Jaap Drupsteen - The Rhythm Painter

Jaap Drupsteen

The Rhythm Painter 9 april t/m 2 oktober 2016 Rijksmuseum Twenthe

2

Jaap Drupsteen The Rhythm Painter Stel je een ruimte voor van ruim 400 vierkante meter met daarin twaalf kolossale, op wanden geprojecteerde, abstracte beelden. Licht hypnotiserende abstracties die zich blijven ontwikkelen. De beelden pulseren mee op het ritme van zeven verschillende muziekstromen die gesynchroniseerd zijn op één tempo. Beeld en muziek vloeien samen tot één sublieme ervaring, ofwel synchresis. Het beeld swingt, net als de muziek. Dit is de installatie The Rhythm Painter van Jaap Drupsteen - van 9 april t/m 2 oktober 2016 te beleven in Rijksmuseum Twenthe.

The Rhythm Painter is een audiovisuele installatie die alle hoeken en wanden van een grote tentoonstellingszaal vult.

Een installatie die bestaat uit tientallen audiovisuele composities die samensmelten tot één samenhangende belevenis. Een experience zouden we het noemen als dat begrip niet zo vaak gedachteloos was gebruikt. The Rhythm Painter wordt in twee vormen in de collectie van Rijksmuseum Twenthe opgenomen. Enerzijds als de ruimtevullende installatie met twaalf verschillende projectievlakken en anderzijds als een enigszins gecondenseerd werk dat in een normale tentoonstellingszaal van tussen de 80 en 150 vierkante meter te installeren is.

De presentatie in Rijksmuseum Twenthe is dus site-specific maar latere vertoningen kunnen aangepast worden aan een veelheid aan zalen.

The Rhythm Painter wordt mede mogelijk gemaakt door:

The Rhythm Painter is een project in het kader van de Academie van Verbeelding – een initiatief van Rijksmuseum Twenthe. De Academie van Verbeelding is het platform waar kunst, technologie en ondernemerschap elkaar ontmoeten. Met een rijk palet aan activiteiten richt de Academie van Verbeelding zich op de toekomst.

Iedereen is uitgenodigd om mee te maken, leren, spelen, denken, experimenteren en dromen.

b 3

Synchresis

The Rhythm Painter

The Rhythm Painter is de uitkomst van Jaap Drupsteens onderzoek naar synchresis. Synchresis is een concept van de Franse componist en theoreticus Michel Chion. Hij beschrijft synchresis als the forging of an immediate and necessary relationship between something one sees and something one hears at the same time.

Chion ontwikkelt zijn theorieĂŤn door veelvuldig toepassingen van geluid bij films te analyseren.

Hij concludeert dat het samenvoegen van beeld en geluid een onontkoombaar effect heeft op de waarnemer. Hij noemt dat het audiovisuele contract: a kind of symbolic contract that the audio-viewer enters into, agreeing to think of sound and image as forming a single entity. Het effect is wederkerig. De waarneming van oog en oor worden door elkaars waarneming beĂŻnvloed.

Ze voegen waarde aan elkaar toe: on the one hand, sound shows us the image differently than what the image shows alone; on the other hand, image makes us hear sound differently than if the sound were ringing out in the dark.

4

Jaap Drupsteen

Voorwoord

Zondagavond was dé televisieavond van de VPRO in de jaren zeventig en tachtig. Aan de buis gekluisterd voor Koot en Bie, Macchiavelli, Diogenes en andere baanbrekende programma’s. En natuurlijk de leaders en animaties van Jaap Drupsteen die het begin en einde van een programma aankondigden. Al vanaf dat eerste moment was ik onder de indruk van zijn werk. Ik ben hem altijd blijven volgen, blij verrast wanneer ik zijn naam weer eens in de krant tegenkwam omdat hij de bankbiljetten voor De Nederlandsche Bank had ontworpen of later, met zijn ontwerpen voor het Nederlands paspoort. Bij mijn aantreden als directeur van Rijksmuseum Twenthe hoorde ik dat Drupsteen is geboren in Overijssel en hier, aan de kunstacademie AKI in Enschede, zijn vorming als grafisch ontwerper kreeg. Zijn producties zijn een prachtige mix van kunst, muziek, technologie en verbeelding. RMT is het museum van de verbeelding, dat continu technologie opzoekt, ondervraagt en kunstenaars aanmoedigt om de grenzen van onze mogelijkheden op te zoeken en op te rekken. Drupsteen is een schoolvoorbeeld van zo’n kunstenaar die niet bang is grenzen te verkennen.

The Rhythm Painter danst op de grenzen van het onmogelijke. Deze installatie is de uitkomst van een tientallen jaren durende zoektocht om muziek en beeld perfect te synchroniseren tot een sublieme ervaring. Drupsteen is continu op zoek naar een beter evenwicht en perfecte synchroniteit, want pas dan gaat het beeld swingen. Kunstenaars zoals Drupsteen geven een impuls aan innovatie door de vrijheid die zij nemen om te blijven spelen. Hij is een inspiratie voor kunstenaars, technologiestudenten, wetenschappers, vormgevers, en alle anderen die Twente maken tot één van de meest innovatieve regio’s van Nederland. Dat blijkt alleen al uit het rijke The Rhythm Painter programma dat tot en met september op allerlei plekken plaatsvindt en waarover u verderop in deze brochure alle informatie vindt. Laten we er een swingende ‘zomer van Drupsteen’ van maken!

Arnoud Odding Directeur Rijksmuseum Twenthe

5

Interview door Gemma Boon Drupsteen ontvangt me in de kelder van zijn kubusvormige villa tussen een bonte verzameling van dozen, computerapparatuur, gereedschap en boeken. Hier bevindt zich de studio van de man die naam heeft gemaakt met zijn leaders voor de VPRO, videografische producties en programmaformats waarvoor hij een Prix Italia kreeg. De serie bankbiljetten die hij ontwierp voor De Nederlandsche Bank heeft iedereen in Nederland in handen gehad.

In deze studio brengt Drupsteen het grootste deel van zijn tijd door, zijn vrouw en twee honden buiten gehoorafstand maar dichtbij. Terwijl hij zich excuseert voor de rommel – hij is net verhuisd – maakt hij met een veeg van zijn arm wat ruimte vrij op de ronde tafel in de hoek. We schuiven aan en praten over het kunstenaarschap, zijn tijd aan de AKI in Enschede en in het bijzonder zijn nieuwste installatie: The Rhythm Painter.

Je leaders voor de VPRO waren het startpunt van een bloeiende carrière als grafisch vormgever, regisseur en motion graphics designer.

Hoe kwam je terecht bij de VPRO? Jaap Drupsteen: De AKI had een afdeling ‘Publiciteit’. In dat lokaal zag ik een aantal in grijstinten geverfde bordjes hangen, die direct mijn aandacht trokken. Die bordjes gebruikten ze bij de omroep wanneer er een televisiestoring was. De televisie was een nieuw medium met oneindig veel nieuwe mogelijkheden voor grafisch vormgeven.

Een oom van een vriend gaf me de kans om bij de omroep te gaan werken. Ik begon leaders te maken voor de VPRO, bewegende beelden op muziek. De muziek was ongelooflijk belangrijk. Ik weet niet waar ik de brutaliteit vandaan haalde, maar ik suggereerde de regisseur om de muziekfragmenten op plekken in te korten, zodat de beelden en muziek beter aansloten bij elkaar. Hier begon mijn interesse in synchroniteit, de basis van al mijn videografische werk, inclusief mijn nieuwe installatie The Rhythm Painter.

Totaalshots van orkesten zijn te klein, alleen groepjes musici vertonen wordt ook wat saai, dus gaat men op zoek naar de emotie in langdurige close-ups. En die zijn weer te groot want ze isoleren een muzikant letterlijk van de rest. Dat heeft invloed op hoe je luistert. Je ziet altijd dezelfde cliché’s.

Close-ups van handen van een pianist of de grimassen van een zwetende blazer. Of je ziet langdurig de lead singer, en nauwelijks de rest van de band of orkest. Dat een goeie performer je kan meeslepen staat buiten kijf, maar als musici samenspelen storen deze gewoontes me altijd. Je wordt bijna gedwongen om verveeld weg te kijken.

Ik wil zien wat ik hoor en kreeg een paar kansen om te bewijzen dat zoiets kan. Ik werkte met meerdere camera’s die op groepen muzikanten waren gericht. Die beelden stelde ik later samen tot steeds veranderende, soms bijna abstracte beeldcomposities. Juist musici vonden dat de partituur zo als het ware in beeld kwam. De muziek komt veel dichterbij, zonder dat het schools wordt.

Je fascinatie voor beeld bij muziek strekte zich uit over een breed gebied. Je maakte muziektheaterproducties voor televisie met musici en theatermakers, en maakte grote videoprojecties bij live concerten. En vervolgens registreerde je verschillende (jazz)concerten voor tv op nogal eigenzinnige wijze.

Hoe kwam je daarbij?

JD: Ik had er al heel lang uitgesproken ideeën over. Het in beeld brengen van musici is een wat gemankeerd gebied.

Wanneer je spreekt over het ‘dichterbij brengen van muziek’, bedoel je dan dat je emoties wilt oproepen bij het publiek?

JD: Ik word zeeziek van die emoties die ons continu op televisie door de strot worden geduwd. Emotie is effectbejag geworden. Als iedereen huilt, is het pas geslaagd. Het is zo enorm doorzichtig.

Subtielere emoties zijn veel interessanter.

Neem de ‘koele’ abstracties van Mondriaan.

Hij hield zich bijna obsessief bezig met 6

The Rhythm Painter

Jaap Drupsteen The Rhythm Painter

Jaap Drupsteen

Drupsteen is opgeleid aan de Academie voor Kunst en Industrie, Enschede (AKI). Hij werkte als grafisch ontwerper onder meer voor de NTS, NOS, VPRO en de VARA, waar hij zich specialiseerde in het maken van leaders, zoals die van Het Gat van Nederland, netstyling, muziekvideo’s en videoproducties, en was creatief directeur van Signum (BBDO-groep). Grote bekendheid verwierf hij met het ontwerp van het Nederlandse paspoort en een serie bankbiljetten voor De Nederlandsche Bank ter waarde van: 10, 25, 100 en 1000 gulden. Deze biljetten werden uit de roulatie genomen met de introductie van de euro.

Ook ontwierp hij de buitenkant van het gebouw van Beeld & Geluid in Hilversum.

Foto: Aatjan Renders

7

rechte lijnen en primaire kleuren, nam ongelooflijk veel tijd voor één werk, koos omzichtig zijn combinaties. Hij roept met zijn werk een oneindig krachtige emotie op. Maar je moet je er in hebben verdiept om dat te kunnen zien. Een leraar op de AKI vergeleek het met voetbal. Hij zei: ‘Als je je verdiept in voetbal, leer je verschillende spelniveaus kennen. Voor een leek bestaat voetbal uit een paar mannetjes die achter een bal aanhollen, ongeacht of het amateurvoetbal of The Champions League is. Pas als je moeite en aandacht wilt besteden aan het spel, aan de regels en de finesses, ontwikkel je onderscheid – én genot. Zo is het met kunst ook.

The Rhythm Painter wordt jouw magnum opus genoemd. Zijn dat jouw woorden?

JD: Ik gebruik niet graag grote woorden voor mijn eigen bezigheden, maar in The Rhythm Painter komen wel een heleboel werk, onderzoek en verworvenheden van de laatste vijfentwintig jaar bij elkaar. Ja, ik denk dat je wel kunt zeggen dat het mijn magnum opus is, wat betreft mijn audiovisuele werk.

Je hebt ook een tijdje als VJ gewerkt voor Q-dance. Hoe kwam je terecht in de Techno-scene?

JD: Mijn zoon Floris wilde gaan VJ’en. Dat vond ik wel interessant. We hebben zo’n zeven jaar samengewerkt in mijn studio, van 1998 tot 2005. We gingen motion graphics maken voor die dansfeesten, en al snel had men in die scene wel interesse in wat wij produceerden. Wij werkten met laptops en niet met wild draaiende VHS-tapes zoals toen de gewoonte was, dus we hadden meer controle. Ons werk was gericht op muzikale intensiteit en we konden snel schakelen: daarom werden we de huis-VJ’s

Waarom die naam, The Rhythm Painter?

JD: De titel is verzonnen door de zangeres en multi-instrumentaliste Fay Lovsky, een vriendin met wie ik een paar optredens had. Zij was het die mij The Rhythm Painter noemde, toen we samen aan wat songs werkten. Ze vond het prima dat ik die naam voor mijn installatie wilde gebruiken.

Als een beat visueel ondersteund wordt, komt ‘ie twee keer zo hard binnen

Waar komt jouw liefde voor muziek vandaan?

JD: Ik werd op mijn zesde al achter het harmonium gejaagd door mijn ouders.

Kleine handjes die een octaaf proberen te pakken, dat werk. De man die me les gaf trok dan aan mijn duim, terwijl mijn pink achter een toets moest blijven hangen. Die oefeningen waren stomvervelend. Genieten, ho maar. Toch werd mijn liefde voor muziek hier geboren.

En later ruilde je het harmonium in voor de contrabas?

JD: Eerst speelde ik gitaar. De liefde voor de contrabas ontstond doordat ik een fascinatie had voor lage tonen. Dat komt voort uit mijn liefde voor het orgel.

In Hasselt – mijn geboorteplaats – hadden we een Knoll-orgel. Een betrekkelijk klein orgel, maar prachtig. Ik maakte een paar jaar geleden voor Aart Bergwerff, een geweldige organist, een aantal motion graphics. Aart vroeg mij om iets visueels toe te voegen aan zijn concerten. De organist is nauwelijks zichtbaar voor het publiek, en hij wilde de ogen van de mensen ook de kost geven. Zo maakte ik onder andere voor het Passacaglia van Bach een technische setup.

8

The Rhythm Painter

Ik heb hier enorm veel nieuwe kennis opgedaan, die terugkomt in mijn installatie The Rhythm Painter. Ik visualiseerde elk accent, soms elke noot. Een soort objecten, ‘dingetjes’, stonden te dansen, trillen, pushen op de accenten. Later zag ik dat terug en realiseerde ik me dat het anders moest.

Dingetjes, daar kan je te makkelijk menselijke eigenschappen aan toe kennen. Dat leidt af. Het moesten structuren worden, die reageren op de pulse, niet op elk accent. Ik verander elke abstractie die ik maak minimaal zes keer. Soms moeten de bewegingen snel stijgen, soms langzaam. Het is magisch, alsof ik visueel instrumenten toevoeg aan muziek. Ik creëer oneindige landschappen in beeld en geluid.

van Q-Dance. We gingen VJ’en in de grote clubs, zoals de Hemkade in Amsterdam.

Dat was keiharde hardstyle house.

Mattijs Kneppers?

JD: Nee, maar omstreeks 2000 lukte het me wel voor het eerst om in mijn studio – bij muziek in verschillende tempi – beelden te maken met volstrekt synchroon pulserende bewegingen. Zelfs dat was voor die tijd onmogelijk. De tijdmeting in muziek verschilt hemelsbreed van die van video en film.

Muziek bij beeld is geen probleem, maar andersom is het niet met langdurige precisie beheersbaar. En dat is waarom je het nog steeds nergens ziet. Alleen zodra de muziek live werd gespeeld of gedraaid, moest ik het nog laten afweten. Tot Mattijs de juiste voorziening bleek te hebben gebouwd; de Beat-tracker. Die pikt de beat op met een simpele audio-verbinding die in bestaande muzieksoftware een tempo-trigger aanstuurt. Hij heeft er speciale video-software aan toegevoegd die de afspeelsnelheid van video met muzikale precisie synchroon met live-muziek houdt. Mijn video’s zijn als elastiek geworden.

Jaap Drupsteen

Waarom ben je ermee gestopt?

JD: Na een tijdje nam mijn fascinatie af.

We gingen grotere muziekproducties maken voor live concerten. VJ’en kostte veel tijd en energie, en wegens de onbeheersbare synchroniteit viel er weinig aan verder te ontwikkelen. Floris bleef nog wel voor de grote Q-dance festivals hele kekke filmpjes maken waarmee de DJ’s werden aangekondigd.

Was het jouw keuze om in Enschede The Rhythm Painter voor het eerst te tonen?

JD: Nee, Arnoud Odding (directeur RMT, red.) kreeg er lucht van dat ik op de AKI had gezeten en dat ik bijzonder werk maak. Ik weet niet hoe hij dat heeft gehoord. Hij had het idee van een overzichtstentoonstelling, maar Stef van Breugel van Museum Hilversum had me toevallig een maand eerder hetzelfde gevraagd, en ik had toegezegd. Hilversum is een betrekkelijk klein museum, zeker het nieuwste werk zou daar niet goed passen. Al pratend met Arnoud kwam dit idee. Arnoud zei dat het hem fantastisch leek om één zaal helemaal vol met videoprojecties te hebben. En toen dacht ik: dat kan makkelijk, ik heb werk zat.

Dus in Enschede krijgt de wereld voor het eerst te horen en te zien hoe het voelt wanneer de beat en beeld perfect gesynchroniseerd zijn?

JD: Ja, precies. Mattijs heeft de software onlangs verder ontwikkeld voor The Rhythm Painter. Vergeet niet dat er straks twaalf beelden en twaalf projecties zijn, die allemaal synchroon lopen op dezelfde beats. Dit is het grootste wat we ooit hebben gedaan op dit terrein. Een wereldpremière, nog nooit eerder vertoond.

Je werkt met een synchronisatie-tool op je computer waarmee je kunt inhaken op alle beats die maar draaien in welk tempo je maar wilt. Is dat speciaal voor jou ontwikkeld?

JD: Ik gaf een presentatie op een BeamLab bijeenkomst en Mattijs Kneppers (Software Developer bij Art Tech, red.) kwam na afloop naar me toe en zei: ‘ik kan dat.’ Ik geloofde er niks van. Ik was er van overtuigd dat wat ik wilde niet bestond.

Daar was ik vaak genoeg tegenaan gelopen.

Dat was ook mijn bezwaar bij het werken aan VJ-content voor die danswereld waarin ik rondliep. Ik realiseerde me heel goed dat wat we probeerden te doen nergens op sloeg omdat het niet sync liep met de beats.

En de beat is heel belangrijk. Als een beat visueel ondersteund wordt, komt ‘ie twee keer zo hard binnen. Ik vind het te gek als je staat te kijken en je ziet al die mensen reageren op de muziek.

Wat is jullie toekomstverwachting? Is er een grotere ambitie?

JD: Ja natuurlijk. Mattijs heeft dat nieuwe systeem laatst op het Amsterdam Dance Event gepresenteerd. Daar gebeurde iets interessants. Samen met Hidde de Jong, die ook meewerkt aan het project in Enschede, hebben ze het op zo’n BeamLab bijeenkomst laten zien aan internationale beeldmakers. Na afloop werd gevraagd wie een bèta-versie in ontvangst wilde nemen. De hele zaal stond zo ongeveer op en liep naar het podium. Dit is wat ze willen, zoveel is duidelijk.

Wat is je beste werk?

JD: Ik ben trots op veel van mijn werk. Ik vind heel veel er nog steeds goed uit zien.

Maar als je me vraagt wat ik nu het beste vind, dan zeg ik altijd ‘mijn laatste werk’.

Dat is maar goed ook, misschien. Het meest recente, dat zijn echt goede dingen.

Mensen hebben fysiek een grotere reactie wanneer de beat gelijk loopt met het beeld?

JD: Ja. Zo simpel is het. Ze snappen niet dat het hem daar in zit, waar de hypnotiserende werking vandaan komt. Ze denken dat de DJ veel beter is. Er zijn ook mensen die het meteen herkennen en het helemaal te gek vinden, maar dat zijn er niet zo veel.

Jaap Drupsteen The Rhythm Painter 9 april t/m 2 oktober 2016 in Rijksmuseum Twenthe

Het lukte nog niet tijdens je VJ-jaren om dat voor elkaar te krijgen, zonder de software van 9

De Zomer van Jaap Drupsteen Tien partners, tien keer Drupsteen centraal. Een afwisselend programma met tentoonstellingen, danceparty’s, events, educatieprogramma’s en workshops waarin alle facetten van Drupsteens werk worden belicht. Dit is de zomer van Jaap Drupsteen. Verlies jezelf in oneindige landschappen van beeld en geluid van de man die The Rhythm Painter genoemd wordt.

The Rhythm Painter

Drupsteen in Twente Twente is groot geworden door techniek. De textielindustrie maakte de weg vrij voor een kenniseconomie, waar innovatie de grote drijvende kracht is voor de economische vooruitgang in de regio. Techniek en innovatie liggen ook ten grondslag aan het werk van Jaap Drupsteen. Hij speelt, knoeit en trekt net zo lang totdat hij bereikt wat hij wil: perfecte synchroniteit tussen beeld en geluid. Er is geen plek waar het werk van Drupsteen beter tot zijn recht komt dan hier in Overijssel, waar Drupsteen het levenslicht zag en zijn eerste vorming kreeg op de kunstacademie AKI in Enschede.

Gedurfd en verrassend De Zomer van Drupsteen wordt mogelijk gemaakt door intensieve samenwerking tussen Rijksmuseum Twenthe, Museum TwentseWelle, Saxion, GOGBOT, Concordia, TETEM kunstruimte, Atak, Roombeek Cultuurpark Educatie, Natura Docet Wonderryck Twente en Museum Hilversum. Een samenwerkingsverband waarbij crossovers en kruisbestuivingen tussen de verschillende disciplines het uitgangspunt zijn. Het beste van kunst, cultuur, techniek en onderwijs samen in een gedurfd en verfrissend programma, verspreid over zes maanden tijd. www.therhythmpainter.nl

10

Programma The Rhythm Painter

Openingsfeest The Rhythm Painter 8 april Poppodium Atak – vanaf 23:00 uur

Jaap Drupsteen

Op 8 april staat Atak in het teken van het grote openingsfeest van The Rhythm Painter. Gigantische projecties van de pulserende visuals van Jaap Drupsteen die synchroniseren met de beats van DJ’s Bas Amro en Michiel Brantjes zorgen voor de ultieme ervaring van synchresis. Het openingsfeest is een nieuwe editie van Basic Grooves, al 20 jaar één van de meest toonaangevende dancefeesten in Nederland!

The Rhythm Painter

Poppodium Atak Willem Wilminkplein 2 7511 PG Enschede • www.atak.nl

Rijksmuseum Twenthe Lasondersingel 129-131 7514 BP Enschede

9 april t/m 2 oktober Rijksmuseum Twenthe Jaap Drupsteen is al bijna veertig jaar op zoek naar het perfecte samenspel tussen beeld en geluid. De tentoonstellingsinstallatie The Rhythm Painter is het voorlopige hoogtepunt van deze zoektocht. Dit magnum opus vult een ruimte van meer dan vierhonderd vierkante meter met daarin twaalf kolossale, op wanden geprojecteerde, abstracte beelden: licht hypnotiserende abstracties die zich blijven ontwikkelen.

De beelden pulseren op het ritme van zeven verschillende muziekstromen die gesynchroniseerd zijn op één tempo. Beeld en muziek vloeien samen tot één sublieme ervaring, ofwel synchresis. Dit is nog nooit vertoond.

Weefgetouw als ritmebox

Di t/m zo 11 tot 17 uur • www.rijksmuseumtwenthe.nl

Museum TwentseWelle Het Rozendaal 11 7523 XG Enschede

1 mei t/m 2 oktober Museum TwentseWelle Vanaf 1 mei is het oude, industriële weefgetouw in Museum TwentseWelle nog spectaculairder dan anders. Want het ritmische geluid van het functionerende weefgetouw vormt de beat van een audiovisueel kunstwerk dat Jaap Drupsteen speciaal hiervoor maakte. Swing mee op de muziek van het weefgetouw en ervaar de indrukwekkende visuals die op de bewegende draden geprojecteerd worden.

11

Di t/m zo 11 tot 17 uur • www.twentsewelle.nl

15 mei t/m 2 oktober Natura Docet Wonderryck Twente De gulden bankbiljetten die Jaap Drupsteen ontwierp, refereren niet aan een nationaal symbool of een figuur uit de Nederlandse geschiedenis; Drupsteen maakte gebruik van abstracte en naturalistische vormen. Zo zijn in de watermerken vogels afgebeeld, zoals de ijsvogel op het tientje. Ook zijn gedichten te lezen op het waardepapier. In de tentoonstelling Jaap Drupsteens guldens in vogelvlucht besteedt Natura Docet Wonderryck Twente aandacht aan dit facet van zijn werk. Rond de tentoonstelling worden in én rondom museum Natura Docet Wonderryck Twente in Denekamp bovendien allerlei activiteiten georganiseerd.

College Tour met Jaap Drupsteen 26 mei Concordia Film / Theater / Expositie – 19:30 uur The Rhythm Painter altijd al willen ontmoeten of willen bevragen? Concordia organiseert een bijzondere College Tour met Jaap Drupsteen. Deze keer niet te midden van een expositie, maar in de grote theaterzaal. Jaap Drupsteen wordt het vuur aan de schenen gelegd door de interviewer en vooral ook door het publiek in de zaal. Geen student (meer)? Geen probleem: iedereen is welkom.

Multi Solo ‘The Rhythm Painter’ 14 juli t/m 4 september TETEM kunstruimte Jaap Drupsteen is dit jaar de curator van Multi Solo.

Kunstenaars, beeld/geluidmakers, motion graphics designers en/of VJ’s die zich bezighouden met de synergie tussen bewegend beeld en muziek worden met een open call uitgenodigd werken in te sturen.

Jaap Drupsteen: “Ik ben vooral nieuwsgierig naar het werk van kunstenaars die hun audiovisuele werk baseren op de ijzeren regelmaat van de doorgaande puls. De swingende beat dus. Zelf hou ik me al lange tijd bezig met dit opwindende fenomeen. Ik zie veel, vooral generatieve beeld- en geluidwerken, maar zelden audiovisueel werk met die beat-gedreven beeld/geluid-synergie (synchresis). Ik ben nieuwsgierig naar andere kunstenaars die zich hiermee bezighouden.”

12

Natura Docet Wonderryck Twente Oldenzaalsestraat 39 7591 GL Denekamp Ma t/m vr 11 tot 17 uur Za en zo 12 tot 17 uur • www.wonderryck.nl

Concordia (Theaterzaal) Oude Markt 15 7511 GA Enschede • www.concordia.nl

TETEM kunstruimte Stroinksbleekweg 16 7523 ZL Enschede Ma t/m zo 11 tot 17 uur • www.tetem.nl

The Rhythm Painter

Jaap Drupsteens guldens in vogelvlucht

Openingsfeest ‘Multi Solo’ 14 juli TETEM kunstruimte en Poppodium Atak – vanaf 16:00 uur Op donderdag 14 juli opent Multi Solo in TETEM kunstruimte én met een zomerse opening bij Atak! Om 16:00 uur is de officiële opening bij TETEM. Het programma swingt verder tijdens de Atak Summerlounge. Die staat vanaf 17:30 uur met DJ Marco Djaki¢ en VJ-beelden geïnspireerd op het werk van Jaap Drupsteen helemaal in het teken van Multi Solo.

TETEM kunstruimte Stroinksbleekweg 16 7523 ZL Enschede • www.tetem.nl

Ma t/m zo 11 tot 17 uur Poppodium Atak Willem Wilminkplein 2 7511 PG Enschede • www.atak.nl

Terras open: 14:00 uur

The Rhythm Painter live!

Jaap Drupsteen

8 september GOGBOT 2016 – Oude Markt Jaap Drupsteen opent GOGBOT op 8 september met een speciale liveshow. De bijzondere mogelijkheden van het Sync Motion Graphics systeem – waar Drupsteen met programmeur Mattijs Kneppers al jaren aan werkt – worden voor het eerst live getoond: een wereldpremière! De synchroniteit tussen music en motion, de basis van het magnum opus in Rijksmuseum Twenthe, is ook bij deze liveshow het uitgangspunt. Want de audiovisuele composities die Drupsteen voor de tentoonstelling ontwikkelde, vragen om een uitvoering in een echte techno-omgeving. GOGBOT is daarvoor bij uitstek het podium!

The Rhythm Painter studentenproject

GOGBOT 2016 8 t/m 11 september – binnenstad Enschede • www.gogbot.nl

• www.saxion.nl

maart t/m juli Saxion, School of Creative Technology In het onderwijsproject The Rhythm Painter nemen studenten deel aan Drupsteens onderzoek naar het perfect synchroon laten pulseren van beeld en geluid. Ze dagen zichzelf uit in een technisch lastig vraagstuk, dat ook om artistieke oplossingen vraagt. Geïnspireerd door het werk van Jaap Drupsteen wordt gewerkt met audiovisuele abstracties en wordt een innovatieve synchronisatie van beeld en geluid gecreëerd.

The Rhythm Painter educatieprogramma 10 april t/m 2 oktober Roombeek Cultuurpark Educatie Rond The Rhythm Painter in Rijkmuseum Twenthe zijn verschillende workshops ontwikkeld voor kinderen, jongeren en studenten. Na een bezoek aan de installatie van Jaap Drupsteen in Rijksmuseum Twenthe staan dezelfde vragen centraal: Wie is Jaap Drupsteen? Hoe ontstaat ritme? En wat is synchroniteit? Vervolgens gaan de leerlingen zelf aan de slag door te experimenteren met het maken en opnemen van verschillende geluiden, kleuren en lichtvariaties, het maken van een eigen muziekvideo en motion graphics of het bewerken van bestaande muziekfragmenten tot een abstracte samensmelting van geluiden en melodieën.

13

• www.roombeekcultuurpark.nl

Jaap Drupsteen Designer Explorer 9 april t/m 29 mei Museum Hilversum Van muziek- en TV producties tot bankbiljetten. Het oeuvre van de getalenteerde en veelzijdige ontwerper en ontwikkelaar Jaap Drupsteen bestaat uit diverse media. Van drukwerk tot ruimtelijk ontwerp, televisie, internet en live-events. Toch is daar een sterke samenhang in vorm, stijlkenmerken en motivatie in te ontdekken.

Museum Hilversum Kerkbrink 6 1211 BX Hilversum Ma t/m zo 11 tot 17 uur • www.museumhilversum.nl

Vijftig jaar ontwerper Door zijn voorliefde voor het ontwerpen met nieuwe en complexe technische processen is Jaap Drupsteen zich de afgelopen vijftig jaar blijven ontwikkelen in nieuwe genres en nieuwe toepassingen. Hoewel Drupsteen niet van plan is te stoppen, vindt Museum Hilversum het tijd hem en zijn werk te eren met een overzichtstentoonstelling.

Museum voor Mediakunst Museum Hilversum vind je in hartje Hilversum en profileert zich in het kader van Hilversum Mediastad onder meer met mediakunst en –vormgeving. Het is daarom de uitgelezen plek voor een retrospectief over en door de veelzijdige Jaap Drupsteen. Door de mooie samenwerking met Rijksmuseum Twenthe kijken we niet alleen in retrospectie naar het werk van Drupsteen, maar kijken we ook naar zijn meest recente audiovisuele werk in zijn installatie in Enschede: The Rhythm Painter.

14

The Rhythm Painter

Tentoonstelling In de tentoonstelling Jaap Drupsteen Designer Explorer is een selectie uit het oeuvre van Drupsteen uit de periode 1965 tot 2015 te zien. Hierin is zijn eigen signatuur zichtbaar, waarin ornament, kleurgebruik, beweging en muziek de meest onderscheidende elementen zijn. Naast zijn artistieke kwaliteit worden in de volgorde en wijze van presentatie en enscenering een aantal drijfveren en ontwikkelingen in zijn oeuvre zichtbaar gemaakt.

Jaap Drupsteen

Techniek De zoektocht naar de perfecte synchresis omvat niet alleen een artistieke vraag maar ook een al vele jaren durende technische queeste die Jaap Drupsteen, in samenwerking met anderen, pas recent heeft kunnen oplossen. Immers, er is veel software verkrijgbaar waarmee synchroniteit kan worden bewerkstelligd.

Het universele probleem ervan is echter dat die animaties de audio volgen maar er niet direct door aangestuurd worden. Audioopnames van ritmes, ook al zijn ze digitaal vastgelegd in de hoogste kwaliteit, worden in het visuele domein altijd golfvormen. Zelfs een droge, korte tik, heeft een minimale stijgtijd nodig om tot volle sterkte te komen. Audiogestuurde beeldpulsen blijven daardoor altijd wat wollig bewegen en laten nauwelijks onderscheid zien tussen grote en kleine geluiden. Ze zijn zelden opwindend. Ze gaan nooit ‘swingen’, zoals Drupsteen het uitdrukt. Dat lukt alleen met animaties die direct vanuit de muzikale bronnen worden aangestuurd en tot op de milliseconde nauwkeurig aanflitsen.

Verschillen in tijdmeting Samen met de artistieke kwaliteit van de audiovisuele producties is synchroniteit de onderscheidende factor in het werk van Jaap Drupsteen. Een belangrijke oorzaak voor het gebrek aan synchroniteit moet worden gezocht in de verschillen in tijdmeting tussen de video- en audio-omgeving. De muzikale indeling in maten en tellen, in variabele tempi

15

die tot ver achter de komma kunnen verschillen, sluit niet aan bij de lineaire, relatief grove tijdseenheden in FPS (frames per seconde) van de gereedschappen waarin visuele media gemaakt worden. Andersom werkt het beter. Muzieksoftware kent deze tijdconnectie wél - bij elke noot is wel een video-tijdcode te vinden - maar in de video ontwerp- en edit-omgeving vormt dit verschil een waterscheiding.

Dat komt vooral aan het licht als bewegingen in beelden met ritmes moeten samenvallen.

Repeterende patronen worden in de muzikale omgeving eenvoudig door gekopieerd of automatisch herhaald. In de film- en video-omgeving kan dat ook, maar elk te herhalen fragment kan slechts beginnen op vaste punten in de frame-rate van bijvoorbeeld 25 frames per seconde. Het werkt alsof die punten in een grof tandrad vallen. Na twee herhalingen zijn ze al zover verschoven dat het beeld asychroon loopt.

Daarom zie je het ook nooit. In de video-omgeving is het probleem niet op te lossen met de bestaande software. Sinds 1979 heeft Jaap Drupsteen met tussenpozen gewerkt aan technische oplossingen voor deze vraag. Omdat hij al decennia met zowel video- als muziekproduktie-software werkt is het hem gelukt om de waterscheiding op te heffen. Sinds ongeveer 2000 is hij in staat om motion graphics te produceren die in langdurig precieze synchroniteit met ritmes draaien in alle mogelijke tempi.

Agenda The Rhythm Painter 2016

The Rhythm Painter Rijksmuseum Twenthe 9 april t/m 2 oktober Openingsfeest The Rhythm Painter – Basic Grooves met Jaap Drupsteen Poppodium Atak 8 april vanaf 23:00

Jaap Drupsteen Designer Explorer

Weefgetouw als ritmebox Museum TwentseWelle 1 mei t/m 2 oktober

Jaap Drupsteens guldens in vogelvlucht Natura Docet Wonderryck Twente 15 mei t/m 2 oktober

College Tour met Jaap Drupsteen Concordia (Theaterzaal) 26 mei 19:30

Atak Summerlounge: Multi Solo Willem Wilminkplein 14 juli 17:30 (deuren open vanaf 14:00)

Multi Solo ‘The Rhythm Painter’ TETEM kunstruimte 14 juli t/m 4 september

The Rhythm Painter live!

GOGBOT 2016 8 september

www.therhythmpainter.nl

Museum Hilversum 9 april t/m 29 mei