Inspiratiegids geestelijke gezondheidsbevordering (lokale besturen)

vo

tie 013 i d e ar 2 a orj

Geestelijke gezondheidspromotie Inspiratielijst lokale besturen

Inhoudsopgave INLEIDING ENKELE CIJFERS AAN DE SLAG! WEBSITES www.fitinjehoofd.be www.noknok.be Andere interessante sites WORKSHOPS EN VORMINGEN Workshop Fit in je hoofd, goed in je vel Goed – gevoel-stoel Zilverwijzer NokNok Andere vormingen, workshops en lezingen DOE-ACTIVITEITEN 10 stappen 4 knaltips BIBLIOTHEEKACTIE ANDERE CULTURELE ACTIVITEITEN Theater Tentoonstelling BELANGRIJKE DATA ACHTERGRONDINFO BIJLAGEN Bijlage 1 Vlaams Actieplan Suïcidepreventie 2012 Bijlage 2 Provinciaal subsidiereglement

5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 21 22 24 25 26 27 28 29 30 31 31 32

3

INLEIDING Geestelijk gezonde mensen voelen zich beter en zijn tot meer in staat. Vandaar dat het versterken van geestelijke gezondheid een prioriteit vormt in Vlaanderen en dus ook in Limburg. Gemeentebesturen en lokale gezondheidsraden kunnen hier een grote rol in spelen. Deze inspiratiegids wil je alvast op weg helpen.

Veel succes!

De Limburgse Logo’s Universiteitslaan 1 3500 Hasselt logolimburg@limburg.be Tel: 011 23 82 38 lokalebesturen.limburg.be

5

ENKELE CIJFERS Vooraleer we acties opzetten rond geestelijke gezondheid, willen we toch even meegeven hoe het met de geestelijke gezondheid van de doorsnee Vlaming is gesteld.

• • • •

6 •

Drie vierde (74 %) van de Belgen van 15 jaar en ouder voelt zich goed in zijn vel.

14 % van de Vlaamse bevolking wordt geconfronteerd met ernstige psychische problemen.

Dagelijks overlijden in Vlaanderen 3 personen door zelfdoding. Zelfdoding is één van de meest voorkomende doodsoorzaken bij jongvolwassenen tussen 20 en 49 jaar. De cijfers rond zelfdoding in Vlaanderen liggen hoog boven het Europese gemiddelde.

De cijfers rond psychische gezondheid variëren naargelang de leeftijd. Algemeen psychisch onwelbevinden wordt het vaakst waargenomen bij jongeren en neemt af met de leeftijd. Wanneer we kijken naar depressieve symptomen, angstsymptomen en slaapstoornissen zien we dat het voorkomen toeneemt met de leeftijd. Uitzonderingen zijn mannen tussen 35 en 44 jaar met relatief hoge cijfers en vrouwen tussen 55 en 64 jaar met relatief lage cijfers.

Mentaal welzijn hangt samen met het opleidingsniveau. Personen met een lagere opleidingsgraad hebben meer psychische en emotionele problemen.

AAN DE SLAG! Om te werken aan geestelijke gezondheid is het van belang niet enkel de focus te leggen op risicogroepen of mensen met psychische problemen, maar ook en vooral aan de slag te gaan met de brede groep van mensen die zich goed voelen of “slechts” een dipje hebben. Door hen verder te versterken kun je immers veel psychische problemen voorkomen en dus een enorme gezondheidswinst boeken. Je maakt de mensen immers sterker en leert hen vaardigheden waardoor ze zichzelf kunnen wapenen tegen problemen. Bij het uitwerken en implementeren van acties blijft het natuurlijk wel belangrijk om zorg te dragen voor een aantal “kwetsbare” groepen, zoals senioren, mensen in armoede en jongeren.

De Vlaamse overheid wil hier ook aan meewerken en nam geestelijke gezondheidsbevordering daarom op in het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (zie bijlage 1) onder de vorm van onderstaande strategie: “Geestelijke gezondheidsbevordering met betrekking tot het individu en de maatschappij” a. Versterken van veerkracht en vermogen tot zelfhulp. b. Ondersteuningsvaardigheden bij ouders verhogen. c. Bevorderen van sociale aansluiting. d. Hulp zoeken aanmoedigen en stigma doorbreken. e. Werken aan de leefomgeving via beleid en media.

Als Logo willen we lokale besturen actief ondersteunen om acties op te zetten rond deze strategieën. In deze gids vind je heel wat ideeën, maar wees uiteraard vrij om zelf creatief te zijn en eigen acties uit te denken!

TIP

Lokale besturen kunnen voor het bevorderen van de geestelijke gezondheid van hun burgers subsidies van de provincie Limburg krijgen. Wil je checken of jouw project kans maakt op de provinciale subsidies, kijk dan zeker naar de criteria in bijlage (zie bijlage 2).

7

8

WEBSITES

In Vlaanderen werden reeds diverse websites ontwikkeld die de mensen helpen om hun eigen veerkracht op een leuke en interactieve manier te versterken. Lokale besturen kunnen een belangrijke rol spelen om intermediairen en burgers op de hoogte te brengen van het bestaan van deze websites, zodat zoveel mogelijk mensen hun weg ernaartoe vinden en hun eigen geestelijke gezondheid kunnen versterken.

Hoe websites promoten?

Vooraleer we je wat info geven over deze websites, enkele tips om ze onder de aandacht te brengen.

Let wel, dit lijstje is zeker niet alomvattend.

Ga gerust creatief aan de slag en combineer verschillende initiatieven, dat verhoogt de kans dat de website echt bezocht zal worden.

• • • • • • • • • • • TIP

Partners en intermediairen warm maken Agenderen van de voorstelling van een website op de lokale gezondheidsraad of ander overleg waar verenigingen, diensten, scholen, hulpverleners in zetelen. Overhaal ze met een prikkelende PowerPoint of aantrekkelijk verhaal zodat iedereen er het belang van inziet.

Geef ook meteen de nodige promotiematerialen mee, zodat ook andere organisaties de website makkelijk bekend kunnen maken.

Plaats een berichtje op intranet of in de nieuwsbrief naar de partners. Doe een oproep om de website mee bekend te maken.

Stuur een brief of mail met de te verspreiden promotiematerialen.

Burgers stimuleren om naar de site te surfen Plaats een artikel in het lokaal infoblad of in andere blaadjes (vb. nieuwsbrief van de jeugddienst).

Hang posters van de site in openbare plaatsen of leg de folders zichtbaar neer bij diverse openbare diensten. Enkele voorbeelden zijn bibliotheken, cultureel centrum, ziekenhuizen, artsen, apotheken, OCMW, de inkomhal van de gemeente, CAW, JAC, …

Plaats de link of banner van de website op de eigen website van de gemeente of op aanverwante sites waar de doelgroep wel eens naar surft.

Stel de levensgrote banners en andere promotiematerialen op bij diverse evenementen (vb. nieuwjaarsreceptie, sporteldag, …), concerten (vb. te gek!? concert), beurzen (vb.

Gezondheidsbeurs, ...)

Maak de website bekend via de borden op grote invalswegen of op het scherm in het gemeentehuis.

Download een e-mailhandtekening van de website en plaats die onder al jouw e-mailberichten. Plaats op de afbeelding ook telkens de link naar de bijbehorende site.

Maak de websites bekend via sociale media.

Neem de materialen van Fit in je hoofd en NokNok ook mee bij andere acties. Dit vergroot de kans dat mensen hun weg vinden naar deze websites.

9

filmpje

www.fitinjehoofd.be WIE? De algemene bevolking

WAT? “Fit in je hoofd, goed in je vel” is een campagne van de Vlaamse overheid en VIGeZ die de geestelijke gezondheid bij de algemene bevolking wil bevorderen. Iedereen in Vlaanderen ouder dan 16 jaar kan terecht op www.fitinjehoofd.be om aan de slag te gaan met de tips, info en opdrachten en zo de eigen draagkracht te verhogen.

10

Op de site staan tien stappen centraal die je helpen om je goed in je vel en fit in je hoofd te voelen.

Verder kunnen er inspirerende verhalen en leuke foto’s en filmpjes gevonden worden. Je kunt op deze website ook je eigen mentale veerkracht testen en advies op maat krijgen.

MATERIALEN? Op zoek naar materialen om deze website bekend te maken? Lokale besturen kunnen hiervoor een kijkje nemen op het extranet lokale besturen of je kan contact nemen met het Logo.

filmpje

www.noknok.be WIE? Jongeren van 12 – 16 jaar

WAT? NokNok is een online-instrument ontwikkeld door VIGeZ en de Vlaamse Overheid voor jongeren om zelf aan de slag te gaan met hun geestelijke gezondheid. Op www.noknok.be kunnen jongeren van 1216 jaar komen kloppen met vragen over geestelijke gezondheid, ze kunnen er hun verhalen delen en tips vinden om hun veerkracht en welbevinden te versterken. Een leuke woordwolk, diverse personages en vier knallende tips maken dit dè site voor 12- tot 16-jarigen die zichzelf weerbaar willen maken.

MATERIALEN? Op zoek naar materialen om NokNok bekend te maken? Lokale besturen kunnen op hun extranet ideeën opdoen of je kan contact nemen met het Logo.

TIP

Alle promotiematerialen en artikels om te werven kun je ook downloaden van www.noknok.be/pers .

11

Andere interessante sites Naast bovenstaande websites, bestaan er uiteraard nog tal van interessante sites die je ook kunt promoten bij je burgers en die hen op weg zetten naar meer welbevinden en veerkracht in hun leven.

Voor materialen om deze sites bekend te maken, neem je best contact op met de organisatie die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de site.

www.plukjegeluk.be Deze website van de Christelijke Mutualiteit wil mensen aanzetten actief werk te maken van een gelukkiger leven. Aan je mentale fitheid werken is echter eenvoudiger gezegd dan gedaan. Het vergt oefening en inspanning, maar het loont: gelukkige mensen leven langer en gezonder ĂŠn hebben meer vrienden. Op deze site vind je je geluksplan om op weg te gaan, kun je de gelukscoach ontdekken en vind je nog veel meer leuke info en tips om je goed in je vel te voelen.

www.geestelijkgezondvlaanderen.be

12

De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG) ontwikkelde een website voor iedereen die op zoek is naar goede en betrouwbare informatie over geestelijke gezondheid en voor iedereen die wegwijs wil worden in het hulpverleningsnetwerk. De website is een digitaal hulpmiddel om vragen rond geestelijke gezondheid beter te kunnen vatten en meer bespreekbaar te maken. De site biedt geen onlinehulpverlening. Bedoeling is wel om de weg naar de zorgverlening meer bekend en zichtbaar maken.

WORKSHOPS EN VORMINGEN Hieronder vind je heel wat inspiratie voor workshops en vormingen voor zowel de burgers als voor intermediairen. Sommige kun je zelf organiseren als lokaal bestuur, andere organiseert het Logo en kun je actief mee promoten.

13

Workshop Fit in je hoofd, goed in je vel

filmpje Fit in je hoofd workshop

WIE? De jonge gezinnen.

WAT? Dit is een workshop van anderhalf uur, waarin jonge gezinnen handvatten krijgen aangereikt om hun eigen mentaal evenwicht te bewaken. Ze leren het belang van een goede geestelijke gezondheid inzien, maken kennis met de campagne Fit in je hoofd, goed in je vel van VIGeZ en de Vlaamse Overheid en leren op een leuke en interactieve manier aan de slag te gaan met de tien tips. De workshop vindt bij voorkeur plaats in een groep met maximum 16 deelnemers om de interactiviteit te garanderen.

HOE? Alles in eigen beheer.

Je organiseert deze vorming in je gemeente en staat zelf in voor inschrijvingen en locatie. Vormingplus zorgt voor ervaren en opgeleide lesgevers en factureert aan jullie de kosten van de lesgever van 40 euro/uur en 0.34 euro/km verplaatsingsvergoeding + 30 euro administratieonkosten (deze omvatten de registratie van deelnemers in het softwaresysteem van Vormingplus en dient als bewijslast naar de Vlaamse overheid).

In samenwerking met Vormingplus Limburg

14

Je organiseert deze vorming zelf in je gemeente, maar zorgt enkel voor de (gratis) locatie en werving van de deelnemers. Vormingplus zorgt voor de inschrijvingen en bepaalt de inkomprijs. Deze bedraagt 9 euro (standaardtarief ) of 5 euro voor mensen met een beperkt budget. Er zijn verder geen onkosten voor jullie. De inkomsten gaan naar Vormingplus.

Voor afspraken met Vormingplus, neem je best contact met Kristien.Smets@Vormingpluslimburg. be of 011/560.104 En dan maar deelnemers werven voor je workshop!

MATERIALEN? Lokale besturen die op zoek zijn naar materialen om deze workshop bekend te maken in hun gemeente, kunnen terecht op het extranet of bij het Logo.

Goed – gevoel-stoel WIE? Maatschappelijk kwetsbare mensen.

WAT? De Goed-gevoel-stoel is een groepsmethodiek ontwikkeld door VIGeZ en CEDES met steun van de Vlaamse Overheid . Doel is om met maatschappelijkkwetsbare mensen te werken rond draagkracht.

Deelnemers ontdekken aan de hand van praatsessies en goed-gevoel-acties hun eigen draagkracht en leren ook hoe ze deze kunnen versterken. . Tegelijk streeft de methodiek naar het versterken van het groepsgebeuren. Er wordt aangemoedigd om geestelijke gezondheid blijvend in de jaarwerking van groepen in te bouwen.

Een opgeleide begeleider gaat met een groep van maximum 12 personen aan de slag. De praatsessies kunnen begeleid worden door een vaste begeleider van de groep die een training heeft gevolgd of je kunt een beroep doen op een trainer uit de trainingspool.

HOE? Je kunt samen met de organisaties die werken met maatschappelijk kwetsbare mensen zelf sessies organiseren met de Goed-gevoel-stoel. De Goed-gevoel-stoel kan gebruikt worden bij bestaande groepen (vb. verenigingen waar armen het woord nemen, welzijnsschakels, buurtwerking, OCMW,‌) of nieuwe groepen. Je kunt deze organisaties via mailing, flyers, een bericht in een nieuwsbrief, folders of een presentatie op de hoogte brengen van deze methodiek. Je kunt hiervoor gebruikmaken van bestaande materialen.

TIP

Als je graag een beroep doet op een trainer uit de trainingspool, neem dan contact op met het Logo via logolimburg@limburg.be.

MATERIALEN? Lokale besturen die op zoek zijn naar materialen om de Goed-gevoel-stoel bekend te maken bij organisaties in hun gemeente, kunnen terecht op het extranet of bij het Logo.

15

Zilverwijzer WIE? Zestigplussers.

WAT? Zilverwijzer is dè nieuwe methodiek voor het vergroten van de veerkracht en het vermogen tot zelfzorg van zestigplussers. Zilverwijzer bestaat uit lokale groepssessies, waarin ouderen op een leuke, interactieve en onderbouwde manier leren hoe ze hun mentaal welbevinden op peil kunnen houden.

Een opgeleide begeleider gaat met een groep zestigplussers aan de slag. De praatsessies kunnen begeleid worden door een vaste begeleider van de groep die de training voor begeleiders heeft gevolgd of je kunt een beroep doen op een trainer uit de trainingspool.

HOE? Je kunt samen met de organisaties die werken met ouderen zelf sessies organiseren met Zilverwijzer.

Mobiliseer bijvoorbeeld dienstencentra, OKRA, ‌ om met deze methodiek aan de slag te gaan. Je kunt deze organisaties via mailing, flyers, een bericht in een nieuwsbrief, folders of een presentatie op de hoogte brengen van deze methodiek of van een geplande training voor begeleiders. Je kunt hiervoor gebruikmaken van bestaande materialen. De Zilverwijzer kan gebruikt worden bij bestaande groepen of nieuwe groepen.

TIP

16

Als je graag een beroep doet op een trainer uit de trainingspool, neem dan contact op met het Logo.

MATERIALEN? Lokale besturen die op zoek zijn naar materialen om Zilverwijzer bekend te maken in hun gemeente, kunnen terecht op het extranet of bij het Logo.

NokNok WIE?

Het klopt in mijn hoofd

Leiders, jeugdwerkers en vrijwilligers in het jeugdwerk.

WAT? NokNok helpt de geestelijke gezondheid van jongeren van 12 tot 16 jaar bevorderen. Op www.noknok.be vinden jongeren heel wat tips, verhalen en info om zich goed in hun vel te voelen.

Maar NokNok is meer dan deze website. Er is ook een inspiratiegids, waarin jeugdorganisaties leuke activiteiten en ideeën kunnen vinden om de veerkracht en het welbevinden van hun jongeren te verhogen. Om leiders, jeugdwerkers en vrijwilligers uit het jeugdwerk te helpen op een speelse manier aan de slag te gaan met deze inspiratiegids en met het thema geestelijke gezondheidsbevordering is er nu een vorming. Deelnemers aan deze vorming krijgen tips mee om groepsactiviteiten op te zetten die passen binnen de jeugdbeweging, maar die jongeren eveneens weerbaar maken. Daarnaast leren ze om te gaan met jongeren die meer ondersteuning nodig lijken te hebben. Geen handleiding hulpverlener worden, maar concrete tips vertrekkende vanuit situaties uit de jeugdbeweging.

HOE? Het Logo organiseert voor heel de provincie vorming rond NokNok. Om deelnemers voor deze vorming te werven zijn lokale besturen uiteraard van groot belang. Maak jullie lokale verenigingen en organisaties die werken met jongeren dus zeker warm om deel te nemen aan deze vorming. Een nieuwsbrief van de jeugddienst, de lokale jeugdraad, het ledenblaadje van de plaatselijke afdeling van de jeugdbeweging, … zijn enkele voorbeelden van goede kanalen om de vorming bekend te maken en deelnemers te werven.

Durf zeker ook een stap verder te gaan. Motiveer leiders, jeugdwerkers en vrijwilligers uit het jeugdwerk om in hun jeugdbeweging ook actief aan de slag te gaan met de inspiratiegids vol leuke ideeën.

MATERIALEN? Lokale besturen die op zoek zijn naar materialen om de vorming van NokNok bekend te maken in hun gemeente, kunnen terecht op het extranet of bij het Logo.

17

Andere vormingen, workshops en lezingen Hieronder vind je nog enkele andere suggesties voor vormingen en workshops die je kunt organiseren en die ook gesubsidieerd worden. Let hierbij wel op dat het belangrijk is om ook steeds de vorming goed te kaderen binnen de geestelijke gezondheidsbevordering door actief het promotiemateriaal van Fit in je hoofd mee te nemen.

TIP

Ken je zelf nog een goede spreker of een interessante workshop en wil je die graag organiseren in je gemeente? Super! Stuur ons even een korte omschrijving, dan bekijken wij of ze ook in aanmerking komt voor deze suggestielijst en dus ook voor de provinciale subsidies

Algemeen

18

Interessante organisaties en instellingen om te contacteren voor vormingen en workshops rond welbevinden: Mindfulness Based Cognitive therapy: www.mindfulness.be Vormingplus Limburg:: www.vormingplus.be Impuls : www.impulsvorming.be PRH, persoonlijkheid en relaties: www.prh.be Stichting Lodewijk de Raet: www.de-raet.be/vorming Prettig geleerd: www.prettiggeleerd.be Uit databank: www.uitinvlaanderen.be

• • • • • • •

Help, mijn batterijen lopen leeg WIE? De algemene bevolking WAT? Een dipje op het werk? Je bent niet alleen. Experts Luk Dewulf en Guido Vangronsveld nemen in deze lezing het fenomeen onder de loep. Zij schreven een boek over het onderwerp en geven je tips over hoe je een burn-out kan vermijden door gebruik te maken van je eigen talenten.

SPREKER/ORGANISATIE? Guido Vangronsveld en Luc Dewulf • ldewulf@kessels-smit.com

Het geheim van geluk WIE? De algemene bevolking WAT? Een interactieve workshop voor groepen van 10 tot 30 personengebaseerd op de inzichten van het boek “Geluk. The World Book of Happiness” van Leo Bormans. We gaan samen op zoek naar de kern van geluk en een positieve levensstijl. Met honderd concrete tips die bijdragen tot een wereld van geluk voor onszelf en voor anderen. Optimisme kun je leren. Wie zich optimistisch opstelt is gelukkiger, gezonder en succesvoller in studie, relaties, beroep en vriendschap. De workshop wordt heel enthousiast onthaald en laat niemand onberoerd.

SPREKER/ORGANISATIE? Yves Dingens • yves.dingens@gmail.com

Hoe ga je om met stress?

WIE? De algemene bevolking WAT? Stress is oké, zolang er een balans is tussen in- en ontspanning. Stress is geen ziekte. Het is een signaal waar we best bij stilstaan. In deze workshop sta je stil bij stress en leer je aan de hand van oefeningen hoe je oplossingsgericht kunt handelen bij stress.

SPREKER/ORGANISATIE? Linda Mommen • info@lindamommen.be

Burn-out WIE? De algemene bevolking WAT? Lezing waarbij Luc Swinnen laat zien hoe zowel je persoonlijkheid als je omgeving invloed hebben op jouw stressgehalte. In een vlotte en toegankelijke taal reikt hij tal van mogelijkheden aan om de gevolgen van een zware werkdruk tot een minimum te beperken en een gelukkig leven te leiden zonder stress.

SPREKER/ORGANISATIE? Luc Swinnen • info@stressmanagement.be

19

Tien tips voor een gelukkiger leven WIE? Ouderen WAT? Wat betekent geluk voor jou? Geluk is aan de ene kant verschillend voor ieder van ons, maar aan de andere kant gelijk voor iedereen. Het koortsachtig nastreven en zoeken naar geluk is misschien wel één van de grootste oorzaken van ongeluk. Jammer genoeg bestaat er geen succesformule voor geluk: geluk is een ervaring, een vaardigheid, maar ook een levenshouding die je kunt ontwikkelen. Deze workshop laat je zien hoe je stap voor stap op weg kunt gaan naar je eigen geluk.

Vanuit je eigen ervaringen leer je op weg te gaan met jezelf en je open te stellen voor de wonderen en de magie van het leven. Geluk betekent dat het leven lukt!

SPREKER/ORGANISATIE? Kristien Smets (Vormingplus) • kristien.smets@vormingplus.be

Genieten van je relatie van 50+ tot…

WIE? Ouderen WAT? Professor Vansteenwegen vertelt in deze lezing op een aangename humoristische wijze vanuit zijn ervaring als seksuoloog over intimiteit op latere leeftijd. Voor zowel gehuwde als alleenstaande 50-plussers en allen die van hun pensioenleeftijd de boeiendste tijd van hun leven willen maken is dit zeker een namiddag om niet te missen.

SPREKER/ORGANISATIE? Prof. dr. A. Van Steenwegen • alfons.vansteenwegen@med.kuleuven.be

Niet oud, wel wijs: creatief leren omgaan met emoties

20

WIE? Ouderen WAT? We komen in ons leven allemaal momenten tegen waarin we kwetsbaar zijn door o.a. ziekte, verlies, grote veranderingen, … en belangrijke keuzes. Net dan is ons emotioneel leven heel actief.

Het kan ons parten spelen en lijden veroorzaken of het kan ons verrijken en verdiepen. In deze workshop die een halve dag duurt leren senioren een aantal oefeningen die hen ondersteunen in het omgaan met gevoelens en die hen helpen hun levensvreugde te versterken.

SPREKER/ORGANISATIE? Trudie Appermans (vzw Lach) • trudieappermans@hotmail.com

DOE-ACTIVITEITEN Om beschermende factoren te versterken, kun je ook heel wat lokale doe-acties opzetten. Belangrijk is om niet enkel een activiteit te doen die aansluit bij de beschermende factoren voor geestelijke gezondheid, maar om deze acties ook duidelijk te kaderen.

Doe bijvoorbeeld niet enkel een leuk spel zonder grenzen, maar kader dit ook even binnen het thema geestelijke gezondheid bijvoorbeeld door het promotiemateriaal van NokNok uit te delen aan deelnemers.

TIP

Om als lokaal bestuur kans te maken op de provinciale subsidies, moet de actie duidelijk gekaderd worden. Gebruik hiervoor bestaande promotiematerialen van bijvoorbeeld Fit in je hoofd of NokNok.

21

10 stappen WIE? Algemene bevolking

WAT?

22

Zet regelmatig één van de stappen van “Fit in je hoofd” in de kijker en koppel hieraan de activiteiten uit de gemeente. Aan de hand van deze groepsactiviteiten leren deelnemers al doende wat de beschermende factoren van geestelijke gezondheid zijn en hoe ze deze in praktijk kunnen omzetten.

HOE? Hieronder vind je alvast wat inspiratie bij enkele stappen van Fit in je hoofd om acties op te zetten.

Uiteraard geven we slechts enkele voorbeelden en kun je je creativiteit de vrije loop laten gaan.

STAP 1 VIND JEZELF OKÉ. Wees niet te streng voor jezelf. Jezelf aanvaarden en je eigen krachten zien, helpt om je goed in je vel te voelen.

Lachyoga. Lachen vergroot je zelfvertrouwen. Zowel fysiek als mentaal is lachen een echte oppepper. Lachen geeft je een positievere kijk op het leven.

Mogelijke begeleiders: Gitta Weytjens (Hechtel-Eksel) of Vormingplus Spiegelactie. Hang overal in de stad spiegels met de boodschap vind jezelf oké.

• •

STAP 2 PRAAT EROVER. In je hoofd kan een mug een olifant baren. Door over dingen te praten, krijgen ze een naam en krijg je er vat op. Erover durven praten is een teken van sterkte.

Telefoonspin. Organiseer een telefonisch netwerk van vrijwilligers die telefoneren naar mensen die alleen wonen. De vrijwilliger belt volgens afspraak een aantal mensen op en zorgt voor een leuke babbel.

•

STAP 3 BEWEEG. Een gezonde geest in een gezond lichaam. Het is een cliché, maar het klopt.

Initiatieles met diverse nieuwe sporten zoals bijvoorbeeld Afrikaanse dans, tai chi, …

Laat sportverenigingen hun deuren open zetten.

Beweegtentoonstelling is een interactieve tentoonstelling over beweging en gezondheid. Hier kun je ook gemakkelijk de mentale gezondheid aan koppelen (www.beweegmobiel.be).

• •

STAP 5 REKEN OP JE VRIENDEN. Je door vrienden aanvaard en begrepen voelen, geeft kracht.

Buddysysteem. Organiseer een bezoekdienst of buddysysteem voor senioren of alleenstaanden. Organiseer dit met vrijwilligers of lotgenoten. Zorg er zo voor dat ook deze mensen een kans krijgen om een koffieklets te doen.

•

STAP 6 DURF NEE TE ZEGGEN: Op lange termijn loont een nee. Pas als je nee durft zeggen, krijg je respect. En wordt ja een woord waar je plezier aan beleeft.

Workshop of theatervoorstelling rond assertiviteit of nee te leren zeggen.

Alcoholvrije fuif of receptie

• •

STAP 8 DURF HULP TE VRAGEN. Hulp durven vragen getuigt van bescheidenheid en zelfkennis. Je kan immers niet alles zelf.

Hulpverleningscarrousel of help-spel: Nodig verschillende hulpverleningsorganisaties uit de buurt uit (vb. CAW, CGG, …) en laat deelnemers speeddaten met iedere instantie.

•

STAP 9 GUN JEZELF RUST. Maak regelmatig een moment vrij voor jezelf en las activiteiten in die je tot rust laten komen.

Cursus Mindfulness, ademhalingstechnieken of spierontspanning Yoga. Mogelijke begeleider: Elise Berkvens (Meeuwen-Gruitrode) Initiatie hoofd- en nekmassage. Mogelijke begeleider: Patrick Clerkx (Vita-Touch (Lummen) Workshop Relaxeren kan je leren. Mogelijke begeleider: relaxatieconsulente Rosette Cuypers

• • • •

23

4 knaltips

Het klopt in mijn hoofd

WIE? Alle jongeren van 12 – 16 jaar

WAT? Zet regelmatig één van de knaltips van “NokNok” in de kijker en koppel hieraan activiteiten uit de gemeente. Aan de hand van deze activiteiten leren deelnemers dan al doende wat de beschermende factoren van geestelijke gezondheid zijn en hoe ze deze in praktijk kunnen omzetten . Maar wat zijn de knaltips?

Ik(k)en mezelf: Deze knaltip leert jongeren dat uniek zijn oké is en hoe ze hun zelfvertrouwen kunnen opkrikken.

Mijn grenzen: Deze knaltip helpt om op zoek te gaan naar nieuwe uitdagingen, maar ook leren neen zeggen komt uitgebreid aan bod.

Reken op anderen: De derde knaltip geeft jongeren de moed om hulp te durven vragen en beroep te doen op vrienden.

Tijd voor mezelf: In deze knaltip krijgen jongeren leuke ideeën mee om te ontspannen

• • • • • •

HOE? Inspiratiegids NokNok. Deze inspiratiegids zit boordevol ideeën om activiteiten te doen (en ook om promotie te maken voor deze inspiratiegids). Je kunt de inspiratiegids voor lokale besturen downloaden van www.noknok.be/pers.

De Provinciale Dienst Gezondheid werkt al jarenlang intensief rond het thema “Welbevinden op school”. Hierbij hoort een brede waaier van vormingen en ondersteunende, educatieve materialen die je kunt lenen. Enkele voorbeelden van interessante methodieken die ook gesubsidieerd worden, zijn: Gelukszoekers. Met dit educatieve pakket reikt de dienst Gezondheidspromotie van de CM een handig instrument aan om met leerlingen van de tweede graad secundair onderwijs te werken rond geluk en hun eigen welbevinden.

Leefsleutels Contactsleutels (7 jarigen) Themavormingen. Door het organiseren van themavormingen wil de Provinciale Dienst Preventieve Gezondheid scholen aanzetten om ook met kinderen preventief te werken rond gevoelige thema’s. De begeleiders krijgen hierdoor de kans kennis op te doen en vaardigheden te trainen. Als lokaal bestuur kun je themavormingen organiseren in samenwerking met de scholen in de gemeente/ stad.

• • • •

24

BIBLIOTHEEKACTIE De bibliotheek kan geestelijke gezondheid in de kijker zetten door een informatietafel te plaatsen met boeken, cd’s, dvd’s, video’s en strips die je in de bib kunt lenen. Hiermee kun je de beschermende factoren voor geestelijke gezondheid in de verf zetten. Assertiviteit, zelfbeeld, positieve gevoelens enz. kunnen aan bod komen. Best eerst het aanbod van de bib opvragen en analyseren en eventueel extra boeken, cd’s en video’s aankopen!

Je kunt deze actie kaderen in de Fit in je hoofd-campagne. Hier alvast enkele ideeën: STAP 1 VIND JEZELF OKÉ.

Het zelfbeeld: de mens in dialoog met zichzelf en de wereld (Cuyvers, Guido), Dit ben ik!…Zie jij mij? zelfbeeld bij kinderen (Vinck Rit), Positieve psychologie in de praktijk (Bannink, Fredrike), Geluk. The World Book of Happiness (Bormans Leo).

STAP 5 REKEN OP JE VRIENDEN. Mensen onder elkaar (Argyle, Michaël), De andere en ik: het belang van sociale intelligentie (Filliozat, Isabelle).

STAP 6 DURF NEEN ZEGGEN. Bewust omgaan met jezelf en anderen: effectief samenleven door assertief gedrag.

(Adams Linda), Leer nee zeggen zonder je schuldig te voelen en zeg ja tegen alle mooie dingen van het leven (Breitmand Patti).

STAP 8 DURF HULP TE VRAGEN. Wat wil je nou eigenlijk zeggen: communiceren en jezelf laten zien (Van Aken Pauline).

STAP 9 GUN JEZELF RUST. Mindfulness, Optimisme voor beginners: rust en ontspanning dankzij een positieve levenshouding (Katenthaler, Birgit), Totale ontspanning door massage (Lacroix, Nitya).

STAP 10 HOU JE HOOFD BOVEN WATER. To walk again: knokken tot de finish (Marc Herremans), Australië: het land van doorzettingsvermogen (Morgan, Chris).

• • • • • •

TIP

Zorg ervoor dat deze actie gelijktijdig loopt met andere activiteiten zoals een tentoonstelling of film.

25

ANDERE CULTURELE ACTIVITEITEN Je kunt de beschermende factoren voor geestelijke gezondheid ook in de verf zetten door andere culturele activiteiten zoals theatervoorstellingen of tentoonstellingen. Hieronder vind je alvast enkele activiteiten die ook gesubsidieerd worden.

TIP

26

Om als lokaal bestuur recht te hebben op de provinciale subsidies (Zie bijlage), moet de actie duidelijk gekaderd worden binnen het thema geestelijke gezondheidsbevordering. Gebruik hiervoor bestaande promotiematerialen van bijvoorbeeld Fit in je hoofd of NokNok.

Ken je zelf nog leuke culturele activiteiten en wil je die graag organiseren in je gemeente. Super!

Stuur ons even een korte omschrijving, dan bekijken wij of ze ook in aanmerking komt voor de provinciale subsidies. Bij een positief antwoord nemen we jouw voorstel bovendien ook op in deze inspiratiegids, zodat je ook andere gemeenten kunt inspireren.

Theater Het is donker en het danst WIE? Kinderen vanaf 8 jaar WAT? Een kleurrijke voorstelling over onze schaduwkantjes, de verborgen kantjes die we vaak verstoppen en waar we ons over schamen. Ook die kantjes willen uit de schaduw in het licht komen. Zo kan het vertrouwen in onszelf groeien en kan er gedanst worden ...

ORGANISATIE? Hilde Breda • hilde.breda@telenet.be

Praten zonder woorden WIE? De algemene bevolking WAT? Wanneer je praat, vertel je veel meer dan je zegt. Want met je lichaam breng je heel wat extra boodschappen over. Ook onbewust en onbedoeld laat je zien wat je ware bedoelingen zijn. Voordat je nog maar het eerste- woord uitspreekt, krijgen anderen al een indruk van jou en jouw bedoelingen. Gewoon door de manier waarop je op iemand afstapt of gaat zitten, hoe je staat of de toon waarop je spreekt... Tijdens deze workshop ga je de wereld van de non-verbale taal verkennen en kom je onder andere te weten hoe jij over komt, leer je mensen overtuigen en ontdek je wat je kan doen opdat mensen jou interpreteren zoals je het bedoeld. Je gaat weinig praten en vooral heel veel doen en daarin onderzoeken hoe jouw non-verbale taal invloed heeft op jouw communicatie.

ORGANISATIE? AndersOm • info@andersom.be

Komen en gaan WIE? 3de kleuterklas en 1ste en 2de leerjaar WAT? Theaterstuk om te leren omgaan met emoties en afscheid nemen. Soms is afscheid nemen helemaal niet erg. Afscheid nemen van mama en papa die gaan werken, kan leuk zijn omdat opa dan een hele dag komt. Maar hoe plaatst een kind het definitieve afscheid van oma? Haar kameraadje, de handpop Knoert, probeert haar uit te leggen dat niets voor altijd is. Het is een komen en gaan. En dat is best oké.

ORGANISATIE? Paco producties • info@pacoproducties.be

27

Tentoonstelling Tentoonstelling in eigen gemeente In samenwerking met de plaatselijke (teken)academie kun je een creatieve tentoonstelling organiseren met kunstwerken over gevoelens of over gelukkig zijn. Je kunt er ook de scholen bij betrekken of een fotowedstrijd organiseren over het onderwerp.

Op uitstap naar het dr. Guislain-museum in Gent “een museum over het andere” In Gent ligt ten noorden van de wijk “Brugse Poort” het dr. Guislain museum. Het museum is gehuisvest in de voormalige gebouwen van het “Hospice Guislain”. Het gebouw ademt de sfeer uit van de negentiende eeuw en van een medische praktijk die toen haar ontstaan en eerste ontwikkeling kende: de psychiatrie. De waanzin stelt ons de vraag hoe we omgaan met de andere, maar ook en vooral met het andere in onszelf.

In dit museum vind je bijzondere tentoonstellingen waarin waan en wetenschap, kunst en cultuur een aparte belichting krijgen. www.museumdrguislain.be

Art en Marge De collectie bestaat uit beeldend werk, gemaakt in psychiatrische instellingen en instellingen voor mensen met een verstandelijke handicap. Art en Marge toont werk van geïsoleerde kunstenaars. www.artenmarge.be

28

LET OP: Activiteiten rond het thema zelfdoding kunnen bij kwetsbare personen eerder drempelverlagend werken dan beschermend. Wees hier zeer voorzichtig mee en vraag steeds advies vooraleer je dit inplant in je culturele centra aan de suïcidepreventiewerker van het CGG. Je kunt hiervoor contact op nemen met marie.vanbroeckhoven@dagg-cgg.be. Ook het Logo kan ondersteuning bieden bij het kaderen van deze activiteiten en een gezond tegengewicht bieden door ook de insteek van draagkracht te hanteren.

BELANGRIJKE DATA Het is ook altijd leuk om acties te koppelen aan speciale data.

Bijvoorbeeld: een projectweek “Anders gewoon” op school met een teken- en knutselwedstrijd, een spel rond de sociale kaart (“hulpverleningscarrousel”), complimentendag, teambuildingspelletjes,…

20 maart = Internationale Dag van het Geluk 21 maart = Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie 30 juli = Internationale Dag van de Vriendschap 10 september = Dag van de Suïcidepreventie 21 september = Dag van de Eenzaamheid Eind september = Week van de Verbondenheid 10 oktober = Werelddag van de Geestelijke Gezondheid Week v. 10 oktober = Week van de Geestelijke Gezondheid 17 oktober = Dag van de Eliminatie van Armoede Oktober = Dag van de Jeugdbeweging 20 december = Werelddag van de Solidariteit

29

ACHTERGRONDINFO

30

www.limburg.be Hier vind je meer informatie over onze lopende projecten. www.vlasp.be Dit is een website van de projecten die instaan voor de locoregionale uitvoering van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie. www.vigez.be VIGeZ is het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie. Zij ontwikkelen methodieken ter promotie van de geestelijke gezondheid. www.spil.be SPIL staat voor samenwerkingsverbanden tussen psychiatrische instellingen en diensten.

Op de website van SPIL vind je een overzicht van de GGZ-adressen. www.zelfmoordpreventievlaanderen.be Deze website bied je informatie over zelfdoding en over de werking van de suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. www.vvgg.be De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid werkt rond beeldvorming en het doorbreken van het stigma rond geestelijke gezondheid. http://www.sad.be/tegek/ Website over “Te Gek?!”, een beeldvormingsproject dat diverse initiatieven neemt om het taboe rond geestelijke gezondheid te doorbreken en het thema bespreekbaar te maken. www.zorg-en-gezondheid.be Website van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid waar onder andere informatie rond het Vlaams Actieplan kan worden gevonden. www.gezondheidsenquete.be Vierjaarlijks wordt in België een enquête gehouden rond diverse gezondheidsthema’s waaronder mentaal welbevinden. De resultaten en rapporten van deze enquêtes kunnen worden teruggevonden op deze website. www.eenheidvoorzelfmoordonderzoek.be De eenheid voor Zelfmoordonderzoek van de UGent doet onderzoek naar voorkomen, oorzaken en preventie van zelfdoding.

BIJLAGEN BIJLAGE 1 VLAAMS ACTIEPLAN SUÏCIDEPREVENTIE 2012 Ook de Vlaamse overheid zet in op geestelijke gezondheid. Dit doet ze aan de hand van een Vlaams Actieplan Suïcidepreventie. Dit plan heeft tot doel om volgende gezondheidsdoelstelling waar te maken: “In 2020 het aantal zelfdodingen in Vlaanderen met 20 % doen dalen in vergelijking met 2010.”

Om deze doelstelling te bereiken werden in het Actieplan vijf strategieën omschreven, namelijk: 1. geestelijke gezondheidsbevordering met betrekking tot het individu en de maatschappij 2. suïcidepreventie door laagdrempelige telefonische en online hulp 3. bevorderen van deskundigheid en netwerkvorming bij intermediairs 4. strategieën voor specifieke risicogroepen 5. de ontwikkeling en implementatie van aanbevelingen en hulpmiddelen voor de preventie van suïcide.

Het is belangrijk om aan de slag te gaan rond elk van deze strategieën. Het Lokaal Gezondheidsoverleg biedt ondersteuning bij het waarmaken van de eerste strategie in verband met geestelijke gezondheidsbevordering.

Meer info: www.vlasplimburg.be

31

BIJLAGE 2 PROVINCIAAL SUBSIDIEREGLEMENT Aanvullend op het Provinciaal reglement betreffende de subsidiëring van preventieve gezondheidsprojecten van lokale besturen werden enkele subsidiecriteria ter verduidelijking op een rij gezet in het kader van projecten betreffende geestelijke gezondheid.

Volgende methodieken komen in aanmerking voor de subsidiecriteria: Fit in je hoofd, goed in je vel Goed-gevoel-stoel Zilverwijzer NokNok TIP Neem de inspiratiegids Geestelijke Gezondheidsbevordering zeker bij de hand. De acties die hierin werden opgenomen, komen in aanmerking voor subsidies.

Andere acties kunnen ook subsidies ontvangen. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet je een korte omschrijving van de actie en de omkadering sturen naar het Logo (kim.schutters@limburg. be). Wij onderzoeken de actie volgens onderstaande subsidiecriteria en laten jou ( binnen een periode van 10 dagen) weten of je actie in aanmerking komt voor de subsidies.

• • • •

Subsidiecriteria Acties die inzetten op het versterken van de beschermende factoren voor geestelijke gezondheid kunnen in aanmerking komen voor subsidies. Beschermende factoren zijn factoren die zorgen dat mensen hun geestelijke gezondheid zelf in handen nemen en waardoor hun veerkracht en weerbaarheid verhoogt. Enkele voorbeelden van beschermende factoren: voldoende zelfvertrouwen hebben, een positief zelfbeeld, assertief zijn, hulp kunnen en durven vragen, omgaan met emoties en problemen, iets nieuws proberen, relaxatie en ontspanning, communicatievaardigheden, sociale vaardigheden, timemanagement, een sociaal netwerk uitbouwen en positief leren denken. Beschermende factoren werken in twee richtingen: Ze beschermen je tegen wat fout kan lopen en ze helpen je op weg om steviger in het leven te staan.

Acties die gelinkt zijn aan ziektebeelden, risico’s en probleemgebieden worden niet gesubsidieerd.

Volgende thema’s komen dus zeker NIET in aanmerking voor subsidies: geestelijke gezondheidsproblemen, zoals depressie, burn-out, psychosen, anorexia, angstproblemen, slaapproblemen …, medicatie, dementie, leerproblemen, (cyber)pesten, misbruik en geweld.

Om kans te maken op subsidies kun je best rekening houden met volgende voorwaarden.

Kadering. Belangrijk is dat het niet enkel gaat om het toepassen van de beschermende factoren, maar dat er ook steeds een kader wordt aangeboden, waardoor men leert wat de beschermende factoren voor geestelijke gezondheid zijn.

Vb. Een yoga-initiatie die gekaderd wordt binnen de stappen “Probeer eens iets nieuws”, “Beweeg” en/of “Gun jezelf rust” door het sensibilisatiemateriaal van de Fit in je hoofd- campagne actief te verspreiden, wordt gesubsidieerd.

Wetenschappelijke evidentie. Er moet wetenschappelijke evidentie beschikbaar zijn, die toont dat de actie effect oplevert.

Vb. De tien stappen van Fit in je hoofd, goed in je vel zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek rond positieve psychologie en de beschermende factoren, dat aantoont dat het versterken van deze elementen echt werkt om mensen beter in hun vel te doen voelen en om de kwaliteit van hun leven te verbeteren.

•

•

32

COLOFON Inspiratiegids De inspiratiegids is een initiatief van het Limburgs Gezondheidsoverleg vzw en de provinciale dienst Preventieve Gezondheid Verantwoordelijke uitgever Lien Hubrechts, Diensthoofd Preventieve Gezondheid - Limburgse Logo’s, Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Redactie Kim Schutters, Limburgs Gezondheidsoverleg vzw Lay-out Jan Beulen, Grafische Producties, Informatie en Communicatie, provincie Limburg Fotografie Robin Reynders, Grafische Producties, Informatie en Communicatie, provincie Limburg Lucas Daniëls, p. 15 en 24 Deze gids streeft niet na alomvattend te zijn, maar heeft tot doel te fungeren als inspiratiebron voor lokale besturen. Voorstellen om acties of methodieken op te nemen in deze inspiratiegids zijn steeds welkom. Het Limburgs Gezondheidsoverleg zal elk van deze voorstellen met de nodige zorg bekijken, doch behoudt steeds het recht om op basis van de opdracht in het kader van geestelijke gezondheidsbevordering en op basis van de eigen inschatting van de methodiek een selectie te maken in initiatieven die worden opgenomen in de gids.

34

35

provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be