> Varen door rijke geschiedenis

PEKEL AA

VARENDOOR

RIJKEGESCHIEDENIS

Rond 1870 stond meer dan zestig procent van de Nederlandse handelsvloot geregistreerd in de Veenkoloniën. Geen wonder dus dat water en handel hier hand in hand gingen. Wie vandaag de dag door het gebied vaart, ontdekt al snel de sporen van dit rijke verleden. Vaar door de kilometerslange lintdorpen of bezoek een authentieke kapiteinswoning. Stap aan boord en vaar door het verleden.

MUSEUM KAPITEINSHUIS

Langs het Pekelder Hoofddiep staan verschillende authentieke kapiteinswoningen. Zo ook het Museum Kapiteinshuis. Deze kapiteinswoning werd in 1799 gebouwd, te zien aan de neuten onder de voordeur. Ook de initialen van de kapiteins die deze woning hebben laten bouwen zijn op de neuten te vinden. Vanaf het moment dat je hier door de deur stapt heb je het gevoel dat je jaren terug in de tijd bent gegaan. Het lijkt alsof de kapitein zijn huis even heeft verlaten, maar ieder moment weer terug kan komen. In de tussentijd kan jij mooi even een kijkje nemen in het huis.

SLUISWACHTERSWONING MET SCHUTSLUIS

De meeste wateren in de Veenkoloniën zijn kaarsrecht. Dat maakt de bochten in het Pekelder Hoofddiep des te opvallender. Deze bochten zijn een overblijfsel van het voormalige riviertje dat hier stroomde: de ‘Pekel Aa’.

Dankzij de schutsluis in het Pekelder Hoofddiep konden boten hier vroeger al varen, ondanks het natuurlijke verschil in de hoogte van het water. In 1898 werd bij de schutsluis een woning gebouwd voor de sluiswachter. Bijzonder aan deze woning zijn de sierlijke dakrand en de fleurige bogen van rode en gele stenen boven de ramen van de benedenverdieping. De woning heeft ook een terrasje, vanaf waar de sluiswachter de sluis goed in de gaten kon houden.

LAATSTE SLUISWINKEL VAN GRONINGEN

Per dag passeerden tientallen schepen de vele bruggen en sluizen in het gebied. Dit maakte deze plekken tot ware hotspots voor de lokale middenstand. Hier waren tientallen kruidenierswinkels, textielzaakjes en kroegen te vinden. Wie vanaf Stadskanaal of Drenthe in de richting van Veendam en Wildervank vaart, komt bij Bareveld de laatste sluiswinkel van Groningen tegen. Hier kan je terecht voor klompen, afwasborstels, ladders, spijkers, verf en touw. Heel veel touw. Geen verrassing dus dat de scheepsjagers hier vroeger al hun inkopen kwamen doen. Het bedrijf bestaat al meer dan honderd jaar en maakte vroeger ook nog ploegen en landbouwgereedschap.

RUSTPLAATS VOOR ZEEVAARDERS

Veendam heeft vier sluizen, twee jachthavens en 32 bruggen. Een ideale plaats dus om even aan te meren. Leg aan in de passantenhaven aan de Molenstreek en wandel naar de begraafplaats van de Grote Kerk. Hier staan tientallen historische grafzuilen van lokale kapiteins. De grafzuilen zijn versierd met schepen en maritieme symbolen; een eerbetoon aan de kapitein. Ook de bekende encyclopedist Anthony Winkler Prins is op deze begraafplaats begraven.

VAARROUTES

Op routesingroningen.nl vind je verschillende vaarroutes door de Veenkoloniën. Of neem een kijkje op tasmanroutes.nl, vernoemd naar de Groninger zeevaarder, en bekijk de routes rond Veendam, Zuidbroek en de Pekela’s.

…KURZ ZUSAMMENGEFASST

PER BOOT FAHREN SIE DURCH EINE REICHE GESCHICHTE Um 1870 waren über sechzig Prozent der niederländischen Handelsflotte in den Fehnkolonien registriert. Kein Wunder also, dass Wasser und Handel hier Hand in Hand gingen. Wer heute per Boot dieses Gebiet erkundet, wird bald die Spuren dieser reichen Vergangenheit entdecken. Fahren Sie mit dem Boot durch die kilometerlangen Reihendörfer oder besuchen Sie ein echtes Kapitänshaus. Steigen Sie an Bord und fahren Sie durch die Vergangenheit.

Vom Wasser aus kommt der Reichtum der Fehnkolonien noch besser zur Geltung. Legen Sie mit Ihrem Boot im Zentrum von Veendam an oder fahren Sie nach Wildervank, Oude Pekela oder Nieuwe Pekela, um dort zu verweilen. Dutzende Zugbrücken werden von den freundlichen Brückenwärtern bedient. Auf routesingroningen.nl und tasmanroutes. nl finden Sie verschiedene Wasserrouten durch die Fehnkolonien. Außerdem können Sie die Region ausgiebig erkunden: Es gibt gute Verbindungen zwischen den Wasserwegen, z. B. zum Zuidlaardermeer und wieder ganz nach Deutschland.

JACHTHAVEN VEENDAM

TURFJES

EEN HANDJEVOL WEETJES EN FEITJES

—

1. Het werkwoord ‘turven’ en hoe we dit doen is mogelijk afgeleid van het tellen bij het turfsteken. Hier werden namelijk vier turven naast elkaar geplaatst, met de vijfde erbovenop.

—

2. Wist je dat er halverwege de negentiende eeuw meer zeelieden in de Pekela’s, Wildervank en Veendam woonden dan in Amsterdam en Rotterdam bij elkaar?

—

3. De wereldberoemde stokerij Hooghoudt is vernoemd naar een typisch Veenkoloniaal verschijnsel: het hoogholtje. Dit is een houten voetgangersbrug over een diep. Hoog genoeg om turfschepen te laten passeren. De betovergrootvader van oprichter Hero Jan Hooghoudt heette eigenlijk Siemons. Hij nam in 1812 de naam Hooghout aan. Zijn zoon voegde later de ‘d’ toe aan de naam.

—

4. Veel huizen en boerderijen zijn smaller aan de voorzijde. Dit noem je krimpenbouw. In krimpen zijn extra ramen die zijwaarts kijken, richting het kanaal. Je ziet ze boven het Westerdiep in Veendam.

—

5. In het derde seizoen van tv-programma ‘Verre Verwanten’ was te zien dat Harm Edens een van de nazaten van A.G. Wildervanck is.

—

6. Hennep is een eeuwenoud gewas. Ook in de voedselindustrie maakt het een comeback. Dutch Harvest is een van de afnemers van Pekelder hennep en maakt er onder andere een heerlijk kopje thee van.

—

7. Wist je dat er nog altijd oude vondsten op het land worden gedaan? De vondsten zijn afkomstig uit steden zoals Amsterdam, maar ook uit Friesland en Duitsland. Met regelmaat komen pijpenkoppen en scherven van servies naar boven. Dit komt omdat er stedelijke stratendrek nodig was om de grond vruchtbaar te maken.

—

8. Door alle rotzooi in het Pekelder Diep was de geur in de Pekela’s vroeger verschrikkelijk. Een bezoek van koningin Juliana in 1969 was voor een definitieve oplossing waarschijnlijk doorslaggevend. Al snel nadat de vorstin zelf het ‘Pekelder parfum’ had opgesnoven werd er actie ondernomen in het parlement. Eind december dat jaar werd de ergste troep door sterke pompen uit het Pekelder Diep naar nieuwe waterzuiveringen gemaald.

—

9. De provincie Groningen heeft de meeste middeleeuwse kerken van Nederland. De meeste daarvan staan in de Veenkoloniën.

—

10. Brinta (BReakfast INstant TArwe) is door de firma W.A. Scholten in 1944 op de markt gebracht. Hiermee werd graan direct geschikt gemaakt voor consumptie. Tot 2006 werd Brinta geproduceerd in de eerste fabriek van Foxhol. Tegenwoordig wordt het gemaakt in Nijmegen.

—

11. Wist je dat je Groninger turfjes kunt eten? Dit is een dessert van warme Groninger koek met abrikozensaus en ijs.