2018/4 LImburg NAtuurlijk

Driemaandelijks tijdschrift over het provinciaal Milieu- en Natuurbeleid | jaargang 20 nr.4 | afgiftekantoor 3500 Hasselt I provincie Limburg Directie Omgeving – Milieu en Natuur – Planning en Beleid, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt | P 409680

04 PB- PP BBELGIE(N) - BELGIQUE

LImburg NAtuurlijk!

EXPEDITIE

BERM

Pret in stad & dorp Bouwmeester Leo Van Broeck

Domein in de kijker Ontdek Nieuwenhoven

LINA 1

in dit nummer

06 FOCUS

ONTMOET

Pret in stad & dorp

Zoë Vanstraelen

Bouwmeester Leo Van Broeck 2

09 Biologe bij Lieteberg

© Robin Reynders

breedbeeld

10 DOEN

Het boom(t) Blije bijtjes Nieuwenhoven

vooraf

Waterland

Beste lezer Zwoele zomerdagen en -avonden stemmen beslist tot nadenken.

Er is ruimte om te genieten en even de tijd te nemen en vrije tijd om te wandelen, te fietsen of te lezen.

We brengen alvast lezenswaardige stukken over het woonmodel van de toekomst met Vlaams bouwmeester Leo Van Broeck, maar ook over het belang van natuurverbindingen, zoals bermen.

De provincie Limburg wil voorop lopen in nieuwe denkmodellen waarin slim wordt omgegaan met natuur, groen en vrije ruimte.

Neem nu het beheer van bermen, cruciale schakels in ons landschap, want ze schakelen natuurgebieden aaneen en zijn tegelijk leefgebieden op zichzelf.

Drie op de vier gemeenten in onze provincie hebben al een bermbeheerplan en dat ligt boven het Vlaamse gemiddelde. En we zijn er van overtuigd dat we nog meer natuurwinst kunnen boeken.

We zetten elke dag stappen in de verbetering van onze leefomgeving en nodigen iedereen uit om hetzelfde te doen.

Met 10 000 groene stappen presenteren we zelfs een handige stafkaart naar het goede leven.

‘De 10 000 groene stappen’ is één van de initiatieven in het kader van de actie ‘Vitamine Limburg groen maakt gezond’, waarbij we de link leggen tussen gezondheid en natuur.

Het provinciaal domein Nieuwenhoven wordt in dit nummer extra in de kijker gezet.

Dit, en nog veel meer, in deze editie van LINA. Geniet van de zomer, van de rust, van de ruimte en van het groen.

In het hart van onze provincie ligt De Wijers, een bijzonder waardevol natuurgebied, zelfs op Europese schaal. Het waterlandschap telt meer dan duizend vijvers, of wijers zoals ze bij ons heten. Niet alleen een paradijs voor heel wat zeldzame dieren en planten, ook voor wandelaars en fietsers een adembenemend decor. Zin om De Wijers te ontdekken? Duik dan in de gloednieuwe website en leer alles over de geschiedenis van het gebied, de rijke fauna en flora en de activiteiten die er plaatsvinden. www.dewijers.be

© Regionale Landschappen

Een adembenemrenddan decor met meeers 1.000 v ijv

Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

11 REPORTAGE

Expeditie berm Onderzoek in de marge

EN OOK 04 kort nieuws 15 agenda 16 campagne LINA 3

KORTINGBON

kort

Laat je kat steriliseren

716

soorten nachtvlinders Samen met de Limburgse steden en gemeenten werkt de provincie Limburg al jaren aan een diervriendelijk zwerfkattenbeleid. Ook alle katteneigenaars hebben hierin een rol, want het is belangrijk om je eigen katten te laten steriliseren of castreren. Zo vermijden we ongewenste nakomelingen. In 2016 werden in alle Limburgse asielen samen zo’n 4 000 katten opgevangen. Dit cijfer kunnen we terugdringen door huiskatten of kittens tijdig te laten steriliseren of castreren, wat overigens bij wet verplicht is.

Sinds 14 februari – Valentijn jawel – kun je in 18 gemeenten hiervoor een kortingsbon krijgen bij de gemeentelijke milieudienst. Die bon is goed voor een reductie van 15 euro voor de castratie van een kater en 25 euro voor een sterilisatie van een kattin. De bonnen zijn geldig tot 30 september bij de Limburgse dierenartsen. www.limburg.be/huiskattenvalentijnsactie

GROEPSAANKOOP

Met zonnekracht vooruit Begin dit jaar promootte de provincie mee een groepsaankoop zonnepanelen (PV) van Het Belang van Limburg en iChoosr. Meer dan 4 000 Limburgse gezinnen ontvingen een offerte. Daaruit blijkt dat zij gemiddeld 28,3 % kunnen besparen op een installatie, geleverd door het ervaren Limburgse Berrentec.

Er zijn nog goede redenen om niet te wachten met het leggen van PV-panelen op je dak. Zo kan je alleen nog in 2018 een goedkope energielening afsluiten.

Wie voor eind 2020 een installatie plaatst, geniet van het voordeel van de terugdraaiende teller tot 2035.

Benieuwd of jouw dak geschikt is voor zonnepanelen? www.energiesparen.be/zonnekaart

Drie jaar lang – of 400 nachten eigenlijk – hielden de eigenaars van een doorsnee tuin in Paal-Beringen een telling.

Ze spotten 716 verschillende soorten, zowel nachtvlinders die vaker voorkomen in de tuin als migrerende soorten.

Die zoeken naar nieuwe gebieden in ons versnipperd landschap en gebruiken tuinen als stapstenen. Indien je de juiste planten in jouw tuin hebt staan, blijven de vlinders er om eitjes achter te laten, zo niet reizen ze verder.

HET NATUURRAPPORT VAN JOUW GEMEENTE

Een bank vooruit Wil je graag weten welke plant- of diersoorten er precies in jouw gemeente worden waargenomen, of welke natuurverbindingen belangrijk zijn of welke diersoorten precies migreren … Het Provinciaal Natuurcentrum (PNC) maakte van elke L ­ imburgse­ gemeente een natuurrapport. Daarin vind je technische gegeven zoals oppervlaktes, maar ook laagdrempelige onderzoeksresultaten over planten diersoorten en hun populaties.

Je vindt het rapport van jouw gemeente op www.provinciaalnatuurcentrum.be/biodiversiteit

4

HECHTEL-EKSEL

De grootste zandbak van Vlaanderen Hechtel-Eksel ziet opnieuw de landduin tussen de bomen. Het natuurgebied ‘In den Brand’ onderging het afgelopen jaar een ware metamorfose. De eeuwen­oude landduin, die onder impuls van de mijnbouw overgenomen was door dennenbos, is opnieuw bloot­ gelegd. Op zondag 3 juni werd het natuurherstelproject van de gemeente Hechtel-Eksel, Het Agentschap voor Natuur en Bos en het Regionaal Landschap Lage Kempen officieel opgeleverd.

TEKENBETEN

Teek it Easy

© Monique Abrahams

Ontdek dit uniek én waardevol stukje natuurlandschap aan de hand van 3 wandelroutes op www.wandeleninlimburg.be of www.indenbrand.be

In de zomer is het altijd leuk om de natuur in te trekken en met de kinderen buiten te spelen. Houde wel rekening met teken, want ze houden zich graag op tussen vochtige bladeren en in hoog, schaduwrijk gras.

De kleine spinachtige beestjes bijten zich vast in je huid zonder dat je het merkt, dus controleer je je best elke keer. Controleer de warme, vochtige plaatsen van je lichaam zoals knieholtes, oksels, liezen, oogleden, oren en hoofd. Kleding dragen die je lichaam helemaal bedekt helpt. Teken kunnen drager zijn van verschillende bacteriën of virussen en die kunnen aanleiding geven tot onder meer de ziekte van Lyme, of veroorzaken ontstekingen op de hersenen of hersenvlies zoals tekenencefalitis (TBE) of Frühsommer Meningo-­Enzephalitis (FSME). Heb je toch een tekenbeet, take it easy, verwijder de teek op de juiste manier en houd de bijtplek in de gaten. www.tekenbeten.be

ZADENBIB NOORD-LIMBURG

Zaad te leen

win

In welke periode van het jaar zijn teken het meest

Wist je dat je naast boeken, cd’s en dvd’s of kunst ook zaden kunt lenen? Het principe van een zadenbib is net hetzelfde: je leent zaden en in ruil breng je zelf geoogste zaden binnen die op hun beurt weer kunnen worden uitgeleend. Een mooi voorbeeld van circulaire en deeleconomie. De ZadenBib Noord-Limburg staat alvast open voor iedereen met (licht)groene vingers. Je vindt er zowel zaden van eetbare planten, medicinale planten, sierplanten als bloemen. Maar je kunt er ook terecht om de knepen van het vak te leren, want zaaien en telen kun je leren. Enige voorwaarde: je moet op biologische wijze tuinieren.

actief?

Mail je antwoord voor 16 juli aan lina@limburg.be en win een tekenkaart.

Interesse? Registreer je via www.mijntuin.org Zelf een zadenbib starten? Doe een beroep op de provinciale subsidie voor kleinschalige deeleconomie-initiatieven: www.limburg.be/subsidieCE

LINA 5

VLAAMS BOUWMEESTER LEO VAN BROECK

Tijd voor meer

PRET in stad én dorp!

6

focus

Met het oog op de betonstop moeten we kleiner en dichter op elkaar gaan wonen in dorpen, steden en klein­stedelijke gebieden. Maar zijn we daar wel klaar voor? En hoe krijgen we mensen weg uit hun geliefkoosde verkaveling? Volgens Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck is de uitdaging duidelijk. ‘We moeten de pretfactor van de verkaveling vertalen naar rijwoningen en appartementen.’

© Katrijn Van Giel

D ‘We hebben geen recht op nóg meer ruimte. De vraag of we daar klaar voor zijn, is niet aan de orde. Als we zo verder doen, is de planeet niet meer klaar voor ons.’

oor vrijstaand bouwen ietwat chargerend crimineel te noemen, opende Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck het debat over ruimtelijk beleid in Vlaanderen. Zijn pleidooi voor meer open ruimte en verdichting draagt hij als architect en professor aan de KU Leuven al jaren uit. Zijn architecten­ bureau weigert vrijstaande woningen te bouwen, nieuwe gronden aan te snijden en te bouwen op autoafhankelijke locaties. ‘In Vlaanderen wonen amper meer mensen dan in een stevige Europese stad. Toch zijn onze woningen over het hele gebied verspreid. We hebben geen recht op nóg meer bijkomende ruimte. De vraag of we daar wel klaar voor zijn, is zelfs niet meer aan de orde. Als we zo verder doen, is de planeet niet meer klaar voor ons.’

Wat kan u, als Vlaams ­Bouwmeester, doen om de ­situatie te keren?

‘Mijn team reikt oplossingen aan. We leggen de lat zo hoog mogelijk. We kunnen bijvoorbeeld appartementen bouwen met alle functies van een verkaveling: meer zicht, meer ruimte, een park voor de deur. Zo krijg je het beste van twee werelden: een compacte stadswoning die perfect kan concurreren met een villa in een verkaveling.’

Zal dat ook werken in Limburg, de provincie met het grootste aantal vrijstaande woningen?

‘Zeker en vast, áls we erin slagen om de

pretfactor van de verkaveling te vertalen naar rijwoningen en appartementen. In stedelijke gebieden moeten er appartementen komen met terrassen, daktuinen en ateliers waar je een fiets kunt afspuiten of een kastje verven.

Daarnaast hebben we in de stad nood aan echte natuur. Parken moeten meer zijn dan gras, bomen en een vijver. Ze moeten ruimte bieden aan wilde stadsnatuur die niet toegankelijk maar wél zichtbaar is. Dat is een positief verhaal: minder stof, minder file, minder CO2, minder zeespiegelstijging, minder gezondheidsproblemen, meer groen, meer fiets en meer vrijetijd.’

Dat klinkt verleidelijk, maar in hoeverre deelt het beleid die visie?

‘Mijn team is onafhankelijk: een comfortabele positie voor ons én voor de politiek. Als Bouwmeester vang ik de klappen op van de kiezer, zodat politici meer moed aan de dag kunnen leggen.

Alle partijen zijn het erover eens dat er iets moet gebeuren. Vlaanderen is Europees recordhouder wat betreft het aantal uren file per werknemer, het aantal kilometer weg per woning én het aantal kilometer nutsleidingen onder die wegen. Dat kost handenvol geld.’

Voor u zijn klimaat en energie niet de hoogste prioriteit.

Wat dat dan wel?

‘De overbevolking moet onze eerste bekommernis zijn. De tweede

LINA 7

‘Parken moeten meer zijn dan gras, bomen en een vijver.

Ze moeten ook ruimte bieden aan wilde stadsnatuur die niet toegankelijk maar wél zichtbaar is.’

­ rioriteit­is bodemgebruik. Als we p daar niets aan doen, zijn over drie generaties alle planten en dieren uitgestorven. Studies geven aan dat we 30% van het vruchtbare deel van de aarde moeten bewaren voor de natuur. Niet voor onszelf, ook niet voor landbouw of recreatie. Stél dat we erin slagen om die 30% te vrijwaren, dan nog mogen we de planeet niet gaar koken of laten verzuipen. Het klimaat is daarom prioriteit nummer drie. Als we niet eerst iets doen aan de overbevolking en het ruimtegebruik, verdwijnen de natuur en de biodiversiteit alsnog. Voor mijn team is het ruimtebeslag de belangrijkste hefboom, omdat we door verspreid te wonen enorm veel CO2 uitstoten.’

Hoe komt het eigenlijk dat we in Vlaanderen zo versnipperd wonen?

‘Voor alle duidelijkheid: het is niet de schuld van de bewoners van verkavelingen. De Schelde-Rijndelta wordt historisch gekenmerkt door meanders, beken en verspreide hoeves. Daar is een fiscaal beleid bovenop gekomen waarbij alle kosten van verspreid wonen voor ons betaald werden: wegen, riolering en nutsleidingen. Dat heeft de ruimtelijke versnippering jarenlang in de hand gewerkt.’

8

Welke plekken zijn het meest geschikt om te verdichten?

‘Je moet kijken naar de werkgelegenheid, de bereikbaarheid met het openbaar vervoer en de aanwezigheid van voorzieningen. We moeten verdichten op plaatsen waar al potentieel is of waar we het kunnen creëren. Maar dan op een manier dat we er ook beter van worden, met slimme hoogbouw en creatieve laagbouw die ons toelaat om op een warme, collectieve manier samen te wonen.’

Wil dat zeggen dat naast ­steden ook dorpen nog interessant kunnen zijn om te wonen?

‘Absoluut, nu bouwen we er nog te veel tussenin. Het doel moet zijn: betere steden, betere dorpen én een beter platteland. Zelfs tussen de dorpen heb je boeren, veeartsen en bed & breakfasts. Laat die maar blijven, het platteland moet niet compleet ­ontvolkt worden. Maar waarom bouwen we geen woontoren in een dorp met een ommuurde tuin en een rij bomen errond? Misschien komt er dan eindelijk weer genoeg volk voor efficiënt openbaar vervoer, winkels, een school en een café. Nu ziet de kaart van Vlaanderen eruit als een ontplofte splinterbom: iedereen woont overal.’

Limburg is een groene ­provincie. Wat zegt u tegen Limburgers die landelijk willen wonen?

‘Het is een gigantisch misverstand dat verkavelen ook maar iets te maken heeft met landelijk wonen. Vroeger had je enerzijds steden en anderzijds dorpen met compacte rijwoningen en een paar grote vierkantshoeves. Vandaag ligt 70 % van onze huizen daar tussenin. Waarom maken we geen selectie van dorpen die groot genoeg zijn voor winkels en een levendige horeca? Die kunnen we verdichten met woon­torens en rijwoningen met tuinen. Zo kunnen landbouwgebieden en bossen de dorpen naderen tot op 300 meter van het centrum en staan mensen na vijf minuten wandelen middenin de natuur.’

Kunnen we daar vandaag al mee beginnen? De Vlaamse ­regering heeft beslist dat we pas vanaf 2040 geen open ruimte meer mogen aansnijden.

‘Alles wat we nu doen, is meegenomen. We hebben geen nieuwe regelgeving nodig om compacter te bouwen op een goed gelegen kavel en een deel van die kavel aan de natuur terug te geven. Gezond verstand is niet verboden.’

ontmoet

‘Dankzij de nachtvlinders heb ik ook mijn vriend leren kennen’

A

ls kind was ik al enorm gefascineerd door de natuur, vooral door vlinders. Toen ik tien was, vroegen de buren me om te komen kijken naar een opmerkelijke nachtvlinder in hun tuin.

Ik maakte een foto en stuurde die naar LIKONA, waarna coördinator Luc Crèvecoeur me uitnodigde om mee te gaan met de Werkgroep Ongewervelden. Ik bleef teruggaan. Ik was echt overdonderd door de schoonheid van insecten, in het bijzonder nachtvlinders. Er komen maar liefst 2 500 soorten voor in ons land!’

‘Dat ik de jongste en enige vrouw ben die al verscheidene jaren naar de samenkomsten van de werkgroep gaat, deert niet. Heel wat van de ‘oude’ vrijwilligers beschouw ik intussen

als mentors. Ze ondersteunen me en brengen heel graag hun kennis over.’

‘Mijn mooiste herinnering?

Zes jaar geleden, in de lente. We lokten nachtvlinders met een lichtval om hen te kunnen bestuderen. Dat doen we vaak zo, maar dit keer waren er echt gigantisch veel: 1 012 om precies te zijn. Nog nooit had ik zoveel vlinders bij elkaar gezien!’

‘Tijdens mijn studies was het minder eenvoudig om ’s nachts nog op pad te gaan, maar nu ik als biologe voor Lieteberg werk, is het goed te combineren. Dankzij de vlinders heb ik ook mijn vriend leren kennen.

Steve (Wullaert, nvdr.) zet zich in voor de Vlaamse Vereniging voor Entomologie (de studie van insecten) en we zijn ook samen actief in de Werkgroep Ongewervelden van het PNC.’

NAAM

ZOË VANSTRAELEN NATUUR

Biologe bij Lieteberg, toegangspoort Nationaal Park Hoge Kempen

LINA 9

NATUURLIJKE AIRCO

Het boom(t)

B

omen aanplanten is niet alleen goed voor onze leefomgeving; ze reflecteren ook zonnestralen, bieden schaduw en zorgen voor lagere temperaturen. Bovendien verhogen bomen onze woningwaarde. Het zijn onze natuurlijke aircosystemen en het klimaat vaart er wel bij. Heb je daarom al eens gedacht aan het aanplanten van een klimaatboom?

De ideale klimaatboom is bij voorkeur een inheemse boom met een brede, hoge en half­ open kroon die lang (groen of rood) blad houdt.

De boom heeft best oneffenheden in stam en takken om fijn stof beter vast te houden. Om je woning af te koelen met behulp van een klimaat-

boom plant je hem best aan de zuidzijde van je woning en houd je bij de keuze van de boom rekening met de context en standplaats.

Een kleine(re) tuin vergt een boom met een smalle(re) kroon en als je zonnepanelen hebt, opteer je beter voor een exemplaar dat lager blijft en het rendement niet hindert. Kies dus voor de juiste boom op de juiste plaats, zodat je later ook niet hoeft te snoeien.

Voor een lijst met geschikte klimaat-

bomen op maat van jouw tuin kun je terecht op www.ruimtevoorbomen.be

doen WILDE BIJENHOTELS IN RESTERHEIDE

Blije bijtjes

R

esterheide, het populaire natuur- en wandelgebied op de grens van Hechtel-Eksel en Peer, heeft twee nieuwe XL- of reuze bijenhotels geopend.

Hiermee komt er al heel wat woongelegenheid bij. Om het de wilde bijen helemaal naar hun zin te maken, zorgen we voor extra nectar- en stuifmeelbronnen. De scholen en verenigingen uit Hechtel-Eksel en Peer maakten de bijenhotels die passen in het biodiversiteitproject Resterbij.

Met de steun van de provincie Limburg scharen deze twee gemeenten zich – samen met het Agentschap Natuur en Bos, Natuurpunt, de Minaraad, de Witvisclub uit Hechtel-Eksel én het Regionaal Landschap Lage Kempen – achter het project om de biodiversiteit van het gebied te versterken. Wilde bijen zijn essentieel voor de natuur en de toekomst en extra bloemenmeng-

10

sels en bijvriendelijke beplanting zullen het gebied nog aantrekkelijker maken, ook voor de wandelaars.

Wil je zelf ook wilde bijen een thuis geven?

Dat kan door een stukje tuin te laten verwilderen en er een houtstapel aan te leggen of een bijenhotel te maken. Bijen vinden zelf de weg, tenminste als ze voldoende voedsel in de buurt vinden. Bijvriendelijke planten en struiken, zoals fruitbomen, linde, wilg of wilde lijsterbes, maken het helemaal gastvrij. Belang­rijk: gebruik zeker geen bestrijdingsmiddelen in jouw tuin!

Resterheide ontdekken? Vanuit onthaalcentrum

’t Begijntje vertrekken 5 wandelingen: www.wandeleninlimburg.be Tips voor bijen in eigen tuin: www.weekvandebij.be

tip

© Robin Reynders

PROVINCIAAL DOMEIN IN DE KIJKER

Herbronnen in Nieuwenhoven

P

© Regionaal Landschap Lage Kempen

rovinciaal Domein Nieuwenhoven in Sint-Truiden is het grootste openbare bos in Haspengouw én een onmisbare natuurschakel. Het 161 hectare grote park vormt een rijke habitat voor dieren en planten en herbergt een historisch kasteel, een bezoekerscentrum, een visvijver, een ecologische waterzuiveringsinstallatie, een bijenhal (met meer dan een half miljoen honingbijen), een hondenweide én een hoogstamboomgaard. Heel wat troeven dus.

Natuurschakel met rijk verleden Het Provinciaal Domein is onlosmakelijk verbonden met het Kasteel van Nieuwenhoven, dat in de 10de eeuw werd gebouwd door de monniken van de abdij van Sint-Truiden als buitenverblijf voor de abten. Na de Franse Revolutie kwam het in privéhanden en dreigde na verloop van tijd de versnippering. Dat kon de provincie gelukkig afwenden door het domein, minus kasteel, in 1972 aan te kopen. Het natuurgebied kon worden beschermd en gevrijwaard voor zachte recreatie. Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren stippelde 4 wandelroutes van 1 tot 7,5 km uit in en rond het Provinciaal Domein, met knuppelpaden, mooie vergezichten en

tal van rustpunten onderweg. De wandel­ paden vormen ook een pittig jogparcours.

Kindvriendelijk De fauna en flora in de bossen en vijvers oefenen een grote aantrekkingskracht uit op het brede publiek. In de speeltuin, opgevat als een oud dorpje, en het grote speelbos kunnen kinderen hun hart ophalen. De cafetaria, ruime parking, grote hondenweide én hondenlooppiste zijn extra troeven. De educatieve vijver aan het oude boswachtershuis zorgt dan weer voor ‘diepgang’ in de wonderen van de onderwaterwereld. (Sport)vissers vinden hun gading – karper, snoek, rietvoorn, brasem en zeelt – in de visvijver, indien ze een visticket in het Bezoekerscentrum kopen.

En in het ‘fructurarium’ pluk je letterlijk de vruchten van dit bijzondere natuurdomein.

De oude hoogstamrassen leveren heel wat fruit dat enkel voor het grazend vee is bedoeld. Indien er geen dieren in de weide staan, mag je zelf rapen of plukken.

Meer info over het Provinciaal Domein

Nieuwenhoven en het kasteel vind je in de 60 pagina’s tellende brochure over de geschiedenis en de bewoners van het domein. Te verkrijgen aan de balie van het Bezoekerscentrum.

LINA 11

ONDERZOEK IN DE MARGE

Expeditie

BERM Bilzen, Gingelom, Lanaken, Riemst, Zutendaal

In ongeveer 1 000 meter berm of 0,5 hectare vonden de onderzoekers volgende soorten:

12

reportage

Bermen vormen een cruciale schakel in ons landschap. Het zijn zones die natuurgebieden aan elkaar kunnen schakelen, maar ook essentiële leefgebieden op zichzelf. Heel wat dieren vinden er hun gading, dat bewijzen ook de cijfers. Het Provinciaal Natuurcentrum nam met enkele experts de proef op de som. Twee jaar lang onderzochten ze 30 bermen in Bilzen, Gingelom, Lanaken, Riemst en Zutendaal.

G

rote(re) aaneengesloten natuur­gebieden zijn cruciaal om de Limburgse natuur te vrijwaren. Dat maakt bermen zo belangrijk. Als een netwerk van grazige dan wel houtige linten door het landschap heen, functioneren ze als leefgebied of verbindende schakel tussen grotere natuurgebieden. Bermen zijn doorgaans beperkt in oppervlakte. Toch vinden er heel wat kleinere dieren zoals insecten, spinnen, duizendpoten er hun habitat. Bescherming is dus essentieel.

Sinds 1984 bestaat er een wettelijk kader, het zogeheten Bermbesluit.

Daar­in staan de spelregels voor het ecologisch beheer van de bermen.

Sindsdien is daar nog een zorgplicht en Code van Goede Natuurpraktijk aan toegevoegd. Ook het algemeen verbod op gebruik van pesticiden en het hervormde Natuurdecreet hebben

162 spinnen

93

loopkevers

83 bijen

23

mieren

betrekking op de bermen en de bermbeheerder. Er geldt een strikt maaibeleid, zo mag de eerste maaibeurt niet voor 15 juni plaatsvinden en de tweede enkel nà 15 september. Afwijken van de maaidata kan enkel na het opstellen van een bermbeheerplan. Het maaisel mag ook niet langer dan 10 dagen blijven liggen. Simpel denk je, maar er komt technisch en logistiek veel meer bij kijken. Denk alleen al aan verkeersveiligheid bijvoorbeeld.

Goed plan Limburg doet het alvast goed. Drie op de vier gemeenten hebben een bermbeheerplan. Daarmee doet de provincie het beter dan het Vlaamse gemiddelde dat 66 % bedraagt. Het bermbeheerplan vormt immers een uitgelezen kans om bermen ook meer ecologisch en op maat te beheren.

De aandacht voor onze bermen is

21

dagvlinders

17

sprinkhanen

LINA 13

De teststrook In de relatief kleine onderzochte bermoppervlakte – 0,5 hectare of samen 1 kilometer berm – werd 30 tot 40 % van alle in Limburg voorkomende soorten loopkevers, mieren, spinnen en bijen teruggevonden. Het versterkt de overtuiging dat ook het fauna­ beheer in de berm erg belangrijk is.

14

© Maarten Jacobs

goed, maar kan altijd beter. Wat zijn de werkpunten? De focus in de bermbeheerplannen ligt nog te veel op bloemen en planten. Dat is prima, maar de aanwezigheid van specifieke planten garandeert niet altijd de aanwezigheid van de dieren die er mee samenleven. Neem bijvoorbeeld beemdkroonplanten die essentieel zijn voor de knautiabijen en -kevers.

Een leefbare populatie knautia­bijen vergt minstens 50 bloeiende beemdkroonplanten. Dat is heel wat en indien er genoeg van deze planten in bloei staan, kan een maaibeurt middenin de vliegperiode van de bij, de populatie knautiabijen onder druk zetten of doen verdwijnen.

Het toont aan hoe moeilijk het is om ecosystemen te vrijwaren en parameters zoals ‘natuurbehoud’ en ‘essentieel onderhoud’ tegen elkaar te moeten afwegen. Wordt de berm gemaaid, dan heeft dit meteen een impact op het voedsel, de bescherming en nakomelingen. Het Provinciaal Natuurcentrum heeft daarom een pilootproject uitgewerkt: ‘Onze bermen vol leven, 2016-2018’. Verschillende bermen in vijf pilootgemeenten – Bilzen, Gingelom, Lanaken, Riemst en Zutendaal – werden onder de loep genomen om zo richtlijnen rond een diervriendelijker bermbeheer uit te werken.

‘Bij de mooiste natuurplekjes in Lanaken horen ook de bermen langs wegen en kanalen.’

Bart Hoelbeek, dienst duurzaamheid gemeente Lanaken

Toch een belangrijke kanttekening: bijna 3 op de tien van deze getelde soorten in de bermen kregen een vermelding op de Rode Lijsten. Dat betekent dat ze als kwetsbaar of zeldzaam te boek staan, of zelfs (met uitsterven) bedreigd. Naast typische bermbewoners, zoals de zwarte staafmier, werden er ook nieuwelingen vastgesteld. Zo werden het Grieks dubbelkopje, een spin, en de knautiakever voor het eerst waargenomen.

De berm is heus niet de marge van onze leefomgeving. Het is een cruciale zone waarin we nog bijzonder veel natuurwinst kunnen boeken. Voor de

onderzochte bermen van het project ‘Onze bermen vol leven, 2016-2018’ zijn er alvast diervriendelijke beheermaatregelen uitgewerkt. Een concreet voorbeeld: spinnen, loopkevers of mieren worden na het ‘klepelmaaien’ meestal mee opgezogen. Dat kan anders, door het maaisel even te laten liggen zodat de diertjes kunnen ont­ snappen of door te maaien in stroken waarbij het ongemaaide deel dan als toevluchtsoord kan dienen. Dit zijn enkele concrete voorstellen op maat van de onderzoeksberm, maar nu volgt de stap om richtlijnen te ontwikkelen voor alle Limburgse bermen.

agenda Film in het bos

VRIJDAG 27 JULI EN VRIJDAG 3 AUGUSTUS

Een filmpje meepikken op een open plaats in het bos, terwijl de schemer valt? Het kan. Provincie­domein Nieuwenhoven ontvangt Film in het Bos, een project van BOS+ en de Gezinsbond. Sowieso een heerlijke bosbelevenis voor jong en oud, een leuk avondje uit in een uniek levend decor. Wij zorgen voor stoelen, maar je eigen zitje mag ook.

P rovinciedomein Nieuwenhoven, Sint-Truiden

tot uw dienst Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 3600 Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50

provincie Limburg Milieu en Natuur Universiteitslaan 1 3500 Hasselt mina@limburg.be www.limburg.be/mina 011 23 83 38

- 27/07 | 21.40 u. | Vele hemels boven de zevende - 3/08 | 21.30 u. | ZOOks Gratis, vooraf inschrijven: www.provinciaalnatuurcentrum.be/ natuurcentrumnieuwenhoven Organisatie: Bos+, Gezinsbond en provincie Limburg

JULI - AUGUSTUS FILM

Regionale Landschappen Haspengouw en Voeren Daaleindestraat 2 3720 Kortessem info@rlh.be www.rlh.be 011 31 38 98

Kempen en Maasland Winterslagstraat 87 3600 Genk info@rlkm.be www.rlkm.be 089 65 56 65

Lage Kempen Grote baan 176 3530 Houthalen info@rllk.be www.rllk.be 011 78 52 59

Volg ons Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s en Twitter @klimaatlimburg.

lees meer

Klimaatnieuwsbrief Schrijf je in via www.klimaatnieuws.be Nieuwsbrieven Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuur­centrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites.

Nog geen abonnee?

Lees LINA online via www.limburg.be/ limburgnatuurlijk. LINA wordt enkel verstuurd naar abonnees. Wil je LINA gratis thuis ontvangen, schrijf je dan in via lina@limburg.be of bel naar 011 23 83 38

SEPTEMBER HAPPENING

Merodehappening 2018

ZONDAG 16 SEPTEMBER

Westmeerbeek (Hulshout) is de gastgemeente van de Merodehappening. Op zondag 16 september kun je in het centrum terecht voor de streek- en beleefmarkt.

Schuif aan bij de heerlijke streektafel voor een drankje of hapje uit de Merode. Straatartiesten en -muzikanten zorgen voor een gezellige sfeer. Voor kinderen bieden we heel wat animatie op maat aan. Via een wandeling langs de Grote Nete kom je terecht in het sprookjes­ achtige Hof Ter Borght.

LINA

is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampaey, Sonja Schreurs,

Ilse Van Aelst, Liesbeth Van Gysegem, Daphne Tubée REDACTIE Leen Raats EINDREDACTIE Christophe De Schauvre FOTOGRAFIE Renaat Nijs MET DANK AAN Bart Hoelbeek, Zoë Vanstraelen, Luc Crevecoeur, Nadine Moens en Hanne Mengels TAALADVIES Yvette Vandormael, Informatie en Communicatie, provincie Limburg CONCEPT EN VORMGEVING Stapel Magazinemakers, www.stapel.be DRUKWERK Drukkerij Paesen VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026 CONTACTADRES Milieu en Natuur, Directie Omgeving, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, mina@limburg.be, www.limburg.be

C entrum Westmeerbeek (Netestraat) en Hof Ter Borght – gratis toegang – van 13 tot 18 u. www.demerodeonline.be

LINA WORDT GEDRUKT OP 100 % GERECYCLEERD PAPIER

LINA 15

Stafkaart naar het goede leven Vastbesloten om meer te bewegen?

Maar niet meteen een sport naar je zin?

Met de 10 000 stappenroutes ben je zo op goede weg.

Gemiddeld zetten we dagelijks 6 000 stappen. Wie elke dag een half uurtje matig intens beweegt en op die manier 4 000 extra stappen zet, geniet al van de voordelen van lichaamsbeweging. Kies voor een wandeling in de natuur en het effect wordt nog groter.

De natuur is het beste medicijn voor je welzijn. Dat bewijzen tal van onderzoeken. Wandelen in het groen verlaagt je hartslag en bloeddruk, vermindert stress en boost je immuunsysteem. Een gezonde levensstijl bouw je stap voor stap op.

Limburg, de groenste provincie van Vlaanderen, zet volop in op het positieve effect van natuur op onze gezondheid met speciale 10 000 stappenroutes. Beschouw de brochure ‘10 000 groene stappen’ maar als een stafkaart naar het goede leven. De meer dan 2 000 kilometer wandelroutes in Limburg werden immers herwerkt op maat van een zelf te kiezen stappenplan. Veel stapplezier! www.vitaminelimburg.be/10000groenestappen.

‘10 000 groene stappen’ is een samenwerking tussen het Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO) Limburg en de Limburgse Regionale Landschappen, onder de paraplu van Vitamine Limburg.

Elke stap telt!

© Monique Abrahams

DE 10 000 GROENE STAPPEN