Blog – Een lot uit de loterij

2 januari 2019

Ezinge, uit het prachtige boek ‘Ruim Leven’ van Bo Scheeringa 1

2

Eén van de irritante dingen aan gemeentelijke herindeling is dat het vaak leidt tot van die

onbegrijpelijke namen. Je moet wel heel goed ingevoerd zijn om sommige historische en

topografische vondsten te kunnen begrijpen.

Gelukkig is er ook ‘Het Hogeland’

(met lidwoord). Een gemeentenaam die meteen vertrouwd aandoet. Het Hogeland, soms

ook gespeld met dubbele o, is al eeuwenlang

H

et Hogeland is prachtig. Het ruikt er naar klei. Grote boerenbedrijven. Je fietst er van wierde naar wierde, vaak met prachtige oude kerken. Je komt er langs bochtige wegen en minstens even bochtige maren.

En als je doorfietst, kom je in de polders.

En aan de Waddendijk.

Je voelt de geschiedenis in het landschap. Er zijn hier sporen teruggevonden van nederzettingen uit de zesde eeuw voor Christus. Er werd handel gedreven, er werden kloosters en boerderijen gesticht en er werd zeer succesvol landbouw bedreven. Het leidde tot villaboerderijen en prachtige woonhuizen voor gelukkige boeren en handelaars.

2 januari / Een lot uit de loterij

een begrip in onze provincie.

Overal zijn de gevolgen van de strijd met het water. Het landschap van wierden en dijken is ook het landschap van bittere verhalen als de Kerstvloed. ‘Ex undis’ is de wapenspreuk die de nieuwe gemeente heeft geërfd van de gemeente Eemsmond. En die had het weer van Hefshuizen. En die kreeg het weer van Uithuizen…

Ex undis. Uit de golven. De geschiedenis van landaanwinning, aanslibben, eeuwenlang dijken aanleggen, inpolderen en bebouwen. Vooruitgang bereik je alleen door je steeds opnieuw te verhouden tot gewijzigde omstandigheden.

En door samen te werken. →

3

Uitdagingen, oplossingen De nieuwe website van de gemeente Het Hogeland is hartstikke voortvarend. Er wordt zelfs al een voorschot genomen op de goede afloop van de raadsvergadering van vandaag! De burgemeester staat er al op. Maar die is er dan ook al sinds gisteren! Maar er staan zelfs al wethouders op, met naam en toenaam. En die moeten eerst nog worden gekozen door een gemeenteraad die vandaag wordt geïnstalleerd. En de uitkomst van het constituerend beraad van het college is ook al bekend: de bezoekers van de site kennen de portefeuilleverdeling nu al!

Het hoeft ook geen verrassing te zijn. Want in de week voor kerst presenteerden vier partijen het collegeakkoord. Het heet ‘Eenheid in verscheidenheid’. En het beschrijft de opgaven voor Het Hogeland. Hoe komen we sterk uit de versterkingsoperatie? Hoe helpen we jongeren en ouderen die zorg nodig hebben? Hoe krijgen we zoveel mogelijk mensen aan werk en bestrijden we armoede? Wat maakt ons aantrekkelijk voor bedrijven? Hoe nemen we belangrijke beslissingen op het gebied van ruimte en verkeer? Hoe houden we onze kernen vitaal?

Het collegeprogram begint en eindigt met het bijzondere karakter van de gemeente. Een grote fusiegemeente, waarin het een uitdaging is om de nabijheid van het gemeentebestuur te organiseren.

En om de voordelen van de fusie te realiseren.

Want dat gaat niet vanzelf.

4

Niet klaar na de fusie Huwelijken hebben een slechte reputatie.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek eindigt ruim een derde van de huwelijken in een echtscheiding. Dus tweederde houdt stand! En mocht je toch nog pessimistisch worden over de huwelijksstatistieken, bedenk dan: het huwelijk doet echt het steengoed vergeleken met fusies.

Uit systematisch onderzoek blijkt dat zo’n acht van de tien fusies mislukken. En dat desondanks verreweg de meeste betrokken bestuurders heel tevreden zijn. De Utrechtse hoogleraar Schenk onderzocht duizenden fusies en kwam tot de conclusie dat 15% ervan slaagt, 15% een ramp wordt en 70% ervan ‘gewoon’ mislukt.

Dat betekent dan bijvoorbeeld dat de verwachte ‘synergievoordelen’ niet worden gerealiseerd.

En gemeentelijke herindelingen zijn een ingewikkeld soort fusie. Dus kwetsbaar voor alle problemen met fusies en nog meer.

Maarten Allers van het COELO, die daarin gespecialiseerd is, waarschuwt permanent tegen ongefundeerd optimisme. Hij is niet positief over intergemeentelijke samenwerking. Maar grotere gemeenten worden niet vanzelf goedkoper, betoogt hij.

En terecht. Maar daardoor wordt de vergoelijkende tekst ‘size doesn’t matter, het gaat erom wat je er mee doet’, helaas nog niet waar. Voor steeds meer opgaven moeten gemeenten echt aan de maat zijn. Je kunt niet decentraliseren en dan bij gemeenten alles hetzelfde laten. Maar met ‘size’ is het niet klaar. Het gaat er om wat je met die schaal doet. Bestuurskracht ontstaat niet vanzelf.

De echte wedstrijd moet nog beginnen. De nieuwe opgave wordt de aandacht voor kleinschaligheid en de nieuwe identiteit. En het waar maken van de belofte van een sterkere gemeente die bewoners iets beters biedt voor hetzelfde geld. →

5 2 januari / Een lot uit de loterij

Wat heeft Het Hogeland nodig?

Sinds gisteren is Het Hogeland voorzien van een burgemeester. Een waarnemer, omdat een kroonbenoemde burgemeester een forse inspanning van de gemeenteraad vergt. De wet schrijft voor dat de commissaris van de Koning – voordat hij kan benoemen – eerst de gemeenteraad ‘hoort’. Maar hoe doe je dat zonder gemeenteraad? Ik heb het opgelost door met de gekozen lijsttrekkers te praten. Technisch nog geen gemeenteraad, maar het komt in de buurt.

Die lijsttrekkers hadden hun huiswerk gedaan en voorzagen me van een profielschets. Daarin kwamen de opgaven langs die ik zojuist al voor u uit het collegeprogramma viste – nog iets bondiger verwoord: het gasdossier, de economische ontwikkeling, nieuw toekomstperspectief voor Het Hogeland, bekend met de Noordelijke bestuurlijke tafels, netwerker en vooral en iemand die de nieuwe gemeente – veel groter dan iedere lokale speler tot nu toe gewend was – op gang kan helpen.

En daarna volgde de onvermijdelijke set gevraagde competenties. Een onafhankelijk boegbeeld. Een burgervader of burgermoeder. Iemand die partijen bij elkaar kan brengen. En iemand die zaken goed kan uitleggen. Een dienend bestuurder, die ook een leider kan zijn voor het nieuwe college, de nieuwe raad en de nieuwe organisatie. Realistisch, daadkrachtig, stressbestendig, procesgericht en ook nog humor.

6

Burgemeester Bolding Toen ik bijna drie jaar geleden werd voorgedragen als commissaris van de Koning, maakte ik opnieuw kennis met Henk Jan Bolding. Ik kende hem nog, want hij was ook al jarenlang provinciesecretaris toen ik uit Groningen vertrok.

En daarvoor jarenlang gemeentesecretaris in Lelystad. Grote overheidsorganisaties. En al sinds mensenheugenis vertrouwd met het openbaar bestuur. Hij introduceerde me in bestuurlijk Groningen, de vele overlegtafels. Hij wees me op de voetangels en klemmen in de noordelijke samenwerking en loodste me geruisloos door de eerste collegevergaderingen heen.

Het is een man die zo ervaren is, dat moeilijke dingen in zijn handen makkelijk lijken. Maar schijn bedriegt. Je merkt dat hij na zo’n 100.000 uur de wedstrijd kan lezen als geen ander. En dat hij die kennis royaal, hartelijk en humoristisch ten dienste stelt aan iedereen die dat op prijs stelt.

Geen wonder dat Henk Jan gezien is onder zijn collega’s. En ook landelijk wordt ingezet voor ingewikkelde klussen.

Je begint met een profielschets. En dan krijg je een gewoon mens. Maar bij deze mens had ik geen enkele aarzeling om hem voor te stellen aan de vertrouwenscommissie. En ik klap niet uit de commissie als ik zeg dat ik het enthousiasme van de leden deel over Henk Jan. Omdat ik hem van dichtbij heb zien werken. En zijn grote kwaliteit heb leren waarderen.

Een lot uit de loterij Dus heb ik hem benoemd. Natuurlijk wordt het wennen. Na 17 jaar provincie Groningen is alles wennen! En na een lange periode van betrekkelijke anonimiteit is het vast ook wennen om ineens op straat herkend te worden. Als boegbeeld, dus voor iedereen aanspreekbaar. Als boegbeeld, dus verbonden met het schip. Ex undis: ‘geen zee te hoog’.

2 januari / Een lot uit de loterij

Waarnemend burgemeesters zijn volledig burgemeester. Met alles er op en er aan. Op één onderdeel na: de standplaatsverplichting.

Henk Jan Bolding woont in Glimmen. Daar viel gisteravond de Postcode Kanjer van 54 miljoen euro. En dus is iedereen benieuwd of de nieuwe burgemeester misschien de hoofdprijs in de Postcodeloterij heeft gewonnen. Er waren zelfs mensen bezorgd of hij nog wel zou komen!

Gelukkig kon hij ons geruststellen. En al denken ze daar misschien bij de familie Bolding thuis genuanceerd over, het zou oneerlijk zijn als hij ook daar nog een hoofdprijs zou winnen. Want hoe je het ook wendt of keert: met Het Hogeland heeft hij al een lot uit de loterij!

Het gemeentelijke domein krijgt Henk Jan dus terug. En het voordeel vanuit mijn perspectief is dat ik hem voorlopig nog niet helemaal kwijt raak. We zien elkaar snel genoeg weer aan een van die vergadertafels die hem zo door en door bekend zijn. Ik wens Henk Jan en Het Hogeland samen een gelukkig nieuwjaar. En ik reken op een gelukkig huwelijk! •

7