Tạp chí pháp luật IIRR | IIRR Legal Review | No.19 – Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo

LEGAL REVIEW

Chuyên đề

GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO

KHÁI NIỆM GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO ĐẶC ĐIỂM CỦA GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO PHÂN LOẠI GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO Ý NGHĨA CỦA QUY ĐỊNH VỀ GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO

LEGAL REVIEW

LEGAL REVIEW

No.19

Thư ngỏ Quý đ ộc giả thân mến, G i a o d ịch d ân sự l à phư ơng thứ c qu a n t r ọ n g đ ể xác lập, thự c hi ện qu y ền v à n g h ĩa v ụ d ân sự c ủ a c ác c á nhâ n , p h á p n h ân v à c ác c hủ thể khác . Cá c q uy đ ịn h v ề g i ao dị c h dân sự c ó ý n g h ĩa q uan trọng đối với sự phát tri ể n đ ấ t n ước v à c ác qu an hệ xã h ộ i .

V ớ i sự p h át triển c ủ a xã hội nói c hun g v à n ền kin h t ế toàn c ầu nói ri ên g, cơ hộ i p h át t ri ển mở ra c ho tất cả cá c

t h àn h

v i ên/c ộng

đồng

tro n g

m ọ i lĩn h v ực. Như ng đồng thời c ũn g đ ặ t ra n h iều thác h thứ c với sự hợ p t á c giữa các bên khi thế gi ới đố i

Ths. NQUYỄN QUANG HUY Viện phó Viện IIRR - Phó ban biên tập

Huy

m ặ t n h ữn g sự bi ến đổi k hí hậu k hô n g n g ừn g v à các ngu y c ơ đại dị c h khá c.

Sự h ợp tác v ượt khoảng c ác h về đị a l ý v à điều kiện môi trư ờng, xã hội đặt r a n h iề u b ài to án c ần g i ải đáp. Trong thự c t i ễ n , giao dịch dân sự c ó thể bị vô hi ệ u d o n h iều n guy ên nhân, trong đó có g ia o d ịch giả tạo, đư ợc xác l ập nhằ m ch e giấu giao dị c h thật. Khác với c á c lo ạ i g iao dịch vô hi ệu , c ác bên tro n g g ia o dịch giả t ạo vẫn c ó sự tự ng u yệ n , n h ưn g ý ch í bên trong không đồn g n h ấ t v ới ý ch í thể hi ện ra bên ngo à i .

LEGAL REVIEW

02

Tr o n g số t h ứ 1 9 củ a T ạ p ch í P h á p lu ật, bằ n g v i ệ c ph â n t í ch đi ề u l u ậ t và c ác á n l ệ t i ê u bi ể u , ch ú n g t ô i h y vọng c ó t h ể gi ú p Qu ý độ c gi ả h i ể u r õ hơn về gi a o dị ch dâ n s ự bị v ô h i ệ u do g iả tạ o. Đội ngũ biên tập mong rằng sẽ nhận được cá c ý k i ế n đó n g gó p củ a Qu ý đ ộc g iả .

CHỊU TRÁCH NHIỆM NỘI DUNG

HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP Ls. Nguyễn Thị Quỳnh Mai Ls. Nguyễn Thị Xuyến Ths. Nguyễn Hồng Minh Ths. Nguyễn Quang Huy Nguyễn Hoàng Thanh Phan Thị Hoài Trang Bùi Tuấn Anh - Trần Việt Bách Lỗ Hồng Tâm - Hồ Mậu Tuấn

BAN BIÊN TẬP Nguyễn Tất Hồng Dương - Trưởng ban Ths. Nguyễn Quang Huy - Phó ban

NỘI DUNG VÀ THIẾT KẾ Phòng Pháp chế - Phòng Phát triển cộng đồng www.facebook.com/iirr.legalcenter www.iirr.vn

03

LEGAL REVIEW

MỤC LỤC

1. Khái niệm giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo 2. Đặc điểm của giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo 3. Phân loại giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo 4. Ý nghĩa của quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo

LEGAL REVIEW

04

05

LEGAL REVIEW

G iao d ị c h dân sự l à một t r o n g n h ữ n g p h ươ n g thứ c c ần thi ết qu a n t r ọ n g h ữ u

h iệu cho c ác c á nhân, phá p n h â n v à các ch ủ thể k hác để xác l ậ p t h ự c h i ệ n q uyền và ng hĩ a vụ dân sự n h ằ m t h ỏ a m ãn n hu c ầu si nh hoạt, ti ê u dù n g v à sản xuấ t ki nh doanh. Các qu y đị n h v ề giao d ịc h dân sự c àng c ó ý n gh ĩ a qu a n trọ n g đ ối với sự phát tri ển đấ t n ư ớ c n ó i ch un g và c ác qu an hệ xã h ộ i n ó i r i ê n g.

Tro n g t hự c ti ễn c ác c ác g i a o dị ch dâ n sự v ô h i ệu xảy ra bởi nhi ều ngu yê n n h â n n h ư v ô hi ệu do bị đe dọa, l ừ a đố i , é p b uộ c, nhầm l ẫn không nhậ n t h ứ c, l à m ch ủ đ ược hành vi , do g i ả tạ o cá c gi a o d ịch n ày đều vi phạm ý c h í t ự n gu yệ n của ch ủ thể. Gi ao dị c h vô h i ệ u do gi ả tạo cũng l à l oại g i ao dị c h vô h i ệ u do v ì p h ạm ý c hí c ủ a c hủ thể, nh ư n g k h ô n g giốn g gi ao dị c h trên do g i a o dị ch gi ả tạo kh ông phải l à c ác bê n k h ô n g t ự n guyện xác l ập g i ao dị c h, m à có sự t ự n guyện như ng không đồng n h ấ t gi ữ a ý ch í b ên trong và ý c hí thể h i ệ n r a bê n n go ài nhằm mụ c đí c h c he gi ấ u gi a o d ịch th ật, c ó thể nói sự tự ngu yệ n ở gi a o d ịch giả tạo l à không thự c s ự t ự n gu yệ n .

LEGAL REVIEW

06

07

LEGAL REVIEW

1

LEGAL REVIEW

08

KHÁI NIỆM VỀ GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO

09

LEGAL REVIEW

Từ điển giải thích Luật học quan niệm:

LEGAL REVIEW

10

“ Giao dịch dân sự do giả tạo

là giao dịch được xác lập nhằm che giấu giao dịch có thật khác.

Trong giao dịch giả tạo các chủ thể không có ý định xác lập quyền và nghĩa vụ với nhau.

”

11

LEGAL REVIEW

Thông thư ờng g i ao dị ch dâ n sự l à s ự bi ể u h i ệ n ý ch í ra bên ng oài , thể hi ệ n sự t ự n gu yệ n củ a ch ủ t h ể x á c l ập gi ao dị c h. Tu y nhi ê n cũ n g có t r ư ờ n g h ợ p gi a o dị ch k hông phản ánh đú ng bả n ch ấ t , m o n g m u ố n ý ch í bê n trong c ủ a c hủ thể gi a o dị ch , m ặ c dù ch ủ t h ể h o à n toàn c ó sự tự ng u yện k h ô n g bị t á c độ n g bở i yế u t ố k hác , như ng không đư ợ c ph á p l u ậ t t h ừ a n h ậ n , đó l à gi ao dị c h dân sự xác l ậ p do gi ả t ạ o . K h i t h a m gi a gi ao dị c h dân sự thì các bê n cù n g bả y t ỏ ý ch í t h ể hi ện ý c hí mong mu ố n t h ậ t , n ế u n h ư gi a o dị ch đư ợ c gi ao kết một c ác h g i ả t ạ o n h ằ m ch e đậ y ý ch í t h ậ t c ủ a c ác c hủ thể thì gi a o dị ch đó v ô h i ệ u . T h e o cá ch hi ểu về k hái ni ệm gi ả t ạ o t r ê n t h ì có t h ể t h ấ y, gi a o dị c h vô hi ệu do gi ả t ạ o l à gi a o dị ch đư ợ c x á c l ậ p k hông thật, nhằm ch e gi ấ u ý ch í t h ậ t củ a cá c ch ủ thể. Trong khoa học ph á p l ý, gi a o dị ch gi ả t ạ o l à gi ao dị c h mà c ác c h ủ t h ể k h ô n g có ý đị n h t h i ế t l ậ p qu y ền và ng hĩ a vụ vớ i n h a u , n ộ i du n g củ a gi a o dị ch gi ả tạo k hông thể hi ệ n ý ch í đị ch t h ự c củ a cá c bê n .

Do đó với gi ao dị c h gi ả t ạ o n ó k h ô n g có ý n gh ĩ a bà y t ỏ ý c hỉ , mong mu ốn đí c h t h ự c củ a cá c bê n t h i ế t l ậ p qu yề n và ng hĩ a vụ với nhau t r ê n t h ự c t ế , cá c bê n t ạ o r a gi a o dị c h g i ả tạo c hỉ nhằ m ch e đậ y h à n h v i ph á p l ý k h á c.

LEGAL REVIEW

12

13

LEGAL REVIEW

Ở B L DS 2 0 0 5 q u y đị nh về g i ao dị c h dâ n s ự v ô h i ệ u do gi ả t ạ o t ạ i Đ iề u 1 2 9 n h ưn g c ũ ng k hông đư a ra g i ả i t h í ch v ề k h á i n i ệ m gi ả t ạ o mà c h ỉ tập t r ung đị nh hư ớng về c ách h i ể u gi a o dị ch dâ n sự do g i ả t ạo th eo các h nhận di ện và xử l ý h ậ u qu ả gi a o dị ch v ô h i ệ u .

K ế thừ a trên cơ sở đó , t ạ i

Điều 124 BLDS 2015

LEGAL REVIEW

14

“Khi cá c bê n x á c l ậ p gi a o dị ch dâ n sự m ộ t c ác h g i ả tạ o n h ằ m ch e gi ấ u m ộ t gi a o dị ch dâ n sự khá c thì gi a o dị ch dâ n sự gi ả t ạ o v ô h i ệ u cò n gi a o d ịc h dân s ự bị ch e gi ấ u v ẫ n có h i ệ u l ự c, t r ừ t r ư ờ n g hợp g i ao dị ch đó cũ n g v ô h i ệ u t h e o qu y đị n h củ a B ộ l u ật nà y h o ặ c l u ậ t k h á c có l i ê n qu a n . Tr ư ờ n g hợp xác l ậ p gi a o dị ch dâ n s ự gi ả t ạ o n h ằ m t r ố n tránh ng hĩ a v ụ v ớ i n gư ờ i t h ứ ba t h ì gi a o dị ch dâ n s ự đ ó vô hi ệ u .”

15

LEGAL REVIEW

N h ư v ậy, giao dị c h g i ả tạo c hỉ m a n g t í n h h ì n h t h ứ c, m ụ c đí ch x á c l ậ p g ia o d ị ch giả t ạo c hỉ để nhằm c he dấu m ộ t gi a o dị ch k h á c h o ặ c t r ố n t r á n h ng hĩa v ụ với n gườ i thứ ba. Gi ao dị c h gi ả t ạ o k h ô n g t h ể h i ệ n đú n g ý ch í đí c h thự c của các b ên hay nói c ác h khác k h ô n g có sự t h ố n g n h ấ t gi ữ a ý ch í bê n trong v à ý ch í b ên ngoài , nên trên thự c t ế m ọ i qu yề n v à n gh ĩ a v ụ ph á t si n h từ g iao d ị ch giả t ạo k hông đư ợc c ác bê n t h i ế t l ậ p t h ự c h i ệ n đố i v ớ i cá c bê n g iao d ị ch giả tạo c hỉ mang ý ng hĩ a ch e đậ y gi a o dị ch t h ậ t , t r ố n t r á n h n g hĩa vụ v ớ i ngườ i kh ác với nhà nư ớc hoặ c có t h ể l à ch e gi ấ u h à n h v i bấ t h ợ p p há p .

LEGAL REVIEW

16

Tu y n h i ê n k h ô n g ph ả i bấ t cứ m ột s ự t h ể h i ệ n ý ch í gi ả t ạ o n à o cũ n g đề u là gi a o dị ch gi ả t ạ o , m à ch ỉ n h ữ ng g iao dị ch cá c bê n ch ủ t h ể có sự thông đồ n g v ớ i n h a u t ừ t r ư ớ c k h i t h am g ia gi a o dị ch m ớ i l à gi a o dị ch gi ả tạo, vì v ậ y để đả m bả o gi a o dị ch t u â n thủ đú n g qu y đị n h ph á p l u ậ t v à b ảo vệ qu yề n l ợ i củ a n gư ờ i t h ứ ba n g ay tình t h ì gi a o dị ch gi ả t ạ o bị v ô h i ệu , c òn gi a o dị ch bị ch e dấ u v ẫ n có h iệ u lự c .

T ừ đó có t h ể n h ậ n đị n h , gi a o dịc h dâ n s ự v ô h i ệ u do gi ả t ạ o là g ia o dị ch đư ợ c x á c l ậ p t r ê n cơ s ở hành v i gi a n dố i n h ằ m cố t ì n h c he đ ậy sự t h ậ t - ch e đậ y m ộ t gi a o dịc h khác

là

gi a o

dị ch

mà

các

bên

t h ự c s ự m o n g m u ố n t h a m g ia, ha y cò n gọ i l à gi a o dị ch bị ch e g iấu .

17

LEGAL REVIEW

LEGAL REVIEW

18

Dự a t r ê n c ác v ấn đ ể k h ái q u át t r ê n c ó t h ể đư a r a k h ái n iệ m k h o a h ọ c v ề G iao dịc h dâ n s ự v ô h iệ u d o giả t ạo n h ư s a u

Giao dị c h dâ n s ự v ô h iệu d o g iả t ạ o là giao dị c h đư ợ c x á c lậ p k h ôn g x uấ t p h á t từ ý c hí đí c h thự c c ủ a c á c b ên t h a m g ia giao dị c h k hông nhằ m là m p h á t sin h h ậ u quả phá p l ý t he o qu y đ ịn h c ủa p h á p luậ t mà n hằ m c he gi ấ u m ột g ia o d ịc h k h á c h oặc t r ố n tr á nh ng hĩ a vụ với n g ười t h ứ b a .

19

LEGAL REVIEW

2 LEGAL REVIEW

20

ĐẶC ĐIỂM CỦA GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO

21

LEGAL REVIEW

Đ ặc đ i ể m thứ nhấ t, giao dịch giả tạo không thể h iệ n ý c hí thậ t củ a các bên x ác lập giao dịch V ề n g u y ê n t ắc, g iao dịch dâ n s ự x á c lậ p d o g iả tạ o đá p ứ n g đ ượ c t ấ t c ả cá c điều kiện có hi ệ u lự c c ủ a một g ia o dịch d â n sự t h e o q u y địn h tại Đ iều 117 B L D S 2 0 15 . Tu y n h iên g ia o d ị ch d â n sự x á c lập do g iả t ạ o đ ư ợ c xá c địn h là v ô h iệu d o k h ô n g đ ảm bả o đư ợc y êu cầ u v ề t ín h t ự n g u y ện củ a cá c b ê n c h ủ t h ể kh i x ác lập g iao d ị ch . S ự t ự n g u y ện tr on g g iao d ị ch d â n sự ba o g ồm các y ếu t ố c ấ u t h à n h là tự do ý ch í v à b à y t ỏ ý c h í. N ếu một tr on g ha i y ế u t ố n ày kh ôn g có h oặc k hô n g t h ố n g n h ấ t cũ n g kh ôn g t hể c ó t ự n g uy ện . Sự tự n g u y ện của c á c b ê n tr on g một qu an hệ d â n sự là một tr on g cá c nguy ê n t ắ c đư ợc qu y địn h tạ i

K hoả n 2 Đi ều 3 Bộ l uật D â n sự n ă m 2 0 1 5

“Tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận”

LEGAL REVIEW

22

Đây c h ín h là y ếu tố cơ b ả n không t hể

Khi xác l ập gi ao dị ch ý c hí c ủa

t h i ế u đ ư ợ c t r on g g ia o dịch dân sự. Pháp

các bên có thể không gi ống nhau

l uậ t dâ n sự đ òi h ỏi g iao dịch dâ n sự phải

và t hậm chỉ m âu thuẫn n hau, vì

có s ự t h ố n g nh ất g iữ a ý ch ỉ v à bảy t ỏ

t hế đ ể xác l ập gi ao dị c h, c ác

ý nê n c h ủ t h ể th a m g ia g ia o dị ch dân

chủ t hể cần phải t hỏa t huận

s ự p h ả i h o à n toà n tự n g u y ện tr ong vi ệc

t hống nhất ý chí và bảy t ỏ ý c hí

t h ể h iệ n v à b ả y tỏ ý ch í củ a mình không

chung. Vi ệc thỏa thuận n ày p hải

bị t á c đ ộ n g t ừ cá c y ếu tố kh á ch quan

dựa t rên sự t ự nguyện c ủa c ác

bê n n g o à i n h ư kh ôn g b ị ch i ph ối , không

bên, nếu vi phạm sự t ự nguyệ n

bị é p b u ộ c , c ấm đoá n đe dọa, l ừa đối .

đó thì gi ao dị ch có thể bị vô hi ệ u.

23

LEGAL REVIEW

Tuy n h iê n , c ác bên th a m g ia xác l ập gi ao dị ch d â n sự g iả t ạ o cố ý kh ôn g th ể hi ện đ úng ý chí đí ch t hực c ủ a m in h n h ằ m ch e g iấu hoặc t rốn t ránh với ngư ờ i t h ứ b a , r õ r à n g cá c bên đ ều tự nguyện, thi ện chí k h ô n g b ị ép b u ộc, đe dọa tham gi a gi ao dị ch, như n g k h ô n g có sự th ốn g n h ấ t gi ữa ý chí bên trong và b à y t ỏ ý ch ỉ r a bên n g oài, khi đó ý chí nội t âm b ị c h e g iấ u bởi g ia o dịch g iả tạo. Nếu yếu tố trên đ ả m b ả o đ ư ợc sự th ốn g n h ất ý chí đúng với m ong m uố n c ủ a h ọ th ì v iệc x á c lậ p gi ao dị ch gi ữa các b ê n k h ô n g v i ph ạm ph áp lu ậ t. Khi các bên xác l ập gi ao dịc h giả tạo kh ôn g b ị tá c động bởi các yếu t ố bê n n go à i h ay tá c độn g củ a các chủ t hể khác m à d o c h ín h ch ủ th ể kh ôn g thể hi ện ý chí đúng vớ i ý c h ỉ b ê n tr on g củ a h ọ, h a y nói cách khác các gi ao d ịc h giả tạ o đư ợc x á c lậ p dựa trên cơ sở ý chí t r á i v ớ i mon g mu ốn ch ủ q uan đí ch thực, đây chí n h là y ế u tố kh ôn g th ậ t củ a gi ao dị ch gi ả t ạo.

LEGAL REVIEW

24

25

LEGAL REVIEW

Án lệ Thornton v Shoe Lane Parking (1971) Tì n h h uống: Thor nton l ái xe đến bã i đậ u xe . Bê n n g o ài b ãi đậu xe, gi á c ả đư ợc tr ư n g bà y v à m ộ t t h ô n g b áo c ho bi ết nhữ ng c hi ếc ô t ô đư ợ c đỗ s ẽ d o ch ủ sở hữ u c hị u rủ i ro. Một m á y bá n v é t ự độn g cun g c ấp vé, một rào c hắ n đư ợ c dự n g l ê n v à Th o r n t o n đỗ xe. Bản i n nhỏ trên v é có gh i l à n ó đượ c p h át hành tù y theo c ác đi ề u k i ệ n đư ợ c gh i t ại cơ sở . Trê n c ây c ột đối di ện v ớ i ch i ế c m á y có mộ t t h ô n g báo nêu rõ c hủ sở hữu sẽ k h ô n g ch ị u t r ách n h iệm về bất k ỳ thư ơng tí c h n à o x ả y r a t r o n g k huô n v iên củ a họ. Thor nton đã gặ p t a i n ạ n v à yê u c ầ u S h o e Lane Đỗ xe (SLP) bồi t h ư ờ n g t h i ệ t h ạ i .

LEGAL REVIEW

26

27

LEGAL REVIEW

LEGAL REVIEW

28

Vấn đ ề : SLP c ho rằng hợp đồn g đư ợ c t h ự c h i ệ n k h i T h o r n t o n n h ận v é v à đỗ xe. Vé tư ơng đư ơn g v ớ i m ộ t t à i l i ệ u h ợ p đồ n g đề cập m ộ t cá c h hi ệu qu ả đến c á c đi ề u k h o ả n đư ợ c h i ể n t h ị r õ r àn g tại cơ sở. Họ đã thự c hi ện cá c bư ớ c h ợ p l ý để t h u h ú t s ự ch ú ý của Thor nton và họ c ó thể dự a v à o đi ề u k h o ả n l o ạ i t r ừ v à k h ôn g ch ịu trác h nhi ệm pháp l ý . T h o r n t o n l ậ p l u ậ n r ằ n g t h ô n g b áo b ên n g oài bãi đậu xe tư ơn g đư ơ n g v ớ i l ờ i đề n gh ị v à m á y b án v é kh i đó không thể tì m c ách đư a r a cá c đi ề u k h o ả n m ớ i v ì h ợ p đồn g đã đư ợc hì nh thành. Ô n g ch o r ằ n g n ế u m u ố n k ế t h ợ p t hàn h côn g c ác đi ều k hoản thì ch ú n g ph ả i đư ợ c t h ô n g bá o t r ư ớ c k h i tiền đ ược đư a vào máy hoặc t r ư ớ c k h i m á y đư ợ c v ậ n h à n h .

Q uyế t đị nh/ Kết quả: Điều khoản l oại trừ đã kh ô n g đ ư ợc đư a v à o h ợp đồng thành công.

SL P đã c h ưa là m đủ để kh iế n Thor nt on chú ý đ ế n sự t ồn tạ i củ a cá c điều khoản t rước kh i h ìn h t hà n h h ợp đồn g . Lời đề nghị được g h i t r o n g th ôn g bá o ở lối v ào và Thor nt on đã c h ấ p nh ận lời đề n g h ị với những đi ều kh o ả n đ ó k h i an h lái xe đến . Đã quá m uộn để

t ìm

c ách

kết

h ợp

các

đ i ều

khoản

kh á c sa u kh i a n h lái xe v ào bãi đ ậu xe.

29

LEGAL REVIEW

Đặc điểm thứ hai, các bên tự nguyện tham gia giao dịch có sự thông đồng từ trước khi giao kết giao dịch giả tạo.

Không phải bất c ứ m ộ t s ự t h ể h i ệ n ý ch í gi ả tạo nào c ũ ng đề u ch o l à gi a o dị ch gi ả tạo mà c hỉ nhữ n g gi a o dị ch ý ch í gi ả tạo tồn tại ở c ác ch ủ t h ể có s ự t ự n gu yệ n thống nhất ý c hí để t h i ế t l ậ p gi a o dị ch c he đậy một gi ao dị ch t h ự c s ự k h á c m à c ác bên mong mu ố n t r ư ớ c k h i t h a m gi a gi ao dị c h thì mới đư ợ c co i l à gi a o dị ch gi ả tạo. Ý c hí g i ả t ạ o l à có s ự t ừ t r ư ớ c c ủ a hai bên c hủ t h ể t r ư ớ c k h i x á c l ậ p gi ao dị c h nếu k hô n g có s ự t h ô n g đồ n g ý c hí này thì k ể c ả g i a o dị ch có bị t u yê n v ô hi ệu c ũ ng không th ể k h ẳ n g đị n h gi a o dị ch đó vô hi ệu do g i ả t ạ o . N h i ề u gi a o dị ch vô hi ệu trong trư ờn g h ợ p cá c bê n bi ế t trư ớc không đú ng v ớ i ý ch í đí ch t h ự c củ a c ác bên so với ý c hỉ t h ể h i ệ n r a bê n n go à i hoặc bu ộc c ác bê n ph ả i bi ế t t r ư ớ c n h ư n g theo qu y đị nh phá p l u ậ t sẽ dẫ n t ớ i s ự v ô hi ệu c ủ a g i ao dị c h (n h ư l ừ a dố i , đe dọ a ).

LEGAL REVIEW

30

31

LEGAL REVIEW

Mặc dù đ ư ợc xác l ập trên c ơ sở ý ch ỉ t ự n gu yệ n , gi a o dị ch gi ả tạo kh ôn g thể hi ện đư ợc ý c hí đí ch t h ự c bê n t r o n g v à t h ể h i ệ n ý ch ỉ ra b ê n ngoài , sự tự ngu yệ n ở đâ y l à cá c bê n v ẫ n m o n g muốn t ự n gu y ện c ù ng gi ao k ết t h ể h i ệ n ý ch í gi ả t ạ o r a bê n ngoài. M ục đí c h c hí nh c ủ a vi ệc x á c l ậ p gi a o dị ch gi ả t ạ o l à c ác b ên không nhằm thi ết l ập qu yề n v à n gh ĩ a v ụ dâ n s ự v ớ i nh au t rên thự c tế, mà nhằm c h e gi ấ u gi a o dị ch t h ậ t h o ặ c trố n t rách ng hĩ a vụ với ngư ời thứ ba .l à ph ả i n ằ m t r o n g ch í n h bản th ân củ a c ác c hủ thể, mon g m u ố n t h i ế t l ậ p gi a o dị ch nh ằm xác lập qu yền và nghĩ a v ụ dâ n sự v ớ i n h a u t r ê n t h ự c t ế .

LEGAL REVIEW

32

Các c hủ thể tron g gi a o dị ch gi ả t ạ o cù n g t ự n gu yệ n thống nhất xác l ập g i a o dị ch t ừ t r ư ớ c, đâ y ch ỉ l à s ự t ự n gu yệ n về ý c hí bên ngoài và h à n h v i m o n g m u ố n x á c l ậ p gi a o dị ch , c hấp nhận g i ao kết g i a o dị ch gi ả t ạ o k h ô n g có t h ậ t gi ữ a các b ê n ở gi ao dị c h g i ả t ạ o s ẽ k h ô n g t ồ n t ạ i qu yề n v à n gh ĩ a v ụ ràng bu ộc c ác bên trê n t h ự c t ế , n gh ĩ a l à cá c bê n k h ô n g t h ự c hiệ n mọi qu yền và ngh ĩ a v ụ củ a m ì n h t ừ gi a o dị ch gi ả t ạ o , n ó c hỉ c ó ý nghĩ a như m ộ t gi a o dị ch n gụ y t ạ o gi ú p cá c bê n ch e g iấu , c he đậy sự thật. N ê n sự t ự n gu yệ n đố i v ớ i l o ạ i gi a o dị c h này k hông đảm đảm t h ố n g n h ấ t gi ữ a ý ch ỉ bê n t r o n g v à bi ể u hiệ n ý c hỉ ra bên ng oà i , k h ô n g có sự đồ n g n h ấ t ý ch í ch í n h l à không c ó sự tự ng u yện Sự t ự n gu yệ n ở đâ y l à ph ả i n ằ m t r o n g c hính bản thân c ủ a cá c ch ủ t h ể , m o n g m u ố n t h i ế t l ậ p gi a o d ịc h nhằm xác l ập quyề n v à n gh ĩ a v ụ dâ n sự v ớ i n h a u t r ê n t hự c tế .

33

LEGAL REVIEW

Án lệ Esso v Commissioners of Customs and Excise (1976) Tình huống E s s o , m ột côn g ty xăng dầu , theo đó k h á ch h à n g sẽ n h ậ n đư ợ c m ộ t đồ n g x u World C u p m iễn p h í c ho mỗi bốn gal l on x ă n g đư ợ c m u a . Đồ n g x u Wo r l d C u p l à nhữ ng đ ồ n g xu được sản xu ất c ó hì nh đầu củ a m ộ t cầ u t h ủ bó n g đá n gư ờ i A n h t ham dự Wo r ld C up 1 9 7 0 ở một mặt và c hữ ‘Es so ’ ở m ộ t m ặ t k h á c để k h u yế n m ạ i . Es s o c hạy q uả n g cáo . C ác Ủy vi ên Hải qu an v à T h u ế t i ê u t h ụ đặ c bi ệ t t u yê n bố r ằ n g tiề n x u p h ả i ch ịu t h uế mu a hàng vì hàng hó a “ đư ợ c s ả n x u ấ t v ớ i số l ư ợ n g để bá n c hu ng ” t h e o Đạo luật thu ế mu a hàng năm 1 9 6 3 , Sch 1 , N h ó m 2 5 . Es so t u yê n bố r ằ n g tiề n x u là q uà t ặn g m i ễn phí và nên k hông có v i ệ c m u a bá n n h ằ m t ạ o qu a n h ệ ph á p lu ậ t v à ph át sin h h iệu l ự c pháp l u ật.

LEGAL REVIEW

34

Vấn đề Câu

hỏi

đặ t

ra

là

liệu

phối

t iền

xu

có

p h ải

là

vi ệc

phân

hàng

hóa

“ đ ể b á n ch u n g ” h ay kh ông và do đ ó đ ư ợ c b án th eo n g h ĩa v ụ pháp l ý của E sso là cu n g cấp tiền xu theo m ối q u a n h ệ h ợp đồn g v ới khách hàng.

Quyết định/Kết quả T h ứ nh ất, T òa án c ho rằng Esso c ó ý đị n h t ạ o r a n gh ĩ a v ụ ph á p l ý để cung c ấp t i ề n xu. G iao dị c h di ễn ra trong bố i cả n h k i n h do a n h v à bả n t h â n n ó l à m ộ t lời đề n g h ị h ợ p p h áp mang l ại l ợi thế th ư ơ n g m ạ i ch o Es so v à đư ợ c k h á ch h à ng c hấ p n h ậ n . T h ứ h ai, Tòa án c ho rằng , đối v ớ i h ợ p đồ n g m u a bá n t h ì ph ả i có v i ệ c c hu y ể n n h ượ n g h àn g hóa để thu ti ền. Tòa á n ch o r ằ n g, m ặ c dù có ý đị n h t ạ o r a ng hĩa vụ p h á p lý n h ưn g không c ó sự xem xé t n à o v ề v i ệ c ch u yể n n h ư ợ n g t i ề n x u v ì tiề n x u đ ư ợ c ch uyển như ợng theo hợp đồ n g m u a bá n x ă n g dầ u r i ê n g bi ệ t . T h e o đó, Tòa á n c h o rằn g Esso không c ó hợp đồn g m u a bá n m à ch ỉ có h ợ p đồ n g sả n x u ấ t tiề n x u n h ư h àn g h óa “ để bán c hu ng ”.

35

LEGAL REVIEW

Đặc điểm thứ ba, mối quan hệ giữa giao dịch dân sự giả tạo và giao dịch bị che giấu.

LEGAL REVIEW

36

Do đi ể m k h á c bi ệ t củ a gi a o dị ch dâ n sự vô hi ệ u do gi ả t ạ o v ớ i cá c gi a o dị ch k h á c là ý c h í bà y t ỏ k h ô n g đú n g ý ch í m o n g m uốn đí ch t h ự c củ a cá c ch ủ t h ể , n ê n cá c bê n x ác l ập gi a o dị ch gi ả t ạ o k h ô n g n h ằ m ph á t s inh quyề n v à n gh ĩ a v ụ t r ê n t h ự c t ế . G i a o d ịc h gi ả t ạ o ch ỉ để t h ể h i ệ n bê n n go à i (k h ô n g c ó gi á t r ị ) n h ằ m ch e gi ấ u gi a o dị ch có t h ậ t ( c ó gi á t r ị ph á p l ý r à n g bu ộ c qu yề n v à n gh ĩ a vụ c ác bê n ). G i a o dị ch dâ n sự gi ả t ạ o s ẽ bị vô hi ệ u v à gi a o dị ch bị ch e gi ấ u v ẫ n có h i ệ u lự c phá p l í . Tr o n g m ộ t số t r ư ờ n g h ợ p gi a o dị ch b ị c he gi ấ u n ế u v i ph ạ m đi ề u k i ệ n có h i ệ u lự c c ủa gi a o dị ch t h e o qu y đị n h ph á p l u ậ t thì vẫn có t h ể bị v ô h i ệ u cù n g gi a o dị ch gi ả tạo.

37

LEGAL REVIEW

Đặc điể m thứ tư, g iao dịc h d ân sự g i ả tạ o nh ằm t r ốn tránh ng hĩ a vụ với n g ư ời thứ ba .

G iao d ịch dân sự đư ợc xác l ập có sự t ự n gu yệ n t h ể h i ệ n ý ch í củ a các b ên t uy nhi ên sự thể hi ện ý c h í n à y l ạ i n h ằ m m ụ c đí ch t r ố n t r á n h n gh ĩa v ụ v ới c hủ thể k hác . Chủ t h ể n ằ m n go à i gi a o dị ch n h ư n g l ạ i ch ịu ản h h ưởng bởi g i ao dị c h g i ả t ạ o . C h ủ t h ể n à y t h e o ph á p l u ậ t d ân sự đ ược gọi l à ngư ời thứ ba , t h ô n g t h ư ờ n g ch ủ t h ể n à y l à cá n h ân , p h áp nhân hoặc Nhà nư ớ c, cơ qu a n có t h ẩ m qu yề n , cá c ch ủ t hể xác lập g i ao dị c h g i ả tạo trố n t r á n h n gư ờ i t h ứ ba t h ô n g t h ư ờ n g m o n g m uốn tư l ợi c ho c á nhân b ị gi ớ i h ạ n n h ư cá c t r ư ờ n g h ợ p gi a o d ịch v ô h iệu do vi phạm ý c hỉ ch ủ t h ể k h á c. V ớ i gi a o dị ch gi ả t ạ o n h ằm trố n tránh ng hĩ a vụ với ngư ờ i t h ứ ba , t u y cá c bê n có ch u n g s ự t hốn g n h ất ý c hí , sự tự ng u yện, n h ư n g m ụ c đí ch x á c l ậ p gi a o dị ch có sự v i p hạm pháp l u ật do c h ủ t h ể x á c l ậ p gi a o dị ch để k h ô n g p h ải t h ực hi ện nghĩ a vụ đã tồn t ạ i t r ư ớ c đó v ớ i n gư ờ i t h ứ ba h o ặ c Nh à n ước mặc đủ hoàn c ảnh c á c bê n có đủ đi ề u k i ệ n để t h ự c h i ệ n .

LEGAL REVIEW

38

Đ ó là ng hĩ a vụ nộp thu ế, ngh ĩ a v ụ t r ả n ợ n h ư n g t ẩ u t á n t à i sản trốn tránh nghĩ a vụ kê bi ê n t à i sả n t h i h à n h á n .. t h ờ i đ iểm thự c hi ện ng hĩ a vụ c ó t h ể l à có t r ư ớ c k h i x á c l ậ p gi a o d ịch g i ả tạo (nghĩ a vụ trả n ợ ) h o ặ c t ạ i t h ờ i đi ể m x á c l ậ p giao dị c h gi ả tạo thì phát s i n h n gh ĩ a v ụ v ì cá c bê n dự l i ệ u để trố n tránh ng hĩ a vụ nên mớ i x á c l ậ p gi a o dị ch gi ả t ạ o (t r ố n n gh ĩa vụ nộp thu ế). Đây đư ợ c co i l à ch ủ t h ể đã v i ph ạ m n gh ĩa vụ dân sự vi phạm ý ch í n h à n ư ớ c. Do đó để bả o v ệ q uyền và l ợi í c h c ủ a ng ư ờ i t h ứ ba v à N h à n ư ớ c, ph á p l u ậ t d ân sự qu y đị nh gi ao dị c h gi ả t ạ o đư ơ n g n h i ê n bị v ô h i ệ u m à kh ông c ần c ó yêu c ầ u củ a cá c ch ủ t h ể có qu yề n l ợ i n gh ĩa vụ l i ên qu an và thờ i h i ệ u yê u cầ u T ò a á n t u yê n bố h ợp đ ồng vô hi ệu do gi ả t ạ o k h ô n g bị gi ớ i h ạ n n h ư cá c trườn g hợp g i ao dị c h vô hi ệ u do v i ph ạ m ý ch ỉ ch ủ t h ể k h á c.

39

LEGAL REVIEW

Giao

d ịc h

dân

sự

vô

h iệu

do

gi ả

t ạo

n hằ m t r ố n t rán h n g h ĩa v ụ v ới người t hứ ba thể

h iệ n

t r on g

cá c

tr ư ờn g

hợp

như

sau: Tr ư ờn g

h ợp

1 : Chủ thể

t h a m gi a gi a o dị ch g iả tạo đã t ồ n t ạ i n gh ĩ a v ụ d ân s ự v ớ i ch ủ t h ể k h á c, như ng để t r ố n t r á n h n gh ĩ a vụ đ ó đã t h ự c h i ệ n m ộ t giao dịc h k h á c v ớ i n gư ờ i t hứ b a.

Trường hợp 2: Chủ thể phải thực hiện một nghĩa vụ nhất định với nhà nước nhưng không

muốn

thực

hiện

nên đã xác lập giao dịch giả tạo với người thứ ba.

X á c lập giao dị c h gi ả tạo trong t r ư ờ n g h ợp n ày thể hi ện ý c hí mong m u ố n của m ột bên c hủ thể c ó n g h ĩa v ụ v ới n hà nư ớc nhờ c ậy bên t h ứ ba th am gi a gi ao dị c h gi ả tạo n h ằ m t ư lợ i riên g . Hi ện nay vi ệc c ác ch ủ th ể xác lập g i ao dị c h g i ả tạo n h ằ m trố n tránh ng hĩ a vụ với nhà n ướ c d iễn ra rất phổ bi ến. Thông t h ư ở n g là n h ững gi ao dị c h gi ả tạo n h ằ m t rố n th uế; trấn bị tị c h thu tài s ả n do th am ô tham nhũ ng c ông q uỹ c ủa Nh à n ước , c ác bên l à anh ch ị em r uột t rong gi a đì nh xác l ập g ia o d ịch tặn g c ho thay c ho gi ao d ị ch m ua b án c hu y ển như ợng .

LEGAL REVIEW

40

Đặc điểm thứ năm, giao dịch giả tạo thuộc loại giao dịch vô hiệu tuyệt đối.

V ớ i g ia o d ịch dâ n sự g iả tạo các chủ t hể không xác l ập quyề n và nghĩa v ụ v ớ i n h a u tr ên th ự c tế, mục đí ch các bên t hường hướng t ới k hi x ác lậ p g ia o dịch g iả tạ o là đ ể đ ạt đ ược những l ợi í ch nhất đ ị nh hoặc che g iấ u n g ười th ứ ba , có tín h chất xâm phạm nghi êm t rọng đến l ợi í c h của n g ư ờ i t h ứ b a h oặc v i ph ạm ý chỉ của Nhà nước, ảnh hưởng l ợi í c h x ã h ộ i, h ơ n n ữ a các g ia o dịch gi ả tạo t hưởng có đối t ượng gi a o dị c h l à t à i sả n lớ n , các b ên th ôn g đồng ý chí với nhau t ừ t rước để che gi ấu gi ao d ịc h t h ậ t, n ên g ia o dịch gi ả tạo sẽ đương nhi ên bị vô hiệ u m à k hô n g c ầ n c ó y êu cầ u củ a ch ủ thể có quyền l ợi l i ên quan thuộc t r ường hợ p g ia o d ịc h v ô h iệu tu y ệt đối , do đó l uật dân sự quy đ ị nh không gi ới hạ n t h ờ i h iệ u y êu cầu T òa á n tuyên bố gi ao dị ch vô hi ệu do gi ả t ạo.

41

LEGAL REVIEW

Tình huống N h ữn g n gười k háng c áo đồng ý b á n ch o bị đơn lạc Su dan để vận c hu yển đế n H a mb urg tro n g tháng 11/tháng 1 2 n ă m 1 9 5 6. T h ỏa t h u ận bao g ồm đi ều ki ệ n C IF ( ch i p h í, b ảo hi ểm và c ư ớc phí ) (yê u cầ u n g ư ời b án th u xếp vi ệc vận c hu yể n h à n g h ó a b ằn g đường bi ển đến Hamb u r g v à đế n cun g cấp c ho ng ư ời mu a c ác t à i l i ệ u c ầ n t h iết đ ể lấ y l ạc từ ngư ời vận c h u yể n ).

M ộ t điều kh o ản bất k hả kháng c ũ n g đư ợ c đưa v ào h ợp đồng . N ó qu y đị nh r ằ n g t r o n g trườn g hợp bất k hả kháng, th ờ i h ạ n g i a o h àn g sẽ đư ợc g i a hạn khôn g qu á h a i th án g, sau đó hợp đồng sẽ bị h ủ y bỏ .

V à o đầu th án g 11, Kênh đào Su e z đã bị đó n g cửa d o c ác hoạt động qu ân sự củ a l ực l ượn g v ũ trang A nh và Pháp ch ố n g l ạ i Ai C ập , n hư ng hàng hóa c ó t h ể đã đượ c v ận ch u y ển qu anh Mũ i Hảo V ọ n g.

Tu y ến đ ườ n g t hay thế qu a Mũ i Hảo V ọ n g dà i gần gấp đôi và tư ơng ứ ng c ướ c v ậ n c h u yển đ ắt hơn. Ng ư ời bán khô n g t h ể v ậ n ch uyển h àng hóa. Vụ vi ệc trở t h à n h đố i tượ n g của thủ tụ c trọng tài v à t r ọ n g t à i c h o rằn g ng ư ời bán đã vỡ nợ. Qu yế t địn h của ô n g sau đó đã đư ợc xác n h ậ n .

LEGAL REVIEW

42

Vấn đề Nh ữn g n gười kháng c áo c ó bị r à n g bu ộ c v ậ n ch uyển lạc qu a Mũ i Hảo Vọng k h ô n g? Vi ệ c v ậ n ch uyển lạc qu a Mũ i Hảo Vọng có ph ả i l à v i ph ạ m h ợ p đ ồ n g k hông? N gư ời k háng cá o có t h ể dự a v à o đ iều kh o ản bất khả kháng trong h ợ p đồ n g k h ô n g?

Án lệ

Tsakiroglou v Noblee Thorl (1962)

Quyết định/Kết quả Đơ n k h á n g cá o đã bị bá c bỏ. Thu ậ t n gữ l ạ c cầ n đư ợ c v ậ n ch u y ể n q u a k ê n h đà o Su e z k h ô n g đư ợ c ng ụ ý .

Do t u yế n đư ờ n g t h ô n g t h ư ờng q u a K ê n h đà o Su e z đã bị đó n g , the o Đi ề u 3 2 (2 ) Đạ o l u ậ t Bá n hàng n ă m 1 8 9 3 , n h ữ n g n gư ờ i k h á ng c áo bu ộ c ph ả i v ậ n ch u yể n h àng hóa qu a m ộ t t u yế n đư ờ n g h ợp lý và k h ả t h i , m ặ c dù t h ự c t ế l à đ iề u nà y sẽ ph ả i t r ả gi á ca o h ơ n c ho họ.

Vi ệ c v ậ n ch u yể n l ạ c qu a Mũ i H ả o V ọ n g k h ô n g l à m ch o h ợ p đ ồng trở n ê n k h á c bi ệ t v ề cơ bả n v à do đ ó, k h ô n g gâ y r a sự t h ấ t v ọ n g đ ối với h ợ p đồ n g. N gư ờ i k h á n g cá o không t h ể dự a v à o đi ề u k h o ả n b ấ t khả k h á n g đư ợ c đư a v à o h ợ p đ ồng vì n ó đề cậ p đế n v i ệ c ‘gi a o hàng ’ h à n g h ó a ch ứ k h ô n g phải việ c k h ô n g v ậ n ch u yể n đư ợ c h à ng hóa.

V ậ n ch u yể n có n gh ĩ a l à ch ất hà ng h ó a l ê n t à u ch u ẩ n bị ch ở c hú ng đế n

đị a

đi ể m

theo

hợp

đ ồng .

43

LEGAL REVIEW

LEGAL REVIEW

44

3

PHÂN LOẠI GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO

45

LEGAL REVIEW

Căn cứ mục đích xác lập giao dịch giả tạo, giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo bao gồm

Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác Đ â y là trườn g hợp c ó hai gi ao dị ch so n g

N h ư v ậ y gi a o dị ch t h ậ t l à Hợp đ ồng

s o n g cùn g tồ n tại đó l à gi ao dị c h th ậ t (gi a o

ch u yể n n h ư ợ n g qu yề n s ử d ụ ng đ ất

dịch b ị ch e giấu ) và g i ao dị c h g i ả t ạ o (gi a o

t ứ c H ợ p đồ n g m u a bá n đ ấ t, c òn

dịch ch e giấu). Ví dụ Chị A mu ốn bá n ch o

gi a o dị ch gi ả t ạ o l à H ợ p đồ ng tặng

Ch ị B ( cả h ai c hị đều l à c hị em r u ộ t ) m ộ t

ch o . G i a o dị ch gi ả t ạ o n hằ m c he

t h ửa đ ất ở, n h ư ng vì l à c hị em r u ột để t r á n h

gi ấ u m ộ t gi a o dị ch k h á c l u ô n lu ôn vô

ph ả i n ộp t h uế thu nhập c á nhâ n , l ệ ph í

h i ệ u , cò n gi a o dị ch bị ch e g iấ u vẫn

t r ướ c b ạ, n ên Chị A và Chị B đã l à m H ợ p

có h i ệ u l ự c ph á p l ý. Tu y n hiê n, nế u

đồ n g tặn g ch o đất đai để đư ợc m i ễ n t i ề n

gi a o dị ch bị ch e gi ấ u cũ n g vi p hạ m

n ộ p t h uế n h ưng thự c c hất l à để ch e gi ấ u

cá c đi ề u k i ệ n có h i ệ u l ự c c ủ a g ia o

H ợ p đ ồ n g m u a bán c hu y ển nhượ n g đấ t .

dị ch dâ n s ự t h ì v ẫ n có t h ể vô hiệ u .

LEGAL REVIEW

46

Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ với người thứ ba Tr o n g trườn g hợp này gi ao dị c h đư ợ c x á c l ậ p có sự t ự n gu yệ n k h i t h ể h iện ý ch ỉ, tu y nhi ên sự thể hi ệ n ý ch ỉ n à y l ạ i n h ằ m m ụ c đí ch t r ố n trán h n ghĩ a vụ với một c hủ thể k h ác. Bả n t h â n ch ủ t h ể t h a m g ia giao dịch đã tồn tại một ng hĩ a v ụ v ớ i ch ủ t h ể k h á c, do đó để t r ố n trán h n ghĩ a vụ này, c hủ thể đã x á c l ậ p gi a o dị ch gi ả t ạ o .

47

LEGAL REVIEW

Căn cứ ý chí các bên khi xác lập giao dịch dân sự giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo bao gồm

Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo bởi ý chí của các bên T h ô n g th ườn g l oại gi ao dị c h này t h ể h i ệ n ý ch ỉ cù n g t h ố n g n h ấ t củ a h a i bên ch ủ thể tham g i a xác lậ p gi a o dị ch gi ả t ạ o . C á c bê n có s ự bà n b ạc, t h ố ng nhất về nội du n g h ì n h t h ứ c gi a o dị ch gi ả t ạ o để đạ t đượ c m ục đíc h c he gi ấu g i ao dị ch t h ậ t h o ặ c t r ố n t r á n h n gư ờ i t h ứ ba .

LEGAL REVIEW

48

Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo bởi ý chí của một bên T h ôn g th ư ờng k hi xác l ập gi ao dị ch gi ả t ạ o các b ên đều mong mu ốn tạo r a gi a o dị ch giả t ạo để đạt đư ợc mụ c đí c h n h ư n g gi a o d ịch dân sự vô hi ệu do gi ả tạo bở i ý ch í củ a m ột b ên thì c hỉ c ó một bên c h ủ t h ể m o n g m uố n xác l ập g i ao dị c h gi ả tạ o , đó l à gi a o d ịch giả tạo c ó y ếu tố tư ởn g t ư ợ n g. Đâ y

G i a o dị ch n à y đư ợ c c oi là g ia o dị ch t ư ở n g t ư ợ n g c ũ ng như cá c gi a o dị ch t r ê n, g iao dịc h t ư ở n g t ư ợ n g k h ô n g làm p há t s i n h qu yề n v à n gh ĩa vụ thậ t t h e o gi a o dị ch đã giao kế t, c hủ t h ể t ạ o r a m ộ t gi a o d ịc h g iả ch ỉ để ch e đậ y h o ặ c g iú p c hủ t h ể t h u ậ n l ợ i ch e đ ậ y s ự thật.

là lo ại giao dị c h mà nội du ng t r ê n t h ự c t ế là kh ôn g c ó thật, như ng c ác bê n x á c l ậ p v à th ể h iện ra bên ngoài l à có t h ậ t , k h ô n g n h ằm m ụ c đí c h c he gi ấu bất k ỳ gi a o dị ch n ào, kh ông nhằm trốn tránh n gư ờ i t h ứ ba .

49

LEGAL REVIEW

4

LEGAL REVIEW

50

Ý NGHĨA CỦA GIAO DỊCH DÂN SỰ VÔ HIỆU DO GIẢ TẠO

C á c q uy đ ịn h về gi ao dị c h dân sự v ô h i ệ u n ó i ch u n g v à gi a o dị ch dâ n s ự vô h iệ u d o giả tạo nói ri êng đều có ý n gh ĩ a qu a n t r ọ n g t r o n g v i ệ c t h i ế t lậ p kỉ cươ ng xã h ộ i, bảo vệ qu y ền và lợ i í ch h ợ p ph á p củ a cá n h â n ph á p nhâ n và N h à n ướ c, đ ảm bảo an toàn pháp l ý ch o cá c ch ủ t h ể t r o n g gi a o l ư u dân s ự .

V ớ i quy đ ịn h gi ao dị c h dân sự vô h i ệ u do gi ả t ạ o cò n có ý n gh ĩ a cụ t h ể n hư s au

51

LEGAL REVIEW

Thứ nhất Đ ảm b ảo hành l ang pháp l ý an t o à n ch o cá c ch ủ t h ể t h a m gia giao đị c h dân sự . Các c h ủ t h ể k h i t h a m gi a gi a o k ế t giao dịch dân sự đều c ó qu yề n t ự do t ự n gu yệ n ca m k ế t th ỏ a t h uậ n mà k hông vi phạm đi ề u cấ m củ a l u ậ t k h ô n g trái đạo đứ c xã hội sẽ c ó hi ệu l ự c t h ự c h i ệ n gi ữ a cá c bê n v à đ ược c ác c hủ thể khác t ô n t r ọ n g. G i a o dị ch dâ n sự giả t ạo n hằm c he gi ấu một gi a o dị ch k h á c h a y t r ố n t r á n h n gh ĩa v ụ với ngư ời thứ ba l à s ự v i ph ạ m n gu yê n t ắ c t ự n guyện . Các bên không bảy t ỏ ý ch í đí ch t h ự c củ a m ì n h , kh ô n g n hằm xác l ập c ác qu yề n v à n gh ĩ a v ụ đí ch t h ự c từ giao dị c h g i ả tạo. Sự thốn g n h ấ t đó x â m ph ạ m t ớ i l ợ i ích của các c hủ thể khác tron g x ã h ộ i v à l ợ i í ch củ a n h à n ướ c, v ì lẽ đó pháp l u ật qu y đị n h v ề gi a o dị ch dâ n sự gi ả tạo sẽ b ị vô hi ệu .

LEGAL REVIEW

52

Qu y đị nh ph á p lu ậ t v ề g iao d ịch d ân s ự v ô h iệ u do g i ả t ạo đ ón g v a i t r ò q u an t r ọn g t r on g n ề n ki nh t ế thị t r ư ờn g n g ăn ch ặ n p h òn g n g ừ a cá c ch ủ t hể g i ao kết g ia o d ịch d â n sự g iả t ạo, g óp ph ầ n b ảo vệ t rật tự côn g cộn g t ạo h àn h lan g p h áp l ý an t oàn c h o cá c ch ủ th ể th a m g ia g ia o d ịch .

53

LEGAL REVIEW

LEGAL REVIEW

54

Thứ hai Bảo vệ qu yền và l ợi í ch h ợ p ph á p củ a cá c bê n t h a m gi a gi ao dị c h hoặc ngư ờ i t h ứ ba n ga y t ì n h đả m bả o t í n h c ông bằng và gi ải quyế t h ậ u qu ả củ a gi a o dị ch dâ n s ự vô hi ệu do g i ả tạo. K h i cá c bê n ch ủ t h ể gi a o k ế t gi a o dị c h g i ả tạo, thì gi ao dị ch đó s ẽ bị v ô h i ệ u . Gi a o dị ch dân sự vô hi ệu sẽ khô n g l à m ph á t s i n h , t h a y đổ i , ch ấ m dứ t qu yền và nghĩ a v ụ dâ n s ự củ a cá c bê n k ể t ừ t h ờ i đi ểm xác l ập. Các bê n ph ả i k h ô i ph ụ c l ạ i t ì n h t r ạ n g ba n đầu , hoàn trả c ho nha u n h ữ n g gì đã n h ậ n , n ế u k h ô n g hoàn trả đư ợc bằng h i ệ n v ậ t t h ì ph ả i h o à n t r ả bằ n g ti ền, bên ng ay tì nh tro n g v i ệ c t h u h o a l ợ i , l ợ i t ứ c k h ô n g phải hoàn trả l ại hoa l ợ i , l ợ i í ch đó , bê n có l ỗ i gâ y t h i ệ t hại thì phải bởi thư ờng t h i ệ t h ạ i t h e o qu y đị n h ph á p l u ậ t .

Q u y đị nh về bảo v ệ bê n n ga y t i n h k h i m ộ t gi a o dị c h bị tu y ên bố vô h i ệ u do gi ả t ạ o , t h e o đó qu yề n l ợi c ủ a ng ư ời thứ ba n ga y t ì n h sẽ đư ợ c ph á p l u ậ t bảo vệ k hi tài sản là độ n g sả n k h ô n g ph ả i đă n g k ý qu y ền sở hữ u và ng ư ờ i t h ứ ba có đư ợ c t à i s ả n t h ô n g qu a một g i ao dị c h c ó đề n bù . N ế u n gư ờ i t h ứ ba có đư ợc tài sản từ ng ư ờ i k h á c s a u k h i t à i sả n đó đã đư ợc đăng ký tại c ơ qu a n n h à n ư ớ c có t h ẩ m qu yề n .

Như vậy các quy định của pháp luật về việc giải quyế t bảo vệ qu yền l ợi củ a các c h ủ th ể có liê n quan khi một g i ao dị ch dân sự b ị t u yê n b ố v ô h i ệu d o giải tạo g óp phần đảm b ảo t ín h k h ách quan bảo vệ tốt hơn qu yền l ợi củ a cá c ch ủ t h ể khi tham g i ao vào qu an hệ p h áp lu ậ t n à y.

55

LEGAL REVIEW

Thứ ba Đảm b ảo sự k i ểm tra gi ám sát củ a cá c cơ qu a n n h à n ư ớ c có t h ẩ m q uyền . C ác g i ao dị c h dân sự l à s ự t h ỏ a t h u ậ n v à t h ố n g n h ấ t ý ch í của các bên tham gi a gi ao k ế t , ý ch í đó ph ả i đư ợ c bà y t ỏ m ộ t cá ch t r un g t h ực, thống nhất ý c hí bê n t r o n g v à ý ch í bà y t ỏ r a bê n n go à i .

Mọ i sự t h ỏa thu ận c ủ a c ác c h ủ t h ể đề u đư ợ c ph á p l u ậ t gh i n h ậ n v à cũn g c ó c ác c hế tài phù h ợ p để x ử l ý k h i cá c bê n t h ô n g đồ n g gian đ ố i trong thỏa thu ận nhằm ch e đậ y m ộ t sự t h ậ t k h á c. C ă n cứ v ào các qu y đị nh pháp l u ật v ề gi a o dị ch dâ n s ự v ô h i ệ u do gi ả t ạ o t h ì các cơ qu an nhà nư ớc c ó t h ẩ m qu yề n s ẽ k i ể m t r a , gi á m s á t v à xử lý các gi ao dị c h g i ả tạo ph át s i n h t r ê n t h ự c t ế ch í n h x á c h ơ n .

LEGAL REVIEW

56

Thứ tư Là c ăn c ứ để c ác bê n t ự t h ỏ a t h u ậ n h o ặ c đề T ò a á n gi ải qu yết khi c ó xảy r a t r a n h ch ấ p m à cá c bê n ch ủ t h ể k h ở i ki ện tại Tòa án . N ộ i du n g củ a gi a o dị ch s ẽ l à ch ứ n g cứ để xác đị nh c ó h a y k h ô n g s ự t h ô n g đồ n g t r o n g v i ệ c gi a o kết gi ao dị c h g i ả t ạ o , có t ồ n t ạ i t r ê n t h ự c t ế gi a o dị ch g i ả tạo nhằm ch e gi ấ u m ộ t gi a o dị ch k h á c h o ặ c t r ố n tránh ng hĩ a vụ v ớ i n gư ờ i t h ứ ba . H ệ qu ả t ừ v i ệ c t h ô n g đồng c ác bên sẽ ph ả i ch ị u h ậ u qu ả ph á p l ý t h e o t r á ch nhi ệm c ủ a c ác bê n có l i ê n qu a n đế n gi a o dị ch dâ n s ự g i ả tạo và tu y ê n bố gi a o dị ch dâ n sự gi ả t ạ o v ô h i ệ u .

57

LEGAL REVIEW

TỔNG KẾT

1 . Kh á i n iệm g iao dịch dân sự vô hi ệu do gi ả t ạo 2 . Đặ c điểm củ a g iao dị ch d ân sự vô hi ệu do g iả tạo »

Á n lệ T h or n ton v Shoe L ane Parki ng (1971)

»

Á n lệ E sso v Com m i ssi oners of Customs and E xcise ( 1 9 7 6 )

»

Á n lệ Tsa kir og lou v Nobl ee Thorl (1962)

3 . P h â n loạ i g ia o dịch dân sự vô hi ệu do gi ả t ạo 4 . Ý n g h ĩa củ a q u y đị nh về gi ao dị ch dân sự vô h iệu do g iả tạo

LEGAL REVIEW

58

59

LEGAL REVIEW

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 . Ma r y Ch a r man - Wil l i an Publ i shi ng (2007), Cont ract L aw.

2 . RH Kr ein dler ( 2 0 0 6 ), Aspects of Il l egal i ty i n the For m ati on and Per for man ce of Cont ract s.

3 . A Bu r r ows (2 0 1 6 ), I ll egal i t y as a Def ence i n C ontract .

4 . CJ Ha mson (1 9 7 3 ), Con tr a ct: E ffect of statut or y i l l egal i ty i n per f or mance.

5 . L E Tr akman - Can . B. Rev (1977), The Ef f ect of Il l egal i ty i n t he L a w of Con tr act: Suggest i ons f or Ref or m .

6 . HL M acQu een (2 0 1 4), Il l egal i ty and i mmoral i ty i n contrac t s : Towar ds E u r op ea n pri nci pl es.

7 . R Gottsch alk - Isr. L. Rev (1967), Il l egal i t y i n Cont ract .

8 . CJ In g r a m - S. Afr ic an L J (1907), Th e E ffect of I lleg a l i t y on C ontract .

9 . NS M ar sh - LQ Rev (1948), Th e Sev er a n ce of I ll egal i t y i n Cont ract .

10. M P Fu r mston - U. Toronto L J (1965), Th e an aly sis of illegal contract s.

60

LEGAL REVIEW

IIRR

LEGAL REVIEW LEGAL REVIEW

LEGAL REVIEW

www.facebook.com/iirr.legalcenter www.iirr.vn