Interview met Lut Celie

Lut Celie, misschien wel de bekendste psychotherapeute van Vlaanderen en meter van het project ‘Sokken van de Olifant’, pleit voor beter luisteren naar onze kinderen en vooral om ECHT naar ze te kijken. Iets wat zij dagdagelijks met haar team doet in haar expertisecentrum DE BLEEKWEIDE in Gent (Vlaanderen). Honderden jongeren & kinderen werden en worden door haar team begeleid.

Pure Child Magazine had een diepgaand, verhelderend gesprek met deze gedreven pionier over haar missie en die van haar team, haar doorgedreven onderzoek in en met scholen. Een gesprek waarin niet alleen problemen worden geanalyseerd, maar ook veel oplossingen worden aangedragen vanuit verfrissende, nieuwe visies. Ze ontwikkelde ook een methode voor scholen onder de titel ‘Emotionele Remediëring’ of ER.

Magdalena: Lut, nog niet iedereen kent jou... kun je ons iets vertellen over jouw passie?

Lut Celie: Misschien is het nuttig om eerst naar de oorsprong van het ontstaan van mijn passie te gaan en dat is het overlijden van mijn papa op jonge leeftijd. Daardoor ben ik me beginnen richten op kinderen die ook een verlieservaring meemaken. Niet zozeer door te gaan focussen op de signalen of symptomen en daar dan symptomatisch op te reageren, maar op zoek te gaan naar een dieper niveau, de behoefte om echt gezien te worden, bijvoorbeeld. Ik durf te stellen dat daaruit mijn passie voor het begeleiden van jongeren is ontstaan en ook vanwege het feit dat ik mij toen als jong meisje eenzaam en alleen heb gevoeld en geen gereedschappen had om steun te vragen.

Ik doe psychotherapeutisch werk. Nog niet zo lang geleden schreef ik vanuit de vakgroep Orthopedagogiek een masterthesis rond Emotionele Remediëring. Ik verbind al die domeinen met elkaar en we begeleiden kinderen en jongeren met een heel team. De kinderen zijn in onze therapieruimte onze gidsen. Zij zijn zelf ‘expert’ in wat ze nodig hebben. Met hun wijsheid ga ik aan de slag. Ik zoek samen met hen naar antwoorden, na zorgvuldig te hebben geluisterd. Ikzelf kom dan niet met het ultieme antwoord of advies. Het is een gezamenlijk proces.

M: Je boek ‘Zie mij’ had een geweldige impact op mij. In het boek staat een geweldige inleiding, waarin je jezelf meteen tot de leerkracht en de ouder richt. Kun jij voor onze lezers de essentie weergeven?

Lut Celie: Die zin ‘Zie mij’, kan vertaald worden als ‘Zie mij echt’. Want meestal is wat we zien bij het kind niet wat het kind bedoelt. ‘Zie mij echt’ is een oproep om op een authentieke manier naar kinderen te leren luisteren. Ook al is het moeilijk, ook al is het een verhaal dat we niet echt willen horen. Het is toch belangrijk om goed te luisteren, zodat we kunnen ontdekken wat er speelt in hun verhaal. Het is ook het verhaal van deze samenleving en hoe ze deze ervaren, en waarbij wij als volwassenen op zoek gaan om alle signalen die ze geven te diagnosticeren, te categoriseren en zelfs te stigmatiseren. En dat vind ik zo jammer, want het lijkt wel of wij collectief blind zijn voor de echtheid van de kinderen en ze als gevolg daarvan in een hoekje willen wegzetten Daarom de oproep: laten we met zijn allen écht kijken wat deze generatie nodig heeft, want de manier waarop we het nu doen, willen zij niét meer mee. Ze hebben het gehad met wat wij hen reeds generaties lang voorschotelen. Ze vragen m.a.w. om met een andere, frisse visie te komen.

Terwijl ik deze woorden uitspreek, voel ik hoe hard ze dit nodig hebben. Ik voel de nood om aan anderen het bewustzijn dat er iéts moet gebeuren door te geven, want zoals we nu bezig zijn klopt niét: ze zijn niét ziek. Ze zijn gezond, geven gezonde signalen en verwachten van ons als volwassenen dat we dat zien. Dat vergt natuurlijk een aantal kwaliteiten van ons, maar voornamelijk het onvoorwaardelijk aanvaarden van hun behoeftes en waarden, onvoorwaardelijke liefde voor hen, alle mogelijke oordelen ten opzichte van hen loslaten, … Dit zijn in essentie de oproep en de achterliggende factoren die ik in dit boek breng. Ik stel ook vast dat de bodemzuurd. Zowel op micro- als macroniveau door oorlogen, crisissen, echtscheidingen … noem maar op. Er gebeurt gewoon heel veel in hun leven. Wij zijn ook niet gebaat bij het laten opgroeien van een generatie waarvoor we geen aandacht hebben. Dat is onzinnig!

M: Zou er op scholen moeten worden onderwezen hoe leraren met hun emoties kunnen omgaan, ook al zijn ze ‘geen therapeuten’?

Lut Celie: Het Kinderrechtencommissariaat geeft aan dat één op de drie kinderen niet meer bij zijn beide ouders leeft. Veel achtergebleven emotionele pijn krijgt te weinig zorg en te weinig aandacht. Het worden onverwerkte verlieservaringen die zich, vaak jaren later, tonen in moeilijk gedrag. Ik merk dus inderdaad dat de onderwijskoepels en beleidsstructuren zich voornamelijk focussen op loutere kennisoverdracht, omdat het algemeen kennisniveau achteruit zou gegaan zijn. Wat men niét ziet, zijn de overvolle rugzakken waarmee kinderen naar school komen, de over gedaan wordt en zelfs geminimaliseerd.

Onderzoek wijst uit dat voor het beleid emotie ondergeschikt is aan de ratio. Op emotie zit in onze samenleving trouwens heel wat oordeel. Dit is een zéér belangrijk item, een prioriteit, die wij als therapeuten goed begrijpen en meenemen in onze projecten zoals bijvoorbeeld ‘Emotionele Remediëring’. Onderzoek toont ook aan dat ‘cognitieve remediëring’ zonder ‘emotionele remediëring’ gewoonweg niét werkt. Op scholen begrijpt men niet dat een kind met onderdrukte emoties, waar het geen uiting aan kan geven of geen woorden voor vindt, niet optimaal kan functioneren.

M: Als leerkracht kun je daarin zelf ook een voorbeeld zijn. Zelf had ik als juf geen enkele moeite om persoonlijk verdriet te tonen aan de kinderen. Wat je dan van hen terugkrijgt is fenomenaal, want je toont dat ook dìt deel uitmaakt van het leven...

Lut Celie: Dat is toch een krachtige boodschap voor hen, niet? We weten hoe destructief onderdrukte emoties kunnen zijn en hoe dit meestal resulteert in onaangepast gedrag. Met als gevolg dat het kind dan een diagnose krijgt, waardoor we nog verder van huis zijn. Nu merk ik wel dat scholen ons steeds meer durven aanspreken met betrekking tot dit onderwerp. We zijn wat dat betreft misschien op de goede weg.

M: Meestal dragen kinderen ook onverwerkte emoties mee van hun ouders?

Lut Celie: Ooit zei iemand tegen mij dat het mooiste geschenk dat kinderen ons als volwassenen kunnen geven erin bestaat dat ze ons verleden mee helpen ‘zuiveren’.

M: Bijna iedereen zit met trauma’s opgezadeld, meestal doorgegeven van generatie op generatie. Meteen een reden om als volwassene aan jezelf te werken...

Lut Celie: Uiteindelijk is het een oproep om te mogen zijn wie we in werkelijkheid zijn en geen soort ‘afkooksel’; een vorm van conditionering. Dat je kan en mag zijn en dat hoe je in het leven staat volledig klopt met wie je bent en dat vol ledig kunt verankeren op een dieper niveau. Dit proberen we ook duidelijk te maken aan kinderen in een thema dat wij in het boek ‘Rollenkinderen’ noemen. Dit speelt zeker mee in echtscheidingen, waar het kind verschillende rollen speelt wan- neer het bij papa of mama woont. Zo is er de anekdote van een 19-jarige, die mij vertelde dat hij perfect wist hoe hij zich in verschillende situaties moest gedragen. Dit toont aan hoe ver sommigen van zichzelf zijn verwijderd.

M: Zou het ontkennen van jezelf ook de oorzaak kunnen zijn van een burn-out?

Lut Celie: (voorzichtig) Er lijken inderdaad indicaties in die richting te wijzen. Het ontkennen van jezelf kan desastreuze gevolgen hebben, zoals uitputting. Burn-out bij kinderen is echter een geladen onderwerp. In onze praktijk maken we soms gevallen mee van kinderen die geen drie stappen meer kunnen zetten, omdat ze volledig emotioneel zijn uitgeput. Een vechtscheiding die nog jarenlang sporen nalaat, een tegenslag of niet kunnen voldoen aan bepaalde verwachtingen, kunnen allemaal plots voor een catharsis zorgen.

M: Je schrijft in je boek ook over de gevolgen van vechtscheidingen?

Lut Celie: Ik heb geen oordeel over het scheiden zelf, maar ik dring er wel op aan dat kinderen na eender welk soort echtscheiding, kunnen blijven rekenen op onvoorwaardelijk ouderschap. Men wordt ex-partner, maar men wordt niet ex-ouder. Voor een kind splijt de bodem bij een echtscheiding, het verliest zijn gevoel van veiligheid en komt in een soort chaos terecht. De kunst is dus het kind nog steeds verbondenheid te laten voelen. Ik zetel mee in een multidisciplinaire werkgroep (initiatief van rechters) , samengesteld uit advocaten, rechters en bemiddelaars om de rechten van het kind te vrijwaren binnen die problematiek. Rechters worden verondersteld het kind te beschermen en zij willen weg van het ‘strijdmodel’ naar het ‘consensusmodel’. Na een scheiding een goede ouder blijven is een uitdaging, want we werden bedrogen en zijn boos op elkaar. Maar dat mag geen invloed hebben op onze rol als ouder.

M: Dat lijkt me voor de ouders in kwestie een ideaal moment om een parcours van persoonlijkheidsontwikkeling te volgen?

Lut Celie: (enthousiast) Dat geldt voor alle moeilijke momenten in het leven: een groeikans zien, waarbij je wordt uitgenodigd naar jezelf te kijken. We vragen inderdaad in onze trajecten soms aan ex-partners om naar hun emotionele pijnen ten opzichte van de andere partner te durven kijken en deze volledig te (durven) uiten, ook al is het explosief en er ruimte aan te geven.

Dit doet me ook denken aan een vrouw, die in haar basisgezin een zorgende rol op zich had genomen, waarbij ze dat onbewust ging doen in haar persoonlijke relaties en daarbij zichzelf meestal vergat en ze steeds op de andere was gericht. Ze moest dus opnieuw leren zorg te dragen voor zichzelf in relaties. Dat heet groeien!

M: Ligt de oorzaak van dergelijk beperkend gedrag meestal in de kinderjaren?

Lut Celie: In onze kindertijd installeren we veel zaken in onszelf, zoals overlevingsmechanismen, patronen, enz. Zelf werd ik me daar gelukkig snel bewust van. Wij zijn een generatie die dat heeft kunnen leren. Mijn moeder bijvoorbeeld heeft die kans niet gehad. Dit is meteen een uitnodiging om een soort bewustzijn te scheppen waarin mensen zich bewust worden van wat er gaande is en kan gebeuren in de kindertijd.

M: Volgens mij wijzen de huidige kinderen, ons al regelmatig op die mechanismen, die onbewust door de huidige opvoedende generatie worden doorgegeven?

Lut Celie: Ja, enerzijds ben ik over deze ‘beweging’ ook optimistisch, dat dit ook gebeurt. An- onderzoekscijfers en dat maakt me dan weer bezorgd. Dat bijvoorbeeld 20% van onze schoolkinderen méér ondersteuning nodig heeft in het basisonderwijs. Velen vloeien af naar het bijzonder onderwijs, terwijl diagnoses van depressies e.a. de pan uit swingen. Dan zeg ik: ‘Stop met onderzoek te doen, diagnoses te stellen en labels te geven!’ Dit laatste wordt beleidsorganisaties meestal naar voor geschoven als oplossing, maar daar knelt volgens mij het schoentje niet. Méér zien en luisteren en vooral de krachten bundelen met mensen zoals Dr. Binu Singh, die prachtig werk doet en pleit voor een andere aanpak.

Het leidt steeds naar de basisbehoefte van het kind om zichzelf te zijn, ook al komt het bijvoorbeeld uit een oorlogsgebied. Als het kind een warme thuis heeft gehad zal het over een stevige bodem beschikken om beter met eventuele trauma’s of verlieservaringen om te kunnen gaan.

M: Merken jullie ook in de praktijk een toename van kinderen en jongeren met genderdysforie en hoe komt dat?

Lut Celie: Het is een thema dat heel actief leeft en in alle opzichten meer nodig heeft dan enkele losse uitspraken. Wat wel vaststaat is dat veel jongeren zich aanmelden met heel concrete vragen of worstelingen over hun genderidentiteit of geaardheid (want dat zijn twee aparte thema’s). Onze focus blijft om die zoektocht zo authentiek mogelijk te laten ontvouwen. Plek geven om te mogen zijn, om te mogen landen, om te mogen ontdekken. Meer gelaagd en meer verdiepend dan enkel in hokjes, ook hierin. Want in wezen zijn kinderen en jongeren - meer dan ooit - op zoek naar thuiskomen, naar aarden: in hun eigen lichaam, in betekenisvolle relaties, in wie ze zijn binnen deze bredere maatschappij. Misschien ligt daar wel de toename. Dat kinderen en jongeren meer actief zoeken naar bodem, naar een leven dat geleefd wordt vanuit hun authentieke binnenkant, vrij van kaders of verwachtingen die te weinig ruimte bieden voor échte ontplooiing.

M: Jouw organisatie ‘De Bleekweide’ stelde een programma samen voor scholen, om kinderen met signaalgedrag reeds in een eerste fase te kunnen opvangen. Is dit nog steeds beschikbaar?

Lut Celie: Jazeker, dat is nu zeer actueel. Het past in het kader van ons programma Emotionele Remediëring waarin we handvaten aanbieden aan leraren en ze worden gecoacht om signalen op te merken en ze leerlingen leren hun emoties op een constructieve manier te uiten. Dit project wordt omkaderd door onderzoek vanuit de vakgroep Orthopedagogiek (UGent). Meer info: www.bleekweide.be of via mail op info@bleekweide.be

M: Bedankt voor dit interview en het prachtige werk dat je doet!

L: Jullie ook bedankt. Ik vond onder gelijkgezinden.

Lut Celie schreef samen met het team van de Bleekweide de boeken:

Zie mij - Uitgever: Lannoo

ISBN: 9789401487276

Anders kijken en luisteren naar kinderen en jongeren - Uitgever: Angele

ISBN: 9789022337011

Zie en beluister

PURE CHILD interviewt Lut Celie