VINCENT CHIN LÀ AI?

Vào một buổi sáng mùa hè ấm áp ngay bên ngoài Detroit, Michigan, một người thanh niên Mỹ gốc Hoa 27 tuổi thức dậy — nôn nóng với những niềm vui đang đợi chờ anh phía trước. Vài ngày nữa, anh sẽ kết hôn và có vẻ như tất cả những người thân trong gia đình sẽ có mặt để cùng ăn mừng đám cưới của anh — tổng cộng hơn 400 khách. Anh cũng rất hào hứng vì đêm đó sau khi anh làm xong công việc ở chỗ thứ hai, một vài người bạn đã kéo anh đi ăn mừng buổi tiệc độc thân cuối cùng. Anh là một người vui vẻ và dễ kết bạn, và trong số những người bạn trong bữa tiệc tối hôm ấy có Gary, người bạn thân nhất của anh từ thời thơ ấu. Đó là ngày 19 tháng Sáu, 1982.

Ngày hôm đó, khởi đầu thật tươi sáng và đầy hứa hẹn, lại kết thúc trong một bi kịch thê thảm. Tên của người thanh niên đó là Vincent Chin. Có thể anh đã không biết rằng tên của mình sẽ trở thành một lời hô hào cho người

Mỹ gốc Á, rằng cái chết của anh sẽ khơi dậy một phong trào đấu tranh cho công bằng xã hội và câu chuyện của anh sẽ còn vang mãi, rất xa sau cái chết rất trẻ của mình.

Vài thập kỷ trước, hai trong số ba người Mỹ gốc Á ở Hoa

Kỳ là người nhập cư —Vincent Chin là một trong những người nhập cư đó, anh đã đặt chân đến Hoa Kỳ khi còn nhỏ. Cậu sống những năm đầu đời tại một trại mồ côi ở tỉnh Quảng Đông, miền nam Trung Quốc - cùng quê với cha mẹ nuôi Lily và C.W. Hing Chin. Hai ông bà đã chọn cậu khi nhìn thấy bức ảnh của cậu. Lily cho biết cậu bé trông rất thông minh và đáng yêu và họ đã tiến hành thủ tục nhận con nuôi quốc tế phải mất nhiều năm để hoàn tất. Lúc ấy, Vincent sáu tuổi. Detroit, Michigan là nơi cậu bắt đầu cuộc sống ở Mỹ.

Cha của cậu, C.W., đã đến Hoa Kỳ từ Trung Quốc vào năm 1922 ở tuổi 17, định cư ở Detroit. Vào đầu thế kỷ 20, khi ngành công nghiệp ô tô non trẻ của Detroit bùng phát và làn sóng di cư lớn những công nhân da đen và da trắng từ miền Nam đổ về Motor City, có hơn 300 tiệm giặt ủi Trung Quốc phục vụ cho những công nhân nhà máy được trả lương cao. Đó là nơi C.W. Chin tìm được việc làm. Ông chôn mình trong tiệm giặt ủi hàng giờ mỗi ngày để phân loại quần áo bẩn, giặt, ủi và đóng gói từ sáng sớm đến tối khuya chỉ để kiếm vài đồng xu, đôi khi chỉ nhận được hai đô la cho cả tuần.

Thời điểm gián đoạn duy nhất với công việc cực nhọc trong tiệm giặt ủi của C.W. là vào những năm 1940, khi ông đã ngoài 30: ông gia nhập Quân Đội Hoa Kỳ trong Thế Chiến Thứ Hai, trở thành một trong 18,000 đàn ông và phụ nữ Mỹ gốc Hoa gia nhập quân đội Hoa Kỳ làm nghĩa vụ yêu nước. Khi trở về Detroit, ông quay lại tiệm giặt - nhưng giờ đã khác: Luật nhập cư Hoa Kỳ trục xuất người Trung Quốc và tất cả người châu Á khỏi Hoa Kỳ bắt đầu thay đổi dần sau khi chiến tranh kết thúc.

Vào những năm 1800, luật lệ loại trừ khắc nghiệt ở cấp liên bang, tiểu bang và địa phương đã biến các Khu Phố Tàu (Chinatown) thành những xã hội độc thân không có khả năng sống đời sống gia đình cho đại đa số nam giới. Phụ nữ Trung Quốc, tất cả được coi là phóng đãng, bị cấm nhập cảnh vào Mỹ kể từ Đạo Luật Page liên bang năm 1875, và đàn ông Trung Quốc, tất cả được coi là "không thể dung hợp", bị cấm không cho nhập cư vào Mỹ vào năm 1882 và không bao giờ được phép nhập quốc tịch.

Một loạt hạn chế khác sau đó được mở rộng đến tất cả người châu Á ở Mỹ.

Sau Thế Chiến Thứ Hai, các cựu chiến binh Mỹ gốc Hoa không chỉ được phép trở thành công dân của đất nước mà họ chiến đấu bảo vệ, mà cả nam giới cũng được phép tìm vợ ở Trung Quốc và mang “cô dâu thời chiến” của họ về

Mỹ. Thái độ thay đổi đột ngột này liên quan nhiều đến mối quan hệ Mỹ-Trung hơn là xóa bỏ các điều kiện phi nhân đối với người Trung Quốc ở Mỹ, nhưng cuối cùng, các gia đình người Mỹ gốc Hoa có thể được công nhận. Cựu chiến binh quân đội Hoa Kỳ C.W. Chin đã chọn Lily, một phụ nữ 27 tuổi lanh lợi, làm cô dâu và đưa cô đến Detroit vào năm 1948 từ Hoiping, quê hương của cô. Cô cũng bắt đầu làm việc trong tiệm giặt ủi. Giống như nhiều người nhập cư khác, đó là kinh doanh gia đình và họ sống ở phía sau cửa tiệm. Một số thành viên trong gia đình của Lily đã cố khuyên can cô không nên đến Mỹ vì họ biết quá rõ về những nguy hiểm. Ông cố của cô đã từng làm việc xây các tuyến đường rầy xuyên lục địa nhưng ông đã vội vã trở về Trung Quốc khi đám đông da trắng đốt phá các Khu

Phố Tàu, giết và tàn sát người Trung Quốc để “xua đuổi” và loại bỏ sắc tộc của tất cả người Trung Quốc ra khỏi nước

Mỹ. Gia đình của Lily đã nghe những câu chuyện về phân biệt chủng tộc chống lại người Trung Quốc ở Mỹ và cảnh báo Lily rằng cuộc sống của cô sẽ rất khó khăn. Được báo trước nhưng không nản lòng, cô kết hôn với C.W. và sẵn sàng cuộc sống gia đình ở Detroit.

Theo nhiều cách, gia đình của Vincent là điển hình của nhiều thế hệ người Trung Quốc di cư từ miền nam tỉnh Quảng Đông và tạo thành trụ cột của các Chinatown. Những người cực nhọc này có chung nền văn hóa và phương ngữ Toisan thuộc vùng châu thổ sông Châu Giang và đã cùng trải qua những bất ổn chính trị và thảm họa kinh tế buộc họ phải tìm việc ở những vùng đất xa xôi - những cuộc khủng hoảng được thúc đẩy một phần bởi chủ nghĩa đế quốc Anh và Mỹ và nạn buôn bán thuốc phiện. Nhiều người đã được đưa đến Châu Mỹ và Caribe để lao động như những công nhân được ký hợp đồng thay cho những người da đen nô lệ trước đây. Những người khác được tuyển dụng để xây dựng các tuyến đường rầy. Nhưng bất cứ nơi nào những người lao động Trung Quốc này đến, khi hợp đồng lao động của họ được ký kết, họ thường đối mặt với sự kỳ thị gay gắt và chỉ giới hạn trong những công việc chân tay vốn là những công việc mà đàn ông da trắng không muốn làm: như lao động khom lưng trong ngành nông nghiệp, đầu bếp và giặt ủi.

Người Mỹ gốc Á đã vô cùng sửng sốt khi biết rằng một người với câu chuyện quen thuộc như vậy có thể gặp một kết cục cay đắng. Họ cảm nhận một cách sâu sắc rằng những gì đã xảy ra với Vincent Chin cũng có thể đã xảy ra với chính họ và với bất kỳ người nào khác "trông giống" người Nhật. Đối với nhiều người, Vincent tượng trưng cho con trai, anh trai, bạn trai, chồng hoặc cha của mọi người. Rất nhiều người Mỹ gốc Á đã từng bị nhầm với các dân tộc châu Á khác, thậm chí bị quấy rối và bị gọi những cái tên như thể mọi nhóm người châu Á đều như nhau. Xu hướng thù địch chống người châu Á khiến tất cả mọi người cảm thấy không an toàn, không chỉ ở Detroit và khu công nghiệp vùng Midwest, mà trên khắp đất nước khi tâm lý bài Nhật bắt đầu lan tỏa từ thủ đô của quốc gia này và được thổi phồng trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Nếu Vincent Chin có thể bị quấy rối, đánh đập dã man đến chết và những kẻ giết anh được tự do thì mọi người cảm thấy điều đó cũng có thể xảy ra với chính những người thân yêu của họ.

Vào thời điểm Lily và C.W. Chin nhận nuôi Vincent, C.W. họ đã gần 60 tuổi. Ông là người tham gia tích cực vào cộng đồng người Mỹ gốc Hoa ở Detroit thường tụ tập ở Khu Phố Tàu, sau đó là khu dân cư Cass Corridor. Tại trung tâm Hội Đồng Phúc Lợi của Người Trung Quốc ở Detroit (Detroit Chinese Welfare Council), ông chơi mạt chược, xốc dĩa và bài cẩu trong các phòng bạc bí mật vốn là trung tâm xã hội gắn kết các thế hệ lao động độc thân ở Khu Phố Tàu. C.W. đã giới thiệu con trai mình là Vincent với các câu lạc bộ ở Khu Phố Tàu này. Năm 1981, C.W. qua đời ở tuổi 76, sau một quãng đời làm việc vất vả trong tiệm giặt ủi, sáu tháng trước đám cưới của Vincent. Một lá cờ Mỹ phủ trên quan tài của ông để tôn vinh vai trò bảo vệ đất nước của ông trong Quân Đội Hoa Kỳ mặc dù nhiều năm ông đã bị từ chối cơ hội trở thành công dân cho đến khi chiến tranh địa chính trị hé mở cánh cửa nhập cư Hoa Kỳ cho người Trung Quốc. Vincent đã trân trọng lá cờ đó cho đến khi bị sát hại bởi những kẻ giết người cho rằng anh trông không đủ giống một người Mỹ.

Bạn bè và đồng nghiệp của Vincent bàng hoàng khi biết anh bị khiêu khích vào một vụ ẩu đả. Không ai thấy anh nóng giận. Anh luôn là một thanh niên dễ tính, là một đứa con duy nhất tận tụy giúp đỡ bố mẹ về mặt tài chính. Ở trường trung học, anh từng tham gia đội điền kinh và thích giao du với bạn bè hoặc dành một buổi chiều nhàn rỗi đi câu cá. Anh còn có một khía cạnh nhạy cảm, là con mọt sách chuyên sáng tác thơ. Không ngoại lệ, bạn bè của Vincent mô tả anh là một chàng trai năng động và thân thiện không chỉ có thể hòa đồng với mọi người mà còn biết cách tự đứng lên bảo vệ chính mình và điều hướng các đường phố ở Detroit.

Bạn bè coi anh như một chàng trai Detroit bình thường, tình cờ là người gốc Trung Quốc mà thời.

Giống như những người Mỹ khác, Vincent biết rất ít về lịch sử của các thế hệ người châu Á trước đây ở Mỹ. Nhưng anh đã chứng kiến những khó khăn của cha mẹ mình là người nhập cư, và cùng với người vợ tương lai của mình, anh cố tìm một ngôi nhà, để mẹ anh là Lily cũng có thể sống chung. Để trang trải cho cuộc sống hôn nhân sắp tới, Vincent đã làm hai công việc — vẽ sơ đồ thiết kế vào ban ngày và nhân viên bồi bàn vào những ngày cuối tuần.

Nhưng mục tiêu của anh còn cao hơn: anh vừa tốt nghiệp Học Viện Dữ Liệu Kiểm Soát (Control Data Institute), một trường thương mại máy tính, và dự định tiếp tục học tại Học Viện Công Nghệ Lawrence (Lawrence Institute of Technology) vào ban đêm với hy vọng sẽ lấy được bằng kỹ sư.

Nhiều người Mỹ gốc Hoa đã thấy những câu chuyện của chính họ được phản chiếu trong cuộc sống của Vincent, Lily và C.W. Chin ở Mỹ, từ nguồn gốc Toisan chịu thương chịu khó và nghĩa vụ quân sự giúp cho C.W. và Lily có thể kết hôn, đến cuộc sống vất vả trong các nhà hàng và tiệm giặt. Vincent thuộc thế hệ Mỹ hóa có cha mẹ là người châu Á nhập cư đã từng chịu đựng và hy sinh.

Đa số những người nhập cư châu Á này đã trốn chạy khỏi các quốc gia đang có rất nhiều bất ổn chính trị. Họ kêu gọi con cái của họ ứng xử kín đáo và tránh gặp rắc rối bằng cách không tham gia vào chính trị hoặc tranh cãi. Tuy nhiên, con cái của họ được nuôi dưỡng với những quan niệm của người Mỹ về việc đứng lên cho lý tưởng của mình để có tiếng nói trong nền dân chủ này. Tuy nhiên, cả hai đều tin rằng tầm nhìn của họ sẽ mở ra con đường đạt đến sự chấp nhận và giấc mơ Mỹ. Sự bất công xung quanh việc Vincent bị giết đã làm tan vỡ giấc mơ.

Các Câu Hỏi Hội Thoại

» Bạn đã biết gì về Vincent Chin trước khi đọc bài viết này, và bạn đã học được những thông tin mới nào?

» Câu chuyện của Vincent Chin liên quan như thế nào với lịch sử lâu đời của người châu Á ở Mỹ?

» Làm vật tế thần có nghĩa là ai đó bị đổ lỗi công khai cho một điều gì đó tồi tệ đã xảy ra, mặc dù đó không phải là lỗi của họ. Những tác động của việc làm vật tế thần các cộng đồng người châu Á và người Mỹ gốc Á và các cộng đồng khác là gì?

» Bạn rút ra được điều gì lớn nhất từ bài viết về Vincent Chin này? Tại sao câu chuyện của Vincent Chin lại quan trọng để nói đến ngày hôm nay ?