Tijdschriftattendering nr 7 2017 2018

2017‐ 2018

Reinwardt Academie Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Reinwardt Academy Amsterdam University of the Arts

[TIJDSCHRIFTATTENDERING NR.7] Inhoudsopgaven van recent verschenen tijdschriftnummers

-_.

-_.

----------- --

_.

ARCHIEF DAGEN

Archiveren by design

Maak keuzes In de ontwerpfase

Inhoud 04 05 06 07 08 10 11 12 13 16 18 19 22 26 29 31 33 34 36

Van de redactie De archiefervaring Column I Archiveren by design, Marens Engelhard Archiefdagen 2018: Grenzeloos, Peter van Beek en Hilda van Engen Archivering by design, terug naar de tekentafel, Erik Saaman De Archiefdagen 2018: 5 tips van de redactie, Redactie Het mysterie van het Archive of Modern Conflict ontrafeld, Vera Weterings Column I Grenzeloos naïef, Puck Huitsing Datasets allemaal en voor altijd bewaren? Expertmeeting Bewaarbelangen Datasets, Hans Laagland Joodse bronnen over Nederlandse vluchtelingen in Suriname, Rosa de Jong 'Een goede archivaris is goud waard.' De onderzoeksdrift van Philip Dröge, Nick Werring Linked Open Data bij het Nationaal Archief, Gijsbert Kruithof Landelijke voorzieningen. Op weg naar de toekomst (4), Roland Bisscheroux Tobago, een vergeten Zeeuwse kolonie, Geert Stroo Column I Wat we niet weten, maar zo graag wisten ... , Peer Boselie Archiefmonument Uitgelezen KVAN Nieuws Burgerlijke Stand I 'Werken met mensen uit andere culturen maakt de wereld zowel groter als kleiner.'

In gesprek met Jinna Smit, Floortje Tuinstra

nummer 5 2018

•

3

ISSN 0960 -6556

FOR MORE NEWS AND ANALYSIS, VISIT

theartnewspaper.com 9

INTERNATIONAL EDITION

I

05>

770960

655183

THE ART NEWSPAPER U. ALLEMAND! & CO. PUBLISHING LTD. EVENTS, POLITICS AND ECONOMICSMONTHLY. EST. 1983, VOL. XXVII, NO. 301, MAY 2018

UK £8.50/US $14.99/RoW £10.50

WRAP STAR

NEW RECRUIT

HAMMER TIME

From wrapping to stacking: Christo on his first major work in the UK

Meet Max Hollein, the man taking the helm of the troubled Met

Auction-house bosses on bringing the business into the 21st century

REVIEW

MUSEUMS PAGE23

ART MARKET PAGES 56-57

PAGES8-9

Blueprint for a 'grand projet' in Saudi Arabia We reveal the details of the multi-billioneuro plans for a "historic" collaboration between the kingdom and France PARIS. France and Saudi Arabia reached agreement last month on a grandiose cultural and tourism collaboration that is not only a coup for President Emmanuel Macron's soft-power diplomacy but may also be a major vehicle of change in the Middle Eastern kingdom.

The 2D-page document, seen by The Art Newspaper, was signed in Paris by France's foreign minister, Jean-Yves Le Drian, and Prince Badr bin Abdullah Al Saud, the governor of Al-UIa province, in the presence of Macron and Crown Prince Mohammed bin Salman Al Saud (known as MBS). Hailed as "historic" by the Saudi media, the ten-year deal gives France an exclusive role in a project potentially worth tens of billions of euros in an area almost the size of Belgium. It also confirms the role that culture, tourism and the arts could play

in the opening-up and modernisation of the country, in line with the Crown Prince's Vision 2030 plan.

Al-UIa is horne to Al-Hijr, a Unesco World Heritage Site since 2008, currently closed to tourists and visited only by a privileged few. Located in north-west Saudi Arabia, it consists of spectacular canyons and rock-carved tombs around Mada'in Salih, once known as Hegra.

The oasis was a trading outpost of the Nabataean kingdom, 550krn south of its capital, Petra, in modern-day Jordan.

It includes remains of the Lihyanite culture and the Roman occupation.

The idea of opening up the area to international tourism arose at a meeting between Macron and MBS, the day after the inauguration of the Louvre Abu Dhabi last November, and a few weeks CONTINUED ON PAGE 14 0

Top Italian museum director faces trial over gym visits ROME. You can raise millions for your museum, but you cannot go to the gym.

This seems to be the sobering lesson to have emerged from the latest shockingtale of bureaucratic ineptitude in Italy.

Anna (oliva, the well-respected director of Rome's Galleria Borghese, one of Italy's top museums, is to stand trial on charges of absenteeismand defrauding the public purse. The decision was taken by a judge at a hearing in Rome and, following the ruling, the Italian ministry of culture suspended (oliva without pay last month.

The action was taken just weeks after the closure of a major, critically acclaimed survey of Bernini's sculptures at the Galleria Borghese, co-organised by (oliva, which generated {2.5m for the institution.

The investigation into (oliva began in 2014, when the ministry of culture received an anonymous letter suggesting that she was frequently absent from her office. As part of the probe, the museum director was

Anna Coliva has fallen foul of Italy's Kafka·esque bureaucracy secretly followed for two weeks to collect evidence, which allegedly shows that, on occasion, she would punch in to work before leaving to visit the gym. In total, she was absent from the museum for 41 hours over 12 days, according to evidence reviewed in court. At a hearing, Coliva said that the overtime she had worked more than made up for her absences and that when she left the office, it was usually on

museum-related business.

According to sources close to the museum, the allegations were made by a warder who was disciplined for touting tickets to a popular exhibition. (oliva's lawyer, Alessandro Diddi, told reporters that he is "astonished" that the case will proceed to trial, and that there should be no requirement for public officials of (oliva's standing to sign in to work every morning.

In a letter in her defence seen by The Art Newspaper, Anna Lo Bianco, the former director of the Palazzo Barberini, said that the ministry's decision to suspend (oliva before she has had the opportunity to clear her name in court could cause "irreparable damage" to her reputation and that of the Galleria Borghese. Under Coliva's direction, the quality of exhibitions and programming at the museum "has not been equalled by any other institution in Italy", she added.

Cristina Ruiz

Russian minister issues Biennale warning MOSCOW.As Russla's relations with the West reach their lowest point since the (old War, a senior official at the ministry of culture in Moscow has warned that the country's presence at the Architecture Biennale in Venice, which opens this month (26 May-25 November), may be a target for protests or "provocations".

"As the Venice Biennale is one of the biggest and moslimportant venues in the sphere of international cultural exchange, we must be vigilant," said Vladimir Aristarkhov, the deputy culture minister, in April. "The Skripal case proves that [other countries] will stop at nothing-any provocation, so long as it is anti-Russian," he added, referring to the recent poisoning in the UK of a former Russian spy, Sergei Skripal, and his daughter, Yulia. The UK government blames Russia for the attack; Russia's

official position is that the Skripals might have been poisoned by the British.

Aristarkhov also issued a warning about the Russian Pavilion's displays.

"Please pay particular attention to there being no anti-Russian rhetoric, acts or works [in the pavilion]." he said.

However, Semyon Mikhailovsky, the commissioner of the Russian Pavilion in Venice, says that his exhibition has not been subject to any Russian controls.

"We don't have censorship," he says.

"We don't even present the project to the ministry of culture."

Mikhailovsky also dismissed concerns about other countries. The participating countries have just "one common enemy", he says. "It's the contractors-it's a very expensive city and everything is done chaotically."

Sophia Kishkovsky

Rare English and Continental Si/ver.

Antique Jewels and Miniatures.

Fine SnuffBoxes.

~~~=~

Louis XV blue basse taille enamel and gold heart shaped locket, Paris 1752

2nd floor, 26 Bruton Street, London WIJ 6QL Tel: 020 7629 6261 Fax: 0207691 7445 shop@sjphillips.com www.sjphillips.com

THE ART NEWSPAPER Number 301, May 2018

4

Contents TIlE AliT NEWSI)Al'lm

REVIEW

Revièw

Issue 307, May 2078

SPECIAL REPORT: THE NEW ROYAL ACADEMY

2 AN ANATOMYOFTHE ROYAL ACADEMY We look at the structures and eccentricities of the organisation

4 WOMENANDTHERA Despite having two female founders, the Academy has, until recently, been very male-dominated

5 MICHELANGELO'STONDO A masterpiece by the Renaissance genius is at last being given pride of place at the RA

6

Cover image: a close-up look at the Royal Academy as its £S6m renovation is unveiled-see Review, pp2-7

RASCHOOLS From bastion of tradition to the most cutting-edge art college in London

LEADERS 5

CONSERVATION

COMMENT

EUROPE

Jane Kallir on misguided attacks on Egon Schiele, Robert Jackson on the complexities of restitution and Dan Hicks on the myth of the universal museum

41

FEATURES

DRAUGHTSMANSHIP

8

Michelangelo's drawings as the key to all his work

Canada restores its 1950s Venice Pavilion

CHRISTO UNWRAPPED

17

42

The Bulgarian-born artist on his new work for London's Serpentine Galleries

NEWS

Seven lost masterpieces recreated for television

8

46

10

18

VENICEAT A CROSSROADS A look at culture in Venice as the city drowns in tourists

INTERNATIONAL

;;>çotland Yard joins battle against looting with new database

It's about time: museums create networks to conserve their time-based media works

Peri Foundation continues to operate with founder behind bars in Moscow

ART MARKET

51 UNITED KINGDOM

12

Gender pay gap among UK auctioneers revealed

DIARY

EXHIBITIONS

14

21

LOUISA BUCK'S LONDON Joan Jonas is upstaged by her dog at Tate Modern and Tacita Dean seduces her sitters atthe National Portrait Gallery

15

More artists fall foul of President Donald Trump's travel ban

54

Paul McCarthy and Joseph Kosuth meet at the Getty Villa and the Met Breuer gets body-conscious

COMMENT

14

How the RockefelIers' collecting shaped the art market

MIDDLE EAST Why France, unlike the US and the UK, can sell culture as well as arms to Saudi Arabia

MUSEUMS

23 UNITED STATES Meet Max Hollein, the tenth director of the Met

Chief executives on how to transform a 200-year -old business forthe 21st century

REGULARS 17

UNITED KINGDOM V&Jis message to Ethiopia puts pressure on British Museum to lend back Benin bronzes

18-19 Horses take over London's National Portrait Gallery, while giraffes adorn the Clooneys' walls

Why the Centre Pompidou is expanding far beyond Paris

30 After Zeitz Mocaa, Cape Town gets another private museum

CALENDAR

31-38 CALENDAR Our pick of exhibitions around the world

ENDNOTE IMAGE OFTHE MONTH Saudi and French leaders ponder Liberty Leading the People at the Louvre

70 OBITUARY

AFRICA

The 50th anniversary of the civil unrest of May1968 is marked by several shows and events in Paris

39

INTHEFRAME

EUROPE

UNITED STATES Congolese architecture from the future touches down in New York and Magritte's late period is reassessed in San Francisco

EUROPE

AUCTIONS

Potential reasons why so few women run art galleries, and a call to give Old Masters their place in the spotlight

26

Mary Corse on finally gaining recognition-and Giuseppe Penone tells us why he never tires of sculpting trees

28

56-57

LETTERS

24

INTERNATIONAL

22

LINDA YABLONSKY'SNEW YORK

UNITEDSTATES

PAINTING Veronese's tasks and techniques

UNITED KINGDOM

. RUSSIA

GARDENHISTORY English gardens before Capability Brown

INTERNATIONAL

10

BOOKS 16

Drue Heinz, open-handed philanthropist and generous patron of the arts

.......................................................

Jens Ferdinand Willumsen's A Mountain (1912), part of the Wanderlust exhibition Alte Nationalgalerie-see Review, p28

Climber at Berlin's

. 11

WASHBURN

Collisart,

LLC Frederick D, Hill Daisy Hill Sanders

DOUG OHLSON The Dark Paintings, c. 1990 April20 - June 1, 2018

177 Tenth Avenue, New York, NY, 10011 (212) 397-6780 jwashburn@earthlink.net washburngallery.corn

Specialists in American Art exhibiting at MASTERPIECE London (A32)

by appointment New York 212.396.0099 www.collisart.com

4

THE ART NEWSPAPER Number 302, June 2018

Contents nm AnT NEWSPAPER

Issue 302, June 2078

REVIEW

Revièw Step into Frida Kahlo's "secret" wardrobe at London's Victoria & Albert Museum.

See Review, p24

FEATURES 4-5 TREVOR PAGLEN The US artist on grappling with artificial intelligence

7-8 MARCEL DUCHAMP ATTHE BBC Joan Bakewell remembers her live interview with the artist.

50 years on

DIARY 10 LOUISA BUCK'S LONDON Florence Peake's dancers get down and dirty, and John Walter puts on a viral extravaganza

7 LINDA YABLONSKY'S NEW YORK Arthur Jafa mines US "Blacknuss" in Harlem and the Met's money-worship sees it fall from grace

LEADERS 5

CONSERVATION 41

BOOKS

UNITED KINGDOM Exposing Chippendale: analysis shows thatthe 18th·century designer had more on his mind than the colour brown

NEWS 8

UNITED KINGDOM Post·Modern buildings that brought "colour and fun" to UK streets gain protected status

BRITISH ART The peculiarly 18th·century English genre of the "conversation piece"

UNITED KINGDOM UK allows Nazi-looted Meissen figure to leave for Japan despite spoliation claim

45

14

.

:'::

9 UNITED KINGDOM Experts question authenticity of Greek "antiquities" seized

by Carabinieri's cultural- protection team

11 US&AMERICAS Frida Kahlo's long- lost Wounded Table painting will be found within five years, Kahlo expert claims

12 MIDDLE EAST A first-hand account of how Syria's heritage is being rebuilt

MUSEUMS

42

.

EUROPE The Mauritshuis lets the public watch conservators as they reveal Rogier Van der Weyden's true colours

ART MARKET

EUROPE A reconstruction of Giacometti's Paris studio gets inside the artist's skull

28 UNITED STATES How museums are responding to the #Me Too movement

32 ASIA Hong Kong's police-station arts complex finally unveiled

RUSSIA As the 2018 Fifa World Cup kicks off, Russian museums are hoping to lure in football fans

13

18 INTERNATIONAL From Manifesta to Made in L.A., a bonanza of biennials this month asks whether art can really change the world

GARDEN HISTORY Parallels, but no real contact, between Western and Islamic garden styles

15 COLLECTIONS How French Rococo paintings entered US museums

INTERNATIONAL How US foreign policy is affecting the Iranian market

16

52-53

PHILOSOPHY Images and emblems as aids to thinking in the 17th century

EUROPE Does the meteoric rise of the Romanian painter Adrian Ghenie have longevity?

58

23

24

17

HISTORIOGRAPHY Learningto look at works of art as a means of understanding history

51

EUROPE Art Basel tests the clout ofthe Turner Prize

MIDDLE EAST The pitfalls of building a Palestinian culture hub in the occupied West Bank

EXHIBITIONS

12

COMMENT Sydney's flagship public art gallery is focused too much on its new extension, too little on its art, and Tristam Hunt defends the V&A's decision to show relics of social housing

We talk to Joan Bakewell about her interview with Duchamp, half a century ago-plus, read extracts from their conversation. See Review, pp7-8

22 EUROPE The Uffizi and Bargello join forces to explore six centuries of Islamic art in Florence

24 UNITED KINGDOM Michael Jackson inspires a-thrilling?-show at the National Portrait Gallery, while the contents of Frida Kahlo's "secret" wardrobe are revealed at the Victoria and Albert Museum

27 UNITED STATES & AMERICAS The biggest Charles White survey for 30 years begins its US tour in Chicago, while Berthe Morisot is set to make an impression in Québec

CALENDAR 29-38

REGULARS

Our pick of exhibitions around the world

17

ENDNOTE

LETTERS The role of dealers' trade bodies in anti-looting initiative, and how Saudi Arabia will look beyond France for collaborations

39

18-19

IMAGE OFTHE MONTH The late photographer Sam Nzima's apartheid-era work

IN THE FRAME Want to see some of the world's oldest budgie-smugglers?

Get thee to Dundee

70 OBITUARY Richard Oldenburg, brother of artist Claes and the former director of the Museum of Modern Art, New York

.....................

..,•................................

A football kit designed by the avant-garde artist Varvara Stepanova is in one of several football-themed exhibitions in Russia ahead of the World Cup. See Review, p17

SUMMER SCENE June 11 - July 27,2018

Colljsart, LLC

Bolotowsky, llya Mason, Alice Trumbull Ohlson, Doug Parker, Ray Pollock, Jackson Smith, Leon Polk Stout, Myron Youngerman, Jack

Frederick D. Hill Daisy Hill Sanders

Specialists in American Art exhibiting at MASTERPIECE London (A32)

ART I BASEL Booth H-13 June 14 - 17

by appointment

WASHBURN

New York 212.396.0099

By appointment only, August 9 - 28

www.collisart.com

177 Tenth Avenue, New York, NY, 10011 (212) 397-6780 I jwashburn@earthlink.net

I washburngallery.com

CURATOR THE MUSEUM .JOURNAL

WILEY

61/2 APRIL 2018

61/2 APRIL 2018

CONTENTS

EDITORIAL 261

Measuring Worth JOHN FRASER

RESEARCH PRACTICE FORUM 269

Dialogue Exhibitions: Putting Transformative Learning Theory into Practice ORNA COHEN AND ANDREAS

HEINECKE

ARTICLES 285

Social Media and Participatory Authorship in Giant Screen Films MARY NUCCI

301

Transmedia Storytelling and Its Natural Application in Museums. The Case of the Bosch Project at the Musea Nacional del Prado SANTOS M. MATEOS-RUSILLO

315

AND ARNAU

GIFREU-CASTELLS

Heritage Education in The Archaeological Sites. An Identity Approach in The Museum of Calatayud PILAR RIVERO,

OLAIA

MARTA MARTiNEZ

FONTAL MERILLAS,

SILVIA

GARciA-CEBALLOS, AND

RODRiGUEZ

FOCUS: MEASURING EXPERIENCE 327

Empathy for Animals: A Review of the Existing Literature ASHLEY

345

YOUNG, KATHAYOON

A. KHALIL, AND JIM WHARTON

Zoo Exhibit Experiences and Visitors' Affective Reactions: A Preliminary Study JERRY F. LUEBKE

353

Overall Experience Rating - Measuring Visitor Response in Museums ANDREW J. PEKARIK,

367

JAMES

B. SCHREIBER,

AND NICK VISSCHER

Instrument Development and Validation for Conservation Learning: A Tool for More Rigorous Research and Evaluation FRAN MAST, LEI ZHAO, AND LINDSAY

MALDONADOR

EXHIBITIONS 385

PST: LAlLA-Art Beyond Borders, But Not Without Gates BRILEY

RASMUSSEN

JAARGANG 39 - NUMMER 1 - MEI 2018

Inhoud

6 Een nieuwe jas voor

14 Het eerste Museumhuis

18 De rouwsieraden

Paleis Het Loo

van Vereniging Hendrick de Keyser

van de familie van Gulik

Op 7 januari 2018 sloot directeur Michel van

Sieraden zij n persoonlijke, vaak decoratieve

Maarseveen officieel de voordeur van Paleis

Het eerste zogenaamde Museumhuis van

kleinoden. Vaak gevat in een edel metaal

Het Loa. Hij markeerde daarmee het begin

Vereniging

en gezet met een edelsteen, die gegeven

van de grootscheepse renovatie en uitbrei-

begin dit jaar de deuren voor het

werden bij emotionele gebeurtenissen,

ding die het paleis in de komende jaren zal

publiek. Ieder Museumhuis illustreert

zoals een geboorte of een jubileum.

ondergaan.

een kenmerkende

Het paleis

zelf zal na afronding

Hendrick de Keyser opende

fase in de ontwikke-

Het zijn kleine, tastbare herinneringen

aan

van het project weer helemaal zichzelfzijn,

ling van het woonhuis. Een bezoek aan

maar ondergronds is dan een geheel nieuwe

Jugendstillvilla Rams Woerthe in Steen-

door verhalen vertellers in de kleinste vorm;

wereld ontstaan,

wijk geeft een inkijkje

een in metaal gevatte microgeschiedenis.

waar ruimte

wisseltentoonstellingen

is voor

en een permanente

in het leven in

gebeurtenissen of personen en zijn daar-

'de Downton Abbey van Overijssel'.

tentoonstelling over het Nederlandse Koningshuis.

20

16e eeuwse landmeetkunde in de Lage Landen

24 Drijvende doodskisten

26

De stadsbeiaardier Haarlem

Scheepshout kreeg regelmatig een tweede Onlangs zijn grote reproducties

van twee

leven. De schepen werden dan gesloopt en

Op de Grote Markt in Haarlem speelt een

ontmanteld voordat ze als drijvende doods-

draaiorgel. 'Dat mag eigenlijk

de Gastelse Kaart en de Mauritskaart.

kisten een bedreiging vormden voor

Rien met een knipoog. 'Dit uurtje is voor

De kaarten, ieder 1 m2 groet, tonen de

bemanning en lading. In de afgelopen jaren

mij'. En inderdaad - even later is het

noordwesthoek van Noord-Brabant.

zijn in de provincie Zeeland nogal wat

klokkenspel van de Sint-Bavo

Een streek die in die tijd nog polderland

archeologische voorbeelden van hergebruikt

omtrek goed te horen.

in wording was. De reproducties geven

scheepshout ontdekt.

zestiende-eeuwse

kaarten gepubliceerd:

niet' zegt

in de wijde

ons een uniek kijkje in de geschiedenis.

en verder ...

S De plek van ... 10 Column Heidi van Limburg Stirum 31 Boeken 32 Nieuws

11 Brandbrief aan erfgoedeigenaren

Voor reacties en aanvullende artikelen: www.erfgoed-magazine.nl Foto voorpagina: Het Spaarne in de binnenstad van Haarlem

of scan met uw mobiele telefoon bijgaande

QR-code.

--

J

'1<.

-...

00

o N

al

E

o

H

Inhoud

kM

Redactioneel

Stille kracht 'Wit als stille kracht in de schilderkunst' 4

Het lucide oog - Harald Schale

Christiaan Kuitwaard

treffende uitspraak

- een

van Monica Rotgans in dit

nummer dat 'Wit' als thema heeft. Deze lofzang

over zijn White box paintings

gaat evenwel gepaard met de vermaning dat wit

22 Chemicus in de kunst-MonikaAuch

bij ondeskundig

Maarten van Bommelover

is. In dit nummer komen beide aspecten van wit

samenwerken

in de wetenschap

3

-

gebruik een bekende vervuiler

- als stille kracht en als vervuiler - aan de orde.

30 Een gedwongen Mariëlle

huwelijk - Edith Rijnja

De 'kracht' van wit blijkt onder meer uit de White box paintings van Christiaan Kuitwaard

van den Bergh over de toepassing van keramiek optextiel

en de sneeuwsculptuur Bennekum.

7

Sneeuwwit - Harald Schole

De vergankelijke

Magic van Henk van

Befaamd zijn de zogenoemde

de Wit (1695-1754).

sculpturen van Henk van Bennekum

Lux Buurman toont hoe je

een dergelijk trompe-l'oeil 8

'wit-

jes', een genre dat zijn naam ontleent aan Jacob

Wit als stille kracht in de schilderkunst

- Monica Rotgans

reliëf maakt.

-

De 'stille' kracht van wit komt bij uitstek naar

Een onderzoek naar 3D-prints in museale collecties

voren in gronderingen. Maartje Stols-Witlox

10 Een witje-LuxBuurman

een witte grondering blijven de kleuren fris, le-

Hoe schilder je een trompe-l'oeil

vendig en bloemig (fleurie) en transparante

haalt in haar bijdrage Roger de Piles aan: 'Op reliëf

kleuren blijven helder.' Vervang in deze uit-

12 De reis naar wiHer dan wit - Bas van Velzen

spraak 'een witte grondering' door 'vy~t papier'

De voor- en nadelen van witmakers in papier

en hij geldt nog steeds. Bas van Velzeribeschrijft

14 Patina versus wit - Lydia Beerkens

toegewerkt, en wat de voor- en nadelen zijn van

Over het wit bij Jan Schoonhoven

het hedendaags gebruik van optische witma-

hoe we naar een steeds witter papier hebben

kers.

16 Titaanwit -BirgitAnnevan Oriel

Dan de wat minder bezongen eigenschap van

Een pigment met twee gezichten

wit: als 'vervuiler'.

Dit aspect zien we terug in het

onderzoek van Katja de Braak e.a. naar de ver-

18 Vergankelijk wit - Katja van de Braak e.a.

kleuring

Een onderzoek naar 3D-prints in museale collecties

witte Airborne Snotty Vases van Marcel

van een serie 3D-geprinte

en voorheen

Wanders. Oorzaak? De algemene werkwijze van

2S Witte gronden, heldere kleuren - Moortje Stols-Witlox

bedrijven waaraan je 3D-printwerk

Wat historische auteurs (1550-1900) van recepten schrijven over het schilderen op witte gronderingen

steden.

kunt uitbe-

Een andere kwestie rondom vervuiling

is aan de

orde in het artikel van Lydia Beerkens, waarin de vraag centraal staat hoever je mag gaan met het schoonmaken

van een kunstwerk. Dit naar aan-

32 Printen met paSta'S-MonikaAuch

leiding van de restauratie van Schotel (1963) van

Een workshop verven met natuurlijke kleurstoffen

NUL-kunstenaar

Jan J. Schoonhoven.

Een derde aspect komt voort uit veroudering

38 Een voortdurend

komen en gaan-MarjoleinSponselee

De gezamenlijke muurtekening Getijvan Marisa Rappard en Rozemarijn

van het pigment titaanwit. Birgit Anne van Driel legt uit welke degradatieproblemen

Westerink

kunnen

plaatsvinden, hoe je deze zelf met een test kunt detecteren en vervolgens maatregelen

kunt

nemen om degradatie te voorkomen.

Uiteraard tref je in deze kM ook onderwerpen

21

Kunst & Media

aan die niet gerelateerd

zijn aan het thema. Veel

leesplezier!

28 Highlights van Material Xperience 2018 - Anton Stoortjes Van thermochrome inkten tot kegellampen

Wouter de Vries

van zeewier

wouter@dedoelenpers.nl

36 Artist .com - Anton Staartjes Vindbaar zijn en opvallen metje website

40 Gesprekken

met jezelf - Anton Staartjes

Drie kunstenaars over het maken van een zelfportret

Colofon kM is een uitgave van Uitgeverij De Doelenpers: Havinghastraat

32, 1817 DA Alkmaar, T 072-5275527,

F 072-5275528,

E info@dedoelenpers.nl,

www.kunstenaarsmateriaal.nl

hoofdredactie: Wouter de Vries Eindredactie: Hedda Treffers Redactie: Monika Auch, Harald Schole, Anton Staartjes, Sanneke Stigter Medewerkers: Lydia Beerkens, Buurman, Birgit van Oriel, Edith Rijnja, Monica Rotgans, Marjolein Abonnementen: Prijzen voorvier

Sponselee,

nummers per jaar, incl. verzendkosten:

Abonnementen worden tot wederopzegging

genoteerd.

Maartje Stols-Witlox, Bas van Velzen Advertenties: Wouter de Vries, T 072-5275527,

Nederland:

€ 32,50, België: € 35,50, elders: € 45,-.lnstellingen

Opzeggen kan schriftelijk, telefonisch

niet uitgesloten. Aan de inhoud kunnen geen rechten wor-

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt ofverveelvoudigd.ISSN:

Foto omslag: Christiaan Kuitwaard, White

box painting 23 J, 2015, privécollectie.

E wouter@dedoelenpers.nl

Nederland en België: € 50,50, instellingen elders: € 63,-.

en per e-mail Nabestellingen: € 9,- + verzendkosten Basisontwerp: Frits Deys Vormgeving en

druk: MarcelisDékavé, Alkmaar. Hoewel aan de uitvoering van deze publicatie de grootste zorg is besteed, zijn onvolkomenheden den ontleend.

Uitgever &

Katja van de Braak, Lux

0927-1058

-

'Verandering houd je niet buiten de deur' Clayde Mensa, directeur Amerpodia

Publiek Op de bres voor een ander type bezoeker: nieuwste trend of laatste kans?

Wadden Experience Center Een super-VV aan de Afsluitdijk Willem Bijleveld 'Niemand wordt als leidinggevende geboren'

museum /\/\ vereniging

;'.

1~

Âť ,,

DOSSIER PUBLIEK 32 34 36 38

Naar buiten nieuwe presentatievormen op nieuwe plekken Meedoen actieve houding verbetert bezoekersbeleving Samenwerken verschillende vormen van participatie Niche en blockbuster een zo groot mogelijk bereik

PROFIEL AFSLUITDIJK WADDEN CENTER Energievoorziening, vismigratie en de strijd tegen het water

OP ZAAL LICHTSHOW Multimediapresentaties spreken alle zintuigen aan

/inhoud\

04 MUSEUMVERENIGING Millennials naar het museum

07 BESTE KOOP Evelyn Taocheng Wang in Schiedam

09 OMWEG WAARD Nest wil weerbarstige systemen platleggen

10 LASTIGE VRAGEN Maaike Verberk over digitalisering

13 DIGITAL UPDATE Artificial intelligence in musea

14 WAT IK HEB GELEERD Willem Bijleveld vertrouwt op creativiteit

17 COLUMN Tommy Wieringa verdeelt een erfenis

19 ONDERNEMEN Andreas Blühm organiseert kunstreizen

20 BOUWWERK Victoria and Albert Museum in Dundee

23 TEAMWORK Gemeente Haarlem en Frans Hals Museum

54 ON TOUR Wetenschap wordt kunst in Breda

58 DE KWESTIE Een nieuw slavernijmuseum?

60 DE WINKEL Meisje met de parel in het Mauritshuis

62 GRENZELOOS Portretten bereiken ander publiek

68 LAATSTE WOORD Hanne Hagenaars over vogels en Iggy Pop

2 Museumvisie is een publicatie voor museumprofessionals en wordt vier keer per jaar uitgegeven door: Museumvereniging Rapenburgerstraat 123 Postbus 2975 1000 CZ Amsterdam T 020 551 2900 museumvereniging.nl info@museumvereniging.nl UITGEVER Museumvereniging ABONNEMENTEN Voor vragen over uw abonnement kunt u bellen naar 0251 25 79 24 ABONNEMENTENLAND Postbus 20 1910 AA Uitgeest aboland.nl Een abonnement kost het eerste jaar slechts € 35 i.p.v. € 45 per jaar (4 nummers). Voor studenten € 22,50. Medewerkers van musea die lid zijn van de Museumvereniging (dat zijn niet de Museumkaarthouders) betalen bij automatische incasso € 32,50. Bedragen zijn inclusief 6% btw. Het abonnement geldt voor een jaar (4 nummers) en kan op elk moment worden afgesloten. De opzegtermijn is 12 weken. Abonneren via museumcontact.nl, onder Actueel/Museumvisie LOSSE NUMMERS Lopende jaargang, oudere en/of meer exemplaren kosten € 12,50, inclusief porto en 6% btw.

WEBSITE museumvereniging.nl en museumcontact.nl Discussieer mee via Linkedln/ Museumvereniging Groep. Lees op museumcontact.nl ook over dagelijks museumnieuws.

Visies en standpunten in Museumvisie weerspiegelen alleen die van de vereniging als daar uitdrukkelijk melding van wordt gemaakt. Auteurs en redactie werken op persoonlijke titel mee, nooit vanuit hun verbondenheid aan een instelling of bedrijf.

MUSEUMVISIE WORDT GEMAAKT DOOR Frame Publishers Luchtvaartstraat 4 1059 CA Amsterdam frameweb.com T 020 423 3717 DIRECTEUR Robert Thiemann robert@frameweb.com HOOFDREDACTIE Femke de Wild EINDREDACTIE David Keuning david@frameweb.com ARTDIRECTION Zoe Bar-Pereg AAN DIT NUMMER HEBBEN BIJGEDRAGEN John Bezold Edo Dijksterhuis Rosanne Kropman Karin Overmars Vera Ros Brigitte Timmermans Tommy Wieringa Anneke van Wolfswinkel COVER Cindy Baar PREPRESS Edward de Nijs ADVERTENTIES Virturnedia Klaartje Grol kgrol@virtumedia.nl T 030 307 2248 Mirjam Cornel is mcornelis@virtumedia.nl T 030 303 1295 DRUK Drukkerij Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam COPYRIGHT © 2018 Museumvereniging, Frame Publishers en schrijvers. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt, ook niet op elektronische wijze, zonder dat de uitgever daarvoor vooraf toestemming heeft verleend. NiE altijd kunnen auteursrechthebbenden op gebruikte afbeeldingen achterhaald worden.

Betreft dat u, neem dan contact op met de redactie.

Contents

Features Worth displaying: money and medals .

In museums

Features Just cause

20

Deborah Mulhearn discovers what museums are doing to mark the centenary of the Representation ofthe People Act 1918 On the money

26

Jonathan Knott on the value of researching, interpreting and displaying coin and medal collections Arts pioneer Hugh Mulholland, the senior curator at the Mac in Belfast, discusses the Northern Irish art scene with Patrick Kelly

30

Spyscape, New York 34 Eleanor Mills talks to Shelby Prichard, the chief of staff at this espionage museum, about tapping into visitors' inner James Bond Museums Journal, 42 Clerkenwell Close, London EC1ROAZ journal@museumsaSsociation.org Editorial 020 7566 7820 Advertising 020 7566 7830 Subscriptions 020 7566 7800 Fax 020 7566 7836 www.museumsassociation.org

••

Reviews

Regulars

Being BruneI, SS Great Britain, Bristol 42 This new museum successfully builds a complex picture of Victorian engineer Isambard Kingdom Brunel, says

News in brief

4

News analysis

6

Nicola Sullivan

Conunent and letters

14

Museum of ...

37

Trendswatch

39

Books and digital

54

People

60

Obituaries

63

The List

64

Best in Show

66

"

Settlers: Genetics, Geography and the Peopling of Britain, Oxford University Museum of Natural History, Oxford Jack Ashby visits a timely exhibition that focuses on research into the history of human migration in the UK

46

The D- Day Story, Portsmouth This redeveloped museum more than fulfils its aim of telling the epic human stories behind the allied invasion of Normandy. By Geraldine Kendall Adams

50

Editor Simon Stephens Deputy editor Eleanor Mills Website editor Patrick Steel Online publications editor Rebecca Atkinson Staff writer and researcher

Geraldine Kendall Adams Sub-editors Tara Srinivasan.

Darron Kirkby Listings Louise Gray Display sales manager Nazneen Musafir Recruitment advertising Emma Mitchinson

Design Design by 8-T Printed by Wyndeham Roche Limited Subscription rates £110 UK; £170 overseas Contributors Jack Ashby, Chris Breward, Dan Cruickshank, Hollie Davidson, Louise Gray, John Holt, Patrick Kelly, Adam Koszary, Jonathan Knott, Amy Mechowski, Elinor Morgan, Abigail Morris, Chris Mugan, Deborah Mulhearn, Caroline Parry, Rob Sharp, Sheena Stoddard, Nicola Sullivan, Rhian Tritton, Christopher Woodward

Museums Journal is published by the Museums Association (reg charity no 313024) and is editorially independent. Nothing should be taken to be the view of the MA unless stated.

Museums Journal strives to avoid inaccuracies: if readers have a query or complaint they should contact the editor.

For editorial values and submission guidelines see: http://www.museumsassociation. org/museums-journal/ news/16072013-editorial-valuesand-submissions ISSN 0-027-416-X © Museums Association 2018 All rights reserved Vol118 No 6

June 20181 Museums journallä

VOORWOORD 3

30 De rol van methodologieen statistiek in

Digitalisering Anja Oskamp

Design Based Education Bij de fusieschool NHUStenden

COLUMN

wordt Design Based Education

(DBE) als leidend concept gezien. Dit artikel

16 Stop met financieren van praktijkgericht onderzoek Ferry Haan

gaat in op de vraag wat DBE betekent voor de wijze waarop studenten onderzoek doen en wat dit inhoudt voor het onderzoeksonderwijs.

INTERVIEW 8

Leer een vak! Twee experts op het gebied

ONDERZOEK

van aansluiting

33 Studentpercepties over drie typen kennis-

tussen onderwijs

markt, Barbara Baarsma

en arbeids-

(Rabobank)

clips Universiteit

en

wijsstimuleringsproject

standpunten

het flipped classroom-model.

hoe die aansluiting

verbeterd

gebruikt gemaakt van Tijdens het pro-

kan worden. "Leer een vak, want dan kun je

ject werd onder andere gebruik gemaakt van

alle kanten

kennisclips.

In dit artikel worden de student-

percepties

beschreven over drie verschillende

op:'

NIEUWS 4

Utrecht heeft in een onder-

Beatrice Boots (PBT), hebben duidelijke

typen kennisclips.

Onderwijsnieuws Chronologisch

overzicht

36 Effectief leren in de handboeken van

van drie maanden onderwijsnieuws.

lerarenopleidingen Weten hoe leerlingen 28 Onderzoeksnieuws Een overzicht recente ontwikkelingen

van

in nationaal

internationaalonderzoek

en studenten belangrijker.

en

naar onderwijs-

goed kunnen De auteurs

twee bewezen leerstrategieën den in handboeken

innovatie.

leren wordt steeds

onderzochten

hoe

behandeld

wor-

aan lerarenopleidingen.

OPINIE

PRAKTISCH ARTIKEL

11 Wie inspecteert de Inspectie? Jaarlijks

17 Complexe problemen oplossen: design

publiceert

de Onderwijsinspectie

van het onderwijs.

reacties op het rapport tegenstrijdiger

de

Staat

Wat opviel was dat de dit jaar veel feller en

waren dan normaal.

Waarom

thinking of ontwerpgericht onderzoek?

Toekomstige professionals problemen

we dit hbo-studenten en ontwerpgericht

'eigenlijk?

dezelfde

onderbouwde

14 In vital communities werken aan veer-

problemen,

Facility

Management

organiseert

jaarlijks

In dit artikel

wordt beschreven

oplossingen

van

voor complexe

maar verschillen

in accent. Met

name daar waar het gaat over inhoudelijke

van Zuyd Hogeschool een internationale

leren. Design thinking

onderzoek bieden beiden

logica voor het ontwerpen

ONDERWIJS krachtige samenleving De opleiding

moeten complexe

kunnen oplossen. De vraag is hoe

week.

uitgangspunten

en de organisatie van het

ontwerpproces.

hoe studen-

ten uit verschillende

landen tijdens die week

in vital communities

werkten aan een project

39 Onderwijsinnovatiegaat digitaal Vanaf komend september

verschijnt

Ol in digitale

vorm. Dat biedt meer mogelijkheden

gericht op senioren.

en

spaart het milieu. Als u Ol gratis wilt blijven

25 Ontwikkeling van professionele identiteit De opleiding

Financial

Services Management

van Hogeschool Rotterdam heeft het curriculum geïnnoveerd

en werkt nu bijna twee jaar

met de leerlijn Professionele Identiteit.

Studenten

worden daarbij op een intensieve

manier begeleid en uitgedaagd

om hun eigen

professionele identiteit te ontwikkelen.

2

Onderwijsinnovatie

juni 2018

ontvangen,

moet u zich aanmelden

als abon-

nee. Op pagina 39 leest u wat u dan moet doen.

i

•

Standbein

3: c

'"tDC 3

'"1»:

'ti

e..

I»

IC

o

IC

.

;II;'"

I»

;II;'"

c !.

...

Ein offenes Haus?

Gesellschaftliche Vielfait in der musealen Vermittlung

1 09

Inhalt AUS DER PRAXIS 82 Lucija Gudlin/ Julia Ronge/ Susanne Völker, Erzähl mir Deine Geschichte/n 87 Katharina Fink, Zugang und Zuneigung als Wege für vielsinnige Museumsarbeit 92 Heidi Hämäläinen, Together. Bericht zum Finnisch-Deutschen Museumsforum 2017 98 Erklärung für ein Museum für Alle

AUS DER FORSCHUNG 102 Nora Wegner, Museumspublikum in den Fokus 109 Rezensionen

Impressum Herausgeber: Bundesverband Museumspädagogik e.V. www.museumspaedagogik.org Geschäftsstelle: c/o Museum Schwedenspeicher Hans-Georg Ehlers Wasser West 39 21682 Stade Chefredaktion: Romy Stein meier Eidelstedter Weg 63a 20255 Hamburg Email: romy.steinmeier@gmx.de Redaktioneller Beirat: Dr. Matthias Hamann und Dr. Elke Kollar Themenredaktion: Leonie Fuchs, Silke Höllmüller, Maren Hyneck,Dr. Elke Kollar, Nadine Rau " Redaktion Forschung: Dr. Elke Kollar, Prof. Dr. Tobias Nettke Gestaltung: typografik, Michael Schulz, Hamburg Druck: Dräger und Wullenwever print+media Lübeck GmbH & Co. KG Erscheinungsweise: 2x jährlich Jahresabo 22,- € / Ausland 24,50 € Einzelheft 11,50 €/ Ausland 12,50 € Für Mitglieder des Bundesverbands Museumspädagogik e.V. ist der Bezug der Zeitschrift im Mitgliedsbeitrag enthalten. Nach einem Jahr erscheint die Ausgabe online unter www.museumspaedagogik.org

THEMA 6 Silke Höllmüller/ Elke Kollar, Einführung in die Tagung

8 Anja Hoffmann, Zum Geleit

ISSN 0936-6644 © BVMP e. V. Die Artikel geben nicht notwendigerweise die Meinung des Herausgebers und der Redaktion wieder. Alle veröffentlichten Beiträge sind urheberrechtlich geschützt.

10 Graham Black, Museum informal learning in the »Age of Participation« 22 Ulrich Deinet, Wie aus Orten Räume werden können 29 Tobias Nettke, Partizipation in Museen

Die nächste Ausgabe erscheint im November 2018.

Redaktions- und Anzeigenschluss ist der 15. August 2018.

39 Silvia Gebel, Ein Museum für die Menschen der Stadt 45 Caroline Gritschke, Überlebensgeschichten von A bis Zoder was heiût hierTeilhabe?

Umschlagsfotos: Ulster Museum Belfast. People on a sleepover at the museum, called Night at the Museum. Over 2 600 people have taken part so far. © Ulster Museum

54 Sarah Hiron, Outreach. Chancen und Spannungsfelder am Beispiel des Jüdischen Museums Berlin

e MIX

I

63 Podiumsdiskussion: Ein offenes Haus?

Mögliches und Unmögliches

109

I

1 2018

_J~o.

FSce C019580

klima neutral DruckproduktI ID 10595-1804-1003

.

Standbein Spielbein

Papier BUS verentwcrtungsvollen QueUen

Climate Partner"

72 BarCamp: Ein offenes Haus? Fragen und Antworten aus der Vermittlungspraxis

4

F SC

Inhalt

Inhalt

Standbein Spielbein

109

I

1 2018

5