Pranacharya Arogyam Health Magazine June 2024

Page 1

l

lgl a iknd

o S | 'k'kkdv xzoky

ch-,-,e-,l(vk;o nkpk;)

ddiov a dvkidkilnv k;kgkxk]vkid h

ego i .kgkrkgv o';nrjgAxh"eørd k

x j"B HkktuorSy h; Hkktud l oulcp

vnd 'kkfeyd j a Aviuikuhihud hek=kd k

;uj[ kA

y[gefd l hHkhfo "k;ijey ;kOgkVl,id

dSly xkgev o';lfprd jAif=dkd m RFkku

rgemiy C/kd jk; a A

vdv kHkkj h

ithœrd k;ky ; %

izk.kkp k; Z v kj k s X;e ~

u bfNiVh]pkeMxV]v xoky /ke 'kkykd ikl

gkFkjl204101ek-9412276076]9719996848

o S |Lo n s 'kd q ekjv xzoky

ch-,-,e-,l-v k; q o Znkp k; Z

izc U/kd k;ky ; %

ik.kkp k; Hkouv k; q ofnd l a LFkku

o|ux jh]fot;x<202170

Q ku%9412277250]971616101

Web. www.pranacharya.com

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 2

ikS# "kx fUFk,doº ko LFkkd kjkxg Sa 50; k

60dhvk;tcgkt krhgrc;gjkx

(ikS# "kx zfFk)c<+uk' kq#gkt krkgc <+kiep kg

vud jkxyxu'k#gktkrgSaAyfd uikS# "kx zafF k

d kjkxv f/kd ik;kt krkgSAvkeckypky Hkk" kk

e a bldkxnn Hkhd grgSaA

o S | u j s Un z fl a g ,p-Mh-,Q -lh-fcfYM a x ] o kVjoDl Z jkMekulkitkc151505

3-e=d `PNblle=djrle;dkQ h

njy xrhgvkSjc w a nc a wndjd i 'kkcv krkgSAe w =

d h/kkjdetkjgkul n wjughfxjrhAut nhd

fxjrhgSAe=d juijHkhjkxhdkl r k"kughgkrkA

d b Z nQktkjy xkule=e[ku Hkhvkuy xrkgSA

4-d ke 'kfDr[kRegku k bld ' kq#e

ikS# "kx fFkc<+udd kj. k oº ko LFkke a

d kem Ÿkt ukdkQ hc<t krhgv kSjfQjtSltSl

izk;%gkjeku( VSLVkLV Sjku)dhd ehgkuy xrhgSA

ikS# "kx zafUFkc<+rhgSAoSloSld ke 'kfDr ?kVr h

gke kZudhxM+cM+hv l Urqy urkghv ke rkSji j

t krhgSA

ikS# "kx zafFkc<+ud ke q [;d kj.kekukt krkgSAbld

vy kokd q NvkSjd kj.kHkhgtSlv f/kd

? k qM+l o kjh]T;knknjd BkjoLr q ijc SBjguk]T;kn k

i jh{k. k

1-xni jh{k. k xnkekx Z emxyhd

i jh{k.klblx fFkd kLi 'kv kl kuhl gkt krkg

lkbdyl o kjhd juk]gLre SF k q u]vfre SF k q u ]

v k;kfue SFku HkhikS# "kx zfUFkd kc <+krgSaA

y {k. k

fQ jHkhl kukxkQh(vy V ™ kl km.M)d jkul g h

Li"Virkpyt krkgSAfl LVkLd kih} kjkHkhir k

y xk;kt krkgSA

1-cge w =; g jkxd ' kq#e a feyuoky k

y {k.kgSAbl e a jkxhckjckje=R;kxdjuy xr k

ge w =d h/kkjnjught krhut nhd fxjrhgSAx zafF k

2-e w =i jh{k.ke w =i jh{kkdjul xq#Ro

ded kirkpy rkgSAe=eillSy(i w ;d k.k)

ik;tkrgA

c<+ulLuk; q detkjgktkrgftld kj.ke w a =

jkdud h{ke rk'kfDrd egkt krhgSAvkSjd b Z

nQke=fud y Hkht krkgSA

fpfd Rl k oSlrk;gjkxv kij'ku

lt Zjhl ghBhdfd ;ktkld rkgyfd u;gH kh

lp gfd 'k#dhv o LFkkev xjv PNhrjgi F k

2-e w = ?kkrue Z xnnnkjv kjkenk;d

ijgtj[krgq,vk;oZfndv kS"kf/klmip kjfd ; k

fcLrjijiMjgul ]T;knkB.Min kFkl oud ju

l;kv f/kdxein kF kk a p k;]d k W Q h]' kjkcd

l oule= ?kkrgkt krkgSA

tk,rke jfuftv u Hkodvulkjc <+hg qb Z ikS# " k

x afFkx k a jVhl Bhd gkt krhgvkSje SaufuEufy f[kr

;kxl Bhd Hkhd hgfuEufy f[krv kS"kf/k;kbl e

mi;kxhgSA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 3

no nko kZ| kfj"V

no nko kZ| kfj"V

Enlarged Prostate

c<+ud kjkdd jBhdd jnrhg

fo ' k"kr k ikS# "kx fFkc<+ul jkxhd k

lQyv u q Hkod jhc5lky igy,dut nhd h

fe=d hekrkd kngkrgkx; kFkkeSauvolkld ju

t kukghFkko gkcSBg,,d lTtuutke jhH kh

tkuigpkuoky kFkkckrkckr k a e a ejdkd gkfd

oS|thejdkxnn(ikS# "kx zfFk)dhrd yhQ gSA

v kij'kued jkukug h a pkgrkg w d kb Z v kS"kf/ k

c rkvkAemldkbldkgyv k W ij'kughc rk;ki j

mlud kb Z v kS"kf/kc rkuijt: jfcurhdhftll

FkkM+kv kjkevkt k,AmloDre jkikS# "kx afUFki j

dkb[kklv u HkougahFkkAeml jkxhdhrlYy h

dfy,ox 'khy$QkjVtdh22xky h

l cg'kkeyudkd gfn;kAckrv kb Z x b Z gkx bZA

d jhcM<e ghuckno ghjkxhejdkv pkud

fey krkogg kFktkM+djdguy xkoS|thv kiu

v k W ij'kulcpkfy ;kArclvktrd mi jkDr

v kS"kf/kO;o LFkkvud k a jkfx; k a iji;kxfd ;kg

v kSjgjle;lQ y rkghfeyhgSAl HkhoS|c / k q

HkkbbllQyv u q Hkodky kHkmBkdjt 'kikIr

d j a A

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 4

vk;judhd ehl sg ksld rkg,uhfe;k(jD rghurk)

;fnv ki' kjhjefu jUrjdet kjhr F kk

plld rgA

Fkd koVv u HkodjrgAr Fkkvkidkfunzkug h

v krh]lklQ w y rhgrkvki,uhfed (jDrghur k

l ihfM+r)gkld rgSaAl ektd l Hkhl e qnk;d

T;knkgSA

Mk-gu q ekuizlknm Ÿke

t uf'k{k.kb.Vjdkyt ieijcMkxko]d kuijuxj(m-i-)208001

QkLVQMd izpyudhot g /kuokuke a

HkhjDrdhd ehgkt krhgSAcPpc w<gk;kt oku

v xjd kbHkhekufld rukolxtjjgkgrko g

O;fDrbllxzflrgSaAv kSjr k a e a bld kizfr 'kr

Hkh,uhfed gkld rkgSA

reked kj. kk a lv kSjr k a e a Hkh,uhfe;kg k

jDrghurkdht k a pjDrghurktkpe

t krkg[kkl rkSjlx H kkZo LFkke a r Fkkmld i'p kr

jkxhdjDre ghekXykfcud hek=kn[kht krhgSA

ilodotgv kSjr k a e a [kud hU; w urkfufergkr h

,d fu jkxhO;fDrdjDre a bld hek=k12-5r F kk

gmldhv ki w fr Z d nkfprghgkikrhgSAx Hkko LF kk

vkSjre11-5fexzk-gkuhpkfg;Av xj[kue

eikSf"Vdv kgkjug h a feyul,o a ilod ckn

ghekXykfcud hek=k10fexkgrkO;fDrjDrghu k

l ihfM+rgkt krkgSA

i;kIr[ kqjkd ug h a feyulT;knkrjv kSjr k a d k

jDrkYirkdp xqyeQ a l ukiM +rkg' kjhje a

d kj. k jDreykSgrRo(v k;ju)d h

,uhfe;kgkuijizkVhu Hkhd e gkt krkgSAftll

d ehl ghekXykfcudhd ehgkt krhgSAftll

' kjhjeltuvkt krhgSA,uhfed e k a d kcPp kH kh

,uhfe;k(jDrdhd eh)gkt krkgSAjDrdkyky

,uhfed gkrkgSA

j a xnuokyhyky # f/kjd f.kd k,bl hghekXykfc u

;kykSgdhl gk; rklvkDlhtudkv o 'kkf"krd j

cpkov xj,uhfe;kgkulcp ukgr k

Hkktue a g jhlfCt ;k]Q y ]n w /k]nghiuhjy r F kk

≈rd k a rd i g a p krhgSAv k;judhblhd ehl

le;ijHkktuyud l kFki jhu h a ny a Ax H kZo r h

' kjhjd efLr"d l jh[ kHkkx k a el e q fprek=ke a

v kSjrkdkv f/kdlv f/kdv k;juoky kHkkt u

vkDlhtuui g q a puijokvfod fl rjgt krkgSA

y ukpkfg; A

; gO; kf/kl a rfy r Hkktuuyul gkrkgSA

vU;ot gkl Hkh,uhfe;kgkrkgSA; Fkkel w < +k a e a

mipkjd q Nljy rkl izkIrgkuoky h

?kjy w v kS"kf/k;kdki;kxdjld rg Sa tkfuEuo r

ik;fj;kgkul r Fkkv kr k a ;kxnk}kjevYl jgku

l[ k w uc gkovkSjmnjeVioel jh[kdhM[ k w u

g

ikyd[kud hU;urkdkl ekIrdjud

fy,l o kŸkenzO;ikyddkjl gkrkgSAjkt ku k

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 5

ikyddkjl25xzed hek=kenulT;knk'kh? k

jDrdhd ehn wjgkrhgD;kfd ikydey kg k

xUuk%xUudkjl,uhfe;ke a cgn

y kHknk;d gSAfpfd RlkoSKkfudkd kergxUud k

(v k;ju)rRod hek=kT;knkgkrhgSAtk[kue

jljDrd k' kqºd jrkgSAl kFkl kFkjDrd h

mifLFkrjDrd .kkd kghekXykfcud kc <+kue

i; kZIrofºd jrkgSAblfy,,uhfe; kjkxexUu k

mi;kxhgkrkgikydd hi fŸk;kdkbd VBkd j

dkjl rktkjldkl oudjud l kFkl kFkxUu

mUg a Hky hH kkafrty e /kkdjdpyd j;kfeDl h

dkjlepkoyidkdjc u kb Z x b Z jl o jh(jl

t w ljlmldkjlfudky a ml e a 5xkev njdjl

[khj)[kkul ' kjhjejDrd hrho rklo `fº gkr h

Hkhfeyky a Abl H kkafrfudkykx;kjl25xked h

gSA

ek=kel cg'kked kx g .kd jukpkfg;Abl H kk a r

y xkrkjikyddjld kiz;kxdjulv izR;kf'kr

Ve kVjfu;fer:ilVe kVjdkl o u

djuld k;ke a jDrdhd ehughgkrhAv kgkje a

:ild k;ke a [ k w ud hc < +kŸkjhgkrhgikyd

Ve kVjd kiz;kxdjul[ k wu{kkj;Drc ukjgr k

l ikP;gkudotge jhtdfy , Hkhy kHkd kjhgSA

gSA

[kkl rkSjlmue jhtkdfy ,ft Ugfd lhO; kf/kd

d kj.kjDrkYirkgSA

,d fu jkxhO;fDr;fnfu j a rjmi jkDr

fo f/klikyddjldkbLrekyd jrkgr k

mldhd k;ke a uohu[kudkl a pkjgkdjO; kf/ k

izfr jk/kdlkeF; Z e a c < +kŸkjhgkrhgSAblfy ;

ikyddjld kiz;kxjDrkYirkokyy kx k a d

fy,v f/kd e q QhngSA

vkoy k dPpkv k a oy kHkhT;knkg h

Q k;nengSAv k a oydhp Vuh;klCthc ukd j

v k a oyd kekSleugkrkvkoyd ke qjCck;kfu

,d e qjCckv k a oy kizfrfnu[kkdj≈ ijl n w /ki h

yAv k a oydkp w .k2xzkefnuenkckjikuhly ]

v k a oykp w .kd kiz;kxy kSgHkLed l kFkdjul H kh

fgrd kjhjgrkgSA

p q d a UnjdPpkpd Unj;kjlT;knkl

T;knkl oud jukpkfg;D;kfd ; gjDrc <+krkg

ftllvkDlhtudhv f/kd kf/kdv ki w frert h

y krkgvkSjv k W Dlhtudhv f/kd kf/kdv kifre a

l gk; rkfey rhgSAjDrd hU;urkd hO; kf/ke; g y kHkd kjhgSA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 6

ftlld k;kO; kf/k;klgeykdjud h{ke rkc u h

f=Q y k f=Q yk;kfugjM+]cgM+k]v k a oyk]bu

jgrhgl q cgl cg[kkyhiVVe kVj[kkuljDr

rhu k a dhlerknkndkyd jnjn jkdVy r Fkk10

dhd ehn wjgkt krhgSAVe kVjdkl iLokfn"V,o

xzkef=Q yk],dfxykltye a mckyy a ]t c

jDrkYirkd kn w jd jrkgSAVe kVj,oxktjdkjl

ihul[ k w ueofº gkrhgSA

p kSFkkb Z fxykl ikuhjgtk;rkNkudjl cg'kke

fi, a A;gi;kx,uhfe;kd e jhtdfy ,

e Fkho uLifr'kkL=h,ovk;ofndd

v R; f/kdy kHknk;d gSA

e q rkfcd e Fkhe a ykSgrRoipqjek=kemiy C/ k

jgrkgSAblfy ,Lruikud jkuokyhekrkvkd k

[knoviucPp k a d krkd rojc ukudfy,e a F kh

xktjxktjdjlljDrkYirkn wjgkr h

gD;kfd xktjjDro / kZd gkrkgSAblfy ,bl jkx

eT;knklT;knkxktj[kkuk;kjl ihuky kHkd kj h

d kHkjijl oud jkukpkfg; AjDrl c /khjkxke a

jgrkgSA

e a Fkhdkl o ufu;fer:ilfd ;kt kukQ k;ne a n

ekukx;kgSAe Fkhd hrjd kjhv kSjnkunkukghjDr

c Fkv k ftlvkSjr;kendhd k;ke a

jDrd hU; w urkgkmlc Fk,dkl kxT;knklT;kn k

l a c /khfod kj k a dkl ekIrdjudhv n Hkr{ke r k

[kkukpkfg,A;g[kuc <+krkgvkSjiVHkhlkQ

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 7
izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 8
izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 9

fQVd jhdkmi; k s x

fQVd jhd ke ghuihld jn k a rki j

eyul [ k w udkv kukcUn g k s t krkgA

HkuhgbfQVd jh10xke]nku k

Jherhlfe=kv xzokyfo 'kkjn d jok(fp=d wV)m-i -

idkjdjulukddhnx Z U/kn wjgkt krhgA

6e k'kkfQVd jhd k s e ghuihld j

,d ikoikuhe a ?kk s y nhft ;Abl ?kkyd k

fudky kg q v kH k q V ~ Vd hjk[k10xkebunku k s d k

d q Yykdjy u s l s n k a rkl [kudkv kukcUn g k s

e ghuihld jn k a rkijeyul s nkr ' kh?klkQ g k

t kr g Sa r FkkcQ Z d hrjgpeduy xr gSA

t krkgSA ;fnn k a r k sa l s [ k w uv krkg k s rktkeu

;fnfrt kjht krhg k s rkHkuhgb

dhyd M + hdkd k s ;yk,d r k s y k]H k q uhgqb Z

fQVd jh2xzke]dkyhfep Z 2xkebun k s u k a d k

e ghue ghuihlyhft ; s fQ juhcdkdkVd j

n k a rke s ey nu s l s [kudkv kukcUn gkt krkgSA

mlnokd k s V q d M k a i jfNMddjTojvkud

,d ?kV s igypfl ; s ' kh?kghy kHki g q p rkgSA

fQVd jh,d r k s ykbunku k sa d k s e ghuihld j

;fnisfp 'kv krhg k s r k s H k q uhgqb Z

fQVd jhM s < + e k'kkrhue q uDd ke s j[kd jikr %

;fnnkr k s e s nng k s rkdhdjd k

dkyolk;dky [kky u s l ifp 'ke sa ' kh? k z y kH k

rktkfNydkvkjml efQVd jhdhMy h

j[kd

fQVd ' kh?kg

fQVd uhc w d

ckjM

jŸkhfQ ?kkyd

g k s rkgSA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 10

e

lq [ k n k c h SIdlw ye k f l d / k Ze d h #

11
o
u F r Irr g lar Me uns ral Pro e s bl m
k o
o v f u
f e r r k d s f y
d
V
;
;
sZfnd if=dk ekp 2024 450 ml.
CAPSULE
l q [nkck hd SI yl edlfk /dekd#h Vok vo;ufrrefdkyfs ;

pDd j]vkyL;on q cykiul se q fD rikusd smi

VekVj'kjhjd k s jkx k sa lcpkud h

'kfDrn s rkgSAdet k s jhvkjvkyL;n w jd jrkg

Mk-gu q ekuizlknm Ÿke

iei j]cMkx k a o ] d kui q juxj(m-i-)208001

fQjmldVNkudjv kVkr S ;kjd j s blvkVd k s

24xkeek=ke s 25xzke ' kqº ?khe s Hku s r Fkk100

cPpkd k s mudhc<okjd s fy;VekVj[kc

f[ky kukfiy kukpkfg;Alcgl q cg[kkyhiV

VekVj[kku s l gfM ~ M; k a et crcurhgSA

c g q r ghy kHkd kjhflº g q v kgSA

xkep huhfeykdjgy okc uky]bl s vkjv f/kd

ikf"VdvkjLokfn"Vc ukukg k s r k s bl e sa cknke

fiLrkr Fkkx jhd e ghuVd M s Hkhfeyky a ]ikuhe a

'kjhje s lqLrhg k s uije a Fkhdklkx

mcy hgqbv FkokHkHky e sa Hkuhgqb Z 'kdjdnd k

fNydkmrkjd jHkhbldkgy okc uk;kt k

/kfu; k a 'kjhjd s fy ,LQ w fr Z nk;d

ld rkgA;ggy okv R;UrLokfn"Vr Fkkikf"Vd

g k s rhgSApDdjvkuijl [kk/kfu;kvkjvkoy k

gkrkgSA

nlnlxzke jkrd k s ,dfxykl ikuhe a fHkxknA

lcgnku k a dkelyd jikuhNkud jihtk,A

pDdjv kukcUn gktk,xkA

'kkjhfjdncy rkd kn w jd ju s d s fy;xjeiku h

e a uedfeykd jLukudjud 'kkjhfjd 'kfDr

tkM s dfnu k s e a e q uDdkd k s n w /ke s

mckyd jihu s l s cyo `fº gkrhg S r Fkk'kjhji q "V

g k s rkgAn q c Z y rkvkfnenk{kklo,dpEep

y saA

fd lhche kjhl s vPN kg k s u s d s cknd h

cgrt Ynhy k SVv krhgSA

lkQncy rk]pDdjd s fy ,

y kHkd kjhgSAl k a Qdkp w . k Z c uky a]fQjmlp . k Z

c jkcjtyfeykd jH kk s tud cknnku k a le;

d kc jkcjek=ke sa [kkMfeykdjj[ky a ]Hkkt u

d s v k/kk?kVcknizfrfnulc g'kke99xzked h

[ktjcyd kjhgAN kgkjk([kt j)d h

ek=ke a mDrp . k Z dkl s oud ju s l gkFki k a o k sa d h

x q Byhdkfudkyd j' k"kHkkxd s 250xzked k s

tyur Fkk'kjhjd Hkkjhiud hf'kd k;rnjg k s

xk;d80xke ?khe H k w udjgy okc uky s ]bl

t krhgSA

gyodkl oudjul 'kjhjecydhi;kIr

ofº g k s rhgA

tkM sa d fnukefryd hc uhxtd

jcM + hr FkkyMM w [kku s l s LokLF;vPN kg k s t krkg

'kjhjedet kjhv u q Hko g k s u s ij100

fryd s ryd hekfy 'kl s ncy s O;fDrekV gkr s g

xzkexktjdjle50xzkeVekVjvkj50xke

r Fkkv f/kd e k s V s O;fDriryl izek.k'kjhjoky

ukjxhdkjlfeykd jfuR;ihuldet k s jhn j

gkr g a A

gkrhgA

'kdjdnd k s e ghudkVdjl q [kky s ]

,dfd y kn w /keMkydjrcrd mcky rjg sa t c

50xkeihiy (fiIiyh)d s p w . k Z d k

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 12
k;

rd n w /kd k[kkvkucutk,Abl[kk;d k

Mkydj[ k w cp ckp ckdj[kkb;Aot u

H k w ud jr Fkkv k/kkfd y k[kkM + feykd jj[kn s ]

c <kuk]'kfDrnk;ddet k s jdkcy okuc uku s

ml s izfrfnul q cg'kke2020xzke[kku s r F kk

e s l gk;d gA

fQ jn w /kihu s l s cyeofº gkrhgSA

l a rjdjld k s fudkyd jn s ul

nc Z y rk]lLrhd k s njd jrkgSA

c Fkvkl 'kjhje a ofº g k s rhgSA

bldfy ,fc ukelky s d s c Fkvkd klkx[kk, a A

T;kfr"erhd s cht]cpkv k S j' k q 0

vkepwluoky k a dkLokLF;vPN k

x a /kd5050xkey s d je ghup .kc uky sa ]bl s

v k S j'kjhjet c wrgkrkgSAvked≈ ijn / k

jktl q cg'kke22xzkeeD[kue sa feykd j

ihukvPN kgSAehB s vked kxnk100xkeyd j

,d ekgl oud j]bl;kxl 'kjhjLo LFkjgr k

250xzken w /k;kn ghv k S jt:jrd e q rkfcd

gSA

p huhvkjcQfeykdjyLlhd hrjgjxMd j

jlc ukysA,dfxykl j k s t kukn k s e ghurd

d ikld cht (fc u k S yk)d hfx j h

20xked kn w /keihlNkudjvkxijid k, a

'kked k s ihul[kuc<rkgSA'kjhjd kekV k

r Fkk[kkM;kfeJhfeykdj3l Irkgrd

v k S jrUn q #Lrhv k S jp s gjdkjxf[ky rkgSA

ifrfnul oud jsaAbll s 'kkjhfjd 'kfDre a

e nkukrkdrv k S j'kjhjdhdet k s jhd kBhd

ofº gkrhgSA

djud s fy,cgrcf<;kgAbld s l kFkjkV h

[kk,rkc g q rvPNhy x s xhv kjH k w [kHkhc<xhA

xktj[kkul s 'kjhjdd nefod kl

g k s rkgSAcPp k a d s 'kkjhfjdfodkldfy ; s

euDdk]fd lfe 'k]N q v kjk]x k s y k

ifrfnuxktjd s jle a 'kgnd hikplkrc w a n a

x jh]e[kkuk,ovU;[khjk]dd Mhd s chtlc

feykd jfiy ku s l s LokLF;,o a 'kkjhfjdfod kl

feykdj50xzke]v k/ k s fxykl ikuhe12 ? k a V s

igy fHkx k s n]v kjizkr%dky xk;d s n ghe a

Bhd gkrkgAdPphxktjdkjl100xke

fu jUrjihul s 'kkjhfjd,oekufld 'kfDre a

ofº gkrhgSA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 13

ekuothoue a oh;d kc g q re gRog

vknehd hrkd r]' kjhjdkcyvkfnmld oh;

mi jkDrrhukgky kr k a e a iq# "kd HkhH kh

l UrkuiSnkug h a djld rkAv k; q o Znfpfd Rlkl

d hi q "Vrkijghfu H kZjd jrkgSAoh; Z t g k a l Urku

iSnkdjue,d chtd rkSjijdked jrkgo g h

v Yi' k q ÿ k. k q rkdhoe `r' k q ÿ k. k q rkd krklQ y byktfd ;ktkld rkgyfduv ' k q ÿ k.kr k

ikS# "k]lkgl]cyv kSjmRlkgHkhiSnkd jrkgSA

(Azospermia) dkbykt ughgkld rkA

l UrkuiSnkdjudfy ,'kÿedoy 'kÿ k.kv k

d kgkukghdkQ hug h a cfYdmud ki q"Vgkuk]mfp r

v k/ k q fud gkjekufpfd RlkvkSjv k; q o Zn

jljlk;uckthd j.kd mPpdkfVd ;kxkl

l a [;kexfr 'khy gkukHkhvfrv ko';d gSA

' k q ÿ k. k q vkdhl a [;kd kc <+kd jxfr 'khy rkfd ; k

' k q ÿ k. k q tuue a i w . k Z v Hkko(v 'kÿ k.krk)d k

tkld rkgyfdui a chtug h a culd rkA

v a xthe (Azoo Spermia) dgrgSaAv Yi

v 'kÿ k.krkoky jkxhdhfpfd Rlkd eZ;kxekud j

' k q ÿ k.kv k a d k(Oligo Spermia) dgrgSaA,d

NkMnuhpkfg; A

lgrokyvknehed njrhrkSjij80izfr 'kr

' k q ÿ k.kgkut: jhgAyfdul rkuiSnkdjud

fpfd Rl klcl igy jkxhd ki a pld kj

p .k]n /kl ,j.Mry 20feyhfeykdjmld kmn j

fy,deld e60ifr 'krxfr 'khy 'kÿ k.kgku k

' k qfºd jukpkfg;AtSleSydiMijj a xv PN h

vfrt: jhgSA HkkoLo LFk]rt xfrv kSj'kfDr 'kky h

rjgug h a c<+rkmlhid kj' kjhjd k'kk/kuudjul

gkukHkht: jhgSAdbckjn[kkt krkgfd

jljlk;uv kS"kf/kdYii w jhrjgdkeughd jrhA

‚"Vi q "VokykvPNMhyMkSy okykl q MkSy iq# " k

el a Hkkxdjud hi jh'kfDrgkrhgyfduv Yi

v k"kf/kfpfd Rlkxk{kjvkfnp w . k Z

xk[k#]'krko j]d kSap cht]xxju]cy k]rkye[kku k]

'kÿ k.kv k a dd kj.kogl UrkuiSnkughdjld rkA

feJhl Hkhl e Hkkxyd je ghup w . k Z djy a A

'kÿ k.kv k a dhy SokjV ™ hltkpdjulgekjd krhu

ckrfey rhgSA

ek= k55xzkep w .kl q cg'kkefeJ h

feygYdxen w /kd l kFkvkSjl kFke22xky h

v ' k q ÿ .kr k(Azospermia) oh;e

'kÿ k.kugkukA

i q "i /kUokjldhnoAHkktud ckncy kfj"V$

v'ox /kkfj"Vnku k a dkfeykdj66pEep

v Yi ' k q ÿ k.kr k(Oligospermia) oh;

e ' k q ÿ k. k q d e gkukA

l e Hkkxtyfeykdjno a A

x . koh; Z dkirykiunjdjd ' k q ÿ k. k q v k a d h

er'kÿ k. k q (Nero Spermia) oh;e

'kÿ k.kdhp a py rkxfrdkd e gkukA

v Yirk45fnu k a exkj.Vhl njd jnrkgSA;ge j k

c g q i jhf{kr;kxgSA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 14
oS|
fl g i=Lo
kefl g
h-,Q -lhfc
x ] o kV
ksM
u jUn z
-oS|';
,p-M
fYM
joDl j
]ekulk(itkc)09876127993

' k q ÿ k.ko /kd i q fM + ; k;g;kx

i q "i /kUokjl40xke]ioky fi"Vh15xke]ekr h

l /kkfu f/kif=dkdl Eikndd kFkkyfdue u

fi"Vh5xzke]l Hkhv kS"kf/k; k a d ke nZux .ko nZud

FkkM+kifjorudjd cudj,d jkxhdkfn; k

'ykd Hkkolv PNhrjg[kjydjdbldh180

d jhcpkje ghuigy ejDyhfud ij,dv Yi

i q fM +;kc uky];grhue ghudhnokgSA

'kÿ k.kvkd kjkxhtkih-th-v kb-g k W LihVy

p.Mhx<oMh-,e-lh-v Lirkyy q f/k;kuklv kSj

y s u s dhfo f/ k ,d,d i q fM +; k

l cg'kke[kt j'kkf/krn /kd l kFkA

vU;dblSDld ekfgjMkDV j k a lbyktd jo k

p q d kFkkyfdumld ' k q ÿ k. k q 10ifr 'krlT;kn k

[kt wjl af/krn w / k250xzken /ke a 100

xkeikuhfeykdjml e a 45[kt w jMkyd jn /kd k

mcky rjg a tcikuhtyt k;flQ n /kjgtk;rc

c<ug h a jg FkAigy rkeSaulkpkfdtcih-t h-

v kb Z-oMh-,e-lh-okycMcMMkDVjlSDl

ekfgjmldkbyktug h a djld rkejtSlkN kV k

bl n /kd l kFk,d,d i q fM +;kl cg'kkey o A

x q . k ;gi q fM +;kvYi'kÿ k.kv k a d k

c <+kdjomud kxfr 'khy c ukdjlcyvkSjpiy

lkoS| HkykmldkD;kbyktd jxkyfd ufQ jH kh

c uknrhgSA

HkxokuJ h/kUoUrfjthdkLe j.kdjdlcl

igyblcxky $f=Q ykp . k Z ndjmldkiVlkQ

fd ;ktkv a xzthv kS"kf/k[kk[kkdjeSMhd y LV kj

fo ' k"k;ge jki .ki jhf{kr;kxgSAl H kh

oS|]MkDVjHkkboikBd x .ky kHkmBko A

ijgtbl e a v p kj][ kVkb]' kjkc]rt

cup q d kFkkAfQjfuEufy f[kr'kÿ k.ko / kZd

fep Z elkykvkfni jhrjgijgtj[kAuhc w d

i q fM +;knh]doy 45fnue ghmld 'kÿ k. k q vkd h

v pkjo[ kVkb Z d kijgtcgrght: jhgSA; g

ek=ktk10ifr 'krlc<ug h a jghFkh]35ifr 'kr

nkuk' k q ÿ k. k q v k a dk,l[kRedjrgtSl

gkxbv kSjrhue ghuemld h'kÿ k.kvkdhl[; k

d hVuk'kdv kS"kf/k;kd hM+kd k[kRedjnrhgSA

;ge jkfuthv u q HkogSA

35lc<+dj65gkx b Z vkSjp kSFkekgmld hiRu h

d kx H k Z HkhBgjx;kA

'kÿ k. k q o / k Z d ifM + ;kdk;kx

v'ox a /kkp . k Z 450xke]eqy gBhp . k Z 150xke ]

xk[k#vkfnp .k90xke]flºedj/ot40xke ]

t;vk;o n !

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 15
NORMAL SPERM COUNT LOW SPERM COUNT

m# Lr EHkj ksx d kj .k]y

{k.k,olQ ymipkj

m#Lr EHkjkxfo ' k"kr%ok;izdkil gku

oky kjkxgSAJ h/kUoUrfjthurkbl jkxd ke gkokr

O; kf/kd gkgSAbl jkxeokridkic<tkudd kj. k

jkxhdkdkQhd"Vl gukiM +rkgv k; q oZndvul kj

B.MhxjeoLrq, a [kku]ihryd c rZuenjlj[ kh

(3)fp=d]pO;]gjMdhNky]no nk# ]

d .kxpdQ yoljlkl Hkhdkl e Hkkxydjp w . k

(firy k;h)oLr q x g .kd ju]fnue a v f/kd rjl ku ]

c uky a Ablel ' kjhjdcykcydvulkj5l10

jkf=e a T;knktkxu]v t hZ.kex fj"VHkktud jr

xzkeyd j' kqº 'kgnd l kFkl oudjuijm#Lr EH k

jgu]{kf/krjguvkfnd kj.kko 'k' kjhje a ok;

ei; kZIry kHkfey rkgSA

izdfirgkmBrhgSA;gid q firok; q ' kjhje a t ? kk

izn 'kd kfo ' k"k:il i Hkkford jrhgftllt ?kk,

(4)ihiy]ihiykey]l kB]f=Q yko

dkyhfepl Hkhdkl e Hkkxyd jc kjhd p w .kc uky A

LrfEHkrop ruk'kU;rd gkt krhgSAblhfy ,bl

jkxd km#Lr EHkukefn;kx;kgSA

bl e a l5l8xzkerd ' kjhjdcykcydvul kj

'kº 'kgnd l kFkl oudjuiji;kIry kHkfey r k

bl jkxe a igy u h a nv f/kdv krhgSAgYd k

gSA

lkTojjgrkgSA jkekp ( jkxV[kM gkt kuk)oN fn

dy {k.kHkhizd VgkrgSAt a ?kkvkeihM +kgkrhgt k

mi; q Drv k; q ofnd ;kx k a eld kb Z ,d

i;kxey ko a Al kFkgh5xzkexXxy xkSe w =d l kF k

d Hkhd Hkhv l guh;gkrhgSA jkxd i zkjEHke a izk; %

vyxl iz;kxd j a Abldv frfjDrcpdkp .k5l

nku k a iSjltd jHkkjhgktkrgAfQjt ?kkv k a eihM +k

10xzkerd fuR;gYdxetyd l kFkyAv Fko k

onkg(tyu)gkrhgSA jkxhpy ufQjuev l e F k

[kl;kuhc w dkjlxMv Fkok'kgnd l kFki;kx

l kgkt krkgSA;fnm#Lr EHkd jkxhenkgoihM +k

d j a A'kgnfd lhfo'ol uh;n q dkuly A'kgnd

v f/kd gk]' kjhjd k a iuy xrkm#Lr EHkvfrv o LF kk

LFkkuijp huhdhpkl uh;kcD[kjd kiz;kxud j a A

e a dgy krkg;gv o LFkkizk;%v lk/;ekuht krhgSA

bldv frfjDr'kgne a ljl k a r Fkkc k ° ch(ckeh)

m#Lr EHkjkxdmipkjefuEuv k; q oZfnd

feVVhihldjt a ?kkv k a ijgYd g kFklgYd h

;kx /kS;d l kFki;kxd juiji .ky kHkfey rkgSA

ekfy 'kdjAbllvkSjt Ynhy kHkfey rkgSA jkx

(1)fxy k;]fHky kok]l k a B]gjMd hnky ]

i zkjfEHkdv o LFkke a ghgkrkek=n 'ke w yDo kFkd

no nk#vkSjl kBhdhtMl e Hkkxydjd w Vy]l H kh

l kFkxXxyd kl oudjul ghpykt krkgSA

v kS"kf/k; k a l,d frgkbek=ken 'ke w yydjd k< +k

c uky a Abldk<e a l10l20feyhe hVjizkr %

lk; a y uiji; kZIry kHkfey rkgSA

m#Lr EHkd jkxhdkv a x k a lt k a dv Fko k

fl xhl# f/kjughfud y okukpkfg;Abld

v frfjDrfpfd RlkeoeuvkSjfojpud h

(2)l k a B]ihiy]xXxy ]f'kykthrizR;d l e Hkkx

v kS"kf/k; k a ug h a nuhpkfg;AofLrd e Z Hkhughd jku k

ydjp .kc uky a ]blp w . k Z e a l5l10xkeyd j

pkfg; A

fuR; ifrl q cg'kkerktkxke w =d l kFkl oud jA

i;kIry kHkgkxkAxkSe w =delde,ddiv o'; y A

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 16

'okl jkxfpfd RlkfoKkudk,d n q xZe

d "Vnk;d i k.kgUrk]n q "V jkxgSAftl e a 'okl

d ` PN rk]'okld"V(l k a lyue a d fBukb)]'okl

o `fº]dQ "VhoudkllkekU;:il gkul;gdQ

'khrΩreokrkf/kD;ncy jkfx; k a d kxzh"e

Ω r q ebldkvkÿ e .kfo ' k"kr%gkrkgSA

okrkRed O; kf/kgSA'oklyued "Vgkuk'okl jkx

dkie q [ky {k.kgSA;g,lkd "Vnk;d jkxgfd

v l fg".krk(,yt hZ)bldkie[kd kj. k

gftl HkhO;fDrdkftl HkhoLrq]LFkkui fjfLFkfrl

ftld ihNiMt krkgmld kihNkcM+hdfBurkl

v l fg". k q rkgmlhlbldkvkÿ e .kgkt krkgSA

ghNkM +rkgSAblfy,vked gkorgfd^nekned

'khry LFkku],;jd .M h'kuvkfQledked ju k]

l kFk*'okl jkxl ' kjhjvkÿ kUrgktkuij' kjhje

'khryi; ] /ky ] / k q a v k]/ki]ngh]n w /kdhyLlhv kfn

ne(i zk.k'kfDr)d kŒkl gkuy xrkgr Fkk' kjhjd k

dQ o / kZdin kF kk a lbldkvkÿ e .kgkrkgSA

nefud y rkughvkSjne(thoue ` R;d h

vktdyd q Ÿkkikyudkfjoktc<x;kgSA

d lel h)^ned juh*dd kj.k'okldoxe a ne

fd lhfd lhdkd Ÿkd e ghud 'k'okletkui j

(i zk.k)vVdkjgrkgSAblfy;nefud yuukne

jgdd kj.kbl jkxdknekdgrgA

od q Ÿkd ckyd hx a /kl,yt hgkrhgSAlkQkv kfn

d xn~ncny ughtkrvkSjmue / k w yldkd jkp ]

jkxdd kj. k; gfo'oO;ki hjkxgl H kh

v k; q oxdykxi zHkkforgA

ePNjekjdkbyd k/ k a q vkl]ckl hHkkt u]cklhczM ]

f›tej[kg,B.M HkkT;in kFk],Lizhuv kfn

v k;ckY;,oo`º ko LFkkefo ' k"kr%gkr k

gl Hkhv o LFkke a gkld rkgSA

nnZuk'kdnok,]Q y k a d i jkxd .kv kfnfofo / k

d kj.kkl gkrkgSA

fy xfL=;kdctk;iq# " kk a enkx q u k

fn[ kkb Z nrkgi jfL=;ke a HkhgkrkgSA

v r%ftuoLrv k a l,yt hgkmud kR;kx

d jukblche kjhefurkUrv ko';d gSA

dyt izo fŸ kizk;%'oklo a 'ki jEi jkxr

'okl jkxi jfpfd Rlkl w=(1)'kk/ku(2)

jkxgSA,d o 'ke a d b Z ykxihfM+rn[ktkld rgSA

'ke u

ekrkfirkofirke gkfni w oi# " kk a e a jkxgkuijmud h

l rkue Hkh'okl jkxmRiUugkrkgSA

cy oku ~ dQ kf/kD;; q Dr jkxhe 'kk/kufpfd Rlk,o a

ncyokrkf/kD;;Drjkxhe'ke ufpfd Rl k

ty ok; q 'khryvkSjvknty ok;okyin 'kke

mi;DrgSA

fo ' k"kr;kl k/kkj.kr%cnyh]o "kk]B.Md ebld k

'kk/kufpfd Rlk(ipd e Z fo /kku )

v f/kdid kigkrkgSAokrko j.kd kin "k.kbl jkxd

izlkjeize[kd kj.kgSA

Lugu%'okl i k.kogl krknf"VtU;O; kf/ k

gSAv r%l zkrk' k qfºdfy ; 'kk/kufÿ ;kl i w o Z l zkr k a

dkyfo ' k"kr%'kjnΩroo " kk Z Ω re a vkÿ e . k

d jrkgSAdQ kf/kD;cy oku jkfx; k a d k

d kfLu X/kd jukv ko';d gftlllzkrujev kSj

fpd ugkul n k" kk a d kfu"d kluljy rkl gkt k, A

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 17

Lugui;kx?khe(i jk.k?krikpo " k

i qjkukx k?krgkrkm ŸkegS)v"Ve k'ky o .kv kSj

/ k w ez;kx%Nk;k' k q "d oklki=10xke

/kŸkji= ] H kk a x]p k;][ kqjkl kuhv t ok;u55xke

e k a efeykd j;krRdkymiy C/kljl k a rSy,o

lcdktkSdVp w . k Z djd y e h'kkjkd ikuhll a r ` Ir

uedfeykdjxedjd N krhijxe Z xe ghey A

Nk;ke a l [kkd jfpyee a j[kd j/ k w e ikud jko A

Lonu%mi jkDrly o .krykH;xd ckn

ukM+hLon;kizLrjLonlLonudjAxjeikuhe

'okld q Bkj;kx%'okld Bkjjl2jŸ kh

Vd .kHkLe]v Hkd HkLe]J a xHkLe22jŸkh]

diM +kfHkxkd jfupkM+dj;kg k W Vo kVjoxl

rkyhlkfnp . k Z 1e k'kke / k q lno a A

Lonud j a Abllt ekgvkdQ fi ?kyd j

fud y rkgSA

;g'okldoxd krRdky 'keud jr k

gSA'o k a ld kn kSjkiM+udhl Hkko ukgkuijbly u

oeuLuguLonuldQd fi ?ky

l n kSjkghughiM +rkA'okld jkxhl n h Z xe h Z

tkulmldkd q Nv 'kv ke k'k;e a Hkhpykt krkg

c jkc jjkrdklkrle;n w /kly ui jfuf'prl kr

r Fkkjkxd kmn ~ xed kLFkkuHkhv ke k'k;gSA

gA;gge kjklgl ku q H k w r;kxgSAfo ' k"krho'o k a l

v ke k'k;lmn Hko gkdjQQ M+kijvkÿ e .kd jr k

jkfx; k a dfy;lkelRoobQ fM ™ u Hkhfeykld r

gSAv r%oeud e Z lv ke k'k;d k'kk/kugkt krkg

v kSji zk.kok; q dkvuy keugkt krkgSA

oeuiz;kxeSuQ y$e /k;f"VDo kF k

'kgn$l /kkuedfeykd jfiy ko]fiIiyhp . k Z ]

l /kkuedd l kFke /klnuijHkhoeugkt kr k

gSA

fojpuv o f'k"Vnkukd kofLr} kj k

gr FkkjDrp ki jkfx;kdfy,eYyfl Unjd LFkku

i jf'kykfl Un jfeykul jkxh'oklox jfgr

gkd jx g jhfunkel krkgSA

Lo .kclUreky rh;kx%Lo . k Z

clUreky rhjl]'okld klfp Urke f.kjl

(Lo . kZ?kfVr)66xzke]flºedj/ot3xzke ]

J ` a xHkLe10xke]fl rkiykfnp w .k100xzke ]

fu"d kl u kF k Z fojpudkfo /kkugSA^red Lr

lcd k?kkVdj120i q fM +;kc ukn a A11i q fM +; k

fojp u*dgdjpjd kp k; Z ured'oklebl

v ko';d ekukgSA,j.MLug ] HkkX;kfnDo kF k]

' k q .BhDo kFknulokrdQfod kjkd k'keugkr k gSA

fu "k/k%ncy ]jkfx; k a ]o`ºk]ckyd k a i j

oe ufojpud kfu "k/kgSA

l cg'kkee /kP;ouizk'k(Li 'ky)dl kF k

feykdjpkVy a ]jkxdhlkekU;v o LFkkedoy

jkre a lkrle;pkVd jn w /kihdjlkt k; a An /ke a

gYnhfey kukm ŸkegSA

x q .k%fdrughoº]fucy]t h.k'okl

jkxhifro "k;gi q fM +;kgelc ukdjl nhel o u

/ k w e ikumi jkDr'kk/kufÿ ;kd i'p kr

d jrjgrgSaAftulmudhl fnZ;kcMv kjkel

nkn k"kl krke a y hujgtkrg Sa o / k w e ziku} kjkfud y

tkrgSaAftlidkjlkivkfndkfcylfud y u

'okld"Vd fc ukd Vrhg Sa r Fkko "kHkjdfy , ' kjhje a 'kfDrc uhjgrhgSAu; jkxhrk1d kl Z e g h

dfy ;fcye /kvknudkfo /kkugmlhrjg

i w .kr; kjkxeDrgktkrg Sa ijoºot h.k'okl

Q q ∂Qld l{el krkeldQdkfudkyud

fy , /ke ikud kfo /kkugSA

jkxhHkhbli;kxdkl oudjul 'kfDrLQ fr Z

uothouv u q Hkod jrgSaA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 18

v kgkjfo ' k"kK ek-9568562111

xehgk]l nhgk;kckfj'k]gjekSledfglkclge kj h

MkbVvkSj: Vhued NukdNcnykorkv krghgSA

vkSjp

xe h Z d ekSleefM gkbM 'kudhotglfljnZn; k

ekbxu Hkhd keuikcy egSAl nhd ekSleeftupht k

;xe

d k[kkukcgnt: jhekukt krkgS]xfe;keo ghpht

tkrg

geud lkui g a pkld rhgSABhdbl hrjgv xjxe h Z e

ykSd h

ft ruhB a Mhphtkdkl ouged jrgS]mruklfn;ke

dfglkclgekj' kjhjd k[kkuikue

cnykodht: jrgkrhgSA

fjyVM fVIl A

lcl igyviuikuhihud hek=kd kc <+k;vkSjl n k

ikuhihudht xgd N gjcyi;d k'kkfeyd jA

l e j t

c uku v

d jxrkchekjiM +ukr;gSA,lkblfy,D;kfd ekSl e

Hkht

gkr h

fgLl

vkb,tkurgdNt: jhxehd ekSlee[kkul

xfeZ;

fcyd ybxukjughdjldrgSAvkeiuk]NkN ]

f'kd t h]

dkd e 'kc r]ukfj;y ikuhv kSjHkhd b Z rjgdhl e j

viu[kkuenghd k'kkfeydjmle[ khjkinhuk; k

lCtklhM ~ lfeDld jA

'kkfey d

fMddkt: jfi,A

[kkukc ukroDrmugcvkSjelkykdkmi;kxt: j

xfeZ; k a eTo kj]tkvkSjpudvkVd hjkVh[kkukv PN k

djt k' kjhjd kB a MdnrgSAbuebyk;ph]t hj k

ekukt krkgSAbud hrklhjB a M hgkrhgvkSj;i k"k.kl

HkhHkjijgkrgSA

v kSj

lkSQ 'kkfey gSA

xknd r hjkxfe;kdfy,gYnhgkrkgSAx k a nd rhjd k

l oughVLV ™ kdvkSjilhudhl eL;kd kn w jd jrkgSA

bE; w fufVd kLV k a xgkukoSl rkge 'kkght: jhg

yfdu[kkldjl ejev iuhbE; w fufVd kc w LVd ju

xknd rhjd kjkr Hkjikuhe fHkxk,v kSjfnuebl[kk, ;kd kb Z 'kde,Mdjld rgSA

inhud hNkNxfe;keojnkuldeughgSAx V

gY Fkdfy,;c g q rv PNhgkrhgSAl ejebl

v iuhMkbVet: j'kkfeyd j a A

xfeZ; k a e,flfM VhvkSjiVlt q M+hv U;fnDd r

dkQhvkegSA,le jkrd kxqyd a noky n /kd k

l oud j a A,flfM Vhlfut krfey xhA

[kkuk[kkud cknv xjN kVhbykbph;kl kSaQ

[kk,xrkvipdhl eL;kughgkxhA

ijt:j/;kunA

bldfy,vkinghvkSje q ud k[kkldrgSA

cluvkSjtkdkl Rr w Hkhxfe;kegYnhgkrkgSA

vkibld b Z rjglv iuhMkbVe 'kkfeydjld r

gSAe>t:jc rkb,xke jhekfVo 'kudfy ,fd e j h

fd lfVIldkviu: Vhudkfglkc ukulvkid k

Q k; nkfey k ?

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 19

cPp k a dkvDljiVnnd hf'kd k; rjgrhgSAcPp k a e

iVnn Z dk,dÁe q [kd kj.kv kr k a dkl a ÿ e .kgtkT; k

nkrjv k a r k a d ijthfo;ktSldhMdd kj.kgkrkgSA

ftlv k; q oZneœ fe jkxdgrgSA

v k/ k q fudfpfd RlkfoKkueœ fe jkxd kWorm

infestations (Helminthiasis) d ukelt kukt krkgA

ftlee q [;d kj. kRound worm (Ascaris lumbricoides) Thread worm (Enterobius Vermicularis) r F kkTape worm (Taenia solium) gSA

œ fe jkxdd kj.kdhMv k a rkejgrgvkSjvkid cPp

d ki k"k.k[kktkrgAiVed hM gkudhdbot ggkr h

g Sa ije[;:il;gn w f"kr,o a cklh[kkuiku]xUn

g kF kk a l Hkktud juk][ky e a j[kg, Hkktud k[kku k]

cPp k a dkfeÍh[kkuk]uk[kukd kxnkjguk]dPphlCt h

; k ° vkSjdPpekldkl o u]v f/kd ehBk[kkuk]fnu Hkj

flQv kjked jukv kSjifjJeudjuliVe a d hM g k

tkrgSaA

v k; q o Z nd s x a Fkke a bld s d kj.kof. k Z r g

?-v t h. k Z gkrg, HkhHkktud ju k

?-vEy,o a e / kqjin kF kk a d kfuR;l o u

?-Êoin kF kk a e a v R; f/kd:fp gku k

?-fi"Ve;in kF kk aZ dkv R; f/kd l o u

?-xMdkv f/kd ek=kel o u

?-O;k;keud ju k

?-fnuel ku k

?-fo#º kgkjdkl o u

?-' kqº rklughjgu k

œ œ f e e d v v ? ? ? ? ? ? ? ?

œ

œ u f l fe ?kkfruhxfVd k

œfed Bkjjl

iy k'kchtp . k

fpfd Rl k

vkpk;pjduœ fefpfd Rlkd rhuÁe[kflº kUr

o f. kZrfd ,g Sa

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 20

?-vid "k.k?-Ád ` frfo ?kkr ?-funkuifjot u

?-vid "k. k vid " kZ.klrkRi; Z [khpdjc kg j

?-ygl q udhp Vuhel a /kkuedfeykdjl q cg'kke

[kkuliVddhM u"VgktkrgSaA

fudky ukgSAbl e a œ fe; k a d k;U=kl;kg kFkl

idM+d jc kg jfudkyudkfo /kkugSAi jUrv H;kr j

?-p q Vd hHkjdkykuedvkSjv k/kkxkev t ok;up . k

feykd jjkrdklkrle;xeikuhlyAv t ok;ue

fLFkrœ fe; k a dkc kgjfudkyudfy;l a 'kk/ku

, a VhcSfDV jh;y rRoik,tkrgtkd hM +k a dkl ekIrd j

fpfd Rlkdhl gk; rkyht krhgSAbl e a f' kjkfojpud

nrgA

} kjkf'kjLFkœ fe;kdk]oeu} kjkv ke k'k; LFkœ fe; k

d kr FkkiDo k'k; LFkœ fe;kd kfojpuoofLrd } kj k

c kg jfudkykt krkgSA

?-Ve kVjdkdkVdjmlel /kkuedvkSjdkyhfep

dkp w .kfeykdjl oudjuly kHkgkrkgSA

?-Ád frfo ?kkrœ fe; k a dhÁd ` frd kuk'kd jukÁd ` fr

iVd s d hM + ekju s dfy , ?kj s ymik; %uk[kuN kV

fo ?kkrgSAbleœ fe;kdhÁd ` frd fo#º]d V]fr‰ ]

j[kuk]V k W ;yVbLrekydjud ckng kFkvPNl

d "kk;]{kkj,om".kÊO;kdkÁ;kxd jkdjœ fe; k a d k

lkQd juk]?kje a lQkbj[kuk]lCth]Qyd k[kku

u"Vfd ;kt krkgSA

?-funkuifjotuœ fe jkxdfo fHkUufunkukd k

i fjR;kxd jukv F kkZr ~ ftud kj.kklœ femRiUugq,g

mud kR;kxd jukA

fnuenkckjihuliVddhMejdjeyd l kFkc kg j fudytkrgSaA

vkSjidkul igyvPNl /kk,]dPpku[kk, a ][ky

e a 'kkSpud j a ] Hkktudjul igy g kF kk a dkv PN

Ádkjl /kk, ° ]cPpkdkfeÍh[kkul jkd u k

cp ko

?-iVed hM gkuijry lhd i Ÿkkdk,d pEepjl

iF;v kgkjj‰ 'kkfy]x gw]e w a x]v jg j]g jhlCt h]?kh]

n /k]d V q fr‰d "kk;in kF k Z]rÿ];okx]y 'ku ]I;kt ]

e / kq]'kkd ]c Fkvk]v kfnA

?-y kSaxd kikuhe a fHkxkdjj[kvkSjbld ikuhd k

cPp k a dkfiykuliVdd hMfudytkrgSaAr F kk

bllcPp k a diVe a gkuokyhcp Suhlv kjkefey r k

gSA

v iF;v kgkjn X/keNyhdkl o u]Êoofi"Ve; in kF kk aZ dkvfrl o u]mM +n]ngh]ikydvkfni= 'kkd ]

ekl]≈ Vuhd kn q X/k]vEy,oe /kjjl Á /kkuHkkt u v kfnA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 21

CHANDRAKANTA

izk.kkpk; vkjksX;e ~& vk;qosZfnd if=dk ekp 2024 22
Face Pack Herbal

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.