нашей парохиї и же ше важне дружиц, бо и бавенє преглїбює виру и любов ґу приятельом. Домашнї зоз вироучительками ш. Георгию и Меланию Римар, и зоз парохом о. Юлияном Рацом за шицких порихтали смачну закуску и скромни дарунки як памятку на госцованє, а догварели ше же нєодлуга дзеци з Нового Саду нащивя своїх нових товаришох у Руским Керестуре. М. Р.

У просторийох КПД „Карпати” у Вербаше з нагоди 8. марца – Дня женох школяре хтори у трох вербаских основних школох ходза на годзини руского и українского язика, своїм мацером, бабом и шицким милим подаровали красну програму. Учительки Славица Мали и Оля Станков помогли дзецом понаучовац крашнє рецитовац, а на програми ше представела и дзецинска фолклорна секция Дружтва чийо руководителє Владимир Будински и Славко Микитишин, а корепетитор Любомир Скубан. Шветочносц збогацела и дзивоцка шпивацка ґрупа хтору водзи Славка Тамаш. Програму пошвецену мацером водзели Сандра Брил, Деяна Зуркович и Себастиян Бесерминї. А. М.

19

Висти зоз щколох...

ТАМАРА ХРИН

НАГНЇВАНИ ГВИЗДИ

ДЗЕНЬ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

З

нагоди 21. фебруара – Медзинародного дня мацеринского язика и у наших школох орґанизовани пригодни програми. У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ У Основней и Штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Русим Керестуре того року Дзень мацеринского язика означени зоз преподаванями прекладательки и лекторки за руски язик мр Гелени Медєшовей. Школяром висших класох и ґимназиялцом, и їх професорком руского язика Медєшова приповедала яке важне чувац свой язик и хасновац нашо слова, а нє уруцовац до каждодньовей бешеди цудзи слова. Покля ми будземе мерковац и дзбац о своїм власним, мацеринским язику, потамаль вон будзе жиц. Потамаль будзе и нас, Руснацох.

ли штири школярки: Марияна Мали, Анастасия Чордаш, Андрея Ґрба и Дора Абрагамски. Госцох – змагательох зоз других местох вербаскей општини домашнї школяре дочекали зоз паноами на тему Медзинародного дня мацеринского язика. У ДЮРДЬОВЕ Школяре руских оддзелєньох ОШ „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове Дзень мацеринского язика означели зоз учительками и наставнїцу руского язика. У розгварки о важносци чуваня язика дзеци дознали о походзеню нашого язика и о писательох хтори дзбали о його розвою и чуваню. Школяре висших класох за тоту нагоду направели и панои на хторих визначели познати особи, датуми, фестивали и манифестациї важни за Руснацох. Орґанизовани и квиз дзе ше школяре змагали указац цо лєпше знанє о наших писательох и їх литературних творох, о обичайох, народних єдлох и о облєчиве. У БЕОҐРАДЗЕ

U Ruskim Keresture...

У КОЦУРЕ У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре Дзень мацеринского язика означени 20. фебруара, кед там було општинске змаганє зоз странских язикох. Школяре осмох класох змагали ше зоз английского, нємецкого, французкого и русийского язика. Зоз коцурскей школи на змаганю участвова-

U Kocure...

18

Канцелария за людски и меншински права Влади Републики Сербиї на чолє зоз директорку Сузану Паунович Мед зинародни дзень мацеринского язика означела барз шветочно. Зоз представителями Националних совитох шицких националних заєднїцох у Сербиї були и дзеци, пооблєкани кажде у своїм народним облєчиве. Приємно було слухац рецитациї и U Beo}radze... шпиванки по мадярски, румунски, македонски, горватски, словацки, українски, чески, словенски..., а Минеа Югас, школярка пиятей класи зоз Руского Керестура, прибрана у пасовей сукнї, рецитовала по руски. Зоз ню у Беоґрадзе була и директорка Школи Хелена Пашо Павлович.

Єдней ноци гвизди мали барз ше чудно справовали. Ґу мешачку ше построєли и нагнївани му гуторели: – Нового краля ноци жадаме, гвизду поспану ми предкладаме! Мешац зармуцени коруну з глави знял, та ше мудро опитал: – Чи гвизда поспана сни за дзеци порихтала? Чи Милицово нємирни ножки дараз позакривала? Зохабеного куцова у дижджовей ноци ограла? Покалїчену ластовку чи нїжно притулєла? Гвизди ше барз заганьбели и нїґда вецей мешачкови нє судзели.

МИХАЙЛО КОВАЧ

МОЦ Моцни когут на дворе, моцни баран у торе, моцни медведз главати, моцни вепер зубати... Трепе когут з кридлами, биє баран з рогами, дудре медведз з лєсами, кланцка вепер зоз зубами. Най сто кридла лупкаю, най сто роги теркаю, най сто брундзи брундзаю, най сто зуби кланцкаю нєт на швеце такей моци же зобудзи хлапца вноци, же зобудзи зоз сна Янка кед вон зашпи як – киянка. Од лупканя и терканя, од брундзаня и клнцканя моц ма векшу – ствар нє нова – жимна вода зоз – канчова.

СЕРАФИНА МАКАЇ

Б

САКАЙТОВ

ул ище красни, нови, полни з муку, кед го баба викладала на пец. Теди ище мала, барз сом ше любела пендрац за буджак, а вец на пец и зоз руками облапяц цеплу пецову шийку.То було єдине место дзе мнє нє було жимно у длугих жимских вечарох.

– Нє виврац тот сакайтов з муку и зидз зоз пеца, та ше пред спаньом шицки вєдно крашнє помодлїме!

– гварела моя баба и попатрела на мнє спод окулярох. Знала сом же треба мерковац на сакайтов полни з муку хтора ше грала на пецу. То значело же баба на рано цошка будзе печиц. Звичайно то були рейтеши або груби киснути колачи, та мука мушела буц цепла же би цесто добре викисло. Нє раз сом патрела на схопни бабово руки кед гнєтли биле цесто, алє рейтеши були окремна приповедка. Кед их баба цагала, були то окремни хвильки. На стред хижи бул стол, на нїм вельки парток своєй роботи хтори кедиш давно моя прабаба виткала. Бул били зоз ценкима червенима смугами. Я ше тримала цо далєй же бим нє завадзала, бо кед ше рейтеши слабше цагали и дарли, моя баба ше барз секирала. Такой хибу здрильовала на дїда же у млїну нє очерал добру муку. Алє кед ше рейтеши добре цагали, мило було патриц як задовольна баба ходзи около стола и зацагує ценючке цесточко. Лєм ми нїґда нє потолковане чом баба муку тримала лєм у сакайтове. Я була прешвечена же ше лєм зоз такей муки рейтеши добре цагали. Тот исти сакайтов нашлїдзел мой оцец. Моя мац у нїм тримала сухи резанки. А єдного дня тот исти сакайтов ше преселєл до мойого дому. Длуго сом роздумовала дзе ше з нїм подзеєм, а вец сом твардо ришела: положим го на видне место у хижи, гоч є уж анї кус нє за указованє. Лєм пеца зоз шийку нєт, а так себе єден другому швечели – пец и сакайтов.

7

ЗОРИЦА БАЇН-ДЮКАНОВИЧ

Н

МАЛИ ЧЛОВЕК ТРТИЛЕ

а муре Зойовей хижи, при посцелї єст єдна дзирка хтора малярови вимкла кед билєл. Зойова мац нє люби таки препущеня, та сцела сама виправиц гришку, алє ю Зоя одгварела.

– Чом ци завадза тота дзирочка? Можебуц у нєй дахто бива.

– Ага... бива у нєй краль брамушкох, специялно випнути над твою главу же би це хладзел зоз лепезу – гварела мац и забула на дзирку хтора ю секирала. „Гей, можебуц и бива. Звучи нєзвичайно, а я верим до нєзвичайних стварох” – подумала Зоя и притулєла око ґу дзирки на муре. Сцела закукнуц чи у нєй єст дакого. У тей хвильки цошка малючке скотуляло ше зоз корунки на єй посцелї.

– Чийо то вельке, белаве око без питаня закукує до мойого обисца?

– Я ци ше перша тото сцела опитац – гварела Зоя нагнївано.

– Можебуц ши и сцела, алє я це обегнул – гварело малючке єство тримаюци у руки амрел.

– Га, добре, я Зоя, дзивче хторе вери до нєзвичайних стварох – представела ше Зоя.

– Мило ми. А я мали патульок Тртиле.

– Цо ти робиш у тей дзирки на муре?

– Як думаш, цо робим? Бивам ту!

– И нє цесно ци?

ЗОРОСЛАВ СПЕВАК

ЧОМ ҐОВЛЇ НЄ ВИХОДЗА З ВОДИ Швидко одгаднї чи ґовля люби чи лєм по моди вше так стої у жимней води? Та дзе. Нє. Ґовля, поправдзе, свойо ноги скрива, ценючки, прости, кракати, длуги. Дзечнє би их очерала за даєдни други. Тлуста кура раз єй гварела: Та, дзе ши, шестро, тоти палїци одпилєла? Нє ма ґовля нїкого най єй тайну вивола: БАВ, ҐОВЛЬО, КОШАРКУ! На таких ше ногох там пишно бега, як по ярку. Прешпивала М. Римар

8

– Могол би я бивац и у наперстку твоєй баби, алє бим ровно мушел виходзиц док вона плата твойо ботоши. Ту ми приємнєйше.

– Чом зме ше аж тераз упознали? – питала ше Зоя.

– Чул сом же твоя мац сце замуровац дзвери до мойого обисца, та сом ше пришол спроцивиц. Як би єй було кед би єй дахто замуровал дзвери до квартелю? Мушила би през облак виходзиц на улїцу.

– Нє старай ше, Тртиле. Мац уж забула на тоту идею. Обецуєм ци же ше тото нє случи. А, нач ци тот амрел кед у моєй хижи диждж нїґда нє пада? – питала ше Зоя, указуюци на найменши амрел на швеце хтори би сиґурно вошол до Ґинисовей кнїжки кед би го дахто обачел скорей як Зоя.

– А тото! Нє мам падобран, та и амрел можем похасновац – одвитовал Тртиле. - Тераз це модлїм, врац ме до моєй хижи, бо сом забул спущиц драбинку зоз павучини, а нє сцел бим цалу ноц буц алпиниста. Зоя приблїжела длань и Тртиле зоз довирийом станул на єй палєц и завар амрел.

– Нїхто ми нє будзе вериц кого сом упознала – гварела Зоя кед Тртиле вошол до своєй дзирочки.

– Єст ище таких хтори веря до нєзвичайних стварох, лєм их треба найсц – гварел Тртиле, махаюци новей пайташки за добру ноц.

Преложела М. Р.

Sofiy Seman, V, Ruski Kerestur

СЛАДКО СОМ ШЕ НАШМЕЯЛ Тото сом дожил пред роком. Мой дїдо, бачи и я пошли на Стару Тису лапац риби. Рушели зме ше вчас рано. Заруцовали зме циґонї цали дзень. Дїдо и я пошли ґу авту по воду. Бачи нє патрел на дїдов циґонь и нє обачел же циґонь спаднул на жем. Кед зме ше врацели и дїдо видзел же му найлонка у наду, сцел ю вицагнуц, алє ше пошлїснул. Спаднул до води. Бачи и я ше барз шмеяли, а дїдо бул нагнївани. Цагал найлонку и кед сцигнул по квачку, барз ше злєкол, та випущел циґонь, алє кед го знова вицагнул, на нїм була потька. Ми з бачиком були барз нєсподзивани, а дїдо бул щешлїви же ше му заквачела така риба. Тото шмишне дожице будзем длуго паметац.

ДОК ВИРОШНЄМ Любов ґу одбойки почувствовала сом на єдней школскей годзини. Теди сом похопела же то годно буц мойо занїманє у будучносци. Барз бим любела буц одбойкашка. Зоз свою екипу бим вредно и витирвало тренирала. Знам же ше успихи посцигує зоз укладаньом велького труду. Задумуєм як будзем путовац до велїх красних державох. Упознам нових товаришох. На терену ше будзем намагац буц нє лєм добри спортиста, алє и добра товаришка. Верим же длуго будзем тренирац тот спорт, а кед престанєм, вец будзем до тей спортскей дисциплини уводзиц дзеци. Будзем ше трудзиц же бим була добри тренер. Наздавам ше же ше ми тото жаданє витвори. Кед будзе надїї, будзе и успиху. Лореана Тома, VI, Руски Керестур

Иван Скубан, IV, Дюрдьов

МОЯ ХИЖА Велї дзеци маю свою хижу, а я тоту просторию дзелїм з родичами. У хижи шицки мойо бависка, стол и компютер, телевизор и ормани. При облаку моя посцель. Кажде вечар ше припатрам як през облак до хижи уходзи мешачкова шветлосц. Моя мац барз люби квице, та го маме вельо и нука. Любим свою хижу прето же сом у нєй вєдно з родичами. Кед ми треба дацо помогнуц, вони вше ту, алє бим заш лєм любела мац свою хижу. Ксения Вереш, III, Дюрдьов

Teodor Tot, II, Verbas

17

ОЛИВЕРА ОЛЯ ЄЛКИЧ

БОЖА КАТИЧКА САРА

Є

ЦО МИ ЗАВАДЗА ПРИ СТАРШИХ Цо ми завадза при старших? Га... скоро шицко. Я тераз у пубертету, та ми при шицких, а нє лєм при старших шицко завадза. Часто нє думам так як мойо родичи, та ше ми вец видзи же нє мам свою приватносц. Поведзме, я добре знам кельо мам домашнї задатки и нє муша преверйовац. Дакеди одлучую тото цо бим могла и сама, наприклад, хтору маїцу себе купим, або як ше облєчем. При наставнїкох ми завадза же нам даваю тельо контролни и писмени задатки, же ше ми видзи же ми од ученя пукнє глава. Нє маю порозуменя же нам, школяром треба охабиц дакус часу и за розвагу, а нє лєм за ученє. Нє пачи ше ми и тото же нас дїдове и баби барз розмазую. Думаю же зме ище мали и же нє можеме робиц чежки роботи. Нє мам я пейц, алє аж тринац роки, та о дачим можем одлучовац и сама. Гоч мам тринац роки, нє вше розумим даєдни ствари о хторих старши приповедаю, алє ше наздавам же о даскельо роки похопим шицко цо ми тераз нє ясне. Валентина Салаґ, VII Дюрдьов

Ysmina Budinski, V, Dxrdqov

16

Aleksej Salonta<, IV, Kocur

СТРЕТНУЦЕ ЗА ПАМЕТАНЄ На швеце єст вшелїяких людзох. Даєдни маю щесца, найду роботу и уживаю, а даєдни нє. Крашнє мац товаришох, гоч даєдни жию далєко и нє видзиме их часто, алє зме радосни же их маме. Моя мац ма пайташку у Лондону. Ище прешлого року нас волала най ю нащивиме. Мали зме шлєбодни два тижнї, та зме надумали пойсц на лєтованє до Лондону. Купели зме авионски карти и одпутовали зме. Мацерова пайташка Мери и єй фамелия такой першого дня нас одведли опатрац варош. Вец о даскельо днї, кед сом ше шпацирала по варошу, стретла сом свою пайташку Ему хтору сом нє видзела вельо роки. Кед вишла з предавальнї и збачела ме, була барз збунєна. Чудовала ше як то же я у Лондону. Гварела сом же сом з мацеру там на лєтованю. Була радосна, алє думала же два тижнї барз кратки час же би ше поопатрало цали варош. Кажди дзень зме ше вєдно шпацирали. Видзела сом Бакинґемску палату, а раз сом видзела и кралїцу Елизабету другу кед уходзела до авта. Зоз пайташку зме були и на Тауер Бриджу. Випендрали зме ше на єдну турню, стали зме на склєняним мосце и патрели зме на ладї под нами. Було дакус страшне, алє вредзело. Вожели зме ше на Дабл Декеру и на Лондонским оку. Нащивели зме и Музей воскових фиґурох и були зме на єдним музичним фестивалу. Барз зме ше зблїжели, а мушели зме ше розисц. Гварела же придзе до нас на Нови рок. Була сом смутна же сом ше мушела врациц дому, алє и радосна же ше нєодлуга увидзиме. Тото лєтованє було найцикавше у моїм живоце, бо сом була у варошу хтори ше ми барз пачи и стретла сом пайташку хтора збогацела мойо путованє. Ема медзи моїма найлєпшима пайташками зоз хтору ше любим дружиц. Тото лєтованє нїґда нє забудзем. Анастасия Чордаш, VIII Коцур

дного рана, кед ше слунко зобудзело, обачело Яр як стої на штред парку и маха Жими хтора одходзела. Жима ше оглядла даскельо раз и сцела ше врациц, алє Слунко барз моцно швицело, а Жима нє мала окуляри процив слунка. Кед була цалком сиґурна же ше Жима нє враци, Яр ше понацаговала, глїбоко удихла и скричала: – Будзенєеее! Главу перши дзвигнул подшнїжнїк. Бул дробни, алє шмели. За нїм почали викуковац стотки подшнїжнїки. Вец подзвигало главки и друге квеце, та заградка була цалком заквитнута. Побудзели ше и пчолки, оси и мотилї. Шицки поставали, окрем малей Божей катички Сари. Вона ище була у жимским сну, скрита под вельким лїсцом Лелийки.

– Саро – гварела єй Лелийка – зобудз ше, бо це чека барз важна робота. Маш уживац у Яри! Зобудз ше... Сара почухала очи.

– Добре рано. Озда уж сцигла Яр?

– Давно. Шицки уж будни и уживаю, а ти ище шпиш – одвитовала стара Лелийка. Сара живкла даскельо раз и станула на младу траву. Направела даскельо вежби раншей ґимнастики, а вец почала чишлїц свойо прекрасни джобочки. Мала петнац. Цешела ше у нїх, бо ше шицким пачели, а тей яри джобки були у моди. Слунко було моцне, та Божа катичка положела на очи окуляри и одлєтла. Лєцела безбрижно и радовала ше квецу у заградки. Змахла Лампащикови, а вон єй послал поцилунок. Одразу, як кед би ше над ню престарла цма хмара, хтора закрила слунко. Сара загамовала, алє позно. Опрез нєй стал познати нєсташко Донґов Гавриїл. Брунєл нарату и оштрел зуби. Божа катичка почала сцекац и скрила ше до гущави дзивого руменцу, алє ше єй ценке кридло заквачело за павучину. Пробовала го одквачиц, цагала го и волала до помоци, алє ю Донґов здогонєл.

– Дай ми свойо джобки! – скричал.

– Нє! Джобки ми нє рушай! – бранєла ше Сара.

– Дай!

– Нє дам! Нє приблїжуй ше, бо повем оцови!

– Га, гаааа – шмеял ше Донґов Гавриїл, указуюци свойо мускули и рушел ше одняц Божей катички джобки. Теди ше над нїм престар цми цинь. Вон заслупнул и огляднул ше. Вец помали дзвигнул

погляд и обачел цми баюци Чарного Кандура Арчибалда, од хторого барз поцерпал.

– Хто так лярма же нє можем спац? – опитал ше Арчибалд.

– О, добре рано панє Арчибалд. Як сце спали? – питал ше Донґов.

– Нє загваряй... два заяци три заяци... питам ше хто так лярма и будзи ме кед ище нє час за полудзенок?

– Нє знам – одвитовал Донґов Гавриїл. Озда Сара. Знаце яка є, як и шицки дзивчата. Ровно цошка приповеда, випитує ше и видумує. Гей, гей, видумує... Кед єй нє одвитуєш, кричи... як шицки дзивчата...

– Цо ти знаш о дзивчатох?

– Нїч... скоро нїч... я...яґда анї нє оталь... я нє познам анї єдно дзивче... скоро анї єдно... бо ше вони зо мну нє сцу дружиц... – почал ше Гавриїл загаковац од страху.

– Нє знаш чом ше нє сцу зоз тобу дружиц?

– Нє знам...

– А як би було кед би ци я потолковал?

– Нє треба... панє Арчибалд... нє трапце ше... лєм ви дримце на слунку...

– Слухай, Гавриїл...Ти знова страшиш божи катички по заградки?

– Гей – одвитовала Божа катичка.

– Нє, нє, нє... сцела повесц НЄ! – одвитовал Донґов.

– Як ти знаш цо вона сцела повесц, кед нє знаш нїч о дзивчатох? И же бим це вецей нє видзел же пакосциш, бо ме барз нагнїваш, а ти знаш...

– Знам... а лєпше би було кед бим нє знал... гварим Вам... и нє будзем нїґда вецей – одвитовал Донґов Гавриїл.

– Сцел ми одняц джобочки – гварела Сара.

– Нє. Лєм сом их сцел опатриц и вжац мустру, же би ми баба виштрикала таки исти. Знаце, тей яри джобки у моди ... думам же би ми швечели... – одвитовал Донґов и сцекол.

– Га, га, га! Донґов на джобки! Дзе то єст? Ей, тота мода! Могол и я поручиц два-три джобки од його баби... за хвост... кед су у моди – нашмеял ше Арчибалд. Божа катичка подзековала Кандурови же єй виратовал джобки и врацела ше дому, под лїсце Лелийки, а Кандур Арчибалд лєм живкнул, та предлужел спац на ярнїм слунку. Преложела М. Римар

9

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

С

СУПРУЖЕСТВО

вята тайна супружества (женїдби) велька тайна, бо вона слика зєдинєня Исуса Христа и Церкви. Лєм єден Христос и єдна Церква – так и єден муж и єдна жена. Перших родичох, Адама и Еву Бог благословел и гварел: „Наполнїце жем”. Значи, Бог ище у раю основал женїдбу. Бог сцел же би женїдба була жридло святосци за мужа и жену и же би у такей атмосфери могли воспитовац и свойо дзеци. Женїдба то догварка и обецанє пред Богом леґиня и дзивки же буду вєдно жиц у супружескей любови и вирносци аж до шмерци. Християнска женїдба нєрозришива.

ВЕЛЬКОНОЦНА ПРИПОВЕДКА На Вельку ноц ше вирни позберали у церкви преславиц Христово воскресенє. Почала Служба Божа. Паноцец ше модлєл, шпивал, и цала Церква шпивала. После Служби Божей людзе ше радовали, винчовали єдни другим благо словене швето, а потим ше розишли кажде до свойого дому. Церква заварта. Кед у нєй запановала цихосц, Исус вишол зоз Кивоту и рушел до варошу, а вец предлужел по широких польох. У далєкосци збачел мале шветло. Рушел у тим напряме. Сцигол ґу єдней колїби. Подуркал на дзвери и вошол нука. На посцелї лєжала хора жена, а при нєй було мале дзецко.

– Дзе твой муж, жено? – опитал ше Исус.

– Почекай го, пошол до варошу. Дораз ше враци – одвитовала жена. Исус шеднул и чекал. И наисце, нєодлуга учул дурканє. До колїби радо сни вошол муж и гварел: – Пать, жено, кельо одрутки хлєба сом назберал у варошу! Исус ше на шицко тото припатрал, та прегварел: – Того святого вечара сцем буц госц у вашим доме!

10

Млодята на початку винчаня виявюю пред двома шведками же єдно друге сцу и же ше добродзечнє беру. Потим кладу руки на Евангелию и пришагаю єдно другому любов, вирносц и че сносц супруже ску. Млодята сами себе з помоцу Божу даваю Тайну супруже ства. Священїк у мено Церкви лєм присуствує и благо слови млоду и млодия. Их двоїх винча сам Исус Христос. Дава им потребни ласки же би могли виполньовац свойо родительски длужно сци, помагац єдно другому у християнским виховйованю дзецох и старац ше за їх жемске и вичне щесце.

НАЙМИЛШЕ БАВИСКО Дома мам вельо бависка. Зоз шицкима ше любим бавиц, алє ми наймилше бависко бабка. Достала сом ю од святого Миколая. Бабка ма целову сукенку и шиву маїцу. Власи єй кафово. Найволїм ше сама зоз ню бавиц. Тото бависко ми наймилше прето же є барз красне. Михаела Ґубаш, II, Коцур

ПЕРША ФАМЕЛИЯ Кед Адам и Ева вишли зоз Еденскей загради, пошли до швета жиц и робиц. О даяки час Бог им дал дзецко, першу бебу на швеце. Дали му мено Каїн. Вец ше народ зела и друга беба хторей дали мено Авел. Каїн любел робиц на полю и ховац жито и овоц. Авел постал пастир и уживал у напасаню своїх овцох. Док Адам и Ева жили у загради, у раю, могли приповедац з Богом, так як ми приповедаме зоз своїма приятелями. Медзитим, понеже тераз жили у швеце, вецей нє могли приповедац з Богом так шлєбодно як скорей. Прето правели олтар – жертвенїк з каменя и на ньго кладли дацо цо представяло дар Богу. Спальовали тот дар указуюци же тото вецей нє припада им. Тераз то припадало Богу хторого нє могли видзиц. Пред олтаром ше и модлєли. Єдного дня Каїн и Авел принєсли кажди свой дар на олтар. Каїн принєсол овоц и жито, а Авел баранче. Баранче було як Спаситель хторого Бог обецал. Було нїжне, сцерпезлїве и нєвине, та ше Богу пачело. Каїнова жертва ше му нє пачела, та ше барз нагнївал. Нє модлєл Бога най му пребачи. Раз кед були сами на полю, Каїн забил Авела. Так од першей беби хтора пришла на швет, вироснул вельки збойнїк. Забил власного брата. Зоз кнїжки „101 приповедка з Библиї”

Boris ^orda{, I, Kocur

ПОМОГЛА СОМ Кед сом була у Новим Садзе, помогла сом єдному чловекови. Було то пополадню. З родичами сом ше шпацирала по центру городу. Преходзели зме коло цукрарнї, коло памятнїку и коло ресторанох. Чула сом як хтошка грає, алє сом нє знала одкаль приходзи музика. Уж кед зме ше рушели дому, видзела сом чловека хтори грал на пищалки. Його музика ме одушевела. На жеми опрез музичара стал калап, а у нїм вельо дробни динари. Питала сом ше оцови чи ми може дац даскельо динарчки. Однєсла сом их и положела до калапа. Чловек ше зрадовал и предлужел грац, а я слухала мелодию котра виходзела зоз його пищалки. Була сом щешлїва же сом помогла бидному чловекови. Тото чувство ме и тераз провадзи. Кед сом смутна, подумам же сом дакому помогла и такой ше розвешелїм. Теодора Русковски, VI Руски Керестур

ЦО НАЙВОЛЇМ РОБИЦ Барз любим дома помагац родичом. Найволїм зоз маму робиц пред Вельку ноцу. Догваряме ше якого колача и торти будземе печиц и кельо писанки офарбиме. Вец пойдземе до дутяну накупиц шицко цо треба. Два днї пред шветом починаме правиц лакотки. Мац пече шубарочки (козацки шапки), а я торту яку знам направиц. Кед дома закончиме з колачами, идземе до баби помогнуц єй коло колачох и коло полудзенку. Вец нас дома чека фарбенє писанкох. Мой брат порихтал шейдзешат вайца. Шицки зме уварели, а вец сом их цифровала з воском и облєкала до налїпкох. Внєдзелю ше шицки рихтаме до церкви. Кошарку зоз паску и другима вельконоцнима єдлами вше я ношим на швеценє. После Служби шицки вєдно идземе дому и вєдно полуднюєме. Найволїм єсц сирца и писанки. По полудзенку брат и я идземе до дїда и баби правиц им дружтво. Мац и оцец нас часто наградза кед им помагаме. Одведу нас до Темерину купиц шмати. Катарина Бесерминї, VI Дюрдьов

Mikola Oros, III, Dxrdqov

15

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

П

Р

С

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

БЕЗ ПОМОЦИ Облєкала ше Иринка, облєкала... Та предок на хрибет себе надзала. На руби шапку на главу змесцела, подскаковала около весела. Пред жвератком скоро ше нє препознала... Алє, сама ше пооблєкала – така мала.

14

11

МИЛЕНКО РАТКОВИЧ

ДЮРИ И ДЇДО Дома остали лєм Дюри и дїдо. Крашнє ше злагодза, бо Дїдо роби шицко по дзеки свойому унукови. Алє хлапец уж барз чека мацер, та ше нажалєни пита: – Дїду, дзе моя мац? Дїдо го пробує загвариц, та му приповеда приповедки. Нє помага анї громада бавискох. Хлапец видумує: – Дай ми папаґая! То крашнє офарбена полцорова фиґура положена далєко од Дюриковей руки – на верх ормана.

– Тото ци нє шмем дац! Хлапчик вше баржей плаче и повторює: – Ааааа! Дзе моя мац? Уж и дїдо страцел сцерпезлївосц. Почал и вон финкац: – Ааааа... дзе моя баба? Дюри ше зачудовал: чи и дїдо може плакац? Барз є нажалєни, та го унук цеши: – Нє плач, дїду! Алє дїдо нє престава: – Аааа... кеди придзе моя баба?

– Дораз придзе – гвари Дюри.

– Аааа... дзе моя баба? – повторює дїдо плачуци. Дюри му дава папаґая.

– Вежнї, дїду, и бав ше док баба нє придзе. Преложела М. Р.

МЕЛАНИЯ РИМАР

РОЗЧИТОВАНЯ Еци, пеци, пецик, хтори любиш квецик? Чи ружу коляцу, зомбульку пахняцу, фиялку белаву, арвачку жовкаву, чи божур целови, тулїпан лилови, чи лелию билу, або мамку милу? *** Мам пипиня за леґиня. Леґиньох єст вельо, нєт пипиня тельо. Єдного виберем, за ньго ше приберем, пара зоз нас будзе, док будземе людзе. АНА ТАМАШ

ДЗИВА ДЗИВКА Гварели ми же кед цмота, и кед ходзим коло плота, дзива дзивка ше ту мота, и скрива ше споза дрота. Стара, млада, а чи красна, чи дакеди зна буц гласна, чи є чиста, або масна, анї кус ми є нє ясна. Я нє верим до босорки, и кельо сце най ма роки, оглядам ше на шицки боки, я ше боїм лєм од квоки!

12

13

МИЛЕНКО РАТКОВИЧ

ДЮРИ И ДЇДО Дома остали лєм Дюри и дїдо. Крашнє ше злагодза, бо Дїдо роби шицко по дзеки свойому унукови. Алє хлапец уж барз чека мацер, та ше нажалєни пита: – Дїду, дзе моя мац? Дїдо го пробує загвариц, та му приповеда приповедки. Нє помага анї громада бавискох. Хлапец видумує: – Дай ми папаґая! То крашнє офарбена полцорова фиґура положена далєко од Дюриковей руки – на верх ормана.

– Тото ци нє шмем дац! Хлапчик вше баржей плаче и повторює: – Ааааа! Дзе моя мац? Уж и дїдо страцел сцерпезлївосц. Почал и вон финкац: – Ааааа... дзе моя баба? Дюри ше зачудовал: чи и дїдо може плакац? Барз є нажалєни, та го унук цеши: – Нє плач, дїду! Алє дїдо нє престава: – Аааа... кеди придзе моя баба?

– Дораз придзе – гвари Дюри.

– Аааа... дзе моя баба? – повторює дїдо плачуци. Дюри му дава папаґая.

– Вежнї, дїду, и бав ше док баба нє придзе. Преложела М. Р.

МЕЛАНИЯ РИМАР

РОЗЧИТОВАНЯ Еци, пеци, пецик, хтори любиш квецик? Чи ружу коляцу, зомбульку пахняцу, фиялку белаву, арвачку жовкаву, чи божур целови, тулїпан лилови, чи лелию билу, або мамку милу? *** Мам пипиня за леґиня. Леґиньох єст вельо, нєт пипиня тельо. Єдного виберем, за ньго ше приберем, пара зоз нас будзе, док будземе людзе. АНА ТАМАШ

ДЗИВА ДЗИВКА Гварели ми же кед цмота, и кед ходзим коло плота, дзива дзивка ше ту мота, и скрива ше споза дрота. Стара, млада, а чи красна, чи дакеди зна буц гласна, чи є чиста, або масна, анї кус ми є нє ясна. Я нє верим до босорки, и кельо сце най ма роки, оглядам ше на шицки боки, я ше боїм лєм од квоки!

12

13

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

П

Р

С

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

БЕЗ ПОМОЦИ Облєкала ше Иринка, облєкала... Та предок на хрибет себе надзала. На руби шапку на главу змесцела, подскаковала около весела. Пред жвератком скоро ше нє препознала... Алє, сама ше пооблєкала – така мала.

14

11

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

С

СУПРУЖЕСТВО

вята тайна супружества (женїдби) велька тайна, бо вона слика зєдинєня Исуса Христа и Церкви. Лєм єден Христос и єдна Церква – так и єден муж и єдна жена. Перших родичох, Адама и Еву Бог благословел и гварел: „Наполнїце жем”. Значи, Бог ище у раю основал женїдбу. Бог сцел же би женїдба була жридло святосци за мужа и жену и же би у такей атмосфери могли воспитовац и свойо дзеци. Женїдба то догварка и обецанє пред Богом леґиня и дзивки же буду вєдно жиц у супружескей любови и вирносци аж до шмерци. Християнска женїдба нєрозришива.

ВЕЛЬКОНОЦНА ПРИПОВЕДКА На Вельку ноц ше вирни позберали у церкви преславиц Христово воскресенє. Почала Служба Божа. Паноцец ше модлєл, шпивал, и цала Церква шпивала. После Служби Божей людзе ше радовали, винчовали єдни другим благо словене швето, а потим ше розишли кажде до свойого дому. Церква заварта. Кед у нєй запановала цихосц, Исус вишол зоз Кивоту и рушел до варошу, а вец предлужел по широких польох. У далєкосци збачел мале шветло. Рушел у тим напряме. Сцигол ґу єдней колїби. Подуркал на дзвери и вошол нука. На посцелї лєжала хора жена, а при нєй було мале дзецко.

– Дзе твой муж, жено? – опитал ше Исус.

– Почекай го, пошол до варошу. Дораз ше враци – одвитовала жена. Исус шеднул и чекал. И наисце, нєодлуга учул дурканє. До колїби радо сни вошол муж и гварел: – Пать, жено, кельо одрутки хлєба сом назберал у варошу! Исус ше на шицко тото припатрал, та прегварел: – Того святого вечара сцем буц госц у вашим доме!

10

Млодята на початку винчаня виявюю пред двома шведками же єдно друге сцу и же ше добродзечнє беру. Потим кладу руки на Евангелию и пришагаю єдно другому любов, вирносц и че сносц супруже ску. Млодята сами себе з помоцу Божу даваю Тайну супруже ства. Священїк у мено Церкви лєм присуствує и благо слови млоду и млодия. Их двоїх винча сам Исус Христос. Дава им потребни ласки же би могли виполньовац свойо родительски длужно сци, помагац єдно другому у християнским виховйованю дзецох и старац ше за їх жемске и вичне щесце.

НАЙМИЛШЕ БАВИСКО Дома мам вельо бависка. Зоз шицкима ше любим бавиц, алє ми наймилше бависко бабка. Достала сом ю од святого Миколая. Бабка ма целову сукенку и шиву маїцу. Власи єй кафово. Найволїм ше сама зоз ню бавиц. Тото бависко ми наймилше прето же є барз красне. Михаела Ґубаш, II, Коцур

ПЕРША ФАМЕЛИЯ Кед Адам и Ева вишли зоз Еденскей загради, пошли до швета жиц и робиц. О даяки час Бог им дал дзецко, першу бебу на швеце. Дали му мено Каїн. Вец ше народ зела и друга беба хторей дали мено Авел. Каїн любел робиц на полю и ховац жито и овоц. Авел постал пастир и уживал у напасаню своїх овцох. Док Адам и Ева жили у загради, у раю, могли приповедац з Богом, так як ми приповедаме зоз своїма приятелями. Медзитим, понеже тераз жили у швеце, вецей нє могли приповедац з Богом так шлєбодно як скорей. Прето правели олтар – жертвенїк з каменя и на ньго кладли дацо цо представяло дар Богу. Спальовали тот дар указуюци же тото вецей нє припада им. Тераз то припадало Богу хторого нє могли видзиц. Пред олтаром ше и модлєли. Єдного дня Каїн и Авел принєсли кажди свой дар на олтар. Каїн принєсол овоц и жито, а Авел баранче. Баранче було як Спаситель хторого Бог обецал. Було нїжне, сцерпезлїве и нєвине, та ше Богу пачело. Каїнова жертва ше му нє пачела, та ше барз нагнївал. Нє модлєл Бога най му пребачи. Раз кед були сами на полю, Каїн забил Авела. Так од першей беби хтора пришла на швет, вироснул вельки збойнїк. Забил власного брата. Зоз кнїжки „101 приповедка з Библиї”

Boris ^orda{, I, Kocur

ПОМОГЛА СОМ Кед сом була у Новим Садзе, помогла сом єдному чловекови. Було то пополадню. З родичами сом ше шпацирала по центру городу. Преходзели зме коло цукрарнї, коло памятнїку и коло ресторанох. Чула сом як хтошка грає, алє сом нє знала одкаль приходзи музика. Уж кед зме ше рушели дому, видзела сом чловека хтори грал на пищалки. Його музика ме одушевела. На жеми опрез музичара стал калап, а у нїм вельо дробни динари. Питала сом ше оцови чи ми може дац даскельо динарчки. Однєсла сом их и положела до калапа. Чловек ше зрадовал и предлужел грац, а я слухала мелодию котра виходзела зоз його пищалки. Була сом щешлїва же сом помогла бидному чловекови. Тото чувство ме и тераз провадзи. Кед сом смутна, подумам же сом дакому помогла и такой ше розвешелїм. Теодора Русковски, VI Руски Керестур

ЦО НАЙВОЛЇМ РОБИЦ Барз любим дома помагац родичом. Найволїм зоз маму робиц пред Вельку ноцу. Догваряме ше якого колача и торти будземе печиц и кельо писанки офарбиме. Вец пойдземе до дутяну накупиц шицко цо треба. Два днї пред шветом починаме правиц лакотки. Мац пече шубарочки (козацки шапки), а я торту яку знам направиц. Кед дома закончиме з колачами, идземе до баби помогнуц єй коло колачох и коло полудзенку. Вец нас дома чека фарбенє писанкох. Мой брат порихтал шейдзешат вайца. Шицки зме уварели, а вец сом их цифровала з воском и облєкала до налїпкох. Внєдзелю ше шицки рихтаме до церкви. Кошарку зоз паску и другима вельконоцнима єдлами вше я ношим на швеценє. После Служби шицки вєдно идземе дому и вєдно полуднюєме. Найволїм єсц сирца и писанки. По полудзенку брат и я идземе до дїда и баби правиц им дружтво. Мац и оцец нас часто наградза кед им помагаме. Одведу нас до Темерину купиц шмати. Катарина Бесерминї, VI Дюрдьов

Mikola Oros, III, Dxrdqov

15

ОЛИВЕРА ОЛЯ ЄЛКИЧ

БОЖА КАТИЧКА САРА

Є

ЦО МИ ЗАВАДЗА ПРИ СТАРШИХ Цо ми завадза при старших? Га... скоро шицко. Я тераз у пубертету, та ми при шицких, а нє лєм при старших шицко завадза. Часто нє думам так як мойо родичи, та ше ми вец видзи же нє мам свою приватносц. Поведзме, я добре знам кельо мам домашнї задатки и нє муша преверйовац. Дакеди одлучую тото цо бим могла и сама, наприклад, хтору маїцу себе купим, або як ше облєчем. При наставнїкох ми завадза же нам даваю тельо контролни и писмени задатки, же ше ми видзи же ми од ученя пукнє глава. Нє маю порозуменя же нам, школяром треба охабиц дакус часу и за розвагу, а нє лєм за ученє. Нє пачи ше ми и тото же нас дїдове и баби барз розмазую. Думаю же зме ище мали и же нє можеме робиц чежки роботи. Нє мам я пейц, алє аж тринац роки, та о дачим можем одлучовац и сама. Гоч мам тринац роки, нє вше розумим даєдни ствари о хторих старши приповедаю, алє ше наздавам же о даскельо роки похопим шицко цо ми тераз нє ясне. Валентина Салаґ, VII Дюрдьов

Ysmina Budinski, V, Dxrdqov

16

Aleksej Salonta<, IV, Kocur

СТРЕТНУЦЕ ЗА ПАМЕТАНЄ На швеце єст вшелїяких людзох. Даєдни маю щесца, найду роботу и уживаю, а даєдни нє. Крашнє мац товаришох, гоч даєдни жию далєко и нє видзиме их часто, алє зме радосни же их маме. Моя мац ма пайташку у Лондону. Ище прешлого року нас волала най ю нащивиме. Мали зме шлєбодни два тижнї, та зме надумали пойсц на лєтованє до Лондону. Купели зме авионски карти и одпутовали зме. Мацерова пайташка Мери и єй фамелия такой першого дня нас одведли опатрац варош. Вец о даскельо днї, кед сом ше шпацирала по варошу, стретла сом свою пайташку Ему хтору сом нє видзела вельо роки. Кед вишла з предавальнї и збачела ме, була барз збунєна. Чудовала ше як то же я у Лондону. Гварела сом же сом з мацеру там на лєтованю. Була радосна, алє думала же два тижнї барз кратки час же би ше поопатрало цали варош. Кажди дзень зме ше вєдно шпацирали. Видзела сом Бакинґемску палату, а раз сом видзела и кралїцу Елизабету другу кед уходзела до авта. Зоз пайташку зме були и на Тауер Бриджу. Випендрали зме ше на єдну турню, стали зме на склєняним мосце и патрели зме на ладї под нами. Було дакус страшне, алє вредзело. Вожели зме ше на Дабл Декеру и на Лондонским оку. Нащивели зме и Музей воскових фиґурох и були зме на єдним музичним фестивалу. Барз зме ше зблїжели, а мушели зме ше розисц. Гварела же придзе до нас на Нови рок. Була сом смутна же сом ше мушела врациц дому, алє и радосна же ше нєодлуга увидзиме. Тото лєтованє було найцикавше у моїм живоце, бо сом була у варошу хтори ше ми барз пачи и стретла сом пайташку хтора збогацела мойо путованє. Ема медзи моїма найлєпшима пайташками зоз хтору ше любим дружиц. Тото лєтованє нїґда нє забудзем. Анастасия Чордаш, VIII Коцур

дного рана, кед ше слунко зобудзело, обачело Яр як стої на штред парку и маха Жими хтора одходзела. Жима ше оглядла даскельо раз и сцела ше врациц, алє Слунко барз моцно швицело, а Жима нє мала окуляри процив слунка. Кед була цалком сиґурна же ше Жима нє враци, Яр ше понацаговала, глїбоко удихла и скричала: – Будзенєеее! Главу перши дзвигнул подшнїжнїк. Бул дробни, алє шмели. За нїм почали викуковац стотки подшнїжнїки. Вец подзвигало главки и друге квеце, та заградка була цалком заквитнута. Побудзели ше и пчолки, оси и мотилї. Шицки поставали, окрем малей Божей катички Сари. Вона ище була у жимским сну, скрита под вельким лїсцом Лелийки.

– Саро – гварела єй Лелийка – зобудз ше, бо це чека барз важна робота. Маш уживац у Яри! Зобудз ше... Сара почухала очи.

– Добре рано. Озда уж сцигла Яр?

– Давно. Шицки уж будни и уживаю, а ти ище шпиш – одвитовала стара Лелийка. Сара живкла даскельо раз и станула на младу траву. Направела даскельо вежби раншей ґимнастики, а вец почала чишлїц свойо прекрасни джобочки. Мала петнац. Цешела ше у нїх, бо ше шицким пачели, а тей яри джобки були у моди. Слунко було моцне, та Божа катичка положела на очи окуляри и одлєтла. Лєцела безбрижно и радовала ше квецу у заградки. Змахла Лампащикови, а вон єй послал поцилунок. Одразу, як кед би ше над ню престарла цма хмара, хтора закрила слунко. Сара загамовала, алє позно. Опрез нєй стал познати нєсташко Донґов Гавриїл. Брунєл нарату и оштрел зуби. Божа катичка почала сцекац и скрила ше до гущави дзивого руменцу, алє ше єй ценке кридло заквачело за павучину. Пробовала го одквачиц, цагала го и волала до помоци, алє ю Донґов здогонєл.

– Дай ми свойо джобки! – скричал.

– Нє! Джобки ми нє рушай! – бранєла ше Сара.

– Дай!

– Нє дам! Нє приблїжуй ше, бо повем оцови!

– Га, гаааа – шмеял ше Донґов Гавриїл, указуюци свойо мускули и рушел ше одняц Божей катички джобки. Теди ше над нїм престар цми цинь. Вон заслупнул и огляднул ше. Вец помали дзвигнул

погляд и обачел цми баюци Чарного Кандура Арчибалда, од хторого барз поцерпал.

– Хто так лярма же нє можем спац? – опитал ше Арчибалд.

– О, добре рано панє Арчибалд. Як сце спали? – питал ше Донґов.

– Нє загваряй... два заяци три заяци... питам ше хто так лярма и будзи ме кед ище нє час за полудзенок?

– Нє знам – одвитовал Донґов Гавриїл. Озда Сара. Знаце яка є, як и шицки дзивчата. Ровно цошка приповеда, випитує ше и видумує. Гей, гей, видумує... Кед єй нє одвитуєш, кричи... як шицки дзивчата...

– Цо ти знаш о дзивчатох?

– Нїч... скоро нїч... я...яґда анї нє оталь... я нє познам анї єдно дзивче... скоро анї єдно... бо ше вони зо мну нє сцу дружиц... – почал ше Гавриїл загаковац од страху.

– Нє знаш чом ше нє сцу зоз тобу дружиц?

– Нє знам...

– А як би було кед би ци я потолковал?

– Нє треба... панє Арчибалд... нє трапце ше... лєм ви дримце на слунку...

– Слухай, Гавриїл...Ти знова страшиш божи катички по заградки?

– Гей – одвитовала Божа катичка.

– Нє, нє, нє... сцела повесц НЄ! – одвитовал Донґов.

– Як ти знаш цо вона сцела повесц, кед нє знаш нїч о дзивчатох? И же бим це вецей нє видзел же пакосциш, бо ме барз нагнїваш, а ти знаш...

– Знам... а лєпше би було кед бим нє знал... гварим Вам... и нє будзем нїґда вецей – одвитовал Донґов Гавриїл.

– Сцел ми одняц джобочки – гварела Сара.

– Нє. Лєм сом их сцел опатриц и вжац мустру, же би ми баба виштрикала таки исти. Знаце, тей яри джобки у моди ... думам же би ми швечели... – одвитовал Донґов и сцекол.

– Га, га, га! Донґов на джобки! Дзе то єст? Ей, тота мода! Могол и я поручиц два-три джобки од його баби... за хвост... кед су у моди – нашмеял ше Арчибалд. Божа катичка подзековала Кандурови же єй виратовал джобки и врацела ше дому, под лїсце Лелийки, а Кандур Арчибалд лєм живкнул, та предлужел спац на ярнїм слунку. Преложела М. Римар

9

ЗОРИЦА БАЇН-ДЮКАНОВИЧ

Н

МАЛИ ЧЛОВЕК ТРТИЛЕ

а муре Зойовей хижи, при посцелї єст єдна дзирка хтора малярови вимкла кед билєл. Зойова мац нє люби таки препущеня, та сцела сама виправиц гришку, алє ю Зоя одгварела.

– Чом ци завадза тота дзирочка? Можебуц у нєй дахто бива.

– Ага... бива у нєй краль брамушкох, специялно випнути над твою главу же би це хладзел зоз лепезу – гварела мац и забула на дзирку хтора ю секирала. „Гей, можебуц и бива. Звучи нєзвичайно, а я верим до нєзвичайних стварох” – подумала Зоя и притулєла око ґу дзирки на муре. Сцела закукнуц чи у нєй єст дакого. У тей хвильки цошка малючке скотуляло ше зоз корунки на єй посцелї.

– Чийо то вельке, белаве око без питаня закукує до мойого обисца?

– Я ци ше перша тото сцела опитац – гварела Зоя нагнївано.

– Можебуц ши и сцела, алє я це обегнул – гварело малючке єство тримаюци у руки амрел.

– Га, добре, я Зоя, дзивче хторе вери до нєзвичайних стварох – представела ше Зоя.

– Мило ми. А я мали патульок Тртиле.

– Цо ти робиш у тей дзирки на муре?

– Як думаш, цо робим? Бивам ту!

– И нє цесно ци?

ЗОРОСЛАВ СПЕВАК

ЧОМ ҐОВЛЇ НЄ ВИХОДЗА З ВОДИ Швидко одгаднї чи ґовля люби чи лєм по моди вше так стої у жимней води? Та дзе. Нє. Ґовля, поправдзе, свойо ноги скрива, ценючки, прости, кракати, длуги. Дзечнє би их очерала за даєдни други. Тлуста кура раз єй гварела: Та, дзе ши, шестро, тоти палїци одпилєла? Нє ма ґовля нїкого най єй тайну вивола: БАВ, ҐОВЛЬО, КОШАРКУ! На таких ше ногох там пишно бега, як по ярку. Прешпивала М. Римар

8

– Могол би я бивац и у наперстку твоєй баби, алє бим ровно мушел виходзиц док вона плата твойо ботоши. Ту ми приємнєйше.

– Чом зме ше аж тераз упознали? – питала ше Зоя.

– Чул сом же твоя мац сце замуровац дзвери до мойого обисца, та сом ше пришол спроцивиц. Як би єй було кед би єй дахто замуровал дзвери до квартелю? Мушила би през облак виходзиц на улїцу.

– Нє старай ше, Тртиле. Мац уж забула на тоту идею. Обецуєм ци же ше тото нє случи. А, нач ци тот амрел кед у моєй хижи диждж нїґда нє пада? – питала ше Зоя, указуюци на найменши амрел на швеце хтори би сиґурно вошол до Ґинисовей кнїжки кед би го дахто обачел скорей як Зоя.

– А тото! Нє мам падобран, та и амрел можем похасновац – одвитовал Тртиле. - Тераз це модлїм, врац ме до моєй хижи, бо сом забул спущиц драбинку зоз павучини, а нє сцел бим цалу ноц буц алпиниста. Зоя приблїжела длань и Тртиле зоз довирийом станул на єй палєц и завар амрел.

– Нїхто ми нє будзе вериц кого сом упознала – гварела Зоя кед Тртиле вошол до своєй дзирочки.

– Єст ище таких хтори веря до нєзвичайних стварох, лєм их треба найсц – гварел Тртиле, махаюци новей пайташки за добру ноц.

Преложела М. Р.

Sofiy Seman, V, Ruski Kerestur

СЛАДКО СОМ ШЕ НАШМЕЯЛ Тото сом дожил пред роком. Мой дїдо, бачи и я пошли на Стару Тису лапац риби. Рушели зме ше вчас рано. Заруцовали зме циґонї цали дзень. Дїдо и я пошли ґу авту по воду. Бачи нє патрел на дїдов циґонь и нє обачел же циґонь спаднул на жем. Кед зме ше врацели и дїдо видзел же му найлонка у наду, сцел ю вицагнуц, алє ше пошлїснул. Спаднул до води. Бачи и я ше барз шмеяли, а дїдо бул нагнївани. Цагал найлонку и кед сцигнул по квачку, барз ше злєкол, та випущел циґонь, алє кед го знова вицагнул, на нїм була потька. Ми з бачиком були барз нєсподзивани, а дїдо бул щешлїви же ше му заквачела така риба. Тото шмишне дожице будзем длуго паметац.

ДОК ВИРОШНЄМ Любов ґу одбойки почувствовала сом на єдней школскей годзини. Теди сом похопела же то годно буц мойо занїманє у будучносци. Барз бим любела буц одбойкашка. Зоз свою екипу бим вредно и витирвало тренирала. Знам же ше успихи посцигує зоз укладаньом велького труду. Задумуєм як будзем путовац до велїх красних державох. Упознам нових товаришох. На терену ше будзем намагац буц нє лєм добри спортиста, алє и добра товаришка. Верим же длуго будзем тренирац тот спорт, а кед престанєм, вец будзем до тей спортскей дисциплини уводзиц дзеци. Будзем ше трудзиц же бим була добри тренер. Наздавам ше же ше ми тото жаданє витвори. Кед будзе надїї, будзе и успиху. Лореана Тома, VI, Руски Керестур

Иван Скубан, IV, Дюрдьов

МОЯ ХИЖА Велї дзеци маю свою хижу, а я тоту просторию дзелїм з родичами. У хижи шицки мойо бависка, стол и компютер, телевизор и ормани. При облаку моя посцель. Кажде вечар ше припатрам як през облак до хижи уходзи мешачкова шветлосц. Моя мац барз люби квице, та го маме вельо и нука. Любим свою хижу прето же сом у нєй вєдно з родичами. Кед ми треба дацо помогнуц, вони вше ту, алє бим заш лєм любела мац свою хижу. Ксения Вереш, III, Дюрдьов

Teodor Tot, II, Verbas

17

Висти зоз щколох...

ТАМАРА ХРИН

НАГНЇВАНИ ГВИЗДИ

ДЗЕНЬ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

З

нагоди 21. фебруара – Медзинародного дня мацеринского язика и у наших школох орґанизовани пригодни програми. У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ У Основней и Штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Русим Керестуре того року Дзень мацеринского язика означени зоз преподаванями прекладательки и лекторки за руски язик мр Гелени Медєшовей. Школяром висших класох и ґимназиялцом, и їх професорком руского язика Медєшова приповедала яке важне чувац свой язик и хасновац нашо слова, а нє уруцовац до каждодньовей бешеди цудзи слова. Покля ми будземе мерковац и дзбац о своїм власним, мацеринским язику, потамаль вон будзе жиц. Потамаль будзе и нас, Руснацох.

ли штири школярки: Марияна Мали, Анастасия Чордаш, Андрея Ґрба и Дора Абрагамски. Госцох – змагательох зоз других местох вербаскей општини домашнї школяре дочекали зоз паноами на тему Медзинародного дня мацеринского язика. У ДЮРДЬОВЕ Школяре руских оддзелєньох ОШ „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове Дзень мацеринского язика означели зоз учительками и наставнїцу руского язика. У розгварки о важносци чуваня язика дзеци дознали о походзеню нашого язика и о писательох хтори дзбали о його розвою и чуваню. Школяре висших класох за тоту нагоду направели и панои на хторих визначели познати особи, датуми, фестивали и манифестациї важни за Руснацох. Орґанизовани и квиз дзе ше школяре змагали указац цо лєпше знанє о наших писательох и їх литературних творох, о обичайох, народних єдлох и о облєчиве. У БЕОҐРАДЗЕ

U Ruskim Keresture...

У КОЦУРЕ У Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре Дзень мацеринского язика означени 20. фебруара, кед там було општинске змаганє зоз странских язикох. Школяре осмох класох змагали ше зоз английского, нємецкого, французкого и русийского язика. Зоз коцурскей школи на змаганю участвова-

U Kocure...

18

Канцелария за людски и меншински права Влади Републики Сербиї на чолє зоз директорку Сузану Паунович Мед зинародни дзень мацеринского язика означела барз шветочно. Зоз представителями Националних совитох шицких националних заєднїцох у Сербиї були и дзеци, пооблєкани кажде у своїм народним облєчиве. Приємно було слухац рецитациї и U Beo}radze... шпиванки по мадярски, румунски, македонски, горватски, словацки, українски, чески, словенски..., а Минеа Югас, школярка пиятей класи зоз Руского Керестура, прибрана у пасовей сукнї, рецитовала по руски. Зоз ню у Беоґрадзе була и директорка Школи Хелена Пашо Павлович.

Єдней ноци гвизди мали барз ше чудно справовали. Ґу мешачку ше построєли и нагнївани му гуторели: – Нового краля ноци жадаме, гвизду поспану ми предкладаме! Мешац зармуцени коруну з глави знял, та ше мудро опитал: – Чи гвизда поспана сни за дзеци порихтала? Чи Милицово нємирни ножки дараз позакривала? Зохабеного куцова у дижджовей ноци ограла? Покалїчену ластовку чи нїжно притулєла? Гвизди ше барз заганьбели и нїґда вецей мешачкови нє судзели.

МИХАЙЛО КОВАЧ

МОЦ Моцни когут на дворе, моцни баран у торе, моцни медведз главати, моцни вепер зубати... Трепе когут з кридлами, биє баран з рогами, дудре медведз з лєсами, кланцка вепер зоз зубами. Най сто кридла лупкаю, най сто роги теркаю, най сто брундзи брундзаю, най сто зуби кланцкаю нєт на швеце такей моци же зобудзи хлапца вноци, же зобудзи зоз сна Янка кед вон зашпи як – киянка. Од лупканя и терканя, од брундзаня и клнцканя моц ма векшу – ствар нє нова – жимна вода зоз – канчова.

СЕРАФИНА МАКАЇ

Б

САКАЙТОВ

ул ище красни, нови, полни з муку, кед го баба викладала на пец. Теди ище мала, барз сом ше любела пендрац за буджак, а вец на пец и зоз руками облапяц цеплу пецову шийку.То було єдине место дзе мнє нє було жимно у длугих жимских вечарох.

– Нє виврац тот сакайтов з муку и зидз зоз пеца, та ше пред спаньом шицки вєдно крашнє помодлїме!

– гварела моя баба и попатрела на мнє спод окулярох. Знала сом же треба мерковац на сакайтов полни з муку хтора ше грала на пецу. То значело же баба на рано цошка будзе печиц. Звичайно то були рейтеши або груби киснути колачи, та мука мушела буц цепла же би цесто добре викисло. Нє раз сом патрела на схопни бабово руки кед гнєтли биле цесто, алє рейтеши були окремна приповедка. Кед их баба цагала, були то окремни хвильки. На стред хижи бул стол, на нїм вельки парток своєй роботи хтори кедиш давно моя прабаба виткала. Бул били зоз ценкима червенима смугами. Я ше тримала цо далєй же бим нє завадзала, бо кед ше рейтеши слабше цагали и дарли, моя баба ше барз секирала. Такой хибу здрильовала на дїда же у млїну нє очерал добру муку. Алє кед ше рейтеши добре цагали, мило було патриц як задовольна баба ходзи около стола и зацагує ценючке цесточко. Лєм ми нїґда нє потолковане чом баба муку тримала лєм у сакайтове. Я була прешвечена же ше лєм зоз такей муки рейтеши добре цагали. Тот исти сакайтов нашлїдзел мой оцец. Моя мац у нїм тримала сухи резанки. А єдного дня тот исти сакайтов ше преселєл до мойого дому. Длуго сом роздумовала дзе ше з нїм подзеєм, а вец сом твардо ришела: положим го на видне место у хижи, гоч є уж анї кус нє за указованє. Лєм пеца зоз шийку нєт, а так себе єден другому швечели – пец и сакайтов.

7

Висти зоз щколох... ПРОГРАМА МАЦЕРОМ У СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ ВЛАДИМИР АНДРИЧ

ЯЙ, ТОТИ ХЛАПЦИ ОСОБИ: Цветко, Жика, Мира ЦВЕТКО: Гей, ти, Жико, чом ши первей под моїм облаком кричал: „Цветко и Мира, Цветко и Мира”? Цали будинок це чул. Од ганьби нє шмем уходзиц до лифта, анї исц горе по ґарадичох, алє ше мушим пендрац по вонкашнїх, огньових! ЖИКА: Чом бим нє кричал, кед правда! Най шицки знаю! ЦВЕТКО: Цо правда? Цо? ЖИКА: Тото – Цветко и Мира! ЦВЕТКО: Хтора Мира? ЖИКА: Знаш ти хтора. ЦВЕТКО: Хтора, хтора? Поведз! ЖИКА: Мира Спасоєвич! ЦВЕТКО: Уууу... барз ми бриґа за ню. ЖИКА: А чом ши єй ношел кнїжки после школи? ЦВЕТКО: Га... биваме блїзко. ЖИКА: И я бивам блїзко, та єй нє ношим кнїжки. ЦВЕТКО: А чом єй ти висцисковал шпунджию и сцерал таблу кед була дежурна? ЖИКА: А чом єй ти притримовал пелерину кед ше облєкала? Паметаш? ЦВЕТКО: Уууу – барз вельке! Думаш же я нє знам цо ти вечар писал зоз крейду по муре ЖИКА: Хто? Яааа? ЦВЕТКО: Чом ше загакуєш? ЖИКА: Та, цо сом писал? ЦВЕТКО: Знаш ти цо! ЖИКА: Поведз, цо? ЦВЕТКО: Писал ши за себе и за ню: Мира и Жика! Га, Жико? Та ши доокола нарисовал шерцо. Правда? ЖИКА: Як знаш? ЦВЕТКО: Видзел сом це. ЖИКА: Оєееей, яке барз важне! А чом єй ти дал чоколадово бомбони? ЦВЕТКО: Нєможлїве! А ти єй шептал на математики! (Аж ше спенєли, та нє обачели же ше ґу нїм приблїжує Мира.) МИРА: Цо ше ви двоме так розкричали? ЖИКА: О, Миро!

6

ЦВЕТКО: Здраво, Миро! ЖИКА: Вон навия за „Партизан” а я за „Гвизду”... и так... МИРА: Помали, цо сце ше так розпалєли? ЖИКА: А ти, думам... як ши? ЦВЕТКО: Дзе идзеш? МИРА: Та, мушим пойсц купиц хлєба и новини, а мушим ище пойсц и до пайташки по якишик теки. Нє знам дзе перше. Их, кед би ми даєден од вас... кед сце уж таки геверни... кед би ми пошол купиц хлєба и новини, га? (Цветко и Жика нараз): Можем я! (Таргли ше и попатрели єден на другого.) ЦВЕТКО: Нє, кед ти сцеш... ЖИКА: Та, нє... ЦВЕТКО: Идз лєм, Жико. ЖИКА: Добре, идз ти. ЦВЕТКО: Я би нє ишол. ЖИКА: Анї я. МИРА: Яки сце! Нє пайташе сце, наисце! ЦВЕТКО и ЖИКА: Добре, я пойдзем! ЖИКА: Кед ти сцеш... ЦВЕТКО: Можеш ти... МИРА: Яки сце шмишни, правда иста! Ти, Цветко идз купиц хлєба, а ти, Жико – новини! ЦВЕТКО и ЖИКА: Догварене! (Мира каждому дава дробни динари и обидвоме бежа як опарени. Мира остава збунєна). МИРА: Яй, яки тоти хлапци. Нїч ми нє ясне. Цо ше з нїма збува...

З нагоди 8. марца – Медзинародного дня женох школяре хтори у Основней школи „Йован Попович” у Сримскей Митровици ходза на годзини виучованя руского язика зоз елементами националней култури, внєдзелю 6. марца отримали веселу програму мацером. Рецитаторох пририхтала їх професорка руского язика Моника Абодї, а за музичну часц програми ше постарала професорка музики Даниєла Горняк. Дзеци рецитовали по руски, сербски и по українски.Вєдно з родичами вредних школярох на шветочносци потримали у ученє мацеринского язика и парох о. Владислав Рац, а спред Дружтва за руски язик Ирина Папуґа. Вона школи „Йован Попович” и Секциї Дружтва у Сримскей Митровици уручела припознаня, а представела и даскельо нови кнїжки. И. П.

ДРУЖЕНЄ ВИРОНАУЧНИХ ДЗЕЦОХ

ДЗЕНЬ МАЦЕРОХ У ВЕРБАШЕ

У грекокатолїцкей парохиї святих апостолох Петра и Павла 28. фебруара було барз весело. Школяре хтори ходза на виронауку, мали госцох, своїх парнякох зоз Руского Керестура зоз хторима пришли и їх вироучительки ш. Мария и ш. Вероника. Перше шицки вєдно були у церкви, а потим друженє предлужене у церковней сали святого Миколая.

Дзеци ше швидко поупознавали, та бавеню нє було конца. Циль того стретнуца бул указац школяром же таких добрих як вони, хтори ходза на виронауку, єст у каждей нашей парохиї и же ше важне дружиц, бо и бавенє преглїбює виру и любов ґу приятельом. Домашнї зоз вироучительками ш. Георгию и Меланию Римар, и зоз парохом о. Юлияном Рацом за шицких порихтали смачну закуску и скромни дарунки як памятку на госцованє, а догварели ше же нєодлуга дзеци з Нового Саду нащивя своїх нових товаришох у Руским Керестуре. М. Р.

У просторийох КПД „Карпати” у Вербаше з нагоди 8. марца – Дня женох школяре хтори у трох вербаских основних школох ходза на годзини руского и українского язика, своїм мацером, бабом и шицким милим подаровали красну програму. Учительки Славица Мали и Оля Станков помогли дзецом понаучовац крашнє рецитовац, а на програми ше представела и дзецинска фолклорна секция Дружтва чийо руководителє Владимир Будински и Славко Микитишин, а корепетитор Любомир Скубан. Шветочносц збогацела и дзивоцка шпивацка ґрупа хтору водзи Славка Тамаш. Програму пошвецену мацером водзели Сандра Брил, Деяна Зуркович и Себастиян Бесерминї. А. М.

19

ЛАВИРИНТ

Помогнї курчатку одвлєчиц писанку до кошарки, бо кед ше страци у тим лавиринту, писанка останє нєпошвецена.

ПОДЗЕЛЬ КРУГ

Подзель круг на два єднаки часци так же би збир у обидвох часцох бул 80.

ПОПРЕМЕСЦАЙ БУКВИ Ту штири слова, алє таки як кед би по нїх чеперкала квока. Анї єдна буква нє на своїм месце. Зоз каждого „розгребаного” слова мож вискладац по єдну назву желєняви, лєм треба попремесцац букви. (Наприклад: РЕТАКШУП = ПЕТРУШКА) ––––––––––––––– ––––––––––––––– ––––––––––––––– –––––––––––––––

ОФАРБ РИСУНОК

ПИ

РА МИ ДА

ИБЯЛУЦ СУПАТАК РОЛИФКА КРОГАЩ

Горизонтално: 1. Друга буква азбуки; 2. Два вокали; 3. Насипана глїна лєбо писок на побрежю беґеля, рики; 4. Мацерова лєбо оцова шестра мнє... ; 5. Мали їжи; 6. Кед дахто барз затил, звариме же є... ; 7. Тоти цо крадню; 8. Жителє Италиї. Кед точно ришиш шицки горизонтални колони, у перших вертикалних квадрацикох достанєш назву вербових конарчкох (символ Квитней нєдзелї).

20

Офарб шицки поля означени з точками, та одкриєш цо там нарисоване.

знаш, бо нє жиєш з людзми, нє уходзиш им до кухнї. То значи, кед ши нє знал, же ми мушиме аж и помагац єден другому – толкує кандур.

– Мнє кед будзе потребна помоц, я ю пойдзем питац – гвари тащок. – А питац ю пойдзем там дзе я зосцем. Будз прешвечени же нє ти тот кому ше я пойдзем модлїц. Прето, нє мишай ше до моїх нукашнїх стварох!

– Озда то подзекованє за телї роки мойого приятельства? – нїби увредзено одвитовал кандур. А же би потвердзел свойо приятельство зоз тащком, такой дал и доказ: – Потераз сом це ище анї раз нє поєд, а то значи же це почитуєм и любим, же сом ци правдиви приятель.

– То правда – припознава тащок и премесцує ше на другу латку – алє ши ми братняка поєдол гевтого тижня.

– Я? – чудує ше кандур, шицок заозбилєни и зоз спущенима баюсами ґу жеми. Дакус роздумал, та як кед би ше одразу здогаднул: – А, гевтого? Ша вон перши почал войну. Вон потупел мою територию: прилєцел до мойого двора. Ти голєм знаш же я чесни. Ша я нє сцем цудзи териториї, алє свою нє дам. Значи, вон бул аґресор, а я ше лєм бранєл.

– А ти тераз нє аґресор кед ши пришол ту?

– Я?... Е, видзиш, я инше! – гвари кандур и аж тераз, як ше то звикло повесц, отвера свойо карти и указує адути: – Перше и перше, я ту мам историйни права. Моєй баби шестра, єдна таркаста мачка цо мала на билей шерсци и шиви и жовти платки, ту приходзела миши лапац ище пред штирома роками. Розуми ше, ти нє паметаш цо теди було. Друге и друге, я ту нє пришол од своєй дзеки. Мнє ту послали... нє питай ше же хто, бо то моя воєна тайна. А треце и треце: моцнєйши сом од тебе, та шмем пойсц аж и ґу це горе, на латки! Тото виповед, та одразу скочел до горе. Алє тащок бул порихтани на таки кандуров план. Прето вон ище швидше одпирхнул яґод даяка кулька з пушки виштрелєна.” Пречитал Ириней два раз, та и три раз тоту дїдову приповедку и вше о нєй вецей роздумовал. Чи то так при животиньох, чи и при людзох, же моцнєйши вше ма право, а слабши го муши слухац? Роздумайце и ви, та можебуц зоз того вицагнєце єдну животну правду. А кед же ю такой тераз нє зрозумице, зробце так як зробел и Ириней. Одложел тоту дїдову теку и чува ю, та док одрошнє – знова пречита приповедку о кандурови и тащкови. Вецка заш о тим роздума, та озда утвердзи же цо правда а цо нє.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА ЯСМИНКА ПЕТРОВИЧ озната сербска писателька за дзеци Ясминка Петрович народзена 1960. року у Беоґрадзе. Студирала шпански язик и литературу. Перше ше занїмала зоз маркетинґом и новинарством, та була редакторка радио емисийох за дзеци. Ушорйовала и часопис National geographic Junior, а вец ше цалком пошвецела писаню. Участвує у рижних програмох хтори стимулую дзецинску творчосц и фантазию. Обявени єй вецей як 30 кнїжки за дзеци и младих, а преложени су на 25 язики. Найчитанши кнїжки: Школа, То найстрашнєйши дзень у моїм живоце, 35 калориї без цукру, Од читаня ше рошнє... Хто достанє награду Мирослав Антич за найлєпшу кнїжку за дзеци обявену 2015. року, гласали 59 писателє зоз Сербиї, а найвецей гласи достала Ясминка Петрович за кнїжку Лєто кед сом ше научела лєциц. Награду додзелює Медзинародни центер за литературу Змайово дзецински бависка у Новим Садзе.

П

ЛЄТО КЕД СОМ ШЕ НАУЧЕЛА ЛЄЦИЦ Штернаста ноц ... Рано кед сом ше зобудзела, шицко було сухе, як кед би прешлей ноци нє спадла анї капка дижджу. Од додня рана слунко уключело опцию зогриваня и за даскельо годзини вицагло шицку влагу зоз хижох и дворох. Слунко лєм нє мало моци осушиц тепих у дньовей хижи. Так я достала домашнї задаток винєсц тепих на веранду и очухац го. Барз ме болєли колєна док сом го чухала зоз драпацу щетку, алє сом вец уживала кед сом го плокала зоз жимну воду. Вода нагло вибивала зоз черева и розлївала ше по веранди, а вец падала на бетон до двора и глєдала драгу до злївнїку. Я одушевено боса танцовала по мокрим тепиху и шпивала сом нарату. Хто зна покля би тота представа тирвала, кед би на веранду нє вишла нина: – Софийо, вода нє виходзи зоз чопу, алє зоз жеми. То найвекше благо на Жеми и нє шмеме го розруцовац! Нина вельки чувар планети, як и моя мац. Кед би их двох нє було, Жем би давно була покойна. Обидва у фазону рециклованя, шпорованя енерґиї и так... Нина перше заварла чоп, скруцела черево, а вец зме зоз заєднїцкима моцами преруцели тепих прейґ огради на веранди. Тепих ше остал сушиц, нина пошла до кухнї трец яблука за питку, а я вжала ручнїк и пошла сом на плажу. Знова горучава як у рерни. ТРАС! Од того бринєня коло ухох ошалїм. ПЛЯС! Нє случайно гваря же суньоґа єдина жвирка хтора наженє чловека пляснуц самого себе! ПЛЯС! ПЛЯС! И то вецей раз! Виривок Преложела М. Римар

5

МИКОЛА СКУБАН

є о гевтей теки ту бешеда, цо направена з древа, виточена у кудзеляра як куля, та зоз котру ше дакеди давно леґинє у нєдзельових пополадньох текали на пажици. Нє, анї подумац, бо часи теканя прешли. Ту слово о теки зоз паперу, о звичайней кнїжочки яку ма – и нє лєм єдну – кажди школяр од першей по остатню класу. А тота тека о хторей ту бешеда найдзена на дїдовим Штефановим пойдзе. Нашол ю перше його унук Йовґен, леґинь уж, та ю зохабел у конку на облаку. Там ю нашол Йовґенов младши брат Ириней, котри тераз ходзи до седмей класи, та ше заинтересовал же цо то за стара тека. И мал цо видзиц. То до нєй покойни дїдо Штефан записовал шицко цо му пришло на розум.

4

Но, нє баш так, алє ше Иринейови так видзело. Тека була груба, мала тварди рамики, якиш сиркасти, чарне зоз желєним, а платно було там дзе ше рамики сходзели. Вельо того було у нєй назаписоване. Дїдо Штефан ше дакеди, у младосци ище, тримал за начитаного чловека. Читал новини и подаєдну кнїжку. А до тей теки узначовал нє тоти податки цо их пишу звичайни людзе – же кеди ше крава оцелєла або же кельо метери жита натлачел. Нє, алє записовал присловки, франти и подаєдну приповедку. И вше записал датум. Так Ириней видзел же перши франти дїдо записал ище пред войну, а остатнї лєм рок або два пред свою шмерцу – теди кед Ириней ходзел до першей класи. То були понайвецей кратки ствари, по даскельо шорики, алє ґу остатку ше могло найсц и дацо длугше. Так найдлугша приповедка цо у тей теки була записана, мала наслов „Кандур и тащок”, а глашела так: „По Гайдуковим дворе идзе Дудашов кандур. Помали, сциха, коло латкох ше прицагує, коло оградзеня цо дзелї заградку од двора. Випатра же тот кандур ма одредзени циль. Бо на истих тих латкох шедзи єден тащок. Шедзи так тащок, вец скокнє на другу латку, злєци на хвильку долу, до двора, та ше заш враци дзе и бул. Кандур уж блїзко, патри на тащка, алє и тащок патри на кандура. Зна кандур же ше тащок нє да влапиц. И тащок зна же кандур зна. У такей напартей ситуациї розпочала и розвила ше розгварка медзи тащком и кандуром. Правда, вони обидвоме цихо, алє видно по нїх же бешедую цошка таке: – Здраво, сушед! Як же ши? Цо робиш? – озива ше кандур и пробує присц ище блїжей ґу тащкови.

– Добре я, а як ти? – одвитує тащок, а видно по нїм же себе дума же як би спораїц того напашнїка зоз сушедства. Ша кандур му уж допил, бо ше прави моцни, важни, прави ше же є найглавнєйши у цалей околини.

– Ша так, як бим ци повед... – предлужел кандур бешеду, а одцагує цошка. Випатра же вон тиж роздумує о своїх планох за лапанє тащка. Видно по нїм же би уж сцел прейсц на ствар. – А твойо дома шицки здрави?

– Мойо дома здрави – гвари тащок нєсцерпезлївше. – Мой дом ту, алє ти, кандуриску, цо ту глєдаш? Тото обисце то нє твой дом!

– Я цо робим ту? Ша я пришол як приятель! – толкує кандур. – Ми сушеди, та мушиме отримовац добри сушедски одношеня медзи собу, чи нє?

– А яки би то, по твоїм думаню, мали буц одношеня медзи тащком и кандуром, кед же ше шме знац? – зоз подшмихом ше пита тащок.

– Ша зна ше: миролюбива коеґзистенция, як цо то гваря людзе. Алє розуми ше: ти о тим нє

G

Н

ТЕКА

U

MO

R

КОГО ЦО СЕКИРА

ЗАКОН ҐРАВИТАЦИЇ

Приповедаю Ясна и Микола кого цо секира дома.

– Мнє найбаржей секира – гвари Ясна – кед ше врацим зоз школи и питам ше мацери цо маме сладке за єдзенє, а вона ми гвари: – Маме сладкей капусти.

– А мнє секира кед ше мац пол годзини зо мну вадзи, и вец гандрованє закончує зоз словами: – Я наисце нє мам слова!

– Та, цо вец тельо дудрала кед нє ма слова? – гвари Микола.

Наставнїк толкує школяром закон ґравитациї и наставну єдинку закончує зоз словами: – Тот закон нє дошлєбодзує людзом же би спадли зоз Жемовей лабди. Марина патри збунєно, та ше пита: – Мнє нє ясне цо людзох тримало на жеми покля тот закон нє ступел на моц?

ЗАЯЧИ СОК Влапел вовк заяца, а лїшка ше му пита: – Цо будзеш робиц зоз тим заяцом?

– Направим зоз нього сок – одвитує вовк.

– Га... як зоз заяца сок? – чудує ше лїшка.

– Крашнє – гвари вовк. – Кед людзе правя пиво зоз єленя, чом би я нє могол направиц соку зоз заяца.

Р Е Б У С Автор: Силвестер Д. Макаї

ХТО ОГАНЯ МОТИЛЯ

Кед повяжеш числа од 1 по 42 дознаш хто оганя мотиля.

21

За марцовске число нашого часописа до Редакциї сцигли 105 роботи од вредних сотруднїкох. Дюрдьов: Ана Рамач, Катарина Джуня, Анастасия Кишадамов, Анастасия Мушицки, Нина Зекавчевич, Йована Джамбас, Ана Данґубич, Наталия Нота, Ивана Степанович, Деян Такач, Иван Пеїч, Михайло Мушицки, Славко Йованов, Серґей Салонски, Стефан Молнар, Никола Яковлєвич, Синиша Раткович, Стефан Дицков (I); Ива Радишич, Василиє Мудри, Лука Кашовски, Серґей Пушкаш (II); Ксения Вереш, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Тамара Такач, Мария Канюх, Борис Тиркайла, Михал Хромиш, Кристиян Будински, Никола Орос, Валентино Пушкаш (III); Ясмина Будински, Ясмина Мудри (V). Вєдно 44 роботи. Коцур: Мая Ґайдош, Теодора Ґайдош, Сара Горняк, Весна Бильня, Филип Хромиш, Алексей Медєши, Дамян Радванї, Борис Чордаш, Синиша Буила (I);

Михаела Ґубаш, Мартина Уйфалуши, Єлена Станкович, Марина Ґубаш, Патриция Будински, Стефан Буила, Томислав БерсерСара (II); минї Ґайдош, Сара Гарди, Мария Скубан, Марина Медєши, Иґор Чордаш (III); Михаела Чордаш, Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Антоний Чордаш, Павле Бесерминї, Алексей Салонтаї (IV). Вєдно 34 роботи. Вербас: Леонора Ґайдош, Андєлина В. Дабич, Дамян Косич, Милан Гарди, Оґнєн Сабадош, Душан Познанович, Андрей Уйфалуши (I); Невена Чавич, Єлена Ґайдош, Саня Авдулахи, Андрей Киш, Борис Буила, Михайло Бесерминї, Теодор Тот (II); Ивана Гарди, Мария Милановски, Серґей Надь (III); Иван Сеґеди, Страхиня Познанович (IV); Михаела Миклош (V). Вєдно 22 роботи. Руски Керестур: Хана Будински, Валентина Гарди, Хана Семан (овода); Теодора Русковски, Лореана Тома (VI). Вєдно 5 роботи.

ОСМОМАРЦОВСКА ПРОГРАМА

Т. Х.

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК

Бавенє дзецом главна обовязка накадзи ше враца зоз школи. Так и треба, бо ше од бавеня рошнє, а вше ше научи и дацо нове. Тераз научиме як ше волаю даєдни бависка, же би у школярских составох нє було гришки.

22

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

Жима ше схопела и пошла од нас уквилєна. Нє барз була вихвальована у школярских писмених составох, а и хто би ю воздзвиговал кед так поценко сипала шнїгу. Було так як вона надумала и... квит! „Заградка” заш лєм мала и жимски слички, а тераз ту уж нова рочна часц, нови фарби и нови инспирациї. Яр озда нє будзе „скупендовац”, алє нас будзе розвешельовац зоз хвилю яка єй найбаржей швечи. Почню вилєти, екскурзиї и ярнї обегованя, та верим же о тих красних дожицох дозна и „Заградка”. Уж попреходзели школски и општински змаганя зоз велїх предметох, лєм ми нєправо же о тим нє пишеце до свойого часописа, та ше мушим розпитовац по школох, досадзовац учительком и наганяц найвреднєших сотруднїкох най напишу шорик, два, три... Даєдни школяре поряднє, каждого мешаца посилаю до Редакциї и рисунки и состави, алє ше нє сцу предплациц на „Заградку”. Сцели би вони, лєм родичи нє маю дзеку. Замодлїце их най вам нє саную куповац тот часопис, бо други на руским язику нє маме. Кед ше вам нагварянє нє уда, пробуйце предложиц баби, дїдови, нини лєбо куми най вам за родзени дзень подарую предплату на часопис. Ваша редакторка

Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

З нагоди 8. марца школяре нїзших класох ОШ „Брат ствоєдинство” у Коцуре зоз своїма учительками пририхтали програму. На велькей бини у сали Дома култури дзеци рецитовали, шпивали и танцовали, та так мацером, бабом, нином, ше стром и учительком повинчовали Дзень женох.

· НАЙВЕЦЕЙ ЛЮБИМ БАВИЦ ОГАНЯЧКИ. · БАВИМЕ ШЕ ДОХТОРКИ. · ШУТАЛИ ЗМЕ ЛАБДУ. · МАМ СТО КЛИКЕРИ. · МИ ШЕ ҐРУДВАЛИ · БУЛИ ЗМЕ НА КЛИЗАНЮ

Zdravo zagradkare!

НАЙВОЛЇМ ШЕ БАВИЦ НА ОГАНЯЧКИ. БАВИМЕ ШЕ НА ДОХТОРКИ. КОПАЛИ ЗМЕ ДО ЛАБДИ – ЛАБДАЛИ ЗМЕ ШЕ. МАМ СТО ПИЛЬКИ. МИ ШЕ ОРУЦОВАЛИ ЗОЗ ШНЇГОМ. БУЛИ ЗМЕ НА ШЛЇЗКАНЮ.

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку 1. Стретнуце виронаучних дзецох зоз Руского Керестура и Нового Саду 2. На осмомарцовскей програми у КПД „Карпати” у Вербаше 3. На означованю Дня мацеринского язика у Беоґрадзе

ИРИНА ГАРДИ-КОВАЧЕВИЧ

НЄПРЕМЕНЛЇВЕ Марцова хвиля лєм ше марцовски меня – то знаю уж и дзеци як и гевти старши поколєня. Раз слунко зашвици, други раз диждж попада и на тото ше – зато же марец – нїхто нє огляда. Лєм мац наша и у марцу – иста. Рука єй мегка и кед є строга, око єй полне благосци и кед ше гнїва, у каждим обегованю на помоц мацерова найшвидша нога и любов єй вше єднак – чиста. И шицко тото то ясни факт; та кед так уж, вец и наша любов ґу нєй наш найкрасши акт.

3

АСТРОНАУТИ МАЮ НАЙДРАГШИ ШМАТИ

Старша дзецинска танєчна ґрупа зоз Руского Керестура

ОДЛИЧНИ МАТЕМАТИЧАРЕ Марина Джуджар, Виолета Чизмар и Сандра Джуджар зоз Руского Керестура

ТАРЗАНОВ МАЙМУН ЧИТА

НАЙМЛАДШИ КАРАТИСТИ

Троме наймладши члени Карате клубу „Русин” зоз Руского Керестура – Иґор Фейди, Иван Медєши и Мирко Малацко, 21. фебруара участвовали на Медзинародним мемориялє карате-турнира у Сивцу. Як екипа завжали друге место у катох, а Иґор Фейди и Иван Медєши були треци у поєдинєчней катеґориї. Тераз су уж школяре першей класи, а карате тренираю ище од оводи. М. З.

2

Комбинезон за астронаута хтори ше рихта одлєциц на Мешац кошта коло 60 милиони долари. Яка то громадиска пенєжу! Комбинезон ше состої зоз шейсцох пасмох. Перше пасмо подкошуля чий задаток отримовац тїлесну температуру. Тото оможлївюю два литри води хтори нєпреривно чечу по мрежи цивочкох попреплєтаних у тим пасме. Шлїдуюце пасмо „обични” комбинезон хтори оможлївює лєгкосц рушаня. Вец шлїдзи пасмо одпорне на ґази и прицисок, а астронаута изолує од безвоздушного штредку. Штварте пасмо „вселенска скора” хтора нє дошлєбодзує предходному пасму же би ше, под уплївом безвоздушного простору надувало. Предостатнє пасмо представя комбинезон наполнєни з вату, же би щицел од вдереньох при наглим паданю. Поверх тих пейцох пасмох костим хтори щици астронаута од микрометеорох цо барз швидко, коло 30 километери у секунди, лєца по вселени коло Мешаца. То комбинезон процив зарйованя.

На Општинским змаганю з математики, хторе отримане 27. фебруара того року у ОШ „Вук Караджич” у Червинки, участвовали и дзешецеро школяре од трецей по седму класу ОШ „Петро Кузмяк” зоз Руского Керестура. Найлєпши успих посцигнул Ґлориян Штранґар зоз трецей класи. Вон завжал треце место, та ше шицки у оддзелєню вєдно зоз учительку Верунку Медєшову радовали и послали фотоґрафиї до тей „Заградковей” рубрики. М. Р.

Приповедку о голивудскей гвизди – найславнєйшому маймунови Читови хтори ґлумел у велїх филмох о Тарзанови, нєшка можеме чуц од дїдох и бабох, бо кед вони були таки як ви тераз, дриляли ше опрез кина купуюци карти за тоти филми. Шимпанзо Чита умар 28. децембра 2011. року у осемдзешатим року живота. Вецей як штерацец роки бул пензионер. Премиєра першого америцкого бавеного филма „Тарзан, краль джунґли” у хторим ґлумел Чита, була 25. марца 1932. року, а славни шимпанзо остатнї раз ґлумел у филму знятим 1967. року и вец пошол до пензиї. У Палм Спринґу у Калифорниї у глїбокей старосци Чита ше одпочивал, грал на клавире, слунковал ше на плажи, опатрал кнїжки, мальовал з пальцами на платну абстрактни рисунки. Барз любел пиц пиво и куриц, алє пре диябетес нє шмел анї єдно анї друге, та була добра и кока кола без цукру и кафа без кофеїну. Други шимпанзи хтори ґлумя у филмох, одходза до пензиї кед наполня дзешец роки, бо преставаю буц послухни, а Чита бул филмска гвизда и на свойо трицец роки. Мал барз богату кариєру.

КИВИ – КИТАЙСКЕ ГРОЗНО Оцовщ и на кивия долїна рики Янґцекянґ у Китаю, а до Европи тота овоц принєшена на початку 19. вику. Здабе на цагацу винову лозу, а и плоди рошню у ґириздох, лєм плоди вельо векши як бобки грозна. Киви богате жридло витамину Ц, та є одлични чувар имунитету. Хто рано поє єден киви и попиє шольку йоґурту зоз даякима житарками, будзе мац витамини цали дзень. Окрем витаминох, у кивию єст калиюму хтори реґулує прицисок креви, потим єст бакру, калциюму, маґнезиюму, желєза и цинку, а його антиоксиданси щица очи од катаракти. Киви прави борец процив вирусох, бактерийох и натхи. Рошнє и у наших крайох, та хто ма места у дворе лєбо у загради, най посадзи киви. Нє побанує.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

23

ECI ^ASOPIS ZA DZ c

m y

k

ROK LXIХ ^ISLO 3 MAРЕЦ • 2016 CENA 100 DIN

Yna Var}a, I, Ruski Kerestur

Emiliy Mi<~, IV, Biki~ Dol

Ana Monar, V, Novi Sad

Katarina Nedi~, IV, Kocur

Hana Seman, 6 roki, Ruski Kerestur