HISTORIA

www.polskimagazyn.co.ukTEMAT NUMERU Tajemnice obrazu Matki Bożej Częstochowskiej (III) Secrets of painting of Mother of God of Częstochowa (III)

Nieudane niemieckie bombardowanie i ukrycie Czarnej Madonny Unsuccessful German Bombing and Hiding of the Black Madonna

Już na samym początku II wojny światowej Niemcy próbowali zbombardować klasztor, licząc zapewne, że w ten sposób szybko zgaszą ducha Polaków - niszcząc jedno z najważniejszych sanktuariów naszego narodu. Pierwszy nalot, przeprowadzony 1 września, nie powiódł się. Podobno piloci twierdzili, że w wyznaczonym miejscu widzieli... wielkie jezioro. Posłano następną eskadrę, lecz tym razem zamiast spodziewanego celu hitlerowcy mieli ujrzeć... wielki las. Lotnicy podzielili los poprzedniej załogi - zostali oskarżeni o sabotaż i oddani pod sąd polowy.

Na Częstochowę wysłano trzecią eskadrę, powierzając tym razem zadanie ochotnikom z jednostki SS. W czasie lotu piloci raportowali o stracie kontroli nad sterami. Cała eskadra uległa rozproszeniu i do bombardowania nie doszło. Żaden z samolotów nie wrócił do bazy.

Pod koniec kampanii wrześniowej, kiedy niemieckie wojska wkroczyły na Jasną Górę, obraz był już dobrze schowany. Znajdował się w ukryciu przez cały okres hitlerowskiej okupacji, aż do końca wojny. Po 1945 r. wymagał kolejnej renowacji, dokonanej przez prof. Rudolfa Kozłowskiego. Po jego śmierci w 1979 r. opiekę powierzono komisji konserwatorskiej w składzie: ks. Janusz Pasierb, Hanna Jędrzejewska i ks. Stanisław Tomaszkiewicz oraz konserwatorowi prof. Wojciechowi Kurpikowi.

Aresztowanie i uwięzienie obrazu

Peregrynacja po całym kraju kopii cudownego wizerunku Matki Bożej, poświęconej wcześniej przez Piusa XII, była istotną częścią dziewięcioletniej Wielkiej Nowenny, przygotowującej naród do milenium chrztu Polski. Od 1957 r. do 1966 r. obraz odwiedził dziesięć diecezji, a w każdej z nich wszystkie parafie. Dla wiernych było to wielkie święto. Przystrajano z tej okazji ulice, domy, a na granicy parafii i diecezji obraz witały banderie konne i orkiestry. On the very beginning of the Second World War Germans made several attempts to bombard the monastery. Their main aim probably was to break Polish spirit by demolishing one of the nation’s greatest sanctities. The first attack of a bombing squadron was carried out on September 1, 1939, but it was unsuccessful. The pilots claimed that in the designated location they had seen … a big lake. The next squadron was sent, but that time instead of the expected target Germans saw… a big forest. The Pilots were charged with sabotage and court-martialled.

There were third squadron send to bombard Częstochowa. This time the task was entrusted to SS soldiers, who volunteered for the mission. During the assignment the pilots reported loss of flight control, the entire squadron got dispersed and none of the planes returned to the base.

In the end of the September Campaign when German land troops entered Jasna Góra the painting was already tucked away and it was kept in hiding for the

rest of the war.

After 1945 it needed another renovation, which was made by prof. Rudolf Kozłowski. After his death in 1979, protection was entrusted to a conservation committee consisted of: Priest Janusz Pasierb, Hanna Jędrzejewska and Priest Stanislaw Tomaszkiewicz and the conservator Prof. Wojciech Kurpik.

The Arrest and Imprisonment of the Image

Peregrination around the country of copy of the miraculous image, previously blessed by Pius XII, was an essential part of the nine-year Great Novena, preparing the nation for the millennium of baptism of Poland. From 1957 to 1966, the picture visited ten dioceses, and in each of them all the parishes. It was a great celebration for the faithful. For this occasion streets and houses were decorated and on the border of the parish and diocese the picture was welcomed by horse flags and orchestras.

Eskadra niemieckich samolotów Heinkel He 111 - typ bombowców wysłanych do zniszczenia sanktuarium w Częstochowie 1 września 1939 r. Squadron of German aircraft Heinkel He 111 - the type of bombers sent to destroy sanctuary in Częstochowa on 1 September 1939

W roku obchodów milenium chrztu doszło do apogeum konfrontacji państwa i Kościoła. Ekipa Gomułki, widząc, że zaczyna przegrywać starcie o „rząd dusz”, zaczęła wykonywać nerwowe, agresywne ruchy. 20 czerwca, gdy obraz w kolumnie aut, w której jechał także bł. prymas Stefan Wyszyński, zmierzał do Warszawy, został otoczony i zatrzymany przez zmotoryzowane kolumny MO. Do akcji włączono także milicyjny helikopter. Księżom, którzy kordonem stanęli wokół obrazu, funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa siłą wydarli malowidło i pośpiesznie odjechali.

Jak się później okazało, wizerunek przetransportowano do katedry w Warszawie, gdzie został umieszczony za zakratowanym oknem zakrystii. Władze nie pozwoliły aby opuścił miasto i zakazały peregrynacji podczas kolejnych milenijnych uroczystości.

Po kilku miesiącach kardynał Wyszyński podjął decyzję o wyjeździe obrazu na obchody do Katowic. Jednak częstochowskie malowidło nigdy tam nie dotarło. Pod Będzinem zostało ponownie „aresztowane”. W akcji uczestniczyło 50 funkcjonariuszy MO. Obraz zawieźli na Jasną Górę. Paulinom zagrożono, że jeżeli zostanie wywieziony, to stracą klasztory w Warszawie i seminarium na Skałce w Krakowie. Przy bramach sanktuarium ustawione zostały posterunki milicji. 12 | www.polskimagazyn.co.uk

In the year of the baptism millennium celebrations, the confrontation between the communist state and the church came about. Gomułka’s team, seeing that they were starting to lose the battle for the “reign of souls”, began to perform nervous movements. On June 20, when the painting was in the same car column in which Primate Wyszyński was heading for Warsaw, it was surrounded and stopped by MO (Communist Militia) columns. A militia helicopter was also included. From the priests, who formed a cordon around the painting, UB officers forcibly took the icon and hurry away.

As it turned out later, the image was transported to the cathedral in Warsaw, where it remained placed behind the barred sacristy window. The authorities did not allow it to leave the city and forbade peregrination during the next millennium celebrations.

After a few months, Primate Wyszyński decided to transport the painting for the celebration to Katowice. However, the Częstochowa painting never arrived there. In Będzin it was “arrested” again. 50 MO officers participated in the action. The picture was taken to Jasna Góra. The Pauline men were threatened that if the image was taken they would lose their monasteries in Warsaw and the seminar on Skałka in Krakow. At the gates of the sanctuary militia posts were set up.

Odtąd wszystkie samochody wyjeżdżające z klasztoru były rewidowane, także samochód prymasa.

Zakonnicy umieścili obraz w kaplicy św. Pawła, za kratą i opatrzyli napisem: „Tu znajduje się uwięziony przez Władze Obraz, który wędrował po Polsce”.

Karol Wojtyła i odważny plan młodego księdza

Tymczasem po kraju podróżowały puste ramy kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, bo choć milenium się zakończyło, to peregrynacja po kolejnych diecezjach była kontynuowana. Istnieje przypuszczenie, że autorem tego pomysłu był kard. Karol Wojtyła. Puste ramy na wiernych robiły ogromne wrażenie. Był to wymowny znak braku wolności religijnej w Polsce.

W latach 70., po odejściu ekipy Gomułki, z Jasnej Góry zniknęły posterunki milicji. Jednak paulini nadal nie mieli zezwolenia na „wypuszczenie” obrazu z aresztu. Wykradł go w 1972 r. ks. Józef Wójcik, wówczas wikariusz w parafii w Radomiu. O swoim planie poinformował prymasa Wyszyńskiego, z którego błogosławieństwem, potajemnie, przy pomocy dorobionego klucza, w nocy wyniósł malowidło z klasztoru. Władze rozpoczęły śledztwo, przesłuchano pokaźną liczbę „podejrzanych” sióstr, księży i zakonników, ale ostatecznie nikogo nie skazano.

Komuniści więzili obraz przez sześć lat, od 1966 do 1972 roku.

Tomasz Niemas

* Publikacje opisujące dalsze losy obrazu Matki Bożej Częstochow skiej będą ukazywać się w kolejnych numerach

Aresztowany przez MO obraz za zakratowanym oknem Archikatedry Warszawskiej, 1966 r. (fot. Archiwum Katedry Warszawskiej) The painting arrested by the MO behind barred window of The Archcathedral of Warsaw, 1966 (source: The Cathedral of Warsaw Archive) Peregrynacja kopi obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Kórniku Peregrination of copy of the picture of Our Lady of Częstochowa in Kórnik

From then on, all cars leaving the monastery were searched, even the Primate’s car.

The monks placed the picture in the chapel of St. Paweł, behind the bar and marked: “Here is, imprisoned by the authorities, an image that travelled around Poland.”

Karol Wojtyła and a Bold Plan of a Young Priest

Meanwhile, empty frames of the picture of Our Lady of Częstochowa travelled around the country. Although the millennium was over, the peregrination around successive dioceses continued. It is assumed that the author of this idea was Cardinal Karol Wojtyla. Empty frames made a huge impression on the faithful. It was an evident sign of a lack of religious freedom in Poland.

In the 70s, after the departure of the Gomułka’s team, militia posts disappeared from Jasna Góra. But the Paulines still did not have permission to “release” the arrest. Fr. Józef Wójcik, who was then a vicar in the parish in Radom, stole the painting in 1972. He informed Primate Wyszyński about his plan, and with his blessing, secretly, with the help of an additional key, took the painting from the monastery at night. The authorities started an investigation, a considerable number of “suspected” nuns, priests and monks were interrogated, but no one was ever convicted.

The communists imprisoned the picture for six years, from 1966 to 1972.

by Tomasz Niemas translated by Filip Szary