Geloven met Zeeuwse nuchterheid
NO. 57 DECEMBER 2023 €7,95
Na jaren eindelijk zwanger!
Sandra: ‘Het verdriet was dan ook enorm toen zij bij de geboorte overleed’
Waarom psychisch lijden vaak onbespreekbaar blijft
‘Het is soms een dunne grens tussen leven en dood’ Portretten van verpleegkundigen
AFWEER ALS OVERLEVINGSMECHANISME, HET BESCHERMT MAAR BELEMMERT OOK
T he ma
(over)leven
VROUWEN AAN DE TOP
86 RECEPT
88 26 PORTRETTEN
38
BEAUTY VAN EEN BED & BREAKFAST
54 VOOR JOU GESPOT
4 | Zij & Zeeuws
inhoud
NO. 57, 2023
INHOUD
Th e ma
(over)leven
Columns 3
19
Welkom Sonja
37 Jan en Patrick 45 Margreet 63 Corien 95 Willy
Rubrieken
20 Psyche - Afweer als overlevingsmechanisme 38 Beauty van een Bed & Breakfast 73 Mode - Op & Top
Lezen
10 Pleegzorg - Samenwerken is het sleutelwoord 26 Portretten - Met liefde aan het bed 48 Gezondheid - De schaamte voorbij 56 Geloven
64 Het leven is niet zo vanzelfsprekend
10
“Vroeger wist ik niet eens dat er pleegzorg was tot ik het zelf nodig had”
74 Maatschappij - Leven na dit leven 80 Buren, collega's én vriendinnen
88 Maatschappij - Vrouwen aan de top
Inspiratie
16 Blijmakers
24 Lekker lezen
54 Voor jou gespot 71
Illustratie
86 Recept
99 Zeeuws gedicht
En ook 7
8
Zeeuwse vrouwenpraet Even bijpraten
62 Bemoedigingslijn van Zij en Zeeuws 91
Sing a song - Avond van lofprijzing en aanbidding
97 Een proefabonnement op Zij en Zeeuws 98 Volgende keer en colofon
Zij & Zeeuws | 5
Uit de praktijk ‘Afweer als overlevingsmechanisme’ Niemand houdt van pijn. Zodra we iets voelen, willen we dat er iets aan gedaan wordt. Een pleister. Een pijnstiller. Iedereen heeft wel een verbandtrommel in huis en een medicijnkastje vol potjes en flesjes. Maar er bestaat ook zoiets als psychische pijn. Dat ervaren we als we worden afgewezen, geminacht of niet worden begrepen. En zo is er nog een hele rij. Al die dingen kwetsen ons tere zieltje en zorgen voor onaangename gevoelens. Die willen we natuurlijk niet en ook dan grijpen we naar een EHBO-trommel, want die hebben we allemaal, zonder dat we het weten: een doos vol afweermechanismen. Onaangename gevoelens en zelfs onaangename herinneringen kunnen we afweren, wegduwen, aanpassen of verdraaien. We hebben een heel scala aan mogelijkheden en de meeste daarvan gebruiken we zonder dat we het doorhebben. Het zijn onbewuste processen. Kleine kinderen doen dit al, want onaangename ervaringen kunnen we al hebben in onze babytijd.
Overleven
Die afweermethodes helpen ons om
denken dat hun ouders goed zijn en
Of omdat je er mensen mee kunt
door te kunnen gaan met ons leven.
zijzelf slecht. Op die manier voelt
afstoten. Of omdat het je persoonlijke
Ondanks het feit dat we afgewezen
de wereld nog een beetje veilig.
ontwikkeling belemmert. Want
worden of zelfs gepest of misbruikt.
Maar het kan zich ontwikkelen
afweermechanismen kunnen in
We houden onszelf een beetje - of
tot een destructieve zelfhaat. Je
bepaalde situaties helpend zijn, maar
heel erg - voor de gek om er niet
wordt je eigen vijand en dan wordt
wanneer je ze altijd blijft gebruiken,
aan onderdoor te gaan. Sommige
het wel erg moeilijk om jezelf te
drijf je weg van je gevoelens en van
vormen van afweer helpen maar
beschermen.
wie je eigenlijk zou kunnen zijn. Je
een tijdje. Dan zijn er nieuwe nodig.
blijft als het ware zitten in een veilig
Veilig holletje
holletje, terwijl er een hele wereld
Ik zal een aantal afweermechanis-
te ontdekken is. Afweer beschermt,
hangen in kinderlijke en volwassen
men gaan noemen met voorbeelden
maar het belemmert ook.
manieren van afweer. Anderen
erbij. Wees niet verbaasd als je ze
ontwikkelen zulke sterke afweer-
bij jezelf herkent. Het kan namelijk
mechanismen dat die zich juist
zijn dat je – zonder dat je het weet
tegen hen gaan keren. Een bekend
– bepaalde tactieken hanteert, die
is vermijding. Als het ergens
voorbeeld: kinderen met foute
eigenlijk niet zo handig zijn. Omdat
onaangenaam is, blijf je daar zoveel
ouders kunnen hardnekkig blijven
je jezelf daarmee voor de gek houdt.
mogelijk van weg. Als dat tenminste
Helaas komt niet iedereen tot dat inzicht. Er zijn mensen die blijven
20 | Zij & Zeeuws
Vermijding
De simpelste vorm van afweer
psyche
Cocky Minderhoud is psycholoog op het platteland van Walcheren. Ze deelt ervaringsverhalen uit de praktijk en geeft daarover achtergrondinformatie. www.cockyminderhoud.nl
kan. Want sommige situaties of personen zijn niet te vermijden. En dan heb je andere manieren nodig om te overleven.
“Afweer beschermt, maar het belemmert ook”
Ontkenning of loochening van de realiteit
vorm van afweer. Mensen kunnen
onszelf of tegen anderen, terwijl we
zich dan de gruwelijke gebeurte-
diep van binnen weten dat het niet
Deze kennen we allemaal. Kleine
nissen niet meer herinneren, wat
klopt?
kinderen gebruiken hem veel. Mijn
hen helpt om door te kunnen gaan
kleinzoon van bijna drie weet dat
met leven. Helaas kan de afweer
hij bij ons in de tuin rode of oranje
af gaan brokkelen en komen de
tomaten mag plukken, maar geen
herinneringen, samen met de nare
op iemand, tegen wie we niet op
groene. Toch kan hij het soms niet
gevoelens, tevoorschijn door middel
kunnen, bijvoorbeeld onze leiding-
laten om zo’n verboden, gifgroene
van nachtmerries en herbelevingen,
gevende. Als we dan thuiskomen,
vrucht te plukken. ‘Is owanje’,
waardoor de kwaliteit van leven
blaffen we onze kinderen af. Of een
beweert hij dan tegen beter weten in.
toch weer wordt aangetast.
ander onschuldig schepsel. We
Verplaatsing
Ook een heel bekende. We zijn boos
verplaatsen onze boosheid naar
Bij zo’n kind heeft het iets schattigs.
Rationalisering
iemand die ons geen kwaad kan
Als we iets doen, waarvan we weten
doen. Heel begrijpelijk, maar niet zo
doen. Hoe vaak hoor je mensen niet
dat het niet klopt, kunnen we gaan
fraai.
beweren dat ze iets ‘helemaal niet
ontkennen, zoals mijn kleinzoon
erg vinden’ terwijl het tegendeel
dat deed. Maar volwassen mensen
waar is. Zo houd je jezelf groot naar
gebruiken meestal slimmere
anderen toe en nog erger: je houdt
methodes. Zij geven een andere
de schuld bij de ander leggen. Als
jezelf voor de gek.
betekenis aan hun gedrag. Zoals
dingen misgaan, als je fouten maakt,
Je weet dat hij niet anders kan. Maar veel volwassenen blijven het
Projectie
Heel simpel gezegd is projecteren:
politici die geconfronteerd worden
als je je slecht gedraagt, het ligt altijd
Verdringing
met hun eigen leugens. ‘Ik heb
aan iets of iemand anders. Meestal
Bij verdringing gaan we nog een
er geen actieve herinnering aan’,
gebeurt dit onbewust en hebben
stapje verder. We beweren dan niet
beweren ze dan. Daarmee nemen ze
mensen niet door dat ze projecteren.
alleen meer dat we iets niet erg
heel listig afstand van hun daden en
Ze geloven het echt. Iedereen doet
vinden, maar we geloven het ook
kunnen ze zichzelf een goed mens
het wel eens, maar mensen die het
echt. Het gevoel van afwijzing wordt
blijven vinden. Met rationaliseren
heel vaak doen, zijn niet in staat
verdrongen en zo houden we ons
kun je ook een positieve draai geven
om fouten of kwetsbaarheden bij
zelfbeeld overeind. Bij trauma’s is
aan je daden. ‘Ik bedoelde het goed.’
zichzelf te zien. Dat zou voor hen te
verdringing een veel voorkomende
Hoe vaak zeggen we dat niet tegen
confronterend zijn.
Zij & Zeeuws | 21
4
PORTRETTEN
Met liefde aan het bed tekst Arine de Visser en Keetie Verschoore, fotografie Klazien Dijkhuizen www.kgnfotografie.nl
Hoe kwetsbaar is het leven als je ziek wordt en je niet meer in de kracht
staat waarin je gewend was te staan. Alles verandert, je wordt afhankelijk van artsen, verpleegkundigen,
behandelingen en medicijnen. In
deze serie gaan we in gesprek met de mensen die dan voor je klaar
staan, die naast je staan, een stukje met je meelopen. We spreken met
vier verpleegkundigen. Allemaal met hun eigen vakgebied, hun eigen
verhaal, hun eigen drijfveren om dit
werk te doen. Hoe houden ze dit vol, waar halen ze kracht vandaan als
ze mensen op hun meest kwetsbare moment zien?
26 | Zij & Zeeuws
portretten
Zij & Zeeuws | 27
BB & beauty van een
Aan de rand van Koudekerke staat ‘t Veersch Logement, de B&B die
Matty samen met haar man runt. Sinds 2020 wonen zij hier met hun twee nog thuiswonende kinderen. Naast de B&B hebben ze ook een
guesthouse, waar de gasten volledig zelfvoorzienend kunnen verblijven.
tekst Jeanine Kwant, fotografie Klazien Dijkhuizen www.kgnfotografie.nl
38 | Zij & Zeeuws
bed & breakfast
Zij & Zeeuws | 39
De schaamte voorbij Jarenlang worstelde ik met ernstige psychische problemen. Voordat ik hulp
zocht heb ik lang gedacht dat ik het alleen wel kon oplossen en hoopte ik dat het vanzelf over zou gaan. Ik schaamde me voor mijzelf en mijn problemen
en wilde niet bij ‘die groep mensen’ horen die als ‘zwak’ gezien wordt. Ik was
niet gek of gestoord. Juist het steeds uitstellen van het zoeken naar hulp heeft mijn problemen zoveel groter gemaakt. Uiteindelijk kwam ik terecht in een situatie waarvan ik dacht nooit meer uit te komen.
tekst Eline Hollebrandse
48 | Zij & Zeeuws
gezondheid
In totaal ben ik bijna drie jaar opgenomen geweest in de GGZ. Het grootste
gedeelte op een gesloten afdeling. Dit is de meest heftige periode van mijn leven geweest. Dat ik hier nu weer kan en mag functioneren als moeder
en inmiddels zelf therapeut mag zijn zie ik als een wonder van God. Dit is
tegelijkertijd ook de reden dat ik jou wil aanmoedigen om je uit te spreken,
wel hulp te durven vragen en niet alleen te blijven worstelen. Schaamte is zo
onterecht. Afgelopen jaren is het aantal mensen met psychische problemen gestegen. Uit onderzoek van NEMESIS* blijkt dat bijna de helft van de
Nederlandse volwassenen (48%) ooit een psychische aandoening heeft gehad. Wat maakt dat er toch nog zoveel psychisch lijden onbespreekbaar blijft en mensen het zo moeilijk vinden om juist dit lijden bespreekbaar te maken?
Niet gek
Op jonge leeftijd had ik, naast een heel
ook nooit steun gekregen in wat ik voelde en dacht. Het is
en was ik chronisch moe. Dit zorgde
kunnen het niet ‘ruiken’, terwijl gezien en gehoord worden
laag zelfbeeld en depressieve gevoelens, ook diverse lichamelijke problemen
ervoor dat ik als jongere moest stoppen met mijn opleiding. Ik kan me nog
herinneren dat op mijn 18e een huisarts tegen mij zei dat het waarschijnlijk goed zou zijn om hulp te gaan zoeken. Ze
vermoedde dat ik meer nodig had dan
alleen lichamelijke zorg. Ik weet nog dat mijn eerste gedachte was: “Maar ik ben
niet gek!” In mijn directe omgeving heb ik veel gezien van ernstige psychische problemen en ik wilde daar absoluut niet bij horen. Ik heb er nooit met
iemand over gesproken en zodoende
belangrijk om je ervan bewust te zijn dat mensen er niet
voor je kunnen zijn als je niet deelt waar je mee worstelt. Ze essentieel is in het doorstaan van psychisch lijden. We
hebben elkaar nodig en ik geloof dat God niet voor niets mensen aan elkaar geeft om er voor elkaar te zijn. Jezus
Zelf laat ons in de bijbel zien hoe ontzettend bewogen Hij is
met mensen die lijden. Het pad van mentale problemen kan zo eenzaam zijn. Nu zou ik willen dat ik toen wel hulp had
aanvaard. Mijn visie is inmiddels: hoe eerder je kunt delen
en hulp zoekt hoe minder diep overlevingspatronen zitten.
Hoe korter chronische stress aanwezig is hoe minder groot de kans op schade in brein en lichaam is. Des te beter zijn
klachten te behandelen. Ik geloof dat het onnodig langer en dieper lijden voorkomt als je op tijd mensen om je heen in vertrouwen neemt en de juiste hulp krijgt.
Zij & Zeeuws | 49
Wees niet bang, want ik kom jullie goed nieuws brengen dat het hele volk met grote blijdschap zal vervullen. ( Lucas 2 : 10 ) tekst Arenda van der Maas
56 | Zij & Zeeuws
geloven
WEES NIET BANG 2023 was een jaar van superlatieven. In Turkije en Syrië vond een grote
aardbeving plaats met tienduizenden
doden. De Oekraïne startte een uiterst
Dat was Jezus, de Zoon van God, geboren in Bethlehem. Bijna 2000 jaar geleden in een onbelangrijk land, dat Palestina heette. Zijn leven was een wonder.
moedig tegenoffensief tegen de
Herders hoorden het eerst over Hem.
binnen en zaaide dood en verderf.
De engel zei: “ Wees niet bang, want ik kom jullie
Russen. Op 7 oktober viel Hamas Israël Een ongeteld aantal immigranten die de EU probeerden te bereiken, kwam
om het leven. Koning Charles III werd eindelijk gekroond. Koning Willem
Alexander bood namens een deel van
goed nieuws brengen dat het hele volk met grote vreugde vervullen zal.” (Lucas 2: 10) Typerende woorden voor engelenverschijningen. De boodschap was niet alleen voor de herders bedoeld, maar voor het hele volk van Israël.
de Nederlandse regering zijn excuses
De situatie van de herders en het volk van Israël
kosten van het levensonderhoud
eeuwenlang geen profetie meer geweest. De
aan voor het slavernijverleden. De
stegen ongekend hard. De polarisatie in de maatschappij steeg enorm.
zag er niet bepaald rooskleurig uit. Er was al mensen zaten met elkaar in duisternis en schaduw van de dood ( Lucas 1: 78, 79). Het leek alsof de Messias nooit meer zou komen.
December is in de reclamefolders een sprookjes-
Het was donker in de nacht dat Jezus geboren werd.
maand. Sprookjes vertellen een verhaal dat te mooi
De mensen sliepen, of ze hadden de handen vol aan
is om waar te zijn. Een groot deel ervan is niet echt
hun dagelijkse problemen. Lijkt dat misschien op de
gebeurd. Wat wij in 2023 meemaakten, is wél echt
omstandigheden waarin jij je bevindt? Zorgen over
gebeurd, dus het was geen sprookje. Wie nadenkt
je werk, je gezin, je gezondheid of je relatie. Zorgen
over het leven moet toegeven dat er geen volmaakte
over de wereldproblematiek, de vluchtelingencrisis.
maanden voorbij vlogen. Er waren teveel oorlogen,
Is er wel ruimte en tijd om uit te zien naar Jezus`
teveel rampen, teveel vluchtelingen, teveel zieken en
komst?
doden. Teveel narigheid. We konden met z'n allen het
Op bevel van de Romeinse keizer Augustus was er
tij niet keren en de wereld niet redden.
een volksverhuizing op gang gekomen (Lucas 2: 1). Het was de bedoeling van de keizer om de hele
Eén Mens is het gelukt om het volmaakte tot
wereld bekend te maken hoeveel onderdanen hij
uitdrukking te brengen. Mens-zijn uit te beelden
had. Maar God bestuurde het zo dat de hele wereld
zoals God dat bedoeld had. Wie Hem hier op aarde
te weten zou komen dat de grote Redder geboren
ontmoette, had dat gelijk in de gaten. Hij was anders
werd op een plaats die Hij al eeuwen eerder
dan alle anderen.
uitgekozen had.
Zij & Zeeuws | 57
64 | Zij & Zeeuws
interview
Het leven is niet zo vanzelfsprekend Tim Keller schrijft dat lijden rechtvaardig is omdat het een gevolg is van de zonde, van de keuze tegen God. En onrechtvaardig
omdat God de wereld anders heeft bedoeld en omdat lijden in een specifieke situatie niet eerlijk is. Er is geen verklaring voor specifiek
lijden, daarom bestaat de waaromvraag. Wat kan het leven vragen
geven. Als de wens om een gezin te stichten groot is en blijft groeien, maar niet in vervulling gaat bijvoorbeeld. De podcast van Zij en Zeeuws ging erover en dit artikel ook. Lees en leef mee met het verhaal van Jan-Willem en Sandra. God is groot.
tekst Kristine de Regt, fotografie Arie Jongman www.defotograafonline.nl
Zij & Zeeuws | 65
Buren, collega’s én vriendinnen!
BUURVROUW •
janneke
BUURVROUW •
wilma
Janneke Roos (40), woont ruim negen jaar aan de
Wilma van der Slik (52), is sinds ruim drie jaar
Oostdijk in Middelharnis. Ze is single en werkt als
de buurvrouw van Janneke aan de Oostdijk. Wilma
verpleegkundige op de afdeling
is getrouwd, moeder van vier kinderen en werkt
neurologie-cardiologie van het Van Weel-Bethesda
in de centrale keuken van het Van Weel-Bethesda
ziekenhuis in Dirksland.
ziekenhuis in Dirksland.
tekst Jolanda Driesse, fotografie Arie Jongman www.defotograafonline.nl
80 | Zij & Zeeuws
buurvrouwen
Janneke: “Aan een enkel woord hadden we genoeg om elkaars emoties in deze intense periode te begrijpen”
Zij & Zeeuws | 81
(Over)leven… Ut leven is soms moeiluk, de holven bin zoa hroat Z’ overspoele eal je wezen, je voel je zoa in noad Ravijnen bin zoa diepe, de kloove liek zoa lank Je worstelt in je ploetert, soms tehen wil in dank Ma ineans schient dan de zunne, krieg je je leven trug Je weet nie mi precies wannear, de omslag hieng zoa vlug Bedank dan steeds de Vôdur, al hieng dur zoavee fout, Ie zal de wegt wee wieze, omdat Un van je oudt.
tekst Heleen de Koning
Zij & Zeeuws | 99