Programmaboekje Renkum Airborne 2015

2015

ings ropp chtd e d om ire lu ds Rond ctacula Warbir een spe ws van met l 5 sho mmige van we - so wijdte ter! span me

Een op h WOII M en e et Dorp arket Conc en Airbosplein trap ert op rne de N pen vande H Ke rk.

VRIJDAG 18 SEPTEMBER 2015 10:00 uur - 16:00 uur: DROPZONE-X (Telefoon weg, bij Eethuys Airborne) Met o.a. dropping parachutisten, een spectaculaire luchtshow van Warbirds, en een 6m hoge klimtoren

15:00 uur - 20:00 uur: RENKUM IN OORLOGSTIJD (Renkum centrum)

Met o.a. historische fotodoekenroute, WOII Market, een WOII Horecaplein, en als afsluiting een Airborne Concert op de trappen van de Nederlands Hervormde kerk

CHECK VOOR ACTUELE INFORMATIE REGELMATIG WWW.RENKUMLEEFT.NL EN DE RENKUM LEEFT FACEBOOKPAGINA

DE HELDEN VAN

RENKUM AIRBORNE Elektrotechniek

BOSMAN

a d v i s e u r s

Eethuys

Airborne DAMES & DIVAS

BARBEQUE-TOTAAL

Cafetaria

Het Smulhoekje

SLAGER WORSTMAKER

v.d. Bovenkamp

BONGERS

assurantie adviseurs bv

5 1 0 2 R E B M E T P E S 8 1 G A D VRIJ

E N R O B R I A M U K REN

m Airiborne e jaar dat Renku rd de et h s pa is e inzet van zoveel jaar vrijheid. Dit oz el 71 . m n to ke n De de . er en h m is oots te noe e 2015. 71 jaar hele regio – het k dit jaar weer gr Renkum Airborn de oo it u is s t er en em em rn en r het ev liers en onde bruist door plaatsvindt, maa n voortbrengen, van zoveel winke le n al ge z’n ra jd et bi m ke e lij w arte mers, VOOR energie die vrijwilligers, de h ement VAN Renku van te krijgen. De en l ev ve n en ee pp is ki e n om kum Airbor ontroerend en . en te voelen. Ren n zie te t mee wil maken is t en da em en ev ge di Renkum en el OONWEG/ F reen die dit gew E L de E ie T or vo G IN en s IS er U R Renkum ORNE) MSE HEIDE, K

ATIE: RENKU ETHUYS AIRB NIEUWE(!) LOCWEG/BOSWEG (TERREIN E BENNEKOMSE 10:00 :00 UUR 16 – het toelaat, vanaf r R ee w U U et h 0 s al :0 , n zulle TIJD: 10 ootste vliegende der Group Europe

gr en van de Pathfin 2s. Deze ‘s werelds n met hun ra AN te ov ve n g to tin An ac ee n Re-e arbirds, verzorgen nuit tw W va de n K, re U oe de itv it u u gs b pin mobiele iegtuigclu uur meerdere drop LT) komt met een iegen. De modelvl AS vl (A ie e at ad rm ig fo Br le in ie n sten op ob lle st je je schietkun hows. De Luchtm dubbeldekkers zu te ts l ch ifi n lu U j ire Bi la . cu en ele ta m en spec zullen de tradition ing zelf mag klim jk id rli le u ge gevechtsvliegtuig tu be Na e . el m on u si se obiele mu reonder profes nemen in hun m eus real-life WOII h klimtoren waar je je n jk ki ee n n ei ee rr je te n n te n en ku evenemen de airsoftschietbaa verrijst er op het k Oo oorlog. . n ke re tb on t nie om te leven in de as w et h oe h pipes and drums n zie waar je zelf kunt 0:00 UUR 2 – R U U enactment kamp, 0 :0 : 15 TRUM | TIJD kum talloze activiteiten te zien en te ven N E C M U K N E R van Ren indruk ge LOCATIE: todoeken die een er in het centrum fo n 18 zij r gs u n u la 0 0 : te 20 n alles te u t ro Van 15:00 uur to or jong en oud va arnaast is er een vo Da er t. is ke ar en M n I ei OI pl W n de een in een WOII Horeca :00 uur vindt er op de trappen va le beluisteren zoals sp rp Do et h is in stijl oorlogstijd, bal. Om 19 dag met z’n allen van Renkum in fanfareorkest Ju de n e va w n en ite ed u tr sl op r r een af 20:00 uu beleven, waaronde ncert plaats. Van co gs n ki n m en de vrijheid! de ku er n h Re n ee op rk en Ke st oo de Hervorm en kom pr AIRBORNE! T ees allen welkom A W .

A G Na Zo M Lu U de K j N af bi , RE ENKUM LEEFT R : E E M T E H EF eft.nl KOM EN BELE op www.renkumle n ite ite tiv ac en s, tijden informatie, locatie Kijk voor actuele

RENKUM AIRBORNE 2015

PROGRAMMA

Locatie: NIEUWE LOCATIE! Renkumse heide (Kruising Telefoon weg/Bennekomseweg/

Bosweg in Renkum, alias DZ-X, achter Eethuys Airborne) en Renkum centrum Datum:

18 september 2015

Tijd:

10:00 uur – 16:00 uur (Renkumse heide) 15:00 uur – 20:00 uur (Renkum centrum)

Renkumse heide, DZ-X

10:00 - 16:00 uur Diverse activiteiten

Diverse activiteiten vinden plaats op de Renkumse Heide: Meerdere Droppings

Re-enacting veteranen van de Pathfinder Group Europe zullen meerdere droppings uitvoeren vanuit twee Antonov AN2s. Deze ‘s werelds grootste vliegende dubbeldekkers zullen in formatie vliegen. De parachutisten landen op Dropzone-X, direct grenzend aan het displayterrein. Vanaf de terrassen van Unifil en Eethuys Airborne heb je een spectaculair uitzicht op dit indrukwekkende evenement..

De Engelse modelvliegclub Warbirds zijn op afstand bestuurbare gevechtsvliegtuigen op schaal. Ze zijn ongeveer eentiende van de ware grootte, dus behoorlijk indrukwekkend. Er zullen drie gecertificeerde piloten zijn die de vliegtuigen besturen. In totaal 20 vliegtuigen zullen te zien zijn op het “Warbirds” veld, zowel statisch als vliegend. De grote Grass Hopper zal weer vliegen en dit jaar showen ze een nieuwe typhoon warbird.

De vliegtuigen hebben een spanwijdte tot wel 5 meter! De piloten laten ook drones vliegen boven de Dropzone.

Re-enactment kamp

Een groots real-life re-enactment kamp wordt opgezet met deelnemers uit Nederland en Groot-Brittannië. Hier kun je ervaren hoe het was om te leven tijdens de oorlog.

Keep them Rolling

Keep them Rolling komt met een indrukwekkende display aan voertuigen, waaronder tanks, naar Dropzone-X. Harley Owners Group

De motorclub HOG zal aanwezig zijn om een aantal kinderen uit Renkum met een beperking een onvergetelijke dag te bezorgen.

Pipes and Drums

Wat is een dropping zonder doedelzakken? Net als toen, zal de dropping begeleid worden door doedelzakspelers.

Klimtoren

Het 11 Luchtmobiele Brigade (AASLT) komt met een mega klimtoren naar het evenemententerrein. Je mag deze zelf, onder professionele begeleiding, proberen te beklimmen!

Unifil Museum

Het Rijdend Unifil Museum verzorgt een display met legermaterialen. Deze groep vormt de link tussen vroeger en nu en laat zien hoe de Nederlandse soldaten een vredesmissie verzorgden in de jaren 80 in Libanon, vergelijkbaar met wat de Engelsen destijds voor ons hebben gedaan. Je kunt je schietkunsten testen op de schietbaan en in een museumtent zijn indrukwekkende materialen te bezichtigen.

15:30 uur

Vertrek naar het Dorpsplein

Alle deelnemers worden uitgenodigd om gezamenlijk naar het Dorpsplein te marcheren, de route zoals de para’s die destijds ook hebben gevolgd om hun weg naar de bruggen te beginnen.

Renkum centrum 15:00 - 18:00 uur Diverse activiteiten in de Dorpsstraat Fotodoekenroute “Verleden Ontmoet Heden”

18 fotodoeken, verspreid door de kern van Renkum, tonen de verwoesting aan die de acties in en rondom Renkum tijdens WOII hebben aangericht. Foto’s uit WOII staan op de plaats waar die destijds is genomen. Kinderen en volwassenen kunnen meerijden in oude oorlogsvoertuigen langs de route.

WWII Market

Diverse kramen met kleding en artikelen uit WOII staan uitgestald in de Dorpsstraat, te koop en te bezien.

Muziek, eten en drinken: Jubal goes British!

Op het Dorpsplein is muziek, verzorgd door o.a. fanfareorkest Jubal, en kun je wat eten en drinken bij diverse horecagelegenheden.

19:00 – 20:00 uur Concert Eendracht en Heelsumse Harmonie

Op de trappen van de Nederlands Hervormde Kerk Renkum kerk, treden twee locale orkesten gezamenlijk op. Zij spelen muziek uit de jaren veertig. De in totaal 80 muzikanten worden geleid door Arno Groeneveld en Bert Noordam, alsmede door gastdirigent Rien den Hartog.

20:00 uur

Afsluitende borrel

Op het Dorpsplein, bij bar/café LuZoNa, is iedereen uitgenodigd om deel te nemen aan een borrel om deze geweldige en indrukwekkende herdenkingsdag gezamenlijk af te sluiten.

OPGELET:

De Dropzone is dichterbij het dorp dan ooit.

Als je niet slecht ter been bent: kom gewoon lekker op de fiets!

Let goed op de verschillende borden en houd je aan de aanwijzingen van de verkeersregelaars. Dan komt het allemaal krek in orde! :)

RENKUM AIRBORNE 70

RENKUM ROLLING ROUTE Een indrukwekkende tocht langs belangrijke plekken in Renkum. Stap op de fiets, neem de benenwagen of een Jeep op 18 september en aanschouw vroeger en nu.

Renkum in Oorlogstijd - opgetekend door Jeroen Niels

Renkum herdenkt in september 2015 voor de 71ste keer gevechten van de zogenoemde Slag om Arnhem. Dit was een bijzonder hevige strijd, die hier en in de omliggende gemeenten in 1944 werd gevoerd. Als herinnerring aan deze strijd zijn in de jaren die volgden veel grote en kleine monumenten opgericht. Ook is er een unieke herdenkingstraditie ontstaan, die nog altijd voortleeft.

Op verschillende plaatsen in de gemeente Arnhem, Ede, Renkum en Overbetuwe worden in de maand september herdenkingen georganiseerd. Herdenkingen die nog altijd door zeer veel mensen worden bezocht. Een bekend voorbeeld hiervan is jaarlijkse kranslegging op de erebegraafplaats in Oosterbeek. De aanwezigheid van veteranen vervult daarin een belangrijke rol, hoewel hun aantal met het verstrijken van de jaren steeds verder afneemt.

De start van de Geallieerde luchtlandingen op zondag 17 september 1944 markeert het einde van een periode van ruim vier 4 waarin het oorlogsgeweld – in zijn algemeenheid – vrij rustig aan de gemeente Renkum voorbij ging. De gevechtshandelingen in het kader van de Slag om

Arnhem hebben diepe sporen nagelaten. Zowel in het landschap als in de gemeenschap van de plaatsen die door het oorlogsgeweld werden verwoest. Doordat de Geallieerden niet in staat waren een bruggenhoofd te vormen op de noordelijke Rijnoever, kwam de Veluwezoom in de frontlinie te liggen. Na een kortstondig gevoel bevrijd te zijn, namen de Duitsers weer bezit van dit gebied.

Daarop kregen de Renkumers 1 oktober 1944 het bevel hun dorp te verlaten. Langs de Veluwse stuwwal werden kilometerslange stellingen gebouwd om de Geallieerde bewegingen in de Betuwe te kunnen volgen. In de maanden die volgden werden huizen vernield en geplunderd. Stellingen werden aangelegd dwars door tuinen, landerijen en bossen. De loopgraven werden geplaveid en bekleed met de uit de huizen gesloopte deuren en vloeren, gemeubileerd met gestolen stoelen, bedden, vloerkleden en gordijnen. In de maandenlange beschietingen raakte het dorp Renkum grotendeels verwoest.

Dit artikel geeft een korte beschrijving van het laatste oorlogsjaar in Renkum. Ook heeft Renkum Leeft op verschillende plekken in het dorp een aantal levensgrote foto’s geplaatst. Hierop is goed te zien welke impact het oorlogsgeweld op het dorp heeft gehad. Op basis van de beschrijvingen en afbeeldingen verderop in deze brochure zullen een aantal locaties worden uitgelicht.

De gevechtshandelingen van september 1944.

In de namiddag van 17 september 1944 trok B-compagnie van het 1st Battalion The Border Regiment samen in de Jufferswaard, een uiterwaardengebied even ten zuidoosten van de

dorpskern. Zij richtte hun hoofdkwartier in rond de steenfabriek. Na enkele schermutselingen in de avond en de nacht, zetten de Duitsers op 18 september de aanval in. De Britten vroegen daarop om artilleriesteun. Met grote precisie kwamen de granaten neer rond de zuidzijde van de Dorpsstraat, nabij de splitsing met de Achterdorpsstraat. Hier bevinden zich dan ook de gebouwen in het dorp die als eerste aanzienlijke schade opliepen. Nadat deze reeds zwaar beschadigd waren geraakt door de geallieerde beschietingen, brandden de panden na 1 oktober 1944 geheel af.

In de dagen die volgden, waren de Britten genoodzaakt zich samen te voegen in Oosterbeek.

De bevoorrading vond hierbij plaats vanuit de lucht. De Royal Airforce voerde dagelijks bevoorradingsvluchten uit. De vliegtuigen vlogen hierbij op lage snelheid en hoogte en velen vielen hierbij ten prooi aan het Duitse luchtafweergeschut. Op 21 september stortte in de beboste omgeving Oranje Nassau’s Oord (ONO) een Britse Stirling bommenwerper neer. Niemand van de bemanning en passagiers overleefde de crash. Hun lichamen werden begraven op de Renkumse begraafplaats ‘Onder de Bomen’. Later zijn de lichamen bijgezet op de Oorlogsbegraafplaats in Oosterbeek.

Na nasleep

Al sinds het uitbreken van de gevechten hadden veel Renkumers toevlucht genomen tot hun schuilkelders. Zij die geen eigen kelder hadden vroegen aan bekenden of zij zolang in hun kelder mochten blijven. In 2014 werd op een plek van zo’n schuilkelder een herdenkingsplaquette onthuld.

Het bevindt zich in de Achterdorpsstraat 1. In de kelder van dit huis schuilden tussen 18 en 30 september 1944, 23 mensen voor de gevechten in het dorp. Het front was inmiddels genaderd tot de Betuwe, van waaruit Britse artillerie de Duitse posities op de Veluwezoom onder vuur nam.

Daarop besloten de Duitse autoriteiten dat de inwoners van de Veluwezoom hun huizen moesten verlaten. Op 1 oktober ’s morgens om 08.30 uur werd bevolen dat de inwoners van Renkum het dorp voor 17.00 uur verlaten moesten hebben. Een groot deel van de bevolking trok over de Bennekomseweg in de richting van Ede, Harskamp, Wekerom, Lunteren, Ederveen, Veenendaal, Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg. Zij die over de Keijenberg liepen, stonden in de buurt van de Molenbeek aan hevige beschietingen bloot. Daar waren Duitse kanonnen opgesteld, die vuur van de Britten aantrokken. Veelal moesten de mensen daar de greppel in vluchten wanneer er een nieuwe regen van granaten neerviel. Er zijn daar verschillende dodelijke slachtoffers gevallen.

Sinds het uitbreken van de gevechten als gevolg van het Geallieerde luchtlandingoffensief, werden in de medische accommodaties van ONO gewonden verzorgd. Het ging hierbij om burgers die door de gevechtshandelingen gewond waren geraakt en militairen van beide strijdende partijen. In de dagen die volgden en waarin de Duitsers weer bezit namen van het gebied, richtte zij hier een Feldlazarett in. Nadat de bewoners van het dorp al op 1 oktober waren geëvacueerd, werd ook de burgerbezetting (patiënten, verplegend personeel en anderen) van ONO op 1 november weggestuurd.

De illegale werkzaamheden vanaf het terrein van ONO gingen echter door. Voorbeelden hiervan waren het begeleiden van evacuaties van achtergebleven Britse militairen en het doorgeven van posities van Duitse kanonnen. Dit laatste gebeurde vanuit het Boshuis, van waaruit via een geheime zender contact kon worden gemaakt met de Britten in Nijmegen.

De Duitsers bouwden vanaf oktober 1944 grote verdedigingswerken. Om een mogelijk hernieuwde Geallieerde aanval vanuit de Betuwe af te kunnen slaan, werd het gebied tussen Arnhem en Wageningen omgevormd tot ĂŠĂŠn grote verdedigingslinie. Omdat de inwoners van de dorpen inmiddels waren geĂŤvacueerd, werden werklieden vanuit andere delen van het land overgebracht.

Bekend is dat onder meer uit Utrecht, Zeist en Rotterdam mensen werden opgepakt en hier tewerk werden gesteld. Onder andere in Mooi-Land bij Heelsum werden mensen ondergebracht die werkzaamheden aan de stellingen moesten uitvoeren. Het lijkt erop dat vanwege haar gunstige ligging de hoogste prioriteit in eerste instantie op de heuvels bij Oosterbeek en de Duno werd gegeven. Ook in de dorpskern van Renkum bevonden zich zogeheten schanswerkers, die lange zig-zag-loopgraven en borstweringen opwierpen. Voor het aanleggen van de stellingen werd ook een beroep gedaan op de lokale houtvoorraad. Veel bomen werden daarom ten behoeve van het verstevigen van de stellingen omgehakt. Ook in de winterperiode werd door een tekort aan olie veel hout uit de bossen rond Renkum opgestookt.

Vanwege de afwezigheid van burgers in de periode oktober 1944 - april 1945 is het zeer lastig een chronologisch overzicht te geven van de verwoestingen van Renkum. Het gebeurde echter dat tijdens de evacuatietijd zo nu en dan burgers - hoewel in kleine groepen - kortstondig terug mochten keren naar hun dorp. Om in Renkum te komen moesten zij op vertoon van hun persoonsbewijs enkele Duitse wachtposten passeren. Op basis van deze bezoeken weten we dat eind december de Kerkstraat en Dorpsstraat een desolate indruk maakten. Het glas was overal uit de ramen, gaten in de daken vanwege de beschietingen en beschimmeld meubilair doordat hemelwater vrijspel had. De spits van de kerktoren was er op dat moment al afgeschoten. Het Renkumse veer was tegen het einde van het jaar van haar kabels losgesneden en werd enkele maanden later onder de vernielde spoorbrug bij Rhenen teruggevonden. Evenals de reservepont van deze veerverbinding. Die werd afgezonken in de binnenhaven van papierfabriek Van Gelder & Zn. Het postkantoor had in januari al verschillende voltreffers opgelopen. Met dynamiet was geprobeerd de kluis op te blazen. Dit had alleen maar meer schade tot gevolg.

De talrijke stellingen die langs de Veluwezoom werden aangelegd, hebben geen invloed gehad op de bevrijding van de Veluwezoom. Hoewel ‘bevrijding’ echter wat vreemd klinkt voor een gebied dat helemaal in puin lag en waaruit alle inwoners waren geëvacueerd. De Geallieerde aanval kwam in april 1945 uit het oosten. Na de succesvolle oversteek van de IJssel tussen Westervoort en Arnhem rukten de Canadezen en Britten in snel tempo op. Achtereenvolgens veroverden zij Arnhem, Oosterbeek, Heveadorp, Doorwerth en Wolfheze. In de vroege dinsdagmiddag van 17 april 1945, verzamelden zich eenheden van het South Wales Borderers bij de S-bocht in Heelsum.

Zij zwenkten in Renkum af in de richting van Nol in ’t Bosch. Het Essex Regiment ging over de Rijn. Langs de kades in Arnhem waren zij ingescheept in 32 vaartuigen gingen zij over de rivier naar Renkum. Hun tocht verliep zonder enig oponthoud, omdat de Duitsers het dorp al hadden verlaten. Op het moment dat de manschappen van het Essex Regiment in Renkum uit hun boot stapten en te voet verder trokken richting de Wageningse Berg, waren de South Wales Borderers het dorp al gepasseerd. Of we nu moeten zeggen dat de eerste Geallieerde troepen die door Renkum trokken van het Essex Regiment of de South Wales Borderers waren, hangt er maar vanaf hoe je het bekijkt. Met het doortrekken van Heelsum over de noordkant van Renkum naar Nol in ’t Bosch, waarbij door de South Wales Borderers natuurlijk ook de flanken werden verkend, hadden zij al een flink deel van de dorp reeds aangedaan. Dat was dinsdag in de eerste helft van de middag.

Op 4 mei 1945 stemde het Duitse Opperbevel op de Lüneburger Heide in met de onvoorwaardelijke overgave van haar strijdkrachten in onder meer Nederland. Het duurde daarna tot de volgende dag voordat dit besluit binnen alle gelederen van het Duitse leger bekend was. Hiermee was er een einde gekomen aan de gevechten. Dit betekende echter niet dat iedere inwoner van Renkum

zonder meer terug kon naar het dorp. Vanwege de slechte staat van de huizen en het acute instortingsgevaar ervan, de voedselvoorziening die weer geheel moest worden opgebouwd en het gevaar van de grote hoeveelheden onontplofte explosieven, vond de terugkeer van de bewoners gefaseerd plaats. Hiervoor werden woonvergunningen verstrekt. Alleen met zo’n vergunning kon men terug het dorp in. Op alle toegangswegen naar het dorp werden controleposten ingericht om toe te zien op de naleving ervan. Doordat in het najaar van 1945 de gasvoorziening nog steeds niet was gerepareerd, werd zelf overwogen met het oog op de komende winter, het dorp opnieuw te evacueren. Maar gelukkig waren voor het invallen van de winter de meeste woningen provisorisch gedicht. De hout- en steenkoolvoorraad bleek daarna groot genoeg om de winter door te komen. In de maanden die volgde werden veelal noodwoningen- en winkels gebouwd.

In de Dorpsstraat woonden men in 1949 nog steeds in woningen van slechts 2 bij 3 meter! Twee textielzaken in de Dorpsstraat, die van Snoek en Zents, deelde daarbij één pand dat door een rieten schot werd verdeeld.

Al vrij snel werd er begonnen met het inventariseren van de verwoestingen. Er bleek dat geen enkel huis in het dorp onbeschadigd was gebleven! Uit een totaaloverzicht uit 1948 bleek dat er voor het dorp Renkum en Heelsum samen, 141 huizen op de slooplijst werden gezet. Veel van deze huizen stonden in de dorpskern. De naoorlogse architectuur van veel panden in en rond de Dorpsstraat zijn dan ook veelal het gevolg van de grote verwoesting van het dorp in de laatste acht maanden van de oorlog. Ondanks dit alles bleven de dorpsbewoners gehecht aan hun eigen dorp en grond en keerden terug, vastberaden om zich hier opnieuw een bestaan op te bouwen.

Meer lezen?

»» Vier geschonden dorpen, door G.H. Maassen »» De oorlogsjaren 1940-1945, door F.A.J. Mesker »» Blik Omhoog 1940-1945. Wolfheze en de Zuid-Veluwe in oorlogstijd (deel II en III), door C. Janse »» When Dragons Flew: Illustrated History of the 1st Battalion the Border Regiment, 1939-45, door S.A. Eastwood, e.a. »» Oorlog aan de Veluwezoom, door H. Timmerman, in: ‘Gelders Arcadië: atlas van een buitenplaatsenlandschap’ »» ‘Renkumse Oorlogsherinneringen’ en ‘Renkumse Schuilkelders’, blogs van het Genootschap Redichem

VROEGER EN NU

RENKUM ROLLING ROUTE 1

Dit is het oude pand van Folmer manufacturen en slagerij v/d Voorn. Op de muur stond “noch liever bedelaar dan mof”. Nu zit hier Brainwash en Slager en Worstmaker van de Bovenkamp. (Dorpsstraat 73/77)

2

We gaan naar de hoek van de Leeuwenstraat en zien een foto van het pand van juwelier Grevers.

Nu zit hier BelleVue Uitzendbureau.

De vorm van het huis is goed herkenbaar. (Dorpsstraat 135.)

3

We gaan rechtsaf de Leeuwenstraat in en zien dan links bij Grand Café de Heren van Baer en foto van de zweefvliegtuigen en parachutisten op de hei. (Renkumse Heide.)

4

De foto toont de Renkumse Molen aan de Molenweg. Als gevolg van de maandenlange artilleriebeschietingen raakte het ernstig beschadigd. Na de gevechten in 1945 werd de molen onttakeld. Met de restauratie in 2013 is de molen sinds begin 2014 weer maalvaardig als korenmolen.

Foto credits: Jos van der Schaaf

5

De Hervormde kerk op de noordoostelijke hoek van de Kerkstraat en de Achterdorpsstraat.

De kerk werd in 1948 afgebroken.

Om de wederopbouw financieel te ondersteunen konden de mensen stenen kopen. (Kerkstraat 7)

6

Op de hoek Groeneweg - Don Boscoweg staat een huis dat waarschijnlijk vanwege te grote schade is afgebroken.

De achterkant van het huis ernaast is te herkennen aan de twee openingen in de achtergevel. (Groeneweg naast 66 (gesloopt)

7

De volgende foto staat links op de hoek van de Groeneweg - Van Gelderstraat. Het huis is goed herkenbaar. (Groeneweg 29)

8

Nu gaan we verder naar de hoek Maatweg - Groeneweg. Hier slaan we linksaf de Maatweg in en zien daar op de foto de woning van G. van Bent. Na de oorlog is deze woning gesloopt. (Maatweg (gesloopt))

9

Op de Maatweg gaan we de eerste weg rechts en dan de eerste weg links. Na 50 meter zie je rechts op de Petronellaweg duidelijk herkenbaar het huis op de foto. (Petronellaweg 3)

10

Voor de volgende foto kijkt u naar de zuidzijde van de Utrechtseweg.

Op nummer 130 bevond zich tijdens de oorlog het schildersbedrijf van J.F. Emmen. Het huis dat in 1937 werd gebouwd, raakte door het oorlogsgeweld zwaar beschadigd.

(Utrechtseweg 130)

11

Aan het einde van de weg gaan we rechts en steken schuin over de Kuypersweg in. Dan de 1e weg rechts. Aan het einde rechts de Utrechtseweg op. Na 150m staat bij het bedrijf Osma, “’t Schildershuis”.

Zoals je ziet is dit in originele staat herbouwd. (Utrechtseweg 117)

12

We gaan weer richting de Dopsstraat en zien rechts een foto van de O.L. Vrouwenkerk. Kijk eens goed naar het hek en onthoud dat voor de volgende foto. (Dorpsstraat 1)

13

Kijk nu naar de linkerkant van de Dorpsstraat. Daar zie je op de foto hetzelfde hekje. Deze foto van de panden van PC-Score en Timmer & Timmer Makelaars is genomen vanaf het kerkplein. (Dorpsstraat 6-8)

14

We gaan verder de Dorpsstraat in en zien bij Chinees Restaurant “Mijn Vriend” de volgende foto. Dit was vroeger café het Zwaantje. Rechts zie je nog een puntje van het postkantoor; nu een bloemenzaak en restaurant. (Dorpsstraat 15)

15

Meteen hierna zie je rechts een foto van Smits Mode. Dit was vroeger al een winkel voor manufacturen en damesconfectie. Het is één van de oudste familiebedrijven uit de Dorpsstraat. (Dorpsstraat 17)

16

Je staat met je rug naar Bakker Bart en ziet links Villa Lifestyle Comfort en Bongers Assurantie Adviseurs BV. Het verkeersbord met o.a. ‘Arnhem 13’ is verbogen en wijst foutief in de richting van het voormalige Renkumse Veer. (Dorpsplein)

17

Deze foto van de noordwestelijke hoek van de Kerkstraat en de Dorpsstraat, gezien van de Veerweg in noordelijke richting. Op de hoek staat het pand waarin La String is gevestigd. (Dorpsplein)

18

De laatste foto is van het hart van Renkum. Op het Dorpsplein is de oude bebouwing verdwenen en vervangen door nieuwbouw in de stijl van de Delftse School.

(Dorpsplein)

9

7

6

4

8

11

10

3 12

5

17 1

15 14

13

18 16

2

Tekstverantwoording

Jeroen Niels Voor het beschikbaar stellen van de foto’s voor de Renkum Rolling Route dank aan

dhr. G. Maassen (Gelders Archief), dhr. H. Timmerman (de Gelderland Bibliotheek), dhr. R. Voskuil, dhr. J. van Dijken (zoon van de fotograaf D. van Dijken), mw. A.P.M. ten Böhmer-Willink (dochter van de fotograaf H.J. Willink) © Copyright 2015, Renkum Leeft. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/of verspreid zonder schriftelijke toestemming van Renkum Leeft. info@renkumleeft.nl - www.renkumleeft.nl.