Diergedrag

Diergedrag

Inzicht in het natuurlijke gedrag is noodzaak, met name bij loslopende kippen. In een kooisysteem merk je weinig van het gedrag van de dieren of hebben bepaalde gedragingen nauwelijks gevolgen. Met loslopende dieren kunnen bepaalde gedragingen tot ongewenste situaties of zelfs grote problemen leiden. Probeer ongewenst gedrag tijdig te herkennen en weet hoe je het kunt sturen. Nog belangrijker is het om je stal en je management zo in te richten dat er geen ongewenst gedrag optreedt, zoals op elkaar kruipen of buitennesteieren.

Hanen

Hanen kunnen een positieve invloed hebben op het gedrag van de hennen. Een haan sust ruzies tussen hennen. Onder begeleiding van hanen zoeken de hennen naar voedsel. Hanen begeleiden de hennen vaak van en naar de slaapplaatsen en lokken ze naar geschikte legnesten. Hanen zijn alleen nuttig als de hennen en hanen elkaar accepteren, dus als ze samen opgefokt zijn. Is dat niet het geval, dan is de kans groot dat de hanen afgepikt in de legnesten eindigen. Zet voldoende hanen bij. Deze haan is aangepikt door de hennen. Dit komt doordat de hennen geen respect voor hem hebben. Deze haan zit goed in de veren, de hennen laten hem met rust. De hennen en hanen in deze koppel zijn niet bang voor elkaar.copyright protected

Gedrag in grote groepen

Een kip is een groepsdier. Ze herkent ongeveer tachtig soortgenoten en weet in kleine groepen wie dominanter is. In grotere groepen is het voor een kip onmogelijk om met alle individuen een duidelijke rangorde vast te stellen. In grote groepen bestaan wel subgroepen, waarbinnen kippen elkaar kennen en een vaste rangorde hebben. Dergelijke subgroepen houden zich waarschijnlijk op in vaste delen van de stal. Daartussendoor lopen kippen die nergens bijhoren en geen duidelijke rangorde hebben. Zwaardere hennen of hennen met een grotere kam hebben een hogere rang. Aangepikte en zwakkere dieren trekken zich terug op de beun, in de legnesten of in de stellingen. Besteed bij controlerondes extra aandacht aan deze plaatsen om zicht te krijgen op het probleem. En voorkom dit gedrag door extra vlucht- en rustplekken te creëren, bijvoorbeeld op een bovenste etage (met alleen water) of door ruiters met zitstokken op de beun.

Strikte dagindeling van leghennen

Loslopende kippen beginnen elke dag met eten en inspecteren van het hok. Daarna leggen ze een ei. Midden op de dag is er een rustpauze en wordt een stofbad genomen. Aan het eind van de dag is er een piek in scharrel- en eetgedrag. Verenpikken, als het voorkomt, gebeurt meestal ook in de middag. De middag is het dus belangrijkste moment voor het aanbieden van afleiding.

Doe je controleronde ook eens op een ander tijdstip, bijvoorbeeld na het voeren of ’s avonds nadat ze op stok gegaan zijn. Kippen zijn gewoontedieren en doen verspreid over de dag verschillende dingen. Door te veel op een vast tijdstip te controleren, mis je misschien belangrijke signalen, omdat ze rond die tijd een bepaald gedrag gewoon niet vertonen. Zo zie je onrust door bloedluizen eigenlijk alleen ’s avonds nadat de kippen op stok gegaan zijn. Soms wil je de dieren in beweging hebben, dan zie je dode dieren liggen en herken je passieve dieren. Begin je ronde daarom altijd als het voersysteem begint te draaien.

Rustig een ei leggen

Het leggen van een ei is voor een kip elke dag weer een hele exercitie. 1. Hen gaat het nest in. 2. Hen zit een half uur (of langer) rustig, eventueel met de ogen gesloten. 3. Er is toenemende onrust: hen tilt herhaaldelijk staart op en zet veren op de legbuik op. 4. Hen staat plotseling op, spreidt de poten. 5. Hen perst herhaaldelijk: ei komt steeds verder naar buiten. 6. Het nog vochtige ei komt naar buiten, gevolgd door rode uitstulping. Dagindeling Slapen Nacht Poetsen Slapen Paren 7. Uitstulping wordt na enkele seconden ingetrokken, cloaca sluit. 8. Hen staat hoog boven haar ei en rust, snavel geopend en nahijgend. 9. Hen inspecteert ei en verlaat nest al dan niet onder luid gekakel. 10.Hen eet en drinkt en vat dagelijkse routine weer op. Fase 3 tot en met 6 kosten hooguit een halve minuut. De kippen zijn kwetsbaar tijdens het leggen. Laat ze dan zoveel mogelijk met rust. Ochtend Middag Avond Nachtcopyright protected

Eten

Zonnebaden

Ei leggen

Stofbaden/ zandbaden Eten

Gedragsbehoeften: werken en eten

Kippen zijn vrijwel altijd op zoek naar voer. Voor hen zijn eten en scharrelen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Onder natuurlijke omstandigheden besteden ze de helft van hun tijd hieraan. Ook al kunnen ze alles hapklaar uit de voerbak eten, toch willen ze nog uitgebreid scharrelen. Ook tussen de voerbeurten door hebben ze deze behoefte. Zorg dus dat ze dit kunnen, dat wil zeggen dat het strooisel los en droog is. Dan zijn ze bovendien minder geneigd veren uit te trekken bij elkaar.

Scharrelen of krabben?

De term ‘scharrelen’ heeft meerdere betekenissen. Wetenschappers zien dit als zoeken naar eten, terwijl sommige pluimveehouders dit bestempelen als ‘lekker bewegen in het strooisel’. Voor dit laatste gebruiken wetenschappers juist weer de term ‘stofbaden’.

Tijdsbesteding van kippen onder verschillende omstandigheden

Type kip

Bankiva (wilde kip)

Bankiva

Leghen

Leghen

Kuikens verwilderde leghen

Vleeskuikenouderdieren

Vleeskuikenouderdieren

Vleeskuikens Vleeskuikens en -ouderdieren

Vleeskuikens brengen het grootste deel van hun tijd inactief door. Met name de snelgroeiende merken kunnen 70 procent van de tijd op de grond liggen. Vleeskuikenouderdieren die onbeperkt te eten krijgen, brengen ook een groot deel van de tijd inactief door. Zodra vleeskuikenouderdieren echter beperkt gevoerd worden, draait alles om het tijdstip van voeren en de hoeveelheid voer. Doordat ze in minder dan tien minuten per dag hun voer opeten, is de eettijd in bovenstaande tabel kleiner dan één procent. Je ziet bij dergelijke dieren dat ze veel tijd besteden aan afwijkend gedrag, zoals hyperactiviteit, pikken op de lege voerbak, veel lopen, veel drinken en overmatige agressie. Essentieel is dat er voldoende eetruimte is om beschadigingen van dieren door krassen en pikken te voorkomen.

Omgeving Natuur Dierentuin Grondhok Kooi Natuur Onbeperkt gevoerd Beperkt gevoerd Stro % eten zoeken en eten 50 60 18 22 53 8 <1 10 % afwijkend gedrag 0 0 0 0 0 0 32 0

Bron: P. Koene in: Bels, 2006 copyright protected % rustgedrag <50 10 3 8 39 50 6 70

Gedragsbehoeften: poetsen, stofbaden

Kippen houden hun veren in conditie met poetsen en stofbaden. Bij het poetsen brengen ze vet uit de stuitklier aan op de veren. Met stofbaden verwijderen ze datzelfde vet als het te oud wordt en daarmee de eventuele parasieten. De verenkwaliteit wordt beter: de veren blijven losser en houden beter de warmte vast. Stofbaden voorkomt broosheid van veren, zodat ze minder snel afbreken. Kippen stofbaden vanaf een leeftijd van vier tot zes dagen. Stofbadgedrag wordt altijd op dezelfde manier uitgevoerd, dus telkens alle afzonderlijke gedragingen in dezelfde volgorde. Bovendien is het een sociale aangelegenheid. Het kan alleen in voldoende fijn strooisel, zoals zand of turf. Houtkrullen en stro zijn ongeschikt. Een stofbad is ook economisch interessant: een goed verenkleed is goed voor de hen en bespaart op voerkosten. In een kooisysteem moeten echter speciale voorzieningen getroffen worden en dat is kostenverhogend. Fasen in het stofbadgedrag 1. Voorbereiding: kip zet de veren overeind en gaat zitten. 2. Inschudden: kip krabt zand achter zich omhoog, zodat het tussen de opgezette veren valt. Dit herhaalt zich een paar keer. 3. Wrijven: kip ligt op haar zij en draait wat om haar lengteas. Soms wordt tussendoor opnieuw ingeschud. 4. Uitschudden: kip staat op, zet haar veren open schudt krachtig met lichaam en vleugels. Een stofbad is pas effectief, dus heeft pas nut als alle fasen doorlopen zijn. Zie je dat de kippen niet verder komen dan fasen 1 en 2, dan is er onvoldoende fijn strooisel beschikbaar. Mogelijk worden de kippen telkens verstoord.

Inschudden om het strooisel tot diep in de veren te krijgen. copyright protected

Na het inschudden laat het dier het strooisel in de veren zijn werk doen.