Arnhem en de toekomst van wateroverlast

Arnhem en de toekomst van wateroverlast

We kijken naar Arnhem, omdat het een stad is waar we zelf vaak zijn geweest. We kunnen daarom een goede voorstelling maken van de omgeving van Arnhem. Daarnaast is er in 2014 een grote overstroming geweest in Arnhem-noord, wij vragen ons af of dat te maken heeft met de verstening. Hierbij willen wij eerst zelf gaan onderzoeken naar wat wij vinden wat de gemeente Arnhem zou moeten doen aan de wateroverlast in de stad. Daarna willen we gaan onderzoeken wat de gemeente Arnhem gaat doen voor de aanpak van wateroverlast in de stad.

Klimaatveranderingen zorgen er niet alleen voor dat de temperatuur over de hele wereld stijgt, maar ook dat de neerslagpatronen veranderen. In Nederland is er ook een toename van buien en neerslag. De klimaatverandering heeft als gevolg dat de kans op overstromingen groter worden, omdat het weer extremer wordt komen er steeds zwaardere regenbuien en meer hittegolven. Door die zware buien is er meer kans op overstromingen, want de rivieren en riolering kunnen bij hevige regenval het water niet meer goed afvoeren. https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/klimaatverandering/ In Arnhem in juli 2014 viel er een extreme hoeveelheid regen, onderzoekers uit Wageningen verwachten dat dit in de toekomst vaker voor zal komen. Hier is het land niet tegen bestand en daarom willen we zorgen voor groenere steden. Dit om te voorkomen dat straten en huizen vollopen met water. Door aanleg van beton en tegels moet het regenwater zelf opzoek naar een afvoerpunt waardoor bij extreme buien het vele water zorgt voor overlast. Onderzoeker Tim Van Hattum bij Wageningen University & Research: “Steden zijn nu vooral ingericht op het afvoeren van water, maar in de toekomst gaan we door groene ontwerpen steeds meer meebewegen met het klimaat en zorgen dat het water wordt vastgehouden en geborgen in de stad.” (https://www.wur.nl/nl/show-longread/Zeven-redenen-om-teinvesteren-in-een-groene-stad.htm)

Wateroverlast te minderen doormiddel van groen toe te voegen in de stad Arnhem. Tuinen moeten een groene aanleg krijgen in plaats van stenen, er zullen meer natuurparken moeten worden gevestigd in Arnhem en in het centrum meer aanleg van groen. Na het verzamelen van informatie hebben we bovenstaand geconcludeerd. Wij gaan nu kijken hoe Arnhem het zelf gaat aanpakken met de wateroverlast in de stad, hierbij houden zij ook rekening met de aanleg van groen. Daarnaast leggen ze een dubbel rioolstelsel aan wat dient als wateropslagplaats om droogte te voorkomen.

19

Overstroming 28 juli Arnhem 2014

Op 28 juli 2014 is er een hevige regenbui geweest hierdoor is in Arnhem-Noord veel wateroverlast en schade ontstaan. In tweeënhalf uur is in dat gedeelte van de stad tussen de 30mm en 130mm regen gevallen. Door de te verwachten klimaatveranderingen zullen deze regenbuien vaker voorkomen. In Arnhem-Noord kun je niet vaststellen dat er geen wateroverlast meer kan komen dit omdat er veel hoogteverschillen voortkomen uit de ligging op de Veluwe rand.

Hieronder is afgebeeld hoe de neerslagspreiding en de buiverloop liep op 28 juli 2014 in Arnhem-Noord.

De afbeelding hiernaast geeft de wateroverlast gebieden goed weer.

Gedurende het proces om wateroverlast te verminderen is er veel samengewerkt met de drie grote woningbouwcorporaties in Arnhem en het waterschap Rijn en IJssel.

Tijdens het eerste besluit, de keuzenota integraal onderhoud van de Openbare ruimte, zijn de ambities vastgesteld voor het gemeentelijk rioleringsplan 2014-2018. Alleen financiën beschikbaar stellen voor herstellen en vervangen van slechte riolering was onderdeel van de

20

keuze geweest. De drie grote woningbouwcorporaties in Arnhem en het waterschap Rijn en IJssel namen geen maatregelen om water-op-straat te verminderen. Rioolheffing mag niet meer dan de inflatiecorrectie stijgen. Dat stond vast in het tweede raadbesluit. Dit heeft geleid dat het wateroverlastprobleem niet uit zichzelf oplost. De gemeente Arnhem wil maatregelen nemen om in de toekomst wateroverlast te voorkomen:  Het nemen van maatregelen die de oorzaak aanpakken; de bronmaatregelen;  Oplossingen in eerste instantie te zoeken in ruimtelijke maatregelen en pas als dat niet voldoende  Mogelijkheden bieden om te kijken naar technische oplossingen;  Het water zo te sturen dat schade aan gebouwen en eigendommen zoveel mogelijk beperkt blijft;  Samen met de partners (overheden, instellingen, bedrijven en bewoners) naar oplossingen zoeken voor zowel de openbare als private ruimte. Bronmaatregelen om de oorzaak aan te pakken zijn het optimaliseren van het rioolnetwerk. Dit is een verantwoordelijkheid van de gemeente. De gemeente Arnhem heeft hier voor 300.000 Euro verbeteringen aan toegepast.

In wijken is onderzoek gedaan naar de problemen met de wateroverlast. Hierbij zijn bewoners en bedrijven ondervraagt. Ook zijn buurtgemeenten gevraagd naar hun ervaringen met wateroverlast. Bewoners hebben zelf kleine maatregelen en ideeën aangedragen, deze ideeën zijn bij elkaar gezet in een ideeënboek zodat elke wijk hiervan kan profiteren. Daarnaast bepalen bewoners mee over het wijkbudget voor onderhoud, zodat deze bewoners invloed hebben over de invoering van de ideeën en snelheid hiervan.

Het plan geeft een koers aan over hoe de gemeente het wil aanpakken om met het probleem om te gaan en de oplossingsrichtingen die mogelijk zijn. Ze geven niet precies aan op welke plekken ze het gaan doen en geven ook geen letterlijk overzicht.

Om een plan te kunnen maken om het wateroverlastprobleem op te lossen moet je natuurlijk ook weten wat de oorzaken van de wateroverlast zijn. Oorzaken van wateroverlast kun je in twee groepen splitsen: overlast die ontstaan is door terugstromend rioolwater de woningen in en overlast veroorzaakt door afstromend water over de straten.

Terugstromend rioolwater komt vooral voor in laaggelegen ruimtes. Het komt vaak voor in vooroorlogse wijken, want daar ligt in de meeste gevallen een gemengd rioolstelsel. Dat water stroomt uit het riool de woning binnen, dat is dan ook verdund afvalwater. De overlast is altijd binnenshuis. Terugstromend rioolwater ontstaat doordat riool in de straat gevuld is tot aan het aardoppervlak en door de grote hoeveelheid water in de buis. Dit water komt dan via toiletten en afvoerputjes omhoog in huis. Omdat de druk van het water moet afnemen zoekt het water naar de laagste plekken waar het rioolwater weg kan, binnenshuis.

21

Afstromend water: Over de gehele stad is op 28 juli het overtollige water over de straat afgestroomd naar lagere delen. Het talud van de spoorbaan van Arnhem naar Velp blijkt een groot obstakel te zijn geweest in het verder afstromen richting het poldergedeelte van Arnhem-Noord. Aan de noordoostzijde van dit talud heeft het afstromende water voor de grootste problemen gezorgd. In Klarendal heeft het spoortalud veel van het water afgebogen richting Velperpoortstation en de Velperweg. Bij de De La Reijstraat en de Schavenmolenstraat is het spoortalud mede oorzaak geweest dat het water op die plekken buiten de oevers van de watergangen is getreden. Veel beken zijn door het vele afstromende water buiten de oevers getreden. (https://www.hoogstede.nl/documenten/2015-0930_aanpak-wateroverlast-anhemnoord.pdf) Waterschap Rijn en IJssel heeft de locaties in Arnhem-Noord onderzocht en gaat samen met de gemeente actie ondernemen.

Wateroverlast kun je alleen voorkomen als overheden, bewoners en gebruikers samen maatregelen nemen. Je kunt de maatregelen onderverdelen in drie categorieën:  Particulier terrein: de inrichting van het particulier terrein kan een enorm effect hebben op het voorkomen van wateroverlast. 93% bedraagt het particulier oppervlak. Men wilt dat hun tuinen en terrassen er zo strak mogelijk uitzien en dat doen ze doormiddel van verstening: dit heeft te maken met modeverschijnselen. Dit zal bij extreme buien lijden tot overlast, omdat het water zoals we al eerder hadden beschreven niet meer weg kan.

De maatregelen op particulier terrein zijn het meest effectief van allemaal, omdat de maatregelen aan de bron worden genomen. Ook is de particulier zelf verantwoordelijk om maatregelen te nemen om terugstromend rioolwater naar laaggelegen onderdelen van de woning te voorkomen. Dit kan doormiddel van een rioolwaterpomp te plaatsen in de gebouwriolering, dit zorgt dat het afvalwater in het openbaar riool niet terugstroomt.  Samen met de wijken: door teruggestuurde vragenformulieren (https://www.hoogstede.nl/documenten/2015-09-30_aanpak-wateroverlastanhemnoord.pdf) is gebleken dat de bewoners zelf goede ideeën hebben over het voorkomen van wateroverlast. Dit wordt in het ‘voorbeeldenboek’ bij elkaar gezet.

Arnhem-noord heeft de informatie van de wijken opgehaald en gaan nu terug naar de wijken om de keuzes te maken. Sinds 2017 mogen de wijken meebepalen waar het onderhoudsbudget van de wijken aan wordt besteed. Hierdoor staan de bewoners voor een belangrijk deel zelf aan het stuur voor het bepalen van het tempo waarin de maatregelen worden uitgevoerd. Als de bewoners andere prioriteiten hebben dan het nemen van maatregelen aan wateroverlast dan worden de maatregelen meegenomen aan reguliere werkzaamheden. Dan kan het nog lang duren voordat de maatregelen daadwerkelijk worden uitgevoerd.  Stadsniveau: de gemeente neemt initiatief op de maatregelen die op stadsniveau genomen worden. Vier soorten maatregelen worden op stadsniveau genomen: - Maatregelen die de gemeente zelf moet uitvoeren vanuit haar wettelijke taken; - Indien noodzakelijk het nemen van bovenwijkse maatregelen; - Effecten van cascadewerking; - Het voorkomen van afwenteling

22

Door in- en uitbreidingen bleek het rioolnetwerk niet afdoende te zijn. De gemeente Arnhem heeft voor 300.000 euro hier verbeteringen aan toegepast.

Met wij overschrijdende maatregelen worden maatregelen bedoeld die alleen noodzakelijk zijn bij extreme neerslag. Deze maatregelen kunnen meegenomen worden bij groot onderhoud. Dit onderhoud duurt ca. 30 jaar. Om zaken daarnaast sneller door te voeren worden bij grote projecten ook deze maatregelen meegenomen. Daarnaast kunnen kleine zaken ook al helpen die niet te veel geld kosten, zoals stoeprandverlaging en groene bermen. In Arnhem zijn er veel hoogte verschillen, om te voorkomen dat de laagstgelegen wijken te veel water krijgen om af te voeren moeten in ieder geval de wijken hun eigen wateroverlast op lossen of bufferen. De regie hiervan ligt bij de gemeente. Na de overstroming in Arnhem is het proces ‘Aanpak van wateroverlast’ begonnen in Arnhem. Onze koning Willem-Alexander heeft dit in mei 2019 met eigen ogen kunnen zien. Zo is namelijk in de wijk Geitenkamp het rioolstelsel vervangen en afgekoppeld van het riool, het profiel van bestrating is veranderd (hierdoor loopt het water naar de zijkant weg) en er zijn wadi’s aangelegd. 10 procent van het asfalt en stenen worden in Arnhem vervangen door groen, hiermee wil de stad de hoeveelheid wateroverlast beperken. Een maatregel in Arnhem genomen tegen droogte is het omtoveren van een atoombunker uit de tijd van de koude oorlog in een wateropslagplaats. In deze atoombunker past 700.000 liter water. Dit is voldoende om tot wel honderd grote bomen een maand lang te voorzien van water.

Op de afbeelding hiernaast is een goede indicatie gegeven van hoe het systeem van de atoombunker eruit moet komen te zien door https://www.volkskrant.nl/nieuwsachtergrond/arnhem-heeft-nieuw-wapen-tegen-droogteeen-atoombunker~b1add9c7/

Voor dit plan is een dubbelrioolstelsel aangelegd. Het water dat van bedrijven en woningen komt wordt geleid naar het riool en het regenwater van daken en straten gaan naar de bunker. Voor 90 procent van alle openbare ruimtes in Arnhem moet binnen 10 jaar gelden dat het regenwater niet meer in het riool stroomt. Dit doen ze door alle nieuwbouw te verplichten om een dubbele riool afvoer te maken. Deze bunker is onderdeel van de strategie klimaatadaptie Arnhem 2020-2030. Hierbij bereidt de gemeente zich voor op meer droogte, hittegolven en heftige regenbuien. Er is 450.000 euro beschikbaar gesteld als subsidieregeling voor inwoners of ondernemers die een idee hebben over het verminderen van wateroverlast. Zij kunnen dan een beroep doen op de subsidieregeling ‘Initiatieven Klimaatadaptie.’ Dit werd op 29 juli 2020 aangekondigd door wethouder Cathelijne Bouwkamp. De maatregelen samen zorgen elk een beetje voor vermindering van wateroverlast. Geen enkele maatregel kan alleen voor vermindering van wateroverlast zorgen.

23