Tijdschriftattendering nr 5 2017 2018

20172018 Reinwardt Academie

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Reinwardt Academy

Amsterdam University of the Arts

[TIJDSCHRIFTATTENDERING NR.5] Inhoudsopgaven van recent verschenen tijdschriftnummers

Inhoud 04 Van de redactie 05 De archiefervaring 06 Erfgoed in de kijker. Lessen trekken uit succesformules, Vera Weterings 10 Van kranten tot scheepspapieren en processtukken: rijkdom en verrijking van digitale bronnen voor onderzoek, Melvin Wevers, jelle van Lattum en Marieke van Erp 14 Archief- of museumstuk: een depot als schatkamer of verqaarbak> Nick Werring 17 Portable Antiquities of the Netherlands: private archeologische vondsten beschikbaar als Linked Open Data, Stijn Heeren 20 Winterschool Archives cr Education 2018. Hoe kun je het gebruik van archieven in onderwijs stimuleren?

Ellen tooien, Caroline Nieuwendijk en Stefanie van Odenhoven 23 Column I De Buitenplaats, Puck Huitsing 24 SNAAI wordt JONG archivarissen: weer klaar voor de toekomst!, JONG archivarissen 26 Archief 2.0 versterkt KIA. 'De geuzennaam veranderde in een eretitel', Nine Pankras 28 Schaalvergroting en samenwerking. Op weg naar de toekomst (3), Roland Bisscheroux 32 Archiefmonument 33 Column 34 Uitgelezen 36 Burgerlijke Stand I 'Het verhaal is van alle tijden.' Terugblikken met Annemarie van Geloven en Jean Pierre Klaver, Bernadine Ypma

nummer

3

2018

•

3

4

THE ART NEWSPAPER

Number 300 April2018

Contents Issue 300, Apri/2078

Review FEATURES 4-5 EMILIA KABAKOV An interview with the Russian artist. part of the duo who have created our 300th anniversary print

DIARY 6 LOUISA BUCK'SLoNDON Anish Kapoor pushes Marina Abramovic's virtual buttons and painter lynette vladcm-ëoekye gets lit(erary)

EXHIBITIONS 11

7

UK The National Gallery's Monet and Architecture turns from the natural world to present the artist's urban paintings

LlNDAYABLONSKY'SNEWYORK Formerly censored female sexuality is uncovered at Spring Break and And Sala finds a slow-motion star for his new

film

LEADERS 5

CONSERVATION 34

COMMENT Anna Somers Cocks takes stock of theart market and Chris Dercon contemplates the Saudi Arabian art scene

FRANCE Digital technology creates unrealised 17th·century fresco

NEWS 8

36 ITALY The Pope's favourite Madonna icon gets a fresh new look

UNITEDKINGDOM London's Victoria and Albert Museum offers loan of Ethiopian treasures looted by British troops in 1868

9 UNITED KINGDOM Britainstill trading art robustly with rest of the world, but drop in mportscould be effect of looming Brexit

11 ITALY Far-right Lega party is looking to turn former Fascist headquarters in northern Italy into mega-museum

12 UNITEoSTATES New memorial and museum in Montgomery, Alabama, is dedicated tothe 4,400 African Americans lynched in US

MUSEUMS

23 INTERIlATloNAl LOLJVl'"edirector reveals museum's growing soft power, but insists Abu Dhabi outpost is a one-off

26 EUIlQF! GerrnailYto pilot free-entry museums at Humboldt Forum

2a UNlnoSTATES Miami cOllector Ella Fontartals-Cisneros on why she is ~!~~i~~gh.e.r.~r.i~~~~ .~~.s:.~~ .

J1 RUSS~

~~I,a~~ ~~i.~~ ~~~_~~:~.~~~~~~~.~~~s. ~~~~~~i~:~ ~~.s.~~:~~ .

WASHBURN DOUG OHLSON

37 US The Met resurrects Old Master's Entombment

ART MARKET 19-40 EUROPE Manzoni Foundation destroys 40 works amid contllcting court instructions

53 INTERNATIONAL Can the Picasso market continue its unstoppable rise?

54 SOUTHAMERICA Sao Paulo art scene emerges from recession

57 COMMENT Confessions of a cruse-sac auction addict

The Hoose. of Parliament, Siormy Sky (1904) is in the Monet and Architecture show at london's National Gallery. See Review, p~l

BOOKS 8 BOTANICAL ART The intrepid Maria Sybilla Merian

13 INTERNATIONAL Fondation Beyeler goes forthe double with Alberto Giacometti and Francis Bacon blockbuster during Art Basel

CALENDAR 17-22 Our pick of exhibitions around the world

9 SCULPTURE Rodin's experimental methods

10 DECORATIVE ART The other Chippendale

SPOTLIGHT 23 GALlERYWEEKENDBERUN Previews offour must-see shows at the event. now in its 14th year and attracting an increasingly affluent clientele

Special report :Z-3 ANALYSI5>ANCIENIT SCIJLP1URES BEAT MODERN MASTERS Visitors flock to see ancient Buddhist sculpturesplus analysis of the visitorfigures

4 WHATISTHEMOSTCULTUREoCITY IN THEUS? Healthy attendance at museums and galleries does not necessarily mean artistically engaged populations, asour surveyof30 US cities shows

6 REGULARS 19 lETTERS Commercial image licensing and double standards

20-21 INTHEFRAME Freud Museum goes DIY with masturbation show, while new museum in Venice reveals Casanova's less sexy side

CASESTUDY, MUSÉE GUIMET Howthe Paris fnstitution founded in 1889 setsbout doublingitsvisitornumbersbytransformingitseff intoa thoroughly modern museum

8-15 TOP SHOWS BY CATEGORY Find out what last year's most popular shows were in key categories, including Old Masters and PostImpressionist and Modern

62 OBITUARY Serban Cantacuzino, architect and the founder of the Romanian National Trust

Theresultsare in: wnichwerethebest· attended museums and exhibitions last year?

See the special pull-outreport. inside Review

Collis art,

LLC fredericA 0, Hill Daisy J-IdlSanders

The Dark Paintings, c. 1990

Specialists in American Art April19 - lune f. 20lS

177 Tenth Avenue. New York, NY, 10011 (212.) 397-6780 jwa.~hbtlrn@e:arrhlink.net washburngallery.com

bvappoirloTlenr Ne\\' York 212.396.0099 www,collisarl.coLII

TRENDS IN KUNST EN CULTUUR

Nummer 114 • Voorjaar 2018 • 30ste jaargang

Stedelijke regio's en cultuur Overheidslagen in beweging Wie profiteren? Samenwerking en ambities

ISBN 978-90-6650-147-8

111111111111111111111111111111

www.boekman.nl

€15

SOEKMAN

114

3 34 Vlaanderen laat zijn lokale kunstenbeleid los

Dossier Literatuur over stedelijke regio's en kunst- en cultuurbeleid in de bibliotheek van de Boekmanstichting

40 Overheden en de taakverdeling bij cultuurbeleid Een terugblik

boekman.nl/dossiers

44 en Naar een regionaal kunstbeleid

Redactioneel Regionaal cultuurbeleid in de steigers

Boekbesprekingen 60 over Peter de Ruiter Wegwijzers in oude en moderne kunst, 19181965: kunstkritiek van Niehaus, Hammacher, De Gruyter en Engelman

52 2

Auteurs

Onderzoek naar lokale en regionale cultuurfondsen

Artikelen 56 4

Streekomroepen Samen sterk

61 over Peter Voskuil Dutch mountains: het ultieme standaardwerk over de Nederlandse platenindustrie

Een kompas voor cultuurbeleid Columns en reportages 8 Cultuurbeleid op regioniveau leidt tot optimale verdeling van publiek geld

14 Rubiks kubus of legpuzzel Over culturele spreiding 26

16 Bepalen, betalen en genieten van cultuur Een fuga in St S en G

Cultuur als katalysator voor verandering leeuwarden-Fryslän 2018

22 Infrastructuur of mensen?

Keuzes maken in regionaai cultuurbeleid

38

Stedelijk-regionaal cultuurbeleid in NoordRijn-Westfalen

48

Heerlen/Parkstad en Maastricht De toekomst ligt niet in de Randstad

28

Regionale eigenheid in globale muziekindustrie

62 over Barend de Voogd Tot de laatste akte!

19 filmverzamelaars en hun sterke verhalen

leesvoer voor lekkerbekken Voorjaar 2018 zestiende jaargang 15,95 euro

•

•

28

e cover City Bird, van Louise te Poele is onderdeel van de Banquet stilleven serie (2012) In de 17de eeuw werden banketgens geschilderd. De thematiek van die schilderijen was het aanmoedigen tot matigheid. City Bird is een fotografisch werk, waarop beweging wordt gesuggereerd. Een vogel is aan de haal gegaan met een plastic zakje, gevuld met sprotjes en boterhammen. Op de voorgrond ligt een ei.

Te Poele verwerkt vaak eieren in haar stillevens. Ze duidt hiermee op de vraag wat er eerder was, de kip of het ei.

Een tofufabriekje. een internationale drankenfabrikant en een kaasboer. Op het eerste gezicht drie totaal verschillende ondernemingen. Toch hebben ze veel gemeen: het zijn authentieke bedrijven die ambacht hoog in het vaandel hebben staa1l. Drees 'Koren vertelt het beeldend in Familiebedrijven, maarhet verhaal is pas af door de mooie foto's van Floris Scheplitz.

Zie ook pagina 128.

De ransolijf koning der olijven.

Had ik luizen, ging er meteen een dot olijfolie door mijn krulletjes. Schrale billen? Olijfolie.

Op zeker dat ik als kind overal waar ik kwam een dik oliespoor achter me aan trok Het Marokko van Mohammed Benzakour is om van te houden

Er zijn van die restaurants die een flinke omweg meer dan waard zijn. In Edwin Vinke, bomvol energie stellen Will Jansen en Mike Werkhoven De Kromme Watergang (al vijfentwintig jaar een culinaire oase in ZeeuwsVlaanderen) aan je voor.

En verder: > 6 Berichten> 10 Bij de dood van Paul Bocuse - tekst wm Jansen> 34 Mijn grootmoeders

Vriiheid. Gelijkheid.

Befkensap. Dorien Dijkhuis plukt bessen in Letland en haalt en passant een bijzonder stukje geschiedenis terug dat we bijna vergeten waren: Het is 1989 en twee miljoen mensen vormen een ketting van Vilnius in Litouwen via Letland naar Tallinn in Estland en keren zich daarmee af van de Sovjetoverheersing. Bij zo'n verhaal zijn de bessen bonus.

4

"

Bouillon! Voorjaar 2018 www.bouillonmaguaine.nl

Alle koks beginnen ergens te werken, overal doen ze kennis op.

Als ze geluk hebben bedenken ze later, in hun eigen restaurant iets dat er nog niet was en dat zo in de smaak valt, dat het hun signature dish wordt Met een SurinaamsHindoestaans-Nederlandse achtergrond heeft Soenil zijn gelijke niet in de culinaire wereld.

Lees hoe Will Jansen en Mike Werkhoven kennismaakten met De andere dimensies van Soenil Bahadoer.

kookboek - tekst Caroline van Ommeren > 50 Sauvignon blanc, de gerookte -

tekst Will Jansen> 55 Ana Ros, beste vrouwelijke chef - tekst Willem Asaert > 62 Beachfood Brasil - tekst Charlotte Kleyn > 80 Rijst in de Ebro-delta - tekst Berthold van Maris> 85 De toekomst is aan het nieuwe oude - Will Jansen> 94 Koolrabi - Norbert Mergen Metz > 98 Woestijnbier in Arizona - Juniaan van Eerten > 104 Es ist GrĂźnkohlzeit! - tekst Marjolein van Rotterdam> 112 Bouillabaisse -

tekst Ingrid Oyevaar > 118 Mevrouw Hamersma - tekst Will Jansen> 122 De bouillon! boekentop van 2017 > 123 Bouillon! leest> 127 De ambassadeurs> 128 Wie werkten er mee aan dit nummer

Bouillon! Voorjaar ~(J J B www.bouillonmugazine.ul

5

•

COLOFON

faro

I tij'dschrift over cultureel erfgoed. 11 (2018) 1

ISSN 2030-3777 REDACTIERAAD

RoeI poenen. Bart De Nil. dr. MoreJacobs,Julie

lambrechts, d, Alexander Vander Stichele, Hildegarde Van Genechten, Jürgen Vanhoutte, dt. Jacqueline van Leeuwen, dr. Olga Van Oost, dr. Gregory vereauteren

en dr. Jeroen wetteros. redactie@faro.be HOOFDREDACTEUR

Roei Daenen

roel.daenen@faro.be BEELDREDACTIE

Katrijn D'hamers EINDREDACTIE

Birgit Geudens & Annemie Vanthienen VORMGEVING

Sifke Theuwissen DRUK

DrukkerijAlbe De Coker, Hoboken ADVERTEREN

Het Kamp van Lokeren: Plaats van crisis, tweedracht en nostalgie

Roei Daenen

toet.doenenspfarobe ABONNEMENTEN

Een abonnementkost in België 25 euro (30 euro in het buitenland).Prijs los nummer: 8 euro. Meer informatie en aanmelding op vovvefarobe/otonnementen.

Inhoud maart 2018

TECHNISCH-ADMINISTRATIEVE ONDERSTEUNING

FARO-secretariaat VERANTWOORDELIJKEUITGEVER

dr. MareJacobs,p.a. Priemstraat 51, BE-lOOD Brussel BLIND PEER REVIEW

4

Ook faro omhelst

de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen

6

De buurt alslaboratorium

38

Het participatieve museum: een zone van contact en conflict _ Olga Van Oost

46

Duurzaamheid:

50

Reorganiseren

Het Grote Ongenoegen _ Louis Vos, Johan Van Schaeren.

Rebecca Gysen, Tiny T'Seyen en Chantal Brems

De artikels in dit tijdschrift worden aan een procedure van blind peer reviewonderworpen ©

_ Gregory Vercauteren

_ Alexander Vander Stichele

op ons komt het aan

_ Roei Daenen

8

De kracht van plekken

12

Stemmen uit de praktijk _ Hildegarde Van Genechten, Gregory vereauteren en Alexander Vonder Stichele

54

14

La Rose Blanche

62

De schoen van toen _ Eric De seyzer. Steven De Waele, Joeri Ianuarius en TUI Vereenooghe

18

Boeken toe en naar buiten

66

Reis naar het ijs

22

Het verhaal om de hoek

72

Pinfo

26

Zone 30, tien jaar later

74

Ten voeten uit

32

Opgesloten tussen zwart, wit en grijs

_ Katrijn D'hamers _ Jon Van den Bossche _ Bart De Nil _ Davy De Laeter

zonder zorgen

_ Eve Van Doel

_ Patrick De Deckker

_ Annemie Vanthienen

FARO Vlaams steunpunt voor cultureelerfgoed vzw

De redactie heeft ernaar gestreefdde wettelijkebepalingen in verbond met de intellectueleeigendomvan de beelden no te streven. Indien u meent dat voor een bepaald beeld het auteursrecht van de makerof zij'n/haarerfgenamenwerd geschonden. neem don contact op met de redactie, RECHTZEnlNG

Een wakkere lezer merkte op dat in het decembernummer van dit blad de gemeente Voeren ontbrak op het kaartje op pagina 5. Onze excuses.

ONTDEK MEER IN DIT TIJDSCHRIFT MET DE ERFGOEDAPP

_ Leen Heyvaert en Nico Van Campenhout

www.faro.bejtijdschrift

folio ...__., •

COVERBEElD VOORZIJDE:

f?fl1fÎo(l1f'e~ ómnarq

tflllmversitettwrälle{

KlJ teaven

BEelDEN

INHOUDSTAFEL:

Stadsmrhip[lokpfPn,

Cf) Poli

Roumef,ot!s, Foto Petra WpllP/. ('()I/prtlp Prr'>vmclol

F~~~e.!

'.r.jfjJ n • ..,\nlp,I"1

~/\:\ VI aa nderen

\'t:\...rtled<II"I-

---,"I~II'

(pag.12)

+ EUvsDisinfo Nepnieuwswaakhond sterft zachte dood Mister Samenwerking Martijn Kleppe (KB) als verbinder in het erfgoedveld Academische tegenbeweging Wetenschappers zetten zelf kennisdeelplatformen op Stedelijke datadeler Chattanooga (VS) revisited

2018103

â&#x20AC;˘

\

V

COLOFON lP is samen met InformatieProfessional.nl het onafhankelijke platform voor de informatiespecialist van vandaag en morgen.

De lezers werken in de informatie-, bibliotheek-, archief- en ertgoedwereld.

INHOUD ~

Levens van mensen in slavernii zichtbaar gemaakt

ISSN: 1385-5328 lP is een uitgave (22ste jaargang) van Uitgeverij lP Charlotte van Pallandtlaan 18 2772 TR Voorburg tel. 06-44 09 19 85 www.informatieprofessional.nl

Historicus Coen van Galen heeft zich ervoor ingezet om de Surinaamse slaven registers openbaar te maken. Vanaf 1 juli zijn ze digitaal beschikbaar.

redactieadres

lp, Charlotte van Pallandtlaan 18,2772 TR Voorburg, tel. 06-44 09 1985, e-mail redactie®informatieprofessional.nl.

Ronald de Nijs

redactie

Maarten Brinkerink,Wilbert Helmus, Frank Huysmans, Dafne Jansen, Vincent M.A. Janssen, Alice de Jong, Evelien de Jonge, Andrea Langendoen, Leen Liefsoens, Edwin Mijnsbergen, Ronald de Nijs (eindredacteur), Matthijs van Otegern, Vincent Robijn, Eric Sieverts, Sjors de Valk en Daniël de Vette.

~

EU-nepn ieuwswaakhond sterft zachte dood ook viQ. , If\.Çorll'V\Q.fiePro.Çess iOlf\Q.I.If\ I

vormgeving

EUvsDisinfo had hét wapen tegen nepnieuws moeten worden, maar de Brusselse campagne' schiet haar doel voorbij.

Vincent M.A. Janssen

Eric van den Berg, egfvdberg@upcmail.nl, Tom van Staveren, graphicisland@upcmail.nl.

m

Muziekbibliothecaris zoekt nieuwe toonsoort

medewerkers aan dit nummer

Attilio Bottegal, Jos Damen, Marieke van Delft, Jantien Dubbelman, Raymond Snijders, Mirjam Schaap, Jeroen Sondervan en Ria Warmerdam.

De eigen muziekcollecties worden minder belangrijk, maar specialistische kennis blijft nodig. Dat blijkt uit een rondgang onder, zes muziekspecialisten.

abonnementen

Voor abonnementsprijzen en andere informatie zie InformatieProfessional.nl.

Ria Warmerdam

RUBRIEKEN

advertentieverkoop

Voor informatie over adverteren in blad of op de site: Rajin Roopram, e-mail rajin.roopram@kbenp.nl, tel. 06-15201724.

Het verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift strekt zich tevens uit tot het in enigerlei vorm elektronisch beschikbaar stellen.

2

lP I vakblad voor informatieprofessionals

m

m

m

m

Foto van de maand

IPlingo

Oude bronnen

Wisselcolumn

Lootboxes

De STeN is nooit af

Tijd om gaten in software te dichten

De beste van Nederland

I

03/2018

MUZIEK Is straks alles digitaal is, kunnen we de muziekcollectie opdoeken.'

Dit geluid viel rond 2010 her en der te beluisteren. Inderdaad zijn cd's en bladmuziek uit aardig wat openbare bibliotheken verdwenen, al waren vooral bezuinigingen daar debet aan. Wat niet is verdwenen, is het vak van muziekbibliothecaris.

Het is een specialisme waarin vak- en muziekkennis en heel diverse collecties samenkomen. Ria Warmerdam interviewde zes muziekbibliothecarissen over hun werk en de toekomst van hun specialisme. Daarnaast belicht Attilio Bottegal vanuit Florence de werk-

m Als het nieuwe hoofd afdeling Onderzoek bij de KB wil Martijn Kleppe inzetten op meer samenwerking met het erfgoedveld .

m

Open data in Chattanooga revisited

In 2015 besteedde lP aandacht aan de open data portal van de stad Chattanooga (VS). Hoe is het sindsdien met deze portal vergaan?

zaamheden en collecties van het Toscaanse Centrum voor Muziekdocumentatie. Na lezing van deze artikelen besef je dat 'alles in de cloud' een utopie zal blijven - en dat dat maar goed is ook.

Verder in deze lP een interview met een netwerker pur sang: Martijn Kleppe, opvolger van Hans Jansen als hoofd Onderzoek van de Konink-

Edwin Mijnsbergen

Archives in liquid times

Een academische tegenbeweging Nieuwe online platformen voor het delen van academische artikelen zien het licht. Verrassend vaak worden ze door wetenschappers zelf opgezet.

Het jaarboek Archives in liquid times biedt veel reflectie op de veranderende archiefwereld.

Maar hoe zit het met de oplossingen?

lijke Bibliotheek.

Ook aandacht voor sociale netwerken. CommerciĂŤle deelplatforms voor wetenschappelijke publicaties zoals Academia.edu en ResearchGate krijgen er not-for-profitpendanten bij, vaak opgericht door wetenschappers zelf, signaleert Jeroen Sondervan. Edwin Mijnsbergen bekijkt hoe het open data-project van de stad Chattanooga zich sinds 2015 verder heeft ontwikkeld. En hoe het met de privacy van je gebruikers verder moet na 25 mei? Raymond Snijders praatje

Mirjam Schaap

Jeroen Sondervan

::::boek 17 , ....'s.m..-C;I.o~~~J

......

~.

m

m

Werk

Lifehacking

Recruiter Erwin la Roi

Slimme vertaalslag

I

mi

m

Juridische kwesties

Standplaats Florence

Mag het een p rivacywetj e meer zijn?

Toscaans muzikaal erfgoed is springlevend

<

mi

m

Tof of sof

Column

Copyright checken met Wikidata

De agonistische bibliotheek

lP I vakblad voor informatieprofessionals

I 03/2018

~

VOLUME 24 NUMBER 6 JUNE 2018

INTERNATIONAL ]OURNALOF

HERITAGE STUDIES

•

o

Contents

Perceptions Filters

o N

'.eCU

S

1-'::::II

, S· ,ID

I,0n

3

Cognitive Tools

:3

'I:

::::II

,~

INTERNATIONAL JOURNAL OF HERITAGE STUDIES Volume 24

Number 6

June 2018

CONTENTS Articles 573

Heritage down the chute: the demolition of Saskatchewan's grain elevators Hilary Grant

585

Resisting relocation and reconceptualising authenticity: the experiential and emotional values of the Southbank Undercroft, London, UK Rebecca Madgin, David Webb, Pollyanna Ruiz and Tim Snelson

599

Looking into the 'black box' of heritage protection: analysis of conservation area disputes in London through the eyes of planning inspectors Nir Mualam and Rochelle Alterman

619

Endangerment-driven heritage volunteering: democratisation or'Changeless Change' L. Harald Fredheim

634

Talking to others: analysing tourists' communications on cultural heritage experiences Diolinda Ramirez-Gutlérrez, Heredino Fernández-Betancort and Agustin Santana-Talavera

649

Digitally Mediated Iconoclasm: the Islamic State and the war on cultural heritage José Antonio González Zarandona, César Albarrán-Torres and Benjamin lsokhan

672

Representing Doi Moi: history, memory and shifting national narratives in late-socialist Vietnam Graeme Were Book Reviews

687

Curated decay: heritage beyond saving Ross J. Wilson

687

Curated decay: heritage beyond saving David Crouch

689

Curated Decay: heritage beyond saving John P. McCarthy

.

UI

C

;:)

~

....c \ c_.'..J I

~

0

~

...~ >

0

~ 0';:

a

t:...

.2 05

~ ~ \I

o~

C

~ \I

! a a 0i:

.

~

a

~

>~ ~

Sin

m a.

is'

OJ

.8> "n

t-+

::::r

m m

A

a~ ~~

"Po tIlt"+ ~1Il

[Po

~ë

8 ....

"In f:l'i:

c ::s

.i

Cl

Inhoud

kM 1053

Redactioneel

Het is maart, nog winter, en de eerste bloemen zijn al ontloken_ Bloemen zijn zo vol4

Eindeloze

kleurlagen - Monika Auch

Kunstenaar PD Packard over haar unieke kunstenaarsboeken

maakt dat daar met de penseel niets aan toe te voegen lijkt. 'Toch is niets minder

en de kwaliteit van Akua-inkt

waar', stelt Lux Buurman in deze kM. En dat 12

'Where the wild roses groW'-FlorenceHusen

-

zijn we met haar eens. Zie de doeken van Ingrid Simons, waar bloemen op een wel

Ingrid Simons' fascinatie voor verdroogde bloemen

heel pasteuze manier zijn geschilderd; 22

Miracle Garden - Anton Staartjes

Elspeth Diederix over haar bloemwonderen

sommige delen zijn wel vijf centimeter dik. Elspeth Diederix experimenteert

in een openbare tuin

met het cultiveren van 'bloemwonderen' 32

Geschilderde snapshots van de straat - Dan Dickhof

Raquel van Haver, een geëngageerde hedendaagse

_

PD Packard verzamelt en droogt bloemen uit haar tuin in Brooklyn om met Akua

materieschilder

Liquid-inkt prints met prachtige gelaagde 38

Een tapijt van bijen - Monika Auch

Claudy Jongstra

over biodiversiteit

u!

7

en de helende

effecten te maken. En Claudy Jongstra verbouwt zelf bloemen om er kleurstoffen

kracht van vilt

• ~

bijvoorbeeld

we viltproject

'Woven Skin'.

orde, zoals het ontwerp

van Theo van Doesburg in Villa Noailles in

in Van Doesburgs Bloemenkamer

De suggestie van fragiele blaadjes - Lux Buurman

ontwerp

Kröller-Müller

Voor het voetlicht - Willem Vermaase

van het tuin-

-

La saison des fêtes van Pierre

Huyghe naar de beeldentuin

Bloemen vragen om èèn delicate penseelvoering

18

aan de

De Bloemenkamer

Frankrijk, en de herplaatsing 16

uit

voor haar nieu-

Ook komen enkele restauraties

Een kamertje vol kleuren - Lisonne van den Heuvel & Mortine Posthuma de Boer

Kleuronderzoek

te verkrijgen,

v~n het

Museum.

Het Rijksmuseum, ten slotte, heeft een prachtig zestiende-eeuws

Kunst fotograferen - hoe doe je dat?

zilveren tafel-

stuk in de collectie dat toe was aan een 20

Bestanden bewaren - Anton Staartjes

schoonmaakbeurt.

De Neurenbergse zilver-

smid Wenzel Jamnitzer was een meester in

Digitaal beheer van je eigen collectie

het levensecht gieten van beestjes en bloe25

Metaalgeheimen - Monika Auch

men. Deze zijn nu zo fragiel dat restauratoren eerst nieuwe afgietsels volgens een

Een schat aan informatie dankzij de technieken van een oude zilversmid

eeuwenoude 30

'Papier proeven' - Harald Schole

Marchelma van Breugelover

techniek moesten maken om

de ideale schoonmaakmethode

te kunnen

bepalen.

de grillen van haar grote liefde: papier

Verder staan we stil bij het feit dat 36

Het oerpalet - Monica Rotgans

Over de oorsprong van verf en 'historische'

Leeuwarden-Friesland

dit jaar Culturele

Hoofdstad van Europa is - we bespreken

kleuren

twee projecten.

Ook leggen we uit hoe je

het beste je eigen werk kunt fotograferen en hoe je je bestanden veilig opslaat. En we 10

Aan de knoppen van een kunstwerk-SannekeStigter

sluiten af met de moddervette hairextensions

Hoe restaureer je een tuin van Pierre Huyghe?

Haver, die momenteel 28

Dokkum on ice - Harald Schole

klodders en

van de jonge Raquel van een solotentoonstel-

ling heeft in het Dordrechts Museum.

De ijsfontein van Birthe Leemeijer

Wouter de Vries 31

Linen yn Len - Harald Schole

wouter@dedoelenpers_nl

Gerrit Terpstra's ode aan Mondriaan

35

Kunst & Media

40

Kunstenaarsgesprek - Anton Staartjes

Bij grafiek pakt het vaak anders uit

Colofon kM is een uitgave van Uitgeverij De Doelenpers: Havinghastraat hoofdredactie: Wouter de Vries Eindredactie: den Heuvel, Florence

Husen, Martine Posthuma

32, 1817 DA Alkmaar, T 072-5275527, F 072-527 55 28, E info@dedoelenpers.nl,

Nederland: € 32,50, België: € 35,50, elders: € 45,-.lnstellingen

worden tot wederopzegging genoteerd. Opzeggen kan schriftelijk, telefonisch en per e-mail Nabestellingen:

€

Nederland en België: € 50,50, instellingen elders: € 63,-. Abonnementen

9,- + verzendkosten Basisontwerp: Frits Deys Vormgeving en druk:

Alkmaar. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd.

Foto omslag: Elspeth Diederix,

Uitgever &

Lux Buurman, Dan Dickhof, Lisanne van

de Boer, Monica Rotgans, Willem Vermaase Advertenties: Wouter de Vries, T 072-527 55 27, E wouter@dedoelenpers.nIAbonnementen:

Prijzen voorvier nummers per jaar, incl. verzendkosten:

MarcelisDékavé,

www.kunstenaarsmateriaal.nl

Hedda Treffers Redactie: Monika Auch, Harald Schole, Anton Staartjes, Sanneke Stigter Medewerkers:

Tulipa, 2015, Courtesy Galerie Stigter van Doesburg

ISSN: 0927-1058

-

49

Voorjaar 2018

INHOUD 06

12

Hoe het werken met immaterieel cultureel erfgoed nieuwe ideeĂŤn en nieuwe mensen in je museum binnenbrengt Gesprek met Marilena Alivizatou

De superdiverse samenleving in musea: het kan (en hetzal) Gesprek met Dirk Geldof

Dr Manlena AI'

15

16 08

4

Erfgoeddragers over hun contacten met musea. Vier tradities, vier contactadvertenties

Immaterieel erfgoed en de superdiverse samenleving kunnen hand in hand gaan. Maar vanzelfgaat het niet Albert van der Zeijden & Sophie Elpers, Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland

11

Column Paul van de Laar Hoe vindje als museum aansluiting bij alle veranderingen indestod?

Column Hester Dibbits Erfgoed in een netwerkperspectief

22 Column Marc Jacobs Van conserveren naar converseren

23

De praktijk aan het woord Tien keer werken met immaterieel erfgoed. fen rijk palet aan ervaringen

cu

o,

E ::J

33

37

Immaterieel erfgoed in veel gedaanten Voorbeelden uit Frankrijk, ItaliĂŤ en Zwitserland

38

Column Franklin van der Pols Uitsmijter: een UNfSCOtegenstrijdigheid

Museumvakdagen.

In het volgende nummer van Museumpeil

vrijwilligers gevraagd!

hebben we het over de duizenden vrijwilligers die in onze Nederlandse en Vlaamse musea actief zijn. Zonder hen kunnen de meeste musea niet meer functioneren. Wie zijn ze? Wat willen ze? Hoe werk je als museum goed samen met je vrijwilligers. Hoe is de samenwerking tussen betaalde en onbetaalde krachten? Wat doet een vrijwilliqerscoĂśrdinator?

Opdecover Hennakunst van Fatima Oulad Thami

g; ::J

:;0;;

0:03

-13_45

Mummy of Hornedjitef History of the World in 100 Objects-

Contents

International • opening Urban Nation, Berlin

Features Investing in social impact The Esmée Fairbairn Collections Fund supports projects that involve communities and make a difference to their lives. Rob Sharp reports

20

Common ground 26 Museums and libraries are using their collections to highlight the shared heritage of unionist and nationalist communities in Northern Ireland. By Patrick Kelly Founding principles Caro Howell, the director of London's Foundling Museum, talks to Eleanor Mills

32

Urban Nation, Berlin

36

Reviews

Regulars

International Bomber Command 44 Centre, Lincoln Rebecca Morris-Buck is drawn to the stories of those who served and suffered in the second world war's bombing campaigns

News in brief

4

News analysis

6

Comment and letters

14

Royal Cornwall Museum, Truro

Museum of ...

39

Trendswatch

41

Books and digital

56

In practice

61

People

62

The List

64

Best in Show

66

48

NatalieRigbydiscovers four fresh exhibitions that the institution hopes will make waves as it celebrates its 200th birthday Headstone Manor & Museum, Harrow, London This is an intriguing historic site that's slightly let down by its attempts to be all things to all people, says Steve Gardam

52

Simon Stephensfinds out about this new museum dedicated to street art Museums Journal 42 Clerkenwell CI~se, London EC1ROAZ journal@museumsassociation.org Editorial 020 7566 7820 Advertising 020 7566 7830 Subscriptions 020 7566 7800 Fax 020 7566 7836 www.museumsassociation.org

••

Editor Simon Stephens Deputy editor Eleanor Mills Website editor Patrick Steel Online publications editor Rebecca Atkinson Staff writer and researcher Geraldine Kendall Adams Sub-editors Tara Srinivasan, Darren Kirkby Listings Louise Gray Display sales manager Nazneen Musafir Recruitment advertising Emma Mitchinson

Design Design by S-T Printed by Wyndeham Roche Limited Subscription rates £110 UK; £170 overseas Contributors Katy Barrett, Steve Gardam, Helen Ghosh, Jenny Haslett, John Holt, Patrick Kelly, Jonathan Knott, Andrew Lovett, Declan McCarthy, Christine McLean, Rebecca Morris-Buck, Deborah Mulhearn, Stephen Palmer, Caroline Parry, Rob Picheta, Natalie Rigby, Tamsin Russell, Rob Sharp, Loic Tallon, Rachel Thain-Gray

Museums Journal is published by the Museums Association (reg charity no 313024) and is editorially independent. Nothing should be taken to be the view of the MA unless stated.

Museums Journal strives to avoid inaccuracies: if readers have a query or complaint they should contact the editor.

For editorial values and submission guidelines see: http://www.museumsassociation. orq/museums-lournal/ news/16072013-editorial-valuesand-submissions ISSN 0-027-416-X © Museums Association 2018 All rights reserved Vol118 No 4

April20181 Museums journallä

Van Heemskerck Terugkeer van 500 jaar oud altaarstuk Leeuwarden

Maurits Escher Wereldberoemd om zijn visuele raadsels Parijs

Frantisek Kupka Geïnspireerd door kleur en muziek + de tentoonstellingsagenda

36 pagina's gratis bijlage "

1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIijlll[I~IÎII

8 710966 570821

,JUBILEUM

212048 Directeuren, kunstenaars en kenners over het museum van de toekomst ERFGOED

13-20 MUSEUM - KORT 30 Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland.

22 Gemeentemuseum Verfrissend ouderwets geloof in de beeldende kracht van kunst door Edo Dijksterhuis MODERNE KUNST

30 M.e.

De Fries ontwikkelde zijn optische illusies vooral in het buitenland door Jet van der Sluis

99-105 MUSEUM & MEER hetatelier Maria Roosen de criticus Joke de Wolf de kunstenaar Levi van Veluwen Zoro Feigl boeken & meer

OUDE KUNST

34

89

MODERNE

Net als Mondriaan streefde Kupka naar een hogere werkelijkheid door Nanda Janssen HEDENDAAGSEKUNST

76 Iris Kensmil Verlangen om Zwarte verbeelding toe te voegen aan de canon door Esther Darley

JUBILEUMSPECIAL

54

30 jaar museumbezoek door Jhim Lamoree

58

30 jaar kunst op straat door Marjolein Geraedts

62

Blik in de museumtoekomst door Marina de Vries

66

Kunst te koop & 4 XL kunstkaarten cadeau: Emo Verkerk, Loes Kaamen, herman de vries en Maria Roosen

KUNST

42 Kleur en beweging

Oek de Jong Wrede schoonheid Maria Barnas Zingende lava

Reislust Wandelen en bergen bedwingen als motief in de schilderkunst door Kees Keijer

COLUMNS

40

Escher

OUDE KUNST

82

Van Heemskerck Keert eeuwenoud meesterwerk terug naar Alkmaar? door Adrienne Ouarles van Ufford DESIGN

90 Radicaaloptimisme CaliforniĂŤ als bakermat van wereldveranderend ontwerp door .Jeroeti .Iurite

museumtijdschrift /

VOORWOORD-

ONDERZOEK

3

13 Social labs: innovatie in het hbo Het onder-

Snelheid Anja Oskamp

wijs voor reguliere studenten is aan vernieu-

COLUMN

wing toe omdat de traditionele benadering

16 En de student dan? Ferry Haan

voor deze groep te beperkt is. Binnen Fontys heeft men daarom social labs ontwikkeld;

INTERVIEW

leeromgevingen waarin het leerproces cen-

7

traal staat.

Een nieuwe balans voor leraren Om jongeren de kennis en kunde mee te geven die ook in de toekomst bruikbaar is, zal het voortgezet onderwijs zich moeten aanpassen, vinden

verpleegkunde In de HaagseLearning

Paul Rosenmรถller, VO-raad, en Suzanne von

Community Wijkverpleegkundekomen wijk-

der Dunk, Randstad Onderwijs."We moeten

verpleegkundigen,docenten en studenten bij

toe naar een nieuwe balans tussen het leren

elkaar met als doel de wijkzorg te verbeteren

in de school en daarbuiten:'

door met en van elkaar te leren.

NIEUWS 4

24 Waardecreatie in de Haagse LC Wijk-

32 Wegwijzer voor het samen beoordelen van

Onderwijsnieuws Chronologisch overzicht

werkplekleren Hoe kunnen lerarenopleidin-

van drie maanden onderwijsnieuws.

gen en opleidingsscholen samenwerken in het beoordelen van werkplekleren van stu-

30 Onderzoeksnieuws Een overzicht van

denten? De auteurs hebben samen met

recente ontwikkelingen in nationaal en

experts uit het mbo en het hbo onderzocht

internationaalonderzoek naar onderwijs-

waar een goede beoordelingsprocedureaan

innovatie.

moet voldoen.

OPINIE 10 Darwin zou lekker thuis zijn gebleven Docenten voelen zich structureeloverbelast

35 Flexibele onderwijsontwerpprocessen in het hbo In dit artikel wordt het innovatieproces rondom het ontwerpen van curricula ge-

en ondergewaardeerd. Dat heeft gevolgen

richt op de flexibiliseringvan onderwijs binnen

voor onderwijs, onderzoek en innovatie.

Zuyd Hogeschoolonder de loep genomen.

Volgens Martens laten jarenlange bezuinigingen, mismanagement, regeldruk en

PRAKTISCH ARTIKEL

bureaucratie zich nu voelen.

17 Leerlijnen in curriculum verbeteren en zichtbaar maken Het ontwerpen en bijhou-

ONDERWIJS 27 Leerlingen voorbereiden op nog niet-

den van een samenhangend curriculum is van groot belang. Net zo belangrijk is het om

bestaande banen De arbeidsmarkt ontwik-

deze samenhang duidelijk te maken naar

kelt zich razendsnel. Niemand weet welke

docenten en studenten toe, zodat de leerlijn

impact automatisering en robotisering zullen

ook doorwerkt op lesniveau en studenten in

hebben, duidelijk is wel dat sommige banen

staat worden gesteld tot een cumulatieve op-

verdwijnen en nieuwe banen ontstaan. Hoe

bouw van kennis en vaardigheden te komen.

ontwikkel je in deze situatie goed onderwijs?

In dit artikel worden de bevindingen beschreven van projecten op Universiteit Utrecht om

38 De winst van peerfeedback Steedsvaker

helderen, aan te scherpen en beter zichtbaar

elkaar feedback te geven. De vraag is of peer-

te maken.

feedback effectief is; levert het docenten tijdwinst op en komt het de onderwijskwaliteit ten goede?

2

leerlijnen in de opleidingsprogramma'ste ver-

geven docenten studenten de mogelijkheid

Onderwijsinnovatie maart 2018

โ ข