„Wiadomości Gospodarcze” (Wi) 10-2013

Wi WIADOMOŚCI GOSPODARCZE WIRTSCHAFTSNACHRICHTEN

www.ahk.pl 28 zł ( w tym 8% VAT)

ARCHITEKTURA ARCHITEKTUR

11/2013

2

WSTĘP VORWORT

Michael Kern Dyrektor generalny AHK Polska / Hauptgeschäftsführer der AHK Polen

Media w nowej szacie Medien in neuem Gewand Dla naszych czytelników i firm członkowskich przygotowaliśmy nową odsłonę magazynu. Mamy nadzieję, że pozytywnie zaskoczy Państwa nowy układ graficzny magazynu „Wiadomości Gospodarcze”. Celem zmian, oprócz argumentów estetycznych, było uwzględnienie sugestii czytelników w zakresie nowoczesnej i przejrzystej prezentacji treści.

Zmiany graficzne objęły także serwis www.marktplatz.pl, prezentujący firmy członkowskie izby. Na początek prezentujemy nowe logo, kolorystykę oraz usprawnienia technicznej funkcjonalności strony. Na bieżąco modyfikujemy dwa najmłodsze, a jednak znane już sporej rzeszy internautów portale izbowe: edukacyjny www.edunet-poland.pl oraz www.econet-poland.pl, dedykowany energii i ochronie środowiska. Z kolei pierwsze efekty prac nad udoskonaloną witryną www.ahk.pl, zobaczycie Państwo już w grudniu.

Powiew zmian czuć też w architekturze ostatnich lat, której poświęciliśmy raport bieżącego wydania. Lżejsze, zwięzłe, funkcjonalne formy, poszanowanie norm środowiskowych, porządkowanie przestrzeni publicznej i harmonia – o tym wszystkim mówią goście bieżącego magazynu, reprezentujący czołowe biura architektoniczne z Polski i Niemiec. Zachęcamy do lektury raportu, który z uwagi na tematykę, nie tylko lekko się czyta, ale i z przyjemnością ogląda.

Na koniec, zachęcam do śledzenia bogatego kalendarza jesiennych i zimowych wydarzeń izbowych i oczywiście spotkań z nami w ich ramach.

Zum Nutzen unserer Leser und Kammermitglieder haben wir ein neues Layout unserer Kammer-Medien entwickelt. Wir hoffen, dass Sie die neue grafische Erscheinung der „Wirtschaftsnachrichten” positiv überraschen wird. Die Empfehlungen unserer Leser berücksichtigend, hat das Magazin ein moderneres und ansprechenderes Design bekommen. Zudem wurden Inhalte übersichtlicher gestaltet.

Graphisch weiterentwickelt wurde auch das Internetportal www.marktplatz.pl, das unsere Mitgliedsunternehmen präsentiert. Wir stellen vorerst ein neues Logo, die farbliche Gestaltung und Verbesserungen der technischen Funktionalität der Website vor. Zeitgleich modifizieren wir die beiden jüngsten Kammerportale, die bereits bei vielen Internetusern bekannt sind: das Bildungsportal www.edunet-poland.pl und www.econet-poland.pl, das Portal für Energie und Umweltschutz. Schon im Dezember können Sie die ersten Resultate der überarbeiteten Website www.ahk.pl ansehen.

Veränderungen gibt es auch in der Architektur, der wir den Rapport der laufenden Ausgabe gewidmet haben, zu beobachten. Leichtere, kompakte und funktionale Formen, die Einhaltung von Umweltschutznormen, die Gestaltung des öffentlichen Raums und Harmonie in der Raumordnung – sind Themen, die in dieser Ausgabe von den Vertreter der führenden Architekturbüros in Polen und Deutschland angesprochen werden. Wir laden Sie zur Lektüre des Rapports über dieses Themenfeld ein, der sich nicht nur angenehm liest, sondern auch schön für das Auge ist.

Zum Schluss empfehle ich Ihnen die Lektüre des umfangreichen Kammerkalenders, der Kammerveranstaltungen in der Herbst- und Winterperiode und natürlich die Kammer-Treffen umfasst.

4

SPIS TREŚCI INHALT

8

RAPORT WI RAPPORT WI

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

66

Berlin na drodze do cyfrowej przyszłości?

Berlin auf dem Weg in eine digitale Zukunft?

Architektura w Polsce: wymagania rosną, honoraria pozostają bez zmian Architektur in Polen: Ansprüche steigen, Honorare stagnieren

Ludzie cenią harmonię trwałej jakości budownictwa Die Menschen schätzen die Harmonie beständiger Qualität im Bauwesen

Niemieckie biura architektoniczne w kraju i za granicą Deutsche Architekturbüros national und international

Wrocławski rynek deweloperski w mieście ma się dobrze…

Der Breslauer Bauträgermarkt prosperiert in der Stadt…

PRAWO RECHT

78

Nowa ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi – czy uda się osiągnąć wyznaczone cele?

Das neue Verpackungs- und Verpackungsabfallgesetz: können die Zielvorgaben erreicht werden?

LIFE STYLE

80

Flagowe budynki ostatnich lat Vorzeigegebäude der letzten Jahre Bauhaus – szkoła, która stworzyła styl Bauhaus - eine stilbildende Schule

Prof. Hausner: Potrzeba internacjonalizacji polskiej gospodarki jest oczywista Prof. Hausner: Die Notwendigkeit der Internationalisierung der polnischen Wirtschaft liegt klar auf der Hand

INFO

96

6

AKTUALNOŚCI AKTUELL

Rekordowe zamówienie Lufthansy Rekordauftrag der Lufthansa Rada nadzorcza niemieckiego przewoźnika podjęła decyzję o największym w historii powiększeniu floty. Proces dostarczania pierwszych z 59 zamówionych maszyn (34 samolotów Boeing 777-9X oraz 25 Airbusów A350-900) rozpocznie się w 2016 r., a obecnie używane starsze modele zostaną wycofane z użytku do końca 2015 r. Inwestycja jest elementem strategii Lufthansy, polegającej m. in. na modernizacji oraz zwiększeniu wydajności floty. Zamówienie opiewa na kwotę ok. 14 mld €.

Der Aufsichtsrat der deutschen Fluggesellschaft hat die Entscheidung über die in der Unternehmensgeschichte größte Flottenerweiterung getroffen. Der Prozess der Lieferung der ersten der 59 Flieger (34 Exemplare des Typs Boeing 7779X und 25 Exemplare des Typs Airbus A350-900) wird 2016 beginnen, wobei der Einsatz der jetzt noch fliegenden älteren Maschinenmodelle bis Ende 2015 eingestellt werden soll. Diese Investition gehört zur Strategie von Lufthansa, die unter anderem auf eine Modernisierung und Steigerung der Kapazität der Flotte gerichtet ist. Der Auftrag beläuft sich auf circa 14 Mrd. €.

Bosch Rexroth rezygnuje z branży pneumatycznej Bosch Rexroth zieht sich aus dem Pneumatik-Geschäft zurück Bosch Rexroth zamierza sprzedać globalny oddział pneumatyczny Rexroth Pneumatics firmie Tirton – niemiecko-skandynawskiej spółce inwestycyjnej. Według Karla Tragla, prezesa Zarządu Bosch Rexroth, planowana sprzedaż jest konsekwentnym i logicznym krokiem w stronę efektywnego rozwoju branży pneumatycznej. Po okresie kilkuletniej aktywności i istotnego wkładu w rozwój rynku pneumatyki, firma Bosch Rexroth podjęła w 2012 r. decyzję o stopniowym wycofywaniu się z tego obszaru działalności.

Bosch Rexroth will die globale PneumatikTochter Rexroth Pneumatics an den deutsch-skandinavischen Finanzinvestor Tirton verkaufen. Laut Angaben von Karl Tragl, Vorstandsvorsitzender von Bosch Rexroth, sei der geplante Verkauf ein konsequenter und logischer Schritt, um dem Bereich Chancen für ein effektives Wachstum zu ermöglichen. Nach einer Periode mehrjährigen Aktivität und des erheblichen Beitrags in die Entwicklung des PneumatikMarkts entschied Bosch Rexroth im Jahre 2012 über den schrittweisen Rückzug aus diesem Bereich.

Siemens wśród liderów zrównoważonego rozwoju Siemens unter den Spitzenreitern der nachhaltigen Entwicklung Siemens po raz kolejny znalazł się wśród firm wyróżnionych w prestiżowym rankingu Dow Jones Sustainability Index. Firma była najlepsza w kategorii Capital Goods, pozostawiając w tyle takich rywali jak GE, Philips i 3M. Ocenie podlegało 19 elementów, w tym m. in.: ład korporacyjny, zarządzanie środowiskiem czy standardy dla dostawców.

SYLWETKI PERSONALIEN

7

Siemens ist erneut unter den Unternehmen, die in der Prestige-Rangliste Jones Sustainability Index ausgezeichnet wurden. Das Unternehmen ist Rang-Erster in der Kategorie Capital Goods und hat seine Konkurrenten GE, Philips und 3M überholt. Beurteilt wurden 19 Elemente, unter anderem Corporate Governance, Umweltmanagement und Standards für Lieferanten.

Raben: nowy program zarządzający spedycją Raben: neue Software für Speditionsmanagement W wyniku współpracy z firmą interLAN, Raben Transport wdroży nowoczesne oprogramowanie umożliwiające optymalizację obsługi transportu w ruchu krajowym i międzynarodowym – system TMS interLAN SPEED. Zgodnie z wypowiedzią Pawła Trębickiego, dyrektora generalnego Raben Transport, zakup nowego programu jest świadomą decyzją o rozwoju firmy i pozwoli znacząco wzmocnić jej pozycję konkurencyjną.

Im Ergebnis der Zusammenarbeit mit dem Unternehmen interLAN implementiert Raben Transport das System TMS interLAN SPEED - eine innovative Software zur Optimierung der Abwicklung des Transports im Inund Auslandsverkehr. Laut Angaben von Paweł Trębicki, Generaldirektor von Raben Transport, sei der Kauf der neuen Applikation eine bewusste Entscheidung über die Entwicklung des Unternehmens, mit der seine Position im Wettbewerb wesentlich gestärkt werden soll.

Kuehne + Nagel Przedsiębiorcą 2013r. w Estonii Kuehne + Nagel Unternehmen des Jahres 2013 in Estland Kuehne + Nagel Estonia otrzymała nagrodę Najlepszego Przedsiębiorcy na corocznej gali Przedsiębiorca Estonii w Talinie oraz została uhonorowana w kategorii Zagraniczny Inwestor Roku. Nagrody przyznawały Izby Przemysłowo-Handlowe, Konfederacja Pracodawców oraz Instytut Badań nad Gospodarką Estonii. Juhan Parts, minister gospodarki i członek jury, podkreślił, że „Kuehne + Nagel, jest dobrym przykładem tak zwanej nowej i inteligentnej ekonomii”.

Kuehne + Nagel Estland wurde mit dem Titel des besten Unternehmens auf dem alljährlichen Galaabend der Unternehmer Estlands in Tallin und in der Kategorie Ausländischer Investor des Jahres ausgezeichnet. Diese Preise wurden von der Industrie- und Handelskammer, der Arbeitgebervereinigung und dem Institut für Wirtschaftsforschung Estland vergeben. Juhan Parts, Wirtschaftsminister und Jurymitglied betonte, dass „Kuehne + Nagel ein gutes Beispiel für die so genannte neue, intelligente Betriebswirtschaft sei”.

Przemysław Dembniak

Sławomir Lachowski

Joe Kaeser

Dyrektor generalny Hotelu Bayjonn Sopot / Generaldirektor des Hotels Bayjonn Sopot

Prezes zarządu FM Bank PBP S.A. / Vorstandsvorsitzender der FM Bank PBP S.A.

Prezes koncernu Siemens AG / Vorstandvorsitzender der Siemens AG

• Absolwent Germanistyki i Zarządzania na Uniwersytecie Gdańskim. Związany z branżą hotelarską od 14 lat. Drogę zawodową rozpoczął na studiach, pracując w międzynarodowej firmie promowej Stena Line, początkowo w dziale housekeeping, następnie jako Recepcjonista oraz front office manager i housekeeping manager. Entuzjazm i doświadczenie zdobyte w międzynarodowym środowisku przeniósł na grunt pracy w hotelach butikowych, gdzie działa do dziś, wykorzystując biegłą znajomość języków obcych (m. in. j. szwedzki i niemiecki).

Skutecznie budował zespół recepcyjny w Aureus City Hotel Gdańsk i Bayjonn Hotel Sopot, odpowiadając m. in. za revenue management. Od kwietnia 2013 dyrektor generalny w Bayjonn Hotel Sopot, z którym związany jest od początku jego funkcjonowania.

• W sierpniu stanowisko prezesa zarządu FM Bank PBP S.A. objął Sławomir Lachowski – twórca mBanku i MultiBanku, banków detalicznych w grupie BRE. Z BRE Bankiem Sławomir Lachowski związany był blisko osiem lat, a od listopada 2004 r. do marca 2008 r. zajmował w nim stanowisko prezesa zarządu.

Wcześniej, od sierpnia 1998 r. do maja 2000 r., był wiceprezesem PKO BP, a od lutego 1994 r. do lipca 1998 r. wiceprezesem Powszechnego Banku Gospodarczego, wchodzącego w skład grupy bankowej Pekao S.A. W latach 1983-1991 Sławomir Lachowski był pracownikiem Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH. Brał udział w pracach zespołu, który pod kierownictwem Leszka Balcerowicza pracował nad założeniami transformacji gospodarki centralnie planowanej w gospodarkę rynkową.

• Absolvent der Studiengänge Germanistik und Management an der Universität Gdańsk. In der Hotellerie arbeitet er seit 14 Jahren. Begonnen hat er seinen beruflichen Werdegang in seiner Studienzeit bei der internationalen Fährreederei Stena Line, zuerst in der Abteilung Housekeeping, dann als Empfangsmitarbeiter sowie Front Office Manager und Housekeeping Manager. Seinen Enthusiasmus und seine Erfahrung im internationalen Umfeld hat er bei der Arbeit in Boutiquehotels eingebracht, in denen er heute noch tätig ist und seine fließenden Fremdsprachenkenntnisse ausnutzt (unter anderem Schwedisch und Deutsch). Mit Erfolg hat er die Teams im Empfangsbereich in Aureus City Hotel Gdańsk und Bayjonn Hotel Sopot aufgebaut, wo er unter anderem Revenue Management verantwortet hat. Seit April 2013 ist er Generaldirektor des Bayjonn Hotels Sopot, in dem er seit der Gründung des Hotels tätig ist.

• Im August wurde Sławomir Lachowski – der Gründer von mBank und MultiBank, der Retailbanken in der BRE-Gruppe – zum Vorstandsvorsitzenden der FM Bank PBP S.A. berufen. Bei der BRE Bank war Sławomir Lachowski rund acht Jahre tätig, von November 2004 bis März 2008 als Vorstandsvorsitzender. Von August 1998 bis Mai 2000 war er stellvertretender Vorstandsvorsitzender der PKO BP, von Februar 1994 bis Juli 1998 stellvertretender Vorstandsvorsitzender der Powszechny Bank Gospodarczy, die zur Bankgruppe Pekao S.A. gehört. Von 1983 bis 1991 war Sławomir Lachowski Mitarbeiter des Instituts für Wirtschaftsentwicklung der Wirtschaftsuniversität Warschau (SGH).

Er nahm an den Arbeiten des Teams teil, das unter Leitung von Leszek Balcerowicz die Ansätze der Transformation von der zentralen Planwirtschaft in eine Marktwirtschaft ausgearbeitet hat.

• 1 sierpnia 2013 r. Joe Kaeser został powołany na stanowisko prezesa koncernu Siemens AG. Kaeser jest absolwentem studiów na kierunku ekonomika przedsiębiorstw.

Karierę w firmie Siemens rozpoczął w 1980 r., początkowo w dziale elementów budowlanych. Pracował m.in. w oddziałach Siemens w Malezji i Kalifornii, sprawując funkcję członka zarządu ds. Information and Communication Mobile.

Od 2006 r. piastował stanowisko dyrektora finansowego Siemens AG. • Joe Kaeser wurde mit Wirkung vom 01. August 2013 zum neuen Vorstandsvorsitzenden der Siemens AG bestellt. Er hat ein Studium in Betriebswirtschaft abgeschlossen.

Im Jahr 1980 begann er seine Karriere bei Siemens in dem Unternehmensbereich Bauelemente. Er war u. a. bei Siemens in Malaysia und Kalifornien tätig, wo er die Funktion des Vorstandsmitglieds für den Bereich Information and Communication Mobile wahrnahm.

Seit 2006 hatte er den Posten des CFO der Siemens AG inne.

8

RAPORT Wi RAPPORT Wi

ARCHITEKTURA W POLSCE:

wymagania rosną, honoraria pozostają bez zmian

ARCHITEKTUR IN POLEN: Ansprüche steigen, Honorare stagnieren

RAPORT Wi RAPPORT Wi

9

Michał Woźniak Germany Trade and Invest www.gtai.de

10

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Po drugiej wojnie światowej niewiele zostało z przepięknej niegdyś klasycznej architektury Polski, zwłaszcza w największych miastach, w znacznym stopniu zniszczonych. Paryż Północy – jak nazywano Warszawę jeszcze na początku XX wieku – całkowicie zmienił swoje oblicze. Można je obejrzeć jeszcze tylko w kinie, w trójwymiarowej animacji komputerowej „Warszawa 1935”.

Po monumentalnych budowlach realizmu socjalistycznego, którego ukoronowaniem był wzniesiony w 1955 r.

Pałac Kultury, kraj zalało budownictwo wielkopłytowe.

Z nowym ustrojem politycznym, technologie zmieniały się dość szybko, ale architektura wolniej: dominowały szare, monotonne bloki. Niekompletne plany zabudowy i korupcja doprowadziły w wielu miejscach do budowlanych ekscesów, które niekiedy nadal szpecą polskie miasta. Taka sytuacja to jednak już raczej wyjątek niż reguła. W znacznej mierze dzięki naciskowi opinii publicznej, lokalne władze przykładają coraz większą wagę do wysokiej jakości architektury. Także prywatni inwestorzy stają się coraz bardziej wymagający.

Jako pierwszy architekt należący do światowej elity swoją wizję urzeczywistnił w Polsce Norman Foster. Jego dziełem jest Metropolitan, siedmiokondygnacyjny biurowiec przy mającym bogate tradycje architektoniczne placu Piłsudskiego, w samym sercu Warszawy, wzniesiony w 2003 r. na zlecenie amerykańskiego inwestora Hinesa. Od tego czasu pojawiły się inne wielkie nazwiska, takie jak Renzo Piano, Zaha Hadid czy Daniel Libeskind. Jeden z projektów pochodzącego z Polski Libeskinda został niedawno zrealizowany: w centrum Warszawy, przy ulicy Złotej 44, otwarto w połowie września 2013 r. pierwsze pokazowe apartamenty. Grono klientów będzie zapewne bardzo ekskluzywne – nie może to dziwić przy cenie ponad 15 tys. euro za metr kwadratowy.

WZROST ZNACZENIA EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ I INDYWIDUALNYCH ROZWIĄZAŃ

Istniejąca nadal wartościowa stara zabudowa jest stopniowo odnawiana. Modne są lofty. Przykładem jest centrum handlowe Manufaktura w Łodzi czy kompleks mieszkalny Lofty de Girarda w odległym o 40 km od Warszawy Żyrardowie. Coraz częściej stawia się też na zielone budownictwo. Zgodnie z unijną dyrektywą 2010/31/UE, od 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowo wybudowane i odnowione budynki w Unii Europejskiej muszą posiadać niemal zrównoważony bilans energetyczny. Polska ma tu wiele do nadrobienia. Samo zużycie energii cieplnej w Polsce jest średnio dwa razy wyższe niż w porównywalnych pod względem geograficznym państwach UE. Przy budowie domów jednorodzinnych prywatni inwestorzy, ze względu na koszty, stawiają głównie na efektywną izolację oraz wymienniki i pompy ciepła. Według ankiety Xella Polska, dostawcy materiałów budowlanych, preferują oni nadal w prawie 70% projekty gotowe. Coraz częściej dostosowuje się je do indywidualnych potrzeb i preferencji. Ze względu na rosnący dobrobyt, międzynarodowy transfer know-how i bogatą ofertę magazynów wnętrzarskich, także coraz więcej przyszłych

11

właścicieli domów jednorodzinnych rozważa projekty indywidualne. Jednak również tutaj – jeśli nie liczyć niektórych prestiżowych budowli – decydującą rolę odgrywa cena.

Gust Polaków pozostaje tradycyjny. Ponad 70% inwestorów preferuje jednopiętrowe domy z użytkowym poddaszem. Domy wielokondygnacyjne planuje 18%, a bungalowy 11% ankietowanych. Jedynie 12% Polaków planuje piwnicę.

Przy wyborze projektu dokładnie analizuje się przede wszystkim wydajność energetyczną i wysokość bieżących kosztów – tak uważa 77% ankietowanych przez Xella Polska.

Kolejne miejsca zajmują prosty montaż (52%), wytrzymałość (50%) i cena (43%).

Przez długi czas decydującą rolę odkrywały koszty. Cierpiała na tym jakość techniki budowlanej, ale również estetyka budynków. Stopniowo ulega to zmianie. Aby utrzymać się na trudnym rynku, niektórzy deweloperzy próbują zbierać punkty za nowoczesny i indywidualny styl. Coraz częściej w ramach akcji promocyjnych oferuje się też urządzenie wnętrz po szczególnie korzystnej cenie czy zgoła gratis. Sprzyja to nowym zleceniom dla architektów i architektów wnętrz. Zwykle bowiem nowe domy i mieszkania oddawane są w Polsce do użytku w tak zwanym standardzie deweloperskim – bez białego montażu.

WYZWANIA DLA BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO

O tym, jak trudna jest sytuacja w budownictwie mieszkaniowym, świadczą dane GUS. O ile w 2008 i 2009 r. oddawano do użytku jeszcze po ok. 160 tys. mieszkań, to w kolejnych dwóch latach było ich już tylko 130 i 136 tys. W 2012 r. liczba oddanych do użytku mieszkań znów wzrosła i przekroczyła 150 tys. Ożywienie nie trwało jednak długo. Już w ub. r. liczba nowo udzielonych pozwoleń na budowę domów wielorodzinnych spadła o 13,1%, a na budowę domów jednorodzinnych nawet o 15,1%. W pierwszych siedmiu miesiącach br. udzielono znów o ponad 22% mniej pozwoleń na budowę domów mieszkalnych, a liczba nowo rozpoczętych budów spadła niemal w tym samym stopniu.

Od mniej więcej pięciu lat cena za m kw nieustannie spada, a w wielkich miastach powróciła już do poziomu z 2006 r. Wiele mieszkań, kupionych przed kryzysem gospodarczym na kredyt, wystawiono na sprzedaż z powodu trudności właścicieli ze spłatą. Trudno natomiast o nowe kredyty hipoteczne, ponieważ banki stosują bardzo surowe zasady ich udzielania. Pod koniec 2013 r. popyt na kredyty może przejściowo wzrosnąć, ponieważ od 2014 r. wejdą w życie jeszcze bardziej zaostrzone kryteria ich udzielania. Nie zrekompensuje tego nawet planowany program „Mieszkanie dla młodych”. W ramach tego programu osoby w wieku do 35 lat otrzymają do określonego pułapu dopłaty do spłaty kredytu przeznaczonego na zakup mieszkań o powierzchni maksymalnie 75 m kw.

Wskaźnik przepełnienia w Polsce jest przy tym (wg Eurostatu) prawie trzy razy wyższy od średniej unijnej i prawie pięć razy wyższy niż w strefie euro. Wynosi on 47,2%, co sprawia, że Polska plasuje się pod tym względem na trzecim miejscu od końca. Jedynie w Bułgarii i Rumunii wskaźnik ten jest jeszcze wyższy. W konsekwencji, w Polsce brakuje ponad miliona mieszkań.

12

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Polski Związek Firm Deweloperskich (www.pzfd.pl) ocenia ponadto, że 15% istniejących mieszkań wymaga pilnej renowacji.

BOOM NA BUDYNKI NIEMIESZKALNE

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku budynków niemieszkalnych. Popyt na powierzchnię handlową wydaje się niezmącony. Według zajmującej się nieruchomościami firmy CB Richard Ellis (CBRE), w 2013 r. polskie miasta wzbogacą się o 750 tys. m kw. nowoczesnych powierzchni handlowych – dwa razy więcej niż w roku poprzednim. Pod koniec pierwszego kwartału 2013 r., w Polsce zapraszało na zakupy 416 centrów handlowych na powierzchni prawie 9,5 mln m kw.

W 2012 r. o nowe galerie handlowe wzbogaciły się przede wszystkim mniejsze miasta poniżej stu tys. mieszkańców.

RAPORT Wi RAPPORT Wi Większość nowych inwestycji planują sieci międzynarodowe, a firmy polskie stawiają raczej na rozbudowę i przebudowę istniejących obiektów. Grupa Hilton buduje w samej Warszawie trzy nowe obiekty, a kolejne we Wrocławiu, Łodzi, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku i Bydgoszczy. Starwood Hotels & Resorts pragnie otworzyć w Polsce część spośród 50 budynków planowanych na następne pięć lat w Europie. Szczególna uwaga skupia się przy tym na Wrocławiu i Łodzi. Grupa Intercontinental pracuje nad dziesięcioma nowymi lokalizacjami. W ciągu najbliższych trzech do pięciu lat liczba hoteli tej sieci ma wzrosnąć z siedmiu do nawet 40. W Polsce nie brakuje ponadto miejsca na hotele budżetowe. I tak, należąca do tego segmentu niemiecka sieć Motel One zamierza wybudować w kilku miastach hotele o centralnym usytuowaniu.

O tym, jak trudna jest sytuacja w budownictwie mieszkaniowym, świadczą dane GUS. Wie schwierig die Lage im Wohnungsbau ist, belegen offizielle Statistiken des Polnischen Hauptstatistikamtes.

Według zajmującej się nieruchomościami firmy Jones Lang LaSalle, w 2013 r. 41% nowych powierzchni powstaje w dużych aglomeracjach. Największe nasycenie notują Wrocław i Poznań, gdzie na jednego mieszkańca przypada co najmniej 550 m kw pow. handlowej. W Warszawie jest to o ok. 20% mniej. Władze miasta chcą odrobić ten dystans i rozważają przekazanie 26 lokalizacji na nowe projekty.

Zdaniem znawców branży, ze względu na rosnące nasycenie rynku, minęły czasy, kiedy dobre położenie gwarantowało sukces. Realizacja danego projektu zależy obecnie od liczby zawartych uprzednio wstępnych umów najmu (pre-let). Eksperci upatrują w związku z tym największy potencjał w modernizacji istniejących centrów handlowych. „Nowym trendem jest rosnący popyt inwestorów na tak zwane ulice handlowe, street malls“ – uważa ponadto dr Wolfgang Brüggemann, prezes specjalizującej się w nieruchomościach berlińskiej firmy konsultingowej Brüggemann GmbH (www.brueggemanngmbh.de): „Szybko postępująca rewitalizacja w dużych polskich miastach i zmieniające się nawyki konsumenckie rokują także tam nadzieje na atrakcyjną inwestycję.”

Deweloperzy szukają nisz w dużych miastach, w centrum ich uwagi znajdują się też nadal małe i mniejsze miejscowości, liczące od 50 do 200 tys. mieszkańców. Interesujące są ponadto miasta otaczające metropolie. Inwestorzy opracowują indywidualne koncepcje dla poszczególnych lokalizacji. Krajowi wykonawcy chętnie budują mniejsze galerie handlowe, kryjące w sobie mniejsze ryzyko finansowe.

W budownictwie hotelowym wciąż utrzymuje się silny popyt.

Liczba dostępnych pokoi hotelowych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wynosi w Polsce zaledwie 27% średniej unijnej.

Chociaż liczba hoteli w Polsce wzrosła w latach 2008–2012 o ponad 40%, a na koniec 2012 r. przekraczała 2 tysiące, to kraj jest wciąż słabo wyposażony w łóżka hotelowe, których liczba wynosi tylko 66 na 10 tys. mieszkańców.

Idealnym poletkiem dla architektów są budynki biurowe.

Rosnąca podaż dostępnej powierzchni biurowej w dużych miastach i sięgający niemal dziesięciu procent wskaźnik pustostanów wymuszają indywidualną i reprezentującą wysoką jakość architekturę i wyposażenie wnętrz – zwłaszcza pod względem efektywności. „W 2012 r. w Polsce nie wybudowano chyba ani jednego biurowca, który nie spełniałby norm jednego z systemów certyfikacji” – twierdził Tomasz Trzósło, dyrektor zarządzający polskiego oddziału doradzającej w dziedzinie nieruchomości firmy John Lang LaSalle. Chociaż niezbędne wydatki podwyższają koszty budowy o 0,5 do 5%, wykonawcy muszą je wziąć na siebie, bowiem budynki bez pieczęci LEED czy BREAM mają słabe szanse na rynku. Późniejsza adaptacja istniejącego budynku byłaby kilkakrotnie droższa. Dlatego rozbiera się coraz więcej dobrze usytuowanych budynków liczących od dziesięciu do piętnastu lat, żeby zrobić miejsce na nowe projekty.

Zainteresowanie niemieckich inwestorów polskim rynkiem rośnie. Wielcy niemieccy inwestorzy, tacy jak Allianz, Union Investment, RREEF czy Deka Immobilien są aktywni na polskim rynku od dłuższego czasu. Ponadto, dr Brüggemann obserwuje rosnące zainteresowanie mniejszych funduszy inwestycyjnych z Niemiec inwestycjami o wartości poniżej 80 mln euro.

Według niego, niemieccy inwestorzy są najbardziej zainteresowani dobrymi budynkami biurowymi w centrum Warszawy: „Najważniejszymi kryteriami pozostają korzystne usytuowanie, dobra kondycja finansowa najemców, odpowiedni czas obowiązywania umów najmu (co najmniej pięć lat) oraz budynki o wysokiej jakości technicznej, posiadające na przykład ‘Zielony Certyfikat’ i charakteryzujące się dzięki temu niższymi kosztami eksploatacji. Duże znaczenie ma wreszcie wysokość rocznych przychodów z najmu. Poza Warszawą zainteresowanie budzą większe miasta Polski (Gdańsk, Kraków, Wrocław, Katowice), tam jednak poszukiwane są przede wszystkim centra handlowe i obiekty logistyczne.”

BRANŻA LOGISTYCZNA NADRABIA ZALEGŁOŚCI

Popyt na obiekty logistyczne, podobnie jak na hale produkcyjne, będzie w najbliższym czasie zapewne jeszcze większy.

Po przedłużeniu okresów funkcjonowania polskich specjalnych stref ekonomicznych, oferujących szczególnie korzystne warunki inwestycyjne, gwałtownie zwiększyło się zainteresowanie inwestorów nowymi projektami: w pierwszych ośmiu miesiącach 2013 r. popyt wzrósł o niemal jedną czwartą w stosunku do roku poprzedniego. Według firmy Cushman & Wakefield, już w 2012 r. ponad 63% wszystkich nowych powierzchni magazynowych w Europie Środkowo-Wschodniej powstało w Polsce.

Oddano do użytku ok. 514 700 m2, czyli o ponad 26 procent więcej w stosunku do roku poprzedniego. Łącznie w 2012 r. wynajmowano w Polsce ponad 1,5 mln m2 nowoczesnych powierzchni magazynowych.

Aby przeciwdziałać wahaniom koniunktury, coraz więcej powierzchni magazynowych w Polsce buduje się metodą build-to-suit (BTS), czyli z uwzględnieniem życzeń konkretnych przyszłych najemców. Według CBRE, w 2012 r. zrealizowano w ten sposób ponad połowę wszystkich projektów.

Eksperci z firmy Colliers International prognozują stabilny popyt na rynku powierzchni magazynowych. Zwiększające się zainteresowanie może dotyczyć regionów jeszcze stosunkowo mało eksplorowanych, m.in. Szczecina, Białegostoku i Rzeszowa. Kolejnym trendem są cross-dock-terminals, cieszące się ustawicznie rosnącym popytem, wynikającym z coraz większej popularności handlu internetowego.

ROSNĄCY POPYT NA USŁUGI ARCHITEKTONICZNE

Ponieważ, jak wskazują wypowiedzi ekspertów, branża budowlana widzi już światło w tunelu, powoli rusza z miejsca także rynek usług architektonicznych. Pozytywne zmiany dotyczą obecnie przede wszystkim dużych inwestorów. Sytuacja w segmencie zleceń od osób prywatnych jest nadal napięta. Ważnym aspektem dla branży budowlanej są środki unijne nowego okresu budżetowego, dostępne od 2014 r. Aby nie powtarzać błędów poprzedniego okresu, władze publiczne chcą już w tym roku rozpocząć przygotowania do projektów współfinansowanych z UE. Nie ustalono jednak jeszcze ostatecznie podziału pieniędzy na poszczególne kraje, to samo dotyczy też krajowych priorytetów.

Można jednak założyć, że do dyspozycji będą pieniądze na rewitalizację, renowację oraz placówki kulturalne i rekreacyjne.

Ponieważ w przypadku takich projektów decydującą rolę odgrywają również kwestie wizerunkowe i rozwiązania oparte na zaawansowanych technologiach, powinny otworzyć się szanse dla wysoko wykwalifikowanych i wyspecjalizowanych architektów.

Tego rodzaju projekty wymagają często specjalistycznej wiedzy, przykładowo w dziedzinie akustyki, ochrony środowiska, architektury krajobrazu czy techniki oświetleniowej. W tych dziedzinach rodzimi planiści niekiedy nie dotrzymują kroku know-how i doświadczeniu swoich zachodnich kolegów. Liczba specjalistów jest poza tym mniejsza, a walki cenowe dzięki temu nie tak zaciekłe.

W odniesieniu do architektury krajobrazu, Izabela Małachowska-Coqui z biura urbanistyki i architektury krajobrazu Coqui Malachowska Coqui widzi wielką potrzebę nadrobienia zaległości przez polskie miasta: „W przeważającej większości przypadków to zysk określa decyzje planistyczno-techniczne, pozostawiając niewiele miejsca na kształtowanie otoczenia.

13

TECHNOLOGIE STOSOWANE W BUDOWIE DOMÓW JEDNORODZINNYCH / ANGEWANDTE TECHNOLOGIEN BEIM EIGENHEIMBAU 1 2 3 4 5 6 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1. Dom murowany z cegły ceramicznej, w tym z Porothermu / Mauerhaus aus Keramikziegeln, darunter 2. Dom murowany z bloków betonu komórkowego, w tym z Ytongu / PorothermMauerhaus aus Zellenbetonblocks, darunter Ytong 3. Konstrukcja szkieletowa / Gerüstkonstruktion 4. Domy z desek / Holzbohlenhäuser 5. Dom murowany z silikatu / Nauerhaus aus Silikat 6. Inne / Andere Źródło / Quelle: www.oferteo.pl

TECHNOLOGIE DACHOWE STOSOWANE W BUDOWIE DOMÓW JEDNORODZINNYCH / BEIM EIGENHEIMBAU ANGEWANDTE DACHTECHNOLOGIEN 1 2 3 4 5 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1. Dachówka ceramiczna, w tym karpiówka / Keramikdachziegel, darunter Biberschwanzziegel 2. Blachodachówka / Blechdach 3. Dachówka cementowa / Zementdachziegel 4. Stropodach / Flachdach 5. Inne / Andere Źródło / Quelle: www.oferteo.pl

ODDAWANE DO UŻYTKU BUDYNKI WEDŁUG ICH PRZEZNACZENIA 2012 [KUBATURA W 1000 m3] / NBETRIEBNAHME VON GEBÄUDEN GEMÄSS ZWECKBESTIMMUNG 2012 [KUBATUR IN 1000 m3]

Nieruchomości mieszkalne / Wohnimmobilien Budynki przemysłowe i magazynowe / Industrie- und Lagergebäude Budynki handlowe i usługowe / Handels- und Dienstleistungengebäude Budynki biurowe / Bürogebäude Placówki oświatowe / Bildungseinrichtungen Hotele / Hotels Hale sportowe / Sporthallen Placówki medyczne / Medizinische Einrichtungen Ogólnodostępne budynki kulturalne, muzea i biblioteki / Allgemeinzugängliche Kulturgebäude, Museen und Bibliotheken Inne / Andere

Źródło / Quelle: GUS

14

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Inwestorzy prywatni, przede wszystkim z segmentu premium, odkrywają jednak w coraz większym stopniu czynnik prestiżowy i oddziaływanie odpowiednio zaplanowanego otoczenia jako elementu PR. Ponieważ rynek stopniowo się zapełnia, klienci stają się coraz bardziej wymagający. Otwiera to szanse przede wszystkim dla tych architektów, którzy stawiają na wysoką jakość projektów.“ Usługą cieszącą się coraz większym popytem jest planowanie wnętrz. Ogromna różnorodność oferowanych materiałów i dopiero kształtujące się upodobania estetyczne skłaniają coraz więcej właścicieli nieruchomości do sięgania po profesjonalną pomoc. O ile jeszcze kilka lat temu przede wszystkim „górne dziesięć tysięcy“ angażowało architektów wnętrz, to obecnie z ich usług korzysta także coraz więcej przedstawicieli klasy średniej. Ze względu na 30-letnie lub dłuższe kredyty zleceniodawcy pragną urządzić sobie funkcjonalny dom na lata.

Na rynku istnieje już wielka konkurencja wśród oferentów.

Poza architektami działa wielu dekoratorów i samozwańczych specjalistów. Ponieważ nie ma obowiązku licencji ani rejestracji, każdy może spróbować swoich sił na tym polu, co odbija się na jakości i poziomie cen. Stosunek honorarium do nakładu pracy uchodzi jednak w dziedzinie architektury wnętrz za szczególnie korzystny.

OGRANICZONE MOŻLIWOŚCI ZAROBKOWE

W Polsce nie ma wiążącej tabeli wynagrodzeń za usługi architektoniczne. Dlatego dla wielu niemieckich architektów honoraria są niemiłym zaskoczeniem. O ile w Niemczech za kompleksową usługę architektoniczną płaci się ok. 10% wartości inwestycji, to Stowarzyszenie Architektów Polskich zaleca przedział od 3 do 8%. W rzeczywistości ta dolna granica jest raczej górnym pułapem możliwości. Mówi się nawet o honorariach, które w wypadku domów wielorodzinnych stanowiły zaledwie 0,5% łącznych kosztów budowy. Te ostatnie są zaś również niższe niż w Niemczech. Ponieważ certyfikowanych i zarejestrowanych architektów jest ponad 10 tysięcy, nie dziwi zacięta walka cenowa. „Generalnie inwestorzy prywatni są bardziej skłonni płacić wyższe honoraria niż organy publiczne“ – mówi Helmut Schick, właściciel biura architektonicznego Schick & Partner: te ostatnie stosują w wypadku konkursów architektonicznych tę samą zasadę co w przypadku wszystkich przetargów państwowych – zlecenie otrzymuje najtańszy oferent. Takie same doświadczenia zebrała Izabela Małachowska-Coqui: „Organy publiczne są zobowiązane do przeprowadzania przetargów, których wynik zależy wyłącznie od ceny. Z inwestorami prywatnymi honorarium negocjuje się indywidualnie. Dobry, wysokiej jakości projekt bywa wtedy odpowiednio wyceniany.“ Według firmy doradztwa personalnego Sedlak & Sedlak, mediana pensji architektów wynosi 4708 złotych, w tym 208 zł premii.

Znaczne różnice wynikają z wielkości firmy będącej pracodawcą.

O ile architekci w małych firmach – do 50 pracowników – osiągają tylko 4381 PLN wynagrodzenia miesięcznego, to w przypadku dużych przedsiębiorstw zatrudniających ponad 250 pracowników jest to 9419 zł, czyli ponad dwa razy więcej. Kolejna różnica wynika ze stosunków własnościowych w przedsiębiorstwie. W polskich firmach architekci zarabiają poniżej średniej – przeciętnie jedynie 4485 zł. Dla porównania, w firmach zagranicznych wynagrodzenie architekta wynosi średnio 7640 zł.

Być może w ślad za wzrostem wymagań zleceniodawców i obywateli wobec przestrzeni publicznej pójdą honoraria. Świeże,

RAPORT Wi RAPPORT Wi wysokiej jakości projekty – także te kreślone przez biura zagraniczne – na pewno dobrze zrobiłyby wizerunkowi polskich miast.

Krajowi specjaliści dysponują w każdym razie wystarczającym potencjałem. Chociaż okres socjalizmu dawał mało swobody pozwalającej rozwijać własne idee architektoniczne, to techniczny poziom wykształcenia był zawsze bardzo wysoki.

Takie nazwiska jak Stanisław Fiszer, André Mrowiec, Bruno Paprocki czy Maciej Nowicki są zapewne znane miłośnikom architektury.

Mnożą się też przykłady współczesne. Marta Rudzka zaprojektowała oddany do użytku w 2001 r. Trump World Tower w Nowym Jorku – wówczas najwyższy budynek mieszkalny świata. Tomasz Konior zwyciężył już w niezliczonych konkursach w Polsce. W roku 2009 jego Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej Symfonia w Katowicach przyniosło mu zgoła nominację do Mies van der Rohe Award for European Architecture.

Również w 2009 r. Cezary Bednarski i jego pracownia zapewnili sobie zgodne uznanie mieszkańców Kopenhagi za projekt budowanego w duńskiej stolicy mostu Inderhavnsbroen.

Pochwał nie skąpi również Helmut Schick: „Polscy architekci i inżynierowie są bardzo dobrze wykształceni. Potrafią myśleć innowacyjnie, dysponują umiejętnościami, zaangażowaniem i tryskają motywacją. W ten sposób powstają często niekonwencjonalne rozwiązania, które mogą być bardzo użyteczne.”

Przyszłość branży architektonicznej w Polsce wydaje się zatem wielce obiecująca.

Von der einst wunderschönen klassischen Architektur Polens ist nach dem Zweiten Weltkrieg wenig übriggeblieben. Vor allem die Großstädte wurden weitgehend zerstört. Das Paris des Nordens, wie Warschau noch Anfang des 20. Jahrhunderts genannt wurde, änderte seine Fassade völlig. Nur noch im Kino, in der 3D-Computeranimation „Warschau 1935“ des Studios Newborn, ist es zu sehen. Nach den monumentalen Bauten des Sozialistischen Realismus, der seine Krönung in Warschau 1955 im Kulturpalast fand, überschwemmten Plattenbauten das Land.

Nach der Wende änderten sich die Technologien relativ schnell, die Architektur jedoch langsamer: Graue, uniforme Blöcke dominierten weiterhin. Lückenhafte Bebauungspläne und Korruption führten zu Wildwuchs, der bisweilen heute noch polnische Städte verschandelt. Zum Glück sind solche Fälle inzwischen jedoch eher die Ausnahme als die Regel. Nicht zuletzt auf Druck der Öffentlichkeit legen lokale Verwaltungen immer mehr Wert auf hochqualitative Architektur. Auch Bauherren werden immer anspruchsvoller.

Als erster Architekt der Weltelite verwirklichte Norman Foster 2003 im Auftrag des amerikanischen Investors Hines seine Vision in Polen - mit dem Metropolitan, einem siebenstöckigen Bürohaus am traditionsreichen Pilsudski-Platz im Herzen Warschaus. Seitdem werden weitere große Namen wie Renzo Piano, Zaha Hadid oder Daniel Libeskind gehandelt. Ein Projekt

15

des polnischstämmigen Libeskind wurde kürzlich realisiert: Im Warschauer Stadtzentrum an der Złota-Straße 44 wurden Mitte September 2013 die ersten Vorführappartements eröffnet. Der Kundenkreis dürfte sehr erlesen sein - kein Wunder bei einem Quadratmeterpreis von über 15.000 Euro.

ENERGIEEFFIZIENZ UND INDIVIDUALITÄT GEWINNEN AN BEDEUTUNG

Die verbliebenen, wertvollen Altbauten werden nach und nach renoviert. Der Trend geht zum Loft. Beispiele sind das Einkaufszentrum Manufaktura in Lodsch oder der Wohnkomplex Lofty de Girarda im 40 km von Warschau entfernten Zyrardow. Immer öfter wird auch auf grünes Bauen gesetzt. Gemäß der EG-Richtlinie 2010/31/EU müssen ab dem 31. Dezember 2020 alle neugebauten und renovierten Gebäude in der Europäischen Union eine beinahe ausgeglichene Energiebilanz aufweisen. Polen hat hier großen Nachholbedarf. Alleine der Verbrauch von Heizenergie liegt durchschnittlich mehr als doppelt so hoch wie in geografisch vergleichbar gelegenen EU-Staaten.

Beim Bau von Einfamilienhäusern setzen private Bauherren aus Kostengründen hauptsächlich auf effiziente Isolation, Wärmetauscher und -pumpen. Laut einer Umfrage des Baumaterialanbieters Xella Polska bevorzugen sie nach wie vor zu fast 70% Fertigprojekte. Diese werden immer häufiger den individuellen Bedürfnissen und Präferenzen angepasst. Bedingt durch den steigenden Wohlstand, den internationalen Know-How Transfer und die hohe Anzahl an Einrichtungsmagazinen in den Kiosken liebäugeln auch immer mehr zukünftige Eigenheimbesitzer mit individuellen Projekten. Abgesehen von einigen Prestigebauten spielt aber auch hier der Preis eine entscheidende Rolle.

Der Geschmack der Polen bleibt traditionell. Über 70% der Bauherren bevorzugen eingeschossige Häuser mit einem nutzbaren Dachgeschoss. Mehrgeschossige Häuser planen 18% und Bungalows ohne Dachgeschoss 11% der Befragten. Lediglich 12% der Polen wünschen sich einen Keller.

Bei der Auswahl eines Projekts werden vor allem Energieeffizienz und Höhe der laufenden Kosten unter die Lupe genommen, meinten 77% der von Xella Polska Befragten. Es folgten einfache Montage (52%), Standfestigkeit (50%) und der Preis (43%).

Lange spielte der Kostenfaktor die entscheidende Rolle. Darunter litt die Qualität der Bautechnik, aber auch die Ästhetik der Gebäude. Dies ändert sich allmählich. Um auf dem schwierigen Markt zu bestehen, versuchen inzwischen einige Bauträger, mit modernem und individuellem Stil zu punkten.

Zunehmend wird auch im Rahmen von Sonderaktionen die Inneneinrichtung zum Sonderpreis oder sogar gratis angeboten.

Dies begünstigt neue Aufträge für Architekten und Innenarchitekten. Üblicherweise werden Neubauten in Polen nämlich im so genannten Developer-Standard übergeben – ohne Fußboden-, Bad- oder Küchenausbau.

16

RAPORT Wi RAPPORT Wi

WOHNUNGSBAU VOR HERAUSFORDERUNGEN

Wie schwierig die Lage im Wohnungsbau ist, belegen offizielle Statistiken des Polnischen Hauptstatistikamtes. Wurden 2008 und 2009 noch jeweils über 160.000 Wohnungen fertiggestellt, waren es in den darauffolgenden zwei Jahren nur noch bei 130.000 beziehungsweise 136.000. Im Jahr 2012 stieg die Zahl der fertiggestellten Wohnungen wieder auf über 150.000. Die Belebung währte jedoch nicht lange. Bereits im letzten Jahr ging die Anzahl der neu erteilten Baugenehmigungen für Mehrfamilienhäuser um 13,1% und für Einfamilienhäuser sogar um 15,1% zurück. In den ersten sieben Monaten 2013 wurden nochmals über 22% weniger Genehmigungen für Wohnhäuser erteilt, die Anzahl neu begonnener Bauten fiel fast genauso stark.

Seit etwa fünf Jahren sinkt der Quadratmeterpreis unaufhörlich und liegt inzwischen in den größten Städten wieder auf dem Niveau von 2006. Zahlreiche Wohnungen, die vor der Wirtschaftskrise auf Kredit gekauft wurden, stehen wegen Rückzahlungsschwierigkeiten der Eigentümer zum Verkauf. Neue Hypothekenkredite sind hingegen nur schwer zu bekommen, da Banken sehr strikte Vergaberichtlinien anlegen. Gegen Ende des Jahres 2013 könnte die Kreditnachfrage kurzfristig steigen, da ab 2014 nochmals verschärfte Vergabekriterien in Kraft treten werden. Diese wird auch das geplante Programm „Mieszkanie dla młodych“ (Wohnung für junge Leute) nicht ausgleichen können. Im Rahmen dieses Programms erhalten unter 35-Jährige für maximal 75 qm große Wohnungen bis zu einer bestimmten Preisgrenze Zuschüsse zu Kreditzahlungen.

Dabei ist die Überbelegungsquote in Polen laut Eurostat fast dreimal so hoch wie im EU-Durchschnitt und fast fünfmal so hoch wie im Euroraum. Mit 47,2% liegt Polen auf dem drittletzten Platz der Rangliste. Nur in Bulgarien und Rumänien ist die Quote noch höher. In Polen fehlen dadurch über eine Million Wohnungen.

Zusätzlich schätzt der Polnische Verband der Developer (Polski Zwiazek Firm Deweloperskich, www.pzfd.pl) etwa 15% der bestehenden Wohnungen als stark renovierungsbedürftig ein.

GEWERBLICHE BAUTEN BOOMEN

Ganz anders stellt sich die Situation bei Gewerbebauten dar.

Die Nachfrage nach Einkaufsfläche scheint ungebrochen. Etwa 750.000 qm moderne Verkaufsflächen sollen laut der Immobilienfirma CB Richard Ellis (CBRE) 2013 die polnischen Städte bereichern - doppelt so viel wie im Vorjahr. Ende des 1. Quartals 2013 luden in Polen 416 Einkaufscenter zum Shoppen auf fast 9,5 Mio. qm Fläche ein. Nachdem 2012 vor allem kleinere Städte mit unter 100.000 Einwohnern neue Handelsgalerien erhielten, entstehen 2013 laut der Immobilienfirma Jones Lang LaSalle 41% der neuen Flächen in großen Agglomerationen. Die größte Sättigung verzeichnen Wroclaw (Breslau) und Poznan (Posen), wo auf einen Einwohner mindestens 550 qm Handelsfläche entfallen. In Warschau sind es etwa 20% weniger. Die Stadtverwaltung will diesen Rückstand aufholen und erwägt, 26 Standorte für neue Projekte freizugeben.

Angesichts der zunehmenden Sättigung des Marktes sind nach Ansicht von Branchenkennern die Zeiten vorbei, in denen eine gute Lage den Erfolg garantierte. Die Verwirklichung eines Projektes hängt inzwischen vom Umfang der vorab abgeschlossenen Mietvorverträge (pre-let) ab. Experten sehen daher das größte Potenzial in der Modernisierung von bestehenden Einkaufszentren. „Ein neuer Trend ist die zunehmende Nachfrage der Investoren nach sogenannten Einkaufsstraßen, street malls“, glaubt

RAPORT Wi RAPPORT Wi zudem Dr. Wolfgang Brüggemann, Geschäftsführer des auf Immobilien spezialisierten Berliner Beratungsunternehmens Brüggemann GmbH (www.brueggemanngmbh.de): „Rasch voranschreitende Revitalisierungen in den polnischen Großstädten und sich verändernde Konsumgewohnheiten versprechen auch dort ein attraktives Investment.“ Bauträger suchen nach Nischen in Großstädten, auch kleine und mittlere Ortschaften mit 50.000 bis 200.000 Einwohnern stehen weiterhin im Focus. Interessant sind zudem Satellitenstädte großer Metropolen. Die Investoren entwickeln individuelle Konzepte für die einzelnen Standorte. Kleinere Handelsgalerien, die ein geringeres finanzielles Risiko bergen, werden gerne von inländischen Bauträgern errichtet.

Im Hotelbau herrscht weiterhin rege Nachfrage. Die Anzahl der verfügbaren Hotelzimmer liegt in Polen auf die Einwohnerzahl umgerechnet erst bei weniger als 27% des EU-Durchschnitts. Obwohl die Anzahl der Hotels in Polen von 2008 bis 2012 um über 40% anstieg und Ende 2012 bei über 2.000 lag, ist das Land mit 66 Hotelbetten pro 10.000 Einwohner nur schwach ausgestattet.

Die meisten Neuinvestitionen planen internationale Ketten, polnische Wettbewerber setzten eher auf den Aus- und Umbau bestehender Objekte. Die Hilton-Gruppe etwa errichtet allein in Warschau drei neue Objekte und weitere in Breslau, Lodsch, Krakau, Posen, Danzig und Bromberg. Starwood Hotels & Resorts will einen Teil der 50 für die nächsten fünf Jahre in Europa geplanten Neubauten in Polen eröffnen. Besonderes Augenmerk gilt dabei den Städten Breslau und Lodsch. Die Gruppe Intercontinental arbeitet an zehn neuen Standorten. Binnen der nächsten drei bis fünf Jahre soll laut Medienberichten die Anzahl der Hotels der Kette von sieben auf bis zu 40 steigen. Polen bietet zudem reichlich Platz für kostengünstige Hotels. So will die deutsche Budget-Kette Motel One in mehreren Städten Häuser in zentraler Lage errichten.

Die ideale Spielwiese für Architekten bieten Bürogebäude.

Das zunehmende Angebot an verfügbarer Bürofläche in den Großstädten und die an der Zehn-Prozent-Marke kratzende Leerstandquote zwingen zu individueller und hochqualitativer Architektur und Ausstattung – vor allem in Bezug auf die Effizienz. „2012 wurde in Polen wohl kein einziges Bürohaus zur Vermietung gebaut, das nicht die Vorgaben eines der ÖkoZertifizierungssysteme erfüllt“, behauptete Tomasz Trzoslo, Geschäftsführer der Immobilienberatung John Lang LaSalle in Polen. Obwohl die nötigen Ausgaben die Baukosten um 0,5 bis 5% erhöhen, müssen Bauträger diese auf sich nehmen, da Gebäude ohne LEED- oder BREAM-Siegel schlechte Marktchancen haben. Die nachträgliche Anpassung eines bestehenden Gebäudes wäre mehrfach teurer. Deswegen werden auch immer mehr zehn- bis 15-jährige Gebäude in guter Lage abgerissen, um Platz für neue Projekte zu machen.

Das Interesse deutscher Investoren am polnischen Markt wächst. Große deutsche Investoren wie Allianz, Union Investment, RREEF oder Deka Immobilien sind auf dem polnischen Markt seit längerer Zeit aktiv. Daneben beobachtet Dr. Brüggemann ein zunehmendes Interesse kleinerer Investmentfonds aus Deutschland an Investitionen mit einem Wert unter 80 Mio. Euro. Deutsche Investoren seien am meisten an guten Bürogebäuden im Zentrum Warschaus interessiert: „Wichtigste Kriterien bei der Suche bleiben eine günstige Lage, gute Bonität der Mieter, ausreichende Laufzeit der Mietverträge (mindestens

fünf Jahre) und technisch hochwertige Gebäude, die zum Beispiel die „Grün-Zertifizierung“ erfüllen und dadurch niedrigere Betriebskosten verursachen. Nicht zuletzt ist die Höhe der jährlichen Mieteinnahmen von großer Bedeutung. Außerhalb Warschaus sind die größeren Städte Polens (Danzig, Krakau, Breslau, Kattowitz) von Interesse, allerdings werden dort vor allem Handelszentren und Logistikobjekte gesucht.“

17

LOGISTIKBRANCHE HOLT AUF

NACHFRAGE NACH ARCHITEKTURDIENSTLEITUNGEN STEIGT

Logistikobjekte werden wohl ebenso wie Produktionshallen in der nächsten Zeit noch stärker nachgefragt werden. Nach der Verlängerung der Laufzeiten für die polnischen Sonderwirtschaftszonen, die besonders günstige Investitionsbedingungen bieten, stieg das Interesse von Investoren an neuen Projekten rapide: In den ersten acht Monaten 2013 nahm die Nachfrage um knapp ein Viertel gegenüber dem Vorjahr zu. Laut Cushman & Wakefield entstanden schon 2012 über 63% aller neuen Lagerflächen Mittelosteuropas in Polen. Die fertiggestellten etwa 514.700 qm entsprachen einem mehr als 26-prozentigen Anstieg gegenüber dem Vorjahr. Insgesamt konnten 2012 mehr als 1,5 Mio. qm moderner Lagerflächen in Polen vermietet werden.

Um den konjunkturellen Einflüssen entgegenzuwirken, werden in Polen immer mehr Lagerflächen im Build-to-suit-Verfahren (BTS) gebaut, also unter Berücksichtigung der Wünsche konkreter zukünftiger Mieter. Laut CBRE wurden 2012 auf diese Weise mehr als die Hälfte aller Projekte realisiert.

Die Experten von Colliers International prognostizieren eine stabile Nachfrage auf dem Lagerflächenmarkt. Wachsendes Interesse könnte noch relativ unentdeckten Regionen gelten, darunter Stettin, Bialystok sowie Rzeszow. Ein weiterer Trend sind Cross-Dock-Terminals, die eine stetig wachsende Nachfrage verzeichnen, bedingt durch die immer höhere Beliebtheit des Internethandels.

Da die Baubranche Licht am Ende des Tunnels zu sehen scheint, zieht laut Expertenaussagen auch der Markt für Architekturdienstleistungen langsam an. Die positive Entwicklung betrifft momentan vor allem Großinvestoren. Die Auftragslage bei Privatpersonen ist nach wie vor angespannt. Ein wichtiger Aspekt für die Baubranche sind die neuen EU-Mittel, die ab 2014 fließen sollen. Um Fehler der letzten Budgetperiode nicht zu wiederholen, will die öffentliche Hand bereits in diesem Jahr mit Vorbereitungen für kofinanzierte Projekte beginnen. Budgethöhe und die Aufteilung auf die einzelnen Länder stehen jedoch noch nicht endgültig fest, gleiches gilt für die inländischen Prioritäten.

Allerdings darf davon ausgegangen werden, dass Gelder für Revitalisierung, Renovierung sowie kulturelle und Freizeiteinrichtungen zur Verfügung stehen werden. Da bei solchen Projekten auch Imagefragen und High-Tech-Lösungen mitentscheidend sind, sollten sich Chancen für hochqualifizierte und -spezialisierte Architekten öffnen.

Solche Vorhaben erfordern oft Spezialwissen, zum Beispiel in den Bereichen Akustik, Umweltschutz, Landschaftsarchitektur oder Beleuchtungstechnik. Hier können einheimische Planer zum Teil nicht mit dem Know-how und der Erfahrung ihrer westlichen Kollegen mithalten. Die Anzahl der Spezialisten ist zudem geringer und der Preiskampf somit weniger erbittert.

18

RAPORT Wi RAPPORT Wi

In Bezug auf die Landschaftsarchitektur sieht Izabela Małachowska-Coqui vom Städtebau- und Landschaftsarchitekturbüro Coqui Malachowska Coqui einen großen Nachholbedarf der polnischen Städte: „In der Masse bestimmt hauptsächlich der Profit plantechnische Entscheidungen und lässt wenig Raum für die Umgebungsgestaltung. Private Investoren, vor allem aus dem Premium-Segment, entdecken aber zunehmend Prestigefaktor und PR-Wirkung einer entsprechend geplanten Umgebung. Da sich der Markt allmählich füllt, werden Kunden anspruchsvoller. Dies eröffnet vor allem Chancen für Architekten, die auf qualitativ hochwertiges Planen setzen.“ Eine immer stärker nachgefragte Dienstleistung ist die Innenraumplanung. Die schiere Vielfalt der angebotenen Materialien und sich erst etablierende ästhetische Vorlieben bewegen immer mehr Immobilieneigentümer, sich professionale Unterstützung zu holen. Engagierten noch vor einigen Jahren vor

Malachowska-Coqui: „Die öffentlichen Stellen sind zu Ausschreibungen verpflichtet, deren Ausgang sich ausschließlich nach dem Preis richtet. Mit privaten Investoren wird über das Honorar individuell verhandelt. Ein gutes, hochqualitatives Projekt wird dann mitunter auch entsprechend bewertet.“ Laut der Personalberatung Sedlak & Sedlak beträgt der Median der Architektengehälter 4.708 Zloty, davon sind 208 Zl Prämien. Erhebliche Unterschiede ergeben sich aus der Größe des Arbeitgebers. Erzielen Architekten bei Kleinunternehmen bis 50 Mitarbeiter nur 4.381 PLN Monatslohn, sind es bei Großunternehmen mit mehr als 250 Angestellten 9.419 Zl und damit mehr als doppelt so viel. Ein weiterer Unterschied ergibt sich aus den Eigentumsverhältnissen des Unternehmens. Bei polnischen Firmen verdienen Architekten mit 4.485 Zl nur unterdurchschnittlich. Zum Vergleich: bei ausländischen Firmen liegt das Einkommen eines Architekten im Schnitt bei 7.640 Zl.

Zainteresowanie niemieckich inwestorów polskim rynkiem rośnie.

Das Interesse deutscher Investoren am polnischen Markt wächst. allem die „oberen Zehntausend“ Innenarchitekten, so werden deren Dienste inzwischen auch immer mehr von Vertretern der Mittelschicht in Anspruch genommen. Angesichts einer 30-jährigen oder längeren Kreditbindung möchten die Auftraggeber ein funktionales und langlebiges Zuhause errichten.

Auf dem Markt herrscht seitens der Anbieter eine große Konkurrenz. Außer Architekten sind viele Dekorateure und selbsternannte Spezialisten tätig. Da keine Genehmigungs- oder Zulassungspflicht besteht, kann sich jeder auf diesem Feld versuchen, was zu Lasten der Qualität und des Preisniveaus geht. Allerdings gilt das Verhältnis von Honorar zu Arbeitsaufwand im Bereich der Innenarchitektur als besonders günstig.

BEGRENZTE VERDIENSTMÖGLICHKEITEN

Eine bindende Honorarordnung für Architekturdienstleistungen gibt es in Polen nicht. Für viele deutsche Architekten sind die Honorare deswegen eine unangenehme Überraschung. Wird in Deutschland für eine komplexe Architekturdienstleistung etwa 10% des Projektwertes bezahlt, empfiehlt die polnische Architektenkammer eine Spanne von 3 bis 8%. In der Realität ist die untere Grenze eher die Obergrenze der Möglichkeiten.

Es wird sogar von Honoraren berichtet, die bei Mehrfamilienhäusern lediglich 0,5% der gesamten Baukosten ausmachten.

Zudem sind letztere ebenfalls niedriger als in Deutschland.

Angesichts von mehr als 10.000 zertifizierten und zugelassenen Architekten überrascht der erbitterte Preiskampf nicht. „Generell sind private Investoren eher bereit, höhere Honorare zu zahlen, als öffentliche Stellen“, berichtet Helmut Schick, Inhaber des Architekturbüros Schick & Partner: Letztere nutzten bei Architekturausschreibungen das gleiche Prinzip wie bei allen staatlichen Tendern - der günstigste Anbieter erhalte den Zuschlag. Die gleichen Erfahrungen machte Izabela

Mit wachsenden Ansprüchen der Auftraggeber und der Bürger an den öffentlichen Raum könnten die Honorare anziehen.

Frische, hochwertige Projekte würden dem polnischen Stadtbild sicher gut tun - auch von ausländischen Büros gezeichnete.

Genug Potenzial ist bei den einheimischen Fachkräften jedenfalls vorhanden. Auch wenn die Zeit des Sozialismus wenig Spielraum zur Entfaltung eigener architektonischer Ideen bot, stand das Ausbildungsniveau immer auf einem technisch hohen Niveau. Namen wie Stanislaw Fiszer, Andre Mrowiec, Bruno Paprocki oder Maciej Nowicki werden Architekturliebhabern sicherlich geläufig sein.

Auch zeitgenössische Beispiele werden immer häufiger. Marta Rudzka entwarf mit dem 2001 fertiggestellten Trump World Tower in New York das damals höchste Wohngebäude der Welt. Tomasz Konior konnte bereits unzählige Wettbewerbe in Polen für sich entscheiden. Im Jahr 2009 brachte ihm sein Musiklehr- und Edukationszentrum Symfonia in Kattowitz sogar eine Nominierung zum Mies van der Rohe Award for European Architecture ein. Ebenfalls 2009 sicherten sich Cezary Bednarski und sein Studio einstimmige Anerkennung der Kopenhagener Bewohner für das Projekt der Brücke Inderhavnsbroen, die in der dänischen Hauptstadt gebaut wird.

Voll des Lobes ist auch Helmut Schick: „Polnische Architekten und Ingenieure sind sehr gut ausgebildet. Sie sind voller Innovationsdenken, Können, Engagement und strotzen vor Motivation. Dadurch entstehen oft unkonventionelle Lösungen, die von großem Nutzen sein können.“ Die architektonische Zukunft der Architekturbranche in Polen scheint also vielversprechend.

facebook.com/getsix

linkedin.com/company/getsix NCAGE 2152H

PASSION FOR BUSINESS • GETSIX • PASSION FOR BUSINESS • GETSIX • PASSION FOR BUSINESS • GETSIX • PASSION FOR BUSINESS • GETSIX • PASSION FOR BUSINESS • GETSIX •

20

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Niemieckie biura architektoniczne w kraju i za granicą Deutsche Architekturbüros national und international

RAPORT Wi RAPPORT Wi

21

Inga Stein-Barthelmes Niemiecka Izba Architektów / Bundesarchitektenkammer

Gabriele Seitz Niemiecka Izba Architektów / Bundesarchitektenkammer

Architektura w Niemczech jest odzwierciedleniem ewolucji społeczeństwa, gospodarki i kultury i można ją opisywać jedynie w kontekście przemian zachodzących obecnie w związku ze zmianami klimatu, przesunięciami demograficznymi i zmieniającymi się preferencjami kurczącej się w średniookresowej perspektywie populacji co do wyboru miejsca zamieszkania.

Także niemieckie środowisko architektów staje w obliczu tych nowych wyzwań. Obecnie w RFN jest niespełna 126 900 architektów, w tym 5531 architektów wnętrz, 7012 architektów krajobrazu oraz 6235 urbanistów. Inaczej niż na przykład w krajach anglosaskich, gdzie rynek zdominowały nieliczne, bardzo duże firmy architektoniczne z setkami pracowników, architekci w Niemczech pracują w większości w małych lub średnich biurach o zasięgu lokalnym lub regionalnym. Ten podział rynku na niewielkie podmioty idzie w parze z bardzo wysokim stopniem specjalizacji, a zarazem jest gwarancją indywidualnego planowania, silnie ukierunkowanego na życzenia i aspiracje inwestora. Niezawodną jakość usług architektonicznych w Niemczech zapewniają również izby architektów, w których musi być zarejestrowany każdy, kto po odebraniu odpowiedniego wykształcenia chce pracować jako architekt. System izb ma strukturę federalną: istnieje 16 izb landowych oraz Federalna Izba Architektów, która reprezentuje interesy tej grupy zawodowej na szczeblu ogólnokrajowym i europejskim. Izby architektów są zarazem miejscem, w którym w dialogu ze światem polityki, gospodarki i kultury odbywa się swego rodzaju pozycjonowanie – można by też powiedzieć, że są miejscem, w którym architektura jest wciąż na nowo definiowana jako zadanie ogólnospołeczne w warunkach nieustannych przemian społecznych.

W ankiecie na temat trendów społecznych, ważnych dla przyszłej działalności danego biura, na pierwszym miejscu wymienia się sferę energetyki (transformacja energetyki w związku z przekształceniem systemu energetycznego) – 42%. Kolejnym ważnym zagadnieniem są przemiany demograficzne. Obejmują one starzenie się społeczeństwa i tego konsekwencje, takie jak przemiany strukturalne systemu całodziennych przedszkoli i szkół, przemiany strukturalne służby zdrowia, zmiana form pracy i życia, wyludnianie się obszarów wiejskich i urbanizacja oraz spadek liczby ludności.

22

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Istniejąca świadomość znaczenia zmian architektonicznych powodowanych przez przyszłe zjawiska w życiu społecznym na przykład w odniesieniu do godzenia pracy zawodowej z życiem rodzinnym, dowodzi, jak ważne są zadania planistyczne i nadanie im odpowiedniej rangi politycznej. Sporadycznie wymieniano w ankiecie kolejne „nisze”, które w przyszłości mogą mieć znaczenie dla biur.

ZUŻYCIE I KOSZTY ENERGII OBECNIE I W PRZYSZŁOŚCI

Przekształcenie systemu energetycznego zostało uznane za szansę na przyszłość dla architektów. Do roku 2050 udział energetyki odnawialnej w całym końcowym zużyciu energii (energia elektryczna, energia cieplna, paliwa) ma zostać podwyższony do co najmniej 60%, a w całym zużyciu energii elektrycznej nawet do 80%.

Do roku 2020 końcowe zużycie energii ma być pokrywane w 18%, a zużycie energii elektrycznej w 35% z odnawialnych źródeł energii. W tym celu niezbędne są jeszcze znaczne inwestycje w instalacje i sieć.

Budownictwo, a zarazem architekci, mogą dzięki efektywniejszemu budowaniu wnieść wkład w przekształcenie systemu energetycznego. Z tego powodu dyskusja na temat „zrównoważonego rozwoju“ jest prowadzona intensywnie na wszystkich szczeblach.

Rząd federalny uznał Niemcy za rynek pionierski w dziedzinie zrównoważonego budownictwa, recyklingu i energetyki odnawialnej. Zadanie polega na włączeniu do dyskusji różnorodnych jakościowych aspektów zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w architekturze i urbanistyce, a także w kulturze budownictwa.

PRZEMIANY DEMOGRAFICZNE: EWOLUCJA STRUKTURY WIEKOWEJ I ADAPTACJA ARCHITEKTONICZNA

Biura architektoniczne postrzegają przemiany demograficzne w Niemczech, czyli wzrost średniego wieku ludności, jako szansę na nowe pole działania w przyszłości. Rosnąca długość życia i postęp medyczny sprawiają, że do bardzo zaawansowanego wieku można nadal mieszkać we własnych czterech ścianach.

Niezbędne do tego są przebudowy, na których mogą skorzystać zwłaszcza mniejsze biura architektoniczne. W 2050 roku 38% ludności Niemiec będzie miało powyżej 60 lat. Odsetek osób, które przekroczyły osiemdziesiątkę, wyniesie wtedy 12%.

ROZWÓJ MIAST

Zużycie energii i przemiany demograficzne to jedynie dwa spośród wielu elementów kształtowania przyszłego współżycia społecznego. Wraz z innymi zarysowującymi się zmianami w naszym społeczeństwie sprawią, że zmieni się przede wszystkim oblicze miast w Niemczech.

PRZEBUDOWIE MIAST SPRZYJAJĄ ZNACZĄCE WYDATKI PAŃSTWA

Dochodzi do tego efekt lepiej funkcjonujących miast – wzrost wartości budynków i infrastruktury, korzyści dla handlu i turystyki, mniejsze napięcia społeczne i zapobieganie przestępczości na przykład dzięki zarządzaniu lokalnemu, również wspieranemu ze środków na rozwój miast za pośrednictwem programu „Miasto prospołeczne“. Nie jest to wydatek konsumpcyjny bez efektów dla przyszłości, lecz inwestycja w przyjazne, dobrze funkcjonujące, bezpieczne i atrakcyjne miasta.

RAPORT Wi RAPPORT Wi

23

SYTUACJA GOSPODARCZA, KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE

Architekci to usługodawcy, na których ogromny wpływ ma rozwój koniunktury w budownictwie. Sektor budownictwa osiągnął w roku 2012 udział 10% w produkcie krajowym brutto w Niemczech (PKB łącznie 2.570,8 mld euro).1 Rozwój krajowej działalności biura, a zarazem sytuację gospodarczą, ankietowani ocenili w roku 2012 w większości jako „dobrą“.

ZAGRANICA

Budowanie za granicą staje się dla biur w większości przypadków lukratywną formą działalności. Realizując usługi budowlane za ok. 32 miliardów euro, działające w skali międzynarodowej niemieckie firmy budowlane zanotowały w 2012 roku dziewięcioprocentowy wzrost swoich transakcji zagranicznych w stosunku roku poprzedniego, co stanowi nowy rekord. Zarazem udało się pozyskać międzynarodowe zamówienia na kwotę 33 miliardów euro. Pokazuje to również architektom, że rynek międzynarodowy jest niezmiernie interesujący.

Coraz więcej niemieckich biur projektowych odkrywa w Polsce ciekawy i rozszerzający się rynek na swoje usługi. W pierwszej kolejności nawiązuje się kooperacje z polskimi architektami, aby następnie wspólnie realizować projekty w Polsce. Temu właśnie służy działalność Sieci Eksportu Architektury NAX, powołanej przez Federalną Izbę Architektów. Na przykład w Polsce zorganizowano 6 czerwca 2013 roku „Niemiecko-Polski Dialog Gospodarczy Architektura” w Krakowie. W konsulacie generalnym Republiki Federalnej Niemiec spotkali się planiści posiadający doświadczenie w eksporcie z takimi, którzy są zainteresowani współpracą z partnerem międzynarodowym.

Po Dialogu otwarto wystawę eksportową „German Architects and Engineers Worldwide”, pokazującą międzynarodowe projekty niemieckich biur architektonicznych.

Krok za granicę albo, jak w przypadku Niemiec, krok do sąsiedniej Polski ma zawsze dwa aspekty: jeden związany z kulturą budownictwa, a drugi z gospodarką. Z perspektywy kultury budownictwa, transgraniczna wymiana usług planistycznych przynosi same korzyści: przekraczając granicę, poznaje się nowych ludzi, którzy w inny sposób rozumieją planowanie, a codzienna komunikacja z partnerskimi biurami, inwestorami i urzędami zmienia własny sposób postrzegania spraw. Krok ten jest opłacalny jednak również z perspektywy gospodarczej. Konkurencja zmusza do przemyślenia na nowo struktury własnego biura, a presja współpracy z partnerami prowadzi do efektywniejszego wykorzystywania własnych mocy. Z makroekonomicznego punktu widzenia, architekci i inżynierowie działający na skalę międzynarodową przyspieszają transfer wiedzy w zakresie innowacyjnych produktów i technik budowlanych. Ta szybsza realizacja korzyści z innowacji prowadzi na dłuższą metę do wzrostu popytu, a przez to do intensywniejszej działalności planistycznej i budowlanej. Z uwagi na te korzyści sieć NAX postawiła sobie zadanie promowania transgranicznej wymiany usług architektonicznych.

1

olkswirtschaftliche Gesamtrechnung [Statystyka makroekonomiczna], V Statistisches Bundesamt [Federalny Urząd Statystyczny], str. 11, Wiesbaden 2012.

WPŁYW TRENDÓW SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH NA ARCHITEKTURĘ / EINFLUSS SOZIALWIRTSCHAFTLICHER TRENDS AUF DIE ARCHITEKTUR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0

42% 27% 23% 8% 5% 5% 5% 4% 3% 2% 2% 40%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

1. transformacja energetyki // Umbau der Energiewirtschaft / Energiewende 2. starzenie się społeczeństwa // Alterung der Gesellschaft 3. przemiany strukturalne systemu przedszkoli i szkół (opieka całodzienna) // Strukturwandel des Kindergarten und Schulsystems (Ganztagsbetreuung) 4. przemiany strukturalne służby zdrowia (centra medyczne, zespoły opieki zdrowotnej) // Strukturwandel des Gesundheitswesens (Ärztehäuser med.Versorgungszentren) 5. zmiana form pracy i życia / wyludnianie się obszarów wiejskich / urbanizacja // Wandel der Arbeits und Lebensformen / Landflucht / Verstädterung 6. spadek liczby ludności // rückläufige Bevölkerungsentwicklung 7. przemiany strukturalne sektora transportu i logistyki // Strukturwandel des Transport und Logistikwesen 8. rosnący popyt na prace renowacyjne // steigende Nachfrage nach Bestandsmaßnahmen 9. utrata zaufania do lokat pieniężnych (kryzys finansowy): nieruchomości jako lokata // Vertrauensverlust in Geldanlagen (Finanzkrise): Immobilien alas Wertanlage 10. rosnąca świadomość ekologiczna / świadomość zdrowotna: „zielone budownictwo“ // wachsendes okologishes Bewusstsein / Gesundheitsbewusstsein: “grunes Bauen” 11. rosnąca świadomość jakości: budownictwo najwyższej jakości / ekskluzywne // steitgendes Qualitatsbewusstsein hochwertiges / exklusives Bauen 12. moje biuro nie odniesie szczególnych korzyści z żadnego z tych trendów // Mein Büro wird von keinem dieser Trends besonders profitieren

Das Baugeschehen in Deutschland spiegelt den Wandel in Gesellschaft, Wirtschaft und Kultur wider und lässt sich nur in Bezug auf die Veränderungen beschreiben, die sich derzeit im Zuge des Klimawandels, der demographischen Verschiebungen und des sich ändernden Wohnstandortverhaltens einer mittelfristig schrumpfenden Bevölkerung vollziehen.

Auch die deutsche Architektenschaft muss sich diesen neuen Herausforderungen stellen. Derzeit gibt es in der

Bundesrepublik knapp 126.900 Architekten, darunter 5531 Innenarchitekten, 7012 Landschaftsarchitekten sowie 6235 Stadtplaner. Anders als beispielsweise im angelsächsischen Raum, wo wenige, sehr große Architekturfirmen mit Hunderten von Mitarbeitern den Markt dominieren, arbeiten die Architekten in Deutschland zum größten Teil in kleinen bis mittleren Büros in einem lokal oder regional definierten Radius. Diese Kleinteiligkeit geht mit einem sehr hohen Spezialisierungsgrad einher und ist zugleich die Garantie für individuelle, stark an den Wünschen und Ansprüchen der Bauherren orientierte Planungen.

Doch die zuverlässige Qualität der Architekturdienstleistungen in Deutschland wird auch von den Architektenkammern gesichert, bei denen jeder, der nach einer entsprechenden Ausbildung als Architekt arbeiten möchte, eingetragen sein muss.

Das Kammerwesen ist föderal organisiert: es gibt 16 Länderkammern sowie die Bundesarchitektenkammer, die die Interessen des Berufsstands auf Bundes- und Europaebene vertritt. Die Architektenkammern sind zugleich der Ort, an dem im Dialog mit Politik, Wirtschaft und Kultur so etwas wie eine Standortbestimmung erfolgt – man könnte auch sagen, an dem Architektur als gesellschaftliche Aufgabe unter den Bedingungen eines ständigen sozialen Wandels immer neu gefasst wird.

Bei der Befragung nach gesellschaftlichen Trends, die für die zukünftige Tätigkeit des Büros relevant sind, wird der Bereich Energie (Umbau der Energiewirtschaft aufgrund der Energiewende) mit 42 % an erster Stelle genannt. Ein weiteres wichtiges Themenfeld ist der demographische Wandel. Darin zusammen gefasst sind die Alterung der Gesellschaft und daraus resultierende Folgen wie der Strukturwandel des ganztägigen Kindergarten- und Schulsystems, Strukturwandel des Gesundheitswesens, Wandel der Arbeits- und Lebensformen, Landflucht und Verstädterung sowie die rückläufige Bevölkerungsentwicklung.

Das vorhandene Bewusstsein für die Bedeutung von baulichen Veränderungen aufgrund von zukünftigen gesellschaftlichen

24

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Entwicklungen beispielsweise im Hinblick auf Vereinbarkeit von Beruf und Familie zeigt, wie wichtig Planungsaufgaben und deren politische Anerkennung sind. Vereinzelt wurden bei der Befragung weitere „Nischen“ genannt, die für Büros zukünftig von Bedeutung sein können.

ENERGIEVERBRAUCH UND ENERGIEKOSTEN HEUTE UND IN ZUKUNFT

Die Energiewende ist als zukünftige Chance für Architekten erkannt worden. Bis zum Jahr 2050 soll der Anteil der Erneuerbaren Energien (EE) am gesamten Endenergieverbrauch (Strom, Wärme, Kraftstoffe) auf mindestens 60 % und am gesamten Stromverbrauch sogar auf 80 % erhöht werden. Bis zum Jahr 2020 soll der Endenergieverbrauch mit 18 % und der Stromverbrauch mit 35 % aus erneuerbarer Energie gedeckt werden. Dafür sind noch weitere erhebliche Investitionen in Anlagen und Netz erforderlich.

Die Bauwirtschaft und damit Architekten können doch effizienteres Bauen einen Teil zur Energiewende beitragen.

Die Diskussion zum Thema „Nachhaltigkeit“ wird daher auf allen Ebenen intensiv geführt. Die Bundesregierung hat sich zu Deutschland als Leitmarkt für nachhaltiges Bauen, Recycling und erneuerbare Energien bekannt. Aufgabe ist es, die Vielfalt der qualitativen Aspekte der Nachhaltigkeit, insbesondere in Architektur und Stadtplanung sowie Baukultur, in die Diskussion einzubringen.

DEMOGRAFISCHER WANDEL: ENTWICKLUNG DER ALTERSSTRUKTUR UND BAULICHE ANPASSUNG

Der demographische Wandel, d.h. der Anstieg des durchschnittlichen Alters in Deutschland, wird von den Architekturbüros als Chance für ein zukünftiges Betätigungsfeld gesehen.

Die steigende Lebenserwartung und der medizinische Fortschritt führen dazu, dass man bis in ein sehr hohes Alter noch in den eigenen vier Wänden wohnen kann. Dafür sind Umbauten erforderlich, durch die insbesondere die kleineren Architekturbüros profitieren können. Im Jahr 2050 werden 38 % der Bevölkerung in Deutschland über 60 Jahre alt sein. Der Anteil der über achtzigjährigen wird dann bei 12 % liegen.

STADTENTWICKLUNG

Die Bereiche Energieverbrauch und demografischer Wandel sind letztlich zwei von vielen Bausteinen für die Ausgestaltung des zukünftigen gesellschaftlichen Zusammenlebens. In Verbindung mit weiteren sich abzeichnenden Veränderungen in unserer Gesellschaft wird sich vor allem das Erscheinungsbild von Städten in Deutschland ändern. Gefördert wird der Stadtumbau durch intensive Staatsausgaben. Jeder Euro Bundesmittel stößt nach einer aktuellen Studie der Hochschule für Technik Stuttgart in Baden-Württemberg Bauinvestitionen von insgesamt 8,47 Euro an.

Hinzu kommt die Wirkung besser funktionierender Städte: Wertsteigerungen von Gebäuden und Infrastruktur, Vorteile für Handel und Tourismus, geminderte soziale Spannungen und vermiedene Kriminalität beispielsweise durch Quartiersmanagement, welches über das Programm „Soziale Stadt“ ebenfalls per Städteförderung unterstützt wird. Diese ist keine Konsumausgabe ohne Zukunftseffekte, sondern eine Investition in lebenswerte, funktionierende, sichere und attraktive Städte.

WIRTSCHAFTLICHE SITUATION, LAGE DER BAUWIRTSCHAFT

Architekten sind Dienstleister, die im erheblichen Maße von der konjunkturellen Entwicklung im Bausektor betroffen sind.

Der Bausektor erzielte im Jahr 2012 einem Anteil von 10 % am Bruttoinlandsprodukt in Deutschland (BIP insgesamt 2.570,8 Mrd. Euro).1 Bei der Einschätzung der nationalen Entwicklung des Büros und somit der wirtschaftlichen Lage wurde im Jahr 2012 mehrheitlich als „gut“ bewertet.

AUSLAND

Im Ausland zu bauen, entwickelt sich mehrheitlich für die Büros zu einem lukrativen Standbein. Mit einer Bauleistung von rund 32 Milliarden Euro haben die international tätigen deutschen Bauunternehmen 2012 ihr Auslandsgeschäft gegenüber dem Vorjahr um neun Prozent gesteigert und damit einen neuen Rekordwert erzielt. Gleichzeitig konnten internationale Aufträge mit einem Volumen von 33 Milliarden Euro akquiriert werden. Dies zeigt auch bei den Architekten, dass der internationale Markt gefragt ist. Immer mehr deutsche Planungsbüros entdecken in Polen einen interessanten und wachsenden Markt für ihre Leistungen. In erster Linie werden Kooperationen mit polnischen Architekten geschlossen, um dann gemeinsam Projekte in Polen zu realisieren. Und genau da setzt das Netzwerk Architekturexport NAX der Bundesarchitektenkammer an.In Polen wurde beispielsweise am 6. Juni 2013 der ‚Deutsch-Polnische Wirtschaftsdialog Architektur‘ in Krakau organisiert. Im Generalkonsulat der Bundesrepublik Deutschland trafen sich exporterfahrene Planer und solche, die an einer Zusammenarbeit mit einem internationalen Partner interessiert sind. Im Anschluss an den Dialog wurde die Exportausstellung ‚German Architects and Engineers Worldwide‘ eröffnet. Sie zeigt internationale Projekte deutscher Architekturbüros.

Der Schritt ins Ausland, oder wie im Fall von Deutschland, der Schritt ins Nachbarland Polen, hat immer zwei Komponenten: eine baukulturelle und eine wirtschaftliche. Aus Sicht der Baukultur gibt es beim grenzüberschreitenden Austausch von Planungsleistungen nur Gewinner: Beim Schritt über die Grenze lernt man neue Menschen kennen, die ein anderes Planungsverständnis haben, die tagtägliche Kommunikation mit Partnerbüros, Bauherren und Behörden verändert die eigene Sicht der Dinge. Aber auch aus der wirtschaftlichen Perspektive lohnt der Schritt. Der Wettbewerb zwingt dazu, die eigene Bürostruktur zu überdenken, der Druck, mit Partnern zusammen zu arbeiten, führt zu einer effizienteren Nutzung der eigenen Kapazitäten. Gesamtwirtschaftlich beschleunigen grenzüberschreitend tätige Architekten und Ingenieure den Wissenstransfer zu innovativen Bauprodukten und -techniken. Diese schnellere Realisierung von Innovationsvorteilen führt langfristig zu erhöhter Nachfrage und somit mehr Planungs- und Bautätigkeit. Im Hinblick auf diese Vorteile hat das NAX sich zur Aufgabe gemacht, den grenzüberschreitenden Austausch von Architektenleistungen zu befördern.

1

olkswirtschaftliche Gesamtrechnung, V Statistisches Bundesamt, S. 11, Wiesbaden 2012.

26

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Volkwin Marg

Ludzie cenią harmonię trwałej jakości budownictwa Die Menschen schätzen die Harmonie beständiger Qualität im Bauwesen O istocie architektury i kierunkach rozwoju branży architektonicznej w Polsce i w Niemczech rozmawiamy z Volkwinem Marg architektem firmy Gerkan, Marg und Partner (gmp) Über das Wesen der Architektur und die Entwicklungsrichtung der Architekturbranche in Polen und Deutschland sprechen wir mit Volkwin Marg, Architekt bei Gerkan, Marg und Partner (gmp).

W jakiej kondycji znajduje się obecnie branża architektoniczna w Niemczech?

Obecna, stabilna jeszcze koniunktura, niesie z sobą równomierny stan zamówień dla architektów. Rośnie jednak liczba inwestycji realizowanych przez firmy budowlane pełniące funkcje generalnych wykonawców, które zatrudniają architektów jako podwykonawców.

Jednocześnie zwiększa się częstotliwość sporządzania przez podmioty gospodarcze projektów inwestycji, takich jak hale przemysłowe i centra handlowe.

Młodym architektom trudno jest usamodzielnić się poprzez zwycięski udział w licznych konkursach architektonicznych, ponieważ nie dysponują oni jeszcze solidnymi referencjami warunkującymi dopuszczenie do tego typu konkursów.

W jakim kierunku zmierza architektura w Niemczech? Jest Pan zadowolony, czy życzyłby Pan sobie innego kierunku rozwoju?

Architektura w Niemczech powstaje w rozmaitych powiązaniach ze względu na regulacje urbanistyczne i ekologiczne oraz przepisy dotyczące ochrony

zabytków. To wyraźne zdyscyplinowanie w kierunku świadomości społecznej i stłumienie dążeń do modnych rozwiązań u architektów-gwiazdorów, którzy w autystyczny sposób mylą architekturę powiązaną z wolnością sztuki. Summa summarum, kultura budownictwa w Niemczech jest pozytywnie nacechowana kulturą procedur i równowagą między tradycją i innowacją.

Portal internetowy Baunetz.com wyróżnił Pana biuro architektoniczne jako najlepsze w Niemczech. Co decyduje o sukcesie Pana firmy?

Postrzegamy siebie w tradycyjnym sensie jako budowniczych. Podczas projektowania od początku staramy się wykluczyć rozdział między architektami i inżynierami. Pracujemy bardzo precyzyjnie i szczegółowo, nawet jeśli wiele nas to kosztuje.

Dziś, po ponad 45 latach pracy, to dążenie do jakości okazało się słuszną drogą.

Moje rozumienie architektury to oparta na budownictwie synteza techniki i sztuki, która najlepiej udaje się poprzez wyważone współbrzmienie estetyki funkcjonalności, estetyki konstrukcji, estetyki

interpretacji. Na dłuższą metę ludzie cenią harmonię trwałej jakości budownictwa i użyteczności społecznej.

W ramach przygotowań do Mistrzostw Europy 2012 w piłce nożnej zbudował Pan nowy Stadion Narodowy w Warszawie. Miasto zyskało przez to kolejny symbol. Jak ocenia Pan przemiany w architekturze tego postkomunistycznego miasta? Czy Warszawa czerpie inspiracje z architektury amerykańskich metropolii?

Amerykańskie metropolie nie mają niemal żadnej jakości społecznej i stanowią z reguły nieudaną wypadkową spekulacji ziemią i redukcji do wymogów minimalnej, prowizorycznej urbanistyki. W swoim profilu znaczeniowym symbolizują one architektoniczne wykwity kapitalistycznych możliwości. Naśladownictwo świadczy tutaj o regresie w stosunku do osiągnięć europejskiej kultury miejskiej.

Przykro jest doświadczać dowodów zbłąkania w pogoni za modą również tam, gdzie zabrania tego szacunek do naszego dziedzictwa kulturowego – także w Warszawie.

W ostatnich latach Polska wspaniale rozwija się pod względem gospodarczym i wykazuje olbrzymie zapotrzebowanie na nowe budowle. Jakie projekty chciałby Pan jeszcze zrealizować w Polsce?

Najchętniej budynki użyteczności społecznej w kontekście kulturalnym. Specjalizujemy się wprawdzie w lotniskach, dworcach kolejowych i halach targowych, ale obecnie planujemy i budujemy również muzea, teatry i centra kongresowe. Pociągają mnie powiązania urbanistyczne.

W porównaniu do innych krajów Niemcy są postrzegane raczej jako kraj planowania, dużej dokładności i perfekcjonizmu. Kraje takie jak Polska pozostawiają więcej miejsca dla kreatywności i pod tym względem uważa się je za bardziej przystępne. Niezależnie od tego, czego Niemcy i Polska powinny się wzajemnie od siebie nauczyć?

Taką ocenę uważam za zbyt stereotypową. Proszę wziąć pod uwagę wszystkie nasze rodzaje sztuki, w obu krajach, na przykład projektowanie krajobrazów czy muzykę. W obu krajach żyjemy na ograniczonej powierzchni i musimy się ze sobą porozumieć, także w kreatywnym tańcu w okowach więzi socjalnych. Nasza wspaniała europejska kultura, a obecnie również pokojowe zjednoczenie, z czasem same upodobnią nas wzajemnie do siebie, być może bardziej niż jest to korzystne dla naszych odmiennych tożsamości.

W czasie projektowania i budowy Stadionu Narodowego mój podziw wzbudziła duma narodowa i podejmowanie przez naszych polskich zleceniodawców wyzwania autopromocji. Nie uważałem jednak, że my, Niemcy, powinniśmy te cechy przejmować.

Wie ist es Ihrer Meinung nach zurzeit um die Architekturbranche in Deutschland bestellt?

(Zahl der Aufträge, Anzahl der Architektenbüros, Konjunktur etc.)?

Die zurzeit noch stabile Konjunktur hat auch vorläufig eine gleichmäßige Auftragslage der Architekten zur Folge. Allerdings nimmt die Anzahl an Generalunternehmerverfahren mit Baufirmen, die die Architekten als Subunternehmer beschäftigen zu.

Ebenfalls nimmt die Planungstätigkeit gewerblicher Anbieter, zum

Beispiel für Gewerbehallen oder Einkaufszentren zu.

Junge Architekten haben es schwer, sich mittels erfolgreicher Teilnahme an den zahlreichen Architektenwettbewerben selbstständig zu machen, weil ihnen die gebauten Referenzen für die Zulassung zu solchen Wettbewerben noch fehlen.

In welche Richtung geht die Architektur in Deutschland? Sind Sie zufrieden oder würden Sie sich eine andere Entwicklung wünschen?

Die Architektur in Deutschland entsteht in mannigfaltiger Bindung durch die städtebaulichen, ökologischen und denkmalrechtlichen Regelungen. Das ist durchaus eine Disziplinierung zum Gemeinsinn und eine Dämpfung der modischen Sensationen von Architekten mit Star-Allüren, die in autistischer Weise gebundene Architektur mit freier Kunst verwechseln. Summa Summarum ist die Baukultur in Deutschland vergleichsweise positiv geprägt von Verfahrenskultur und Ausgewogenheit zwischen Tradition und Innovation.

Das Internetportal Baunetz.com hat ihr Architektenbüro zum Besten in Deutschland gekürt. Was macht ihr Büro so erfolgreich?

Wir verstehen uns im traditionellen Sinne als Baumeister. Die Spaltung in Architekt und Ingenieur versuchen wir beim Entwerfen von vornherein auszuschließen. Wir detaillieren sehr sorgfältig, auch wenn uns das viel kostet.

Am Ende, das heißt nach über 45 Berufsjahren, hat sich dieses Qualitätsstreben als erfolgreich erwiesen. Mein Architekturverständnis ist die baumeisterliche Synthese aus Technik und Kunst, und die gelingt am besten beim balancierten Dreiklang der Ästhetik der Funktion, Ästhetik der Konstruktion, Ästhetik der Deutung. Die Menschen wissen auf Dauer, diese Harmonie in dauerhafter Bauqualität und mit sozialer Güte im Gebrauch zu schätzen.

Sie haben für die Fußballeuropameisterschaft 2012 in Polens Hauptstadt Warschau, das neue Nationalstadion gebaut. Damit haben Sie der Stadt ein weiteres Wahrzeichen gegeben. Wie beurteilen Sie den architektonischen Wandel der sich in dieser postkommunistischen

27

Stadt vollzieht? Sucht Warschau den Anschluss an die Architektur amerikanischer Großstädte?

Amerikanische Großstädte haben kaum soziale Qualitäten und sind meist das missratene Konglomerat aus Bodenspekulation, Reduktion auf die Erfordernisse der minimalen städtebaulichen Notdurft und bilden im Bedeutungsprofil als Silhouette die Erektionen kapitalistischer Potenz ab. Sie nachzuahmen zeugt von einem kulturellen Rückfall angesichts der Errungenschaften der europäischen Stadtkultur.

Es ist peinlich, modische Verirrungen auch da erleben zu müssen, wo die Rücksicht auf unser kulturelles Erbe das verbietet – auch in Warschau.

Polen entwickelt sich in den letzten Jahren wirtschaftlich gesehen hervorragend und hat einen enormen Bedarf an Neubauten. Welche Projekte würden Sie gerne noch in Polen realisieren?

Am liebsten Bauten des Gemeinbedarfes im kulturellen Kontext. Wir haben uns zwar auf Flughäfen, Bahnhöfe und Messen spezialisiert, aber inzwischen planen und bauen wir auch Museen, Theater und Kongresszentren. Mich reizen städtebauliche Zusammenhänge.

Deutschland gilt im Vergleich zu anderen Ländern eher als durchgeplant, sehr genau und perfektionistisch. Länder wie Polen lassen ihren Kreativen hier mehr Spielraum und gelten diesbezüglich als umgänglicher. Abgesehen davon, was sollten sich die Deutschen bei den Polen und genauso umgekehrt noch abschauen?

Diese Bewertungen empfinde ich zu klischeehaft, denken Sie an alle unsere kultivierten Künste, in beiden Ländern, zum Beispiel an Landschaftsgestaltung oder Musik. Wir leben beide auf engem Raum und müssen uns miteinander arrangieren, auch beim kreativen Tanzen in den Ketten gesellschaftlicher Bindungen. Unsere wunderbare europäische Kultur und nunmehr auch unsere friedvolle Vereinigung wird uns ganz von allein mit der Zeit angleichen, vielleicht mehr, als unseren unterschiedlichen Identitäten gut tut.

Ich habe beim Planen und Bauen des Nationalstadions den nationalen Stolz und die Herausforderung unserer polnischen Auftraggeber zur Selbstdarstellung staunend bewundert, ohne dass ich meinte, wir Deutschen sollten uns das abschauen.

28

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Paweł Mikołajczak

Wrocławski rynek deweloperski w mieście ma się dobrze…

Der Breslauer Bauträgermarkt prosperiert in der Stadt…

Jak wyjaśnia Paweł Mikołajczak z zespołu ARMMS Architekci, stolica Dolnego Śląska uchroniła się przed znacznym spowolnieniem w branży budownictwa i architektury właśnie dzięki pomysłowości deweloperów. We Wrocławiu realizowanych jest obecnie kilkanaście obiektów użyteczności publicznej, w tym Narodowe Forum Muzyki (nowa filharmonia) oraz Afrykarium na terenie ogrodu zoologicznego – podkreśla P. Mikołajczak.

Wie Paweł Mikołajczak vom Firmenteam der ARMMS Architekci erklärt, konnte die Hauptstadt Niederschlesiens dank einfallsreicher Bauträger eine starke Verlangsamung in der Baubranche und im Architektursektor aufhalten. In Breslau wird jetzt ein Dutzend gemeinnütziger Objekte realisiert, unter anderem das Nationale Musikforum (Neue Philharmonie) und das Afrikarium mit Standort auf dem Gelände des zoologischen Gartens – betonte P. Mikołajczak.

Wrocław postrzegany jest jako jedno z najszybciej rozwijających się miast w Polsce. Czy wysoka liczba realizowanych inwestycji pozwoliła uchronić rynek deweloperski przed niekorzystnym wpływem ogólnego spowolnienia gospodarczego?

Rynek deweloperski w mieście „ma się dobrze”. Uchronił się przed znacznym wpływem spowolnienia, dzięki pomysłowości deweloperów, przejawiającej się w różnorodności realizowanych

inwestycji mieszkaniowych. Zaproponowali wiele ofert, nie zważając na ostatnie lata dekoniunktury. Tylko niektóre z powstających mieszkań będą musiały nieco dłużej czekać na nabywców ze względu na wysoka cenę , wynikającą z jakości architektury lub lokalizacji. Napływ nowych mieszkańców do silnego ośrodka akademickiego, atrakcyjnej pod wieloma względami aglomeracji, gwarantuje tu sukces „znającym fach” deweloperom.

Ich pomysłowość, stanowiąca o sukcesie, wyprzedza często działania planistyczne miasta.

To oni zaczęli sytuować budynki i zespoły mieszkaniowe nad rzeką (Odrą) wykorzystując jej walory krajobrazowe, zwracając miasto „ku rzece”.

Powstały i powstają nad jej brzegiem obiekty mniej lub bardziej luksusowe, z dostępem do małych portów (marin).

Wrocław jest chyba pierwszym polskim

miastem, w którym również cumują „pływające domy”.

Nowe budynki mieszkalne powstają w sąsiedztwie założeń parkowych, zaplanowanych jeszcze w „złotym okresie rozwoju miasta” (początek XX w.), kiedy znakomici architekci, tacy jak Max Berg kierowali jego rozwojem przestrzennym.

Pojawiają się również pierwsze próby przekształcania budynków poprzemysłowych na mieszkania typu „lofts”. Można kupić także apartamenty „z widokiem” na miasto w pierwszym „drapaczu chmur”, budzącym w horyzontalnie zaplanowanym mieście, jak zwykle wiele kontrowersji. Skala różnorodności pomysłów, zróżnicowanie lokalizacji i architektury decyduje o sukcesie rynku deweloperskiego w mieście.

Nad jakimi projektami obecnie Państwo pracują?

W tym roku mieliśmy czas na projekty teoretyczne i konkursowe. Odwrotnie niż wrocławscy deweloperzy, ulegliśmy wpływowi spowolnienia gospodarczego.

Aby nie dopuścić do „spowolnienia” umysłów zajęliśmy się nowymi dziedzinami. Przygotowaliśmy m.in. projekt „Generator V” we współpracy i według koncepcji artysty Lecha Twardowskiego, związany z transformacją „odpadów” produkowanych przez cywilizację.

Projekt oprócz swojego artystycznego i filozoficznego przesłania, zakłada budowę wielkiego obiektu z przekształconych i już bezpiecznych odpadów, który zamiast być wysypiskiem, stanie się przyciągającym obiektem o walorach artystycznych, turystycznych i identyfikacyjnych dla regionu. Składa się ze wzgórza-nasypu i usytuowanego na nim obiektu sztuki stworzonego z przestrzennych kręgów. Projekt, jeszcze przed publikacją, zainteresował dolnośląskie gminy dysponujące właściwymi odpadami.

Chcielibyśmy zrealizować go w Polsce, a najchętniej na Dolnym Śląsku.

Ochrona środowiska jest jednym z częstych tematów trwającej w Polsce debaty publicznej. Czy wprowadzenie rozwiązań przyjaznych środowisku jest dla Państwa istotną kwestią?

Aspekty ochrony środowiska związane również z architekturą i budownictwem tj.: wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, oszczędności energii, obniżenie emisji zanieczyszczeń, budowanie ze „zdrowych” materiałów, rozwój

przestrzenny zgodny z uwarunkowaniami przyrodniczymi – są chyba marzeniem wszystkich świadomych mieszkańców ziemi. Ostatnio obserwowane zmiany w myśleniu i nowe prawodawstwo w kraju zmierzają we właściwym kierunku. Napotykają jednak przeszkody ekonomiczne. Nasze zainteresowanie ekologią wyrażamy w projekcie Generatora, uznając ponownie odpad jako jednostkowy budulec, a nie tylko „skład, wysypisko od, którego wszyscy odwracają głowy”. Projektowaliśmy również (z zespołem S+M) „pasywne” budynki jednorodzinne. Zostały zrealizowane, ale z trudem znajdują nabywców, chyba ze względu na wysoka cenę. Tego rodzaju budownictwo na razie ma małe szanse powodzenia bez odpowiednich form wspierania i dotacji. Moje najlepsze doświadczenia z zakresu ochrony środowiska wiążą się z realizacją obiektów przemysłowych. Nowe rozwiązania i zabezpieczenia techniczne oraz legislacyjne czynią przemysł „czystym i przyjaznym” elementem przestrzeni, który przestaje zagrażać nawet pobliskim zespołom mieszkaniowym.

Dotychczas zrealizowali Państwo kilka projektów związanych z budową obiektów użyteczności publicznej we Wrocławiu.

Jakie są prognozy dotyczące liczby i rodzaju podobnych inwestycji we Wrocławiu i w okolicach w najbliższych latach?

Aktualnie we Wrocławiu realizowanych jest kilkanaście obiektów użyteczności publicznej związanych z kulturą, edukacją, zwiedzaniem i turystyką oraz funkcją biurową. Wyjątkową rolę w podniesieniu atrakcyjności miasta będą stanowić szczególnie dwa z nich: Narodowe Forum Muzyki (czyli nowa filharmonia) oraz Afrykarium, niezwykły obiekt przyrodniczy , na terenie ogrodu zoologicznego. Powstaje równocześnie kilka budynków przeznaczonych dla szkolnictwa wyższego oraz nowych biurowców o wysokim standardzie.

Wiele ważnych obiektów użyteczności publicznej, zostało już wzniesionych lub zrewitalizowanych przed rozpoczęciem piłkarskich mistrzostw Europy 2012 tj.: nowy port lotniczy, czy dworzec kolejowy. Następnym ważnym wydarzeniem dla miasta będzie rok 2016, w którym Wrocław wraz z hiszpańsko-baskijskim San Sebastian stanie się Europejską Stolicą Kultury. Przypuszczam, że ciągły wzrost zainteresowania miastem

29

spowoduje jego turystyczny rozwój i nowe inwestycje z nim związane tj.: hotele, bazy turystyczne, gastronomia, muzea. Mam również nadzieję, że kierunek starań władz miasta o uczynienie go obszarem rozwoju nowych technologii w oparciu o ośrodki akademickie i wykształcenie mieszkańców, przyniesie rezultat w postaci realizacji wielu obiektów biurowych.

Breslau wird als eine der sich in Polen am schnellsten entwickelnden Städte assoziiert. Hat die große Zahl an Investitionen in der Realisierungsphase den Bauträgermarkt vor dem negativen Einfluss der allgemeinen wirtschaftlichen Rezession bewahrt?

Der Bauträgermarkt prosperiert tatsächlich in der Stadt. Dieser Markt konnte sich dank einfallsreicher Bauträger, die vielfältige Wohnbauinvestitionen realisieren, vor dem gravierenden Einfluss der Rezession schützen. Diese Bauträgerunternehmen brachten ungeachtet der letzten Jahre der konjunkturhemmenden Entwicklung zahlreiche Angebote auf den Markt. Wegen des hohen Preises, aufgrund der architektonischen Qualität oder des Standortes dieser Objekte müssen nur einige der neu errichteten Wohnungen etwas länger auf einen Käufer warten. Doch der Zuzug neuer Einwohner in das hinsichtlich vieler Gesichtspunkte attraktive städtische Ballungsgebiet, das auch als wichtiges Universitätszentrum gilt, ist ein Garant für den Erfolg der sich durch fachliche Kompetenz auszeichnenden Bauträger.

Der Einfallsreichtum als treibende Kraft dieser Fachleute spielte für städtische Planungsmaßnahmen oft eine Vorreiterrolle.

Denn sie waren es, die Wohnhäuser und -komplexe an der Oder lokalisierten, wodurch die Stadtbildvorteile einer dem Fluss wieder zugewandten Stadt ausgenutzt werden konnten. Am Flussufer entstanden und entstehen Objekte, die mehr oder weniger luxuriös sind und einen Zugang zu kleinen Häfen (Marinas) bieten. Damit ist Breslau wohl die erste polnische Stadt mit Liegeplätzen für schwimmende Häuser.

Neue Wohngebäude werden in der Nähe von Parkanlagen errichtet, die bereits in der „goldenen Zeit der Stadtentwicklung” (zu Beginn des 20.

Jahrhunderts) geplant wurden, als hervorragende Architekten wie Max Berg

30

RAPORT Wi RAPPORT Wi

für die Raumentwicklung der Stadt zuständig waren.

Realisiert werden jetzt auch die ersten Umbauten von Industriegebäuden in Loft-Wohnungen. Man kann ebenfalls Appartements „mit Ausblick” auf die Stadt in dem ersten Wolkenkratzer kaufen, dessen Errichtung in dem horizontal entwickelten Stadtraum allerdings rege Diskussionen ausgelöst hat. Diese erstaunliche Ideenvielfalt und die Differenzierung von Standort- und architektonischen Lösungen sind dadurch entscheidend für den Erfolg des Bauträgermarktes in der Stadt.

das Projekt in Polen, vorrangig in Niederschlesien, realisieren.

Der Umweltschutz bildet eines der häufigsten Themen der in Polen geführten öffentlichen Debatte. Betrachten Sie die Einführung umweltfreundlicher Lösungen als einen wichtigen Aspekt?

Die Aspekte des Umweltschutzes stehen ebenfalls im Zusammenhang mit der Architektur und der Bauwirtschaft, ausgerichtet auf Nutzung erneuerbarer Energien, Energieeinsparung, Minderung der Schadstoffemissionen, Bauen mit „gesunden” Materialien und Raumentwicklung

Bisher haben Sie einige Projekte, verbunden mit der Errichtung gemeinnütziger Objekte in Breslau, realisiert. Welche Prognosen bestehen in den nächsten Jahren für ähnliche Investitionsvorhaben mit Standorten in Breslau und Umgebung in Bezug auf deren Anzahl und Art? Realisiert werden derzeit in Breslau ein Dutzend gemeinnütziger Objekte, verbunden mit Kultur, Bildung, Sehenswürdigkeiten, Touristik und Bürofunktionen. Eine einzigartige Rolle zur Steigerung der Attraktivität der Stadt werden insbesondere zwei

Aktualnie we Wrocławiu realizowanych jest kilkanaście obiektów użyteczności publicznej.

Realisiert wird derzeit in Breslau ein Dutzend gemeinnütziger Objekte.

An welchen Projekten arbeiten Sie momentan?

In diesem Jahr hatten wir Zeit, um uns theoretischen und Wettbewerbsprojekten zu widmen. Im Gegensatz zu den Breslauer Bauträgerfirmen ist der wirtschaftliche Abschwung an uns nicht spurlos vorbeigegangen. Wir haben uns mit neuen Gebieten befasst, um eine Verlangsamung unserer Denkapparate zu verhindern. Unter anderem haben wir das Projekt „Generator V” in Zusammenarbeit und nach dem Konzept des Künstlers Lech Twardowski entwickelt, der sich mit der Transformation der im Laufe der Zivilisation erzeugten „Abfallstoffe” befasst. Das Projekt umfasst neben seiner künstlerischen und philosophischen Botschaft die Errichtung eines großen Objekts aus recycelten, sicher gemachten Abfällen, das anstelle einer Mülldeponie ein Objekt mit künstlerischem, touristischem sowie Orientierungs- und Symbolwert für die Region sein wird. Dieses Objekt besteht aus einer hügelförmigen Anschüttung, auf der ein Kunstobjekt aus räumlich angeordneten Ringen platziert ist. Bereits vor seiner Veröffentlichung erweckte dieses Projekt Interesse bei den niederschlesischen Gemeinden, die über die entsprechenden Abfälle verfügen. Wir möchten

nach naturräumlichen Gegebenheiten, und sind ein Wunsch aller bewusst denkender Bewohner der Erde. Aus den in letzter Zeit zu beobachtenden Änderungen in der Denkweise und der neuen Gesetzgebung lässt sich schließen, dass die Entwicklung in die korrekte Richtung geht. Bei diesem Prozess bestehen jedoch wirtschaftliche Hindernisse. Unser pro-ökologisches Interesse drücken wir in dem Projekt Generator aus, indem der Abfallstoff wieder als Basisbaustoff betrachtet wird und nicht nur als „Deponie und Müllhalde, als Anlage, von der alle den Kopf abwenden”. Wir haben auch (gemeinsam mit dem Firmenteam von S+M) Einfamilien-Passivhäuser entwickelt. Sie wurden gebaut, sind aber schwer verkäuflich, wahrscheinlich wegen ihres hohen Preises. Diese Wohnbauform hat derzeit ohne entsprechende Formen der Förderung und Zuschüsse noch geringe Chancen für eine Entwicklung. Meine besten Erfahrungen im Bereich Umweltschutz sind mit der Realisierung von Industrieobjekten verbunden. Durch neue Lösungen sowie Absicherungen durch Technik und Legislaturarbeit entwickelt sich die Industrie zu einem „reinen und umweltfreundlichen” Element im Raum, das auch für nahe gelegene Wohnkomplexe keine Gefahr mehr darstellt.

dieser Objekte spielen: das Nationale Musikforum (neue Philharmonie) und das Afrikarium, ein außergewöhnliches Naturobjekt mit Standort auf dem Gelände des zoologischen Gartens.

Außerdem werden mehrere Gebäude für Hochschuleinrichtungen und neue Bürogebäude in einem hohen Standard errichtet. Viele wichtige gemeinnützige Objekte wurden bereits vor der Austragung der Spiele der Fußball-Europameisterschaften EURO 2012 gebaut oder saniert: wie der neue Flughafen und der Bahnhof. Das nächste wichtige Ereignis für die Stadt wird im Jahr 2016 stattfinden, in dem Breslau und das baskische San Sebastian als ernannte Kulturstädte Europas gefeiert werden.

Durch das permanent steigende Interesse an der Stadt ist eine touristische Entwicklung, verbunden mit neuen Investitionen, wie Hotels, Touristikeinrichtungen, Gastronomieobjekte und Museen, zu erwarten. Außerdem hoffe ich, dass im Zuge der Maßnahmen der Stadtbehörden, die darauf abzielen, die Stadt unter Einbeziehung der Hochschuleinrichtungen als Raum zur Entwicklung neuer Technologien und als Bildungsraum für die Einwohner auszubauen, viele neue Büroobjekte errichtet werden.

80% firm notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych ubezpiecza Ergo Hestia.

WIG 20, 2013 r.

der Firmen von der Warschauer Wertpapierbörse versichert Ergo Hestia.

WIG 20, 2013.

Ergo Hestia Jestem pewien 801 107 107

Infolinia: koszt połączenia wg taryfy operatora

www.ergohestia.pl

32

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Maciej Runkiewicz

Szlachetny minimalizm Edler Minimalismus … eleganckie formy, funkcjonalność i poszanowanie standardów ochrony środowiska – tak.

Maciej Runkiewicz, prezes Kajima Poland, charakteryzuje trendy w nowoczesnej architekturze … elegante Formen, Funktionalität und Einhaltung von Umweltschutz-Standards – so charakterisiert Maciej Runkiewicz, Geschäftsführer der Kajima Poland, die Trends in der modernen Architektur

Zapotrzebowanie na jakiego rodzaju obiekty budowane przez firmy deweloperskie jest obecnie w Polsce największe?

Kajima Poland działa we wszystkich segmentach nieruchomości komercyjnych, od biurowców, galerii handlowych, zakładów przemysłowych po centra logistyczne. Pozycja polskiego rynku nieruchomości komercyjnych na tle innych państw w Europie Środkowo-Wschodniej jest bardzo mocna i – pomimo spowolnienia – nadal się utrzymuje. Aktywność w sektorze przemysłowym i logistycznym wciąż generuje nowe projekty, czego dowodem jest ostatnio przez nas zrealizowane centrum pod Łowiczem, dla United Oilfiled Services. Sektor handlowy zwolnił, ale wciąż powstają spektakularne inwestycje, niedawno ukończyliśmy budowę największego sklepu IKEA w Polsce pod Wrocławiem. Deweloperzy i eksperci widzą też ogromny potencjał w rozbudowie i remodelingu starszych centrów handlowych.

Wyjątkowej dynamiki doświadcza sektor biurowy, napędzany w głównej mierze inwestycjami BPO. Deweloperzy powierzchni biurowych mają tu duże pole do popisu. Nowe inwestycje powstają nie tylko w Warszawie, choć to stolica generuje popyt na większość powstających biurowców. Wrocław czy Poznań przyciągają inwestorów i stwarzają nam możliwości realizacji kolejnych projektów. We wszystkich sektorach rosnący trend to rozwiązania ekologiczne, sprzyjające redukcji gazów oraz obniżające koszty eksploatacyjne budynków.

Jakie trendy architektoniczne charakteryzują aktualnie rynek budynków biurowych w Polsce?

Budynki biurowe się zmieniają – kształtowane gustami architektów i zmieniającymi się wymaganiami najemców.

W modzie są przestrzenne, jasne, niemal transparentne wnętrza, którym sprzyja stosowanie szkieł fasadowych o wysokiej przejrzystości i niskim poziomie refleksu.

Dużą wagę przykłada się też do wielkości piętra, wydajności powierzchni, dostępu światła naturalnego oraz zastosowanych technologii. W Polsce, w ślad za metropoliami zachodnimi, w budownictwie biurowym upowszechnia się szlachetny minimalizm, czyste i eleganckie formy, przejrzyste fasady, z kilkoma podcięciami. Nowością są całkowicie przeszklone narożniki budynku – do wysokości kilkudziesięciu metrów, odsłaniające to, co dzieje się wewnątrz.

Co stanowi szczególną wartość dla inwestorów przemysłowych? Jakie cechy techniczne obiektów i jakiego rodzaju rozwiązania należą do najwyżej cenionych przez klientów z tej grupy?

Architektura przemysłowa była zawsze podporządkowana funkcjonalności, teraz dodatkowo kształtowana jest przez technologię i ekologię. Standardem stają są pompy ciepła, które pozwalają na zmniejszenie zużycia energii, innowacyjne instalacje przeciwpożarowe

o mniejszym zapotrzebowaniu na wodę niż standardowe, odpowiednia armatura minimalizująca zużycie wody itp.

W rozbudowywanym obecnie obiekcie dla L’Oréal Polska, w Kaniach pod Warszawą, od początku stawiamy na rozwiązania ekologiczne. Nowy budynek ubiega się o certyfikat LEED, co oznacza, że wszystkie materiały użyte podczas budowy spełniają wysokie standardy w dziedzinie ochrony środowiska. Fabryka jeszcze bardziej ograniczy zużycie energii elektrycznej i gazu, co doprowadzi do znacznej redukcji emisji CO2.

Wiele podmiotów podjęło w ostatnich latach decyzję o stworzeniu lub rozbudowie sieci magazynów firmowych na terenie Polski. Jaka jest sytuacja w tym segmencie rynku?

Polska staje się zagłębiem logistycznym Europy, ze względu na swoją wielkość i centralne położenie. Systematycznie poprawia się nasza infrastruktura drogowa, a wciąż wyróżniamy się umiarkowaną ceną pracy. Wszystkie te czynniki sprawiają, że Polska jest nadal atrakcyjnym terenem inwestycyjnym dla obiektów logistycznych, również z branży e-commerce. Najwięcej inwestycji magazynowych jest obecnie prowadzonych w okolicach Warszawy, Wrocławia i Poznania. Plany budowy kolejnych magazynów dotyczą całej Polski, ale głównie Warszawy i okolic oraz Śląska. O atrakcyjności tych lokalizacji świadczy ostatnio zakomunikowana decyzja spółki Amazon.com, zajmującej się handlem w Internecie, która w 2014 r. w okolicach Wrocławia i w Poznaniu otworzy aż trzy centra logistyczne.

Welche Arten von Bauobjekten, die von Bauträgerunternehmen errichtet werden, erfreuen sich derzeit in Polen der größten Nachfrage?

Kajima Poland betätigt sich in allen Segmenten der kommerziellen Immobilien, angefangen von Bürohäusern, Shoppingcentern und Industriebetrieben, bis hin zu Logistikzentren. Trotz konjunktureller Verlangsamung ist die Lage des polnischen Immobilienmarktes im Segment kommerzieller Immobilien – verglichen mit anderen MOE-Staaten – robust und wird weiterhin auf diesem Stand bleiben. Die Aktivitäten im Industrie- und Logistiksektor generieren weiterhin neue Projekte, was auch das

von unserer Firma letztens unweit von Łowicz für United Oilfiled Services errichtete Logistik- und Lagerobjekt bestätigt. Der Einzelhandelssektor verzeichnet eine Abschwächung, obwohl weiterhin spektakuläre Investitionen realisiert werden. Vor kurzem beendeten wir für den Möbelkonzern IKEA den Bau des größten Hauses in Polen, mit Standort in der Randlage von Breslau.

Bauträger und Fachleute versprechen sich ein großes Potenzial im Aus- und Umbau älterer Shoppingcenter.

Eine sehr gute Dynamik verzeichnet der Bürogebäudesektor, dessen Aufschwung hauptsächlich durch Investitionen im BPO-Bereich getragen wird.

Für Büroflächen-Bauträger bestehen in diesem Sektor gute Prognosen. Neue Investitionen werden nicht nur in Warschau realisiert, obwohl die Hauptstadt die Nachfrage nach den meisten Büroneubauten generiert. Auch Breslau und Posen sind für die Investoren interessant und bieten Möglichkeiten zur Realisierung weiterer Projekte. In allen Sektoren ist ein Wachstumstrend bei ökologischen Realisierungen zu verzeichnen, die eine Reduzierung des Gasausstoßes und eine Senkung der Betriebskosten der Gebäude ermöglichen.

Welche architektonischen Trends charakterisieren den Büroimmobilienmarkt in Polen?

Die Bürogebäude ändern sich – zum einen durch den Geschmack der Architekten, zum anderen durch die Anforderungen der Mieter. Als modern gelten große, helle, fast transparente Räume, wodurch Glasfassaden mit hoher Lichtdurchlässigkeit und niedrigen Reflexionswerten vermehrt zum Einsatz kommen. Wichtige Komponenten sind auch Geschossfläche, Flächeneffizienz, Tageslichtzugang und eingesetzte Technologien. Wie in westlichen Metropolen etabliert sich der edle Minimalismus im Bürobau auch in Polen – mit reinen, eleganten Formen, transparenten Fassaden und einigen Unterschneidungen. Eine Neuheit sind die bis in eine Höhe von etwa dreißig Metern reichenden, komplett verglasten Gebäudeecken, die die Räume zum Außenbereich hin öffnen.

Was bildet den besonderen Wert für die Investoren im Industriebausektor? Welche Technikobjekte und welche Lösungen werden von den Kunden in diesem

33

Sektor besonders geschätzt?

Bei architektonischen Lösungen im Industriebau hatte die Funktionalität schon immer Vorrang. Hinzu kommt jetzt noch die Berücksichtigung von Technologie und Ökologie. Zu Standardlösungen werden unter anderem Wärmepumpen, die eine Reduzierung des Energieverbrauchs ermöglichen, innovative Brandschutzinstallationen mit einem geringeren Wasserbedarf als in Standardanlagen sowie entsprechende Wasserspar-Armaturen. So haben wir in dem derzeit realisierten Erweiterungsbau des Industrieobjekts von L’Oréal Polska mit Standort in Kanie bei Warschau von Anfang an auf umweltfreundliche Lösungen gesetzt. Das neue Gebäude soll nach LEED zertifiziert werden, was bedeutet, dass alle beim Bau verwendeten Materialien hohe Umweltschutzstandards erfüllen. Das Werk von L’Oréal Polska wird den Verbrauch von Strom und Gas noch mehr einschränken und dadurch die Reduzierung der CO2-Emissionen ermöglichen.

Viele Unternehmen haben sich in den letzten Jahren entschieden, ein firmeneigenes logistisches Netzwerk der Lagerobjekte in Polen aufzubauen oder zu erweitern. Wie ist die Lage in diesem Marktsegment?

Polen entwickelt sich zu einem Logistikballungsgebiet Europas, bedingt durch die Landesgröße und zentrale geographische Lage. Wichtig ist auch, dass sich unsere Straßeninfrastruktur kontinuierlich verbessert und auch die Arbeitsstundenpreise immer noch erschwinglich sind. All das sind Faktoren, durch die Polen weiterhin ein attraktiver Investitionsstandort für Logistikobjekte ist, ebenfalls in der E-Commerce-Branche. Die meisten Investitionen im Bereich Lagerobjekte werden derzeit in den Randgebieten von Warschau, Breslau und Posen realisiert. Doch Pläne für die Errichtung weiterer Lagerobjekte umfassen ganz Polen, wobei Standorte in Warschau, in den Randgebieten der Hauptstadt und in Schlesien in Betracht gezogen werden. Diese Ansiedlungen belegen die Attraktivität dieser Standorte. Das bestätigt auch die letztens bekannt gegebene Entscheidung der Onlinehandelsgesellschaft Amazon, welche verkündet, dass Amazon 2014 drei Logistikzentren, in der Nāhe von Breslau und Posen eröffnet.

34

RAPORT Wi RAPPORT Wi Welches Bauträgermarktsegment hat Ihrer Meinung nach in Polen die besten Perspektiven?

Bei den von PM Group realisierten industriellen Investitionen prognostizieren wir in zwei bis drei Jahren einen Aufschwung im Nahrungsmittelsektor und in der Automobilzuliefererbranche, was sich sowohl auf Direktinvestitionen als auch auf Reinvestitionen von Unternehmen mit einer in Polen bereits vorhandenen Produktionsstätte bezieht.

Najwięcej inwestycji w budynki przemysłowe w branży spożywczej i samochodowej

Czym są systemy certyfikacji typu LEED? W jakich branżach kluczową rolę odgrywa GMP? Które branże rokują dobrze w zakresie inwestycji przemysłowych w Polsce – wyjaśnia członek zarządu PM Group, Joanna Bensz Was unter LEED-Zertifizierungssystemen zu verstehen ist und in welchen Branchen die gute Herstellungspraxis eine Schlüsselrolle spielt und ein Aufschwung bei industriellen Investitionen in Polen zu erwarten ist, erklärt Joanna Bensz, Vorstandsmitglied der PM Group.

W ramach szerokiego zakresu swojej działalności realizują Państwo projekty w różnych branżach, jak np. przemysł spożywczy, przemysł energetyczny, edukacja. Który z segmentów rynku deweloperskiego w Polsce wskazałaby Pani jako najbardziej perspektywiczny?

W zakresie inwestycji przemysłowych realizowanych przez PM Group, z pewnością w perspektywie najbliższych 2-3 lat widzimy możliwość dalszego rozwoju sektora spożywczego oraz poddostawców samochodowych, zarówno inwestycji bezpośrednich jak i reinwestycji firm, które już posiadają swoją bazę produkcyjną w Polsce.

Jak najbardziej, przekłada się to na szybszy zwrot inwestycji w czasie.

Jedną z grup Państwa klientów stanowią firmy działające w sektorze zaawansowanych technologii. Jakie oczekiwania dotyczące funkcjonalności i bezpieczeństwa obiektów mają tego rodzaju inwestorzy? Jakie szczególne rozwiązania techniczne są wykorzystywane przy realizacji podobnych projektów?

Zarówno dla klientów w sektorze zaawansowanych technologii, jak i w innych sektorach, ważnym aspektem jest zaprojektowanie obiektu, który będzie jak najbardziej zoptymalizowany pod względem kosztów utrzymania. Coraz więcej mówi się o projektowaniu zgodnie z LEED czy BREEAM, również w przypadku obiektów przemysłowych – szczególnie w kontekście energooszczędności obiektu.

Obiekty typu data centres (serwerownie) wymagają ciągłej dostawy energii z dwóch niezależnych źródeł, co w niektórych lokalizacjach w Polsce nie jest jednoznaczne i dostępne.

Jakie rozwiązania techniczne i procesowe proponują Państwo klientom z branży spożywczej i kosmetycznej w celu realizacji idei GMP (Good Manufacturing Practice)?

To naprawdę zależy od obiektu i technologii. W nadchodzących latach GMP, czyli Dobra Praktyka Wytwarzania, odegra kluczową rolę w promocji jakości i standardów bezpieczeństwa w branży spożywczej w Polsce i na świecie.

Dbałość o jakość produktów i ich bezpieczeństwo to dwa postawowe założenia każdej firmy produkującej żywność.

Dobra Praktyka Wytwarzania łączy w sobie najbardziej rygorystyczne standardy związane z wysokiej klasy rozwiązaniami projektowymi, dotyczącymi higieny w zakładzie produkcyjnym oraz najnowsze rozwiązania LEAN, wdrażane również przy produkcji spożywczej. W ciągu ostatnich dwudziestu lat PM Group z powodzeniem stosował tę filozofię w praktyce, realizując inwestycje dla wiodących producentów sektora spożywczego.

Rozwój sektora spożywczego w Polsce przyczynił się do rosnącego popytu na usługi specjalistów doświadczonych w dziedzinie projektowania nowoczesnych obiektów produkcyjnych dla tego sektora. Założenia Dobrej Praktyki Wytwarzania w praktyce projektowania takich obiektów w tej części Europy to bardzo ważny aspekt realizacji inwestycji.

Szczególną uwagę przywiązują Państwo do energooszczędności budowanych obiektów. Czy przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, polscy klienci postrzegają kwestię efektywnego gospodarowania energią za równie istotną?

Im Rahmen Ihrer umfangreichen Tätigkeit realisieren Sie Projekte in verschiedenen Branchen, wie zum Beispiel Nahrungsmittelindustrie, Energiewirtschaft und Bildung.

Auf die Energieeffizienz der errichteten Objekte legen Sie besonderen Wert. Ist der Aspekt der effizienten Energienutzung bei den Entscheidungen über die Investitionen für polnische Kunden ebenso wichtig?

Ja, sehr wichtig, denn dies ermöglicht einen schnelleren Rückfluss des eingesetzten Kapitals.

Welche technischen und prozessorientierten Lösungen schlagen Sie den Kunden aus dem Nahrungsmittel- und Kosmetiksektor vor, um die Ideen und gute Herstellungspraxis (GMP – Good Manufacturing Practice) umzusetzen?

Das hängt von dem Objekt und der Technologie ab. Der Begriff GMP steht für Gute Herstellungspraxis. Er wird in den nächsten Jahren in Polen und weltweit bei der Förderung von Qualität und Sicherheitsstandards im Nahrungsmittelsektor eine Schlüsselrolle spielen.

Die Sicherung der Produktqualität und die Gewährleistung der Produktsicherheit bilden die beiden Hauptpfeiler für jedes Lebensmittel herstellendes Unternehmen.

Die gute Herstellungspraxis beinhaltet die strengsten Standards im Bereich erstklassiger Projektlösungen, in Bezug auf Arbeitshygiene im Herstellerwerk und die neuesten LEAN-Lösungen, die ebenfalls bei der Nahrungsmittelherstellung eingeführt werden. Diese Philosophie hat PM Group in den vergangenen zwanzig Jahren bei der Realisierung von Investitionen für führende Hersteller des Nahrungsmittelsektors erfolgreich in die Praxis umgesetzt.

Die Entwicklung des Nahrungsmittelsektors in Polen hat zu einer steigenden Nachfrage nach Leistungen, erbracht durch Spezialisten mit Erfahrungen in der Planung moderner Produktionsobjekte für diesen Sektor, beigetragen.

Die Ansätze der guten Herstellungspraxis in der Planung solcher Objekte in diesem Teil Europas bilden einen besonders wichtigen Aspekt bei der Realisierung der Investitionen.

Rechtsberatung Buchhaltung

Nahrungsmittelsektor und Automobilzuliefererbranche investieren in die Produktionsstäten

Zu Ihren Kunden gehören ebenfalls Unternehmen des Hochtechnologiesektors. Welche Erwartungen an die Funktionalität und Sicherheit der Objekte haben diese Investoren?

Welche technischen Detaillösungen kommen bei der Realisierung ähnlicher Projekte zum Einsatz?

Wichtig für die im Hochtechnologiesektor und in anderen Branchen tätigen Kunden ist die entsprechende Objektplanung, um eine bestmögliche Optimierung der Betriebskosten des Objekts zu gewährleisten. Auch bei Industrieobjekten gewinnt die Planung nach Zertifizierungssystemen wie LEED oder BREEAM immer mehr an Bedeutung, insbesondere in Bezug auf die Energieeffizienz eines Gebäudes.

Für Data Center Objekte (Serveranlagen) ist die kontinuierliche Energieversorgung aus zwei unabhängigen Energiequellen erforderlich, was jedoch in Polen an einigen Standorten nicht eindeutig realisiert wird und nicht zugänglich ist.

Steuerberatung

Joanna Bensz

Ihr Partner in Polen Snnt nnhn nnn nn Jnhnnn nntnnnnn nnn dnntnnhn Untnnnnhnnn nnn nhnnn Invnntitinnnn nn nnnnnn Unnnnn nnnhtnnnnäntn, Stnnnnnnnntnn nnd Bnnhhnntnn vnnnnndnn dnn nntnntinn dnn nnfnhnnnnn Bnnntnn nnt dnn Gnnndnnnntnngnn, dnn jndnn Untnnnnhnnn nnf dnn nnnnnnnhnn nnnnt nnnfnnd nnnötigtn Alles aus einer Hand – und auf Deutsch!

BSO Recht & Steuernn nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn nnnnnnnnnnnnnnnn

36

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Mariusz Ścisło

Jakość krajowej architektury jest na dobrym poziomie Die Qualität der Architektur in Polen ist gut W Polsce docenia się wagę kształtowania przestrzeni publicznej, z coraz większą uwagą dba się o detal – mówi o rodzimej branży Prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich – Mariusz Ścisło. „In Polen ist man sich der Bedeutung der Gestaltung des öffentlichen Raums bewusst. Mit immer größerer Aufmerksamkeit achtet man auf Details“, sagt Mariusz Ścisło, der Präsident des Verbands Polnischer Architekten, über die Branche in seinem Land.

Ścisło odcina się od stereotypowego oceniania architektury poprzedniego okresu gospodarczego: „Docenianie wartości architektury z przeszłego okresu zwykle następuje po upływie kilkudziesięciu lat. Wtedy (…) można docenić walory poprzedniego okresu i stylu w architekturze niektórych obiektów, nawet pomimo siermiężnego wykonawstwa”. Jak podkreśla prezes SARP, polskiemu architektowi łatwiej zdobyć uznanie za granicą, niż w Polsce, choć „poziomem i talentem nie ustępujemy innym”.

Od kilku lat możemy zaobserwować dynamiczny rozwój polskich miast. Czy pod względem projektów architektonicznych i liczby nowoczesnych obiektów już niedługo będziemy mogli konkurować z największymi miastami Europy?

Mam przekonanie, że uwzględniając nieporównywalnie mniej korzystne

warunki pracy architekta, zakres jego odpowiedzialności i przy tym poziom honorarium – jakość krajowej architektury jest na dobrym poziomie. Życzyłbym sobie oczywiście, abyśmy mieli takich inwestorów, którzy umożliwią konkurowanie jakością architektury – z najlepszymi na świecie.

Mimo wspomnianego rozwoju i realizacji licznych inwestycji budowlanych, w Polsce wciąż istnieje wiele zaniedbanych budynków wzniesionych w okresie PRL. W jaki sposób kontrast między wymagającymi niezwłocznej renowacji obiektami a nowoczesnymi biurowcami wpływa na wizerunek architektoniczny polskich miast?

Docenianie wartości architektury z przeszłego okresu zwykle następuje po upływie kilkudziesięciu lat – okres pokolenia.

Wtedy, na tle współczesnych obiektów, można docenić walory poprzedniego okresu i stylu w architekturze niektórych z tych obiektów, nawet pomimo

siermiężnego wykonawstwa i jakości użytych wówczas materiałów.

Powszechność szkła i technologii fasadowych ostatniej generacji (Europa w tej kategorii jest w czołówce technologicznych systemów – szczególnie z kontekstem pro-ekologicznym), wyzwala chęć zaproponowania rozwiązań zauważalnych w inny sposób. Powiązanie ze starą substancją , docenienie sąsiedztwa, czasem z zabytkowym rodowodem, nawiązanie skalą, kontrastem materiałowym. Są tu ciekawe wyzwania i przykłady realizacyjne.

Jakie elementy/rozwiązania architektoniczne obecne w Polsce mogłyby posłużyć za swoisty wyróżnik polskich miast na tle innych miast europejskich?

Patrząc od wewnątrz trudno znaleźć te wyróżniki. Ale pozytywne opinie słyszane od odwiedzających Polskę, zarówno ze Wschodu (co nam wydaje się oczywiste z racji naszych pretensji

do bycia prekursorem przemian), jak również turystów z krajów Unii Europejskiej (w szczególności tych, którzy znają Polskę sprzed 10-20 lat) – nastrajają optymistycznie.

Docenianie kształtowania przestrzeni publicznej w skali człowieka, większa dbałość o detal i wykonawstwo (ale to niestety na ogół w większych ośrodkach – gdzie kapitał dostrzega konkurencyjność w jakości estetycznej), poprawa infrastruktury miejskiej – to są osiągnięcia zauważalne i godne wsparcia.

Czy to jest wyróżnik na tle europejskim ? Raczej standard do którego należy dążyć.

Ostatnie inwestycje w sektorze budownictwa mieszkaniowego, obiekty biurowe realizowane w centrach dużych miast dają nam przykład realizacji dobrej architektury.

No i centra handlowe – uznawane za jedne z najlepiej realizowanych w Europie, może ze względu na poprzedni efekt opóźnienia. Do Polski dotarły programy obiektów ostatnich generacji, które nie są miejscem tylko handlu, ale też próbą integracji i innych funkcji . Architektura tych obiektów jest postrzegana przez pryzmat komercji i stąd nie zawsze doceniana.

Nie wspomniałem o obiektach sportowych. Zapóźnienie cywilizacyjne w tym sektorze nadrobiły „orliki”, ale jako próby realizacji dzieł architektonicznych – obiekty stadionów, aquaparków, sal sportowych. Tutaj czas zweryfikuje ich przydatność, skalę i wpisanie się w krajobraz miast.

Obiekty kultury – te które powstały – bardzo dobre, ciekawe przykłady takich inwestycji jeszcze niezakończonych, mogą konkurować z najlepszymi.

Dobrym wyróżnikiem współczesnych polskich realizacji w tym sektorze może być odniesienie się tych obiektów do kontekstu otoczenia, czasem dające wspaniałe efekty, czasem budzące kontrowersje, ale zwykle zauważalne.

Jakie powinny być priorytety/zasady zarządzania procesem rozbudowy miast w Polsce, by powstające obiekty były nie tylko funkcjonalne lecz także tworzyły spójną i estetyczną całość?

Poddanie planów miast i inwestycji publicznych osądowi społecznemu, a taką droga jest procedura konkursów, jako wybór jakości architektury. Światłość i klasa decydentów zarządzających

miastami, zrozumienie wagi kształtowania miast dla mieszkańców, z szacunkiem dla wydawanych pieniędzy, nawet jeśli są to środki unijne.

W inwestycjach niepublicznych – wybory inwestora prywatnego też na ogół poddane są ocenie w rywalizacji pomiędzy wybranych, mających renomę architektów.

W niektórych miastach , np. w Berlinie, obowiązuje limit dopuszczalnej wysokości budynków. Czy uważa Pan, że wprowadzenie podobnych regulacji w Polsce byłoby korzystne dla kształtowania spójnego wizerunku poszczególnych miast?

Do tego służy procedura ustaleń planistycznych. Polskie miasta na ogół zostały pozbawione tła historycznego, nie zawsze miały do czego nawiązywać w sytuacji zniszczonych centrów.

Gwałtowna urbanizacja też nie służyła tworzeniu harmonii i dbałości o estetykę. Do nielicznych należą miasta zaplanowane w całości w okresie powojennym, w spójny sposób. Próby ograniczeń wysokościowych i określenia materiałów budowlanych (obligatoryjne w niektórych miastach zachodniej Europy) mają uzasadnienie tylko w sytuacjach odniesienia do zastanej tkanki miejskiej i to dobrej jakości. Nawiązanie do stylu bloków lat 60-tych, osiedli bez ukształtowanej zabudowy, ulic tworzących miasto, jako skutek nadużywanej idei Karty Ateńskiej, to nie są wzorce służące jako punkt odniesienia. Zachowane miasta z duszą, jak Kraków, fragmenty Wrocławia, i innych miast z jądrem miastotwórczym – tam takie działania są realizowane, o ile włodarze tych miast nie ulegną fałszywej ambicji, aby mieć u siebie „najwyższy budynek w Polsce”.

Choroba dubajska też nas nie ominęła.

To nie znaczy, że nie mamy również pięknych wysokościowców. Zdarzają się.

SARP uczestniczy w wielu międzynarodowych wydarzeniach branży architektonicznej. Czy w ramach wybranych projektów współpracujecie Państwo ze stowarzyszeniami/architektami z Niemiec?

Czy istnieją szczególne rozwiązania architektoniczne/technologie wykorzystywane w Niemczech, które z powodzeniem mogłyby zostać wdrożone także w Polsce?

Od wielu lat mamy wspólne warsztaty dla młodych architektów w ramach konkursu na najlepszy dyplom uczelni kształcących architektów BDA-SARP.

37

W tym roku po raz pierwszy od kilku lat poziom był na tyle wyrównany, że przyznano 2 równorzędne pierwsze nagrody dla architektów z Polski i Niemiec.

Standardy budowania w Polsce są wzorowane na niemieckich, jakością budowania gonimy naszych sąsiadów. Wiele firm polskich swoje szlify zdobywało na budowach eksportowych w Niemczech.

W projektowaniu jest przepaść pomiędzy poziomem honorariów polskich i niemieckich projektantów. Ale wymogi zagranicznych inwestorów tego nie zauważają, i nie powinniśmy mieć kompleksów w zakresie dotrzymania standardów jakości dokumentacji czy też stosowanych technologii. Przynajmniej tak oceniam sytuację w większości dużych biur i pracowni.

Czy polskie projekty są dostrzegane i doceniane także w innych krajach?

Jaki jest potencjał młodego pokolenia architektów w Polsce?

Pogląd „nie jest się prorokiem we własnym domu” w warunkach realiów polskich znajduje potwierdzenie. Łatwiej polskiemu architektowi zdobyć uznanie za granicą, niż w kraju. A wiara i uznanie w zagranicznych twórców, też jest często budowana na podłożu naszych kompleksów.

W katalogu najlepszych dzieł świata współczesnej architektury, dorobek polskich architektów nie jest reprezentowany zbyt licznie, czasem tylko pojawiają się pojedyncze przykłady. Mamy specjalistów światowych, pracujących za granicą, którym udaje się przebić „szklany sufit”, jaki na ogół przynajmniej w krajach Europy ogranicza obcokrajowców. Wśród tzw. star-architektów, nie ma polskich nazwisk. Nasze firmy i architekci rzadko mają odwagę i potencjał, aby podjąć się pracy w urbanizujących się krajach Dalekiego i Bliskiego Wschodu. Z rynku naszych sąsiadów, gdzie mieliśmy dobrą renomę, skutecznie wyeliminowali nas zachodni architekci i korporacyjne międzynarodowe firmy projektowe.

Szansę młodych zespołów upatruję w odwadze poszukiwań pracy za granicą, gdzie duża ich ilość przeszła przez staże.

Zaistnieć jednak jako niezależne autorskie zespoły będzie trudno, bez instytucjonalnego wsparcia ze strony organizacji państwa. Inne kraje europejskie mają narzędzia promocji i wsparcia dla zespołów w pozyskiwaniu zagranicznych

38

RAPORT Wi RAPPORT Wi

rynków, kontraktów – znakomicie wykorzystując fundusze unijne dla aktywizacji zawodowej, finansując udział w konkursach i przetargach. Widoczne to jest też na rynku polskim, gdzie zespoły krajowe często są w słabszej finansowo pozycji w takiej konkurencji. A poziomem i talentem nie ustępujemy innym. Ścisło distanziert sich von einer stereotypen Bewertung der Architektur der vorherigen Wirtschaftsära: „Die Wertschätzung der Architektur einer vergangenen Periode tritt gewöhnlich erst nach Jahrzehnten ein. Dann kann man (...) die Vorzüge der vorherigen Periode und des architektonischen Stils mancher Objekte trotz ihrer schlichten Ausführung würdigen.“ Der Präsident des Architektenverbandes betont, dass es einem polnischen Architekten leichter sei, Anerkennung im Ausland als in Polen zu finden, obwohl „wir genauso viel Niveau und Talent wie andere haben“.

Seit mehreren Jahren können wir eine dynamische Entwicklung in den polnischen Städten beobachten. Werden wir in Hinblick auf Architekturprojekte und die Anzahl moderner Objekte schon bald mit den größten Städten Europas konkurrieren können?

Ich bin überzeugt, dass die Qualität der polnischen Architektur, wenn man die vergleichsweise ungünstigen Arbeitsbedingungen eines Architekten, seinen Verantwortungsbereich und das Honorarniveau berücksichtigt, gut ist. Ich würde mir selbstverständlich wünschen, dass wir Bauherren hätten, die es ermöglichen würden, hinsichtlich der Architekturqualität mit den Besten der Welt mitzuhalten.

Trotz der genannten Entwicklung und der Verwirklichung zahlreicher Bauvorhaben gibt es in Polen immer noch viele vernachlässigte Gebäude aus der Zeit der Volksrepublik.

Wie beeinflusst der Kontrast zwischen Objekten, die eine unverzügliche Renovierung benötigen und modernen Bürogebäuden das architektonische Erscheinungsbild polnischer Städte?

Die Wertschätzung der Architektur

RAPORT Wi RAPPORT Wi einer vergangenen Periode tritt gewöhnlich erst nach Jahrzehnten ein, also eine Generation später. Dann kann man, im Vergleich mit modernen Objekten, die Vorzüge der vorherigen Periode und des architektonischen Stils mancher Objekte trotz ihrer schlichten Ausführung und der Qualität der seinerzeit verwendeten Baustoffe würdigen.

Der allgemeine Einsatz von Glas und Fassadentechniken der letzten Generation (Europa steht in dieser Kategorie bei technischen Systemen, insbesondere bei der Umweltfreundlichkeit, an der Spitze) führt zum Wunsch, Lösungen vorzuschlagen, die auf andere Weise wahrgenommen werden. Damit meine ich eine Verknüpfung mit der vorhandenen Substanz, eine Würdigung der manchmal historischen Nachbarschaft, die Beachtung der Größenverhältnisse und einen Kontrast durch verwendete Baustoffe. Es gibt diesbezüglich interessante Herausforderungen und Beispiele.

Welche architektonischen Elemente/ Lösungen in Polen könnten als charakteristische Merkmale polnischer Städte im Vergleich mit anderen europäischen Städten dienen?

Von innen betrachtet, fällt es schwer, solche Merkmale zu finden. Aber positive Meinungen, die von Besuchern Polens geäußert werden, sowohl aus dem Osten (was uns wegen unseres Anspruchs, Vorreiter des Wandels zu sein, als natürlich erscheint) als auch von Touristen aus Ländern der Europäischen Union (insbesondere denjenigen, die Polen vor zehn bis zwanzig Jahren kennen gelernt haben), stimmen optimistisch.

Sichtbare und förderungswürdige Erfolge sind, dass man die Gestaltung des öffentlichen Raums schätzt, auf Details und die Ausführung achtet (leider geschieht das im Allgemeinen nur in größeren Städten, wo ästhetische Qualität als Teil des wirtschaftlichen Wettbewerbs verstanden wird) und die städtische Infrastruktur verbessert wird.

Ist das im europäischen Maßstab ein charakteristisches Merkmal? Eher ein Standard, den es anzustreben gilt.

Jüngste Investitionsvorhaben im Wohnungsbausektor und in Zentren von Großstädten errichtete Bürogebäude bilden Beispiele guter Architektur.

Dazu gehören auch Einkaufszentren, die zu den besten in Europa gezählt werden, vielleicht wegen des früheren

Nachholbedarfs. Programme mit Objekten der jüngsten Generation, die nicht nur dem Einzelhandel dienen, sondern auch andere Funktionen erfüllen sollen, haben Polen erreicht. Die Architektur dieser Objekte wird unter gewerblichen Gesichtspunkten betrachtet und deshalb nicht immer gewürdigt.

Nicht vergessen darf man auch Sportanlagen. Den Zivilisationsrückstand in diesem Sektor hat das landesweite Sportplatzbau-Programm „Orlik” wettgemacht. Mit Stadien, Aquaparks und Sporthallen sind architektonische Werke entstanden. Die Zeit wird zeigen, ob sie nützlich und vom Maßstab her angemessen sind sowie sich in die städtische Landschaft einfügen.

Es sind sehr gute Kulturobjekte entstanden und es gibt interessante Beispiele noch nicht abgeschlossener Investitionsvorhaben, die es mit den Besten aufnehmen können.

Ein gutes charakteristisches Merkmal polnischer Projekte in diesem Sektor kann die gekonnte Einbindung dieser Objekte in das Umfeld sein, die manchmal zu hervorragenden Ergebnissen führt, manchmal Kontroversen weckt, aber im Allgemeinen wahrgenommen wird.

Welche Prioritäten/Grundsätze sollten bei der Steuerung der Stadtentwicklung in Polen gelten, damit die entstehenden Objekte nicht nur funktionell sind, sondern auch eine kohärente und ästhetische Einheit bilden?

Stadtplanung und öffentliche Investitionsvorhaben sollten einer gesellschaftlichen Bewertung unterzogen werden.

Möglich wird dies durch Wettbewerbsverfahren, bei denen die Architekturqualität gewählt wird. Außerdem müssen die Entscheidungsträger in den Städten offen sein und Klasse haben. Man muss die Bedeutung der Stadtplanung für die Einwohner verstehen und Geld mit Bedacht ausgeben, selbst wenn es sich um EU-Fördermittel handelt.

Bei nicht-öffentlichen Investitionsvorhaben wird die Wahl des privaten Bauherrn üblicherweise auch einer Bewertung unterzogen, weil mehrere renommierte Architekten um den Auftrag konkurrieren.

In manchen Städten, z. B. in Berlin, gibt es ein Limit für die zulässige Gebäudehöhe. Sind Sie der Ansicht, dass

die Einführung ähnlicher Regelungen in Polen vorteilhaft für die Gestaltung eines einheitlichen Erscheinungsbilds der einzelnen Städte wäre?

Dazu dient das Planfeststellungsverfahren. Die polnischen Städte wurden im Allgemeinen ihres historischen Kontextes beraubt. Nicht immer gab es also Anknüpfungspunkte, weil die Stadtzentren zerstört waren. Auch die starke Urbanisierung war einer Entstehung von Harmonie und Ästhetik nicht förderlich. Es gibt kaum Städte, die in der Nachkriegszeit vollständig auf kohären-

Verbänden/Architekten aus Deutschland zusammen? Gibt es besondere architektonische oder technische Lösungen in Deutschland, die man mit Erfolg auch in Polen einführen könnte?

Es gibt seit vielen Jahren im Rahmen des Wettbewerbs für das beste Diplom von Architekturhochschulen gemeinsame Workshops für junge Architekten des deutschen und polnischen Architektenverbandes.

In diesem Jahr war das Niveau zum ersten Mal seit mehreren Jahren so ausgeglichen, dass zwei gleichrangige erste

39

in seinem Heimatland. Der Glaube und die Wertschätzung ausländischer Projektanten ist oft auch eine Folge unserer Komplexe.

Betrachtet man die weltweit besten Werke moderner Architektur, ist der Beitrag polnischer Architekten eher gering.

Manchmal gibt es nur vereinzelte Beispiele. Wir haben internationale Experten, die im Ausland arbeiten und denen es gelingt, die „gläserne Decke“ zu durchbrechen, die es zumindest in den europäischen Ländern für Ausländer gibt. Unter den sogenannten Stararchitekten findet

Powszechność szkła i technologii fasadowych ostatniej generacji, wyzwala chęć zaproponowania rozwiązań zauważalnych w inny sposób.

Der allgemeine Einsatz von Glas und Fassadentechniken der letzten Generation führt zum Wunsch, Lösungen vorzuschlagen, die auf andere Weise wahrgenommen werden. te Weise geplant worden sind. Versuche, die Gebäudehöhen zu beschränken und Baustoffe vorzugeben (so wie es in manchen Städten Westeuropas geschieht), sind nur dann angebracht, wenn man Bezug auf eine vorhandene städtische Substanz guter Qualität nehmen kann.

Eine Anknüpfung an den Stil von Wohnblocks aus den sechziger Jahren, an Siedlungen ohne planerische Bebauung der die Stadt bildenden Straßen als Folge einer missbräuchlichen Umsetzung der Charta von Athen liefert keine Vorbilder, die als Bezugspunkt dienen könnten. In historischen Städten mit Seele wie Krakau oder Teilen von Breslau sowie anderen Städten mit stadtbildendem Kern werden solche Maßnahmen realisiert, sofern die Stadtverwaltungen nicht mit übertriebenem Ehrgeiz „das höchste Gebäude in Polen“ besitzen wollen. Von Verhältnissen wie in Dubai sind auch wir nicht verschont geblieben. Das bedeutet nicht, dass wir nicht ebenfalls schöne Hochhäuser haben. Solche gibt es.

Der Verband Polnischer Architekten beteiligt sich an vielen internationalen Architekturevents. Arbeiten Sie im Rahmen ausgewählter Projekte mit

Preise für Architekten aus Polen und Deutschland verliehen worden sind.

Die Baustandards in Polen orientieren sich an deutschen Vorbildern. Hinsichtlich der Bauqualität machen wir den Rückstand zu unseren Nachbarn wett.

Viele polnische Firmen haben ihre Leistungen auf Baustellen in Deutschland optimiert. Bei der Planung gibt es ein starkes Gefälle zwischen den üblichen Honoraren für polnische und deutsche Projektanten. Die Anforderungen ausländischer Bauherren berücksichtigen dies jedoch nicht und wir sollten keine Komplexe haben, was die Einhaltung von Qualitätsstandards bei den Planungsunterlagen oder auch die eingesetzten Technologien angeht. So schätze ich zumindest die Situation in den meisten großen Büros und Ateliers ein.

Werden polnische Projekte auch in anderen Ländern wahrgenommen und geschätzt?

Welches Potenzial besitzt die junge Architektengeneration in Polen?

Die Ansicht „der Prophet gilt nichts im eigenen Land” wird durch die tatsächlichen Verhältnisse in Polen bestätigt. Ein polnischer Architekt findet im Ausland leichter Anerkennung als

man keine polnischen Namen. Unsere Firmen und Architekten haben selten den Mut und das Potenzial, um eine Arbeit in sich urbanisierenden Ländern des Fernen und Nahen Ostens anzunehmen. Vom Markt unserer Nachbarn, auf dem wir uns eines guten Renommees erfreuten, haben uns westliche Architekten und große internationale Projektunternehmen erfolgreich verdrängt.

Ich sehe die Chance junger Teams darin, sich mit Mut eine Arbeit im Ausland zu suchen, wo viele von ihnen Praktika absolviert haben. Sich jedoch als unabhängige Architektenteams zu behaupten, wird ohne institutionelle Unterstützung seitens einer staatlichen Organisation schwierig sein. Andere europäische Länder verfügen über Mittel zur Förderung und Unterstützung von Teams, die Auslandsmärkte erschließen und Aufträge erhalten wollen, indem EU-Fonds hervorragend für die berufliche Eingliederung in Anspruch genommen und die Teilnahme an Wettbewerben und Ausschreibungen finanziert wird. Sichtbar wird dies auch auf dem polnischen Markt, weil inländische Teams sich oft in einer finanziell schlechteren Situation als die Konkurrenz befinden, obwohl wir genauso viel Niveau und Talent wie andere haben.

40

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi Z jednej strony oznacza to dostosowanie się do miejscowych warunków, takich jak specyfika budowlana okolicy inwestycji czy topografia miejsca. Z drugiej strony, może to być wybór regionalnych materiałów lub zatrudnienie lokalnych rzemieślników.

Nasze projekty mają zatem z reguły odniesienie do miejsca, w którym powstają. Budowanie za granicą samo w sobie nie ma znaczącego wpływu na nasz sposób projektowania.

Volker Staab

Zamknąć kompleksowe wymogi w zwięzłej formie Komplexe Anforderungen in eine kompakte Form bringen Architektura ma spełniać podstawowe wymagania: chronić od warunków atmosferycznych, zapewniać odpowiednią przestrzeń dla funkcjonalnego przeznaczenia, stanowić część krajobrazu i …dobrze wyglądać – twierdzą Volker Staab i Hans Ziegler z pracowni architektonicznej Staab Architekten.

Ein Architekturobjekt muss Basisanforderungen erfüllen: vor Witterungsbedingungen schützen, einen entsprechenden Raum für einen funktionalen Bestimmungszweck sicherstellen, einen Bestandteil des Landschaftsbilds bilden und gut aussehen – behaupten Volker Staab und Hans Ziegler von Staab Architekten.

Zwyciężył Pan w konkursie Szkoły im. Willy’ego Brandt’a w Warszawie.

Czy mimo problemów, z którymi musiał Pan wtedy (i być może nadal) mierzyć się, chciałby Pan podjąć realizację kolejnych projektów w Polsce?

Przede wszystkim chcę podkreślić, że praca w Polsce była bardzo ciekawym doświadczeniem. Od samego początku spotykaliśmy się z żywym zainteresowaniem i życzliwością strony polskiej. Chętnie skorzystalibyśmy z możliwości udziału w kolejnych projektach w Polsce, tym bardziej, że wraz z naszymi polskimi partnerami dysponujemy obecnie bardzo profesjonalną i sympatyczną bazą kontaktów.

Jakie są Pańskie wrażenia z wizyty w Polsce i w samej Warszawie?

Nasze wrażenia z Polski dotyczą głównie Warszawy i Wrocławia. W obu tych, tak różnych od siebie miastach, odczuliśmy bardzo żywą i optymistyczną atmosferę przełomu.

Od czasu zmiany ustroju politycznego w Polsce sporo się zmieniło. Czy Pana zdaniem odzwierciedla się to również w architekturze? Czy dostrzega Pan trendy architektoniczne, które w Niemczech idą w innym kierunku?

Dynamiczne zmiany ostatnich dziesiątków lat można odczytać zarówno w panoramie miast, jak i w architekturze.

Ich spektrum sięga od pracochłonnych i trudnych renowacji obiektów miejskich, aż po bardzo powszednie budowle nastawione na szybki zysk. Niestety, często te ostatnie standardem jakości wyraźnie

odbiegają od historycznej części miast i nie odzwierciedlają możliwości polskiej sztuki budowlanej.

Nie zauważyliśmy jednak konkretnych polskich trendów, które zasadniczo różniłyby się od budownictwa niemieckiego.

Co kraj, to obyczaj. Jak bardzo różni się sposób postrzegania architektury w krajach innych niż Polska? Jak dalece zmienia się Pański design, kiedy pracuje Pan za granicą? A może jednak dzisiejsza architektura jest już „międzynarodowa”?

Obok funkcjonalnych, ekonomicznych i technicznych warunków ramowych inwestycji budowlanej, w naszym procesie planowania projektu ważną rolę odgrywają aspekty kontekstowe.

Jakich klientów Pan preferuje? Takich, którzy mają dokładne wyobrażenie o tym, jak powinien wyglądać projekt, czy tych, którzy mniej lub bardziej dają Panu wolną rękę?

Klientów, którzy dokładnie wiedzą czego chcą, ale nie mają na to gotowego rozwiązania.

Architektura już od tysięcy lat jest stałym elementem ludzkiej siły twórczej.

Jakie są Pana zdaniem podstawowe elementy architektury? Jakie zadania ma ona do spełnienia?

Przede wszystkim powinna spełniać podstawowe wymagania: musi chronić od warunków atmosferycznych i zapewniać odpowiednią przestrzeń dla funkcjonalnego przeznaczenia budynku.

Ponadto, musi stanowić część środowiska miejskiego lub krajobrazowego.

Musi spełniać kompleksowe wymogi w zwięzłej formie i odpowiednim stanie realizacji technicznej.

Podobnie jak muzyka, architektura posiada wiele różnych „gatunków”.

Z jakim „gatunkiem” lub stylem budownictwa czuje się Pan najbardziej związany? Jaki budynek XXI wieku w tym stylu uważa Pan za wybitny?

Istnieje wiele przykładów znakomitych budowli, wyróżniających się tym, że są w stanie przekształcić kompleksowe warunki ramowe w przekonujące i zwięzłe rozwiązanie.

Architektura podlega ciągłym przeobrażeniom. Czy może Pan nam powiedzieć, jak będzie wyglądała architektura kolejnych 50 lat?

Zmianie ulegnie oczywiście sposób planowania, zostanie udoskonalona produkcja domów i podwyższone niektóre wymogi, jednak architektura również za 50 lat zachowa swoje zasadnicze cechy.

Sie haben den Wettbewerb für die Willy-Brandt-Schule in Warschau gewonnen, können Sie sich trotz der Komplikationen die es dort gab und evtl. noch gibt weitere Projekte im Nachbarland vorstellen?

Zunächst einmal ist es eine sehr bereichernde Erfahrung, in unserem Nachbarland Polen tätig sein zu können.

Wir haben hier von Anfang an ein großes Interesse und eine große Hilfsbereitschaft von polnischer Seite erfahren. Die Möglichkeit einer Beteiligung an weiteren Projekten in Polen würde uns freuen, zumal wir mit unseren polnischen Partnern inzwischen über ein sehr professionelles und sympathisches Netzwerk verfügen.

Welchen Eindruck haben Sie von Polen bzw. Warschau gewonnen?

Unsere Eindrücke von Polen beziehen sich im Wesentlichen auf die Städte Warschau und Breslau. Bei aller Verschiedenheit haben uns beide Städte vor allem mit einer sehr vitalen und optimistischen Auf bruchsstimmung beeindruckt.

In Polen hat sich seit der Wende einiges getan. Spiegelt sich das in ihren Augen auch in der Architektur wider? Zeichnen sich hierbei auch architektonische Trends ab, die in Deutschland in eine andere Richtung gehen?

Die dynamischen Veränderungen der letzten Jahrzehnte sind sowohl im Stadtbild als auch in der Architektur ablesbar.

Das Spektrum erstreckt sich von sehr aufwendigen und anspruchsvollen Stadtsanierungen bis hin zu sehr profanen Bauten des schnellen Profits. Letztere bleiben leider häufig hinter den Qualitätsstandards der historischen Stadtbilder und Möglichkeiten polnischer Handwerksfertigkeiten zurück. Spezifisch polnische Trends, die sich grundsätzlich vom Bauen in Deutschland unterscheiden, konnten wir nicht ausmachen.

Andere Länder andere Sitten. Wie stark unterscheidet sich das Verständnis für Architektur auch in anderen Ländern außer Polen? Inwiefern verändert sich ihr Design wenn Sie im Ausland arbeiten? Oder ist die Architektur heutzutage weitestgehend „Internationalisiert“?

Neben funktionalen, wirtschaftlichen und technischen Rahmenbedingungen der Bauaufgabe spielen in unseren Gestaltungsüberlegungen kontextuelle

41

Aspekte eine wichtige Rolle. Dies ist einerseits der Umgang mit ortspezifischen Besonderheiten wie die bauliche Umgebung oder die Topographie des Ortes.

Zum anderen kann dies die Verwendung regionaler Materialien oder der Einsatz handwerklicher Fertigkeiten sein. Insofern haben unsere Projekte in der Regel einen spezifischen Ortsbezug. Das Bauen im Ausland an sich hat keinen besonderen Einfluss auf unsere Gestaltung.

Welche Kunden sind ihnen lieber? Kunden die eine sehr genaue Vorstellung haben von dem wie das Projekt aussehen soll, oder Kunden die ihnen mehr oder weniger absolut freie Hand lassen?

Kunden die genau wissen, was sie wollen, ohne dabei schon die Lösung zu kennen.

Architektur ist schon seit tausenden von Jahren fester Bestandteil der Menschlichen Schaffenskraft. Was sind für Sie die elementaren Bestandteile der Architektur? Welche Aufgaben hat sie zu erfüllen?

Erst einmal hat sie alle elementaren Anforderungen zu erfüllen, sie muss Schutz vor Wind und Wetter bieten und das räumliche Potenzial für die gewünschte funktionale Widmung zur Verfügung stellen. Darüber hinaus muss sie sich als Teil eines städtischen oder landschaftlichen Umfeldes begreifen. Sie muss ein komplexes Anforderungsprofil in einer prägnanten Form, in einer angemessenen technischen Umsetzung erfüllen.

Architektur hat ähnlich wie Musik viele verschiedene „Genre“. Welchem „Genre“ oder Bauart fühlen Sie sich am meisten verbunden? Welche Gebäude dieser Art des 21. Jahrhunderts halten Sie diesbezüglich für herausragend?

Es gibt viele Beispiele herausragender Bauten, die sich dadurch auszeichnen, dass sie in der Lage sind, komplexe Randbedingungen in eine überzeugende und prägnante Lösung zu überführen.

Architektur unterliegt einem stetigen Wandel. Können Sie uns einen Ausblick geben, wie die Architektur der nächsten 50 Jahre aussieht?

Natürlich ändern sich die Bearbeitung der Planung, die Produktion der Häuser und einige Anforderungen werden weiterentwickelt, doch die Architektur wird auch in 50 Jahren ihre grundsätzlichen Eigenschaften besitzen.

42

RAPORT Wi RAPPORT Wi W postępowaniach poniżej progów UE, w analogicznych okresie czasu, oferty firm z Niemiec zostały wybrane w ok.

200 postępowaniach (stanowi to ok. 0,2% wszystkich zamówień). Niestety UZP nie posiada danych wskazujących, jaka liczba wykonawców z Niemiec ubiegała się o polskie zamówienia publiczne.

Jacek Sadowy

Około 2,7% przetargów publicznych w 2013 r. wygrały firmy zagraniczne Ausländische Unternehmen gewinnen ca. 2,7 Prozent der öffentlichen Ausschreibungen im Jahr 2013 Od stycznia do sierpnia br. w trybie przetargu podlegającego polskiemu prawu zamówień publicznych w 287 przypadkach wybrano wykonawcę z Niemiec – podaje Urząd Zamówień Publicznych (UZP). To jednak wciąż niewielki odsetek przetargów. Ogółem firmy zagraniczne były wybierane w ok. 2,7% postępowań – mówi Jacek Sadowy, prezes UZP. Von Januar bis August des laufenden Jahres wurde in 287 Auftragsvergaben der nach dem polnischen Vergabegesetz durchgeführten Vergabeverfahren ein Auftragnehmer aus Deutschland ausgewählt – informiert das polnische Vergabeamt. Dieser Anteil an Vergabeverfahren ist allerdings immer noch gering. In circa 2,7 Prozent der Verfahren erhielten ausländische Unternehmen den Zuschlag – erklärt Jacek Sadowy, Präsident des polnischen Vergabeamtes.

Czy katalog wymogów architektonicznych przewidzianych przez przepisy dotyczące zamówień publicznych kurczy się, czy powiększa?

Prawo zamówień publicznych nie reguluje kwestii dotyczących wymogów architektonicznych. Wymogi tego typu określa ustawa Prawo budowlane i akty wykonawcze do niej.

Czy na firmy realizujące zamówienia publiczne w Polsce nakładane są szczególne regulacje związane z ekologią i ochroną środowiska?

Ustawa Prawo zamówień publicznych odnosi się do kwestii środowiskowych w regulacji dotyczącej kryteriów oceny ofert. Przepis ten daje uprawnienie zamawiającemu do skorzystania przy

wyborze oferty najkorzystniejszej z kryterium zastosowania najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko. Ponadto, przy dokonywaniu zakupu określonych samochodów powstaje zobowiązanie do opisu przedmiotu zamówienia w sposób uwzględniający minimalizację zużycia energii, emisji dwutlenku węgla i zanieczyszczeń lub ustalenia kryteriów oceny ofert zawierających wskazane elementy.

Niezależnie od regulacji Prawa zamówień publicznych, dających uprawnienie lub zobowiązujących zamawiających do określonych działań, wszystkie podmioty działające na rynku polskim (nie tylko w zakresie zamówień publicznych) muszą przestrzegać przepisów prawa, w tym

regulacji wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska oraz powiązanych z nią aktów wykonawczych.

Jak duże jest zainteresowanie realizacją zamówień publicznych w Polsce ze strony firm niemieckich?

Urząd Zamówień Publicznych dysponuje danymi wynikającymi z ogłoszeń o udzieleniu zamówienia, informującymi o liczbie wykonawców, których oferty wybrano. W przypadku zamówień o wartościach powyżej tzw. progów unijnych, polscy zamawiający w 2013 r. (do końca sierpnia) wybrali oferty firm z Niemiec w 87 postępowaniach (ok. 0,5% ogółu postępowań). Ogółem firmy zagraniczne były wybierane w ok. 2,7% tego typu postępowań.

Schrumpft oder wächst der Katalog der architektonischen Anforderungen, die in den Vorschriften über öffentliche Ausschreibungen vorgesehen sind?

Die Bestimmungen über architektonische Anforderungen sind nicht im Vergabegesetz, sondern im Baugesetzbuch und in dessen Ausführungsvorschriften enthalten.

Müssen Unternehmen, die öffentliche Aufträge in Polen ausführen, besondere Bestimmungen bezüglich Ökologie und Umweltschutz erfüllen?

Auf Umweltfragen bezieht sich das polnische Vergabegesetz in der Bestimmung über die Kriterien der

Angebotswertung. Diese Bestimmung berechtigt den Auftraggeber, bei der Auswahl des günstigsten Angebots das Kriterium der besten verfügbaren Techniken bezüglich der Einwirkung auf die Umwelt anzuwenden. Des Weiteren wird bei der Beschaffung bestimmter Kraftfahrzeuge die Verpflichtung auferlegt, den Auftragsgegenstand unter Berücksichtigung der Minimierung von Energieverbrauch sowie Emissionen von Kohlendioxid und Verunreinigungen zu beschreiben oder Kriterien der Angebotswertung anhand dieser Komponenten festzulegen.

Unabhängig von den Bestimmungen des polnischen Vergabegesetzes, die den Auftraggeber Berechtigungen erteilen oder zu bestimmten Handlungen verpflichten, müssen alle am polnischen Markt operierenden Unternehmen die Rechtsvorschriften (nicht nur im Bereich öffentlicher Aufträge) beachten, unter anderem die Bestimmungen des polnischen Umweltschutzgesetzes und die Ausführungsvorschriften zu diesem Gesetz.

Wie groß ist das Interesse an der Ausführung öffentlicher Aufträge in Polen seitens deutscher Unternehmen?

Das polnische Vergabeamt verfügt über Angaben aus Bekanntmachungen zu Auftragsvergaben, die über die Anzahl der Auftragnehmer informieren, die einen Zuschlag erhielten. Bei Ausschreibungen oberhalb der EU-Schwellenwerte haben polnische Auftraggeber im Jahr 2013 (bis Ende August) in 87 Vergabeverfahren (circa 0,5 Prozent) die Angebote von Unternehmen aus Deutschland gewählt. Insgesamt erhielten ausländische Unternehmen in circa 2,7 Prozent dieser Vergabeverfahren den Zuschlag.

In Verfahren unterhalb der EU-Schwellenwerte wurden in demselben Zeitraum Unternehmen aus Deutschland in circa 200 Vergabeverfahren gewählt (was einem Anteil von circa 0,2 Prozent an allen Vergaben entspricht).

Leider stehen dem polnischen Vergabeamt keine Angaben zur Anzahl der Unternehmer aus Deutschland zur Verfügung, die sich um einen öffentlichen Auftrag beworben haben.

44

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi podwórek, jak tworzeniu wystaw i prowadzeniu szerokiego dyskursu dotyczącego jakości przestrzeni publicznej.

Ewa Porębska

Architektura w Polsce ma swój dobry okres Gute Zeiten für die Architektur in Polen W ostatnim czasie zbudowano wiele znaczących, dużych inwestycji, które wpłyną na wizerunek miast. Deficyty dotyczą tempa rewitalizacji zaniedbanych fragmentów miast – mówi Ewa Porębska, redaktor naczelna miesięcznika Architektura-murator.

In letzter Zeit wurden zahlreiche bedeutende Großinvestitionen realisiert, die das Image der Städte prägen. Investitionsdefizit besteht jedoch bei der Revitalisierung vernachlässigter städtischer Gebiete – erklärt Ewa Porębska, Chefredakteurin von Architektura Murator.

Trendy w architekturze, podobnie jak wykorzystywane technologie, podlegają nieustannym zmianom. W jakim kierunku podąża obecnie branża architektoniczna w Polsce?

Architektura w Polsce ma swój dobry okres – w ostatnim czasie zbudowano lub jest w realizacji wiele znaczących, dużych inwestycji, które niewątpliwie wpłyną na wizerunek nie tylko poszczególnych ulic, dzielnic, lecz także całych miast. Świetnym przykładem jest tu Bydgoszcz.

Zbudowana pod koniec lat 90. siedziba BRE-banku (autorstwa zespołu Bulanda Mucha Architekci), stała się nie tylko nową miejską ikoną, lecz także wyznacznikiem ambicji władz miasta i lokalnej społeczności. Kolejne udane

i akceptowane społecznie realizacje– przystań miejska (autorzy APA Rokiccy) i ukończona, co prawda po wielu latach od rozpoczęcia inwestycji, Opera Nova (Autorska Pracownia Architektoniczna Józef Chmiel) zmieniają jakość życia tego miasta.

Ale liczą się nie tylko wielkie inwestycje. Tak jak w architekturze światowej, tak i u nas pojawiają się oddolne działania, inicjowane przede wszystkim przez młodych architektów i aktywistów (Odblokuj, Napraw sobie miasto, Centrala, Instytut Architektury, Centrum Architektury i inne), skierowane do lokalnych społeczności. Polega to zarówno na porządkowaniu otoczenia – np. zaniedbanych

Wielu architektów podkreśla źródła swoich inspiracji.

Czy istnieją takie wydarzenia/przedmioty, które także dla Pani odgrywają szczególną rolę? Czy jest artysta, architekt, którego określiłaby Pani mianem swojego mentora?

Wielkie wrażenie zrobiła na mnie przed laty pierwsza wizyta w pawilonie Miesa van der Rohe w Barcelonie. Do dziś ten niewielki obiekt pozostaje dla mnie symbolem piękna w architekturze; przykładem jak skala, kompozycja płaszczyzn, jakość i faktura materiałów mogą ze sobą współgrać.

A jeśli chodzi o mentora? Trudno wskazać jednego. Miałam to szczęście, że spotkałam wielu bardzo interesujących ludzi.

Dużo zawdzięczam architektowi Andrzejowi Krzesińskiemu, który był w czasie moich studiów asystentem na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej i poświęcił mnóstwo czasu na dyskusje ze mną, zachęcił do uczestnictwa w seminarium prowadzonym na Uniwersytecie Warszawskim przez antropologa, profesora Andrzeja Wiercińskiego.

To były rozmowy o architekturze w bardzo szerokim kontekście kulturowym.

Z kolei ostatnio, w trakcie obrad jury European Union Mies van der Rohe Award, spotkanie z Pedro Gadanho, kuratorem architektury współczesnej w MOMA w Nowym Jorku, stało się inspiracją do uważniejszego przyglądania się nowym trendom i młodym architektonicznym pracowniom na świecie.

Czy uważa Pani, że względy ekologiczne powinny odgrywać kluczową rolę dla przyszłych projektów architektonicznych?

Poprzez zaprojektowanie energooszczędnego i ekologicznego Masdar City Sir Norman Davis zaprezentował obraz „miasta przyszłości”. Czy uważa Pani, że zapoczątkowana przez niego idea powinna być rozwijana, a podobne przedsięwzięcia realizowane również w innych częściach świata?

Względy ekologiczne to dziś jeden z oczywistych, powszechnie respektowanych elementów projektowania. Ale architektura to dziedzina zbyt złożona, by powiedzieć że jeden czynnik, nawet tak istotny, jest dla niej kluczowy.

Jeżeli zaś chodzi o Masdar City – to niewątpliwie pionierski, eksperymentalny projekt, taka budowa nowego, samowystarczalnego energetycznie miasta w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Ale powielanie podobnych pomysłów?

Mamy zbyt wiele problemów (także natury ekologicznej) w istniejących miastach, problemów, które trzeba nauczyć się rozwiązywać na co dzień, dostosowując zabudowę i przestrzeń publiczną do współczesnych potrzeb i wymogów.

Jest Pani członkiem jury wybierającego laureatów prestiżowej nagrody w dziedzinie architektury im. Miesa van der Rohe.

Jakie cechy/elementy prac konkursowych są kluczowe podczas oceny przez ekspertów? Czy któryś z projektów szczególnie Panią zaskoczył?

Nagroda im. Miesa van der Rohe, będąca oficjalną nagrodą Unii Europejskiej, służy promocji najlepszych wzorców współczesnej architektury. Takiej, która szanując zastane historyczne i krajobrazowe otoczenie, oddaje jednocześnie istotę współczesności i wprowadza nowe elementy do dyskursu

45

o wartościach kulturowych i środowisku życia człowieka.

Jest więc ta nagroda poszukiwaniem najważniejszych symboli i innowacji w europejskiej architekturze.

Dzięki funkcjonowaniu Fundacji Mies van der Rohe powstaje też swego rodzaju archiwum. W ciągu 25 lat od ustanowienia wyróżnienia, do nagrody nominowano około 2500 obiektów – wszystkie je można zobaczyć na specjalnie dedykowanej stronie internetowej fundacji.

W tegorocznej edycji zwyciężyła Sala koncertowa i centrum konferencyjne w Rejkiawiku (autorzy: Batteríid architects; Studio Olafur Eliasson; Henning Larsen Architects); ale sądzę że dla wszystkich, nawet członków jury, zaskoczeniem było, iż wśród wybranych przez nas 5 finalistów znalazły się aż trzy przestrzenie publiczne: wielofunkcyjny obiekt z halą targową w Gandawie (autorzy: Robbrecht en Daem architecten; MarieJosé Van Hee architecten), przestrzeń publiczna Superkilen w Kopenhadze (autorzy: TOPOTEK1; SUPERFLEX; BIG Bjarke Ingels Group) oraz Metropol Parasol w Sewilli (m.in. tarasy widokowe z systemem ścieżek, restauracja, Muzeum; autorzy: J. Mayer H. Architects, Jürgen Mayer-Hermann).

Dlaczego zaskoczeniem? Bo do tej pory raczej nie nagradzano w tym konkursie przestrzeni publicznych. Taki wybór świadczy, jak ważną rolą odgrywa w dzisiejszej Europie ten aspekt architektury.

Czy we współczesnej architekturze niemieckich miast dostrzega Pani elementy, które mogłyby służyć jako inspiracja dla rozwiązań architektonicznych w Polsce?

Architektura w Niemczech jest na bardzo wysokim, światowym poziomie i trudno w kilku zdaniach wymienić wszystkie istotne obiekty. Niewątpliwie plan zagospodarowania Berlina, który powstał po zjednoczeniu Niemiec, jest modelowym przykładem działania urbanistycznego, w którym nie tylko brały udział władze miasta i architekci, ale także mieszkańcy, masowo uczestniczący w konsultacjach.

Dzięki temu mieli realny wpływ na wygląd swojego miasta.

Ważnym wzorcem może być także masowa modernizacja bloków z wielkiej płyty w Niemczech – ten problem w Polsce wciąż jeszcze czeka na szersze rozwiązania.

Czego brakuje w polskiej architekturze? Jakie zmiany w polskiej branży architektonicznej chciałaby Pani zaobserwować w nadchodzących latach?

Przede wszystkim szybszej rewitalizacji zaniedbanych fragmentów miast. Większej dbałości o krajobraz.

Więcej społecznego myślenia. Ale to przecież dotyczy nie tylko architektury.

Die Trends in der Architektur sowie die eingesetzten Technologien unterliegen ständigen Veränderungen.

In welche Richtung geht die Architekturbranche in Polen?

Jetzt sind in Polen gute Zeiten für die Architektur – in letzter Zeit wurden und werden immer noch zahlreiche bedeutende Großprojekte realisiert, die zweifellos das Image nicht nur der einzelnen Straßen und Stadtteile, sondern auch ganzer Städte prägen. Als ausgezeichnetes Beispiel in diesem Bereich ist Bydgoszcz zu nennen. Die Ende der 90er Jahre errichtete Firmenzentrale der BRE Bank (ein Entwurf von Bulanda Mucha

46

RAPORT Wi RAPPORT Wi

Architekci) ist nicht nur neue städtische Ikone geworden, sondern auch für die städtischen Behörden und die lokale Bevölkerung eine Determinante des Ehrgeizes. Gute und von der Bevölkerung akzeptierte Ausführungen sind außerdem – die städtische Anlegestelle (Entwurf von APA Rokiccy) und das nach vielen Baujahren fertig gestellte Opernhaus Opera Nova, (Entwurf von Autorska Pracownia Architektoniczna Józef Chmiel), als Bauten, die die Lebensqualität dieser Stadt verändern.

Aber nicht nur Großvorhaben sind maßgebend. Wie in der Architektur weltweit, gibt es auch bei uns Initiativen von

und mir empfohlen hat, an dem von dem Anthropologen, Professor Andrzej Wierciński, geführten Seminar an der Universität Warschau teilzunehmen. Das waren Gespräche über Architektur in einem sehr breiten kulturellen Kontext.

Auch letztens bei den Verhandlungen der Jury der European Union Mies-van-der-Rohe-Award war das Treffen mit Pedro Gadanho, dem Kurator für zeitgenössische Architektur der MOMA in New York, eine Inspiration für mich, die neuen Trends und die jungen Architekturbüros auf der Welt genauer kennen zu lernen.

Względy ekologiczne to dziś jeden z oczywistych, powszechnie respektowanych elementów projektowania. Ale architektura to dziedzina zbyt złożona, by powiedzieć że jeden czynnik, nawet tak istotny, jest dla niej kluczowy. Ökologische Belange sind heutzutage eines der selbstverständlichen und allgemein akzeptierten Planungselemente. Architektur ist jedoch ein zu komplexer Wissensbereich, um sagen zu können, dass einer Komponente, auch wenn sie sehr wichtig ist, eine Schlüsselrolle zukommt. unten, die vor allem junge Architekten und Aktivgruppen ergreifen, mit denen die lokale Bevölkerung angesprochen wird (zum Beispiel solche wie: Blockade frei, Repariere deine Stadt, Zentrale, Architekturinstitut und Architekturzentrum).

Diese Projekte umfassen Maßnahmen wie Verbesserung des Wohnumfeldes, beispielsweise vernachlässigter Innenhöfe, Organisieren von Ausstellungen und umfangreicher Diskurs über die Qualität des öffentlichen Raums.

Viele Architekten beziehen sich auf die Quellen ihrer Inspirationen. Gibt es Ereignisse oder Gegenstände, die für Sie eine besondere Rolle spielen? Können Sie sagen, dass ein Künstler oder Architekt Ihr Mentor ist? Äußerst beeindruckend war für mich meine erste Besichtigung des Mies-van-der-Rohe-Pavillons in Barcelona. Bis heute noch ist für mich dieses kleinere Bauwerk ein Symbol für Schönheit in der Architektur, ein Beispiel, wie Maße, Flächengestaltung, Materialqualität und -struktur eine zusammenspielende Einheit bilden können.

Und ein Mentor? Es ist schwer, eine einzige Person zu nennen. Ich hatte das Glück, viele interessante Menschen kennenzulernen.

Viel verdanke ich dem Architekten Andrzej Krzesiński, der bei meinem Studium an der Technischen Universität Warschau Assistent an der Fakultät für Architektur war und mir viel Zeit gewidmet hat, mit mir Diskussionen geführt

Sind Sie der Meinung, dass ökologische Belange eine Schlüsselrolle in künftigen Architekturprojekten spielen sollten? Mit der Planung von Masdar City nach Belangen der Energieeffizienz und Ökologie hat Sir Norman Davis die Gestalt einer „Zukunftsstadt“ vorgestellt. Sind Sie der Auffassung, dass diese Idee weiterentwickelt werden sollte und ähnliche Projekte auch an anderen Standorten der Welt realisiert werden sollten? Ökologische Belange sind heutzutage eines der selbstverständlichen und allgemein akzeptierten Planungselemente. Architektur ist jedoch ein zu komplexer Wissensbereich, um sagen zu können, dass einer Komponente, auch wenn sie sehr wichtig ist, eine Schlüsselrolle zukommt.

Masdar City ist natürlich ein zukunftsweisendes Modell, eine in den Vereinigten Arabischen Emiraten neu errichtete Stadt mit Energieselbstversorgung. Ist eine Vervielfältigung ähnlicher Ideen sinnvoll? Wir haben zu viele Probleme (auch in ökologischer Hinsicht) in bestehenden Städten, also Probleme, die alltäglich gelöst werden müssen, indem die Bausubstanz und der öffentliche Raum an die gegenwärtigen Bedarfe und Anforderungen angepasst werden.

Sie sind Mitglied der Jury, die die Preisträger für den renommierten Mies-van-der-Rohe-Architekturpreis auswählt. Welche Merkmale und Elemente der Wettbewerbswerke haben bei der Bewertung durch die

Fachleute Schlüsselbedeutung? War eines der Projekte für Sie eine besondere Überraschung?

Der Mies-van-der-Rohe-Preis ist ein Preis der Europäischen Union, der herausragende Beispiele der zeitgenössischen Architektur würdigt. Er zeichnet Architekturen aus, deren Konzepte die Einbindung von vorgefundenen historischen landschaftlichen Gegebenheiten sicherstellen, die gleichzeitig aktuellen Anforderungen gerecht werden und zukunftsweisend sind, indem neue Elemente zum Diskurs über Kulturwerte und das Lebensumfeld der Menschen vorgeschlagen werden.

Somit verkörpert dieser Preis die Suche nach den wichtigsten Symbolen und Innovation in der europäischen Architektur.

Dank der Stiftung Mies van der Rohe entsteht aber auch ein einzigartiges Archiv. Seitdem der Preis vor 25 Jahren ins Leben gerufen wurde, wurden rund 2.500 Werke für den Preis nominiert, über die man sich auf einer der Preisverleihung gewidmeten Website der Stiftung informieren kann.

Preisträger der diesjährigen Ausgabe ist die Konzerthalle und das Konferenzzentrum in Reykjavík (Entwurfsverfasser: Batteríid architects; Studio Olafur Eliasson; Henning Larsen Architects); doch ich glaube, dass es für alle, auch die JuryMitglieder, eine Überraschung war, dass unter den von uns ausgewählten 5 Finalisten drei Werke über öffentliche Räume waren: das multifunktionale Objekt mit der Markthalle in Gent (Entwurfsverfasser: Robbrecht en Daem architecten; MarieJosé Van Hee architecten), der öffentliche Raum Superkilen in Kopenhagen (Entwurfsverfasser: TOPOTEK1; SUPERFLEX; BIG Bjarke Ingels Group) und Metropol Parasol in Sevilla (u.a.

Aussichtsterrassen mit Wegesystem, Restaurant und Museum; Entwurfsverfasser: J. Mayer H. Architects, Jürgen MayerHermann). Warum war das eine Überraschung? Bisher wurden in diesem Wettbewerb keine öffentlichen Räume ausgezeichnet.

Diese Auswahl zeugt davon, wie wichtig dieser Aspekt der Architektur im heutigen Europa ist.

Sehen Sie in der zeitgenössischen Architektur der deutschen Städte Elemente, die als Inspiration für architektonische Lösungen in Polen dienen könnten?

Die Architektur in Deutschland ist auf einem sehr hohen Weltniveau und es ist schwer, in einigen Sätzen alle wichtigen Objekte zu nennen. Zweifellos ist der Raumordnungsplan von Berlin, der nach der Wiedervereinigung Deutschlands entwickelt wurde, ein Modellbeispiel für städtebauliche Maßnahmen, an dessen Ausarbeitung nicht nur die Behörden der Stadt und Architekten, sondern auch Bewohner der Stadt beteiligt waren, deren zahlreiche Vertreter an den Konsultationen teilgenommen haben. Dadurch konnten sie tatsächlich auf das Aussehen ihrer Stadt Einfluss nehmen.

Ein wichtiges Muster kann auch die umfangreich durchgeführte Modernisierung der Plattenwohnbauten in Deutschland sein, denn in diesem Themenfeld gibt es in Polen noch keine allgemein anwendbaren Lösungen.

Was fehlt in der polnischen Architektur? Welche Änderungen in der polnischen Architekturbranche möchten Sie in den kommenden Jahren verfolgen?

Vor allem eine schnellere Revitalisierung vernachlässigter städtischer Gebiete. Eine sorgsamere Einbettung in das Landschaftsbild. Mehr soziales Denken. Das bezieht sich aber nicht nur auf die Architektur.

48

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi Często słychać narzekania na architekturę powojenną w Polsce.

Jaka jest Pana opinia, poprawiać, zostawić czy burzyć?

Można chyba tylko poprawiać lub pozostawić, bo okazji do burzenia jest mało. Rzeczywiście w ostatnich latach powstało wiele obiektów o wątpliwych walorach architektonicznych, ale problem naszej przestrzeni jest szerszy i nie wynika tylko z jakości pojedynczych obiektów. To problem gospodarowania przestrzenią, której nie szanujemy, bo nie uznajemy jej jako wspólne dobro.

Wolność oznacza dowolność i widać to najlepiej po wszechobecnej w naszej przestrzeni reklamie.

Marcin Sadowski

Jest lepiej Es wird besser Technologicznie dogoniliśmy już kraje zachodnie. Ale wciąż, szczególnie w zamówieniach publicznych, myślenie o jakości architektury, jako o elemencie kreującym jakość naszego życia, jest mało obecne. Rządzi kryterium najniższej ceny, nie jakości – mówi Marcin Sadowski, wspólnik w pracowni JEMS Architekci. „Technologisch haben wir den Rückstand gegenüber den westlichen Ländern aufgeholt. Aber immer noch wird die Architekturqualität als ein unsere Lebensqualität beeinflussendes Element besonders bei der Vergabe öffentlicher Aufträge zu wenig beachtet. Vorherrschendes Kriterium ist der geringste Preis und nicht die Qualität”, sagt Marcin Sadowski, Mitinhaber des Architektenbüros JEMS Architekci.

Ostatnim wielkim sukcesem Państwa pracowni architektonicznej jest wygrany konkurs na projekt nowej ambasady Polski w Berlinie.

Do konkursu zgłoszonych zostało 39 prac. Państwa projekt uznano za najlepszy pod względem wizualnym i funkcjonalnym. To doskonała reklama dla pracowni, tym bardziej, że budynek posadowiony będzie w sąsiedztwie Bundestagu i Bramy Brandenburskiej na słynnej alei Unter den Linden.

Lokalizacje jest rzeczywiście niezwykle prestiżowa. A budynki ambasad są w sposób szczególny obecne w mieście - zwracają na siebie uwagę. Należy dodać, iż w Berlinie zrealizowano wiele ambasad, które zaprojektowali znakomici architekci. Stanowią one obraz współczesnej architektury

różnych krajów. Zadanie jest więc bardzo odpowiedzialne, stanowi duże wyzwanie dla naszej pracowni.

Konkurs na projekt ambasady co prawda rozpisany został przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, ale prace będą odbywały się w Niemczech.

Czy startują Państwo z projektami również do konkursów za granicą, czy raczej w swojej pracy koncentrują się Państwo na realizacjach w kraju?

Będziemy startowali w konkursach międzynarodowych, o ile zaistnieje taka możliwość. Rynek jest jednak dość hermetyczny – wiele interesujących konkursów to konkursy zamknięte.

Konkursy krajowe, nawet otwarte dla biur zagranicznych, są nam w naturalny sposób bliższe.

Trendy w architekturze, podobnie jak wykorzystywane technologie, podlegają nieustannym zmianom.

W jakim kierunku podąża obecnie branża architektoniczna w Polsce?

Jest lepiej. Przykładów architektury wysokiej jakości jest coraz więcej.

I coraz częściej pojawiają się nie tylko w obszarach wielkich miast.

Ale, podobnie jak ma to miejsce za granicą, trudno odnaleźć wyrazisty kierunek. Sądzę że technicznie, technologicznie, dogoniliśmy już kraje zachodnie. Ale wciąż, szczególnie w zamówieniach publicznych, myślenie o jakości architektury jako o elemencie kreującym jakość naszego życia, jest mało obecne. Rządzi kryterium najniższej ceny, nie jakości.

Czy we współczesnej architekturze niemieckich miast dostrzega Pan elementy, które mogłyby służyć jako inspiracja dla rozwiązań architektonicznych w Polsce?

Inspiracji architektonicznych szuka się zawsze i wszędzie. Oglądanie realizacji innych architektów jest z pewnością częścią takich poszukiwań.

Wydaje mi się, iż dla nas, naszych władz architektonicznych przykładem może być ład przestrzenny jaki obserwujemy w niemieckich miastach. Wzorem mogły by być narzędzia planistyczne, finansowe, itp. przy pomocy których ład ten jest osiągany.

Jakiego typu obiekt chciałby Pan jeszcze zrealizować?

Projektujemy szereg obiektów publicznych i komercyjnych - mieszkaniowych i biurowych. Są to projekty o dużej skali, ale tylko takie dają nam możliwość utrzymania pracowni.

Projekty mniejsze, a nad takimi też pracujemy, zdarzają się rzadko. Ostatnio pracowałem jednak nad niewielkim domem jednorodzinnym. Ta praca dała mi bardzo dużo satysfakcji. Uważam, że dom jednorodzinny jest poważnym sprawdzianem umiejętności architekta, jego wyobraźni, odpowiedzialności, daru przekonywania inwestora. Mam nadzieję, że kiedyś będę mógł jeszcze raz do tego tematu powrócić.

Der letzte große Erfolg Ihres Architektenbüros war der gewonnene Wettbewerb für den Entwurf der neuen polnischen Botschaft in Berlin. An diesem Wettbewerb haben

39 Arbeiten teilgenommen. Ihr Entwurf wurde in visueller und funktioneller Hinsicht als bester Entwurf bewertet.

Das ist eine hervorragende Werbung für Ihr Büro, zumal das Gebäude in der Nachbarschaft des Bundestages und des Brandenburger Tors an der berühmten Allee Unter den Linden entstehen wird.

Der Standort ist tatsächlich sehr prestigeträchtig. Botschaftsgebäude nehmen in der Stadt einen besonderen Stellenwert ein und finden Beachtung.

In Berlin sind viele Botschaften nach Entwürfen herausragender Architekten gebaut worden. Sie vermitteln ein Bild von der zeitgenössischen Architektur verschiedener Länder. Diese Aufgabe ist also sehr verantwortungsvoll und stellt eine große Herausforderung für unser Büro dar.

Der Wettbewerb für den Entwurf der Botschaft ist zwar vom Außenministerium ausgeschrieben worden, aber die Arbeiten werden in Deutschland stattfinden. Werden Sie mit Ihren Entwürfen auch bei Wettbewerben im Ausland antreten oder sich mit Ihrer Arbeit eher auf Vorhaben im Inland konzentrieren?

Wir werden uns an internationalen Wettbewerben beteiligen, sofern eine solche Möglichkeit besteht. Der Markt ist jedoch fast hermetisch abgeriegelt.

In vielen interessanten Fällen handelt es sich um geschlossene Wettbewerbe.

Wettbewerbe im Inland, selbst wenn sie auch ausländischen Büros offen stehen, liegen uns natürlich mehr.

Trends in der Architektur unterliegen ähnlich wie eingesetzte Technologien einem unaufhörlichen Wandel.

In welche Richtung strebt gegenwärtig die Architekturbranche in Polen?

Es wird besser. Es gibt immer mehr Beispiele für Architektur bester Qualität.

Immer häufiger entsteht diese nicht nur in Großstädten. Ähnlich wie im Ausland fällt es jedoch schwer, eine deutliche Richtung zu erkennen. Ich denke, dass wir technisch und technologisch den Rückstand gegenüber den westlichen Ländern aufgeholt haben. Aber immer noch wird die Architekturqualität als ein unsere Lebensqualität beeinflussendes Element besonders bei der Vergabe öffentlicher Aufträge zu wenig beachtet.

Vorherrschendes Kriterium ist der geringste Preis und nicht die Qualität.

49

Oft hört man Klagen über die Nachkriegsarchitektur in Polen.

Was sollte man Ihrer Meinung nach tun? Korrigieren, einfach stehen lassen oder abreißen?

Man kann sie wohl nur korrigieren oder belassen, wie sie ist, denn zu einem Abriss gibt es selten die Gelegenheit. In der Tat sind in den letzten Jahren viele Objekte zweifelhafter architektonischer Qualität entstanden, aber das Problem unserer Raumordnung ist weitreichend und ergibt sich nicht nur aus der Qualität einzelner Objekte. Das Problem beruht auf der Nutzung des Raums, den wir nicht zu schätzen wissen, weil wir ihn nicht als Gemeingut ansehen. Freiheit bedeutet Beliebigkeit. Das erkennt man am besten an der allgegenwärtigen Werbung.

Erkennen Sie in der zeitgenössischen Architektur deutscher Städte Elemente, die als Inspiration für architektonische Lösungen in Polen dienen könnten?

Architektonische Inspirationen sucht man immer und überall. Das Studium von Projekten anderer Architekten ist mit Sicherheit Teil dieser Suche.

Mir scheint es, dass für uns und unsere für die Architektur zuständige Verwaltung die Raumordnung, die wir in deutschen Städten beobachten, ein Vorbild sein kann. Als Vorbild können auch planerische und finanzielle Hilfsmittel dienen, mit denen diese Raumordnung erreicht wird.

Welche Art von Objekt möchten Sie noch realisieren?

Wir planen eine Reihe öffentlicher und gewerblicher Wohnungsbauund Büroobjekte. Es handelt sich dabei um Großprojekte, weil nur solche uns die Möglichkeit bieten, das Büro aufrechtzuerhalten. Kleinere Projekte übernehmen wir zwar auch, aber dies kommt selten vor. Zuletzt habe ich mich jedoch mit einem kleinen Einfamilienhaus befasst. Diese Arbeit hat mir sehr viel Freude bereitet. Meiner Meinung nach ist ein Einfamilienhaus eine ernsthafte Bewährungsprobe für einen Architekten, für seine Phantasie, seine Verantwortung und sein Vermögen, den Bauherren zu überzeugen. Ich hoffe, dass ich irgendwann noch einmal ein solches Thema aufgreifen kann.

50

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi zespołu jest właśnie tworzenie miasta poprzez architekturę.

Wśród nas są pracownicy Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Dzięki ich doświadczeniom oraz zdolności przekazywania wiedzy, zespół naszych architektów potrafi szeroko spojrzeć na każdy problem.

Ewa Kuryłowicz

Tworzyć miasta przez architekturę Stadtentwicklung durch Architektur O porządkowaniu przestrzeni miejskiej, flagowych projektach pracowni Kuryłowicz & Associates, głównych determinantach pracy polskiego architekta – rozmawiamy z profesor Ewą Kuryłowicz. Über die Gestaltung des städtischen Raums, Vorzeigeprojekte des Ateliers Kuryłowicz & Associates und maßgebende Arbeitsbedingungen polnischer Architekten sprechen wir mit Ewa Kuryłowicz.

Pracownia Kuryłowicz & Associates znana jest z wielu prestiżowych projektów, jak budynki użyteczności publicznej i biurowce (VitkAc, Zielna Point, biurowiec LOTu, Focus Filtrowa, Marriott, siedziba Avonu, stacja metra Dworzec Gdański) oraz z projektowania osiedli i wilii (Marina Mokotów, EkoPark, rezydencja Ambasadora Korei).

Jakie projekty są dla pracowni szczególnie atrakcyjne?

Wszystkie projekty są dla nas atrakcyjne, dla architekta nie ma nieciekawych zadań. Obecnie m. in. pracujemy nad wieloma dużymi projektami – Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu, kończonym obecnie stadionem miejskim w Białymstoku, 155 - metrowym wieżowcem Q22 w Warszawie, Galerią Warmińską w Olsztynie, osiedlem i biurowcem Powiśle Park w Warszawie oraz nad projektami mniejszymi, ale równie interesującymi i angażującymi naszą uwagę, jak np. odżywający Ratusz

w Wilanowie. W Kuryłowicz & Associates staramy się nie dzielić poszczególnych projektów na kategorie i typy, choć przy pracy nad obiektami różnego przeznaczenia zdobywamy inne doświadczenia. Podczas tworzenia biurowca Focus przy ul. Filtrowej (1997-2001) nasza wiedza i wiedza klientów była zupełnie inna od posiadanej obecnie. Nie istniał podział biurowców na kategorie, wzorce czerpaliśmy z doświadczeń Zachodu oraz z wcześniej zrealizowanych projektów. Projekty obiektów aktualnie oddawanych do użytku (m.in. budynek wielofunkcyjny Nowy Plac Unii, biurowiec Wola Center w Warszawie, hotel Doubletree by Hilton w Łodzi) zawsze związane są z poszukiwaniem efektywnych rozwiązań w zakresie ich funkcjonalności, jednak są również zadaniem polegającym na tworzeniu miasta. Zdecydowaną większość realizowanych przez nas projektów stanowią obiekty budowane w miastach, stąd bardzo ważnym celem dla naszego

Przy okazji realizacji dużych projektów architektonicznych, jak muzea, stadiony, swoje projekty zgłaszają w Polsce biura architektoniczne z całego świata. Czy Wasza pracownia jest zainteresowana takimi projektami na świecie?

Mamy bardzo bogate doświadczenie w zakresie współpracy z zagranicznymi architektami, nie zamykamy się na tego typu współpracę. Pierwsze projekty z pracowniami z zagranicy realizowaliśmy już na początku lat 90 – przy projektowaniu fabryki Forda w Płońsku pracowaliśmy z włoskim architektem Giuliano Todeschini. W latach kryzysu, przez pewien okres projektowaliśmy dla koncernu PepsiCo, naturalnym było więc, iż naszymi partnerami byli architekci angielscy. Największym projektem realizowanym we współpracy z architektami zagranicznymi w Polsce było Muzeum Żydów Polskich, gdzie od koncepcji pokonkursowej do momentu oddania obiektu do użytku pracowaliśmy z Rainerem Mahlamäkim. Po wygranym konkursie Mahlamäki poszukiwał biura partnerskiego w Polsce i zwrócił się właśnie do Kuryłowicz & Associates, co zaowocowało bardzo dobrą współpracą. Niezbyt udanym projektem była próba współpracy z Christianem Kerezem, który zgłosił się do nas po wygranym konkursie na Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Powodem rozstania były różnice merytoryczne.

Jak wiemy, ostatecznie projekt nie został dostarczony w określonym terminie, a obecnie trwa trzecie podejście do znalezienia odpowiedniego wykonawcy.

Na swoim koncie mamy także projekty realizowane za granicą, przede wszystkim obiekty przemysłowe w Rosji. Od dłuższego czasu otrzymujemy wiele zleceń w Polsce, dlatego dysponujemy zbyt mała ilością czasu, by angażować się za granicą. Jednak stopniowo rozglądamy się za interesującymi projektami poza granicami kraju i być może zaczniemy podążać w tym kierunku.

Skądinąd, czy relikty przeszłości, upamiętniające czasy socjalizmu, należałoby wyburzyć?

W wywiadzie dla Warsaw Voice sprzed kilkunastu lat wspominałam o całkowicie zniszczonych, a mających niezwykle interesującą architekturę, starych stacjach kolejowych w Warszawie. Odświeżenie i ciekawe zaaranżowanie tych obiektów było możliwe głównie dzięki zaangażowaniu młodych architektów, czego efektem dziś są tak modne miejsca jak np. bar PKP Powiśle. Kolejnym pozytywnym przykładem zaadoptowania obiektów z czasów socjalizmu jest Gruba Kaśka, którą PepsiCo kupiło z zamiarem przerobienia na restaurację Pizza Hut. Z kolei inne budynki były wykonywane z materiałów o bardzo niskiej jakości, a ich ewentualne odnowienie lub przeniesienie okazało się właściwie niemożliwe. Uważam, że wiele ciekawych obiektów z okresu PRL przepada i tym, co powinno je chronić, jest odpowiednie ustawodawstwo dotyczące dziedzictwa, czego w Polsce brakuje. Obecnie to inwestor decyduje o przeznaczeniu obiektu, który kupuje razem z terenem, o jego ewentualnym wyburzeniu lub

51

odrestaurowaniu i zaadaptowaniu do własnych celów.

Według mnie, wartościowe obiekty – elementy dziedzictwa – powinny być kupowane przez samorządy bądź prowadzone przy nich prace restauracyjne czy adaptacyjne powinny być przez nie finansowane. Do tej pory wiele interesujących obiektów przepadło, głównie ze względu na brak jakiejkolwiek pomocy ze strony publicznej.

Architekci w Polsce skarżą się, że problemem naszego kraju jest to, iż inwestorzy z zagranicy w powstaniu nowego budynku i wnętrz widzą tylko wymiar ekonomiczny. Aspekt spójnego wizerunku, funkcjonalności, wydaje się mniej istotny. W takim razie Polska jest chyba takim projektowym eldorado, w którym nie można narzekać na brak problemów do rozwiązywania?

Występowanie różnych stylów i rozwiązań to cecha obecnych czasów i ten swoisty „misz-masz” jest właściwie wszędzie.

Są sytuacje, kiedy z przekonania o braku dostatecznego nadzoru ze strony stosownych instytucji w Polsce, wykonawcy decydują się np. na wykorzystanie tańszych materiałów o niższej jakości. Nie nazwałabym tego „projektowym eldorado”. Jest to raczej zjawisko smutne, które nie daje architektom szansy na tworzenie architektury przy wysokich budżetach. Niestandardowe i eksperymentalne projekty nie mają szans zaistnieć w Polsce. Przeszkodą są zbyt niskie budżety przeznaczane na dokumentację projektową i na cały budżet inwestycji . W Niemczech np. te środki są zdecydowanie wyższe, stąd kompleksowe działanie, w tym np. współpraca z psychologiem środowiskowym, jest stałym elementem działania wielu architektów. U nas, ze względu właśnie na niskie budżety, możliwości współpracy ze specjalistami z różnych branż są wciąż bardzo ograniczone.

W ostatnim czasie dużo mówi się o idei smart cities – inteligentnych miastach. Czy w swoich projektach realizujecie te założenia? Czy może macie własną koncepcję smart cities? Jak daleko Polsce do wykorzystywania idei smart w szeroko rozumianej architekturze?

W Polsce właściwie nie ma realizacji idei smart cities, choć podejmowane są próby stopniowego wdrażania pewnych jej aspektów. Idea smart cities jest wielopłaszczyznowa i wymaga kompleksowego zarządzania całym miastem w sposób zaawansowany technologicznie. Żadne z polskich miast nie ma wystarczającej ilości pieniędzy, które można by przeznaczyć na ten cel. Natomiast z pewnością elementem smart cities są budynki realizowane z certyfikatami LEED czy BREEAM. My również mamy w swoim portfolio projekty, którym te certyfikaty zostały przyznane, choćby oddany dopiero co Nowy Plac Unii.

Czy architekt to w obecnych czasach również dobry przedsiębiorca? Czy może jednak przede wszystkim artysta?

Jakie elementy decydują o pozycji na rynku?

W dzisiejszych czasach architekt musi być przedsiębiorcą.

Czasy romantycznego mistrza-twórcy są absolutnie za nami, choćby z uwagi na uregulowania prawne.

Nie ma możliwości, by pracownia architektoniczna funkcjonowała bez uwzględnienia elementu finansowego i marketingowego. Dobry PR jest bardzo istotny.

Przykładem może być zespół architektów pracowni WWA,

52

RAPORT Wi RAPPORT Wi

RAPORT Wi RAPPORT Wi

którzy wygrali konkurs na polski pawilon wystawiany na Expo2010 w Szanghaju. Autorami byli świeżo upieczeni absolwenci architektury, ale dzięki zdobytemu rozgłosowi obecnie bardzo dobrze prosperują. O ile starsze pokolenie nie miało możliwości korzystania z aktualnie dostępnych narzędzi marketingowych, współcześnie jest to niezbędne, zwłaszcza dla osób startujących w zawodzie. Oczywiście, musi za tym stać konkretna działalność.

uns umgesetzten Projekte handelt es sich um Bauwerke in Städten. Daher ist es ein sehr wichtiges Ziel für unser Team, Stadtentwicklung durch Architektur zu betreiben. Zu unserem Team gehören Mitarbeiter der Fakultät für Architektur der Technischen Hochschule Warschau. Dank ihrer Erfahrungen und Fähigkeit, Wissen zu vermitteln, ist unser Architektenteam in der Lage, sich jedes Problems schnell und umfassend anzunehmen.

Najlepszy klient to klient wymagający, wiedzący, czego chce, czy też taki, który daje pełną swobodę twórczą?

Idealny klient to taki, który jest gotów ponosić ryzyko razem z architektem. Zdarzają się tacy, zarówno wśród klientów prywatnych, jak i publicznych. Sytuacja, kiedy klient jest wyłącznie wymagający, nie prowadzi do dobrych rezultatów.

Każdy projekt niesie ze sobą duży element ryzyka i zawsze wymagana jest absolutna odpowiedzialność architekta.

Jeśli klient jest skłonny ponieść część tego ryzyka, jest otwarty na przeprowadzenie pewnego rodzaju eksperymentu, może otrzymać w pełni satysfakcjonujący efekt. Jednak należy pamiętać, że w zestawieniu priorytetów klientów jakość architektury absolutnie nie jest na pierwszym miejscu.

Głównymi celami są zmieszczenie się w określonym budżecie oraz dotrzymywanie terminów. Wartość architektoniczna na początku jest wartością dodaną przez architekta.

W dłuższym okresie staje się wartością rynkową i to ona sprawia, że klienci wracają z kolejnymi zleceniami.

Anlässlich der Umsetzung architektonischer Großprojekte wie Museen und Stadien reichen Architekturbüros aus der ganzen Welt ihre Entwürfe in Polen ein. Interessiert sich Ihr Büro für solche Projekte weltweit?

Wir besitzen eine sehr umfangreiche Erfahrung, was die Zusammenarbeit mit ausländischen Architekten angeht.

Einer derartigen Kooperation verschließen wir uns also nicht. Gemeinsam mit ausländischen Büros haben wir erste Projekte schon in den frühen neunziger Jahren verwirklicht.

Bei der Planung der Ford-Fabrik in Płońsk haben wir mit dem italienischen Architekten „Tadeskini” zusammengearbeitet.

In den Krisenjahren haben wir eine gewisse Zeit lang Entwürfe für den PepsiCo-Konzern erstellt, so dass unsere Partner englische Architekten waren. Das größte Projekt, das in Kooperation mit ausländischen Architekten in Polen realisiert worden ist, war das Museum der Geschichte der polnischen Juden. Von der Konzeption nach dem Wettbewerb bis zur Inbetriebnahme des Objekts haben wir mit Rainer Mahlamäki zusammengewirkt. Nach dem Gewinn des Wettbewerbs hatte Mahlamäki ein Partnerbüro in Polen gesucht und sich an Kuryłowicz&Associates gewandt, wodurch es zu einer sehr guten Kooperation gekommen ist.

Ein nicht sonderlich gelungenes Projekt war der Versuch einer Zusammenarbeit mit Christian Kerez, der sich nach dem Gewinn des Wettbewerbs für das Museum für Moderne Kunst bei uns gemeldet hatte. Grund für die Trennung waren fachliche Differenzen. Wie wir wissen, ist der Entwurf letztendlich nicht innerhalb der bezeichneten Frist eingereicht worden. Gegenwärtig läuft der dritte Anlauf, um einen geeigneten Auftragnehmer zu finden.

Verweisen können wir auch auf im Ausland realisierte Projekte, vor allem auf Industrieobjekte in Russland. Seit längerer Zeit erhalten wir viele Aufträge in Polen. Deshalb haben wir zu wenig Zeit, um uns im Ausland zu engagieren.

Jedoch schauen wir uns allmählich nach interessanten Projekten außerhalb Polens um und vielleicht werden wir in dieser Richtung aktiv werden.

Das Atelier Kuryłowicz & Associates ist für viele prestigeträchtige Projekte wie öffentliche Objekte und Bürogebäude (VitkAc, Zielna Point, LOT-Bürogebäude, Focus Filtrowa, Marriott, Sitz der Firma Avon, U-BahnStation Dworzec Gdański) sowie die Planung von Wohnsiedlungen und Villen (Marina Mokotów, EkoPark, Residenz des Botschafters von Korea) bekannt. Welche Projekte sind für Ihr Büro besonders attraktiv?

Alle Projekte sind für uns attraktiv. Für einen Architekten gibt es keine uninteressanten Aufgaben. Gegenwärtig arbeiten wir an zwei Hauptprojekten, nämlich dem Nationalen Musikforum in Breslau sowie dem gegenwärtig fertiggestellten städtischen Stadion in Białystok. Das Stadion bildet selbstverständlich ein öffentliches Gebäude, jedoch gelten ganz andere Kriterien als beispielsweise bei Bürogebäuden. Bei Kuryłowicz & Associates bemühen wir uns, die einzelnen Projekte nicht in Kategorien und Typen zu unterteilen, aber natürlich sammeln wir durch die Betreuung von Objekten mit unterschiedlichem Bestimmungszweck verschiedene Erfahrungen. Während der Errichtung des Bürogebäudes Focus an der ulica Filtrowa (1997-2001) war unser Wissen und das Wissen unserer Kunden völlig anders als das heutige. Es gab keine Unterteilung von Bürogebäuden in Kategorien. Als Vorbild dienten uns die Erfahrungen in westlichen Ländern sowie zuvor realisierte Projekte. Die Entwürfe der gegenwärtig fertiggestellten Objekte (u. a. der Multifunktions-Gebäudekomplex Plac Unii, das Bürogebäude Wola Center in Warschau, das Hotel Doubletree by Hilton in Lodsch) sind immer auch ein Ergebnis der Suche nach effektiven funktionellen Lösungen, jedoch bilden sie ebenfalls eine Aufgabe im Rahmen der Stadtentwicklung. Bei der entschiedenen Mehrheit der von

Sollte man Relikte der Vergangenheit, die an die sozialistische Ära erinnern, abreißen?

In einem Interview für die Warsaw Voice vor über einem Jahrzehnt habe ich an die vollkommen zerstörten, aber eine ungewöhnlich interessante Architektur besitzenden alten Bahnhöfe in Warschau erinnert. Die Auffrischung und interessante Gestaltung dieser Objekte ist hauptsächlich dank des Engagements junger Architekten möglich geworden. Das Ergebnis sind heute so beliebte Orte wie zum Beispiel die Bar PKP Powiśle. Ein anderes positives Beispiel für den Umbau von Objekten aus sozialistischen Zeiten ist das „Dicke Käthchen“, das PepsiCo gekauft hat, um dort ein Pizza Hut-Restaurant einzurichten. Andere Gebäude wiederum waren aus Baustoffen

mit einer sehr schlechten Qualität errichtet worden, so dass ihre eventuelle Sanierung oder Versetzung eigentlich unmöglich ist. Ich bin der Ansicht, dass viele interessante Objekte aus der Zeit der Volksrepublik verloren gehen. Sie sollten durch eine entsprechende Gesetzgebung geschützt werden, an der es in Polen fehlt. Gegenwärtig entscheidet der Bauherr über das Schicksal eines Objekts, nämlich über seinen eventuellen Abriss oder eine Restaurierung und einen Umbau für eigene Zwecke. Meiner Meinung nach sollten wertvolle Objekte von den Kommunen aufgekauft werden. Bisher sind bereits viele interessante Objekte verloren gegangen, hauptsächlich deshalb, weil es keinerlei öffentliche Hilfe gibt.

53

mancher seiner Aspekte gibt. Das Smart City-Konzept ist vielschichtig und erfordert eine umfassende Steuerung der gesamten Stadt auf eine technologisch fortschrittliche Weise.

In Polen gibt es keine Stadt, die ausreichende Finanzmittel für diesen Zweck aufwenden könnte. Ein Element einer Smart City sind mit Sicherheit Gebäude, die eine LEED- oder BREEAM-Zertifizierung durchlaufen haben. Auch wir haben Projekte betreut, denen diese Zertifikate erteilt worden sind.

Muss ein Architekt gegenwärtig auch ein guter Unternehmer sein? Oder kann er vor allem Künstler sein? Welche Elemente sind ausschlaggebend für die Marktposition?

Idealny klient to taki, który jest gotów ponosić ryzyko razem z architektem.

Ein idealer Kunde ist bereit, gemeinsam mit dem Architekten ein Risiko einzugehen.

Architekten in Polen beklagen sich, ein Problem unseres Landes sei, dass Bauherren aus dem Ausland bei der Entstehung eines neuen Gebäudes und seiner Innenräume nur die wirtschaftliche Dimension sehen würden. Der Aspekt eines kohärenten Erscheinungsbildes und der Funktionalität scheint weniger wichtig zu sein. Ist Polen also ein Eldorado für Planer, in dem man sich nicht über einen Mangel an zu lösenden Problemen beklagen kann?

Das Auftreten unterschiedlicher Stile und Lösungen ist ein Merkmal unserer Zeit und einen gewissen Mischmasch gibt es eigentlich überall. Es gibt Situationen, in denen Bauunternehmen sich z.B. zum Einsatz billigerer, aber qualitativ schlechterer Baustoffe entscheiden, weil sie davon überzeugt sind, dass es keine effektive Aufsicht seitens der zuständigen Institutionen in Polen gibt. Ich würde das nicht als „Eldorado für Planer” bezeichnen. Das ist eher ein trauriges Phänomen, das den Architekten keine Chance gibt, Architektur mit großen Budgets zu gestalten.

Atypische und experimentelle Projekte haben in Polen keine Existenzberechtigung. Ein Hindernis sind zu kleine Budgets für die Planungsunterlagen. In Deutschland stehen wesentlich mehr Mittel zur Verfügung, so dass umfassende Maßnahmen wie z. B. die Einbeziehung eines Umweltpsychologen zum Standard gehören. Bei uns sind wegen der geringen Finanzmittel die Möglichkeiten für eine Zusammenarbeit mit Spezialisten aus unterschiedlichen Branchen weiterhin sehr beschränkt.

In letzter Zeit spricht man viel von der Idee der Smart Citys, also intelligenter Städte. Berücksichtigen Sie diese Grundsätze bei Ihren Projekten? Oder haben Sie vielleicht ein eigenes Smart-City-Konzept? Wie weit ist Polen von der Nutzung der Smart-Idee in der weit verstandenen Architektur entfernt?

In Polen wird das Smart City-Konzept eigentlich nirgendwo umgesetzt, obwohl es Versuche einer schrittweisen Einführung

In der heutigen Zeit muss ein Architekt auch Unternehmer sein. Die Zeiten eines romantischen Meisters und Künstlers sind ganz klar vorbei, schon allein wegen der rechtlichen Bestimmungen. Es ist nicht möglich, dass ein Architekturbüro funktionieren kann, ohne auf Finanzen und Marketing zu achten. Ein gutes PR-Konzept ist sehr wichtig. Ein Beispiel dafür bildet das Architektenteam des Büros WWA, das den Wettbewerb für den polnischen Ausstellungpavillon auf der Expo2010 in Shanghai gewonnen hat. Es handelte sich um frisch gebackene Architekturabsolventen, die dank der erlangten Bekanntheit gegenwärtig sehr gut im Geschäft sind. Während die ältere Generation keine Möglichkeiten hatte, aktuell verfügbare Marketinginstrumente zu nutzen, ist dies in der Gegenwart unerlässlich, besonders für Berufsanfänger. Selbstverständlich muss es eine konkrete Tätigkeit als Grundlage geben.

Ist der beste Kunde ein anspruchsvoller Kunde, der weiß, was er will, oder ein Kunde, der einem völlige künstlerische Freiheit lässt?

Ein idealer Kunde ist bereit, gemeinsam mit dem Architekten ein Risiko einzugehen. Solche Fälle gibt es sowohl bei privaten als auch öffentlichen Kunden. Wenn ein Kunde ausschließlich anspruchsvoll ist, führt das zu keinen guten Ergebnissen. Jeder Entwurf besitzt ein großes Risikopotenzial.

Erforderlich ist eine absolute Verantwortung des Architekten.

Wenn der Kunde bereit ist, einen Teil dieses Risikos zu tragen, und offen für gewisse Experimente ist, kann er ein vollauf befriedigendes Ergebnis erhalten. Man muss jedoch daran denken, dass die Architekturqualität nicht an erster Stelle der Kundenprioritäten steht. Hauptziele der Kunden sind, das vorgegebene Budget nicht zu überschreiten und die Fristen einzuhalten. Der architektonische Wert ist zunächst ein vom Architekten geschaffener Mehrwert. Erst längerfristig wird er zum Marktwert und sorgt dafür, dass die Kunden einem weitere Aufträge erteilen.

54

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Spotkania Golfowe 2013

Nowe firmy członkowskie A&S MONTAGETECHNIK GMBH Budownictwo – instalacje elektryczne / Bau – elektrische Installationen www.as-mt.de ABM GREIFFENBERGER POLSKA SP. Z O.O. Innowacyjne rozwiązania napędowe / innovative Antriebslösungen www.abm-polska.pl AIRON INVESTMENT S.A. Obróbka metali / Metallverarbeitung www.airon.com.pL ALLEN & OVERY, A. PĘDZICH SP.K. Kancelarie prawne / Rechtsanwaltskanzleien www.allenovery.com BAKALARCZYK – GRUPA PROJEKTOWA Usługi projektowe / Projektdienstleistungen www.bakalarczyk.eu BANK HANDLOWY W WARSZAWIE S.A. CITI HANDLOWY Bank www.citibank.pl BENZINGER POLSKA SP. Z O.O. SPEDYCJA I TRANSPORT MIEDZYNARODOWY Transport, logistyka / Transport, Logistik www.benzinger.pl BIOGAZ TECH INTERNATIONAL GMBH Energie odnawialne / Erneuerbare Energie www.biogaz-tech.de CONJECT AG Informatyka / Informatik: Software www.conject.com DBP ADVISORS SP. Z O.O. Doradztwo podatkowe / Steuerberatung www.dbp-advisors.eu DRUK-INTRO S.A. Poligrafia / Druckereien www.druk-intro.pl ENERGY2MARKET GMBH Przemysł energetyczno-surowcowy / Energie- und Rohstoffindustrie www.energy2market.de EUROPEJSKIE CENTRUM PODATKOWE SP. Z O.O. Doradztwo podatkowe / Steuerberatung www.ecpodatkowe.pl FACHOWCY FIRMY MEYER SP. Z O.O. Doradztwo personalne / Personalberatung www.meyer-fachowcy.pl FLOTTWEG POLSKA DANIEL OLSZEWSKI Przemysł maszynowy: wirówki przemysłowe / Maschinenbauindustrie: Industriezentrifugen www.flottweg.pl

FRAIKIN POLSKA SP. Z O.O. Transport, logistyka / Transport, Logistik www.fraikin.pl FSK DEVELOPMENT SP. Z O.O. Nieruchomości/Immobilien – Development www.fskdevelopment.pl GERB SCHWINGUNGSISOLIERUNGEN GMBH & CO. KG Redukcja i odizolowanie drgań, zabezpieczenia przed ruchami sejsmicznymi / Schwingungsreduzierung, Schwingungsisolierung und Erdbebenschutz www.gerb.de HOMELIFE ONE SP. Z O.O. (HOTEL ATUT) Hotel www.hotelatut.pl HOTEL CZARNY POTOK – RESORT & SPA J.W. CONSTRUCTION HOLDING SA Hotel www./hotelczarnypotok.pl HOTEL HAFFNER SP. Z O.O. Hotel www.hotelhaffner.pl I•S•T BERNS GMBH INTERNATIONAL STEEL TRADE Przemysł metalowy / Metallindustrie www.ist-berns.de IGE+XAO POLSKA SP. Z O.O. Informatyka / Informatik – Software www.ige-xao.com.pl INSTYTUT ANALIZ IM. KAROLA GAUSSA SP. Z O.O. Konsulting organizacyjny / Organisatorisches Consulting www.iakg.pl JENTSCHURA INTERNATIONAL GMBH Kosmetyki i produkty kosmetyczne / Kosmetika und Kosmetikprodukte www.p-jentschura.com KROTRANS LOGISTICS SP. Z O.O. Transport, logistyka / Transport, Logistik www.krotrans.pl KUŹNIA TRANS MAREK KUŹNIA Transport, logistyka / Transport, Logistik www.kuznia-trans.pl L. MÖLLER LANDTECHNIK GMBH Konstrukcje metalowe w obszarze Biogazu / Metallbautechnik im Biogasbeireich www.moeller-warnstedt.de LINEA – SYSTEMY CHŁODNICZE SP. Z O.O. Przemysł maszynowy / Maschinenbauindustrie www.linea.net.pl MANFRED REINER RÖHRENUND STAHLHANDEL GMBH Przemysł metalowy / Metallindustrie www.reiner-rohre.de

MARDTEC SP. Z O.O. Kabiny łazienkowe z przeznaczeniem na statki pasażerskie / Nasszellen für den Einsatz auf Passagierschiffen www.mardtec.com MERCEDES-BENZ LEASING POLSKA SP. Z O.O. Usługi finansowe / Finanzdienstleistungen www.mercedes-benz.pl MM SYSTEMY SP. Z O.O. Przemysł metalowy / Metallindustrie www.muhr-metalltechnik.de NOWY STYL SP. Z O.O. Przemysł meblowy / Möbelindustrie www.nowystyl.com ROSSKOPF + PARTNER AG Tworzywa sztuczne / Kunststoffwaren www.rosskopf-partner.com SCHUMACHER PACKAGING SP. Z O.O. Przemysł opakowaniowy / Verpackungsindustrie www.schumacher-packaging.com SPECJALNA STREFA EKONOMICZNA STARACHOWICE S.A Specjalna Strefa Ekonomiczna / Sonderwirtschaftszone www.sse.com.pl SPEDYCJA I TRANSPORT ACROPOL SP. Z O.O. SP.K. Transport, logistyka / Transport, Logistik www.acropol.pl THE FINE FOOD GROUP POLSKA Importer win / Weinimporteur www.tffg.pl UNION KNOPF POLSKA SP. Z O.O. Przemysł tekstylny / Textilindustrie www.unionknopf.com UZDROWISKO CIEPLICE SP. Z O.O. – GRUPA PGU Hotelarstwo, gastronomia, turystyka – sanatorium / Hotels, Gastronomie, Tourismus – Sanatorium www.uzdrowisko-cieplice.pl UZDROWISKO ŚWIERADÓWCZERNIAWA SP. Z O.O. Hotelarstwo, gastronomia, turystyka – sanatorium / Hotels, Gastronomie, Tourismus – Sanatorium www.uzdrowisko-swieradow.pl WOMAK HOLDING SP. Z O.O. Nieruchomości / Immobilien www.womak.pl

55

na Podkarpaciu i w Siemianowicach Śląskich

Golftreffen 2013

im Vorkarpatenland und in Siemianowice Sla¸skie Podobnie jak w ubiegłym roku, uczestnicy tegorocznego sierpniowego spotkania golfowego na Podkarpaciu mogli wysłuchać opowieści o historii golfa od Stanisława Sroki, prezesa Klubu Golfowego w Sędziszowie Małopolskim.

Początkujący golfiści stawiali pierwsze golfowe kroki pod okiem instruktora, by wreszcie zmierzyć się w konkursie pattowania oraz konkurencjach nearest to the pin i the longest drive. Zaawansowani gracze rozegrali na 9 dołkach turniej w formacie Stroke Play netto i brutto.

Ähnlich wie im vergangenen Jahr, führte auch diesmal beim Golftreffen im Vorkarpatenland Stanisław Sroka, Geschäftsführer des Vorkarpatengolfclubs, die Teilnehmer mit viel Humor in die edle Welt des Golfsports ein. Golfanfänger konnten gemeinsam mit einem professionellen Trainer erste Schwünge wagen, um dann später am Turnier für Anfänger: Putting-Wettbewerb, Nearest to the Pin sowie the Longest Drive, teilzunehmen. Fortgeschrittene Golfspieler trugen ein 9-Löcher-Turnier aus: Strokeplay Netto und Brutto.

Tegoroczna, dziewiąta już edycja turnieju golfowego w Siemianowicach Śląskich upłynęła pod znakiem zdrowego stylu życia. Tradycyjnie rozegrany został turniej na 18 dołkach w formacie stableford brutto i netto mężczyzn, stableford netto kobiet oraz konkurencje dla poczatkujących golfistów: the nearest to the pin oraz the longest drive.

Das diesjährige, bereits neunte Golfturnier in Siemianowice Śląskie stand ganz im Zeichen des gesunden Lebensstils.

Ausgetragen wurden ein 18-Löcher-Turnier in Stableford Brutto und Netto für Männer und Stableford Netto für Frauen sowie ein Turnier für Golfanfänger: Nearest to the Pin sowie the Longest Drive.

Oprócz sportowych rozgrywek, golfiści mieli okazję do degustacji zdrowych i ekologicznych produktów. Nowością podczas tegorocznej imprezy były zabiegi kosmetyczne oraz profesjonalna rozgrzewka dla golfistów, poprowadzona przez wykwalifikowaną instruktorkę fitness.

Außer sportlicher Betätigung hatten die Golfspieler die Gelegenheit, gesunde Erzeugnisse und Öko-Produkte zu kosten. Weitere Neuheiten der diesjährigen Veranstaltung stellten kosmetische Behandlungen sowie ein professionelles Aufwärmtraining, das eine Fitness-Fachtrainerin leitete, dar.

DZIĘKUJEMY DANKE

56

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Minister gospodarki gościem AHK Polska Der Wirtschaftsminister zu Gast bei der AHK Polen

Piknik z Klimatem / Klimapicknick W ostatnią niedzielę wakacji w Warszawie odbył się Piknik z Klimatem – największa, obok Dni Ziemi, ekologiczna impreza plenerowa stolicy. Mottem tegorocznego Pikniku było hasło: Twoje życie – Twój klimat!

Piknik przyjął formułę rodzinnej imprezy – w programie znalazły się m.in. liczne quizy i rodzinne konkursy z nagrodami, warsztaty ekologiczne i plastyczne oraz wielkoformatowe gry i zawody dla najmłodszych.

ECONET POLAND prezentował się w ramach stoiska przygotowanego przez Ambasadę Niemiec w Warszawie.

Pod koniec wakacji AHK Polska zaprosiła swoje firmy członkowskie na śniadanie z wicepremierem i ministrem gospodarki Januszem Piechocińskim. Głównymi tematami spotkania w hotelu Sofitel Warsaw Victoria były zbliżające się negocjacje UE z USA w sprawie umowy o wolnym handlu, strategia wzmocnienia konkurencyjności polskiej gospodarki oraz specjalne strefy ekonomiczne. Szczególnie SSE mają w przyszłości odegrać znaczącą rolę – nie tylko w przyciąganiu inwestorów, ale także w odbudowie szkolnictwa zawodowego.

We współpracy z samorządami oraz przy wsparciu budżetu centralnego mają one bowiem tworzyć nowe miejsca kształcenia praktycznego.

Premier docenił również wagę Niemiec jako partnera gospodarczego Polski oraz wsparcie zachodniego sąsiada w promocji polskich produktów, chociażby przez współpracę przy targach CeBIT oraz ILA. Jednocześnie podkreślił jednak, że polskie firmy muszą dążyć do dywersyfikacji swoich rynków zbytu. Piechociński zapewnił również, że Polska będzie podążać niemiecką drogą polityki energetycznej.

Ende der Sommerferien hatte die AHK Polen ihre Mitgliedsfirmen zu einem Frühstück mit dem stellvertretenden Ministerpräsidenten und Wirtschaftsminister Janusz Piechociński eingeladen. Zu den Hauptthemen des Treffens im Hotel Sofitel Warsaw Victoria gehörten die näherrückenden Verhandlungen der EU mit den USA über das Freihandelsabkommen, die Strategie zur Stärkung der Wettbewerbsfähigkeit der polnischen Wirtschaft und die Sonderwirtschaftszonen. Besonders Letztgenannte sollten künftig eine wichtige Rolle spielen, nicht nur im Hinblick darauf, dass sie durch ihre Langfristigkeit Investoren anziehen, sondern auch hinsichtlich der Wiederbelebung der Berufsausbildung. Unter der Mitwirkung der Selbstverwaltungen und mit der Unterstützung des Zentralhaushalts sollten dort nämlich neue Plätze für eine praxisbezogene Bildung entstehen.

Ernest Pytlarczyk, główny ekonomista BRE BANK S.A. był gościem wrześniowego śniadania tematycznego AHK Polska. Wśród najważniejszych tematów prezentowanych podczas spotkania znalazły się m.in. zagadnienia dotyczące polityki pieniężnej głównych banków centralnych, globalnego rynku walutowego i rynku długu.

Największym zainteresowaniem cieszyły się prognozy dla gospodarki polskiej, z uwzględnieniem jej ożywienia, jak również polityki fiskalnej i monetarnej.

Ernest Pytlarczyk, Chefökonom von BRE Bank S.A., war unser Gast beim September-Frühstückstreffen. Unter den wichtigsten der angesprochenen Themen waren: die Geldpolitik von Zentralbanken sowie der globale Forex und Verschuldungsmarkt. Fragen bezüglich der polnischen Wirtschaft und ihres Aufschwungs aber auch die Fiskal-und Geldpolitik stießen auf großes Interesse bei den Teilnehmern.

Am letzten Feriensonntag fand das Warschauer Klimapicknick statt – die größte, neben dem „Tag der Erde“, ökologische Freilichtveranstaltung der Hauptstadt. Das Motto des diesjährigen Picknicks lautete: Dein Leben – Dein Klima!

Das Klimapicknick war eine Veranstaltung für die ganze Familie – das Programm enthielt unter anderem zahlreiche Quizspiele und Familienwettbewerbe mit tollen Preisen, ökologische Workshops und Kunst-Workshops sowie Spiele und Wettbewerbe für die Jüngsten.

ECONET POLAND präsentierte sich an dem Gemeinschaftsstand, der von der Deutschen Botschaft Warschau organisiert wurde.

O klastrach i współpracy bawarsko-polskiej Zum Thema Cluster und bayerisch-polnischer Zusammenarbeit

Der stellvertretende Ministerpräsident Piechociński wusste auch die Rolle Deutschlands als Wirtschaftspartner Polens, sowie die Unterstützung des westlichen Nachbars bei der Promotion polnischer Produkte, z.B. durch die Zusammenarbeit bei den Messen CeBIT und ILA, zu schätzen. Zugleich betonte er jedoch, dass polnische Firmen eine Diversifikation ihrer Absatzmärkte anstreben sollten. Der stellvertretende Ministerpräsident versicherte ebenfalls, dass er dem deutschen Weg der Energiepolitik folgen wolle.

Perspektywy ekonomiczne dla Polski i świata w roku 2014 Die wirtschaftlichen Perspektiven Polens und der Welt im Jahr 2014

57

W konferencji „Klastry jako motor innowacyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Założenia polityki klastrowej na lata 2014-2020.”, zorganizowanej przez biuro regionalne AHK we Wrocławiu, udział wzięło ok. 70 gości.

Patronat nad wydarzeniem objął konsulat Generalny Niemiec we Wrocławiu oraz Bawarskie Ministerstwo Gospodarki, Infrastruktury, Transportu i Technologii (StMWIVT). Głównym punktem programu był wykład wiceminister gospodarki, Ilony Antoniszyn-Klik na temat założeń polityki klastrowej na lata 2014-2020.

Swoimi doświadczeniami w działalności klastrów i wspieraniu polityki innowacyjnej podzielili się prof. Edward Chlebus

(klaster Cinnomatech), dr Joanna Kułdo (klaster NUTRIBIOMED), Tomasz Gondek (EIT+), Leszek Grabarczyk (NCBiR), Lilla Jaroń (Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca), dr Hubert Steigerwald (klaster Sensorik, Strategische Partnerschaft Sensorik e.V.), Heiko Barschat (klaster Mechatronik & Automotion), Maciej Szermach (BSO Prawo i Podatki), dr. Anna Tschetschetkin, i Annete Holtman (StMWIVT) oraz Marek Winkowski (Wrocławski Park Technologiczny).

An der Konferenz „Cluster als Motor der Innovation kleiner und mittlerer Unternehmen. Ansätze der Clusterpolitik in den Jahren 2014-2020”, die vom Regionalbüro in Breslau organisiert wurde, nahmen rund 70 Gäste teil.

Die Schirmherrschaft über die Konferenz übernahmen das Generalkonsulat der

Bundesrepublik Deutschland in Breslau und das Bayerische Staatsministerium für Wirtschaft, Infrastruktur, Verkehr und Technologie (StMWIVT).

Der Vortrag über die Ansätze der Clusterpolitik in den Jahren 2014-2020 von Ilona Antoniszyn-Klik, Unterstaatssekretärin im Ministerium für Wirtschaft der Republik Polen, bildete den Hauptpunkt der Konferenz. Über ihre Erfahrungen in der Cluster-Aktivität und die Förderung der Innovationspolitik informierten: Prof. Edward Chlebus (Claster Cinnomatech), Dr. Joanna Kułdo (Cluster NUTRIBIOMED), Tomasz Gondek (EIT+), Leszek Grabarczyk (NCBiR), Lilla Jaroń (Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca – Niederschlesische zwischengeschaltete Stelle), Dr. Hubert Steigerwald (Cluster Sensorik Strategische Partnerschaft Sensorik e.V.), Heiko Barschat (Cluster Mechatronik & Automotion), Maciej Szermach (Kanzlei BSO Prawo i Podatki), Dr. Anna Tschetschetkin und Annete Holtman (StMWIVT), Marek Winkowski (Wrocławski Park Technologiczny – Technologiepark Breslau).

58

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Premier Meklemburgii Pomorza-Przedniego z wizytą w Polsce

Turniej piłki nożnej AHK 2013

AHK Fußballturnier 2013 DZIĘKUJEMY DANKE

Już po raz drugi w dniu 31 sierpnia w Klubie Sinus Sport w Wilanowie odbył się Turniej Piłkarski AHK Polska.

Z uwagi na ogromne zainteresowanie zeszłorocznym turniejem postanowiliśmy powtórzyć go również w tym roku.

14 drużyn rywalizowało o największy puchar i o możliwość reprezentowania izby w międzynarodowym turnieju IGCC. W myśl motta „ Piłka nożna łączy”, turniej stanowił okazję nie tylko do sportowych emocji, ale również do nawiązania nowych kontaktów.

Nie zabrakło czasu na relaks i wspólne grillowanie.

Po ekscytujących meczach w fazie grupowej, 4 drużyny walczyły w dalszych rozgrywkach. W pierwszym półfinale drużyna Kajimy wygrała nieznacznie z drużyną firmy Festo i spotkała się w finale z drużyną Volkswagen Bank Polska, która wcześniej, w drugim półfinale pokonała drużynę Gothaer TU. Mecz o 3.miejsce zakończył się zwycięstwem Gothaer TU. Dzięki wysiłkowi całej drużyny, Kajimie udało się wyjść zwycięsko z wyrównanego pojedynku finałowego.

W trzy tygodnie później drużyny reprezentujące bilateralne izby: hiszpańską, holenderską, irlandzką, niemiecką, portugalską i szwajcarską walczyły o puchar II Turnieju IGCC. AHK Polska reprezentowały drużyny: Kajimy Poland Sp. z o.o oraz Gothaer TU. Po kilkugodzinnych piłkarskich emocjach, w finale drużyna Gothaer TU pokonała zespół izby irlandzkiej.

Gratulujemy i dziękujemy zawodnikom i kibicom!

Wiceminister pracy gościem Komisji HR Vizeminister für Arbeit und Sozialpolitik zu Gast beim HR-Ausschuss Gościem ostatniej komisji HR był Radosław Mleczko, podsekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej oraz Monika Frączek, główny specjalista Departamentu Prawa Pracy. Tematem spotkania była „antykryzysowa” nowelizacja Kodeksu Pracy, która wprowadza ruchomy czas pracy oraz umożliwia indywidualne dopasowanie godzin pracy pod kątem aktualnych potrzeb pracodawcy oraz pracownika.

Zadawane pytania uczestników dotyczyły w szczególności: harmonogramu czasu pracy, rozliczania okresów odpracowywania, a także wydłużania okresów rozliczeniowych do 12 miesięcy oraz zasad wprowadzania ruchomego czasu pracy

59

Gast des HR-Ausschusses war diesmal Radosław Mleczko, Unterstaatssekretär im Ministerium für Arbeit und Sozialpolitik, und Monika Frączek, Hauptreferentin der Abteilung für Arbeitsrecht. Thema des Treffens war die Antikrisen-Novellierung des Arbeitsgesetzbuches, die flexible Arbeitszeiten sowie eine individuelle Anpassung der Arbeitsstunden an die aktuellen Bedürfnisse des Arbeitgebers und Arbeitnehmers ermöglicht.

Die Teilnehmer stellten zahlreiche Fragen zu Arbeitszeitplan, Abrechnung der Ableistungsperioden, Verlängerung der Abrechnungsperioden auf 12 Monate und den Grundsätzen der Einführung der flexiblen Arbeitszeit.

Am 31. August 2013 fand zum zweiten Mal das Fußballturnier der AHK Polen auf dem Gelände des Sinus Sport Club in Wilanow statt. Nach dem großen Zuspruch des letzten Jahres ging das Turnier in seine Neuauflage.

Der Ministerpräsident Mecklenburg-Vorpommerns zu Besuch in Polen

14 Mannschaften spielten um den begehrten Pokal und damit die Möglichkeit die AHK Polen beim Turnier der internationalen Kammer zu vertreten.

Nach dem Motto „Fußball verbindet“ bot das Turnier nicht nur sportliche Emotionen, sondern auch die Möglichkeit neue Kontakte zu knüpfen.

In einem spannenden Turnier konnte sich 4 Teams nach der Gruppenphase durchsetzen. Kajima gewann im ersten Halbfinale knapp gegen das Festo-Team und traf im Finale auf das Team der Volkswagen Bank, welches in einem ebenfalls engen Spiel das Team der GOTHAER besiegte. Das Finale war hart umkämpft und konnte dank einer guten Mannschaftsleistung vom Team Kajima gewonnen werden.

Drei Wochen später kämpften mehrere Teams, die die spanische, holländische, irischen, deutsche, portugiesische und schweizerische bilaterale Kammern vertreten, um den Pokal des zweiten IGCC-Turniers. Die AHK Polen wurde von Kajima Poland Sp. Z o.o. und Gothaer TU vertreten. Nach mehrstündigen Fussball-Emotionen konnte im Finale das Team der Gothaer TU schließlich das Team der irischen Kammer besiegen.

Wir gratulieren und danken den Teilnehmern und Zuschauern!

Ok. 50 uczestników liczyła niemiecka delegacja przedsiębiorców i przedstawicieli władz Meklemburgii Pomorza-Przedniego, która w październiku przebywała w Warszawie. Jej członkowie wzięli udział w giełdach kooperacyjnych z polskimi firmami, zorganizowanych przez Polsko-Niemiecką Izbę Przemysłowo-Handlową oraz spotkaniach z polskimi politykami.

Delegacji przewodniczyła premier Meklemburgii Pomorza-Przedniego Erwin Sellering oraz minister gospodarki tego landu, Harry Glawe. W programie ich wizyty w Warszawie zaplanowano m. in. spotkania z marszałkiem Senatu Bogdanem Borusewiczem, ministrem Władysławem Bartoszewskim oraz wiceministrem zdrowia Krzysztofem Chlebusem i wiceministrem gospodarki Jerzym W. Pietrewiczem.

Większość uczestników delegacji stanowili przedstawiciele firm i organizacji branżowych z dziedzin energetyki i ochrony środowiska, profilaktyki zdrowia i techniki medycznej oraz z branży spożywczej. Przedsiębiorcy z Niemieć wzięli udział w całodniowych giełdach kooperacyjnych z przedstawicielami polskiego biznesu.

3 października, na zaproszenie ambasadora Niemiec Rüdigera Freiherr von Fritscha, delegacja gościła na przyjęciu z okazji Dnia Jedności Niemiec.

Rund 50 Teilnehmer stark war die deutsche Delegation von Unternehmern und Vertretern von Behörden aus Mecklenburg-Vorpommern, die im Oktober in Warschau zu Gast war. Die Delegationsmitglieder nahmen an Kooperationsbörsen mit polnischen Firmen sowie an Treffen mit polnischen Politikern teil, die von der Polnisch-Deutschen Industrie- und Handelskammer veranstaltet wurden.

Angeführt wurde die Delegation vom Ministerpräsidenten Mecklenburg-Vorpommerns, Erwin Sellering, und Harry Glawe, dem Wirtschaftsminister dieses Bundeslandes. Auf dem Warschauer Besuchsprogramm standen u.a. ein Treffen mit dem Marschall des Senats, Bogdan Borusewicz, mit Minister Władysław Bartoszewski sowie dem stellvertretenden Gesundheitsminister Krzysztof Chlebus und Jerzy W. Pietrewicz, dem stellvertretenden Wirtschaftsminister.

Die meisten Mitglieder der Delegation waren Vertreter von Firmen und Organisationen aus den Bereichen Energie und Umweltschutz, Gesundheitsvorsorge und medizinische Technologien sowie der Lebensmittelbranche. Die Unternehmer aus Deutschland hatten die Gelegenheit an ganztägigen Kooperationsbörsen teilzunehmen und dort Vertreter der polnischen Geschäftswelt zu treffen.

Am 03. Oktober nahm die Delegation auf Einladung des deutschen Botschafters, Rüdiger Freiherr von Fritsch, an einem Empfang anlässlich des Tags der Deutschen Einheit teil.

60

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Rozmowy gospodarcze NRW –Polska Wirtschaftsgespräche Nordrhein-Westfalen – Polen

W terminie 9-11 września br. gościła w Warszawie delegacja z kraju związkowego Nadrenii – Północnej-Westfalii (NRW).

Przewodniczył jej dr Günther Horzetzky, sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Energii, Przemysłu, Małych i Średnich Przedsiębiorstw i Rzemiosła landu NRW. Trzydniowy program wizyty obejmował szereg spotkań, w tym rozmowy w Ministerstwie Gospodarki z wiceministrem Dariuszem Bogdanem, spotkanie z wiceminister Grażyną Henclewską oraz spotkanie z ambasadorem Niemiec w Polsce Rüdigerem Freiherr von Fritsch.

Delegacja spotkała się z przedstawicielami firm niemieckich w Polsce – REMONDIS POLSKA SA oraz AVISTA sp. z o.o.

Poza terminami z politykami i przedsiębiorcami, delegacja odwiedziła Szkołę Główną Handlową i spotkała się z grupą polskich i niemieckich studentów.

W trzecim dniu pobytu delegacja wzięła udział w rozmowach eksperckich na temat branży ICT z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Gospodarki oraz Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji.

Wizyta delegacji NRW w Warszawie spotkała się z dużym zainteresowaniem mediów.

• Spotkanie ze studentami SGH • Treffen mit Studenten der Wirtschaftsuniversität SGH

Unter der Leitung von Staatssekretär Dr. Günther Horzetzky, verweilte im September (9.-11.09) für drei Tage eine Delegation des Bundeslandes Nordrhein-Westfalen in Warschau.

Das dreitägige Programm dieses Besuchs umfasste zahlreiche Treffen, unter anderem Gespräche im Ministerium für Wirtschaft mit dem Vizeminister für Wirtschaft Dariusz Bogdan und der Unterstaatssekretärin Grażyna Henclewska sowie ein Treffen mit dem Deutschen Botschafter in Polen Rüdiger Freiherr von Fritsch.

Zum Programm gehörte darüber hinaus ein Treffen mit Vertretern deutscher Firmen in Polen: Remondis Polska S.A. und Avista.

Minister Bieńkowska gościem Klubu Finansistów Ministerin Bienkowska zu Gast beim Finanzclub

Organisiert wurde außerdem ein Treffen mit Studenten der Wirtschaftsuniversität Warschau (SGH).

Am dritten Tag des Besuches nahm die Delegation an Expertengesprächen über die IKT-Branche unter Beteiligung von Vertretern des Ministeriums für Wirtschaft und der Polnischen Kammer für Informatik und Telekommunikation teil.

Die Delegationsreise nach Warschau stieß auf ein hohes Interesse der Medien.

• Sekretarz stanu Dr. Günther Horzetzky wraz z delegacją Nadrenii-Północnej-Westfalii w Warszawie • Staatssekretär Dr. Günther Horzetzky mit einer Delegation des Bundeslandes Nordrhein-Westfalen in Warschau

Ceny transferowe Transferpreise Zmiany w przepisach cen transferowych oraz ich wpływ na środowisko biznesowe były tematem spotkania prezentowanego przez ACC Advanced Solutions Polska Sp. z o.o.

Podczas wydarzenia przedstawione zostały m.in. źródła zmian w rozporządzeniach, ich obszary oraz hierarchie metod stosowanych przez kontrolujących. Uczestnicy dyskutowali zagadnienia związane z restrukturyzacją, usługami o niskiej wartości dodanej, jak również katalogiem wydatków akcjonariusza.

Die Vorschriftenänderungen für Transferpreise und deren Einfluss auf die Wirtschaft waren die Themen des von der ACC Advanced Solutions Polska Sp. z o.o organisierten Treffens.

Erläutert wurden unter anderem die Ursachen der Vorschriftenänderungen sowie die davon betroffenen Bereiche und Methoden, die bei Kontrollen angewendet werden. Die Teilnehmer hatten die Gelegenheit, über die Umstrukturierung, die Dienstleistungen mit niederem Mehrwert und den Kostenkatalog des Aktionärs zu diskutieren.

61

Z wizytą we wrocławskim ZOO Besuch im Breslauer ZOO Pierwsze po wakacyjnej przerwie Spotkanie Regionalne we Wrocławiu odbyło się w Ogrodzie Zoologicznym. Najnowszy projekt zoo, Afrykarium, jest dotychczas największą i najbardziej zaawansowaną technologicznie w historii ogrodu inwestycją, wartą ok. 60 mln. PLN. Wrocławski Intersystem realizuje go przy pomocy 300 pracowników. Dostawcami skomplikowanych technologii są firmy z całego świata. W lipcu 2015 r. Afrykarium pokaże nam egzotyczną florę i faunę różnych części Afryki, jak np. sawannę, Kongo oraz Madagaskar. W kompleksie mają się również znaleźć sala konferencyjna i edukacyjna, restauracja, taras widokowy oraz sklep z pamiątkami. Otwarcie zbiegnie się z jubileuszem 150-lecia powołania do życia wrocławskiego ZOO.

Fundusze europejskie 2014-2020, przyznane Polsce przez UE, były tematem spotkania z Elżbietą Bieńkowską, minister rozwoju regionalnego oraz Dariuszem Szewczykiem, zastępcą prezesa PARP. Uczestnicy Klubu Finansistów dyskutowali nt. planów inwestowania funduszy w ramach poszczególnych programów regionalnych i krajowych.

Die polnischen Investitionspläne für die, durch die Europäische Kommission gewährten Mittel für 2014-2020 waren Thema des Treffens mit der Ministerin für Regionalentwicklung Elżbieta Bieńkowska und Dariusz Szewczyk, Vize-Präsident der polnischen Agentur für industrielle Entwicklung. Die Teilnehmer des Finanzclubs analysiert die Einsatzbereiche der zur Verfügung stehenden Mittel und die Maßnahmen der regionalen und inländischen Programme zur Gewährung der zugesprochenen Fonds.

Na spotkanie AHK przybyła liczna grupa przedstawicieli firm członkowskich AHK Polska, która z dużym zainteresowaniem zwiedzała zaawansowany stan budowy. Gości oprowadzali autor koncepcji Afrykarium, prezes Zarzadu ogrodu zoologicznego, Radosław Ratajszczak oraz kierownik budowy Tomasz Mędrykiewicz.

Dziękujemy firmie Viessmann .

Das erste Regionaltreffen in Breslau nach den Sommerferien hat im Breslauer Zoo stattgefunden. Das neueste Projekt ist das Afrikarium, das in der Geschichte des Breslauer Zoos bisher größte und technologisch innovativste Investitionsvorhaben im Wert von circa 60 Millionen PLN. Realisiert wird es von dem Breslauer Unternehmen Intersystem, das bei dem Bau 300 Personen beschäftigt. Lieferanten der komplizierten Technologien sind Unternehmen aus der ganzen Welt. Im Juli 2015 werden die Besucher im Afrikarium die exotische Flora und Fauna verschiedener Regionen Afrikas, wie zum Beispiel von Savanne, Kongo und Madagaskar, besichtigen können. Zur Anlage gehören auch Konferenz- und Lehrraum, Restaurant, Aussichtsterrasse und Souvenir-Laden. Mit der geplanten Eröffnung des Afrikariums fällt das 150-jährige Jubiläum des Breslauer Zoos zusammen.

An dem AHK-Regionaltreffen haben zahlreiche Vertreter der AHK-Mitgliedsfirmen teilgenommen, die mit großem Interesse den weit fortgeschrittenen Bau des Afrikariums besichtigt haben. Die Baustellenführung haben der Autor des Konzepts für das Afrikarium, der Geschäftsführer des Breslauer Zoos, Radosław Ratajszczak, und der Bauleiter Tomasz Mędrykiewicz übernommen.

Wir danken der Firma Viessmann.

Oktoberfest 2013: Wrocław, Kraków, Sopot

Breslau, Krakau, Zoppot International Oktoberfest we Wrocławiu organizowaliśmy wspólnie z AmCham i BPCC oraz z izbami bilateralnymi ze Skandynawii, Portugalii, Belgii, Irlandii i Holandii.

We wrocławskim Arsenale zabrało się ponad 1000 gości, wśród których obecni byli m.in.: wiceminister gospodarki, Ilona Antoniszyn-Klik, minister pełnomocny Niemiec, Joachim Bleicker z Ambasady Niemiec w Warszawie, zastępczyni konsula generalnego Niemiec, Heidrun Jung, oraz Sarah Tiffin z Ambasady Wielkiej Brytanii, Ellen Germain z Konsulatu Generalnego Stanów Zjednoczonych. Nie zabrakło szefów izb: AHK Polska reprezentował Michael Kern oraz Dr. Dirk Elvermann (BASF Polska). Znana we Wrocławiu orkiestra z Niederwangen rozpoczęła Oktoberfest marszem bawarskim.

20 września 2013 po raz czwarty spotkaliśmy się na Oktoberfeście w Krakowie. Jak co roku nasi goście mogli spróbować niemieckich specjałów i bawarskiego piwa, a także uczestniczyć w tradycyjnych oktoberfestowych zabawach, takich jak siłowanie na palce czy trzymanie kufla z piwem. Wspaniałą zabawę zapewniły dwie orkiestry dęte – z Podstolic oraz Dobczyc, a także Steffen Möller, który prowadził imprezę.

Dopełnieniem całości było również niezwykłe miejsce, w którym spotkaliśmy się w tym roku – ogrody Muzeum Archeologicznego w Krakowie z widokiem na Wzgórze Wawel i zamek królewski.

Tegoroczny pomorski Oktoberfest organizowaliśmy wspólnie ze Skandynawsko-Polską Izbą Gospodarczą.

Event zgromadził rekordową ilość uczestników – ok. 170 osób, m. in. przedstawicieli firm obu izb, organizacji i instytucji biznesu. Odwiedziła nas też Annette Klein, konsul generalna Konsulatu Niemiec w Gdańsku.

Serdecznie dziękujemy wszystkim naszym Sponsorom – bez Państwa wsparcia nasze Oktoberfesty nie doszłyby do skutku!

Unser internationales Oktoberfest in Breslau haben wir in Zusammenarbeit mit AmCham und BPCC und weiteren bilateralen Kammern aus Skandinavien, Portugal, Belgien, Irland und den Niederlanden organisiert. Der Einladung zu der im Breslauer Arsenal ausgetragenen Veranstaltung folgten über 1.000 Gäste. Unter ihnen waren VizeWirtschaftsministerin Ilona Antoniszyn-Klik, Joachim Bleicker, Gesandter der Deutschen Botschaft in Warschau, die Stellvertretende Generalkonsulin der Bundesrepublik Deutschland, Heidrun Jung, sowie Sarah Tiffin von der Botschaft Großbritanniens und Ellen Germain vom Generalkonsulat der USA. Anwesend waren ebenfalls die Chefs der Handelskammern. Die AHK Polen wurde von Michael Kern und Dr. Dirk Elvermann (BASF Polska) vertreten. Zum Auftakt des Oktoberfestes spielte das in Breslau bekannte Orchester aus Niederwangen einen bayerischen Marsch.

Am 20. September 2013 fand die 4. Auflage des Oktoberfestes in Krakau statt. Wie jedes Jahr konnten die Gäste bayerisches Bier und Köstlichkeiten aus der deutschen Küche genießen und an der Oktoberfestgaudi mit traditionellen Wettbewerbsspielen wie dem Armdrücken und das Maßkrugstemmen teilnehmen.

Ausgezeichnet gefeiert wurde in Begleitung guter Musik von zwei Blasorchestern – aus Podstolice und Dobczyce – und Kabarettvorführungen von Steffen Möller, der die Veranstaltung auch moderierte. Ein einzigartiges Ambiente wurde den Gästen am diesjährigen Austragungsort der Veranstaltung, dem Garten des Archäologischen Museums Krakau mit Blick auf den Wawelhügel und das Königsschloss, geboten.

Das diesjährige Oktoberfest in Pommern haben wir zusammen mit der Skandinavisch-Polnischen Handelskammer organisiert. Die Veranstaltung erreichte eine Rekordzahl von 170 Teilnehmern. Unter den Gästen waren Vertreter von Mitgliedsfirmen der beiden Kammern und Business-Institutionen. Auf der Feier war auch Frau Annette Klein, Generalkonsulin des Deutschen Konsulats in Danzig.

Wir danken ganz herzlich allen Sponsoren, ohne deren Unterstützung es nicht möglich gewesen wäre, unsere Oktoberfeste zu organisieren!

DZIĘKUJEMY DANKE

64

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

Z ŻYCIA IZBY KAMMER INTERN

DZIĘKUJEMY DANKE

DZIĘKUJEMY DANKE

65

66

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

67

Berlin na drodze do cyfrowej przyszłości?

Berlin auf dem Weg in eine digitale Zukunft?

Maximilian Jarczyk AHK Polska / AHK Polen

ResearchGate

Berlin to nowa Dolina Krzemowa – opinię tę słyszy się ostatnio dość często. I rzeczywiście w stolicy Niemiec sporo się dzieje. W 2012 r. w Berlinie założono 469 firm w branży IT, co oznacza wzrost o 44,2% w stosunku do 2008 r. Berlin ma obecnie 5400 przedsiębiorstw w sektorze IT, które zatrudniają już ok. 60 tys. osób.

Berlin to więcej niż tylko stolica Niemiec i ich administracyjna centrala. To niezwykle dynamiczne miasto, które w ostatnich latach stało się przede wszystkim magnesem przyciągającym młodych, kreatywnych ludzi. Dzięki niskim czynszom za lokale użytkowe i mieszkania miasto otwiera korzystną perspektywę niezbyt silnym finansowo, młodym przedsiębiorcom. Ostatnio głośno tu o tzw. start-up-ach. Pojęcie start-up oznacza w tym wypadku założenie firmy w sektorze gospodarki cyfrowej.

W rejonie Berlina formują one swoisty klaster. Z biegiem lat wykrystalizowały się tu i wytworzyły ścisłe wewnętrzne powiązania poszczególnych podmiotów, które zwiększają indywidualną rentowność poszczególnych start-upów i ułatwiają zakładanie nowych firm. Tak powstała sieć, w której przedsiębiorcy mogą polecać sobie ekspertów, znajdować sponsorów i rekrutować

pracowników. Przynosi to rozmaite korzyści, zwłaszcza osobom zakładającym własną firmę.

Dobrą markę zdążyły już sobie wyrobić takie firmy jak Zalando, która w szybkim czasie stała się czołowym niemieckim internetowym sklepem wysyłkowym, oferującym odzież i obuwie, a teraz podbija rynek międzynarodowy. Obroty Zalando w ubiegłym roku (2012) przekroczyły już miliard euro. Jednak Inne marki o ustalonej pozycji to Soundcloud i Researchgate. Pierwsza to pomysł dwóch Szwedów – Alexandra Ljunga i Erica Wahlforsa, którzy świadomie zdecydowali się na berlińską lokalizację działalności, ponieważ jest ona ich zdaniem wyjątkowa w skali Europy. Ich portal internetowy umożliwia muzykom wymianę nagrań. Soundcloud szybko przekształcił się w platformę udostępniającą bez rejestracji oferowaną muzykę zainteresowanym internautom na całym świecie. Portal ten uchodzi już za najważniejsze centrum wymiany muzyki w Internecie. Przedsięwzięcie znalazło uznanie Komisji Europejskiej, która w kwietniu tego roku przyznała firmie wyróżnienie „Europioneer Award“ dla przedsiębiorcy roku. Przedsiębiorstwo zatrudnia już 70 pracowników, a tendencja jest rosnąca.

BERLIN JEST CZOŁOWYM OŚRODKIEM GOSPODARKI CYFROWEJ W NIEMCZECH

Aby móc potwierdzić przypuszczenia co do rozwoju trendu w Berlinie, urzędujący burmistrz, Klaus Wowereit, zlecił berlińskiemu bankowi rozwoju IBB wykonanie analizy, „cyfrowej gospodarki“ w Berlinie i pozycji klastra w skali całej RFN.

68

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

69

Dobrą markę zdążyły już sobie wyrobić takie firmy jak Zalando, która w szybkim czasie stała się czołowym niemieckim internetowym sklepem wysyłkowym, oferującym odzież i obuwie, a teraz podbija rynek międzynarodowy.

Bereits einen Namen gemacht haben sich einige Firmen, wie z.B. Zalando, die sich innerhalb kürzester Zeit zu Deutschlands führendem Onlinemode-Versandhändler entwickelte und nun dabei ist, den internationalen Markt zu erobern.

Rezultat analizy potwierdza wstępne przypuszczenia: Berlin jest w Niemczech czołowym ośrodkiem gospodarki cyfrowej.

Berlin okazał się przy tym szczególnie dynamiczny w porównaniu z innymi niemieckimi miastami. I tak w samym tylko 2012 r. w Berlinie założono 469 firm w branży IT, co oznacza wzrost o 44,2% w stosunku do 2008 r. Berlin ma zatem 5400 przedsiębiorstw w sektorze IT, które zatrudniają już 47 tysięcy osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu i dysponują 13 tysiącami osób pracujących na własny rachunek.

Wobec takich wyników miasta takie jak Hamburg czy Monachium, również dysponujące silną branżą start-upów, przesuwają się na dalsze pozycje . Co więcej, branża cyfrowa w Berlinie prześcignęła ostatnio budownictwo pod względem udziału w PKB. W 2011 r. udział ten wyniósł 4,2% (tyle samo co w przypadku turystyki). Budownictwo osiągnęło 3,7%.

WYSOKOŚĆ INWESTYCJI JEST JESZCZE UMIARKOWANA

Inwestorzy tacy jak Earlybird, IBB, Atomico, a także aktor Ashton Kutcher, czy współzałożyciel Microsoft Bill Gates, inwestują w berlińskie start-upy, choć zachowują ostrożność.

Tym razem, „nie istnieje jednak niebezpieczeństwo nowej bańki dotcomów” – powiedział berlińskiemu magazynowi „zitty“ inwestor, przedsiębiorca i znawca branży Christophe Maire.

Do berlińskich start-upów napływa bowiem po prostu wciąż za mało pieniędzy. W Stanach Zjednoczonych, w 2011 r. w start-upy zainwestowano ok. 30 miliardów dolarów, podobnie jak w Chinach. Dla porównania - w Niemczech było to 926 milionów euro. To zaledwie trzydziesta druga część sumy zainwestowanej w USA. BERLIN NOWĄ DOLINĄ KRZEMOWĄ?

Stolica marzy o staniu się kolejną Doliną Krzemową. Jednak branża start-upów w Berlinie jest na razie jeszcze mało zróżnicowana. Firmy te ograniczają się się przede wszystkim do

tworzenia aplikacji. W przypadku wielu start-upów brak też pewności, czy kiedykolwiek przyniosą one zyski. Berlińskie start-upy muszą więc jeszcze przejść długą drogę, zanim trwale i ostatecznie wyrobią sobie renomę w skali globalnej. Na świecie nie brakuje dobrych pomysłów, ale tylko niewiele z nich prowadzi do trwałego, spektakularnego sukcesu.

Berlin sei das neue Silicon Valley, hört man nicht mehr selten in letzter Zeit. Und tatsächlich tut sich einiges in der deutschen Hauptstadt. Im Jahr 2012 wurden in Berlin 469 Firmen in der IT-Branche neu gegründet, was gegenüber 2008 einem Plus von 44,2 Prozent entspricht.

Berlin hat derzeit 5.400 Unternehmen im IT-Sektor, die mittlerweile circa 60.000 Personen beschäftigen.

Berlin ist mehr als nur die Hauptstadt Deutschlands und dessen Verwaltungszentrale. Berlin ist eine äußerst dynamische Stadt, die in den letzten Jahren sich vor allem zum Magneten für junge, kreative Leute entwickelt hat. Mit seinen niedrigen Gewerbe- und Wohnungsmieten eröffnet die Stadt nicht ganz so finanzkräftigen Jungunternehmern eine Perspektive. In letzter Zeit machen die Start-ups am meisten von sich reden. Startup, das bedeutet in diesem Fall die Unternehmensgründung im Bereich der digitalen Wirtschaft. Und im Raum Berlin bilden sie ein einzigartiges Cluster. Über die Jahre hat sich hier eine Branche verdichtet und unter einander vernetzt, die es schaffte, die individuelle Profitabilität der einzelnen Start-ups zu steigern und bei der Unternehmensneugründung zu helfen. So entstand ein Netzwerk, in dem sich Unternehmer Experten empfehlen, Geldgeber finden und Mitarbeiter rekrutieren können.

Bereits einen Namen gemacht haben sich einige Firmen, wie z.B. Zalando, die sich innerhalb kürzester Zeit zu Deutschlands führendem Onlinemode-Versandhändler entwickelte und nun dabei ist, den internationalen Markt zu erobern. Andere Marken wie Soundcloud und Researchgate gehören in Berlin bereits zu den etablierten Größen.

Soundcloud ist eine Erfindung der zwei Schweden Alexander Ljung und Eric Wahlfors, die sich bewusst für den Standort Berlin entschieden haben, da er ihrer Ansicht nach in Europa einzigartig ist. Ihr Internetportal ermöglicht Musikern einen Austausch von Aufnahmen. Schnell entwickelte sich Soundcloud zu einer Plattform, mit der die angebotene Musik interessierten Internetnutzern weltweit ohne Anmeldung zur Verfügung steht. Dieser Erfolg wurde schließlich im April diesen Jahres mit dem „Europioneer Award“ als Unternehmer des Jahres von der Europäischen Kommission ausgezeichnet. Das Unternehmen beschäftigt bereits 70 Mitarbeiter. Tendenz steigend.

BERLIN IST FÜHRENDER STANDORT FÜR DIGITALE WIRTSCHAFT IN DEUTSCHLAND

Der regierende Bürgermeister, Klaus Wowereit, gab bei der landeseigenen Förderbank IBB eine Studie in Auftrag, um die „Digitale Wirtschaft“ in Berlin und die bundesweite Stellung des Clusters analysieren zu lassen.

Das Ergebnis der Studie bestätigt die vorläufigen Vermutungen. Berlin ist in Deutschland der führende Standort der Digitalen Wirtschaft und erwies sich dabei im Vergleich mit anderen deutschen Städten als besonders dynamisch. So wurden allein im Jahr 2012 in Berlin 469 Betriebe in der IT-Branche neu gegründet, was ein Plus von 44,2 % gegenüber 2008 bedeutet.

Berlin hat damit 5.400 Startup Unternehmen im IT-Sektor, die mittlerweile 47.000 Menschen sozialversicherungspflichtig beschäftigt und über 13.000 Selbstständige verfügt. Im Vergleich dazu fielen Städte wie Hamburg oder München, die ebenfalls

über eine starke Startup Branche verfügen, auf die nächsten Ränge zurück. Die digitale Branche in Berlin überholte sogar das Baugewerbe im Anteil am Bruttoinlandsprodukt. 2011 betrug ihr Anteil 4,2 % (gleichauf mit dem Tourismus). Die Baubranche schaffte es auf 3,7 %.

INVESTITIONEN BEWEGEN SICH NOCH IN ÜBERSCHAUBAREN GRÖSSENORDNUNGEN

Investoren wie Earlybird, IBB, Atomico und auch Schauspielstar Ashton Kutcher oder Microsoft -Mitgründer Bill Gates investieren in Berliner Startups und bleiben dennoch vorsichtig.

Die Gefahr einer neuen Dotcom-Blase bestehe aber nicht, sagte Investor, Unternehmer und Branchenkenner Christophe Maire dem Berliner Stadtmagazin zitty. Dafür fließe einfach zu wenig Geld in die Berliner Startups. In den USA wurden 2011 rund 30 Milliarden Dollar in Startups investiert und auch in China flossen ähnlich hohe Beträge. In Deutschland waren es dagegen 926 Millionen Euro. Das ist gerade einmal ein Zweiunddreißigstel der Investitionssumme, die in den USA 2011 geflossen ist.

BERLIN DAS NEUE SILIKON VALLEY?

Die Hauptstadt träumt davon, das nächste Silicon Valley zu werden. Doch ist die Startup Szene in Berlin momentan noch etwas einseitig. Bisher beschränkt man sich im Wesentlichen auf das Programmieren von sogenannten Apps. Und bei vielen der Startups ist nicht sicher, ob sie jemals Profit erwirtschaften.

Die Startup Szene in Berlin muss also noch einen langen Weg gehen, bis sie sich dauerhaft und endgültig in der Welt einen Namen gemacht hat.

70

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

Prof. Hausner:

Potrzeba internacjonalizacji polskiej gospodarki jest oczywista Prof. Hausner:

Die Notwendigkeit der Internationalisierung der polnischen Wirtschaft liegt klar auf der Hand Polskie przedsiębiorstwa są względnie konkurencyjne, polski eksport systematycznie rośnie, ale gospodarka wciąż potrzebuje większej internacjonalizacji – podkreśla prof. Jerzy Hausner, obecnie członek Rady Polityki Pieniężnej, b. wicepremier oraz minister gospodarki, pracy i polityki społecznej.

Obwohl die polnischen Unternehmen relativ wettbewerbsfähig sind und der polnische Export systematisch wächst, muss die Wirtschaft verstärkt auf Internationalisierung ausgerichtet sein – betont Professor Jerzy Hausner, ehemaliger stellvertretender Ministerpräsident und Minister für Wirtschaft, Arbeit und Sozialpolitik, derzeit Mitglied des Rates für Geldpolitik.

71

72

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

Wspomina Pan w swoim raporcie o nowym ukierunkowaniu produkcji przemysłowej. W którym kierunku powinna ona Pana zdaniem pójść?

Powinniśmy przywiązywać wagę do bazy wytwórczej, nie pozwolić na pogłębiającą się dezindustrializację. Poza tym, powinniśmy także starać się oddziaływać na zmiany strukturalne wspomnianej bazy w taki sposób, by była ona zdolna do generowania eksportu o wysokiej wartości dodanej.

Polskie firmy powinny się na nowo spozycjonować w globalnej sieci określając swoją wartość. Jak ocenia Pan pozycje polskich firm na świecie?

Po pierwsze, polska gospodarka wciąż należy do mało zinternacjonalizowanych, choć sytuacja w tym zakresie ulega stopniowym zmianom. Tym niemniej, w stosunku do gospodarek porównywalnych nie jest jeszcze wystarczająco umiędzynarodowiona. Potrzeba internacjonalizacji jest więc oczywista. Polskie przedsiębiorstwa są względnie konkurencyjne, nasz eksport systematycznie rośnie. Choć należy mieć na uwadze fakt, iż jest to eksport w pewnym określonym obszarze. Mamy konkretne miejsce w globalnym łańcuchu wartości, które bazuje głównie na niskich kosztach pracy. Uśredniając, jest to zazwyczaj produkcja o relatywnie niskim zaawansowaniu technologicznym. Jednak zauważmy, że polskie przedsiębiorstwa, mimo trwającego w Europie okresu dekoniunktury, potrafiły się przestawić i poszukać pozaunijnych rynków zbytu. W związku z tym widać, że są one aktywne i mają możliwości.

Polski eksport rośnie, odbywa się to jednak w różnorodny sposób. Duże przedsiębiorstwa już od dłuższego czasu występują na nowych rynkach, mniejsze rzadziej. Czy ocenia Pan to jako problematyczne dla dalszego rozwoju gospodarki?

Czy powinniśmy specjalnie zadziałać, by wspierać te najmniejsze przedsiębiorstwa?

Myślę, że struktura polskiej gospodarki pod względem udziału w niej małych, średnich i dużych przedsiębiorstw nie odstaje od danych dla przeciętnej gospodarki rynkowej. Różnice należy dostrzec w poszczególnych jej gałęziach – w dawniej upaństwowionych gałęziach wciąż dominują przedsiębiorstwa duże i średnie. W ujęciu całościowym, w Polsce dominują firmy małe, które na ogół są dużo bardziej elastyczne i łatwiej się dostosowują do zmieniającej się koniunktury.

Dziś sytuacja małych przedsiębiorstw jest znacznie lepsza niż średnich i dużych. Z drugiej strony, by móc konkurować globalnie, „wielkość” przedsiębiorstwa jest potrzebna. Z jednej strony, najważniejszym jest powstawanie wielu nowych przedsiębiorstw, z drugiej zaś, rozwój i rozrost tych podmiotów, co umożliwi im ekspansję zagraniczną. To, jaka część tych przedsiębiorstw jest w stanie w jednej generacji osiągnąć status międzynarodowego gracza średniej wielkości, decyduje o konkurencyjności gospodarki. Nie chodzi o to, by władze publiczne z góry ustalały strukturę udziału firm poszczególnej wielkości w gospodarce. Ważnym jest, by stwarzać szanse zarówno przedsiębiorstwom wchodzącym na rynek, jak i podmiotom rosnącym, a także firmom wystarczająco dużym i gotowym do wejścia na rynki zagraniczne.

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

Marka „Made in Poland” nie jest jeszcze tak dobrze znana i rozpoznawalna na światowych rynkach. Jaką rolę odgrywa to w przypadku eksportu?

Bardzo często eksportujemy za pośrednictwem firm niemieckich. Stanowimy swego rodzaju zaplecze wytwórcze dla części eksportu niemieckiego. Często nie sprzedajemy pod własną marką, co pokazuje, że marka „made in Poland” i ogólna promocja Polski powinna być w dalszym ciągu wspierana.

Jest to kwestia zarówno aktywności i solidności polskich przedsiębiorców, jak i szerszego przejścia od konkurencyjności kosztowej, do konkurowania jakością. Poza tym, istotną rolę powinna odgrywać dyplomacja gospodarcza, w którym to zakresie również nie jesteśmy obecnie szczególnie mocni.

Polska jest ceniona dzięki swoim doskonale wykształconym kadrom. Pomimo tego, w kraju często słychać utyskiwania na braki w dobrym personelu. Jak można to wyjaśnić?

Jest to pewna cecha naszego rynku pracy. Z jednej strony mamy w Polsce dużą nadwyżkę siły roboczej – wskaźniki dotyczące bezrobocia były w ostatnich latach wysokie, jak na kraj o szybkim wzroście gospodarczym. Proszę zwrócić uwagę na fakt, iż gdyby nie emigracja zarobkowa, te wskaźniki byłyby jeszcze gorsze. Z drugiej zaś, należy pamiętać, że przy nieumiejętności efektywnego zagospodarowania istniejących zasobów pracy, ich jakość jest bardzo zróżnicowana.

Poszukiwanie pracowników w Polsce przez kapitał zagraniczny świadczy o tym, że praca tutaj bywa nie tylko tania, ale również dobra. Jednak są też przedsiębiorstwa nie mogące znaleźć kadr o odpowiednich kwalifikacjach, co z kolei jest potwierdzeniem, iż część zasobów pracy ma relatywnie bardzo niskie kwalifikacje. Pozostaje też pytanie: jakich pracowników poszukują firmy w Polsce? Mam wrażenie, że przede wszystkim ludzi pracowitych i wykształconych, ale na średnio wysokim poziomie. Głównym problemem jest znalezienie sposobów, by najzdolniejsi (pod względem innowacyjności, wynalazczości, kreatywności) zostawali w kraju.

Polska jest wzorcowym krajem członkowskim UE. Fundusze unijne w żadnym innym kraju nie są tak efektywnie wykorzystywane, jak w Polsce i również społeczeństwo uważa się za Europejczyków. Uważa Pan, że ten kurs powinien być również zachowany w przyszłości?

Jesteśmy krajem, który bardzo dobrze absorbuje środki unijne w tym sensie, iż efektywnie działamy w zakresie ich pozyskiwania, dystrybucji i wydawania. Jednak osobną kwestią jest to, czy podejmowane działania wywołują strukturalną zmianę w gospodarce. Pod tym względem z całą pewnością nie możemy mówić o wysokiej efektywności. Być może Polska nie prezentuje się źle na tle innych krajów, co wcale nie oznacza, iż wynik jest zadowalający. W coraz większym stopniu patrzymy na Unię Europejską z perspektywy beneficjenta, a nie partnera.

W zasadzie nie mamy znaczących obowiązków, nie martwimy się o sytuację w Europie. Moim zdaniem, jest to bardzo krótkowzroczna strategia integracyjna. W Polsce odsunięto na bok debatę dotyczącą wejścia do strefy euro, nie dyskutuje się o przyszłości strefy euro czy rozwoju samej UE. To powoduje, że jesteśmy dość pasywnymi obserwatorami. W pewnym sensie

73

Jesteśmy krajem, który bardzo dobrze absorbuje środki unijne w tym sensie, iż efektywnie działamy w zakresie ich pozyskiwania, dystrybucji i wydawania.

Wir sind ein Land, das sehr gut im Absorbieren von EU-Mitteln ist, was bedeutet, dass wir in der Beschaffung, Verteilung und Gewährung dieser Mittel sehr effizient sind. nie wykorzystujemy szansy, wynikającej z wielkości Polski i jej relatywnie dobrej kondycji gospodarczej.

Wiele zarzutów, które kieruje Pan pod adresem zarządzania gospodarką w Polsce, trafia w spostrzeżenia bądź doświadczenia przedsiębiorców. Czy przy sporządzaniu raportu korzystał Pan w jakiś konkretny sposób z ich wiedzy, np. ankietując lub korzystając z innych raportów?

Oczywiście. Przy sporządzaniu analiz i raportów staramy się, by były one przygotowywane w oparciu o najnowszą wiedzę i konsultacje z zainteresowanymi podmiotami. Do naszych prac włączamy także ekspertów, którzy mają styczność z praktyką gospodarczą. Nasze raporty są opracowywane przy pewnym poziomie ogólności, mają raczej charakter strategiczno-diagnostyczny. Jeżeli jednak są odczytywane przez przedsiębiorców jako adekwatny, to wynika właśnie z założenia, że chcemy rozmawiać z przedsiębiorcami i analizujemy informacje od nich otrzymywane.

Co z innowacyjnością w polskiej gospodarce? Obecnie Polska plasuje się dość daleko jeśli chodzi o rankingi światowe w tej kwestii. Jakie działania należy podjąć, aby Polska nie była konkurencyjna tylko dzięki dobrze wykształconym i znającym języki obce kadrom?

Jest to bardzo ważki i niełatwy proces, a zarazem kluczowy dla polskiej gospodarki. Nie można powiedzieć, że zwiększenie innowacyjności jest sprawą wyłącznie przedsiębiorców, uniwersytetów lub zależy tylko od edukacji bądź administracji, czy też wyłącznie od polityki strukturalnej państwa. Proces zwiększenia innowacyjności zależy od tych wszystkich czynników jednocześnie. Łatwy i szybki sukces jest niemożliwy.

Dotychczasowe sposoby pobudzania innowacyjności polskiej gospodarki, głównie w oparciu o środki unijne, są bardzo mało efektywne. Innowacyjność będzie się rozwijała wyłącznie wtedy, gdy przedsiębiorstwa, w wyniku działania sił rynkowych, będą zmuszone do tego, by być innowacyjne, jednocześnie mogąc w swoim otoczeniu znaleźć niezbędne rozwiązania i wiedzę. Proces musi rozpocząć się od strony popytu na nowe rozwiązania. Zwiększenie udziału środków przeznaczanych na B&R w wydatkach publicznych jest ważne, lecz zdecydowanie nie rozstrzygające.

Sie erwähnen in Ihrem Rapport eine neue Ausrichtung der Industrieproduktion. In welche Richtung sollte Ihrer Ansicht nach die Entwicklung gehen?

Der Produktionsbranche sollten wir Bedeutung beimessen und eine weitere Deindustrialisierung soll aufgehalten werden.

Außerdem sollten wir die strukturellen Veränderungen der Produktionsbranche entsprechend steuern, damit diese Branche einen Export mit hoher Wertschöpfung generieren kann.

Die polnischen Firmen sollten sich im globalen Netzwerk neu positionieren, indem sie ihren Wert bestimmen.

Wie beurteilen Sie die globale Rangposition polnischer Unternehmen?

Erstens ist die polnische Wirtschaft immer noch zu wenig auf Internationalisierung orientiert, obwohl in diesem Bereich schrittweise Veränderungen festzustellen sind. Im Vergleich zu anderen Volkswirtschaften ist jedoch die internationale Orientierung noch zu gering. Die Notwendigkeit der Internationalisierung liegt klar auf der Hand. Polnische Unternehmen sind relativ wettbewerbsfähig und unser Export wächst systematisch. Allerdings ist zu berücksichtigen, dass sich dieser Export auf einen bestimmten Bereich bezieht.

Im globalen Wertschöpfungsnetzwerk sind unsere Unternehmen mit der Orientierung auf niedrige Arbeitskosten positioniert.

Im Durchschnitt handelt es sich um Produktion mit einem relativ geringen Anteil höherwertiger Technik. Doch wir beobachten, dass es den polnischen Unternehmen gelungen ist, sich trotz Konjunktur hemmender Effekte in Europa auf Absatzmärkte außerhalb der EU umzustellen. Diese Aktivitäten zeigen die Möglichkeiten der Unternehmer auf.

Der polnische Export wächst, jedoch in unterschiedlicher Art und Weise. Großunternehmen operieren schon seit längerer Zeit auf neuen Märkten, was bei kleineren Unternehmen seltener zu beobachten ist. Beurteilen Sie dies als problematisch für die Weiterentwicklung der Wirtschaft?

Sollten wir spezielle Maßnahmen ergreifen, um die kleinsten Unternehmen zu unterstützen?

Meiner Meinung nach weicht die Struktur der polnischen Wirtschaft hinsichtlich des Anteils kleiner, mittelständischer und großer Unternehmen von den Angaben für eine durchschnittliche Marktwirtschaft nicht ab. Unterschiede bestehen in den einzelnen Marktsektoren – in den ehemaligen Sektoren verstaatlichter Betriebe überwiegen immer noch große und mittelständische Unternehmen. In der Gesamterfassung dominieren in Polen kleine Firmen, die im Allgemeinen viel flexibler sind und sich leichter an die Konjunkturschwankungen anpassen. Derzeit ist die Situation kleiner Firmen wesentlich besser als im Falle von mittelständischen und großen Unternehmen. Um global im Wettbewerb bestehen zu können, ist für ein Unternehmen seine „Größe” maßgebend.

Am wichtigsten ist einerseits die Errichtung vieler neuer Unternehmen, andererseits die Entwicklung und das Wachstum dieser Unternehmen, was deren Expansion ins Ausland ermöglicht. Entscheidend für die Wettbewerbsfähigkeit einer

74

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

Wirtschaft ist der Anteil derjenigen Unternehmen, die in einer Generation den Status eines mittelgroßen Spielers am Markt erlangen. Es geht nicht darum, dass die öffentlichen Behörden den Anteil der Firmen der jeweiligen Größe in der Wirtschaft festlegen. Maßgebend ist es, Chancen zu schaffen – sowohl für die den Markt erst erschließenden Unternehmen, als auch für expandierende Unternehmen und für Firmen, die groß genug und bereit sind, auf ausländischen Märkten zu operieren.

Die Marke „Made in Poland“ ist auf den Weltmärkten noch nicht so bekannt und erkennbar. Welche Rolle spielt das beim Export?

Sehr oft exportieren wir durch Vermittlung deutscher Firmen.

Damit bilden wir eine bestimmte Form einer Herstellerressource für einen Teil des deutschen Exports. Oft verkaufen wir nicht unter der eigenen Marke, was zeigt, dass die Marke „Made in Poland” und die allgemeine Werbung für Polen weiterhin gefördert werden sollten. Dies bezieht sich sowohl auf die Aktivität als auch die Zuverlässigkeit der polnischen Unternehmer sowie den umfassenderen Übergang vom kostenzum qualitätsorientierten Wettbewerb. Eine wichtige Rolle sollte auch die Wirtschaftsdiplomatie spielen, in der wir derzeit auch nicht besonders gut sind.

Polen wird dank seiner ausgezeichnet ausgebildeten Arbeitskräfte geschätzt. Trotzdem wird geklagt, dass es an gutem Personal fehlt. Wie lässt sich dies erklären?

Das ist ein spezifisches Merkmal unseres Arbeitsmarkts.

Einerseits haben wir es in Polen mit einem hohen Arbeitskräfteüberschuss zu tun, und mit in den letzten Jahren hohen Arbeitslosenraten für ein Land mit schnellem Wirtschaftswachstum. Dabei ist auch zu berücksichtigen, dass ohne Arbeitskräftemigration diese Kennziffern noch schlechter wären. Andererseits sei daran zu erinnern, dass bei nicht effektiver Nutzung der bestehenden Arbeitsressourcen deren Qualität sehr differenziert ist. Die Suche nach Arbeitskräften in Polen durch Vertreter des ausländischen Kapitals zeugt davon, dass die Arbeit hierzulande nicht nur billig, sondern auch gut sein kann. In manchen Fällen können die Unternehmen Arbeitskräfte mit bestimmten Qualifikationen nicht finden, was bestätigt, dass sich ein Teil des Arbeitskräfteangebots auf Personen mit sehr niedrigen Qualifikationen bezieht. Hier muss die Frage gestellt werden, was für Arbeitskräfte in Polen von Unternehmen gesucht werden? Meiner Ansicht nach vor allem fleißige Mitarbeiter mit Qualifikationen auf einem mittleren Niveau. Das Hauptproblem besteht darin, Methoden zu finden, dass die intelligentesten Arbeitnehmer (in Hinsicht auf Innovation, Erfindergeist und Kreativität) in Polen bleiben.

Polen ist ein vorbildlicher EU-Mitgliedsstaat. Die EU-Fonds werden in keinem anderen Land so effektiv wie in Polen ausgenutzt. Polnische Bürger betrachten sich außerdem als Europäer. Sind Sie der Ansicht, dass dies auch künftig beibehalten werden sollte?

Wir sind ein Land, das sehr gut im Absorbieren von EU-Mitteln ist, was bedeutet, dass wir in der Beschaffung, Verteilung und Gewährung dieser Mittel sehr effizient sind. Doch eine andere

GOSPODARKA WIRTSCHAFT

Frage ist, ob die durchgeführten Maßnahmen eine strukturelle Veränderung in der Wirtschaft bewirken. In dieser Hinsicht können wir mit Sicherheit nicht von hoher Effizienz sprechen.

Wahrscheinlich steht Polen nicht schlecht im Vergleich zu anderen Ländern, was aber nicht bedeutet, dass das ein zufriedenstellendes Ergebnis ist. Immer mehr betrachten wir die Europäische Union aus der Sicht eines Begünstigten, aber nicht eines Partners. Im Grunde genommen haben wir keine großen Pflichten und wegen der Situation in Europa müssen wir uns keine Sorgen machen. Das ist eine sehr kurzsichtige Integrationsstrategie. In Polen wird auch keine Debatte über die Euro-Reife geführt und über die Zukunft des Euro-Raums und der Union wird ebenfalls nicht diskutiert. Dadurch sind wir recht passive Beobachter. In gewissem Sinne nutzen wir die Chance nicht aus, die aus der Landesgröße und der relativ guten wirtschaftlichen Situation Polens resultiert.

Die Vorwürfe bezüglich des Wirtschaftsmanagements in Polen beziehen sich auf die Wahrnehmungen und Erfahrungen der Unternehmer. Haben Sie bei der Erstellung des Rapports in konkreter Form Wissen von Unternehmern ausgenutzt, beispielsweise als Befragte einer Umfrage oder durch Nutzung anderer Rapporte?

Natürlich. Bei der Erstellung der Analysen und Rapporte bemühen wir uns, diese anhand des neuesten Wissens und der Konsultationen mit interessierten Rechtsträgern vorzubereiten.

Wir ziehen auch Experten mit Bezug auf die Wirtschaftspraxis hinzu. Unsere Rapporte behandeln die Themen allgemein und haben eher strategischen und diagnostischen Charakter. Wenn die Unternehmer sie als zutreffend ansehen, resultiert das aus dem Ansatz, dass wir mit den Unternehmern reden und die von ihnen erhaltenen Informationen analysieren möchten.

Wie steht es mit der Innovation in der polnischen Wirtschaft?

Derzeit spielt Polen im globalen Ranking in diesem Bereich eine untergeordnete Rolle. Welche Maßnahmen sind zu ergreifen, damit Polen nicht nur in Bezug auf gut qualifizierte Arbeitskräfte mit Fremdsprachenkenntnissen wettbewerbsfähig ist?

Das ist ein sehr wichtiger und nicht einfacher Prozess, der für die polnische Wirtschaft auch eine Schlüsselrolle spielt. Man kann nicht sagen, dass die Stärkung der Innovation ausschließlich Sache der Unternehmer oder Universitäten ist, nur von der Bildung oder Verwaltung oder ausschließlich von der Strukturpolitik des Staates abhängt. Der Prozess der Stärkung der Innovation hängt gleichzeitig von all diesen Faktoren ab. Ein leichter und schneller Erfolg ist unmöglich. Die bisherigen Methoden zur Förderung der Innovation der polnischen Wirtschaft, vorwiegend unter Ausnutzung von EU-Mitteln, bringen wenig befriedigende Ergebnisse. Innovation wird sich nur dann entwickeln, wenn die Unternehmen einerseits aufgrund des Wettbewerbs am Markt gezwungen sind, innovativ zu sein, anderseits in ihrem Umfeld die entsprechenden Lösungen und das Wissen vorfinden.

Dieser Prozess muss mit der Nachfrage nach neuen Lösungen beginnen. Der Erhöhung des Anteils der FuE-Mittel an den öffentlichen Ausgaben kommt Bedeutung zu, doch das ist nicht ausschlaggebend.

75

Targi Messen 05.11 – 06.11 SOSNOWIEC STEELMET 2013 – Międzynarodowe Targi Stali, Metali Nieżelaznych, Technologii i Produktów STEELMET 2013 – Internationale Fachmesse für Stahl, Nichteisenmetalle, Technologie und Produkte 12.11 – 14.11 POZNAŃ SoFab 2013 - Międzynarodowye Targi Materiałów Obiciowych i Komponentów do Produkcji Mebli Tapicerowanych SoFab 2013 – Internationale Fachmesse für Bezugsstoffe und Komponente zur Möbelherstellung 13.11 – 15.11 KRAKÓW ENOEXPO 2013 – Międzynarodowe Targi Wina ENOEXPO 2013 – Internationale Weinmesse 15.11 – 17.11 ŁÓDŹ BOATSHOW 2013 – Targi Żeglarstwa i Sportów Wodnych BOATSHOW 2013 – Fachmesse für Segel- und Wassersport 20.11 – 21.11 WARSZAWA RetailShow 2013 – IV Międzynarodowe Targi Wyposażenia, Technologii i Usług dla Handlu RetailShow 2013 – IV Internationale Fachmesse für Ausrüstung, Technologie und Dienstleistungen für Handel 26.11 – 18.11 WARSZAWA Trans Poland 2013 – Międzynarodowe Targi Transportu i Logistyki Trans Poland 2013 – Internationale Fachmesse für Transport und Logistik 28.11 – 30.11 WARSZAWA TT Warsaw 2013 – Międzynarodowe Targi Turystyczne TT Warsaw 2013 – Internationale Tourismusmesse

05.11 – 08.11 STUTTGART BLECHEXPO – Międzynarodowe targi obróbki metali i technologii dla spawalnictwa BLECHEXPO – Internationale Messe für Blechbearbeitung mit Schweisstec – Internationale Messe für Fügetechnologie 05.11 – 08.11 DÜSSELDORF A + A – Międzynarodowe targi i kongres: Ochrona osobista, bezpieczeństwo i higiena pracy A + A – Internationale Messe mit Kongress: Persönlicher Schutz, betriebliche Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 07.11 – 09.11 DÜSSELDORF viscom düsseldorf – Międzynarodowe targi komunikacji wizualnej, techniki i designú viscom düsseldorf – Internationale Fachmesse für visuelle Kommunikation, Technik & Design 10.11 – 16.11 HANNOVER AGRITECHNICA – Międzynarodowe targi wystawiennicze DLG: techniki rolnicze AGRITECHNICA – Internationale DLG-Fachausstellung für Landtechnik 12.11 – 15.11 MÜNCHEN productronica – Światowe targi innowacyjnej elektroniki productronica – Weltleitmesse für innovative ElektronikFertigung 20.11 – 22.11 KÖLN EXPONATEC COLOGNE – Międzynarodowe targi muzeów, konserwacji i dziedzictwa narodowego EXPONATEC COLOGNE – Internationale Fachmesse für Museen, Konservierung und Kulturerbe

20.11 – 23.11 DÜSSELDORf MEDICA – Światowe Forum Medyczne – międzynarodowe targi i kongres (+ COMPAMED – Hightech Solutions for Medical Technology, do 22.11.2013) MEDICA – Weltforum der Medizin – Internationale Fachmesse mit Kongress (+ COMPAMED Hightech Solutions for Medical Technology, bis 22.11.2013) 26.11 – 28.11 NÜRNBERG SPS IPC Drives – Międzynarodowe targi i kongres: elektryczne systemy automatyzacji i komponenty SPS IPC Drives – Internationale Fachmesse mit Kongress: Elektrische AutomatisierungSysteme und Komponenten 30.11 – 08.12 ESSEN ESSEN MOTOR SHOW – Automobile / Motorsport / Tuning / Classics / Show & Action ESSEN MOTOR SHOW - Internationale Energiefachmesse 03.10 – 04.12 BERLIN MODERNER STAAT – Targi branżowe i kongres MODERNER STAAT – Fachmesse mit Kongress

76

REKLAMA

REKLAMA

77

Budujące rozwiązania Konstruktive Lösungen Sika jest globalnym koncernem, który powstał w 1910 roku w Szwajcarii.

Dziś funkcjonuje w ponad 80 krajach świata. Firma oferuje kompleksowe rozwiązania technologiczne i materiały do uszczelniania, tłumienia, klejenia, wzmacniania i ochrony wszelkich konstrukcji betonowych, stalowych, murowanych i kompozytowych, występujących w budownictwie ogólnym, infrastrukturalnym, mieszkaniowym, przemysłowym oraz w przemyśle (samochodowym, kolejowym, AGD, jachtowym, szklarskim itp.).

Szeroka oferta produktów i technologii Sika skierowana jest zarówno do klienta indywidualnego (posadzki, technologie parkieciarskie, balkonowe, parkingowe, hydroizolacje itp.), budownictwa ogólnego i specjalistycznego (produkcja betonu, naprawy, ochrona i wzmocnienia konstrukcji betonowych i stalowych, dachy) oraz przemysłu (klejenie konstrukcji nowych pojazdów, jachtów, statków, elementów konstrukcyjnych itp.).

Aktywność biznesowa firmy koncentruje się w 7 wybranych segmentach rynku: PRODUKCJA BETONU

Dodatki i domieszki do betonu Sika umożliwiają znaczące zwiększenie jakości i urabialności mieszanki betonowej. Dzięki takim rozwiązaniom optymalizowana jest produkcja betonu towarowego, elementów prefabrykowanych oraz przygotowanie

betonu dla poszczególnych inwestycji zgodnie z indywidualną specyfikacją.

HYDROIZOLACJE

Powstanie w 1910 roku oraz rozwój w pierwszych latach swojego istnienia związane są z nowatorskimi rozwiązaniami hydroizolacyjnymi, które umożliwiły rozwój budownictwa tunelowego i hydrotechnicznego w Alpach na początku XX wieku.

Zabezpieczenia przeciwwodne i przeciwwilgociowe Sika, dopracowane do najmniejszego detalu, używane są przez klientów indywidualnych oraz w budownictwie i przemyśle.

DACHY

Od ponad 50 lat Sika Roofing dostarcza gotowe termozgrzewalne oraz natryskiwane na obiekcie membrany dachowe. Dzięki dziesięcioleciom doświadczeń dostarczane są przyjazne dla środowiska rozwiązania dachowe o największej potwierdzonej trwałości i funkcjonalności.

POSADZKI PRZEMYSŁOWE

Sika jest wiodącym producentem wszelkiego rodzaju posadzek dla obiektów przemysłowych, handlowych, publicznych i mieszkalnych. W ofercie dostępne są posadzki o parametrach funkcjonalnych, spełniających wymagania dla każdego rodzaju obiektu i środowiska pracy danej posadzki.

KLEJE I USZCZELNIACZE

W segmencie klejenia i uszczelnień dostępne są rozwiązania do stosowania na zewnątrz i wewnątrz. Szczelne i trwałe elastyczne połączenia różnych materiałów zwiększają komfort użytkowania, znacząco przedłużają trwałość oraz dają projektantom niemalże nieograniczoną swobodę projektowania.

NAPRAWA I OCHRONA KONSTRUKCJI

Odpowiednie zabezpieczenia nowych oraz dobór optymalnej technologii naprawy konstrukcji już istniejących, minimalizującej wpływ na otaczające środowisko przy jednoczesnym przedłużeniu żywotności danego obiektu, jest jednym z najczęściej stosowanych kryteriów inwestycyjnych.

PRZEMYSŁ

W procesie tworzenia nowych pojazdów, przyrządów oraz różnych elementów konstrukcyjnych ciągle rośnie wymaganie stosowania nowoczesnych, lekkich, oszczędnych, a jednocześnie trwałych metod połączeń zupełnie różnych materiałów. Dzięki długoletniej, bliskiej współpracy z naszymi klientami Sika Industry oferuje specjalistyczne, indywidualne rozwiązania przygotowane dla konkretnych segmentów rynku takich jak Automotive OEM, Automotive Aftermarket, Transportation, Marine, Appliances and Components.

Sika ist ein globaler Konzern, der 1910 in der Schweiz gegründet wurde. Heute ist er in über 80 Ländern tätig. Die Firma bietet komplexe technologische Lösungen und Werkstoffe zur Dichtung, Dämmung, Verklebung, Verstärkung und zum Schutz jeglicher Konstruktionen aus Beton, Stahl, Mauerwerk und Verbundstoffen, die im Allgemein-, Infrastruktur, Wohnungs-, und Industriebau, sowie in der Industrie (Automobil- und Eisenbahnindustrie, Haushaltsartikeln, Jachtbau, Verglasungsindustrie usw.) eingesetzt werden.

Das breite Angebot der Produkte und Technologien von Sika ist sowohl für den Individualkunden als auch für den Allgemein- und Spezialbau (Betonherstellung, Reparaturen, Schutz und Festigung von Beton- und Stahlkonstruktionen, Dächer) sowie für die Industrie (Verklebung der Konstruktionen neuer Fahrzeuge, Jachten, Schiffen, Bauelementen usw.) bestimmt.

Die Geschäftsaktivität der Firma konzentriert sich auf 7 ausgewählte Marktsegmente: BETONZUSATZMITTEL UND ADDITIVE

Sika entwickelt und vermarktet zahlreiche Zusatzmittel und Additive für die Beton-, Zement- und Mörtelherstellung.

Die Produkte unterstützen Eigenschaften des Frischbetons oder des ausgehärteten, fertigen Materials wie z.B.

Verarbeitbarkeit, Dauerhaftigkeit oder Früh- und Endfestigkeit.

ABDICHTUNG

Die Gründung im Jahr 1910 und die Entwicklung in den ersten Jahren danach ist mit innovativen Abdichtungslösungen verbunden, die die Entwicklung des Tunnelbaus und der Hydrotechnik in den Alpen am Anfang des 20. Jahrhunderts ermöglichten. Die Wasser- und Feuchtigkeitssperren von Sika sind bis auf das kleinste Detail entwickelt, und werden von individuellen Kunden, sowie in Bauwesen und Industrie eingesetzt.

DÄCHER

Seit über 50 Jahren liefert Sika thermoschweißbare und auf das Objekt aufsprühbare Dachmembranen. Dank jahrzehntelanger Erfahrung werden umweltfreundliche Dachlösungen mit höchster nachgewiesener Lebensdauer und Funktionalität geliefert.

INDUSTRIEFUSSBÖDEN

Sika ist führender Hersteller jeglicher Art von Fußböden für Industrieobjekte, Handelsobjekte, öffentliche Bauten und Wohnbauten. Im Angebot befinden sich Fußböden mit funktionalen Parametern, die die Anforderungen für jede Art von Objekt und Arbeitsumgebung des jeweiligen Fußbodens erfüllen.

KLEBSTOFFE UND DICHTSTOFFE

Im Bereich der Kleb- und Dichtstoffe

befinden sich außen und innen anwendbare Lösungen. Dichte und beständige elastische Verbindungen verschiedener Werkstoffe steigern den Nutzkomfort, verlängern wesentlich die Lebensdauer und geben den Planern beinahe uneingeschränkte Entwurfsfreiheit.

REPARATUR UND KONSTRUKTIONSSCHUTZ

Eines der am häufigsten eingesetzten Investitionskriterien sind passende Absicherungen von neuen Konstruktionen und die Wahl der entsprechenden Technologie zur Reparatur von bestehenden Konstruktionen, die den Einfluss auf die Umwelt bei gleichzeitiger Verlängerung der Lebensdauer des jeweiligen Objekts minimalisieren.

INDUSTRIE

Im Herstellungsprozess von neuen Fahrzeugen, Geräten und verschiedenen Konstruktionselementen steigt stets der Bedarf für den Einsatz moderner, leichter, sparsamer und dabei beständiger Verbindungsverfahren völlig verschiedener Werkstoffe. Dank der langjährigen, engen Zusammenarbeit mit unseren Kunden bietet Sika Industryspezielle Individuallösungen, die für konkrete Marktsegmente wie Automotive OEM, Automotive Aftermarket, Transportation, Marine, Appliances and Components bestimmt sind.

78

PRAWO RECHT

Nowa ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi - czy uda się osiągnąć wyznaczone cele?

Das neue Verpackungsund Verpackungsabfallgesetz

PRAWO RECHT

79

8 lipca br. prezydent Komorowski podpisał Ustawę z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Tym samym, nic nie stoi już na przeszkodzie, aby ustawa weszła w życie 1 stycznia 2014 r. Wraz z nową ustawą zostaje jednocześnie uchylona stara Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.

Am 8. Juli diesen Jahres unterzeichnete der polnische Präsident Bronisław Komorowski das Gesetz über die Bewirtschaftung von Verpackungen und Verpackungsabfall (Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi).

Damit wurde der letzte Akt im polnischen Gesetzgebungsverfahren vollzogen und einem In-Kraft-Treten dieses Gesetzes zum 1. Januar 2014 steht nunmehr nichts entgegen. Gleichzeitig wird durch das neue Gesetz das alte polnische Verpackungsund Verpackungsabfallgesetz vom 11. Mai 2001 außer Kraft gesetzt.

Roland Fedorczyk Germany Trade and Invest www.gtai.de

– können die Zielvorgaben erreicht werden?

Nowa ustawa implementuje do prawa krajowego wymogi wielokrotnie zmienianej dyrektywy UE 94/62/WE, zwanej również dyrektywą w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych.

Chodzi o zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych, odzyskiwanie materiałów i wszystkie inne formy odzysku odpadów opakowaniowych, a co za tym idzie, zmniejszenie ilości ostatecznie unieszkodliwianych odpadów.

Na realizację wytycznych Parlamentu Europejskiego zostało niewiele czasu. Do końca 2014 r. Polska musi bowiem spełnić zawarte w dyrektywie UE 2004/12/WE wymogi dotyczące zwrotów opakowań i ich wielokrotnego użycia. Jednym z nich jest wymóg, że co najmniej 60 proc. (wagowo) odpadów opakowaniowych powinno zostać wykorzystanych lub spalonych w spalarniach śmieci z uwzględnieniem odzysku energii. Ponadto, od 55 proc. do 80 proc. odpadów opakowaniowych należy poddać recyklingowi. W ramach odzysku materiałów zawartych w odpadach opakowaniowych wyznaczono następujące wartości: 60 proc. dla szkła, 60 proc. dla papieru i tektury, 50 proc. dla metali, 22,5 proc. dla tworzyw sztucznych (uwzględnia się przy tym tylko materiał, który staje się tworzywem sztucznym w trakcie recyklingu) oraz 15 proc. dla drewna.

Zgodnie z nową ustawą o opakowaniach i odpadach, krajowe procenty wynoszą zawsze dokładnie jeden punkt procentowy więcej niż wymagają tego wytyczne europejskie. Firmy, które nie wykonają obowiązku przewidzianego ustawą, będą musiały zapłacić tzw. „opłatę produktową“. Opłatę oblicza się biorąc pod uwagę różnicę między wartością wyznaczoną a rzeczywiście osiągniętym poziomem recyklingu i odzysku. Wynosi ona 4,50 PLN za 1 kg.

W jaki sposób jednak państwo ma kontrolować przestrzeganie przepisów ustawy? To do tej pory najsłabsze ogniwo. Efektywność konktroli odzysku odpadów opakowaniowych ma zostać zwiększona poprzez obowiązek wpisu do rejestru, nakładany na przedsiębiorców wprowadzających na rynek produkty w opakowaniach lub działających w branży recyklingu odpadów opakowaniowych. W zależności od rodzaju działalności, mówimy tutaj o różnych obowiązkach rejestracji. Firmy zajmujące się wprowadzaniem do obrotu produktów w opakowaniach są zobowiązane do wpisu do rejestru. Wyjątek od tej zasady możliwy jest tylko, jeżeli masa opakowań nie przekracza jednej tony rocznie.

W przypadku przedsiębiorstw działających w branży recyklingu i odzysku rozróżnia się trzy rodzaje firm: firmy, które zajmują się dostawą odpadów opakowaniowych na terenie UE, eksportem odpadów opakowaniowych oraz firmy, które same prowadzą recykling lub inne rodzaje odzysku materiałów. Firmy te są objęte obowiązkiem wpisu do rejestru tylko, jeżeli mają uprawnienia do wystawiania dokumentów DPR, DPO, EDPR i EDPO. Dokumenty potwierdzają recykling odpadów opakowaniowych (DPR) lub inny niż recykling proces odzysku (DPO); eksport lub wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów w celu poddania ich recyklingowi (EDPR); eksport albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich innemu niż recykling procesowi odzysku (EDPO). Dokumenty DPR i DPO zawierają poza tym dane mówiące o tym, w jaki sposób odpad opakowaniowy został poddany recyklingowi lub innemu procesowi odzysku. Z kolei dane o masie odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi lub innemu rodzajowi odzysku muszą znajdować się we wszystkich dokumentach.

80

PRAWO RECHT

Rejestr o odpadach prowadzony jest w Urzędzie Marszałkowskim danego województwa. Tu także należy przedkładać sprawozdania roczne, z których powinno wynikać, czy zostały spełnione wymogi ustawy.

Szczególną uwagę powinno się zwrócić na tzw. organizacje odzysku opakowań. Są to przedsiębiorstwa, które zajmują się organizacją, administracją lub innymi rodzajami działalności w obszarze odzysku, między innymi recyklingiem oraz finansowaniem publicznych kampanii edukacyjnych z dziedziny ochrony środowiska. Nowa ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi określa, że mogą to być wyłącznie spółki akcyjne z kapitałem zakładowym w wysokości co najmniej 2,5 mln PLN, który należy pokryć w całości wkładem pieniężnym przed wpisem do rejestru. Firmom tym wolno emitować wyłącznie akcje imienne. Ponadto, muszą one zawierać w nazwie oznaczenie „organizacja odzysku opakowań”.

Przypadki naruszenia przepisów nowej ustawy będą podlegały surowej karze pieniężnej, w zależności od rodzaju wykroczenia od 5 do 50 tys. PLN.

Mit dem neuen Gesetz sollen die europarechtlichen Vorgaben der mehrfach geänderten EU-Richtlinie 94/62/EG, auch Verpackungs-Richtlinie genannt, in nationales Recht umgesetzt werden. Hierzu zählt die Vermeidung von Verpackungsabfall, die Wiederverwendung von Verpackungen, die stoffliche Verwertung wie auch jede andere Form der Verwertung von Verpackungsabfällen mit dem Ziel, eine Verringerung der endgültigen Beseitigung von Abfällen herbeizuführen.

Die Zeit für die Umsetzung der europarechtlichen Vorgaben drängt, denn bis Ende 2014 muss Polen die in der EU-Richtlinie 2004/12/EG enthaltenen Rücknahme- und Wiederverwendungsziele erfüllen. Hierzu zählt, dass mindestens 60 Gewichtsprozent der Verpackungsabfälle verwertet oder in Abfallverbrennungsanlagen mit Energierückgewinnung verbrannt werden sollen. Darüber hinaus sollen mindestens 55 und höchstens 80 Gewichtsprozent der Verpackungsabfälle stofflich verwertet werden (Recycling). Für die stoffliche Verwertung von Materialien, die in Verpackungsabfällen enthalten sind, sollen 60 Gewichtsprozent für Glas, 60 Gewichtsprozent für Papier und Karton, 50 Gewichtsprozent für Metalle, 22,5 Gewichtsprozent für Kunststoffe (berücksichtigt wird nur das Material,

PRAWO RECHT

Przypadki naruszenia przepisów nowej ustawy będą podlegały surowej karze pieniężnej, w zależności od rodzaju wykroczenia od 5 do 50 tys. PLN. Verstöße gegen das neue Gesetz werden streng bestraft. Je nach Verstoß können Geldstrafen zwischen 5.000 und 50.000 Złoty verhängt werden.

das durch Recycling zu Kunststoff wird) und 15 Gewichtsprozent für Holz erreicht werden.

Nach dem neuen polnischen Verpackungs- und Verpackungsabfallgesetz betragen die nationalen Gewichtsprozente immer genau einen Prozentpunt mehr, als die europäischen Vorgaben es fordern. Werden diese gesetzlichen Zielvorgaben nicht erreicht, haben die betroffenen Unternehmen eine sogenannten „Produktionsgebühr“ zu zahlen. Diese errechnet sich aus der Differenz zwischen der Zielvorgabe und dem tatsächlich erreichten Wiederverwendungswert und beträgt 4,50 Złoty pro 1 kg.

Wie soll der Staat allerdings überprüfen, ob die gesetzlichen Vorgaben tatsächlich eingehalten werden? Dieser bisherige Makel, nämlich eine ineffiziente staatliche Kontrolle der Verwertungspraxis in Polen soll nach dem neuen Gesetz durch eine Registrierungspflicht für Unternehmen, die verpackte Produkte auf den Markt bringen und die in der Verpackungsabfallverwertungsbranche tätig sind, beseitigt werden. Entsprechend der Unternehmensausrichtung ist auch von unterschiedlichen Registrierungspflichten auszugehen.

Unternehmen, die mit dem Inverkehrbringen von verpackten Produkten befasst sind, sind stets registrierungspflichtig. Eine

Ausnahme besteht nur dann, wenn die Verpackungsmasse im Kalenderjahr unter einer Tonne bleibt.

Bei Recycling- und Verwertungsunternehmen ist zwischen drei Unternehmensarten zu unterscheiden: Unternehmen, die mit der Lieferung von Verpackungsabfällen innerhalb der EU befasst sind, die Verpackungsabfälle exportieren und die selbst dem Recycling oder einer sonstigen Verwertungstätigkeit nachgehen. Diese Unternehmen sind nur dann registrierungspflichtig, wenn sie die Befugnis haben, die sogenannten DPR, DPO, EDPR und EDPO Dokumente auszustellen. Bei diesen Dokumenten handelt es sich um eine Bestätigung, dass die Verpackung recycelt (DPR) oder auf sonstige Weise verwertet wurde (DPO); zum Zweck des Recyclings exportiert oder innerhalb der EU zu diesem Zweck geliefert wurde (EDPR); zum Zweck der Verwertung auf sonstige Weise exportiert oder innerhalb der EU zu diesem Zweck geliefert wurde (EDPO). Die DPR und DPO Dokumente enthalten zudem Angaben darüber, auf welche Weise der Verpackungsabfall recycelt beziehungsweise verwertet wurde. Die Angabe zur recycelten oder verwerteten Verpackungsabfallmasse muss sich indes auf allen Dokumenten wiederfinden.

Das Register wird auf Grundlage von Artikel 49 des polnischen Abfallgesetzes vom 14 Dezember 2012 (Ustawa z dnia

81

14 grudnia 2012 r. o odpadach) beim Marschall der jeweiligen Woiwodschaft geführt. Beim Marschall sind auch die Jahresberichte einzureichen aus denen unter anderem hervorgehen soll, ob die Zielvorgaben erfüllt worden sind.

Ein besonderes Augenmerk sollte zukünftig auch auf die sogenannten „Organisationen zu Wiederverwendung von Verpackungen“ (Organizacje odzysku opakowań) gerichtet werden.

Hierbei handelt es sich um Unternehmen, die mit der Organisation, Verwaltung oder sonstigen Tätigkeiten im Bereich der Wiederverwendung, unter anderem dem Recycling, wie auch der Finanzierung von Bildungsmaßnahmen im Umweltschutz befasst sind. Das neue Verpackungs- und Verpackungsabfallgesetz schreibt diesen Unternehmen vor, dass sie ausschließlich als Aktiengesellschaften organisiert sein dürfen und mit einem Grundkapital von mindestens 2.500.000 Złoty ausgestattet sein müssen, das bei Gründung durch Bareinzahlung aufzubringen ist. Das Unternehmen darf des Weiteren nur Namensaktien herausgeben. Für Unternehmen dieser Art ist es darüber hinaus verpflichtend, dass sie die Bezeichnung „organizacja odzysku opakowań“ in ihrem Namen tragen.

Verstöße gegen das neue Gesetz werden streng bestraft.

Je nach Verstoß können Geldstrafen zwischen 5.000 und 50.000 Złoty verhängt werden.

82

PRAWO RECHT

Panele słoneczne bez pozwolenia na budowę

Solaranlagen ohne Baugenehmigung

Bartłomiej Zalewski AHK Polska / AHK Polen

Buchhaltung

Rechtsberatung

Die dynamische Entwicklung der Energiegewinnung aus erneuerbaren Energiequellen hat den Gesetzgeber dazu bewegt, sich mit diesem Problem im Zusammenhang mit den unbestrittenen Vorteilen, die mit der Anwendung dieser Technologien im

Bauwesen verbunden ist, zu beschäftigen. Bisher standen Investoren, die Nutzen aus den Systemen in Form der Energieerzeugung aus erneuerbaren Quellen und den damit verbundenen Kostenvorteilen ziehen wollten, vor Problemen in Form der nötigen Baugenehmigung.

Das Gesetz vom 26. Juli 2013 über die Änderung des Energierechts und einigen anderen Gesetzen, das mit dem 11. September 2013 in Kraft getreten ist, hat u. a. das Baurecht novelliert. Es fügte zum Abs. 2 des Art. 29 die Nr. 16 hinzu, dass die Erfordernis einer Baugenehmigung für die Montage von Wärmepumpen, Photovoltaik-Anlagen und allein stehenden Solarkollektoren, deren Leistungsbereich maximal 40 kW beträgt, entfällt. Damit müssen sich Investoren, die Solaranlage installieren möchten, nicht mehr um eine Montagegenehmigung bemühen, deren zeitaufwendiges Verfahren oft entmutigend war.

Darüber hinaus empfiehlt der ebenfalls durch die Novellierung zum Art. 5 des Baurechts hinzugefügte Abs. 2a die Anwendung von Anlagen, welche die in der erneuerbaren Energiequellen erzeugte Energie in neuen und alten Gebäuden nutzen.

Die oben genannten Änderungen sollten als Beginn einer umfangreichen Novellierung des Baurechts, die eine Vereinfachung und Verkürzung des Bauverfahrens vorsieht, behandelt werden. Diese Richtlinien wurden in der Regierungssitzung vom 23. Juli 2013 angenommen.

Steuerberatung

Dynamiczny rozwój sektora odnawialnych źródeł energii (OZE) skłonił ustawodawcę do pochylenia się nad tym zagadnieniem w kontekście niewątpliwych korzyści, związanych z wykorzystaniem OZE w budownictwie. Inwestorzy chcący czerpać pożytki z systemów bazujących na pozyskiwaniu energii z OZE napotykali dotychczas na utrudnienie, jakim był wymóg uzyskania pozwolenia na budowę. Ustawa z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 11 września 2013 r., dokonała m. in. nowelizacji ustawy – Prawo budowlane, dodając do ust. 2 art. 29 pkt 16. Zniesiono tym samym wymóg uzyskania pozwolenia na budowę w przypadku wykonywania robót budowlanych, polegających na montażu pomp ciepła, urządzeń fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kW oraz wolnostojących kolektorów słonecznych. Inwestorzy, którzy chcieliby zainstalować cieszące się coraz większą popularnością panele słoneczne, nie muszą więc już ubiegać się o uzyskanie pozwolenia na montaż. Ponadto, dodany w nowelizacji do art. 5 prawa budowlanego ust. 2a zaleca stosowanie urządzeń wykorzystujących energię wytworzoną z OZE w nowych budynkach oraz w budynkach istniejących, lecz poddawanych przebudowie, które są użytkowane przez jednostki sektora finansów publicznych.

Powyższe zmiany należy traktować jako wstęp do szerszej nowelizacji prawa budowlanego, przewidującej uproszczenie i skrócenie procesu budowlanego, której projekt założeń został przyjęty przez Radę Ministrów 23 lipca 2013r.

I    S m  10 J b w  Um b  Ivtitio  Po. U Po b   B  Tom  Po.     O R &  | . Rzźz 32-33 | PL 50-130 Wołw T.: +48 71 346 70 70 | E-M: wow@bmok.p | www.bmok.p

84

LIFE STYLE

LIFE STYLE

85

Flagowe budynki ostatnich lat Vorzeigegebäude der letzten Jahre

Patricia Kłys AHK Polska / AHK Polen

Mapa świata pełna jest spektakularnych, zapierających dech w piersiach budynków, walczących o tytuł NAJ- …wyższego, większego, droższego, czy wreszcie najbardziej znanego. Kryzys finansowy 2008 r. nieco ostudził zapędy architektów i budowniczych, mimo to w okresie ostatnich lat przybyło flagowych budynków. Przyjrzyjmy się najciekawszym.

Die Welt ist voller spektakulärer, atemberaubender Gebäude, die darum kämpfen, sich als höchstes, größtes, teuerstes und schließlich bekanntestes Gebäude bezeichnen zu dürfen. Die Finanzkrise 2008 hat den Ehrgeiz von Architekten und Baumeistern etwas gedämpft. Dennoch sind in den letzten Jahren weitere Vorzeigegebäude entstanden. Werfen wir einen Blick auf die interessantesten.

Zacznijmy od Burji Khalifa, najwyższego budynku Świata.

Gigant zaprojektowany przez biuro architektoniczne Skidmore, Owings and Merrill LLP znajduje się w Dubaju. Mierzy 828 m i może pomieścić 35 000 ludzi. Na 160 poziomach mieszczą się biura, mieszkania, hotele oraz baseny. Ze względów bezpieczeństwa, co 35 pięter wbudowano tu specjalne pomieszczenia ognioodporne. W przypadku pożaru można się tam schronić, gdyż praktycznie rzecz biorąc, całkowita szybka ewakuacja z tak wysokiego obiektu jest niemożliwa!

Trade Center, który króluje nad Nowym Jorkiem, także został zaprojektowany przez biuro architektoniczne Skidmore, Owings and Merrill LLP i jest to czwarty najwyższy budynek świata. One World Trade Center jest unikatowy nie tylko dlatego, że jest uważany za najbezpieczniejszy budynek świata, lecz także ze względu na bardzo symboliczną rolę. Budynek ma 541 metrów wysokości, czyli 1776 stóp. Ta ostatnia liczba nawiązuje do daty ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. W dodatku, wieżowiec jest konstrukcją upamiętniającą i postawioną na miejscu bliźniaczych wież World Trade Center, zniszczonych 11 września 2001 roku.

Warto też przypatrzyć się laureatom nagrody Council on Tall Buildings and Urban Habitat (CTBUH) z 2013r. The Bow w mieście Kalgary, w Kanadzie, zaprojektowany przez Foster + Partners, biuro architektoniczne Normana Fostera, został uznany za najlepszy wieżowiec Ameryki. Zaokrąglona forma budynku

pozwala maksymalnie wykorzystać światło dzienne oraz minimalizuje siłę wiatru. Na 24., 42. i 54. piętrze znajdują się wewnętrzne ogrody z ławeczkami. Zmęczony pracownik może się tam zrelaksować podczas ciężkiego dnia w pracy.

W regionie Afryki i Bliskiego Wschodu wygrał kompleks złożony z pięciu budynków o nazwie Sowwah Square, znajdujący się w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Projekt biura architektonicznego Goettsch Partners (GP) jest częścią planu urbanizacji wyspy Al Maryah, która do 2030 r. ma stać się nową dzielnicą biznesową (Central Business District- CBD) w Abu Dhabi. W Sowwah Square mieści się budynek giełdy, galeria handlowa, dwa luksusowe hotele oraz biura.

Z regionu Azji wybrano budynek z bardzo ciekawą historią, czyli główną siedzibę chińskiej telewizji publicznej (CCTV).

Gmachy CCTV zostały zaprojektowane przez Office for Metropolitan Architecture (OMA), a budowę rozpoczęto już w 2004 r.

W 2009 r. spłonął nowy budynek Telewizyjnego Centrum Kultury, TVCC, należący do kompleksu CCTV, co opóźniło otwarcie głównej siedziby do 2012 r. Perełkę firmy OMA nie ominęła poważna krytyka. Mieszkańcy Pekinu nazywają budynek „majtkami”, ze względu na kształt, natomiast chińskie media przez jakiś czas doszukiwały się w architekturze Rem Koolhasa przekazu pornograficznego.

W Europie nagrodę CTBUH zdobył The Shard, londyński wieżowiec o wysokości 309,6 m, który jest najwyższym budynkiem

w Unii Europejskiej. I choć gigant znajduje się w Europie, inwestycję w 95 procentach sfinansowało państwo Katar. The Shard uważany jest za symbol potęgi Kataru, inwestora wielu brytyjskich firm oraz londyńskich budynków. The Shard, co po angielsku oznacza odłamek szkła, państwo zaprojektował Renzo Piano, znany m. in. jako autor Centre Georges Pompidou w Paryżu.

Z Wielkiej Brytanii przenieśmy się na Islandię. Tu, laureatem najważniejszej europejskiej nagrody architektonicznej – Mies van der Rohe Award – została sala koncertowa o nazwie Harpa. Jest ona wspólnym projektem duńskiej pracowni Henning Larsen Architects oraz islandzkiego artysty Olafur Eliasson. Mówi się, że budynek jest zbudowany z lodu: szklane panele, z których złożona jest elewacja budynku, odbijają światło, mieniąc się w słońcu niczym nierówna bryła lodu.

Mimo iż Warszawa zajmuje dopiero 91. miejsce na liście miast z największą ilością wieżowców, nie możemy narzekać na brak perełek architektonicznych. Zacznijmy od apartamentowca Złota 44, który ze swoimi 192 metrami wysokości stanowi najwyższy budynek mieszkalny w Unii Europejskiej. Choć potocznie drapacz chmur nazywany jest żaglem, jego architekt, Daniel Libeskind, chciał nawiązać do orła z polskiego herbu. Budynek ma się kojarzyć z orłem wzbijającym się w powietrze, który – jego zdaniem- odzwierciedla aspiracje Warszawy.

Wizerunek stolicy został także w dużej mierze zmieniony dzięki talentowi polskiego architekta Stefana Mariana Kuryłowicza,

uchodzącego za jednego z najbardziej wpływowych architektów polskich przełomu XX i XXI w. Kuryłowicz jest autorem budynku o nazwie Wolf Bracka, w którym znajduje się luksusowy dom mody vitkAc. Architekt szczegółowo analizował istniejącą wokół zabudowę, jej charakter i styl. Wolf Bracka uważany jest za alter ego domu towarowego Smyk. W odpowiedzi na przeszkloną fasadę Smyka wybrano czarny kamień z małą ilością szyb. Oba budynki mają zaokrąglone narożniki, podobną wysokość oraz funkcję domu handlowego. Swoim projektem Kuryłowicz nawiązał także do historycznej przeszłości ulicy Brackiej: w czasie międzywojennym na ulicy Brackiej można było kupować luksusowe produkty.

Kolejny projekt Stefana Kuryłowicza, to biurowiec Q22, który zostanie wybudowany na miejscu wyburzonego hotelu Mercure, na skrzyżowaniu ul. Jana Pawła II i ul. Grzybowskiej. Materiały uzyskane z rozbiórki budynku zostały poddane recyklingowi, co pozwoli ponownie wykorzystać 1500 ton stali i 25 000 ton betonowego kruszywa. W dodatku, pod szklanym dachem zaprojektowane są fotowoltaiczne ogniwa, pozwalające przemienić energię słoneczną w prąd. Wzniesienie tego drapacza chmur było marzeniem architekta.

Trochę innych gabarytów jest Dom Kereta, dzieło artystyczne zaprojektowane przez Jakuba Szczęsnego i grupę Centrala.

Trzypiętrowy obiekt mieszkalny znajduje się w 152 centymetrowej szczelinie pomiędzy dwoma budynkami, co sprawia, iż jest

86

KONKURS / GEWINNSPIEL

LIFE STYLE

jednym z najwęższych budynków mieszkalnych na świecie. Minimalny rozmiar domu nawiązuje do prac izraelskiego pisarza Etgara Kereta, dla którego został zaprojektowany.

Nieopodal, na Muranowie, znajduje się Muzeum Historii Żydów Polskich (MHZP) projektu fińskiej pracowni architektonicznej Lahdelma & Mahlamäki Oy. To właśnie w tej dzielnicy przed II wojną światową mieszkała duża część ludności żydowskiej. To tutaj w 1970 r., przed pomnikiem Bohaterów Getta, znajdującym się naprzeciwko muzeum, ukląkł kanclerz RFN Willy Brandt. Gest został uznany za symboliczne przeprosiny Niemiec za zbrodnie Holocaustu. Warszawskie muzeum ma, w odróżnieniu od innych podobnych instytucji, pokazać przede wszystkim 1000 lat współistnienia polskiego i żydowskiego narodu. Przez jednolitą szklaną fasadę przechodzi pęknięcie, które można zinterpretować, jako symbol biblijnego przejścia żydów przez Morze Czerwone. Na szklanej elewacji widnieje także słowo „Polin” ułożone z hebrajskich i łacińskich liter, co po hebrajsku oznacza Polskę.

Już nie na terytorium Polski, a na Malediwach, zostanie zbudowany pierwszy podwodny hotel na świecie, , projektu polskiej firmy z Gdańska, Deep Ocean Technology! Hotel Water Discuss składa się z dwóch dysków, przypominające latające spodki, z których jeden będzie znajdował się nad wodą, a drugi pod wodą.

Spodki połączy pięć mocnych filarów. Moduł podwodny z 21 pokojami zostanie umieszczony na głębokości od 10 do 30 metrów, co pozwoli gościom zamieszkać w naturalnym środowisku ryb oraz innych morskich stworzeń! Szkoda tylko, że budowa nie zostanie ukończona do następnych wakacji.

Wir beginnen mit dem Burj Khalifa, dem höchsten Gebäude der Welt. Der vom Architekturbüro Skidmore, Owings and Merrill LLP geplante Gigant befindet sich in Dubai. Er ist 828 m hoch und bietet Platz für 35.000 Menschen. In 160 Etagen liegen Büros, Wohnungen, Hotels und Schwimmbäder. Aus Sicherheitsgründen wurde jede 35. Etage mit besonderen feuerfesten Räumlichkeiten versehen. Im Falle eines Brandes kann man dort Schutz suchen, weil eine vollständige und schnelle Evakuierung aus einem so hohen Objekt praktisch unmöglich ist.

Das New York überragende Trade Center wurde auch vom Architekturbüro Skidmore, Owings and Merrill LLP entworfen und bildet das viertgrößte Gebäude der Welt. Das One World Trade Center ist nicht nur deshalb einzigartig, weil es als sicherstes Gebäude der Welt gilt, sondern auch wegen seiner sehr symbolischen Rolle. Das Gebäude ist 541 Meter, also 1776 Fuß, hoch. Die Höhe in Fuß bezieht sich auf das Jahr der Verkündung der Unabhängigkeitserklärung der Vereinigten Staaten. Außerdem ist der Wolkenkratzer als eine Art Denkmal konstruiert und wurde am Standort der am 11. September 2001 zerstörten Zwillingstürme des World Trade Centers errichtet.

Es lohnt sich auch, einen Blick auf die vom Council on Tall Buildings and Urban Habitat (CTBUH) ausgezeichneten Preisträger des Jahres 2013 zu werfen. The Bow im kanadischen Calgary wurde als bestes Hochhaus Amerikas gewürdigt. Geplant wurde es von Foster + Partners, dem Architekturbüro Norman Fosters. Die rundliche Gebäudeform erlaubt eine maximale Ausnutzung des Tageslichts und minimiert die Windlast. In der 24., 42. und 54. Etage gibt es jeweils einen Skygarden mit Bänken.

Dort können Arbeitnehmer während eines anstrengenden Arbeitstags eine Pause einlegen.

In der Region Afrika und Naher Osten hat ein aus fünf Gebäuden bestehender Komplex mit der Bezeichnung Sowwah Square in den Vereinigten Arabischen Emiraten gewonnen. Das Projekt des Architekturbüros Goettsch Partners (GP) ist Teil des Urbanisierungsplans für die Insel Maryah, die sich bis 2030 zum neuen Geschäftsviertel (Central Business District – CBD) von Abu Dhabi entwickeln soll. Im Sowwah Square befinden sich die Börse, ein Einkaufszentrum, zwei Luxushotels und Büros.

Aus der Region Asien wurde ein Gebäude mit einer sehr interessanten Geschichte ausgewählt, nämlich der Hauptsitz des chinesischen Staatsfernsehens (CCTV). Das CCTV-Gebäude wurde vom Office for Metropolitan Architecture (OMA) geplant und sein Bau begann bereits 2004. Ein Brand des neuen Gebäudes für das TV-Kulturzentrum (TVCC), das Teil des CCTV-Komplexes ist, im Jahr 2009 führte zu einer Verzögerung der Eröffnung des Hauptsitzes bis 2012. Das Glanzstück der Firma OMA wurde nicht von beißender Kritik verschont. Die Einwohner von Peking nennen das Gebäude wegen seiner Form „Schlüpfer“ und chinesische Medien suchten eine gewisse Zeit lang in der Architektur von Rem Koolhaas nach pornografischer Symbolik.

Den CTBUH-Preis in Europa hat der 309,6 m hohe Londoner Wolkenkratzer The Shard erhalten, der das höchste Gebäude in der Europäischen Union darstellt. Obwohl der Gigant in Europa steht, hat die Investition zu 95 % der Staat Katar finanziert.

The Shard gilt als Symbol für die Macht Katars. Dieser Staat hat in viele britische Unternehmen und Londoner Gebäude investiert. The Shard, also auf Deutsch „Scherbe” oder „Splitter“, wurde von Renzo Piano entworfen, der u. a. für die Planung des Centre Georges Pompidou in Paris bekannt geworden ist.

Von Großbritannien gehen wir nun nach Island. Hier ist das Konzerthaus Harpa mit dem wichtigsten europäischen Architekturpreis, dem Mies van der Rohe Award, ausgezeichnet worden. Es handelt sich um ein gemeinsames Projekt des dänischen Architekturbüros Henning Larsen Architects und des isländischen Künstlers Olafur Eliasson. Man sagt, dass das Gebäude aus Eis gebaut ist: Die Glaspaneele, aus denen die Fassade des Gebäudes besteht, reflektieren das Licht der Sonne wie ein unebener Eisblock.

Obwohl Warschau auf der Liste der Städte mit der größten Anzahl von Hochhäusern erst den 91. Platz belegt, können wir nicht über einen Mangel an architektonischen Glanzstücken klagen. Beginnen wir mit dem Appartementgebäude Złota 44, das mit seiner Höhe von 192 Metern das höchste Wohngebäude in der Europäischen Union bildet. Obwohl der Wolkenkratzer umgangssprachlich „Segel” genannt wird, wollte sein Architekt Daniel Libeskind Bezug auf den Adler im polnischen Wappen nehmen. Das Gebäude soll mit einem in die Luft aufsteigenden Adler assoziiert werden, der seiner Ansicht nach die Ambitionen Warschaus widerspiegelt.

Das Erscheinungsbild der Hauptstadt wurde auch im hohen Maß dank des Talents des polnischen Architekten Stefan Marian Kuryłowicz verändert, der als einer der einflussreichsten polnischen Architekten des späten 20. und frühen 21. Jahrhunderts gilt. Kuryłowicz hat das Gebäude mit der Bezeichnung Wolf Bracka entworfen, in dem sich das luxuriöse Modehaus vitkAc befindet. Der Architekt hat die umliegende Bebauung, ihren Charakter und Stil intensiv analysiert. Wolf Bracka gilt als Alter Ego des Warenhauses Smyk. Als Antwort auf die verglaste Fassade des Smyk hat man sich für dunklen Granit und wenige Scheiben entschieden. Beide Gebäude verfügen über abgerundete Ecken, eine ähnliche Höhe und dienen als Warenhaus. Mit seinem Projekt hat Kuryłowicz auch an die historische Vergangenheit der ulica Bracka angeknüpft: In der Zwischenkriegszeit konnte man nämlich an der ulica Bracka Luxusprodukte kaufen.

Ein weiteres Projekt von Stefan Kuryłowicz ist das Bürogebäude Q22, das anstelle des abgebrochenen Hotels Mercure an der Kreuzung von ulica Jana Pawła II und ulica Grzybowska errichtet wird. Die beim Abbruch des Gebäudes gewonnenen Materialien wurden recycelt, so dass 1.500 Tonnen Stahl und 25.000 Tonnen Betonzuschlag wiederverwertet werden können. Außerdem sind unter dem Glasdach Solarzellen geplant, die Sonnenenergie in Strom umwandeln. Die Errichtung dieses Wolkenkratzers war ein Traum des Architekten.

Etwas andere Abmessungen besitzt das Keret-Haus, ein von Jakub Szczęsny und der Gruppe Centrala entworfenes Kunstwerk.

Das dreistöckige Wohnobjekt befindet sich in einer 152 Zentimeter breiten Spalte zwischen zwei Gebäuden, so dass es zu den schmalsten Wohngebäuden auf der Welt gehört. Die minimale Größe des Hauses knüpft an die Arbeiten des israelischen Schriftstellers Etgar Keret an, für den es geplant worden ist.

Nicht weit entfernt, in Muranów, liegt das Museum der Geschichte der polnischen Juden, das vom finnischen Architekturbüro Lahdelma & Mahlamäki Oy entworfen worden ist. In diesem Stadtteil wohnte vor dem Zweiten Weltkrieg ein Großteil der jüdischen Bevölkerung. Hier vollzog Willy Brandt, der Bundeskanzler der Bundesrepublik Deutschland, im Jahr 1970 vor dem Denkmal der Helden des Ghettos, das dem Museum gegenüberliegt, seinen berühmten Kniefall. Diese Geste wurde als symbolische Bitte um Vergebung für den Holocaust gewertet. Das Warschauer Museum soll, im Unterschied zu anderen ähnlichen Institutionen, vor allem die 1000-jährige Koexistenz des polnischen und jüdischen Volkes verdeutlichen. Durch die einheitliche Glasfassade geht ein Riss, den man als Symbol für den biblischen Durchzug der Juden durchs Rote Meer interpretieren kann. Auf der Glasfassade sieht man auch das Wort „Polin“ in hebräischen und lateinischen Buchstaben, das im Hebräischen Polen bedeutet.

Nicht in Polen, sondern auf den Malediven wird das erste Unterwasserhotel der Welt nach einem Entwurf der polnischen Firma Deep Ocean Technology aus Danzig gebaut. Das „Water Discus Hotel” besteht aus zwei an Raumschiffe erinnernde Scheiben, von denen sich eine unter und die andere über dem Wasser befinden wird. Die Scheiben verbinden fünf mächtige Pfeiler. Das Unterwasser-Modul mit 21 Zimmern wird in einer Tiefe von 10 bis 30 Metern angesiedelt, so dass die Gäste in der natürlichen Umwelt von Fischen und anderen Meerestieren wohnen können.

Schade nur, dass der Bau bis zu den nächsten Ferien nicht abgeschlossen sein wird.

Wygraj weekend ze śniadaniem w pokoju Junior Suite dla dwóch osób w Hotelu Sofitel Wrocław Old Town oraz dwa zaproszenia na masaże balijskie do hotelowego 6th Sense Wellness Center o łącznej wartości 3000 zł! Voucher jest ważny do 28.12.2014.

WYŚLIJ NAM SWOJE AUTORSKIE ZDJĘCIE JESIENNEGO KRAJOBRAZU. NAJŁADNIEJSZE ZDJĘCIE WYGRYWA!

Gewinnen Sie einen Gutschein für ein Wochenende im Sofitel Wrocław Old Town inklusive 2 Übernachtungen für 2 Personen in einer Junior Suite, Frühstück sowie zwei balinesischer Massagen im Gesamtwert von 3000 zł! Der Gutschein ist bis zum 28.12.2014 gültig.

SCHICKEN SIE UNS IHR SCHÖNSTES HERBSTFOTO. DAS BESTE FOTO GEWINNT! Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres AHK Polska lub drogą mailową na adres: pr.red@ahk.pl do 22 listopada. Zwycięzcę konkursu ogłosimy w następnym numerze Wi. Ihre Antworten schicken Sie bitte an unsere Adresse oder per Email an pr.red@ahk.pl bis zum 22. November. Der Gewinner wird in der nächsten Ausgabe der Wi bekannt gegeben.

88

KONKURS / GEWINNSPIEL

LIFE STYLE

Bauhaus – szkoła, która stworzyła styl

– eine stilbildende Schule

Olga Teodorek Niemiecka Centrala Turystyki / Deutsche Zentrale für Tourismus www.germany.travel

Samo słowo Bauhaus nie istnieje w żadnym słowniku języka niemieckiego, a w wolnym tłumaczeniu oznacza budowę domu. Historia Bauhausu zaczyna się w Weimarze po I wojnie światowej. Z połączenia Szkoły Rzemiosł Artystycznych z Akademią Sztuk Pięknych powstaje tu szkoła architektoniczna „das Staatliche Bauhaus” pod przewodnictwem Waltera Gropiousa. W 1925 r. szkoła zostaje przeniesiona do Dessau, a następnie do Berlina, gdzie po kilku miesiącach likwidują ją naziści. Te kilkanaście lat istnienia wystarczyło jednak, aby założenia opracowane w niej przetrwały do dziś i miały wpływ przede wszystkim na rozwój architektury, ale również sztuki współczesnej i wzornictwa przemysłowego.

Główna ideą Bauhausu było łączenie techniki ze sztuką oraz skłanianie się ku prostocie i funkcjonalności. Dążono do stworzenia nowoczesnej, ale i funkcjonalnej architektury z użyciem prostych geometrycznych form oraz z wykorzystaniem standardowych elementów, nadających się do masowej produkcji. Z tego powodu nazwy Bauhaus używa się również w stosunku do wypracowanego na uczelni stylu architektonicznego, który jest jednym z prądów niemieckiego modernizmu. Ze szkołą byli związani wybitni twórcy jak np.: Paul Klee, László Moholy-Nagy, Lyonel Feininger, Wassily Kandinsky czy Oskar Schlemmer.

Wzorcową budowlą weimarskiego Bauhausu jest willa „Haus am Horn”, wybudowana w 1923 r. według projektu Georga Muchesa. Powstała ona na specjalnie zorganizowaną w 1923 r. wystawę, prezentującą dorobek szkoły. Ucieleśnieniem idei Bauhausu stały się siedziba szkoły oraz „Domy Mistrzów” w Dessau.

Wszystkie budynki Bauhausu wpisane są na Listę Światowego Dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.

Główną ideą Bauhausu było łączenie techniki ze sztuką Hauptidee des Bauhauses war, Technik und Kunst zu verbinden

Das Wort Bauhaus selbst steht in keinem Wörterbuch. Die Geschichte des Bauhauses beginnt nach dem Ersten Weltkrieg in Weimar. Aus der Verbindung der Kunstgewerbeschule und der Kunsthochschule entsteht hier das „Staatliche Bauhaus“ unter der Leitung von Walter Gropius. 1925 zieht das Bauhaus nach Dessau und schließlich nach Berlin um, wo es nach wenigen Monaten von den Nationalsozialisten aufgelöst wird. Seine nur knapp über ein Jahrzehnt hinausgehende Existenz war jedoch ausreichend, um die von ihm erarbeiteten Konzepte bis heute zu erhalten. Sie hatten vor allem Einfluss auf die Entwicklung der Architektur, aber auch die moderne Kunst und das Industriedesign.

Hauptidee des Bauhauses war es, Technik und Kunst zu verbinden sowie Einfachheit und Funktionalität in den Vordergrund zu stellen. Man strebte die Schaffung einer modernen, aber auch funktionellen Architektur mit einfachen geometrischen Formen sowie Standardelementen, die sich zur Massenproduktion eignen, an. Aus diesem Grund wird die Bezeichnung auch auf einen an der Hochschule entwickelten Architekturstil angewandt, der eine der Strömungen des deutschen Modernismus bildet. Mit der Hochschule waren herausragende Künstler wie zum Beispiel Paul Klee, László Moholy-Nagy, Lyonel Feininger, Wassily Kandinsky und Oskar Schlemmer verbunden.

Ein Musterhaus des Weimarer Bauhauses ist die Villa „Haus am Horn”, die 1923 nach einem Entwurf von Georg Muche errichtet worden ist. Sie entstand anlässlich einer 1923 speziell organisierten Ausstellung, die die Leistungen der Schule präsentierte. Die Idee des Bauhauses kam auch bei der Gestaltung des Schulgebäudes sowie der „Meisterhäuser“ in Dessau zum Ausdruck. Alle Gebäude des Bauhauses sind in die UNESCO-Liste des Weltkulturerbes eingetragen.

Wygraj unikalny fotel od firmy CustomForm o całkowitej wartości 4145 zł! Fotel Jarmuch został wykonany ze skóry oraz elementów stalowych i powstał w wyniku inspiracji projektem Jespera Holm.

JAKIE ZNACZENIE MA DLA CIEBIE DESIGN KUPOWANYCH PRODUKTÓW? NAJLEPSZA ODPOWIEDŹ WYGRYWA!

Gewinnen Sie einen einmaligen Sessel von CustomForm im Gesamtwert von 4145 zł! Der aus Leder und Stahl hergestellte Sessel Jarmuch wurde vom Jasper Holm Projekt inspiriert.

WELCHE BEDEUTUNG HAT FÜR SIE DAS DESIGN VON PRODUKTEN, DIE SIE KAUFEN? DIE BESTE ANTWORT GEWINNT!

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres AHK Polska lub drogą mailową na adres: pr.red@ahk.pl do 22 listopada. Zwycięzcę konkursu ogłosimy w następnym numerze Wi. Ihre Antworten schicken Sie bitte an unsere Adresse oder per Email an pr.red@ahk.pl bis zum 22. November. Der Gewinner wird in der nächsten Ausgabe der Wi bekannt gegeben.

90

LIFE STYLE

ME Dubai – niekonwencjonalne 5 gwiazdek

ME Dubai – unkonventionelles Fünf-Sterne-Hotel 95 metrów wysokości, ponad 100 apartamentów, sklepy, nowoczesny kompleks SPA… i wielka dziura pośrodku – tak w dużym skrócie można opisać jeden z najnowszych projektów brytyjskiej architekt Zaha Hadid.

Pięciogwiazdkowy hotel hiszpańskiej sieci Meliá ma powstać do końca 2016 r. Obiekt przyciąga niepowtarzalną konstrukcją w postaci szklanego sześcianu z pustą przestrzenią wewnątrz. W dzień – solidna budowla o nowoczesnym design’ie, w nocy – gra świetlnych refleksów.

Plus kulinarne gwiazdki Michelin.

91

KONKURS / GEWINNSPIEL

LIFE STYLE

95 Meter hoch, über 100 Suiten, Geschäfte, ein moderner Spa-Bereich und… ein großes Loch in der Mitte.

So lässt sich mit wenigen Worten eines der neuesten Projekte der britischen Architektin Zaha Hadid beschreiben.

Das Fünf-Sterne-Hotel der spanischen Kette Meliá soll bis Ende 2016 entstehen.

Das Objekt zeichnet sich durch eine einzigartige Konstruktion in Form eines verglasten Quaders mit leerem Innenraum aus. Tagsüber handelt es sich um ein solides Bauwerk mit modernem Design und in der Nacht sieht man das Spiel der Lichtreflexe. Außerdem sollen vom Michelin-Guide ausgezeichnete Köche engagiert werden.

Platynowy sen Hästens Platinum We wrześniu do salonów meblowych Hästens trafił model łóżka z najnowszej kolekcji – Hästens Platinum.

Nazwa produktu jest nawiązaniem do cech charakterystycznych platyny, jakimi są: rzadkość występowania, wyjątkowość i ekskluzywność. Założeniem producenta było połączenie tych trzech elementów w celu stworzenia unikalnego produktu. Hästens Platinum to ręcznie wykonane łóżko kontynentalne, do wytworzenia którego użyte zostały wyłącznie naturalne materiały: końskie włosie, wełna, bawełna, len. Ponadto, dzięki wyposażeniu w dwa systemy sprężyn łóżko dostosowuje się do kształtu ciała i zapewnia komfortowy sen. Produkt (Hästens Platinum 180x200 BJ) dostępny jest w cenie 35 050 PLN. Seit September wird in den Hästens-Möbelsalons ein Bettmodell aus der neuesten Kollektion, nämlich das Hästens Platinum, angeboten. Der Produktname knüpft an für Platin typische Eigenschaften wie Seltenheit, Außergewöhnlichkeit und Exklusivität an. Ziel des Herstellers war es, diese drei Elemente zu vereinen, um ein einzigartiges Erzeugnis zu entwickeln. Das Hästens Platinum ist ein manuell angefertigtes Continentalbett, das ausschließlich aus Naturmaterialien besteht, nämlich Rosshaar, Wolle, Baumwolle und Leinen. Darüber hinaus passt sich das Bett dank seiner beiden Federsysteme der Körperform an und garantiert einen erholsamen Schlaf. Das Produkt (Hästens Platinum 180 x 200 BJ) ist zum Preis von 35 050 PLN erhältlich.

Profesjonalny aparat dla smatrphone’a Sony: Professionelle Smartphone-Kamera Seria aparatów Lens-Style Cameras ma szansę zrewolucjonizować rynek fotografii telefonicznej. Sony stworzyło aparaty cyfrowe, które w formie nakładki mogą zostać przymocowane do smartphone’ów, w ten sposób pozwalając użytkownikom wykonywać zdjęcia o bardzo wysokiej jakości. To zgrabne urządzenie posiada funkcje charakterystyczne dla pełnowymiarowego aparatu cyfrowego, a dzięki połączeniu bezprzewodowemu lub Wi-Fi umożliwia bezpośrednie przesyłanie obrazów/filmów do telefonów z systemami Android i iOS. Cena aparatów wynosi: 499,99 $ (Sony DSC-QX100 Smartphone Attachable Lens-style Camera) lub 249,99 $ (Sony DSC-QX10/B Smartphone Attachable 4.45-44.5mm Lens-Style Camera).

Objektiv-Kameras haben die Chance, das Fotografieren mit Smartphones zu revolutionieren. Sony hat Digitalkameras entwickelt, die als Aufsatz an Smartphones befestigt werden können und es so den Anwendern ermöglichen, Fotos mit sehr hoher Qualität aufzunehmen. Dieses hübsche Gerät besitzt Funktionen, die für eine vollwertige Digitalkamera typisch sind. Dank einer kabellosen Verbindung oder WLAN ist eine direkte Übermittlung von Bildern/Filmen an Telefone mit Android und iOS möglich. Der Preis der Kameras beträgt: 499,99 $ (Sony DSC-QX100 Smartphone Attachable Lens-style Camera) oder 249,99 $ (Sony DSC-QX10/B Smartphone Attachable 4.45-44.5mm Lens-Style Camera).

Ekologiczne ładowanie Umweltfreundliches Ladegerät Firma XD Design proponuje interesujące rozwiązanie dla wszystkich, którzy cenią ideę zrównoważonego rozwoju i mają na względzie ochronę środowiska. Dzięki Solarladefenster możliwe jest ładowanie telefonu, odtwarzaczy MP3 i innych sprzętów wyposażonych w gniazdko USB poprzez wykorzystanie energii słonecznej. Wystarczy umocować urządzenie do szyby w nasłonecznionym miejscu i rozpocząć ładowanie! Ładowarka działa również z zestawami nawigacji GPS i z powodzeniem może być używana podczas jazdy samochodem. Dodatkowym atutem urządzenia jest zgrabny, opływowy kształt. Cena ładowarki to ok. 50 €.

Die Firma XD Design bietet eine interessante Lösung für alle, die die Idee einer nachhaltigen Entwicklung schätzen und etwas für den Umweltschutz tun wollen. Dank des Solarladefensters kann man ein Telefon, einen MP3-Player und andere Geräte mit USB-Anschluss durch die Nutzung von Sonnenenergie aufladen. Es genügt, das Ladegerät an einer sonnigen Stelle an der Scheibe zu befestigen und schon kann man mit dem Aufladen beginnen! Das Ladegerät funktioniert auch mit GPS-Navigationssets und kann erfolgreich während der Autofahrt eingesetzt werden. Ein weiterer Vorzug ist sein ansprechendes, stromlinienförmiges Design. Das Solarladefenster kostet rund 50 €.

Wygraj voucher na weekend w hotelu Bayjonn w Sopocie! Voucher obejmuje 2 noclegi w dwuosobowym pokoju Superior, miejsce parkingowe lub transfer z lotniska, możliwość skorzystania z sauny lub salki fitness, o łącznej wartości 1500 zł! Voucher jest ważny do końca lutego 2014.

OPISZ MIEJSCE, DO KTÓREGO NAJCZĘŚCIEJ UDAJESZ SIĘ NA KRÓTKI „WYPAD ZA MIASTO”.

NAJLEPSZA ODPOWIEDŹ WYGRYWA!

Gewinnen Sie einen Gutschein für ein Wochenende im Bayjonn Hotel in Sopot!

Der Preis ist inklusive 2 Übernachtungen für 2 Personen im Superior Zimmer, Frühstück, Parkmöglichkeit oder Flughafentransfer und Sauna- oder Fitness-Eintrittskarten im Gesamtwert von 1500 zł! Der Gutschein ist bis Ende Februar 2014 gültig.

BESCHREIBEN SIE DEN ORT, ZUDEM SIE AM LIEBSTEN EINEN KURZEN ABSTECHER AUS DER STADT MACHEN. DIE BESTE ANTWORT GEWINNT!

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres AHK Polska lub drogą mailową na adres: pr.red@ahk.pl do 22 listopada. Zwycięzcę konkursu ogłosimy w następnym numerze Wi. Ihre Antworten schicken Sie bitte an unsere Adresse oder per Email an pr.red@ahk.pl bis zum 22. November. Der Gewinner wird in der nächsten Ausgabe der Wi bekannt gegeben.

92

KONKURS / GEWINNSPIEL

LIFE STYLE

Artur Becker – polsko-niemiecki pisarz – deutsch-polnischer Schriftsteller Artur Becker urodził się jako syn polsko-niemieckich rodziców i w 1985 wyjechał na stałe do Niemiec. Pisze w języku niemieckim powieści, eseje, opowiadania, wiersze, także tłumaczy. Większość z jego powieści związana jest tematycznie z Warmią i Mazurami. W Niemczech opublikował do tej pory kilkanaście książek. Jest jednym z najbardziej znanych niemieckojęzycznych autorów pochodzenia polskiego. Wielokrotnie nagradzany, m.in. niemiecką nagrodą im. Adelberta von Chamisso za rok 2009.

Becker ist Sohn deutsch-polnischer Eltern. Seit 1985 lebt er in Deutschland, wo er seitdem Romane, Erzählungen, Gedichte und Aufsätze verfasst und als Übersetzer tätig ist. Der Großteil seiner Romane ist thematisch mit dem Ermland und Masuren verbunden.

In Deutschland hat er bislang mehrere Bücher veröffentlicht. Er zählt zu den bekanntesten deutschsprachigen Autoren polnischer Herkunft und wurde mehrmals ausgezeichnet, u.a. mit dem Adelbert-von-Chamisso-Preis im Jahr 2009.

Moja obecna kondycja psychiczna... „Uwaga! Świeżo malowane!“ Pana główna cecha charakteru? upór Najchętniej spedzam wakacje... przy ognisku nad jeziorem Pana marzenie o szczęściu? nikt ode mnie nic nie chce Pieniądz jest dla mnie... kawałkiem plastiku Praca jest dla mnie przygodą i psim obowiązkiem Być szefem oznacza... same problemy Konkurencja jest... na początku powodem do zazdrości :) a potem energią, żeby zrobić coś lepiej Dla kariery zrobiłbym... wszystko, ale nie po trupach: a w szczególności mamuśka jest nietykalna…

Stresuję się, gdy... gdy nie mogę się skoncentrować Miłość jest... oj, to za trudne pytanie: chyba bez niej nic by nie istniało Za nic na świecie nie mógłbym... zabić kogoś lub wyskoczyć z okna wieżowca Oddałbym wszystko za... za przeżycie pierwszej miłości jeszcze raz W pracownikach cenię... cierpliwość Chciałbym u siebie zmienić... oj, oj i jeszcze to i tamto – długa lista Nie toleruję... rasizmu i wykładzin Wzrusza mnie... poezja i wspomnienia z dzieciństwa Zazdroszczę ludziom, którzy... którym nerwy nie puszczają w trudnych sytuacjach Nie cierpię... głupoty i braku wyobraźni Politycy to... małpki bez ogonka, a czasami z ogonkiem Jakie reformy uważa Pan za najbardziej istotne? że nie wszystko zależy od rządu lub bogów w świątyniach: laicyzacja społeczeństwa Filmowe/literackie Alter Ego Robert Jordan z „Komu bije dzwon“ – trochę romantycznie-bombastycznie Ulubiona książka... no chyba wiersze Czesława Miłosza: „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada“ Najbardziej żałuję... że… ach, to smutne pytanie Jakie cechy ceni Pan najbardziej u ludzi? wytrwałość, niezależność w myśleniu i działaniu, no i chyba zrozumienie dla innych stworzeń Jestem... czerwoną cegłą Pana motto? jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz

Meine derzeitige Geistesverfassung... Achtung!

Frisch gestrichen!“ Ihr Hauptcharakterzug? Hartnäckigkeit Am liebsten verbringe ich meinen Urlaub... am Lagerfeuer am See Ihr Traum vom absoluten Glück? niemand will etwas von mir Geld ist für mich... ein Stück Plastik Arbeit bedeutet für mich... Abenteuer und verdammte Pflicht ”Chef sein” heißt für mich... viele Sorgen Konkurrenz ist für mich... zu Anfang ein Grund zum Neid :) und später eine Energie dafür, dass man etwas noch besser macht Für die Karriere würde ich... alles tun, aber nicht über Leichen gehen und insbesondere meine Mama ist ein Heiligtum…

Stress ist für mich, wenn... ich mich nicht konzentrieren kann…

Liebe ist... ach, das ist eine zu schwierige Frage – ohne sie würde es nichts geben…

Nie im Leben könnte ich... jemanden töten oder aus dem Fenster eines Wolkenkratzers runterspringen Dafür würde ich alles geben... für die erste Liebe, um sie noch einmal zu erleben An meinen Mitarbeitern schätze ich am meisten...

Geduld Ändern würde ich gerne an mir... Oh! So vieles – eine lange Liste!

Ich dulde kein... Rassismus und Auslegeware Ich bin gerührt, wenn... ich an Poesie und Erinnerungen aus der Kindheit denke Ich beneide Menschen, die... die Nerven nicht verlieren in stressigen Situationen…

Was ich überhaupt nicht mag: Dummheit und fehlende Vorstellungskraft Politiker sind... Äffchen ohne ein Schwänzchen, und manchmal mit einem Schwänzchen (Kurt Vonnegut) Welche Reformen bewundern Sie am meisten?

Ich bewundere, dass nicht alles von der Regierung oder von den Göttern in den Tempeln abhängt: Laizisierung der Gesellschaft Mein filmisches/literarisches Alter Ego Roberto Jordan aus „Wem die Stunde schlägt” – ein wenig romantisch-bombastisch Ihr Lieblingsbuch...vielleicht die Gedichte von Czesław Miłosz: „Vom Aufgang der Sonne bis zu ihrem Niedergang“ Was bedauern Sie am meisten? dass… ach, eine traurige Frage…

Welche Eigenschaften schätzen Sie an Menschen am meisten? Beharrlichkeit, Unabhängigkeit im Denken und Tun, und wahrscheinlich auch die Fähigkeit zum Verständnis für andere Geschöpfe Ich bin... ein roter Ziegelstein Ihr Motto? Wie man sich bettet, so schläft man

RODZINNA PASJA NINY I MIKOŁAJA NIKONCZUK OD 1975

Wygraj stylowy kredens firmy Arino o wartości 4000 zł!

JAKI MEBEL JEST NAJWAŻNIEJSZYM ELEMENTEM WYSTROJU TWOJEGO SALONU I DLACZEGO? NAJLEPSZA ODPOWIEDŹ WYGRYWA!

Gewinnen Sie einen stilvollen Geschirrschrank von Arino im Gesamtwert von 4000 zł!

WELCHES MÖBELSTÜCK IST AM WICHTIGSTEN IM IHREN SALON UND WARUM? DIE BESTE ANTWORT GEWINNT!

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres AHK Polska lub drogą mailową na adres: pr.red@ahk.pl do 22 listopada. Zwycięzcę konkursu ogłosimy w następnym numerze Wi. Ihre Antworten schicken Sie bitte an unsere Adresse oder per Email an pr.red@ahk.pl bis zum 22. November. Der Gewinner wird in der nächsten Ausgabe der Wi bekannt gegeben.

94

KONKURS / GEWINNSPIEL

KALENDARIUM

Listopad 2012 / November 2012 1

2

3

4

5

07.11.2013 Polsko-Niemieckie Forum Prawa i Gospdarki Deutsch-Polnisches Forum für Recht und Wirtschaft WARSZAWA 12.11.2013 Spotkanie Regionalne Regionaltreffen WROCŁAW 12.11.-13.11.2013 „Profesjonalne wystąpienia – sztuka prezentacji z użyciem technik aktorskich” „Professionelles Auftreten – Die Kunst der Präsentation mit Anwendung von Schauspieltechniken“ WROCŁAW

6

7

8

9

10

15.11.2013 „Dlaczego nie rozumiem niemieckiego kontrolera finansowego?”

GLIWICE 19.11.2013 „Delegowanie cudzoziemców do pracy w Polsce – aspekty polskiego prawa podatkowego oraz ubezpieczeń społecznych.” „Entsendung von ausländischen Mitarbeitern nach Polen“ WARSZAWA

11

12

13

14

15

16

20.11.2013 Treffpunkt POZNAŃ

17

18

19

20

21

21.11.2013 Spotkanie Gospodarcze IT Solutions Wirtschaftstreffen IT-Solutions KRAKÓW

20.11.2013 „Finansowe zamknięcie roku 2013” „Jahresabschluss 2013“ GLIWICE

26.11.-27.11.2013 „Prowadzenie prezentacji biznesowych” „Geschäftspräsentationen“ WARSZAWA

20.11.2013 Speed Business Meeting WARSZAWA 20.11.2013 „Vertriebsmitarbeiter in Polen“ AUGSBURG

22

23

24

25

26

28.11.2013 „VAT: Przełomowe zmiany od 2014 r., Ceny Transferowe i rozliczenia grupowe w kontekście zmian podatkowych.” „Mehrwertsteuer – entscheidende Änderungen ab 2014, Verrechnungspreise und Gruppenabrechnungen im Zusammenhang mit Steueränderungen“ KRAKÓW

27

28

29

30

28.11.2013 „Jak bezpiecznie realizować międzynarodowe transakcje handlowe?“ „Sichere Abwicklung internationaler Transaktionen“ WARSZAWA 29.11.2013 „Efektywne zarządzanie zespołem. Dobry kolega czy dobry przełożony?“ „Effektive Teamleitunggute Kollegen oder gute Vorgesetzte?“ WROCŁAW

19.11.2013 “Shared Service Centres und Outsourcing – Warum Polen?”

KÖLN

Wygraj wyjątkowy zestaw produktów marki Hästens zawierający zestaw hamakowy, 2 szlafroki oraz 2 poduszki podróżne, o łącznej wartości 7180 zł!

Grudzień 2012 / Dezember 2012 1

2

3

4

5

02.12.-03.12.2013 Inspirujący lider „Inspirational Leadership“ GLIWICE 05.12.2013 Jarmark Bożonarodzeniowy Weihnachtstreffen WARSZAWA

6

7

8

10.12.-11.12.2013 „Profesjonalne negocjacje” „Professionelle Verhandlungen“ Wrocław

9

10

11

12

13

KRÓTKO OPISZ SWÓJ NAJZABAWNIEJSZY SEN. 14

15

11.12.2013 Spotkanie Wigilijne Weihnachtstreffen KRAKÓW 12.12.2013 International Christmas Evening WROCŁAW

16

17

18

19

20

16.12.-17.12.2013 „Niemiecki dla biznesu – intensywny kurs językowy” WROCŁAW

21

22

23

18.12.2013 Treffpunkt POZNAŃ

24

25

26

27

28

29

30

31

19.12.-20.12.2013 „Zarządzanie czasem czy zarządzanie sobą w czasie.” „Zeitmanagement und Selbstmanagement – der Weg zur optimalen Zeitnutzung“ WROCŁAW

NAJLEPSZA ODPOWIEDŹ WYGRYWA!

Gewinnen Sie ein Produktset von Hästens Produkten inkl. einer Hängematte, zwei Bademäntel und zwei Reisekissen im Gesamtwert von 7180 zł!

BESCHREIBEN SIE KURZ IHREN LUSTIGSTEN TRAUM. DIE BESTE ANTWORT GEWINNT!

Szkolenia / Schulungen Imprezy / Veranstaltungen Giełdy kooperacji / Kooperationsbörsen Komisje tematyczne i spotkania regionalne / Ausschüsse und Regionaltreffen

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres AHK Polska lub drogą mailową na adres: pr.red@ahk.pl do 22 listopada. Zwycięzcę konkursu ogłosimy w następnym numerze Wi. Ihre Antworten schicken Sie bitte an unsere Adresse oder per Email an pr.red@ahk.pl bis zum 22. November. Der Gewinner wird in der nächsten Ausgabe der Wi bekannt gegeben.

96

INFO

W tym miesiącu w Wi Diesen Monat in Wi

WYDAWCA / HERAUSGEBER

WYNIKI KONKURSU ERGEBNISSE DES GEWINNSPIELS

Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa Deutsch-Polnische Industrieund Handelskammer 00-246 Warszawa, ul. Miodowa 14 Tel.: +48/22/53 10 500 Fax: +48/22/53 10 600 www.ahk.pl

Germany Trade and Invest ul. Miodowa 14 00-246 Warszawa Tel.: + 48 (22) 531 06 11 www.gtai.de Stowarzyszenie Architektów Polskich ul. Foksal 2 00-950 Warszawa Tel.: + 48 (22) 827 87 12 www.sarp.org.pl Urząd Zamówień Publicznych ul. Postępu 17a 02–676 Warszawa Tel.: + 48 (22) 458 77 06 www.uzp.gov.pl JEMS Architekci ul. Gagarina 28a 00-754 Warszawa Tel.: + 48 (22) 559 28 00 / 01 / 03 www.jems.pl Kajima Poland Sp. z o. o.

Al. Jerozolimskie 65/79 Centrum LIM, 12 piętro, p. 1213 00-697 Warszawa Tel.: +48 (22) 630 75 20 www.kajima.pl Kuryłowicz & Associates ul. Berezyńska 25 03-908 Warszawa Tel.: +48 (22) 616 37 98 www.apaka.com.pl

Pakiet zabiegów SPA w Klinice La Perla zawierający odprężający masaż klasyczny, zabieg na twarz Eco Perła z certyfikatem ECO Cert, SPA dla dłoni oraz drenaż limfatyczny Icoone, o łącznej wartości 1000zł! wygrała:

Romantyczny pobyt weekendowy w 2- osobowej komnacie z śniadaniami oraz obiadokolacjami w XIV-wiecznym Hotelu ZAMEK RYN (www.zamekryn.pl) na Mazurach o wartości 1300 zł! wygrał:

Ein SPA Paket in der Klinika La Perla inkl. einer entspannenden, klassischen Massage, einer kosmetischen Gesichtsbehandlung Eco Perła mit Eco Zertifikat, Handpflege SPA und Icoone Lymphdrainage im Gesamtwert von 1000zł! hat

Einen romantischen Wochenendaufenthalt in einem Doppelzimmer inkl. Frühstück und Abendessen im Hotel SCHLOSS RYN (www.zamekryn.pl) aus dem XVI Jh. in den Masuren im Wert von 1300zł! hat

Ewa Zarzycka gewonnen SERDECZNIE GRATULUJEMY WYGRANEJ I ZACHĘCAMY WSZYSTKICH DO BRANIA UDZIAŁU W KOLEJNYCH KONKURSACH!

W następnym numerze In der nächsten Ausgabe

Maciej Brzeziński gewonnen

WIR GRATULIEREN UND MÖCHTEN ALLE ZUR TEILNAHME AN WEITEREN GEWINNSPIELEN ANREGEN!

Dyrektor Generalny / Hauptgeschäftsführer Michael Kern Redaktor Naczelna / Chefredakteurin Katarzyna Soszka-Ogrodnik, +48/22/53 10 572, e-mail: ksoszka@ahk.pl Redakcja / Redaktion Cecylia Kosmalska Prenumerata / Abonnement Cecylia Kosmalska, +48/22/53 10 522, e-mail: ckosmalska@ahk.pl Reklama / Anzeigen Danuta Kwasek, +48/22/53 10 521, e-mail: dkwasek@ahk.pl Tłumaczenie / Übersetzung Logostrada Korekta/Korrektur Cecylia Kosmalska, Diana Markovic Zdjęcia / Fotos Shutterstock (8), Manufaktura, Muzeum Historii Żydów Polskich, Jacek Wajszczak/Reporter/East News, Taschen, Materiały prasowe, Archiwum AHK Opracowanie graficzne, produkcja / Bearbeitung, Herstellung Polish Creative Group, www.polishcreativegroup.com Projekt / Grafik-Design Diana Kosiorek (PCG) Druk / Druck Beltrani Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i nie zwraca materiałów nie zamówionych. Nie odpowiada również za komentarze autorów. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów.

Die Redaktion übernimmt keine Verantwortung für den Inhalt der Annoncen. Beiträge, die nicht bestellt wurden, werden nicht zurückgeschickt. Die Redaktion trägt keine Verantwortung für Kommentare von Autoren. Wir behalten uns vor, die Beiträge zu kürzen, zu adjustieren und die Überschriften zu verändern.

AHK Polska posiada certyfikat jakości: Die AHK Polen besitzt das Qualitätszertifikat:

— Raport: Banki, giełda, rynki finansowe

— Rapport: Banken, Börse, Finanzmärkte

— Wywiad z legendą tenisa Borisem Beckerem

— Interview mit Tennislegende Boris Becker

— Wygraj ciekawą nagrodę w konkursie Wi

— Gewinnen Sie interessante Preise in unserem Gewinnspiel