Concerttoelichting | Tripelconcert: Shani, Capuçon, Soltani - 8 en 9 oktober 2020

Concerttoelichting

TRIPELCONCERT: SHANI, CAPUÇON EN SOLTANI DO 8 OKTOBER 2020 • 21.30 UUR VR 9 OKTOBER 2020 • 21.30 UUR

Hommage aan Beethoven In 1985 deelde Magnus Lindberg een rake klap uit met zijn orkestwerk Kraft, een ‘industrieel’ avant-gardewerk dat op de grens van lawaai balanceert. Menig liefhebber van klassieke muziek moet toen gevreesd hebben dat het nooit meer goed zou komen met deze componist, maar zie: Absence, dat hier in première gaat.

De grillige onderwerpskeuze verspringt van banale, alledaagse thema’s naar diepzinnige, filosofische kwesties

Absence is een openlijke hommage van Magnus Lindberg aan Ludwig van Beethoven. Echt verbazingwekkend is dit niet, want eerder verklaarde de Finse componist al bepaald niet ongevoelig te zijn voor de sfeer die zijn illustere landgenoot Sibelius in diens symfonieën schept. Een beeldenstormer is Lindberg absoluut niet.

Eigentijdse dissonantie ‘Ik probeer altijd iets nieuws te leren,’ zei Lindberg onlangs in een interview.

‘Componeren is een spannende reis.

In het verleden durfde ik geen melodie te schrijven, maar waarom zou je daar bang voor zijn? Natuurlijk is mijn muziek veranderd in de afgelopen decennia. Maar net als vroeger neig ik nog altijd sterk naar het dramatische.’

Wat ook bleef is de zeer eigentijdse dissonantie, ook in Absence. De melodielijnen – eigenlijk korte motieven – mogen klassieke contouren hebben, de samenklanken wringen en schuren. Het effect daarvan is des te sterker omdat Lindberg hier voor de traditionele bezetting kiest die Beethoven gewoonlijk hanteerde.

Het uitgangspunt is, verrassend genoeg, de verzameling Konversationshefte (‘gespreksboeken’) waarin de doof geworden Beethoven zijn bezoekers hun vragen en opmerkingen liet noteren. De componist antwoordde verbaal, waardoor de schriften de indruk van eenzijdige conversaties wekken. Wat Lindberg bovenal trof was de grillige onderwerpskeuze: die verspringt van banale, alledaagse thema’s naar diepzinnige, filosofische kwesties. Het kenmerkt een componist die, zoals Lindberg zegt, binnen een seconde van stemming kon veranderen. In Absence hoor je dezelfde scherpe contrasten: het muzikale ‘verhaal’ zit vol abrupte overgangen.

Maar natuurlijk is het werk ook een dialoog met Beethovens muziek; terloops komen citaten voorbij uit de Tweede symfonie (‘de verbijsterende stijgende baslijn aan het slot die een heel octaaf omvat’), de Negende (het mysterieuze beginakkoord) en één maat uit de pianosonate Les adieux.

Een andere Beethoven De jarige Beethoven (250) heeft pech dat zijn jubeljaar door een pandemie

PROGRAMMA dirigent en piano Lahav Shani viool Renaud Capuçon cello Kian Soltani Magnus Lindberg *1958 Absence (wereldpremière) Ludwig van Beethoven 1770-1827 Tripelconcert in C, op. 56 [1804] • Allegro • Largo • Rondo alla Polacca Duur concert circa één uur Vorige uitvoering door ons orkest: Beethoven Tripelconcert: september 2014, viool Isabelle Faust, cello Jean-Guihen Queyras, piano Kristian Bezuidenhout, dirigent Yannick Nézet-Séguin Cover: Beethoven in 1804. Portret van Joseph Willibrord Mähler.

Een Conversatieboek van Beethoven. Originele boekjes worden bewaard in de Staatsbibliotheek van Berlijn, twee boekjes bevinden zich in het Beethovenhuis in Bonn. wordt verpest, alsof zijn doofheid nog niet erg genoeg was. Maar hij revancheert zich hier met een werk dat niet vaak in de concertzaal te horen is. Het Tripelconcert uit 1803 – het jaar van zijn baanbrekende ‘Eroica’-symfonie – is zijn minst bekende concertwerk. Dat heeft bovenal een logistieke oorzaak: het stuk vereist drie topsolisten die hun agenda op één lijn moeten krijgen.

Daarbij is de cellopartij zelfs voor een doorgewinterde professional bepaald geen tussendoortje; sommige

cellisten beschouwen het zelfs als een celloconcert met gastrollen voor viool en piano.

Het is een van de vele werken die Beethoven schreef voor Aartshertog Rudolf, inmiddels zijn vaste opdrachtgever en een begaafd pianist.

Feitelijk was het een experiment; concertstukken met diverse solisten bestonden al – het concerto grosso in de Barok, de sinfonia concertante bij Haydn en Mozart – maar met deze specifieke instrumentcombinatie betrad hij nieuw terrein. Daarmee

maakte hij het zich niet gemakkelijk, want elke solist moest kunnen schitteren zonder de andere twee in de weg te zitten.

Het resultaat is een stuk dat eerder decoratief en amusant is dan dramatisch – zeker vergeleken bij zijn andere composities uit die periode, waarin hij zijn thema’s door een avontuurlijk parcours jaagt en aan een intens groeiproces onderwerpt.

Het ontbreken van zo’n lange spanningsboog compenseerde hij met levendige dialogen tussen de solisten en het orkest en, in de finale, met een aanstekelijke polonaise – destijds een favoriete dans. Het hoogtepunt is evenwel het korte middendeel, gedragen door een expressieve cellomelodie.

Michiel Cleij

Kian Soltani, cello Geboren: Bregenz, Oostenrijk Studie: Musik-Akademie Basel bij Ivan Monighetti; Kronberg Academy in Duitsland; Internationale Musikakademie in Liechtenstein Prijzen: Internationaal Paulo Celloconcours Helsinki (2013); Credit Suisse Young Artist Award (2017) Doorbraak: 2011, debuut op negentienjarige leeftijd in Wiener Musikverein Daarna: Wiener Philharmoniker, London Philharmonic Orchestra, Staatskapelle Berlin, Boston Symphony Orchestra, Los Angeles Philharmonic Orchestra; Royal Philharmonic Orchestra (artist in residence), Residentie Orkest (artist in residence) Bijzonderheid: sinds 2018 meerjarige verbintenis als Junge Wilde van Konzerthaus Dortmund Instrument: ‘London-exBoccherini’-Stradivarius uit 1694 Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2020

Renaud Capuçon, viool Geboren: Chambéry, Frankrijk Studie: Conservatorium Parijs bij Gérard Poulet; bij Thomas Brandis en Isaac Stern (Berlijn) Prijzen: Prijs van de Academie van de Kunsten in Berlijn (1995); Nieuw talent van het jaar van de Victoires de la Musique (2000); Instrumentaal solist van het jaar van de Victoires de la Musique (2005); Georges Enesco-Prijs voor viool (2006) Doorbraak: 1997, als solist bij Gustav Mahler Jugendorchester op uitnodiging van Claudio Abbado Daarna: Berliner Philharmoniker, Boston Symphony Orchestra, Orchestre de Paris, Simon Bolivar Orchestra, London Symphony Orchestra, City of Birmingham Symphony Orchestra, Philadelphia Orchestra, Chicago Symphony Orchestra, Chamber Orchestra of Europe Kamermuziekpartners: Martha Argerich, Vadim Repin, Yuri Bashmet, en zijn broer Gautier Capuçon Instrument: Guarneri del Gesù ‘Panette’ uit 1737 Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2009

Lahav Shani, dirigent en piano Geboren: Tel Aviv, Israël Huidige positie: chef-dirigent Rotterdams Philharmonisch Orkest; music director Israel Philharmonic Orchestra; vaste gastdirigent Wiener Symphoniker Studie: piano aan de BuchmannMehta School of Music Tel Aviv; piano en directie aan de Hochschule für Musik ‘Hanns Eisler’ Berlijn; mentor: Daniel Barenboim Doorbraak: 2013, na het behalen van de eerste prijs van het Gustav Mahler Dirigentenconcours in Bamberg Daarna: gastdirecties Berliner Staatskapelle, Berliner Staatsoper, Wiener Philharmoniker, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, Staatskapelle Dresden, Tonhalle Orchester Zürich, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, Philharmonia Orchestra, Philadelphia Orchestra, Pittsburgh Symphony Orchestra, Seoul Philharmonic Orchestra, Koninklijk Concertgebouworkest Kamermuziek: als pianist onder meer Festival d’Aix-en-Provence, Kölner Philharmonie en Verbier Festival Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2016, als dirigent en pianosolist

AGENDA

ORKESTLEDEN

vr 9 oktober 2020 • 19.30 uur zo 11 oktober 2020 • 15.00 uur dirigent Lahav Shani Mozart Ouverture Die Entführung aus dem Serail Lindberg Absence (wereldpremière) Mozart Symfonie nr. 41 ‘Jupiter’

Chef-dirigent Lahav Shani

do 8 oktober 2020 • 21.30 uur vr 9 oktober 2020 • 21.30 uur dirigent en piano Lahav Shani viool Renaud Capuçon cello Kian Soltani Lindberg Absence (wereldpremière) Ludwig van Beethoven Tripelconcert

Eerste viool Igor Gruppman, ­concertmeester Marieke Blankestijn, concertmeester Quirine Scheffers Hed Yaron Meyerson Saskia Otto Arno Bons Mireille van der Wart Shelly Greenberg Cor van der Linden Rachel Browne Maria Dingjan Marie-José Schrijner Noëmi Bodden Petra Visser Sophia Torrenga Hadewijch Hofland Annerien Stuker Alexandra van Beveren Koen Stapert

do 15 oktober 2020 • 19.30 en 21.30 uur dirigent Duncan Ward Maier Sound Garden (wereldpremière) Mazzoli Sinfonia for Orbiting Spheres (Nederlandse première) Beethoven Vierde symfonie do 22 oktober 2020 • 19.30 en 21.30 uur vr 23 oktober 2020 • 19.30 en 21.30 uur dirigent Gianandrea Noseda viool Lisa Batiashvili Prokofjev Eerste vioolconcert Schumann Vierde symfonie

Eredirigent Valery Gergiev Yannick Nézet-Séguin

Tweede viool Charlotte Potgieter Cecilia Ziano Frank de Groot Laurens van Vliet Tomoko Hara Elina Staphorsius Jun Yi Dou Bob Bruyn Letizia Sciarone Eefje Habraken Maija Reinikainen vr 27 november 2020 • 19.30 uur zo 29 november 2020 • 13.30 uur Sumire Hara Wim Ruitenbeek dirigent Lahav Shani klarinet Martin Fröst Babette van den Berg Mozart Klarinetconcert Melanie Broers Schubert Vijfde symfonie Altviool vr 27 november 2020 • 21.30 uur Anne Huser zo 29 november 2020 • 15.30 uur Roman Spitzer dirigent Lahav Shani Maartje van Rheeden klarinet Martin Fröst Galahad Samson Mozart Klarinetconcert Kerstin Bonk Beethoven Zesde symfonie ‘Pastorale’ do 19 november 2020 • 19.30 en 21.30 uur vr 20 november 2020 • 19.30 en 21.30 uur zo 22 november 2020 • 13.30 en 15.30 uur dirigent en altviool Pinchas Zukerman viool Fumiaki Miura Mozart Ouverture Le nozze di Figaro Elgar Strijkersserenade Mozart Sinfonia concertante

Lex Prummel Janine Baller Francis Saunders Veronika Lénártová Rosalinde Kluck León van den Berg Cello Joanna Pachucka Daniel Petrovitsch Mario Rio Gé van Leeuwen Eelco Beinema Carla Schrijner Pepijn Meeuws Yi-Ting Fang Contrabas Matthew Midgley Ying Lai Green Jonathan Focquaert Robert Franenberg Peter Luit Harke Wiersma Arjen Leendertz Ricardo Neto Fluit Juliette Hurel Joséphine Olech Désirée Woudenberg Fluit/piccolo Justine Caillé Hobo Remco de Vries Karel Schoofs Hans Cartigny Anja van der Maten Hobo/Engelse hoorn Ron Tijhuis Klarinet Julien Hervé Bruno Bonansea Jan Jansen

Klarinet/ basklarinet Romke-Jan Wijmenga Fagot Pieter Nuytten David Spranger Marianne Prommel Fagot/contrafagot Hans Wisse Hoorn David Fernández Alonso Cristiana Neves Wendy Leliveld Richard Speetjens Laurens Otto Pierre Buizer Trompet Giuliano Sommerhalder Alex Elia Arto Hoornweg Simon Wierenga Jos Verspagen Trombone Pierre Volders Alexander Verbeek Remko de Jager Bastrombone/ contrabastrombone Ben van Dijk Tuba Hendrik-Jan Renes Pauken/slagwerk Randy Max Danny van de Wal Ronald Ent Martijn Boom Adriaan Feyaerts Harp Charlotte Sprenkels