HIZ 8

Hongarije in Zaken inZaken.eu

Zomer 2007

Hongarije

Editie: 8 - â‚Ź 5,80

Boedapest, modern door samenwerking

Duurzaamheid biedt kansen voor ondernemers De smaak van Hongarije dringt door in Nederland Praktische tips voor de omgang met Hongaren Interview met: Hongaarse producten specialist Antonie Kamerling vertolkt hoofdrol in Hongaarse “Roadmovie�

Interessante lezersaanbiedingen Uitgave ter bevordering van de internationale samenwerking met Hongarije

HONGEST REIZEN heeft een aanbod dat recht doet aan de veelzijdigheid van Hongarije.

Wij verzorgen diverse rondreizen met de bus of met uw eigen auto, groepsreizen, kuurreizen, hotelreizen, vliegreizen, wellnessreizen, stedenreizen, zakenreizen en helpen u ook aan een geschikte vakantiewoning in Hongarije.

HONGEST REIZEN is een daadkrachtige reisorganisatie die gespecialiseerd is in reizen naar en van Hongarije.

Hongarije is het land van de poesta’s, de zigeunermuziek, de pracht en praal van Boedapest, het romantische Balatonmeer, de vele kuuroorden, de uitgestrekte wijnstreken, de prachtige landschappen, zon, strand en vele gezellige terrassen.

Met reisbureau’s in Nederland ( Goor ) en Hongarije ( Boedapest ) heeft HONGEST REIZEN alle ingrediÍnten in huis om u een onvergetelijke vakantie te bezorgen.

Ook voor uw zakenreizen vindt u in HONGEST REIZEN een vertrouwde partner.

Met onze hotels verspreid over heel Hongarije staan wij borg voor kwaliteit en service, u vindt dan ook altijd een hotel van uw keuze in de streek die u wilt ontdekken.

Wilt u reizen per vliegtuig, per luxe touringcar of met eigen vervoer?

U boekt wat u wilt bij HONGEST REIZEN! Wist u dat u al vanaf â‚Ź 29,00 inclusief luchthavenbelasting, vliegt naar Boedapest vanaf Amsterdam en Brussel?

HONGEST REIZEN Schoolstraat 122 7471 XA GOOR Tel: 0547-275908 www.hongestreizen.nl

Media Management is een afstudeerrichting binnen de hbo-opleiding Technische Bedrijfskunde.

Je wordt opgeleid tot bedrijfskundige, maar het accent ligt op media-industrie.

Wil je meer informatie over Media Management?

Of heb je een bedrijf in de mediasector en heb je interesse om een excursie of gastcollege aan te bieden? Neem dan contact op met: Martijn Brouwer, m.brouwer@avans.nl

Meer informatie op: www.avans.nl

In deze uitgave Colofon Uitgever: Hongarije in Zaken ing. Hidde van Erp e-mail: hiz@publisherpartners.com Bladmanagement en realisatie: PublisherPartners Vormgeving: Muhammed Ali Tahtali Redactieteam: Leendert Vree Hidde van Erp Muhammed Ali Tahtali Dionne Vugs (sales) Sebastiaan Stribos Correspondenten: M谩ria Ballendux-Bogyay (taal-cultuur) Tom de Smet (culinair) Karin Gabor (zakelijk) Michel Daenen (zakelijk) Henk Nijhof J贸zsef T贸th (zakelijk)

Correspondentie adres: Hongarije in Zaken Luchthavenweg 81.139 5657 EA Eindhoven Tel.: +31 (0)40-841 65 23 Fax: +31 (0)40-848 49 30 e-mail: hongarije@inzaken.eu Aan dit nummer werkten verder mee: B. Ballendux M. Brouwer P. Gillissen F. van der Biezen

Boedapest, modern door samenwerking Duurzaamheid biedt kansen voor ondernemers in Hongarije

10

Midden- en Oost-Europa Grafisch design: Hotspot voor ontwerpbureaus

14

Nieuws uit de Media

17

Interview: met Hongaarse producten specialist

18

Historie: Tijdvak van de Turken

20

De smaak van Hongarije dringt door in Nederland

22

Interview: met Hotel Touring Boedapest

27

Matchmaking

28

Hungarian Business Network

29

Hoe om te gaan met Hongaren?

30

Nederlands-Hongaarse Kamer van Koophandel

33

Kleintjes

34

Copyright: PublisherPartners - inZaken.eu juni 2007. Niets uit deze opgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd of anderszins toegepast worden. Aan de genoemde getallen, percentages en gebruikt fotomateriaal in deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

Disclaimer: Hongarije in Zaken besteedt de grootste zorg aan het samenstellen van het magazine, maar de auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikelen en de adverteerders voor de inhoud van advertenties. Hongarije in Zaken kan op geen enkele wijze verantwoordelijk gehouden worden voor de gevolgen die kunnen ontstaan door interpretatie van de beschikbaar gestelde informatie.

Bronnen De uitgevers heeft zo adequaat mogelijk bronnen laten vermelden bij het betreffende materiaal. Wanneer hier onduidelijkheden over ontstaan, neemt u dan direct contact met ons op.

Overzicht: Hongaars verkeersbureau, EVD, Mediafacts, Emerce, www. hongarijevakantieland.nl, The Budapest Sun, The Budapest Property Finder, Economist Intelligence Unit 2005/06, Budapest Business Journal, Vlaams Toeristisch Informatiecentrum voor Hongarije, huntsman.com, resilux, adpic. de, fastcoolcars.com, Airliner.net, ITDH, TourInform Hungary, Havenbedrijf Rotterdam, regering.nl, De Telegraaf, RKnieuws.net, Luchtvaartnieuws, Nellis Gids, ANWB Goud en eigen materiaal.

Copyright漏 voorbehouden PublisherPartners - inZaken.eu

6

14 10 20 22

30

EDMM07

EUROPEAN DIGITAL MEDIA MANAGEMENT

EDMM ’07 Summer School - Budapest Tech In de zomer van 2007 is er een internationale bijeenkomst van studenten uit heel Europa in Boedapest.

Dit evenement, European Digital Media Management 2007, vindt plaats op de Technische Universiteit in Boedapest van 19 augustus tot en met 9 september 2007.

Bij deze grote groep studenten zitten ook vier nederlandse studenten van de opleiding Technische Bedrijfskunde aan de Avans Hogeschool in Tilburg.

Bekijk: www.kmf.hu/edmm voor meer informatie.

GET CONNECTED TO NEW FRIENDS NEW SKILLS AND NEW COUNTRY

De juridische, fiscale, financiële en praktische vraagbaak voor vestiging en de aankoop van onroerend goed in Hongarije.

G

(ISBN: 978-90-74646-30-7) kunt u middels onderstaand bestelformulier bestellen:

Wonen en kopen in H ongarije

- Gisela Bic skey

“Wonen en kopen in Hongarije”

Won en en kop en in Hon garije

Handboek: Wonen en kopen in Hongarije

VOOR DE

Gegevens aanvrager Naam

: ______________________________________________________

Contactpersoon

: ___________________________________________ Dhr. / Mw.

Adres

: ______________________________________________________

P.C. + Plaats

: ______________________________________________________

Tel.

: ______________________________________________________

E-mail

: ______________________________________________________

Het totaal bedrag van 22,45 (19,95 + 2,50 verzendkosten) kunt u als volgt voldoen:

❑

Per automatische incasso Ik machtig hierbij uitgeverij Guide Lines te Voerendaal om éénmalig 22,45 (inclusief verzendkosten) van mijn Nederlandse bank/giro rekening af te schrijven.

Bank/Giro rek.

: __________________________________________

Op naam van

: __________________________________________

Handtekening

: __________________________________________

JURIDISCHE VESTIGING , FISCALE EN PRA KTISCHE WE EN AANKOO GW P VAN ON ROEREND IJZER GOED IN HO NGA

RIJE

Gisela Bic skey

Guide

Lines

Automatische incasso vindt pas plaats als het boek aan u is toegestuurd Het boek kunt u ook via de Nederlandse/ Vlaamse boekhandel bestellen: www.guidelines.nl Kijk voor inhoudsopgave en/of het bestellen van het boek ook op onze internetsite: www.guidelines.nl Wilt u uw Hongaarse huis verhuren kijk op: www.hureninhetbuitenland.nl Gelieve dit bestelformulier op te sturen, te faxen of te mailen aan: Uitgeverij Guide Lines : Postbus 23084 - 6367 ZH Voerendaal (NL) Tel. + 31 (0)45-5754218 Fax. + 31 (0)45-5754535 E-mail: guidelines@planet.nl Internet : www.woneninhetbuitenland.info

Voorwoord Beste Lezer, Met de vakantie in het verschiet sluiten we voldaan weer een drukke periode af waarin we ook nog verhuisd zijn naar een andere kantoorruimte. We hopen nog even toe te komen aan het wegwerken van zaken die al een tijdje “op de stapel” liggen en kijken uit naar een periode van (relatieve) rust. Voor mij persoonlijk is de vakantieperiode weer een mogelijkheid om veel relaties die ik tijdens het uitgeven van dit magazine heb opgedaan eens, zonder deadline, te benaderen voor nieuwe inzichten en verdere zakelijke mogelijkheden. Internationaal ondernemen is een prachtige activiteit maar ook de grafische producties die we vanuit PublisherPartners mogen verzorgen voor collega uitgevers vergt mijn aandacht. Zo kunnen we onze collega uitgevers steeds vaker helpen met hun uitdaging om steeds efficiënter in te kopen, daar is het bij PublisherPartners namelijk ook om te doen.

Hongarije in Zaken is een mooi magazine aan het worden en ook de website en de e-mail nieuwsbrieven worden telkens aangepast om het communiceren nog gemakkelijker te maken. Het concept staat goed en kan steeds verder verbeteren met hulp van jullie als lezer! Steeds meer lezers willen een bijdrage leveren als correspondent. In deze uitgave begroeten we weer een nieuwe correspondent. Drs. József Tóth heten we van harte welkom bij het Hongarije in Zaken team. Verder heeft Barbara Ballendux een leuk stuk over haar bezoek aan Hongarije, vanuit haar opleiding aan de Universiteit van Groningen, in deze uitgave willen plaatsen. Een volgende studiegroep die gaat afreizen naar Hongarije komt van de Avans Hogeschool uit Tilburg. Vanuit de opleiding “Technische bedrijfskunde / Media Management” gaan zijn op summer school in Boedapest. U kunt op de linkerpagina hierover wat meer informatie vinden.

Wellicht bij enkelen van u al bekend komt er in de reeks “inZaken.eu” ook een tweede titel uit in het najaar. Deze nieuwe uitgave “Tsjechië in Zaken” zal binnen hetzelfde concept uitgegeven gaan worden als Hongarije in Zaken.

Een voordeel hierbij is dat een promotiecampagne voor uw onderneming in beide bladen tot zijn recht kan komen en extra op zal vallen. De lezers kunnen uitkijken naar een verbreding van de focus op centraal Europa. Het lijkt ons een goede zaak om meer dan voldoende leuke ontwikkelingen die er plaatsvinden verder te kunnen belichten.

Hieronder hebben we nog wat huishoudelijke mededelingen waarvoor ik met name de aandacht vraag voor het verzilveren van de Vinologics Tegoedbon voor alle abonnees die hier nog geen gebruik van hebben gemaakt.

Deze actie is geldig tot 1-1-2008 en we willen graag dat iedereen de kans krijgt om tijdig contact met ons of met Vinologics op te nemen.

Wij wensen iedereen veel plezier met het lezen van deze achtste uitgave en laat gerust een vraag of reactie achter op onze website: www.hongarije.inzaken.eu. Ook namens ons hele team wil ik jullie graag een fijne vakantie toewensen en wellicht komen we elkaar rondom het Balatonmeer nog tegen!

Met vriendelijke groet,

Winnaars KLEINTJES-actie voorjaar 2007:

Hidde van Erp

R. Daandels B. Sijbenga

uitgever

Hong

arij

S. Fazekas M. van Boxtel

Vinologics tegoedbon Voor alle NIEUWE ABONNEES van Hongarije in Zaken t.w.v. € 5,50

e

magazine

WWW internet

@

e-mail nieuwsbrief

33% voordeel voor KLANTEN van Hongarije in Zaken

Voor alle LEZERS van Hongarije in Zaken geeft Vinologics 10% korting bij aankoop van maximaal 12 flessen

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

5

Boedapest, modern door samenwerking

6

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Een metamorfose, dat is wat Boedapest de afgelopen periode heeft doorstaan. Toch denken veel mensen bij Boedapest aan een grijze, grauwe, Oost Europese stad.

Een stad waar je twintig jaar terug in de tijd gaat. Niets is minder waar. Boedapest is momenteel een van de meest bruisende en culturele steden van Europa. De stad heeft veel geschiedenis en cultuur en sinds de toetreding tot de EU wordt dit alles weer prachtig in ere hersteld. Daarnaast is de stad ook sterk in opkomst in het bedrijfsleven. In dit artikel wordt van een aantal markten het zakelijke perspectief uitgelicht om antwoord te krijgen op de volgende vraag. Waarom op zakelijk gebied samenwerken met Hongarije?

Boedapest gaat mee op de stroom van de moderne tijd en loopt steeds vaker voorop.

Het cliché dat je er geweest moet om het zelf te ervaren werd laatst nog bevestigd.

Toen we eerder deze maand een presentatie mochten bijwonen van een groep studenten die er voor een week geweest was viel ons een “keynote” in de presentatie op. “In Boedapest is nog veel te zien uit de Sovjet tijd” de beargumentering was echter nog verrassender. De hele studiegroep had na een drukke week toch een enorme positieve indruk van Boedapest gekregen. Hierbij was bijna vergeten dat de Russische overheersing alweer achttien jaar voorbij is. Ze kregen een onbeschrijfelijk gevoel bij het rondlopen in deze wel heel bijzondere stad die ruim tweemaal zoveel inwoners heeft dan “hun” hoofdstad.

Margaretha-eiland Achter de noordelijkste brug van Boedapest, de Margaretha-brug, ligt het Donau-eiland Margaretha (Margit-sziget).

Er zijn kuuroorden, sportfaciliteiten, een zwembad, een openluchttheater, een kloosterruïne en een Japanse tuin. In de zomer kun je er een fiets huren of de schaduw opzoeken onder één van de 10.000 oude bomen die er zijn.

Boedapest bewees zich weer met haar rijke culturele erfenis, in monumentale gebouwen, bruggen, villa’s en tuinen.

Je bent nooit ver van een interessant museum, een mooi park of een gezellig restaurant. Kortom, Boedapest heeft steeds meer te bieden en is prachtig herbouwd en wordt steeds verder gerestaureerd om nog meer mensen positief te verrassen.

Niet alleen de Hongaren beschouwen daarom Boedapest als mooiste stad van Europa.

In Boedapest zie je een leuke mengeling van Turkse, Venetiaanse en Jugendstilinvloeden die samengaan met hedendaagse architectuur. Opmerkelijk is bijvoorbeeld het Hilton-hotel waar tussen modern beton en glas een 13e eeuwse Gotische kerk en een 17e eeuwse voorgevel te zien zijn. In de stad zijn meer dan zestig musea, vele theaters, operagebouwen, concertzalen enzovoort.

Deze zijn na de communistische tijd nieuw leven ingeblazen. Nieuw zijn de filmhuizen en galeries. Boedapest heeft ook de naam als festivalstad van Centraal-Europa hoog te houden. Zo is er het grote internationale Sziget festival in augustus.

Hongarije’s hoofdstad ligt in het midden van Hongarije, ongeveer 250 km ten zuidoosten van Wenen. De Donau, levensader van Centraal Europa, deelt de stad in twee delen: Buda en Pest.

Heuvelachtig Buda met z’n middeleeuwse straatjes ligt op de westoever; de boulevards van het mondaine Pest aan de oostkant. Waar je ook bent, het uitzicht is bijna altijd mooi. Beroemd is de Kettingbrug (Széchenyi lánchid) die de beide stadsdelen met elkaar verbindt.

Boedapest bestaat eigenlijk pas sinds 1873. Toen gingen de woonwijk Buda en het historische Óbuda (Oud-Buda) op de westoever van de Donau officieel samen met industrieel Pest aan de oostkant. Veel van het hedendaagse Boedapest werd in die periode gebouwd, waaronder het Parlementsgebouw en de Matthiaskerk. In 1896 kreeg de stad de eerste ondergrondse spoorweg van Europa.

Begin twintigste eeuw was Boedapest al een Europese stad van betekenis.

Twintig procent van de bevolking van Hongarije woont in Boedapest. Boedapest is hiermee duidelijk het centrum van het land. Het Hongaars behoort tot de FinnoUgric-taalgroep waar ook het in onze oren minstens zo vreemde Fins onder valt.

Met Duits of Engels kom je een heel eind, waarbij vooral de jongere generaties een voorkeur voor het Engels hebben.

De tijd dat je in Boedapest je spijkerbroek of panty ruilde voor lokale spullen, is voorgoed voorbij. Het leven in de stad is er intussen niet goedkoper op geworden, maar gelukkig zijn er nog volop artikelen die je nog voordelig kan kopen. Vermijd dan met name de winkels in het toeristische Kasteeldistrict. Belangrijkste winkelstraat is de roemruchte Váci utca in Pest en de brede winkelstraten daar omheen. Hier kun je terecht voor beroemd design, mode, antiek, muziek, juwelen en glaswerk, tegen normale tot hoge prijzen.

Industrie algemeen De industriële groei in Hongarije ligt de laatste jaren rond 8%. Niet in de laatste plaats komt dit door de steeds verdergaande modernisering van de Hongaarse economie. De vraag naar

productiegoederen neemt daardoor sterk toe en dat is goed voor de Nederlandse export naar Hongarije. In 2000 werd er al voor meer dan 800 miljoen euro aan machines vanuit Nederland naar Hongarije geëxporteerd.

De Hongaarse industrie richt zich steeds meer op de export. Ook veel buitenlandse investeerders zetten fabrieken op om van daaruit te exporteren. De industriële sector groeit op dit moment sneller dan de landbouw of de dienstensector en is in feite de motor achter de economische groei. De consumentenelektronica en de auto-industrie zijn de hardst groeiende sectoren.

De industriële productie groeit hard, door de gunstige geografische ligging in Europa en de goed geschoolde arbeidsmarkt. De meeste industrie is geconcentreerd in en om Boedapest. Andere industriegebieden zijn: Borsod: hoogovens, machine-, chemische, glas- en cementindustrie Salgótarján: bruinkolen, metaalwaren, machines, glas Gyöngyös: ligniet, lood, zink en andere non-ferrometalen, cement DorogTokod: bruinkolen, aluinaarde, machines, glas, chemische artikelen en cement Tatabánya-Oroszlány: bruinkolenmijnen, aluminiumsmelterij en cementindustrie Gyõr-Komárom: aluinaarde, machine-, chemische, textiel- en agrarische industrie Székesfehérvár-Várpalota-Veszprém: bruinkolenmijnen, aluminiumsmelterij en walserij, machine-, chemische, keramische, papier- en leerindustrie Herend: porselein.

Landbouw en veeteelt Rond 1960 werd de kleinschalige landbouw omgevormd tot het Sovjetmodel met grote staatsboerderijen en grote coöperaties. Bijna 90% van het land werd staatseigendom en 94% van de landbouwers werkte voor de staat. Dit werkte echter niet goed en de structuur werd behoorlijk veranderd. De meeste productie werd overgelaten aan het inzicht van de lokale besturen. Zo werden de collectieve boerderijen weer gedeeltelijk autonoom en bleef er in de provincies een soort van vrij ondernemerschap bestaan.

De samenwerking tussen de coöperaties en de privé-productie bleek goed te werken.

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

7

De overstap naar de vrije markteconomie, begin jaren negentig, was voor de kleinschalige landbouwbedrijven niet zo groot. Voor de grootschalige staatsbedrijven brak echter een moeilijke tijd aan. Door de jarenlange subsidiëring van deze bedrijven was mismanagement, kapitaalvernietiging en gebrek aan efficiëntie schering en inslag.

De omschakeling leidde hier dan ook tot een groot verlies aan arbeidsplaatsen en er zijn op dit moment circa 200 landbouwcollectieven geliquideerd. De bedoeling is dat alle staatsboerderijen moeten worden geprivatiseerd.

Door het gunstige klimaat en de vruchtbare landbouwgronden is de landbouw nog steeds een belangrijke economische sector. Opmerkelijk is daarbij dat Hongarije zelfvoorzienend is in bijna alle gewassen. De belangrijkste producten zijn granen, maïs, rijst, groenten en fruit.

Daarnaast wordt er op grote schaal suikerbieten en zonnebloemen geteeld.

De gewasopbrengst steeg in 2001 met 17% in vergelijking met het jaar 2000. Van de 4,7 miljoen hectare landbouwgrond wordt circa 50% effectief gebruikt. 60% van de landbouwgrond wordt door particuliere eigenaren bewerkt en 80% van de boerenbedrijven heeft een areaal van minder dan één hectare. De landbouw heeft rond 2000 ernstig te lijden gehad onder grote droogte, gevolgd door overstromingen, en duizenden kleine boerenbedrijven zijn toen failliet gegaan.

In de veeteelt heeft Hongarije zich op het fokken en mesten van slachtrunderen toegelegd, voornamelijk voor de export naar landen van de Europese Unie. Het economische transformatieproces leidde onder meer tot een sterke prijsstijging van het veevoeder. Het Hongaarse vlees werd daardoor duurder wat weer een terugval veroorzaakte in de internationale vleesafzet. Door dit alles is de veestapel sinds 1990 sterk afgenomen maar deze is aan het stabiliseren.

Mijnbouw en energievoorziening Hongarije is arm aan grondstoffen en de mijnbouwsector is dan ook van beperkte betekenis. In 1986 werd de laatste ijzerertsmijn gesloten, waardoor alle ijzererts ingevoerd moet worden.

Steenkool wordt gedolven bij Pécs (tevens de vindplaats van uraan) en Komló, bruinkolen bij Ajka (Bakonywoud), Tatabánya (Vértesgebergte), Dorog,

8

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Tokod en in de provincie Borsod-AbaújZemplén. De steenkool moet op grote diepte gedolven worden en dat maakt de steenkool duur. De kolenproductie vertoont dan ook al jaren een dalende lijn, tot minder dan 70% van de productie van 1989.

Aardolie wordt gewonnen in de provincie Zala en in de Mátra- en Bükkheuvels, aardgas in Oost-Hongarije en Zala. De belangrijkste delfstof is echter bauxiet, bij Gánt in het Vértesgebergte, Iszkaszentgyörgy en in het Bakonywoud. Ook de bauxietmijnen verkeren in een crisis. In vergelijking met 1989 is in de periode 1995-2000 60% minder geproduceerd. Bruinkool wordt voornamelijk als brandstof gebruikt in energiecentrales; er bevinden zich stuwdammen in de Raab, Donau, Hernád en Tisza. Bij Paks is een kerncentrale.

Door het gebrek aan natuurlijke grondstoffen wordt circa 50% van de totale hoeveelheid benodigde energie geïmporteerd. Hongarije voorziet voor circa 25% in de eigen oliebehoefte.

Om minder afhankelijk te zijn van de olie worden bijvoorbeeld oliegestookte elektriciteitscentrales omgebouwd naar kolengestookte centrales. Kernenergie voorziet ook voor circa 25% van de totale Hongaarse elektriciteitsopwekking.

De productie uit de huidige vier verouderde centrales loopt echter steeds verder terug en nieuwe centrales zullen niet meer gebouwd worden. Ook het probleem van het

nucleaire afval is nog steeds niet opgelost.

De totale voorraad aan steenkoolreserves wordt geschat op 700 miljoen ton; 100 miljoen ton daarvan is economisch winbaar. De voorraden bruinkool zijn nog vele malen groter: circa 700 miljoen ton in bestaande mijnen en 3,7 miljard ton aan reserves die te exploiteren zijn.

In de periode 1998-2000 bedroeg de totale kolenproductie circa 14,5 miljoen ton.

De Hongaarse olie- en gasreserves liggen in de Alföld-regio. De oliereserves worden geschat op 58 miljoen ton en de gasreserves op 113 miljard m3. In 2001 bedroeg de productie van olie 1,8 miljoen ton en de productie van aardgas 3,5 miljard m3. Driekwart van de benodigde olie wordt geïmporteerd, in 2001 7 miljoen ton, met name uit Rusland.

Bouwindustrie Na industrie, landbouw en handel is de bouw qua omvang de vierde sector in Hongarije. Ongeveer 5% van de beroepsbevolking werkt in de veelal particuliere bedrijven. De grote Hongaarse bouwondernemingen richten zich door een gebrek aan grote binnenlandse opdrachten, op het buitenland. In 2001 werden 28.000 nieuwe woningen gebouwd en 48.000 bouwvergunningen verleend. Door een toenemende vraag naar kantoorruimtes namen de bouwactiviteiten in deze sector ook sterk toe.

De weg- en waterbouw kent de laatste jaren geen spectaculaire groei, maar door grote projecten die op stapel staan, zal dit de komende jaren zeer waarschijnlijk gaan veranderen. Er is ook een grote vraag naar nieuwe opslagruimten en distributiehallen door het streven van Hongarije om zich te ontwikkelen tot hét regionale transportcentrum met een distributiefunctie.

Verkeer en infrastructuur De gebrekkige infrastructuur heeft nooit veel aandacht gekregen van de Hongaarse overheid, met als gevolg dat spoorwegen, wegen en telefoonverbindingen sterk verwaarloosd waren. Speerpunt van beleid is nu herstel en uitbreiding van het wegen- en spoorwegennet omdat Hongarije voor zichzelf graag een rol ziet als transport- en distributiecentrum van Midden- en Oost-Europa. Er worden op dit moment nieuwe snelwegen aangelegd en spoortrajecten gemoderniseerd. Men is al ver van plan om het snelwegennet

met 600 kilometer uit te breiden en aan te sluiten op het Europese snelwegennet.

Dat is ook wel nodig door het toenemende vrachtverkeer en gezien het aantal personenauto’s per 1000 inwoners, dat steeg van 188 in 1990 tot 244 in 2001.

Hongarije bezit circa 30.000 kilometer wegen (waarvan ruim 270 kilometer autosnelweg), bijna 8000 kilometer spoorweg (waarvan 2184 kilometer geëlektrificeerd), ruim 1600 kilometer bevaarbare waterwegen en bijna 7000 kilometer pijpleiding (twee aardolieleidingen en een gasleiding zorgen voor een verbinding met Rusland). Goederentransport vindt steeds meer over de weg plaats door een groot aantal kleine transportbedrijfjes.

In het personenverkeer nemen de spoorwegen de belangrijkste plaats in, gevolgd door streekbussen. Het

personenvervoer in de periode 1995-1999 van 8,4 tot 9,5 miljard passagierskilometers.

Door het achterblijven van uitbreiding en modernisering, zijn de spoorwegen op dit moment voor passagiers een minder efficiënte transportmiddel. Transporten vinden inmiddels steeds meer via de spoorwegen plaats zoals Hungarosteeds meer over de weg plaats. Sinds 1970 is er binnenlandse luchtvaart. De Hongaarse luchtvaartmaatschappij Malév heeft als thuishaven het vliegveld Ferihegy (2A en 2B) als één van de modernste in MiddenEuropa. Vanaf 2005 zijn er nu drie internationale luchthavens in Hongarije, naast Boedapest, Debrecen en Sármallék.

Uitbreidingen zorgden voor een verdubbeling van de capaciteit van Ferihegy en blijft met kop en schouder boven de andere luchthavens uitsteken.

Bron: Team HiZ - EVD

Midden- en Oost-Europa en Turkije: hogere levensstandaard huishoudens creëert kansen voor Nederlands bedrijfsleven UniCreditGroup publiceerde in mei 2007 het rapport ‘CEE Households’ Wealth and Debt Monitor’. Dit rapport behandelt de bestedingen van huishoudens in Bulgarije, Kroatië, Tsjechië, Hongarije, Polen, Roemenie, Rusland, Slowakije, Slovenië en Turkije.

De Hongaarse luchtvaartmaatschappij Malév heeft als thuishaven één van de modernste luchthavens in Midden-Europa.

Het rapport is gratis te downloaden: www.ba-ca.com/en/19752.html.

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

9

Zakelijk

Michel Daenen Zakelijk correspondent

Karin Gabor Zakelijk correspondent

Duurzaamheid biedt kansen voor ondernemers in Hongarije Terug van weggeweest op de mondiale agenda: duurzaamheid! Voorheen werd aandacht voor het milieu geassocieerd met ‘geitenwollen sokken’, eikeltjeskoffie, idealisme en drie keer soppen met hetzelfde theezakje. Maar, die tijd ligt voorgoed achter ons. In plaats van soft, wordt het steeds ‘hotter’ om met duurzaamheid bezig te zijn. En voor ondernemers biedt het grote kansen. In Nederland, maar zeker ook in Hongarije.

Waar gaat het eigenlijk over?

Het woord ‘duurzaamheid’ wordt wel veel gebruikt, maar wat bedoelt men ermee? Het Brundtland Report (WCED, 1987) gebruikt als definitie: “Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own need ” De Nederlandse overheid (SenterNovem) heeft het als volgt vertaald: “duurzame ontwikkeling is het op gang brengen van ontwikkelingen waarbij sociaal-economische, ecologische en culturele aspecten in dynamisch evenwicht zijn en levert als resultaat op dat na ons komende generaties dezelfde kansen hebben om in hun behoeften te voorzien als de huidige.” Kort gezegd: duurzaamheid is een sociaaleconomische, ecologische en culturele balans.

10

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Duurzame ontwikkeling richt zich dus niet alleen op het milieu. Het gaat om het vinden van een gezonde en structurele balans tussen sociaal-economische ontwikkeling, de natuurlijke omgeving en maatschappelijk welzijn. En, hoewel het dus niet alleen om het milieu gaat, is men wel degelijk van mening dat we niet op onze huidige manier door kunnen gaan.

De geluiden over de film van Al Gore “An inconvenient truth” zijn verschillend, maar toch is men ook in de politiek van mening dat er iets moet gebeuren. De CO2 uitstoot moet omlaag, maar even zo belangrijk: onze fossiele brandstoffen blijven niet oneindig bestaan, om het punt van de afhankelijkheid van de oliestaten nog maar even buiten beschouwing te laten. Dit vraagt om creatieve oplossingen en vernieuwing: een kans voor ondernemers dus.

Alternatieve energie als oplossing?

In Nederland bloeit de discussie over het al dan niet afschaffen van de gloeilamp volop. Ook roept men op tot onderzoek naar alternatieven voor de fossiele brandstoffen. De consument wordt aangespoord om zuiniger met energie om te gaan door te wijzen op de financiële besparing die het kan opleveren. Helaas zijn de subsidies voor particulieren om energiebesparende maatregelen in en rond het huis te nemen niet langer van kracht. De energiebedrijven spelen op het item in met ‘groene stroom’. En de Nederlandse overheid heeft besloten dat ze vanaf 2010 alleen nog duurzaam gaat aanbesteden, wat grote gevolgen voor de leveranciers van producten en diensten kan hebben. En hoe zit dat in Hongarije? Is men daar ook bezig met duurzaamheid en energiebesparing?

Foto: M. Daenen & K. Gabor

Het hangt er een beetje vanaf met wie je spreekt. De consument is vooral boos over de steeds stijgende prijzen voor gas en elektra. In januari 2007 zijn de prijzen verdubbeld. Men wijt het aan de privatisering, maar ook in Hongarije raken de fossiele brandstoffen op en vreest men voor afhankelijkheid van het buitenland.

Eén van de grote energiemaatschappijen in het Noord Oosten heeft de afgelopen winter (die extreem zacht was) een deel van de tijd zelfs op hout gestookt omdat er geen andere brandstof meer voor handen was. De Hongaarse overheid onderkent het probleem en er wordt samen met de grote oliemaatschappijen en EU dan ook flink geïnvesteerd in het onderzoek naar en opzetten van alternatieve brandstofvormen (zoals biodiesel uit maïs, -wat een gunstige bijkomstigheid heeft dat Hongarije zo op een goede manier van de

Dries de Kater (links) en Jan Paul Reij overproductie van maïs af kan komen -, koolzaad, raapzaad en zonnebloem).

Het potentieel van duurzame brandstof heeft Hongarije ontdekt. Er wordt zelfs al voorzichtig gesuggereerd dat duurzame brandstof wellicht een nieuwe pijler van de economie kan worden. Duurzame energie is in Hongarije nu 2% van het totaal. Maar men staat open voor meer.

Duurzaam met materialen omgaan leeft niet erg onder de Hongaren (net als het niet onder de gemiddelde Nederlander leeft). Uitzondering zijn de financieel minder bedeelde mensen op het platte land, die vanuit noodzaak zuinig om moeten gaan met de schaarse middelen die ze hebben. Duurzaamheid omwille van het milieu leeft (nog) niet. Dus CO2 uitstoot en dergelijke, daar zijn de Hongaren niet zo meer bezig. Maar zoals gezegd, met energiebesparing des

te meer. Als we duurzaamheid dan op dit moment even tot energiebesparing beperken, zijn er dan nog meer kansen naast het ontwikkelen en produceren van alternatieve brandstof? Hoe zit het bijvoorbeeld met de mogelijkheden in de bouw?

Duurzame nieuwbouw: goedkoop?

Hongarije in Zaken sprak met twee Nederlandse ondernemers die zich op de Hongaarse markt van duurzame nieuwbouw begeven. Met hun product Q-bouw krijgen ze langzaam maar zeker voet aan de grond. In Nederland zijn Jan Paul Reij en Dries de Kater lid van de coöperatieve vereniging Q. Toen de broer van Dries vroeg of ze iets voor hem konden betekenen bij de bouw van zijn eigen huis in Hongarije, werd de interesse voor dit land voor het eerst bij Jan Paul en Dries gewekt.

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

11

Al snel bleek dat er een enorm potentieel is om in Hongarije duurzaam te bouwen.

De stijgende energieprijzen en de beperkte fossiele brandstofvoorraden zijn belangrijke factoren: de particulier voelt vanuit zijn portemonnee een sterke motivatie voor energiebesparende bouw.

Ook leeft Kwaliteit van Leven heel erg in Hongarije. Ze horen nu bij Europa en willen ook hun levensstandaard verbeteren.

Dat in het achterhoofd houdend, moet je wel op een bepaalde manier opereren om ook succes te hebben. Zo ontdekten de mannen dat Hongaren de basis van Q-bouw, namelijk houtskelet bouw, aanvankelijk als goedkoop en niet goed zagen: “Een echt huis is van steen, niet van hout.” Echter, je kunt Q bouw precies zo afbouwen als je het zelf wilt. Je kunt er bij de afbouw dus ook gewoon een huis van steen van maken.

Q bouw is inderdaad goedkoper dan de huidige Westerse manier van betonbouw, maar het doet zeker niet goedkoop aan. Het comfort in de huizen is juist hoger dan in de gemiddelde ‘moderne’ woning. Om het vooroordeel van niet goed en goedkoop aandoend te ontkrachten hebben ze de geïnteresseerde Hongaren in Nederland uitgenodigd om naar Q-woningen te komen kijken. Dit heeft voor een ommekeer gezorgd. Ze waren overtuigd en zien Q bouw nu als een goede optie in het luxere segment.

Om de productie ook zo duurzaam mogelijk te doen, willen Jan Paul en Dries zoveel mogelijk werken vanuit Hongarije zelf. Het heeft nadelen als alles uit Nederland geïmporteerd moet worden.

Als je het ter plekke doet, scheelt dat in de kostprijs en het is ook beter voor het milieu, dus past het ook weer beter bij het predikaat duurzaamheid. Ze zijn een zoektocht gestart naar een Hongaarse partner en hebben die na veel speurwerk en investeren in contacten gevonden.

Het investeren in het sociale aspect is van groot belang om deze onderneming te laten slagen, geven beide heren aan.

En, hoewel Hongaren open staan voor innovatie, en er veel uitvinders en creatieve plannenmakers onder Hongaren te vinden zijn, blijft de stap van denken naar doen voor hen groot.

Als Nederlandse ondernemer kan je je hierover verbazen: “je hebt goud in handen, doe er dan wat mee…” Maar

12

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

het heeft geen zin om erop af te gaan geven. Het is een feit dat de meeste Hongaren niet vanuit zichzelf initiatief nemen. Ze zullen niet snel in de actie gaan. Ze zijn echter wel van goede wil.

De tip is dan ook: accepteer dit gegeven en zet je eigen actiegerichtheid in. Als jij het initiatief neemt en ze zien dat het werkt, doen de mensen die je nodig hebt vanzelf mee.

Inmiddels hebben ze een gezamenlijke Hongaars/Nederlandse KFT als joint venture, hebben ze land gekocht en begint in augustus/september van dit jaar de bouw. Belangstelling voor de huizen is er al. Ze wachten nu nog op vergunningen.

De opzet van Dries en Jan Paul is eerst dit project van de grond te trekken en het daarna bij andere gemeentes ook uit te rollen. “Want dan kan je laten zien dat het werkt en dat helpt enorm in je overtuigingskracht”.1 Duurzaam renoveren: het einde van de betonbunkers?

Naast het duurzaam nieuw bouwen, is er ook een enorme markt voor duurzaam renoveren. Kijk maar eens naar al die troosteloze blokkendozen die in de communistische periode in de steden uit de grond gestampt zijn.

Een voorbeeld van een zeer geslaagd duurzaam renovatieproject is het SOLANOVA project2 in Dunaujváros.

De resultaten van het SOLANOVA project in Dunaujváros hebben volgens de eerste cijfers de verwachtingen overtroffen. Namelijk 80% besparing ten opzichte van de situatie voor de renovatie. Dit Duitse renovatie project is het eerste Eco-bouwproject van de EU in Centraal Europa. Aanvankelijk kregen de initiatiefnemers weinig enthousiaste reacties op hun ideeën, omdat de Hongaren minder energieverbruik direct in verband brachten met minder comfort.

Maar nu het flatgebouw er én mooier uitziet, én comfortabeler is én ook nog een lagere energierekening met zich meebrengt, zijn de meeste mensen laaiend enthousiast.

Het punt dat de bewoners zelf niet zuiniger met energie omgaan en in de winter de binnenhuistemperatuur gemiddeld nog steeds op laten lopen tot 25ºC (wat ze nu makkelijker kunnen betalen) zien de initiatiefnemers niet als een nadeel van het energiezuiniger

maken, maar als potentie voor de toekomst. Zonder verdere aanpassingen aan het gebouw is er immers een mogelijkheid om het energieverbruik nog verder terug te dringen. De mensen hoeven alleen maar hun thermostaat een graadje lager te zetten en je hebt zo weer een hele hoop bespaard!

Subsidies Voor hun kleinschalig Q-bouw initiatief hebben Dries en Jan Paul geen gebruik gemaakt van subsidiekanalen. Volgens hen zijn subsidieverstrekkers niet ingesteld op kleinschalige initiatieven, maar zijn ze gericht op grootschalige projecten.

Wel zijn er andere duurzaamheidprojecten in Hongarije die subsidie hebben ontvangen. Vanuit Nederland heeft het Netherlands Joint Implementation Program bijgedragen aan lokale gemeentelijke energie efficiencyprojecten, die erg succesvol lijken te zijn.3 Het SOLANOVA project is voor een groot deel met EU subsidies bekostigd en de Hongaarse overheid verstrekt verschillende subsidies voor de verdere ontwikkeling en implementatie van duurzame brandstoffen. Of er mogelijkheden voor subsidie zijn hangt van vele factoren af: het soort initiatief, de omvang, de locatie en het tijdstip waarop de aanvraag wordt ingediend.

Verdere innovatie Duurzaamheid is niet langer terug naar vroeger, maar juist vooruit naar de toekomst door innovatie en ontwikkeling. Eind September vindt in Praag “The International Conference on Central Europe Towards Sustainable Building” plaats van de CIB (International Council for Research and Innovation in Building and Construction). De papers van potentiële sprekers zijn inmiddels ingediend, er blijkt een veelheid aan ideeën te zijn en lang niet alles zal behandeld kunnen worden. Deze conferentie lijkt een uitgelezen kans om te zien wat er ten aanzien van Centraal Europa zoal leeft op het gebied van duurzaam bouwen. Wellicht valt er in de wandelgangen nog zaken te doen? Centraal-Europese innovatie geest gekoppeld aan Nederlands ondernemerschap, dat zou toch een prachtige combinatie zijn?4 Tekst: ©Karin Gabor en Michel Daenen 2007 1

Meer informatie over Q buiw: www.yourcapital.nl 2 Meer informatie via www.solanova.eu 3 Meer informatie via www.munee.org 4 Meer informatie via www.substance.cz/cesb07/

Personalia: Mijn naam is József Tóth en zoals mijn naam al doet vermoeden heb ik naast de Nederlandse ook de Hongaarse nationaliteit. Nadat ik mijn VWO-opleiding had afgerond en aan de Rijks Universiteit in Leiden afstudeerde op het vakgebied Bestuurskunde met verbijzondering “Juridisch Internationaal” ben ik doorgegaan met ondernemen.

József Tóth Zakelijk correspondent

Reeds tijdens mijn studie was ik bedrijfsmatig al bezig om de Handel te bevorderen tussen Nederlandse en Hongaarse bedrijven. Tussendoor nog een jaar op een exportafdeling gewerkt voor een baas, maar inmiddels ben ik weer volop aan het (internationaal) ondernemen. Op het moment ben ik al 11 jaar mede-eigenaar van Artó 2000 Kft. en Holl-Plast Bt. Beide bedrijven bevinden zich in Miskolc. Zelf woon ik met mijn vrouw Andrea en zoon József Lukács in Miskolc-Tapolca.

Stad in verandering De stad Miskolc in Noord-Oost Hongarije roept bij menigeen nog steeds associaties op met zware industrie en mijnbouw. De mijnbouw is nagenoeg verdwenen, de zware industrie is nog maar ten dele aanwezig op de terreinen van onder andere de hoogovens (LKM) en de machinefabriek (Digép).

Er is echter in de stad een andere ontwikkeling waar te nemen: de (op)komst van de IT-sector. Miskolc heeft een sterke en goed ontwikkelde universiteit. Deze universiteit en enkele gelieerde R+D bedrijven richten zich op de verdere ontwikkeling van de nanotechnologie. Van staatswege wordt deze ontwikkeling ook aangemoedigd en gesubsidieerd. Ook Rusland heeft

zich gemeld als subsidieverlener. Deze instellingen streven er dan ook naar om de stad te ontwikkelen tot centrum voor de nanotechnologie.

In Miskolc is ook de hoofdvestiging van de IND groep te vinden. Dit internationale bedrijf (met kantoren in Wenen, München, Stuttgart en louter Hongaarse eigenaren) ontwikkelt software voor de banksector, “front office banking”. Software voor telefonisch en internetbankieren wordt door hen geleverd aan onder andere UniCreditBank, Erste Bank en Allianz. Het bedrijf levert op de klant toegesneden maatwerk af en expandeert nu richting de Baltische staten en het Nabije Oosten (Iran en Jordanië). Het bedrijf is initiator van het zgn”Miskolci Info Park”.

Dit project, in samenwerking met de lokale gemeente en de universiteit, heeft tot doel: het bouwen van een woon- en werkcomplex nabij de universiteit om studenten en afgestudeerden uitmuntende werk- en woonfaciliteiten te verschaffen in Miskolc.

Achterliggende gedachte is het behoud van de academici voor de stad zelf.

Bovengenoemde ontwikkelingen zijn maar een paar voorbeelden van de vele die op het ogenblik gaande zijn in de stad Miskolc en die, naar men hoopt ,de grauwe kleur van de stad snel doen verdwijnen!!

Tekst: © József Tóth 2007

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

13

Zakelijk Wat ons opviel was een publicatie in Buitenlandse Markten van de Economische Voorlichtingsdienst.

Hierbij is de vergelijking die gedaan wordt tussen Hongarije en andere landen in Centraal- en Oosteuropa erg handig voor u als zakelijke lezer. Onze opmaak en drukwerk doen wij voor dit magazine nog steeds in Nederland, maar ook wij proberen hierin een verstandige keuze te maken in de toekomst.

Wij bedanken EVD voor onderstaand artikel.

Midden- en Oost-Europa Grafisch design: Hotspots voor ontwerpbureaus Dutch design gooit internationaal hoge ogen.

Niet alleen met fraai vormgegeven meubels, maar ook tweedimensionaal met grafisch ontwerp, webdesign en reclame. De EVD-marktverkenning over Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije laat onder meer zien dat er op dit vlak behoefte is aan investeringen en het aangaan van joint ventures.

Polen: printing house of Europe Polen heet ook wel ‘the printing house of Europe’. Buitenlandse bedrijven prijzen de kwaliteit en de gunstige tarieven.

Drukwerk werd pas business na de val van het communisme in 1989, dus veel drukkers beschikken over de modernste technieken. De meeste machines zijn niet ouder dan tien jaar. Grafisch design heeft daarentegen nog een flinke inhaalslag te maken. Experts klagen dat Poolse bedrijven – behalve de grootste - nog steeds niet de waarde begrijpen van een goede corporate identity ofwel huisstijl.

Poolse reclame op straat is vaak een ‘visuele nachtmerrie’. Aan verpakkingen wordt wel veel aandacht besteed en ook het webdesign heeft een hoog niveau.

Kansen voor Nederlandse bedrijven liggen vooral in outsourcing van drukwerk, ontwerp van verpakkingen en webdesign.

Goede contacten zijn belangrijk. Het plompverloren openen van een lokale vestiging biedt weinig perspectief.

14

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Flexibel Full service grafisch bedrijf Rekafa Special Products in Venlo laat sinds twee jaar een deel van het drukwerk verzorgen door Poolse partners. Commercieel directeur René Antonissen: ‘Wat we zelf niet kunnen doen, gaat naar Polen. Met een ftp-server zijn de bestanden er binnen een paar seconden. De bedrijven zijn heel flexibel. Ze plannen zonder moeite een extra shift erbij en draaien in het weekend door zonder extra kosten. Dat hoef ik in Nederland niet te proberen. Het transport is natuurlijk een kostenpost, maar we hebben nu elke week een volle truck, dus dat is geen probleem.’

Hongarije: behoefte aan kapitaal Het technische en creatieve niveau van de Hongaarse designsector is vergelijkbaar met het peil in West-Europa.

Het meeste geld gaat om in reclame en huisstijlontwikkeling voor grote bedrijven en het mkb.

Informele contacten zijn in Hongarije enorm belangrijk. Zonder goede lokale relaties red je het niet, of slechts heel moeilijk. Op eigen houtje beginnen heeft dan ook geen zin, nog afgezien van de lage marges en het feit dat Nederlandse designers – ondanks hun goede reputatie – nauwelijks toegevoegde waarde hebben op de Hongaarse markt. Er is echter wel een ingang: veel ontwerpbureaus willen in eigen land uitbreiden, maar missen daarvoor het benodigde kapitaal. Volgens de marktverkenning liggen er kansen voor Nederlandse bedrijven die dat kapitaal in een partnerschap kunnen verschaffen.

Drukwerk Theo Horstink heeft een ontwerpbureau en doet in Hongarije opdrachten voor onder meer de Nederlandse ambassade.

‘Op dit moment wil ik mijn activiteiten niet uitbreiden want logistiek is het niet erg handig. De doorlooptijden zijn toch al zo kort, het is beter om het in eigen huis te

hebben. Wel heb ik contact met een Nederlandse drukker in Hongarije.

Mogelijk kan hij een deel van het vele drukwerk dat we wegzetten, verzorgen.’

Tsjechië: het meest open Nederlandse vormgeving staat in Tsjechië in hoog aanzien. Ontwerpers als Gert Dumbar zijn beroemd onder vakgenoten.

Er zijn verschillende uitwisselingsprogramma’s waarmee Tsjechische studenten in Nederland kunnen studeren of stagelopen. Zo’n goede reputatie biedt natuurlijk kansen.

En die kunnen ook verzilverd worden, want lokale bedrijven doen graag zaken met buitenlandse partners. Het draait dan wel voornamelijk om de belofte van internationale opdrachten. Behoefte aan specifieke expertise is er nauwelijks, want het creatieve en technische peil ligt al erg hoog. Nieuwkomers kunnen het best een joint venture opzetten met een bestaand Tsjechisch bedrijf. De jacht op een geschikte partner kan het best worden geopend in Praag, want op designgebied is de hoofdstad vooralsnog de onbetwiste hotspot. In Tsjechië zijn al veel reclamebureaus actief, zoals Young&Rubicam en Publicis.

Voelhorens Industrieel ontwerpbureau Flex/The Innovationlab ging vorig jaar een joint venture aan met een Tsjechisch grafisch bedrijf. Jeroen Verbrugge, één van de oprichters: ‘We werken in Tsjechië voor klanten die we ook in Nederland

bedienen, zoals Nestlé. Als je een goede verpakking wilt maken, moet je de cultuur kennen en de taal spreken. Hoe wordt het product gezien? Dat weet je alleen als je dáár je voelhorens hebt.’

Slowakije: enorme kansen In Slowakije liggen grote kansen. De afgelopen jaren hebben zich hier veel buitenlandse bedrijven gevestigd, waaronder veel Nederlandse. Vroeger of later zullen die allemaal een aangepaste, meer Slowaakse huisstijl of ander grafisch ontwerp willen bestellen bij een bureau dat het land kent, maar dat ook internationaal georiënteerd is. Er zijn al wel grote full service multinationals actief, maar er is nog ruimte voor kleinere bureaus die het mkb kunnen bedienen.

Nederlandse bedrijven kunnen het best joint ventures sluiten of Slowaakse bureaus overnemen. Voor spelers op de beloftevolle markt voor webdesign wordt het laatste aangeraden. Slowaakse ondernemers staan open voor samenwerking. Ook outsourcing behoort tot de mogelijkheden, vooral bij huisstijlontwerp en webdesign.

In de drukwerksector (60 procent van de designmarkt) wordt meer dan de helft van het drukwerk geëxporteerd, voornamelijk naar Duitsland.

auto. Bedrijven besteden dan ook steeds meer aandacht aan design. Van grote bedrijven als KLM en Heineken hoor ik dat ze hun westerse campagnes wel moeten aanpassen en toespitsen op de Slowaakse markt. Nederlandse ontwerpbureaus kunnen daar een rol in spelen door een partnerschap te vormen met een Slowaaks bedrijf. Zij halen dan de internationale klanten binnen, de Slowaakse vormgevers doen de uitvoering.’

Tekst: ©Reinier Spreen 2007 Bron: Buitenlandse Markten 2007 - Nummer: 187005

Uiterlijk vertoon Margriet Leemhuis, ambassaderaad van de Nederlandse ambassade in Bratislava: ‘Uiterlijk vertoon is hier heel belangrijk.

Slowaken investeren graag in een goed uitziende mobiele telefoon of een mooie

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

15

Hongarije Vakantieland www.HongarijeVakantieland.nl geeft internetgebruikers toegang tot inmiddels meer dan 300 artikelen met relevante Hongarije informatie: Recepten, Geschiedenis en tientallen plaatsbeschrijvingen.

Met ruim 90.000 paginabezoeken door 40.000 bezoekers per maand is www.HongarijeVakantieland.nl de populairste website van Nederland en Vlaanderen over Hongarije. Ook voor uw zakelijk aanbod dé plaats om uw aanbod te tonen. www.HongarijeVakantieland.nl toont de bezoeker op overzichtelijke wijze informatie over o.a. Hongaarse steden en dorpen, musea, natuur en recreatiegebieden, (water)sporten en (verblijfs)accommodaties in Hongarije en het laatste nieuws.

www.HongarijeVakantieland.nl Vinologics, Dé leverancier van al úw Hongaarse wijnen.

Hongaarse wijnen, wijnfeesten, wijnreizen, wijnproeverijen, wijn & spijs momenten, teambuilding, en relatiegeschenken.

Voor alle lezers van Hongarije in Zaken

10% korting* (bij aankoop van 12 of meer flessen) * Deze actie is geldig tot 14-9-2007

Wij leveren door heel Nederland aan de betere slijters en Horeca, ook bij u in de buurt.

Voor verkrijgbaarheid kunt u altijd contact met ons opnemen.

Mail, bel of schrijf voor informatie, verkooppunten en prijzen naar: Vinologics Gooimeerpromenade 100 1277 ER HUIZEN 0031- (0)35-5336578 0031- (0)6-45084124 www.vinologics.nl info@vinologics.nl Indien gewenst verzorgen wij een complete wijnproeverij op uw lokatie, een verrassende ervaring om nooit te vergeten.

NIEUWS uit de Media

The Hungarian Carrier now offers fares to Sydney Schiphol, June 28th, 2007 Just recently having joined the oneworld alliance, the Hungarian national carrier proudly announces another concrete result of its new partnerships by introducing fares to Sydney !

With immediate effect, travel to Sydney becomes available at highly competitive fares on Malév. Furthermore, smooth transfers both in Budapest and Bangkok stand for a a very logical geographical line and provide passengers with subsequent excellent timing.

Malév celebrates the launch of this new product, available both from Amsterdam and Brussels, with a special promotion at € 799 (excl. taxes and fees).

Björn Brandt, Country Manager Benelux : „this is a unique opportunity for us to once more underlign that Malév offers much more than „Budapest only”. In addition to our growing sales to Eastern European destinations beyond Budapest, Sydney as a destination from the Benelux is a symbolic milestone which stands for a perfectly well working oneworld alliance. We’re very excited to supplement our existing portfolio in this manner, tackling totally new market segments, and we surely all go Kangarooooo!”

For more info, your Malév team can be reached anytime at its support number for travel professionals : 020 – 316 32 01.

Malév operates five daily flights from Amsterdam to Budapest and offers great connections to central / eastern Europe and to the Middle-East.

More information is available at www.malev.com and in the reservation systems

Brusselaars pikken graantje mee in Hongarije Boedapest - Sommige Brusselaars hebben het lef en het enthousiasme om in het buitenland een eigen zaak uit de grond te stampen. Ook in een minder voor de hand liggende stad als Boedapest tref je zulke ondernemende Brusselaars aan. Wij spraken met twee van hen. Deze week het verhaal van Patrick Verhoeven (49), die in juni vorig jaar de broodjeszaak Bagett opende in hartje Pest.

Voor hij de knoop doorhakte over de vraag wat voor een zaak hij zou opzetten, liep hij eerst uren rond in Parijs en Brussel. “Zo achterhaalde ik wat Boedapest nog miste.” Verhoeven had intussen voor zichzelf uitgemaakt dat hij iets met voeding wilde doen zodat hij zonder grote voorraden zou kunnen beginnen.

Een restaurant vond hij te zwaar. Heel even overwoog hij een ijssalon te openen – de Hongaren zijn dol op ijs –, maar het werd een broodjeszaak. “Een broodjeszaak zoals wij die kennen, bestond hier niet.

Vele Hongaren nemen nog altijd hun lunchpakket mee naar het werk, maar er zijn er toch steeds meer die tussen de middag een snack kopen of gaan eten. Daarvoor konden ze alleen terecht bij McDonald’s of bij een paar winkels die van die kleine, ronde broodjes verkochten, maar geen stokbroodjes.”

Personeel vinden was overigens geen probleem. “Dat is een van de grote voordelen van dit land. De mensen hebben nog zin om te werken, en als ze geen zin hebben, dan moeten ze wel want ze zijn hier nog niet verpest door het systeem van sociale zekerheid.”

Hij is intussen ook bezig met de oprichting van een tweede broodjeszaak, ook in het centrum. En daarbij blijft het wellicht niet. “Ik wil nog een derde winkel openen en hoop daarna zelf een franchiseformule rond Bagett te ontwikkelen.”

Antonie Kamerling

- Foto: Paul Bergen

AMSTERDAM/BOEDAPEST (ANP) Acteur Antonie Kamerling gaat een hoofdrol vertolken in een Hongaarse ‘roadmovie’.

Dat heeft de Nederlandse coproducent Riba Film donderdag bekendgemaakt. De titel van de film luidt Prima Primavera. De andere Nederlandse coproducent van het project is Eyeworks Egmond.

De film verhaalt over een 50-jarige man die nog bij zijn moeder woont. Als zij omkomt bij een bankoverval, belandt hij per toeval in de vluchtauto. Samen met de chauffeuse van de wagen zet hij koers naar Bulgarije, waar de man hoopt meer over zijn verleden te weten te komen. Kamerling speelt de Nederlandse crimineel die het tweetal achtervolgt.

De regisseur van het project is de Hongaarse filmmaker Janos Edelenyi. Tijdens de Koude Oorlog vluchtte Edelenyi, die in Hongarije gold als een groot filmtalent, naar Israël. Prima Primavera is de eerste Hongaarse film die hij weer maakt sinds zijn vlucht uit het land.

De film wordt gedraaid in het Hongaars en het Engels. De opnames vinden deze zomer plaats. Prima Primavera moet begin volgend jaar in première gaan.

(ANP)

Bettina Hubo © Brussel Deze Week Bron: http://www.brusselnieuws.be/site/rubrieken/1091053950/page.htm?newsID=1175691233 Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

17

Interview In deze uitgave hebben we een interview met Edwin Goudriaan die Hongaarse producten aanbiedt op zijn website. Hij verteld ons hoe hij zijn keuze heeft gemaakt om dit te gaan doen en nog wat andere vragen…

Wat doet uw bedrijf precies en op welke producten/diensten en doelgroepen richt u zich het meeste?

HuNed is een bedrijf dat zich voornamelijk bezig houd met de import van Hongaarse levensmiddelen en wijnen. De producten die wij o.a. naar Nederland halen zijn onder ander wijnen, palinka’s, unicum, en levensmiddelen. Sinds een paar maanden zijn wij ook in staat om de zo genoemde “verse” producten naar Nederland te halen. Denk hier bijvoorbeeld aan Túró, Krémtúro en natuurlijk de favoriet van de Hongaren de Túrórudi. Deze producten worden 5 keer per jaar op bestelling gekoeld naar Nederland gebracht en worden bij aankomst ook weer gekoeld bij de klanten thuis gebracht. De nieuwe

18

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

service kost niets extra. Ook de Bogrács wordt met de regelmaat van de klok verkocht. Onze doelgroep is iedereen die geïnteresseerd is in de Hongaarse producten. Ons klantenbestand bestaat voornamelijk uit particulieren maar ook de zakelijke markt weet steeds vaker de weg naar HuNed te vinden. Zeker nu zachtjes de voorbereidingen worden getroffen voor de kerst/wijn pakketten.

Wat is uw functie binnen het bedrijf?

En hoe lang doet u dit al?

Mijn naam is Edwin Goudriaan en ben eigenaar van HuNed. In juni 2004 ben ik begonnen met HuNed.

Waarom heeft u destijds gekozen voor Hongaarse producten of Hongarije als land om daar zaken mee te doen en/of een vestiging te beginnen? (prijzen, kwaliteit medewerkers, subsidies, andere voordelen in Centraal Europa of persoonlijke interesse) De oorspronkelijk reden om de producten te gaan importeren is omdat steeds meer mensen mij vroegen om spullen mee te brengen als we weer op familiebezoek gingen. Na wat te hebben nagedacht kwam al snel op het idee van een webshop, dit omdat je op deze manier heel veel mensen kunt bereiken.

Heeft u dit destijds zelf allemaal uitgezocht of ondersteuning gekregen van derden? En welk instanties heeft u voor deze keuze eventueel benaderd?

Toen er gestart werd met HuNed heb ik alles zelf uitgezocht. Daar ik te maken heb met wijnen en sterke dranken heb ik contact gezocht met de Belastingdienst en de Douane. Zij hebben mij de benodigde informatie en formulieren gestuurd. En natuurlijk is er veel informatie beschikbaar op de site van de Kamer van Koophandel en EVD. Hoe groot is uw bedrijf in Hongarije? (in mensen / in cijfers) In Hongarije heb ik geen mensen die voor mij werken, alles wordt vanuit Nederland geregeld. Mijn vrouw, die Hongaarse is en dus de taal spreekt help me indien dat nodig is. Ook mijn ouders zijn erg actief binnen HuNed, zij verzorgen de leveringen die niet met de post kunnen worden verstuurd.

beslissing om juist met Hongarije zaken te doen?

Ik ben nog steeds blij dat ik destijds de beslissing heb genomen om met HuNed te starten. De plannen die ik toen had zijn ruimschoots waargemaakt. Maar dat wil niet zeggen dat ik stil zit.

Waar bent u concreet tegenaan gelopen? (positieve en negatieve ervaringen met douane, wetgeving, personeel, e.d.)

Ik kan gelukkig vertellen dat ik zelf nergens tegenaan gelopen ben. Wel hoor ik dat andere ondernemers nogal eens met de veranderlijke wetgeving en douanepapieren omhoog zitten.

Kunt u andere bedrijven iets meegeven of aanraden wanneer zij Hongarije zaken willen gaan doen?

Wat ik de mensen die zaken doen in Hongarije mee wil geven is: Probeer je aan te passen aan de mensen en de werkwijzen die in Hongarije gebruikelijk zijn en doe het vooral niet op de manier die wij hier gewend zijn. Voor het zaken doen met de Hongaren moet je veel geduld hebben.

Heeft u nog aanvullingen of tips voor onze lezers?

Ga vooral eens kijken in Hongarije, voor een onbezorgde vakantie. En neem eens een kijkje op de site van de Hongaarse producten specialist.

Waar is uw bedrijf (of zijn uw bedrijven) gevestigd? Waarom hebt u specifiek voor deze regio gekozen?

Waar liggen de kansen in deze regio?

Het bedrijf is gevestigd in Dordrecht, hier is niet bewust voor gekozen eigenlijk gewoon omdat ik daar woon.

Heeft u met uw product/dienst ook een afzetmarkt in Hongarije en/of andere delen in het oosten van Europa?

In hoeverre bent u onderscheidend met uw product ten opzichte van concurrenten?

Een afzetmarkt in Hongarije is er natuurlijk niet. HuNed levert voornamelijk in Nederland, maar ook in de rest van Europa en zelf ver daar buiten worden pakketten van HuNed afgeleverd.

Wat zijn uw zakelijke én persoonlijke toekomstplannen en/of verwachtingen in Hongarije (of Nederland)?

Ons plan voor de toekomst is het verder uitgroeien tot de grootse leverancier van Hongaars producten in Nederland.

Bent u achteraf tevreden met uw

De Hongaarse Producten

Specialist

LEVENSMIDDELEN WIJNEN UNICUM PÁLINKA’S LIKEUREN TÚRÓRUDI TÉSZTA (PASTA) KERSTPAKKETTEN Bij bestelling van minimaal 50 dubbele wijnkisten, nu gratis bedrukking van uw logo.

U betaald dan alleen de zetkosten.

www.huned.nl

info@huned.nl Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

19

Historie

Deel 2

Tijdvak van de Turken “Om een land en zijn inwoners beter te leren begrijpen is het verstandig om hun geschiedenis te kennen”. Onder dit motto is Hongarije in Zaken een serie artikelen gestart om de geschiedenis van Hongarije in kaart te brengen. In deze editie komt deel 2 uit een serie van 4 delen aan de orde waarin dieper wordt ingegaan op het ontstaan en de verdere ontwikkeling van Hongarije door de tijden heen.

Het tijdvak van de Turken Met de dood van Mátyás I kwam aan het gouden tijdperk van Hongarije een abrupt einde. De koning liet geen erfgenamen achter. De Hongaarse nationalisten erkenden het opvolgingsrecht van de Habsburger Frederik III, waarin ze ooit hadden toegestemd, niet meer en kozen Boheemse koningen. Onder het bewind van de zwakke Boheemse koningen Vladislac II (1490-1516 en Lajos II (1516-26) werd opnieuw duidelijk hoe machtig de Hongaarse adel was. De rechten van de koning werden beknot, de betalingen aan het koninklijke leger gestaakt. De bezittingen in Oostenrijk, Bohemen en Kroatië konden onder deze omstandigheden niet meer worden onderhouden. In de rest van het land leidde het egoïsme van de edellieden tot steeds grotere sociale tegenstellingen.

Boeren en stedelingen werden hiervan het slachtoffer. In 1514 kwam het tot een opstand van de boeren, die echter de kop in wordt gedrukt. De ontlusten van de reformatie, die eveneens niet voorbij gingen aan Hongarije, verzwakten het land verder. Onder deze omstandigheden hadden de Turken het makkelijk. In 1521 konden ze zonder problemen Belgrado innemen om vervolgens een groot offensief tegen Hongarije te openen. In 1526 versloeg het vier keer zo sterke Turkse leger de 25.000 man sterke troepen van Lajos II bij Mohács. De koning verdronk tijdens een vluchtpoging. Niemand trok lering uit deze tragedie. De tegenstelling tussen de voornamelijk van Duitse afkomst zijnde sympathisanten van de Habsburgers en de door de Hongaarse de adel gesteunde nationalisten verscheurde het land nog meer. Volgens de overeengekomen

20

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

erfovereenkomst had de Habsburger Ferdinand I recht op de troon. Maar de Hongaarse nationalisten verzetten zich tegen deze Duitser en begunstigden de verkiezing van János Zápolya, die verbonden was met het machtige Poolse koningshuis. De Turken profiteerden van deze tegenstelling en steunden de antiHabsburgerse partij. Het leverde ze veel sympathisanten op, waardoor ze sneller konden oprukken. In 1541 bezetten de Turken Boeda en daarmee beheersten ze heel Midden-Hongarije, van Pécs tot Esztergom. Onder leiding van Zápolya scheidden de gebieden ten oosten van de Tisza zich af en vormden het onafhankelijke , niettemin van de gunst van de Turkse sultan afhankelijke vorstendom Transsylvanië. Ferdinand I (1526-1564) slaagde er na langdurige twisten in de onenigheid over de opvolgingskwestie weliswaar in zijn voordeel te beslechten, maar zijn koninkrijk bestond nog slechts uit een smalle, halve cirkelvormige strook land, met Bratislava als hoofdstad. Het door de Turken (Osmanen) bezette land ontvolkte.

Zij die bleven, moesten de nieuwe heren onvoorwaardelijk dienen. Velen werden zelfs naar Aziatische slavenmarkten afgevoerd. De naar het westen gevluchte edellieden claimden de hoeders van de traditie en van het Hongaarse nationalisme te zijn. Zij die niet hadden geleden onder het oude systeem verlangden naar een onafhankelijk Hongarije, zonder Turken en zonder Habsburgers. De situatie was echter uitzichtloos. Elke enigszins realistische politiek noodzaakte de samenwerking met de Habsburgers.

Hoe halfslachtig deze politiek in praktijk was, laten de steeds terugkerende

samenzweringen tegen Oostenrijk zien, die ondanks de Turkse dreiging werden voortgezet. De Habsburgers droegen hier zelf aan bij, omdat ze een conflict met de Turken vermeden en er niet aan dachten Hongarije serieus bij te staan. Pas in 1683, toen een groot Osmaans leger op weg was om Wenen te veroveren, werden de Oostenrijkers gedwongen de strijd aan te gaan met het Osmaanse rijk. Na verschillende hardnekkige slagen moesten de turken zich terugtrekken. In 1686 wisten Hongaarse soldaten brucht van Boeda opnieuw in te nemen. De definitieve bevrijding van de meer dan honderdvijftig jaar durende Turkse heerschappij kwam echter pas in zicht met het in 1699 bereikte vredesakkoord van Karlóca. De verovering door de Osmanen maakte aanvankelijk een eind aan elke bouwactiviteit en daarmee kwam een overwacht einde aan de bloei van de Italiaanse renaissance. Maar in de door de Turken bezette gebieden kwamen al snel kunstenaars en geleerden die de Osmaanse cultuur verspreiden.

Islamitische architecten begonnen met de bouw van moskeeën en luisterrijke grafmonumenten. Helaas werd het grootste deel van de Turkse bouwwerken bij de herovering verwoest en werd de rest voor andere doeleinden gebruikt, zoals bijvoorbeeld de beide moskeeën van Pécs. In het Habsburgse (romp)rijk werden de weinige voor handen zijnde middelen vooral ter versterking van burchten ingezet.

Bastions naar het voorbeeld van Italiaanse vestingsteden moesten de verdediging tegen de Turken gemakkelijker maken.

1387-1437 Onder Zsigmond van Luxemburg binnen- en buitenlandse politieke problemen (onder andere conflict met Venetië, 1396 nederlaag tegen de Turken bij Nikopolis).

1514 Een boerenopstand tegen de onderdrukking door de de adel eindigt met een bloedige nederlaag.

1500

1400

1458-1490 1456 Onder Mátyás I Corvinus, de Legeraanvoerder zoon van Hunyadi, ontwikkelt en regent Jànos Hunyadi kan in de Hongarije zich tot een cultureel centrum binnen Europa. slag bij Belgrado de aanvallende Turken (Osmanen) voorlopig afweren.

De Hongaarse vrijheidsstrijd en de Rákóczi-opstand Hongarije was nu weliswaar van de Turken bevrijd, naar niet van de Habsburgers, die in een land kwamen, dat in moreel en materieel opzicht uitgeput was, en dat nu argwanend in de gaten werd gehouden.

Het uitgemergelde en opgebrande Hongarije bleek weinig bezwaar te maken tegen zijn rol als vazalstaat. Koning Leopold I haalde Duitse en Servische kolonisten het land binnen om het opnieuw te bevolken en om tegelijkertijd een Habsburgsgetrouwe bevolkingslaag te creëren. Dat leidde echter tot rebellie van de Hongaarse nationalisten. Opnieuw ontstond er oproer, dit keer onder leiding van Ferenc II Rákóczi, die acht jaar (1703-1711) tegen Oostenrijk vocht. De Turken en vijanden van de Habsburgers moedigden hem aan, maar steun bleef uit. De Hongaarse onafhankelijkheidsverklaring op de rijksdag van Onod (1707) bleef derhalve slechts een episode. Na zijn nederlaag vluchtte Rákóczi naar het Osmaanse rijk, waar hij, na vergeefse pogingen de strijd opnieuw te doen herleven, in 1735 stierf.

De tijd van de Habsburgers Het einde van de vrijheidsstrijd bracht Hongarije eindelijk de lang gewenste vrede. Het land was leeggebloed, de akkerbouw lag stil. Alles, ook de politieke verhoudingen, werd gelaten aanvaard.

De verzoenende houding van keizer Karel VI droeg zeer bij aan het behoud van de vrede. Hij liet de Hongaarse adel de oude privileges behouden, met name het recht op vrijstelling van belasting. De edellieden deden in ruil afstand van hun recht om een koning te kiezen en stemde

1526 Bij de slag van Mohács tegen de Turken sneuvelt koning Lajos II. Na deze nerderlaag wordt Hongarije opgedeeld om gedurende vierhonderd jaar van de politieke landkaart te verdwijnen. Het noordwesten wordt Habsburgers (onder Ferdinand I), Transsylvanië onafhankelijk (Turken en Habsburgrs strijden hier om de macht), de rest wordt door de Turken bezet.

1600

1700

1686-1687 De 'Heilige Liga' (Habsburg, Polen, Venetië en de Paus) verslaat de Turken. Begin van de heerschappij van de Habsburgers in Hongarije.

in met de in 1722 uitgevaardigde nieuwe erfopvolgingwet die bepaalde dat bij gebrek aan een mannelijke erfgenaam een vrouwelijke troonopvolger moest worden benoemd. Er was daarom geen oppositie toen Maria Theresia in 1740 keizerin van Oostenrijk en koningin van Hongarije werd. Van alle Habsburgers die ooit over Hongarije heersten, was zij verreweg de oprechtste, natuurlijkste en vriendelijkste. Toen in 1741 Beieren, Bohemen en Tirol tegen Wenen in opstand kwamen, zocht Maria Theresia steun bij de Hongaarse diet, de landdag, in Bratislava en uit loyaliteit steunden de Hongaren haar. Uit dank daarvoor bleven de oude feodale structuren intact. Alleen in het bestuur vonden veranderingen plaats, aangepast aan de toenemende centralistische regering. Een groot deel van de Hongaarse adel vertrok naar Wenen om daar carrière te maken; het land maakte een vreedzame periode mee.

Na het vertrek van de Turken en het einde van de anti-Habsburgse vrijheidsstrijd begon voor Hongarije een tweede gouden tijdperk. Door de verwoestingen die de Turken hadden aangericht kwam de bouwwerkzaamheden slechts langzaam weer op gang. Om die reden ook werd de barok, die de rest van Europa al lang had bereikt, met enige vertraging geïntroduceerd in Hongarije. Vroeg- en hoog-barokke gebouwen zijn daarom zeldzaam. Schaarse voorbeelden zijn de jezuïetenkerk in Györ, het slot Savoyen in Ráckeve en de feestzaal in de burcht van Sárvár. In de welvarende bisschopssteden Györ, Székesfehérvár, Veszprém en Eger werd bijzonder actief gebouwd. Hier lieten de bisschoppen hun residenties en

1800

1740-1780 Onder Maria Theresia komt het tot een economische en culturele expansie, wat prachtige, barokke gebouwen oplevert.

kerken in laat-barokke stijl verbouwen. Ook talrijke openbare gebouwen, kloosters en woningen van aanzienlijke burgers kregen een barok aanzicht. Omdat in de barok architectuur en schilderkunst niet te scheiden zijn, ontstond al snel een grote vraag naar schilders om kerken en paleizen met schilderijen en fresco’s te decoreren. Deze kwamen, net zoals de stukadoors en de architecten, bijna uitsluitend uit Oostenrijk en Italië. De belangrijkste vertegenwoordiger van de barokschilderkunst in Hongarije was de in Langenargen aan het Bodenmeer geboren Franz Anton Maulbertsch (17241796). De kerken in Székesfehérvár, Vác en Györ, maar vooral de parochiekerk van Sümeg tonen zijn briljante fresco’s.

Het belangrijkste profane bouwwerk van de Hongaarse Barok is het paleis van de adellijke familie Exzterházy in Fertöd, dat in 1760 naar het voorbeeld van het paleis van Versailles werd gebouwd. Aan het einde van de 18e eeuw ontwikkelde zich de zogenaamde Zopfstijl. Karakteristiek voor deze stijl is de verbindin van laatbarokke architectuurvormen met ornamenten uit classicsme, vooral guirlandes, ook wel aangeduid als ‘Zöpfe’.

Tekst: ©Team HiZ - LV 2007

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

21

Culinair

Tom de Smet Culinair correspondent

De smaak van Hongarije dringt door in Nederland.

Van links naar rechts: Zsuzsa Dobrotka en Eszter Csaplár van het AMC op PLMA 2007 In dit tijdschrift ligt vaak nadruk op het Nederlandse bedrijfsleven en op organisaties en personen die zich op Hongarije richten. Nu is er een minstens zo interessante ontwikkeling te zien, want vanuit Hongarije komt er ook beweging naar Nederland toe. Zo mogen vanaf 1 mei jongstleden Hongaarse werknemers hier komen werken. Maar ook het Hongaarse bedrijfsleven op het gebied van landbouwproducten, levensmiddelen en gastronomische producten komt, schoorvoetend nog, hier voorzichtig aan de weg timmeren. En terecht, want in het huidige Europa gaat het niet alleen om eenrichtingsverkeer.

De tijd is rijp “De tijd is rijp en het is mooi te zien hoe resultaten zichtbaar worden. Toeval of niet, alle neuzen wijzen blijkbaar in dezelfde richting”, zo omschrijft Péter Szabó van de ITD Hungary het afgelopen half jaar waarin verschillende Hongaarse initiatieven in samenwerking met Nederlanders hier plaats vonden. Een aantal jaren van lobbyen en zachtjes pushen, masseren eigenlijk, levert nu de eerste vruchten op. Zo stond op 22 en 23 mei dit jaar het Hongaars paviljoen van het Agrármarketing Centrum (AMC) met zestien levensmiddelenbedrijven in de RAI

22

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

op de PLMA beurs (Private Label Manufacturers Association). Deze beurs richt zich op de internationale markt, zeker niet alleen op die van Nederland. Maar zo kreeg het AMC wel de gelegenheid om een eerste voetje tussen de Nederlandse deur te schuiven. Voor het AMC was het zeker geen eitje om zichzelf te presenteren tussen de grote gelikte paviljoens van concurrerende landen. Een goede langetermijnstrategie moet dan ook zeker worden ontwikkeld, en niet alleen voor deze beurs. Maar Leonique White van de organisatie van de PLMA laat weten dat ze, na een paar jaar regelmatig contact met het

AMC, ze over heeft kunnen halen te komen en erg blij was dat ze er stonden.

“In het nieuwe Europa tellen ze zeker mee!”, vindt ze. “Natuurlijk kunnen ze niet meteen grote successen boeken. Maar stap voor stap zullen ze een belangrijke factor worden in Europa”, geeft ze aan.

Hoewel het paviljoen niet heel druk bezocht werd, bleek uit het officiële bezoek van de Hongaarse ambassadeur Mr. Gábor Szentiványi, samen met Júlia Grexa van de economische afdeling en Péter Szabó van de ITD Hungary, wel hoe belangrijk deze stap voor Hongarije is.

Foto: Tom de Smet

Van links naar rechts: Péter Szabó, Júlia Grexa, ambassadeur Gábor Szentiványi en József Pál bij het AMC paviljoen.

Kom op met die wijn!

Zo blij als Péter Szabó is met de huidige ontwikkelingen, zo gespannen is hij op het Wine & Food Festival van 3 juni in de St. Olofskapel van het Barbizon Hotel in Amsterdam. Dat is logisch. De status van Hongaarse wijn in Nederland moet worden gevestigd. Het is opboksen tegen de vele stands met een overvloed aan wijnen uit andere landen. Maar Richárd Nemes van de Hongaarse Wijn Marketing Organisatie (Magyar Bormarketing) staat met vijftien prachtige wijnen uit verschillende wijnregio’s op de juiste plek.

Bij binnenkomst lopen de bezoekers vanzelf tegen de stand aan. Velen blijven hangen om alle wijnen te proeven, sommigen komen bij vertrek enthousiast terug om weer een mooi glas te laten schenken. Een aantal Nederlandse sommeliers die vorig jaar april op een wijnreis door Hongarije trokken, weten zelfs haarfijn typische Hongaarse druivenrassen te benoemen.

Na het succes van dezelfde wijnen in de Masterclass “Hongaarse wijnstreken” op de Limburgia Gastronomica 2007 in Château St.Gerlach, komen ze dit najaar opnieuw onder de aandacht op een wijnen spijsproeverij in de Librije te Zwolle.

Door de nauwe samenwerking met Jan van Lissum van het Wine & Food Festival en Péter Szabó is er iets moois neergezet en krijgt Richárd Nemes de kans om zijn top-selectie te promoten. “Vanaf nu moet hij het wel zelf gaan doen”, zegt Péter

Szabó. “De voorwaarden zijn geschapen, nu kan Richárd er mee verder”. Richárd is zich bewust van zijn taak, hij weet wat hij wil en hoe dat te bereiken. Hongarije kan het zich niet veroorloven om met gewone middenklasse wijnen op de proppen te komen. Daarvoor zijn er te veel concurrenten. De top van restaurants in Nederland en de vakpers moeten eerst worden overtuigd worden van kwaliteit en uniciteit. Die slag is niet zomaar geleverd.

Foto: Tom de Smet

Foto: Tom de Smet

Laat je smoel zien!

In een eerder interview, in editie 5/2006 van dit tijdschrift, gaf Edit Szabó, hoofd marketing AMC, aan dat de Nederlandse markt niet snel te veroveren valt. Dat ligt niet alleen aan Nederland, ook aan de huiver van Hongaren om zich met bravoure te manifesteren. Nederlanders staan bekend om hun onverschrokken handelswijze. Eerst je snelle smoel laten zien, dan doeltreffend je producten aan de man brengen. Daar zijn ze goed in.

Hongaren zijn ook heus niet vies van een beetje bluf, maar ze zijn wel benauwd dat hun markt verder overspoeld wordt met nog meer Nederlandse producten, terwijl zij bezig zijn hun handel naar Nederland op te zetten. Edit Szabó, die jaren in de internationale agrarische handel vanuit Duitsland werkte, heeft die huiver ook.

Hongarije wil graag samenwerking, zeker als het om de Nederlandse kennis van logistiek, marketing en organisatie gaat. Maar op eenrichtingsverkeer zit men niet te wachten. Door de al langer bestaande nauwe handelsbetrekkingen tussen Hongarije en Duitsland werken Hongaren en Duitsers intensief samen.

Vandaar dat Werner Friedrich, hoofd BeNeLux van het Duitse CMA (Centrale Marketing Gesellschaft der deutschen Agrarwirtschaft), op de PLMA beurs liet weten verheugd te zijn dat de Hongaren aanwezig waren. “Zij hebben genoeg reden om trots te zijn op hun producten, wij kennen die in Duitsland goed. Dat ze hun eigen weg proberen te vinden in Nederland juichen we van harte toe”.

En József Pál, general manager van het AMC, wil graag meer activiteiten in Nederland ontplooien. Daarvoor zijn wel goede plannen nodig en de juiste contacten met bedrijven en organisaties in Nederland. Zijn idee om presentaties te organiseren van Hongaarse, vooral ambachtelijk geproduceerde producten in Nederlandse winkelketens en warenhuizen, zal niet zomaar te realiseren zijn. De inkoopmanagers van deze ketens moeten nog flink worden gemasseerd. Volgens hem zou het plan mooi kunnen aansluiten op het initiatief van de Nederlandse Turul Foundation die komende herfst een Hongaars wijn & culinair festival organiseert in Amsterdam.

Daarvoor zullen Nederlandse vakbranches, horeca en pers voor de openingsavond op 12 oktober worden uitgenodigd. De eerste gesprekken met elkaar hierover zijn gaande, deze zomer zullen de plannen verder worden uitgewerkt.

Zoli Lesti, wijnmaker van Villa Tolnay in Restaurant Puyck

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

23

Foto: Tom de Smet

De Hongaarse kok Lajos Takács aan het werk in Restaurant Puyck

24

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

noten, jullie rare Hollanders!’ - kon als fusion tussen Holland en Hongarije op veler instemming rekenen. De wind waait blijkbaar steeds vaker vanaf de poesta richting Nederland en Hollandse neuzen snuiven die wind graag op. Daar zal die blije man op het Wine & Food Festival in de St. Olofskapel nog blijer van worden.

Tegen sluitingstijd huppelde hij als een kleine jongen terug naar de Hongaarse wijnen. “Geef me nog zo’n glaasje wit, jullie hebben de lekkerste wijn van de hele tent!” riep hij. En dat mogen de Hongaren natuurlijk heel graag horen!

Tekst: ©Tom de Smet 2007

Hongaarse Wijn Marketing Organisatie/Magyar Bormarketing www.bormarketing.hu Contact: Richárd Nemes e-mail: info@bormarketing.hu Agrarisch Marketing Centrum/AMC www.amc.hu

Richárd Nemes in de St.Olofskapel, Wine & Food Festival

Foto: Tom deSmet

Schenk me nog zo’n glas!

Tegelijkertijd moet de ‘gewone’ consument worden benaderd. Dat is niet de eerste prioriteit van Richárd, vandaar dat samenwerking met Nederlandse importeurs van Hongaarse wijnen, zoals 4-Trading, Mercury International en Vinologics, belangrijk is. Zij kunnen hier de markt op. Het Hongaarse wijn & culinair festival in oktober krijgt van hem dan ook bijval, het is een manier om de markt te openen. Een ander voorbeeld van opening naar de markt vond plaats in Amsterdam, bij Restaurant Puyck in samenwerking met 4-Trading. Op de wijnproeverij van 10 juni stond Zoli Lesti, sommelier en wijnmaker van Villa Tolnay uit Badacsony met zeven van zijn beste wijnen paraat. Daarnaast waren een aantal middenklassers en lekkere én betaalbare wijnen van onder meer wijnhuis Frittmann te proeven. Aansluitend op de proeverij volgden er in hetzelfde restaurant twee avonden met wijn-diners.

De uit Hongarije overgekomen kok Lajos Takács stemde met Zoli Lesti daarvoor wijnen en gerechten op elkaar af. Een nieuwe smaakbelevenis, want vanuit de Hongaarse klassieke keuken maakte Lajos een modern en helder diner vol intense smaken. Dat vraagt om meer, vonden de gasten. Reden voor restaurant Puyck om Hongaarse wijnen op de kaart te zetten en vaker zulke diners te organiseren. Juist de hernieuwde smaken van gerechten en wijnen gebaseerd op oude tradities slaan goed aan bij Nederlanders. Ook de Kürtõs

Kalács, gebakken rollen gistdeeg, van de Cake Factory van Martha Papp en Klaas Boontjes, meegebracht ter vervanging van brood bij de wijn, vielen in de smaak.

Hun ‘Hollandse’ variant met kaas, iets waar de aanwezige Hongaren eerst van gruwelden - ‘het moet met kaneel of met

Afdeling Marketing: Edit Szabó e-mail: szabo_edit@amc.hu Over paviljoen PLMA beurs: Zsuzsa Dobrotka e-mail: zsuzsa_dobrotka@amc.hu Contact AMC Nederland: TableTom, az asztalom / Tom de Smet e-mail: info@table-tom.com Het Agrármarketing Centrum is onlangs verhuisd.

Nieuw adres: Bezoekadres: 1042 Budapest, Árpád út 51-53.

Postbus: 1325 Budapest, Pf. 340.

Tel: 06/1-450-88-00 - Fax: 06/1-450-88-01 PLMA Nederland Contact: Jan van Lier e-mail:info@plma.nl Of: Leonique White e-mail: White@plma.nl

Gastronomische evenementen In de zomerperiode is er meer dan voldoende te doen op culinair gebied. Voor de komende drie maanden zijn hieronder belangrijke evenementen weergegeven.

JULI * Internationaal Gastro-Blues Festival. Nemzetközi GasztroBlues Fesztivál.

Paks, 6-8 juli 2007 * Aardappel Festival. Krumplis Fesztivál.

Mernye, 7 juli 2007 * Tarhonya festival.

Tarhonyafesztivál.

Gyula, Várkert, 12-14 juli 2007 * Feest in de hoofdstad van de vissoep, de grote vissoepwedstrijd. A halászlé ünnepe a halászlé fővárosában.

Baja, Fõtér, 13-14 juli 2007 * Wijnfestival Balatongyörök.

Balatongyöröki Borfesztivál.

Balatongyörök, Móló melletti sétány, 19-22 juli 2007 * Internationale bijeenkomst van Schapenherders, Nemzetközi Pásztortalálkozó.

Szarvas, 21-24 juli 2007 * Pálinka Festival Bolyos.

Bolyhos Ágyaspálinka Fesztivál.

Bolyhos-Tanya, 21 juli 2007 * Balaton Vissoep Wedstrijd.

Balatoni Halászléfőző Verseny.

Balatonboglár, Platán tér, 22 juli 2007 * Maïs Festival. Kukoricás Ételek Fesztiválja.

Gadány, 23 juli 2007 * Festival van de Vegetariërs.

Vegetárius Ételek Fesztiválja.

Somogyvámos, Krisnavölgy, 30 juli 2007

AUGUSTUS

SEPTEMBER

* Internationale Koninklijke Middeleeuwse Kokswedstrijd en Gastronomisch Festival.

Nemzetközi Királyi Szakácsverseny.Nagyszakácsi, központ, 3-6 augustus 2007 * Wijncarnaval in Debrecen.

Debreceni Borkarnevál.

Debrecen, Nagyerdõ, 3-5 augustus * Meloen Festival. Medgyesegyházi Dinnyefesztivál.

Medgyesegyháza, 4-6 augustus 2007 * Wijnweek Festival Lelle. Lellei Borhét Fesztivál.

Balatonlelle, Móló sétány, 4-12 augustus 2007 * Bonensoep Festival.

Cserepes Babfőző Fesztivál.

Mohács, 5 augustus 2007 * Wijnfestival, Wijndorp Budapest. Borfalu Budapest.

Budapest, Ötvenhatosok tere, 16-20 augustus 2007 * Tiende Wijnfestival en Broodfeest Csongrád. X. Csongrádi Borfesztivál és Kenyérünnep.

Csongrád, Dob utca, 17-20 augustus 2007 * Landelijk Lecsó Festival.

Országos Lecsó Fesztivál.

Balatonkenese, 20 augustus 2007 * Internationale Vissoep Wedstrijd, St.Stephan dagen.

Szent István Napi Nemzetközi Halfőző Verseny.Gyomaendrõd, Endrõdi Népliget, 19-20 augustus 2007 * Hongaarse Streekgerechten en wijnen in Siófok. Minden Siófokon, magyar tájak ételei, borai. Siófok, 25 augustus 07

* Sekt- en Wijnfestival Budafok, Wijnmakers Karpatenbekken. Budafoki Pezsgõ- és Borfesztivál. Kárpát-medencei borászok.Boedapest Budafok, 31 augustus – 2 september 07 * Wijnfestival, Wijndorp Pécs.

Borfalu Pécs.

Pécs, Széchenyi tér, 31 augustus – 2 september 07 * Paprika dagen Szeged. Penyige Szegedi Fűszerpaprika Napok.Szeged, Klauzál tér 1-3 september 2007 * Zestiende Internationale Wijn en Sekt Festival. XVI. Budapesti Nemzetközi Bor- és Pezsgõfesztivál.Budapest, Budai Vár,5-9 september 2007 * Pörkölt Wedstrijd en Festival Budapest. Budapesti Pörköltfőző Verseny és Fesztivál. (SzeptEmber Feszt) Budapest, Bókay kert, 7-9 september 2007 * Wedstrijd Pens koken.

Pacalfőző Verseny.

Dunapataj, központ, 7-9 september 2007 * Biologisch Eten en Wijnen. Bioétel- és Borfesztivál.

Hajdúszoboszló, 15-16 september 2007 * Wild- en Wijndagen Bükk.

Bükki Vadas-Boros Napok.

Miskolc, Diósgyõri Vár, 15 september 2007 * Paprika dagen in Kalocsa.

Kalocsai Paprika Napok és Paprikás Ételek Főzőversenye.

Kalocsa, 22-23 september 2007 * Proeven & Genieten in Etyek.

Etyeki Kezes-Lábos.

Etyek, 22-23 september 2007

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

25

Ik heb als correspondent voor Hongarije in Zaken een bliksembezoek aan Boedapest gebracht en hierbij een groep VWO studenten mogen volgen en hierbij ervaringen opgedaan.

Scholengemeenschap Huizermaat uit Huizen had deze cultuurreis georganiseerd via Hongest Reizen en ik heb twee dagen bij deze groep mijn eerste bezoek aan Boedapest mogen brengen. Mijn dank gaat uit naar de heer Koppers en de heer De Groot voor het opvangen en contact opnemen met Hotel Touring in Boedapest. Het was allemaal prima geregeld toen ik arriveerde op dinsdagmiddag 8 mei om vervolgens op 10 mei weer vroeg te vertrekken naar Eindhoven. Ik heb in korte tijd veel geleerd en vooral het communiceren in het Engels en een interview afnemen was leerzaam.

Hiernaast is het een bijzondere ervaring om “op pad gaan” als jonge correspondent.

Het interview heb ik afgenomen, ik heb een onvergetelijke tocht over de Donau gemaakt met de “Legenda” en ik heb tweemaal heerlijk gegeten in Boedapest.

Hiernaast heb ik een busreis in de regio meegemaakt èn een bezoek gebracht aan het Aquabad in Sziget. ’s-Avonds was er nog even tijd voor wat ontspanning en kwam ik nog in gesprek met een adverteerder in Hongarije in Zaken. De volgende ochtend ben ik heel vroeg met de Minibus naar het Ferihegy Airport gegaan voor de terugreis.

Graag wil ik weer snel naar Boedapest en ik heb de verhalen gelezen op het Huizermaat-weblog dat het merendeel van de studenten ook weer zo terug zou willen. Een volgende stap die ik leuk zou vinden is een volgend bezoek aan Boedapest, maar dan wellicht aan een vijfsterren Hotel in hartje Boedapest.

Ik wil iedereen bedanken voor deze leuke kans en in het bijzonder de heer Koppers, de heer De Groot en het management van Hotel “Touring” voor hun tijd en medewerking aan het interview, dat op de pagina hiernaast te bekijken is.

Tekst: ©Sebastiaan Stribos 2007 sebastiaan@publisherpartners.com

26

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Are you able to give us an introduction, and some unique points, of your hotel?

Do you have further information about the hotel for our business readers?

In this hotel there are 76 double doublerooms and 10 double-rooms with lavatory and 44 double-ones with shower and 6 double-room apartments with shower. Each floor has separate showers for sexes according to the rooms with lavatory. These kinds of rooms have: fridge, telephone. Ones with shower are equipped with television, telephone and fridge and handicapped guests can ask for them as well. High chairs are provided if needed.

Yes I have. We have several possibilities for business travellers such as: slide projector, overhead projector, screen, videoplayer, television, tape-recorder, flip-chart, amplifier, microphone (cord and cordless), DVD, projector, Internet, telephone, fax, photo copier, public address system.

And we have five separate sections for meetings and Conference meetings.

We have all options available for planning trainings, conferences and even weddings. Our goal is to relieve you and make important events memorable for you. Please contact us for further information! hoteltouring@gerandhotels.hu

The Danubia restaurant with an intimate atmosphere and a capacity for 130 persons provides a wide range of national and international food. The open garden can be a place for grill-parties. The coffee-bar and billiard room are open until dawn. Our guest can get to the sights of the Danube bend by car or public transport easily. You can find the shopping centres such as Cora, Auchan and Brico near the hotel. For the sake of full comfort there is a range of extra services to be available: closed parking place, safe, exchange, taking credit cards, baggage room, arrangements, gift shops, telefax and copier.

What kind of people visit the hotel the most. Is that business, tourist or travellers?

Mrs. Timea

What are the expectations for this summer, and next year?

Luckily we do not need extreme promotion for our hotel, we see an increase of visitors and we have enough reservations each year. For the coming season and the year 2008 we have good expectations. But please feel free to promote our Hotel as we are working hard to give our visitors full-service and keep on growing.

Thank you for your time and I hope to visit your nice Hotel in the future.

Tekst: ŠSebastiaan Stribos sebastiaan@publisherpartners.com

Most of the people that visit hotel Touring are mostly Student/groups, visitors for a longer period, with a school project and City breaks. We are looking forward to visit more business people but other Hotels in the Gerand-group are perhaps even better equipped and have a more convenient situation in the middle of the city. Our focus is on the less-budget visitor and I must say a very nice group. Perhaps after their study the will visit Budapest again as a business man or woman.

What are the most common regions of the visitors of your Hotel?

We have many European visitors from The Eastern of Europe such as: Croatia, Latvia and Russia. Then we have visitors from the South of Europe such as Spain and Italy. Not forgetting the German, Belgian and Dutch travellers off course. In this group it seems that the Dutch groups are increasing more and more.

!

"

# $ %%%&

" ! " & %%%&

" ! " &

%%%& & # ' &

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

27

www.matchmaking.inzaken.eu

5

Company Profile: Videoton is the largest Hungarian industrial group in local private ownership. Videoton factory was founded in 1938 and it was privatized in 1992 (Videoton Holding ZRt. was born). The Headquarter is in Székesfehérvár (Hungary). We have 10 plants in Hungary: Székesfehérvár, Budapest, Veszprém, Nagyvenyim, Sárbogárd, Enying, Kaposvár, Salgótarján, Kunhegyes, Törökszentmiklós and one in Bulgaria (Stara Zagora).

We offer the following services: - low-cost integrated contract manufacturer for electrical, electromechanical, mechanical and final assembly, and testing.

- multi-commodity supplier for: plastic injection moulding, stamping, tool design and manufacturing, aluminium die-casting and machining.

- professional regional EMS provider.

- A production support services provider for industrial firms in: logistics, engineering, facility management, HR and manpower We are looking for potential customers (manufacturing companies) from the industry (consumer, automotive, industrial, communication, household, etc.) who look for new suppliers in CCE or for manufacturing partners in case of outsourcing/transfer projects.

Interested?

Please send an e-mail to: 5@publisherpartners.com

7

Company Profile: Development of CSEPEL Radial Drilling Machines - enjoying worldwide good reputation - relies on decades of manufacturing tradition and customer service experience in Hungary. In 1975 the production was moved from CSEPEL WORKS Budapest to the subsidiary drilling machine factory of Nyírbátor. In 1991 CS. Radial Kft was established by some of the managers of the former state owned local CSEPEL Works. The workshop is located in the county SzabolcsSzatmár-Bereg and the distance from Budapest is 300 km.

We offer production of CSEPEL Radial Drilling Machine line: Conventional models B 50, Bh 75 and Bh 100 (identic with former RF 50,RFh 75,RFh 100 Models).

T ravelling column type CSEPEL Radial Drilling Machines with or without CNC control system We also have experience in manufacturing and offering cooperation as sub-supplier in the followings: Welded beds, bearing bases Electrical and joint boxes Machine-tool cases Steel constructions And we are looking for Dutch clients and they are more then welcome to visit our company. Hopefully we can also welcome them in our network of appreciated and satisfied clients.

Interested?

Please send an e-mail to: 7@publisherpartners.com

28

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

6

Company Profile: The BÁLIND Ltd. was founded in 1987.

The company is a professional organisation under Hungarian management. We have our headquarter in Balatonöszöd, county Somogy, near Lake Balaton in the southwest of Hungary. Besides the headquarter in Balatonöszöd we have two manufacturing plants near the lake Balaton –and another two plants Serbia.

We offer the manufacturing of metal precision parts - mainly for automotive, machine and building industry - brake system parts, body parts, engine parts - with NC, CNC turning, milling, boring, pressing, grinding, heat & surface treatments - according to the whole specifications of technical drawings and requirements of our buyers. Our strength is the manufacturing of medium and large annually volumes - from 10 thousand pieces till 1 million pieces.

And we are looking for Dutch partners who are interested in purchase of such kind and quantity of qualitative metal precision parts or interested in joint ventures

Interested?

Please send an e-mail to: 6@publisherpartners.com

8

Te koop

Te koop in Csemo-Zoldhalom, Hongarije.

Huis is in goede staat en is in het voorjaar van 2006 buitenom “gestuukt”, geverfd en voorzien van nieuwe dakgoten. Voorzieningen: elektra 220 V en krachtstroom, telefoon, internet. Goedgekeurd water uit een nieuwe bron van 76 meter diep incl. nieuwe pomp en voorraadtank van 200 liter!

Indeling: woonkamer, keuken, kelder, 5 slaapkamers, badkamer, kantoortje en ruimte voor 2e badkamer.

Op het terrein staan diverse bijgebouwen waarvan 1 totaal verbouwd en geschikt voor horeca-doeleinden.

Bij de koop inbegrepen is o.a. diverse keukenapp., een nieuwe 9 kW houtkachel.

Er heeft een jaar een gezin gewoont en met veel plezier. Wegens omstandigheden is dit complex nu te koop. Zeker een startende (horeca) ondernemer zal positief verrast zijn.

Neem contact op via: matchmaking@publisherpartners.com

Advertorial

Hungarian Business Network Het doel van het Hungarian Business Network (HBN) is het creëren van een interessante ontmoetingsplaats waar de in Hongarije geïnteresseerden elkaar kunnen ontmoeten en hun ervaringen met betrekking tot Hongarije met elkaar kunnen uitwisselen.

U krijgt dus: - Een unieke toegang tot (nieuwe) business contacten - Een forum om ervaringen met elkaar uit te wisselen - Een platform voor actuele business informatie over Hongarije - Beleving van typische Hongaarse momenten en plezierig netwerken - Een manier om goede doelen te steunen in Hongarije Bekijkt u voor meer informatie, onze website:

www.huchamber.nl

Op 24 mei jl. zijn de leden en partners van HBN uitgenodigd voor een bezoek op de car terminal van Broekman Logistics te Rotterdam. Deze car terminal, gesitueerd in de haven van Rotterdam nabij Europoort, is onderdeel van de automotive activiteiten van Broekman en is een van de divisies van dit bedrijf.

Na de opening door de HBN voorzitter Eva Fodor nam de heer van Ooijen, general manager van Broekman, het stokje over en vertelde de aanwezigen over de activiteiten van het bedrijf en in het bijzonder die van de car terminal. Broekman Logistics opereert met vele locaties in Europa en Azië. Ook in Hongarije, te Törökbálint heeft dit bedrijf een vestiging. De heer Schaap vertelde waarom het bedrijf Hongarije als logistiek centrum heeft gekozen en deelde zijn ervaringen met de aanwezigen.

Na de presentaties volgde een rondleiding door de terminal, waar de deelnemers van nabij konden volgen wat er allemaal gebeurd met al die auto’s. De capaciteit van deze Europese hub bedraagt zo’n 400.000 auto’s per jaar die vanuit Japan en Amerika binnenkomen met grote schepen en vanuit europa per trein en wegtransport. Naast de opslag van automobielen levert de terminal ook nog waarde verhogende services aan de automotive sector.

Na de rondleiding volgde een lunch en de mogelijkheid om na te praten over alle opgedane indrukken. HBN wil de Broekman Group hartelijk bedanken voor de goede en professioneel georganiseerde ontvangst en hoopt haar leden bij een volgende gelegenheid wederom te ontmoeten.

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

29

Mária Ballendux-Bogyay Taal-cultuur correspondente

Hoe om te gaan met Hongaren?

Enkele praktische tips.

Boedapest, de bruisende hoofdstad van Hongarije met zijn hippe brasseries, chique koffiehuizen, beroemde spa’s en oude Turkse baden is heel anders dan het platteland.

In het vorige nummer van dit blad heb ik u al kennis laten maken met enkele do’s en don’ts in Hongarije. U hebt gezien dat bepaalde dingen daar nu eenmaal anders gaan dan in Nederland. In dit nummer wil ik u wat verdere praktische tips geven voor uw culturele, sociale en zakelijke contacten met Hongaren. Ik vind het van belang er op te wijzen dat men bij alle interculturele beschouwingen bepaalde grondbeginselen voor ogen moet blijven houden. Ik denk aan aspecten, zoals: • Als we over nationale eigenschappen praten, moeten we oppassen voor generalisatie en stereotypering. Toch zit in stereotypen een kern van waarheid.

• De tips voor het alledaagse leven gelden eveneens in het zakenleven. De invloed van de nationale cultuur van een land zit ook ingebakken in de manier van werken.

Foto: Pieter – Jan van Es, Amsterdam

Enkele praktische tips voor Nederlanders hoe om te gaan met Hongaren.

30

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

1.

Wees niet zo direct in je communicatie met Hongaren. Het taalgebruik van Hongaren is niet zo gebiedend als van Nederlanders.

Bijvoorbeeld, in plaats van: ik wil dit hebben, ik wil dit en dat geregeld hebben zeggen ze: ik zou dit graag geregeld willen hebben.

New York Koffiehuis

2.

Wees beleefder met de Hongaarse vrouwen dan je gewend bent in Nederland. In de regel stellen vrouwen beleefdheid en aandacht daar op prijs, als het op de juiste toon gebeurt. Hongaarse mannen zijn meestal voorkomend en attent. Veel Nederlandse mannen hebben voorkomendheid naar vrouwen toe verleerd door de harde

Foto: sxc.hu

• Binnen één land zijn er een grote verschillen in gedragspatronen. Boedapest, de bruisende hoofdstad van Hongarije met zijn hippe brasseries, chique koffiehuizen, beroemde spa’s en oude Turkse baden is heel anders dan het platteland.

Nederlandse emancipatiebeweging van de vrouwen in de vorige eeuw.

3.

Wees beleefd met begroetingen.

Anders dan in vele andere culturen zijn de meeste Hongaren daadwerkelijk geïnteresseerd in het antwoord, als ze vragen: Hoe gaat het? Het wordt verwacht dat je er van meer over vertelt.

Hongaren geven vaak een uitvoerig antwoord, ze houden niet van kort af zijn.

4.

Hongaren zijn echte vertellers. Denk aan de vele Hongaarse koffiehuizen, waar ze urenlang kunnen zitten met koffie en water om te praten.

Dat Hongaren uitvoerige praters zijn,

Szèchenyi bad

zie je ook bij hun presentaties. In Hongarije wordt een kort verhaal door de meeste mensen niet serieus genomen.

De Nederlandse presentatie is meestal doelgericht en strak gestructureerd.

gedane beloftes komen ze vaak niet na.

Je moet hen doorlopend waarschuwen.

5.

Wees er bewust van dat de Hongaarse cultuur een effectieve cultuur is. Emoties zijn daar meer zichtbaar. Ouders verwachten ook meer “uiterlijke” liefde van hun kinderen dan in Nederland.De mensen raken elkaar sneller aan als teken van sympathie.

8.

Accepteer de Hongaarse eetcultuur. Hongaren besteden veel aandacht aan eten. De broodje - kaas – met – melk - lunch vinden ze somber en zeker onvoorstelbaar als je gasten hebt. Hongaren zijn gewend aan een behoorlijke warme lunch. Afspraak omhalf twaalf ’s ochtends in Hongarije?

Ga er maar vanuit dat het gesprek een mislukking is als je niet wordt uitgenodigd om te blijven voor de lunch. Zet een

6.

Hongaren zijn snel enthousiast.

Maar de vlam moet doorlopend aangewakkerd worden. Hun snel

7.

Met elkaar samenwerken, daar komt het in Hongarije niet veel van.

Hongaarse lunchgast niet alleen maar brood en beleg voor, maar ook iets warms. Karnemelk wordt door Hongaren weinig gedronken. In Nederland betekent uitnodiging om 8 uur ’s avonds koffie met koekjes. In Hongarije vind je altijd warme eten op tafel. Accepteer hun gastvrijheid.

Ze drukken hun liefde in eten uit.

9.

Schroom niet naar de juiste Hongaarse naam te informeren. In het Hongaars komt eerst de achternaam daarna de voornaam. Hongaren draaien het vaak om op visitekaarten en je weet niet meer hoe de juiste volgorde is.

Het is zeker lastig, als de familienaam ook de voornaam zou kunnen zijn.

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

31

Bijvoorbeeld bij de bekende Hongaarse dichter: József Attila – op zijn Hongaars.

10.

Wind je niet snel op als je gesprekpartner niet op tijd komt. In Nederland is het belangrijk dat je op tijd komt bij een afspraak. In Hongarije wordt het geaccepteerd als je wat later bent. Toch moet gezegd worden dat Hongaarse zakenmensen in het algemeen (zeker in Boedapest en in de grotere steden) zeer precies zijn.

Nederlanders beginnen al zenuwachtig te bellen als ze door de file waarschijnlijk vijf minuten te laat zullen komen.

Een Hongaar beleeft de tijd meer als bijvoorbeeld een Belg. Dit heeft zijn charme.

Een Hongaar gaat gemakkelijker om met de

tijd en dat schept een wat gezelliger sfeer.

11.

Bel een Hongaar niet na half tien ’s avonds. Hun werkuren beginnen eerder dan in Nederland, dus gaan ze eerder slapen. Uitnodiging voor borrel om 20 uur is geen gewoonte. Dit zie je ook bij theatervoorstellingen: die beginnen om 19 uur, soms nog eerder.

12.

Wees niet verbaasd als een ingepakt cadeau in kleinere steden of op het platteland niet wordt uitgepakt, waar je als gever bij bent. Pas als de gever weg is wordt het uitgepakt om gezichtsverlies te voorkomen. Bloemen als cadeau kunnen altijd gegeven worden, maar chrysanten gelden in Hongarije als kerkhofbloemen.

13.

Noem Hongarije nooit een Balkan land. Dat wordt daar meestal geassocieerd met onbeschaafdheid en armoede. Hongarije is Centraal – Europa.

14.

Hongaren ergeren zich eraan als buitenlanders zigeunermuziek aanzien voor “echte Hongaarse”. Zigeuners stammen uit India en in de loop van de eeuwen zijn ze in Europa (hoofdzakelijk in Oost – Europa) terechtgekomen.

15.

Realiseer je, dat Hongaren niet erg mobiel zijn. Zij verhuizen niet graag. De gemiddelde Hongaar heeft een drang te blijven waar hij is, in zijn dorp, bij zijn eigen familiehuis en familie. Er is een aparte woord voor dit gedrag: röghözkötött = honkvast.

Tekst: ©Mária Ballendux 2007

Groningse studenten onder de indruk van Boedapest Onder de noemer ‘International Marketing Experience’ stond de groep Groningse studenten met allen een neus voor marketing een flinke ‘international experience’ te wachten. Op voorhand nog vrij onwetend en blanco trokken ze op 12 mei voor een studiereis naar Boedapest. Dat het zo’n boeiende, educatieve en vooral (in)spannende reis zou worden hadden ze op het moment van vertrek nog niet in de gaten.

Wagner op het programma stond. Op zich zelf is dat al zware kost en zeker met enkel Hongaarse ondertiteling, wat voor de Nederlandse studenten niet te begrijpen viel. Maar iedereen kon tegelijk ook volop. genieten van de vele ornamenten en prachtige schilderingen op het plafond. De opera was zo voor hen best uit te houden Als halve Hongaarse ken ik de stad goed en omdat het weekend van aankomst bedoeld was om de stad te gaan verkennen, bracht ik al snel een groepje naar de Erzsébet Híd (Elisabeth Brug) om daarvandaan de stad te laten zien. Het was dertig graden, de zon straalde over de stad en brandde op onze hoofden. “Wat een waanzinnig mooie stad, totaal niet wat ik me ervan had voorgesteld”, hoorde ik de medestudenten om me heen zeggen. Ik vroeg hen wat ze zich dan wel hadden voorgesteld van Boedapest. De meesten antwoordden dat ze een vrij grauwe en communistische stad voor ogen hadden.

Bij de brug met uitzicht op de Gellért heuvel begon ik hen te vertellen over de (vaak tragische) Hongaarse geschiedenis maar ook over de negentiende eeuw ten tijde van de Dubbelmonarchie, waarin Hongarije en vooral de stad Boedapest, haar glorietijd kende.

Een voorbeeld van de glorietijd kon de volgende avond meteen door iedereen van binnenuit bewonderd worden. We gingen naar de beroemde Opera van Boedapest waar de opera Tannhäuser van

32

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Op maandag begon het echte werk. Om tien over acht al stonden wij paraat om een te bezoek te gaan brengen aan de Central European University. Hier kregen we college van een van de professoren van deze universiteit over marketingstrategieën voor Midden- en Centraal Europa. Het tweede bezoek die dag was aan British American Tobacco, waar wij naast een bedrijfspresentatie ook een case uitwerkten en presenteerden. Friesland Foods en Air France - KLM stonden dinsdag op het programma. En zoals het echte studenten uit Nederland betaamt mocht een bezoek aan de Nederlandse ambassade niet ontbreken. Ook hier werd de CentraalEuropese en met klem de Hongaarse geschiedenis uitvoerig besproken.

Na het bezoek aan de ambassade trokken wij naar Ernst & Young waar we een recente case mochten uitwerken. Maar het neusje van de zalm op deze reis was toch wel dat we werden uitgenodigd om bij de Nederlandse ambassadeur Dhr. R. Mollinger te komen dineren op zijn residentie. “Wat woont deze man fantastisch”, riepen de studenten in koor.

Velen van hen zagen een toekomst als ambassadeur dan ook wel zitten. Ons laatste bezoek stond voor de boeg, op donderdag reisden we naar Sopron om daar een kijkje te gaan nemen in de Hongaarse vestiging van de Heineken Brouwerij. De vrijdag erop was iedereen vrij en gingen we ‘relaxen’ in het prachtige Gellért thermaalbad. En voor we het wisten was het helaas al weer zaterdag, de dag van vertrek. Deze week was echt voorbij gevlogen. “But you know what they say, time flies when you are having fun”. Dat was zeker het geval geweest, de Groningse studenten hadden echt een prachtige reis vol met bijzondere ervaringen achter de rug.

Tekst: ©Barbara Ballendux 2007.

Advertorial

Nederlands-Hongaarse Kamer van Koophandel

“Persoonlijk contact en vertrouwen zijn de basis van een succesvolle samenwerking”

Evenementen: de perfecte mogelijkheid om potentiële zakenpartners te ontmoeten Hoewel vandaag de dag nagenoeg alle informatie via het internet te verkrijgen is en iedereen een mobiele telefoon heeft en dus dag en nacht bereikbaar is spelen persoonlijke relaties in het zakendoen met Hongarije nog steeds een belangrijke rol. In Hongarije moet men de tijd nemen om elkaar beter te leren kennen door middel van lunches, wederzijdse bedrijfsbezoeken en het tonen van belangstelling voor het familieleven. Het is dan zeker ook geen overbodige luxe dat de Nederlands-Hongaarse Kamer van Koophandel gemiddeld elke twee weken een evenement organiseert. Deze evenementen bieden de mogelijkheid om nieuwe mensen te ontmoeten en visitekaartjes uit te wisselen. Het kunnen plaatsen van een gezicht bij iemand met wie je al via internet of telefonisch contact hebt gehad is zeker een voordeel bij het komen tot concrete “business deals”.

Hoewel bij nagenoeg alle evenementen van de Kamer een informatief thema centraal staat is de lunchpauze of cocktail

ter afsluiten minstens net zo belangrijk als de informatieoverdracht zelf. Het is bijvoorbeeld goed om te weten wat het nieuwe belastingstelsel inhoudt, maar het is minstens zo belangrijk om na de presentaties persoonlijk kennis te maken met de potentiële nieuwe boekhouder die het bedrijf misschien honderden Euro’s per jaar kan besparen. Persoonlijk contact en vertrouwen zijn de basis van een succesvolle samenwerking.

ontwikkelingen in Roemenie 4 April: film evenement ‘An inconvenient truth’ van Al Gore 1 Juni 2007: business lunch met de bestuursleden van de Kamer 14 Juni 2007: seminar over investeringsmogelijkheden in Hongarije en beschikbare fondsen 26 Juni 2007: gala diner met minister van buitenlandse zaken Kinga Goncz 29 Juni 2007: “business breakfast” over de relatie tussen corruptie en de concurrentiepositie.

Het doel voor 2007 van de NederlandsHongaarse Kamer van Koophandel is het organiseren van minstens 18 evenementen met een totaal deelnemersaantal van 700 mensen. Tot en met juni 2007 heeft de Kamer de volgende evenementen al georganiseerd: 31 Januari 2007: algemene ledenvergadering 16 Februari 2007: business lunch met Europarlementariër Laszlo Kovacs 20 Februari 2007: business lunch met minister president Ferenc Gyurcsany 1 Maart 2007: seminar over economische

Ook voor de komende maanden staan er weer nuttige en boeiende evenementen op het programma. Voor de actuele programma’s verwijzen wij u graag naar onze website: www.nlchamber.hu.

Wij hopen u binnenkort te ontmoeten op een van onze opkomende evenementen!

Tekst: ©Florence van der Biezen & Veronika Albert 2007

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

33

Kleintjes Logistiek

40022

Evenement

40028

in Boedapest van 25 augustus tot en met 3 september 2007.

Van den Bosch Transporten, met haar hoofdkantoor in Erp en vestigingen in diverse Europese landen, is een toonaangevende internationale bulktransporteur met groot gevoel voor vooruitstrevendheid.

vandenbosch.com T: +31(0)413 – 217 217 F: +31(0)413 – 217 333 E: salesinfo@vandenbosch.com

Lifestyle

Voor het eerst vanuit Nederland georganiseerd! * Een 5 daagse reis die NIET in groepsverband is georganiseerd. op uw tempo de stad te ontdekken. * Een bezoek aan een voortreffelijk Joodse restaurant. * Kaartjes voor de beste concerten zitten in het programma. * U reist met Malév Hungarian Airlines. * En u kunt een keus maken uit een 3 sterren of een 4 sterren hotel.

Ga naar onze website of bel:

www.hongarijespecialist.nl 40032

40036

PERFECT

10e Joods Zomer Festival

OP VOLLE TOEREN, OOK IN HONGARIJE

Zakelijk

Telefoon: 070 327 0998 Taal - Coaching

Kleding Reparatie

&

Stomerij www.kledingreparatie-perfect.nl Groteberg 39 5611 CK Eindhoven

20100

Consultants

30419

Kodex Ons assortiment wordt aangeboden bij verschillende outlets en hiernaast hebben we ook een eigen showroom in Rotterdam.

www.sfeer.nu

Begeleiding en Advies van Handels- en Cultuurrelaties Alles dat Nederlandse en Hongaarse zaken en mensen dichter bij elkaar brengt: zakelijke relaties, communicaties, onderzoeken, marketing, projecten en organisaties, taal en culturele cursussen en seminars, kunst projecten en toerisme.

Kijk op onze website:

www.kodex.nl

Tel: + 31 30 2803911 E-mail: contact@kodex.nl

We are always looking for suppliers of Furniture and Decoration. Please contact us for more information.

Our e-mailadress: sfeer@planet.nl

34

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

Actueel: diensten voor zware en lichte industrie, zakelijke hongaarse taal cursus en coaching, international management-culture management, vakantiehuis in Hongarije cultureel geschiedenis in Leiden universiteit, kijk op: http://kulturhaz.blogspot.com

Financing, off-shoring, relocation of production facilities, port-folio investments and private equity, joint ventures and mergers & acquisitions can have farreaching implications for your business model and risk management. And this is where NewMarkets International Consultants can offer assistance.

NewMarkets International Consultants is a group of dedicated professionals with recognized expertise and long experience in a comprehensive range of strategy advice financial services in Central and Eastern Europe.

New Markets International Consultants De Dreeftoren, 11th floor Haaksbergweg 13 NL-1101 BP Amsterdam Tel: + 31 (0)20 6509065

www.newmarkets.nl

Kleintjes Consultancy

Hotel

33329

32862

Geschenk

33015

Een uniek RELATIE geschenk

CRM Consultancy.

Business Consultancy.

Outsourcing and Recruitment.

CRM Task Delegation.

Localization and Translation. info@sapientia.nl T: + 31 ( 0 ) 73 6233833 F: + 31 ( 0 ) 84 8304217 Http://www.sapientia.nl Koop

33015

The Andrássy Hotel is located in the famous Andrássy Avenue called the Champs Elysées of Budapest, in the famous embassy and residential area, near the main tourist attractions like the National Opera House, Heroes’ Square, Art Gallery and Széchenyi Thermal Bath. The Andrássy Hotel was designed and built in a Bauhaus style, by Alfréd Hajós in 1937. It has spacious, beautifully designed rooms and suites, Andrássy Hotel is a unique 5 star gourmet boutique hotel and Hungary’s first acceptance to the collection of “Small Luxury Hotels of the World” and “Hotels & Préférence”.

Completely renovated in 2001 the Andrássy Hotel offers genuine and caring services for today’s traveler.

1063-Budapest Andrássy út 111 T +36-1-462-2100 www.andrassyhotel.com reservation@andrassyhotel.com

Uw Kleintje

www.vastgoedhongarije.nl Vertrouwd zoeken naar koop en huurwoningen in Hongarije.

Bouwproject van 20 nieuw te bouwen vakantiewoningen ten noorden van de hoofdstad Budapest vlakbij Balassagyarmat in een zeer mooie natuur, bos, en waterrijke omgeving, vlakbij de grens met Slowakije.

Meer informatie en woningen of objecten kijk op onze website:

www.vastgoedhongarije.nl Tel: 0512-372723 of 06-50654053

www.balatonhuis.com

Hier had úw Kleintje kunnen staan!

Het groot formaat fotoboek: Szemtõl szemben, Auge in Auge, Oog in oog, Eye to eye.

NAGYPALL tükörben, reflektiert, weerspiegeld, reflected, 200 pagina´s hartverwarmende zwart-wit fotografie van Eddy Smid met teksten in vier talen van Frouke Schouwstra Een verslag van een behoedzaam integratieproces, een heel bijzonder beeld van een klein dorp in Hongarije. Om zelf van te genieten, om “zo maar” weg te geven, maar bij uitstek geschikt als relatiegeschenk!

€ 34,90 (incl. verzending) bestellen via: uitgeverij@hongarijemagazine.nl

Felicitatie Wij feliciteren onze correspondenten Michel en Karin met de geboorte van hun Kleintje!!

Voor € 75,00 Inclusief opmaak én een proefje vooraf.

Kijk op:

www.

Hongarije.inZaken

.eu

voor alle informatie.

En wij wensen Michel, Karin en Bastiaan veel geluk en voorspoed toe!

Namens alle medewerkers van Hongarije in Zaken.

Hongarije in Zaken | 2007 ed. 8

35