Ćwiczenia sprawności manualnej u dzieci

mgr Aneta Piotrowska-Sołtys – pedagog Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 7 w Lublinie

Zarówno w przedszkolu, jak i szkole można zaobserwować grupę dzieci, które wyraźnie deklarują brak chęci rysowania, malowania, lepienia, pisania, czyli ogólnej aktywności manualnej. Często wykazują nieprawidłowy chwyt kredki, a następnie przyboru do pisania.

Problemy manualne są jednak niesłusznie łączone przez rodziców lub nauczycieli wyłącznie z nieprawidłowym chwytem pisarskim lub też „brzydkim” pismem. Kłopoty z małą motoryką są często przejawem bardziej globalnych zaburzeń, a istoty problemu należy szukać u podstaw rozwoju dziecka. Symptomy opóźnienia lub zaburzenia rozwoju małej motoryki zauważalne są już we wczesnym dzieciństwie. Na początku objawiają się one głównie obniżoną sprawnością w zakresie dużej motoryki, trudnościami z opanowaniem czynności samoobsługowych, a następnie dają wyraz zakłóceń czynności precyzyjnych tj.: rysowanie czy pisanie.

Istnieją często zauważalne i niepokojące objawy dysfunkcji, które mogą wskazywać na zaburzenia małej motoryki dzieci.

Jest to między innymi niechęć do podejmowania aktywności ruchowej, czynności samoobsługowych (ubieranie, wiązanie sznurowadeł, zapinanie guzików) i manualnych (malowanie, lepienie z plasteliny, układanie drobnych przedmiotów), trudności w posługiwaniu się prostymi narzędziami, obniżona precyzja i szybkość ruchów docelowych czy

niechęć dotykania nowych i różnorodnych faktur lub zaburzenia logopedyczne dotyczące głównie planowania aparatu ruchowego mowy (kinestezji artykulacyjnej. Odchylenia w zakresie funkcjonowania rąk są bardzo zróżnicowane. Mogą charakteryzować się istotnymi zaburzeniami praksji, całkowitą niezdolnością do kontrolowania ich ruchów, lub też drobnymi trudnościami grafomotorycznymi. Czynności z zakresu motoryki małej pobudzane są przez naśladowanie, percepcję, motorykę dużą, a przede wszystkim koordynację wzrokowo – ruchową. Sprawność motoryczną musimy wykształcać poprzez ciągły, swobodny ruch a także działania sterowane, które poprawiają ogólną sprawność ruchową ciała. By prawidłowo stymulować rozwój ruchowy dziecka należy zatem pamiętać, że zaczyna się on od motoryki dużej (ogólnej sprawności ruchowej) a późniejszym etapem jest rozwój motoryki małej. Istotne jest także to, aby ćwiczenia miały formę zabawy, przez co dzieci będą wykonywać je dużo chętniej, pojmując wykonywanie zadania jako przyjemność, a nie żmudną pracę.

O czym należy pamiętać, aby ćwiczenia, ukierunkowane na rozwijanie i usprawnianie sprawności manualnej przyniosły oczekiwane efekty?

Przede wszystkim ćwiczenia rozwijające i doskonalące umiejętność pisania powinny być prowadzone systematycznie. Istotne jest zadbanie o prawidłową pozycję dziecka przy pisaniu (rysowaniu): całe stopy oparte o podłoże, całe pośladki i uda na krześle, kręgosłup prosty. Posługując się przyborem pisarskim ręka, a zwłaszcza palce dziecka powinny dostosować się do struktury i funkcji danego narzędzia, a ruch powinien być wykonywany przy właściwej stabilizacji. Ważny jest dobór narzędzia pisarskiego (długopisu) oraz ważne jest aby kredki, ołówki i długopisy nie były zbyt długie i ciężkie. Dzieci z utrwalonym nawykiem nieprawidłowego trzymania przyborów należy nakłaniać do zmiany np. poprzez używanie specjalnej nasadki, przyborów o trójkątnym przekroju. Ćwiczenia usprawniające, powinny być wykonywane miękkim przyborem tzn. najlepiej grubszym ołówkiem, pisakiem, mazakiem, kredkami itp.

Przykładowe ćwiczenia:

I. Ćwiczenia rozmachowe – rozluźniają napięcie mięśni ramienia i przedramienia

„ Ćwiczenia wyprostne, mające na celu zachowanie i utrzymanie prawidłowej postawy ciała; „ Różne rodzaje zabaw rzutnych (piłka, ping- pong, badmington), - różne rodzaje zabaw skocznych, pajacyki. „ Zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem muzyki, zachęcanie do swobodnej ekspresji ruchowej. „ Skoki na trampolinie w ustalonym rytmie. „ Zagadki ruchowe np. naśladowanie ptaków, samolotów, czynności i ich odgadywanie.

II. Ćwiczenia manualne (usprawniające małe ruchy ręki: dłoni, nadgarstka i palców)

„ Mocne zaciskanie dłoni (wzmacnia chwyt, poprawia napięcie mięśniowe). „ Krążenia dłoni: wyciągniętych w bok, stykających się, ułożonych równolegle (młynek) Dociskanie złożonych dłoni do siebie (ręce zgięte w łokciach) – policzyć do 3 i rozluźnić (powtórzyć 10 razy). „ Wymachy dłoni (pożegnanie, odganianie muchy itp.). „ Robienie kul z papieru, rzucanie kulami do celu. „ Ściskanie w dłoni piłeczek różnej wielkości i twardości.

III. Ćwiczenia precyzyjne – angażujące dłoń, ułożoną jak po pisania

„ Pogrubianie konturów figur geometrycznych, prostych szlaczków, obrazków. „ Pisanie po śladzie, kreślenie ciągu liter bez odrywania ręki. „ Swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru flamastrami kredkami. „ Łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą. „ Kopiowanie rysunków przez folię.