Tạp chí Life Balance | No.22 | OSHE Magazine - Bụi mịn PM2.5 và sức khỏe cộng đồng

Occupational Safety, Health, and Environment

www.iirr.vn Lưu hành nội bộ

PM2.5

50

Phân tích bụi mịn ở thủ đô ô nhiễm nhất thế giới

Thang đo chỉ số chất lượng không khí và dải màu ô nhiễm

Quý độc giả thân mến! Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí từ lâu đã được cảnh báo. Có thể nói, đây là một vấn nạn ở hầu hết tất cả các thành phố lớn trên thế giới. Nguyên nhân chính gây ra hiện tượng nồng độ bụi mịn cao chính là do các hoạt động của con người. Chủ yếu là những hoạt động như: Sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt, rác thải, nông nghiệp, xây dựng. Ở các thành phố lớn như Hà Nội hay Hồ Chí Minh, tình trạng ô nhiễm không khí thường được cảnh báo bởi những tác động xấu đến sức khỏe của các phân tử bụi mịn. PM2.5 cũng là một trong những giới hạn gây ô nhiễm được Bộ y tế Canada khuyến cáo.

Vậy chính xác bụi mịn là gì, nguy hiểm như thế nào?

Trong số tiếp theo của tạp chí LIFEBALANCE - OSHE, Ban biên tập xin gửi tới Quý độc giả những nội dung liên quan tới cách nhận biết bụi mịn PM2.5? Tác hại và các giải pháp giảm ảnh hưởng của nó tới hệ hô hấp và sức khỏe mỗi người.

Chúng tôi mong rằng sẽ tiếp tục nhận được sự đón đọc của Quý độc giả.

Trân trọng!

Dung

Lê Minh Dũng

T

ư h

n

ỏ g

Nguyễn Hồng Minh Nguyễn Quang Huy TS. Nguyễn Danh Hải Nguyễn Hoàng Thanh TS. Nguyễn Thị Quỳnh Hoa TS. Nguyễn Thị Anh Thư Phan Thị Hoài Trang Nguyễn Bích Sơn

Nguyễn Tất Hồng Dương

Lê Minh Dũng

Phòng Phát triển cộng đồng

www.iirr.vn www.facebook.com/iirr.vn

Từ năm 2017 đến năm 2018, nồng độ trung bình hàng năm của PM2.5 tại Hồ Chí Minh đã tăng từ 23,6 lên 26,9 µg/m³.

Trong khi đó, Hà Nội xếp hạng trong số 15 thành phố ô nhiễm nhất ở Đông Nam Á

BỤI MỊN LÀ GÌ VÀ TẠI SAO BẠN PHẢI QUAN TÂM

06

TÌNH TRẠNG Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ Ở VIỆT NAM ĐẾN MỨC NÀO?

Thang đo chỉ số chất lượng không khí và lời khuyên an toàn.

Bằng chứng dịch tễ học về tổn thương đối với cơ thể người

32

48 CHẤT LƯỢNG KHÔNG KHÍ THỜI KỲ COVID-19: BỤI MỊN Ở 50 THỦ ĐÔ Ô NHIỄM NHẤT THẾ GIỚI

PM2.5 tác động tới hệ hô hấp ở người tùy theo mức độ. Ô nhiễm bụi mịn do hít thở có thể gây ra bệnh tật, nhập viện và tử vong sớm.

Việc phong tỏa bắt đầu trên toàn thế giới đã có tác động đáng kể đến môi trường và chất lượng không khí của các thành phố với mức giảm lên đến 30% ở một số tâm chấn như trường hợp của Vũ Hán.

CÁC BƯỚC ĐỂ GIẢM PHƠI NHIỄM MỨC ĐỘ CỰC CAO CỦA PM2.5

64

4,1 TRIỆU người tử vong do Bụi mịn (PM2.5) năm 2016.

XẾP THỨ 7 trong số các nguyên nhân lớn gây tử vong toàn cầu năm 2016.

$ 5,7 nghìn tỷ USD chi phí liên quan tới ảnh hưởng sức khỏe do phơi nhiễm PM2.5 tương đương 4,4% GDP toàn cầu năm 2016

Ô nhiễm không khí do bụi mịn (PM2.5)

Gánh nặng kinh tế của ô nhiễm không khí — về cả thiệt hại cho sức khoẻ và giảm năng suất — là vô cùng lớn đối với thế giới và đối với từng quốc gia.

TOÀN CẦU

BỤI MỊN là gì

và TẠI SAO

bạn phải quan tâm?

Chỉ số PM thường được đi vào báo cáo chất lượng không khí của các cơ quan và công ty môi trường. Cùng tìm hiểu ý nghĩa của chúng và tại sao bạn nên theo dõi mức độ của chúng

Không khí bạn hít thở có chứa hỗn hợp chất rắn và chất lỏng, bao gồm cacbon, hóa chất, sunfat, nitrat, bụi khoáng và nước. Đây được gọi là vật chất dạng hạt.

Một số hạt nguy hiểm hơn những hạt khác. Các hạt như bụi, bồ hóng, bụi bẩn hoặc khói, đủ lớn hoặc tối để có thể nhìn thấy được. Nhưng các hạt gây hại nhất là các hạt cực nhỏ, được gọi là PM10 và PM2.5. Các hạt bụi mịn PM2.5 không thể nhìn thấy bằng mắt thường và đủ nhỏ để đi qua phổi, vào máu và vào các cơ quan của bạn. Bụi mịn được tìm thấy trong nhà bao gồm các hạt có nguồn gốc ngoài trời di chuyển vào và từ các nguồn có sẵn trong nhà. Nói chung, bụi mịn sinh ra từ quá trình đốt cháy nhiên liệu rắn và lỏng từ việc nấu ăn, thông qua sản xuất điện, sưởi ấm dân dụng và động cơ trong xe.

Phơi nhiễm PM2.5 có thể gây ra các bệnh như hen suyễn, COPD, bệnh tim mạch vành, đột quỵ và ung thư phổi. Cũng có bằng chứng cho thấy mối liên quan giữa PM2.5 với trẻ sơ sinh nhẹ cân, tiểu đường và các bệnh như Alzheimer’s và Parkinson’. Ô nhiễm không khí PM2.5 trong nhà và ngoài trời là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tử vong sớm trên toàn cầu. Năm 2010, ô nhiễm hạt vật chất trong nhà và môi trường ngoài trời được ước tính đã gây ra hơn 3,5 và 3,2 triệu ca tử vong sớm.

08

Vấn đề kích cỡ: Bản thân các hạt bụi có kích thước khác nhau. Một số có

đường kính bằng một phần mười sợi tóc. Nhiều hạt thậm chí còn nhỏ hơn; một số rất nhỏ chỉ có thể nhìn thấy bằng kính hiển vi điện tử. Vì kích thước rất nhỏ, bạn không thể nhìn thấy các hạt bụi riêng lẻ. Bạn chỉ có thể nhìn thấy bụi mù hình thành khi hàng triệu hạt làm mờ sự lan tỏa của ánh sáng mặt trời.

Các hạt bụi được phân loại thành nhóm thô, mịn và siêu mịn dựa vào kích thước đường kính tính bằng μm (bằng một phần triệu mét). Bất kể kích thước như thế nào, các hạt có thể gây hại cho sức khỏe của bạn.

2.5 ờng kính từ ụi mịn có đư b i ạ o L : 0 1 PM áy, các m do đốt ch ẩ h p n ả (s m đến 10µ ại..) u cơ, kim lo hợp chất hữ g kính nhỏ mịn có đườn i ụ b i ạ o L : .5 PM2 oa, mốc,...)

(Bụi, phấn h hơn 2.5 μm. có kích bụi siêu mịn PM1.0: Loại thước 1µm. u mịn có : Loại bụi siê .1 0 M P o n a n Bụi để đi µm đủ nhỏ .1 0 i ớ ư d c ớ kích thư , lưu thông o dòng máu và i ổ h p ô m qua ân tử oxy. hính các ph giống như c

Sự khác nhau về kích thước tạo ra sự khác biệt lớn về vị trí mà các hạt ảnh hưởng đến chúng ta.

Hệ thống bảo vệ tự nhiên của cơ thể giúp chúng ta ho hoặc hắt hơi một số hạt thô ra khỏi cơ thể.

Tuy nhiên, những biện pháp bảo vệ đó không loại bỏ được các hạt nhỏ hơn hoặc siêu mịn. Các hạt này bị mắc kẹt trong phổi, trong khi các hạt nhỏ nhất có thể đi qua phổi vào máu, giống như các phân tử oxy thiết yếu mà chúng ta cần để tồn tại.

09

TOÀN CẦU

“Một hỗn hợp của các hỗn hợp.”

Vì các hạt bụi hình thành theo nhiều cách nên chúng có thể được cấu tạo từ nhiều hợp chất khác nhau. Mặc dù chúng ta thường nghĩ về các hạt bụi là chất rắn, nhưng không phải tất cả đều như vậy. Một số là chất lỏng; một số là chất rắn lơ lửng trong chất lỏng. Như EPA đã nói, các hạt bụi thực sự là “một hỗn hợp của các hỗn hợp.”

10

Có sự khác nhau giữa các vùng bang ở Hoa Kỳ và vào các thời điểm khác nhau trong năm, phần lớn trong số đó đến từ các nguồn tạo ra các hạt bụi. Ví dụ, các hạt nitrat từ khí thải của xe cơ giới tạo thành một tỷ lệ lớn hơn trong hỗn hợp không có lợi cho sức khỏe vào mùa đông ở các bang phía tây, đặc biệt là California và các phần của Trung Tây Hoa Kỳ. Ngược lại, các bang miền Đông có nhiều hạt sulfat hơn trung bình so với miền Tây, phần lớn là do mức độ cao của sulfur dioxide thải ra từ các nhà máy nhiệt điện than lớn.

11

Ngành công nghiệp chăn nuôi Bụi bề mặt

Phương tiện vận chuyển Bụi công trường

Phát thải công nghiệp

Chất ô nhiễm phụ

CÁC NGUỒN GÂY Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

Cháy rừng, phong hóa, bão bụi......

(Lý do tự nhiên)

Chất ô nhiễm chính

(Lý do tự nhiên)

Ô nhiễm xuyên biên giới

u? â đ ừ t n ế đ

Ô nhiễm dạng hạ t

TOÀN CẦU

nhiễm dạng hạt hình thành thông qua hai quá trình riêng biệt - cơ học và hóa học.

Các quá trình cơ học phá vỡ các bit lớn hơn thành các bit nhỏ hơn với vật liệu về cơ bản giống nhau, chỉ trở nên nhỏ hơn. Bão bụi, xây dựng và phá dỡ công trình, hoạt động khai thác mỏ, và nông nghiệp là một trong những hoạt động tạo ra các hạt bụi. Lốp, má phanh và mài mòn trên đường cũng có thể tạo ra các hạt bụi.

Việc đốt cháy nhiên liệu gốc carbon tạo ra hầu hết các bụi mịn trong bầu khí quyển của chúng ta. Đốt củi trong lò sưởi dân dụng và bếp củi cũng như cháy rừng, cháy nông nghiệp và các đám cháy theo quy định là một số nguồn lớn nhất. Cháy rừng đang gia tăng, đặc biệt là ở Mountain West do biến đổi khí hậu. Các quá trình này tạo ra khoảng 36% các hạt mịn. Đốt nhiên liệu hóa thạch trong các nhà máy, nhà máy điện, xe động cơ chạy bằng dầu diesel và xăng (ô tô và xe tải) và thiết bị thải ra một phần lớn nguyên liệu thô cho các hạt mịn.

12

Các quá trình hóa học trong khí quyển tạo ra hầu hết các hạt bụi nhỏ nhất và siêu mịn trong không khí. Đốt nhiên liệu, các hoạt động khác của con người và các nguồn tự nhiên thải ra khí tạo thành các hạt trong không khí. Những chất khí này có thể bị oxy hóa và sau đó ngưng tụ để trở thành một hạt của một hợp chất hóa học đơn giản. Hoặc chúng có thể phản ứng với các chất khí hoặc hạt khác trong khí quyển để tạo thành một hạt của một hợp chất hóa học khác hoặc nhiều hợp chất hóa học. Các hạt được hình thành bởi quá trình sau này đến từ phản ứng của cacbon nguyên tố (muội than), kim loại nặng, lưu huỳnh đioxit (SO2), oxit nitơ (NOx), amoniac (NH3) và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi với nước và các hợp chất khác trong khí quyển.

13

Một số hạt có nguy hiểm hơn những hạt khác không?

TOÀN CẦU

Với rất nhiều nguồn hạt, các nhà nghiên cứu muốn biết liệu một số hạt có nguy cơ lớn hơn những hạt khác hay không. Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu những ảnh hưởng khác nhau tới sức khỏe của kích thước và nguồn gốc của hạt, chẳng hạn như các hạt diesel từ xe tải và xe buýt hoặc sunfat từ các nhà máy nhiệt điện than. Các nghiên cứu gần đây đã cố gắng trả lời câu hỏi này. Cho đến nay, các câu trả lời vẫn phức tạp.

14

Mỗi hạt có thể có nhiều thành phần khác nhau. Các tòa nhà có thể bao gồm một số thành phần sinh học và hóa học. Vi khuẩn, phấn hoa và các thành phần sinh học khác có thể kết hợp trong hạt với các tác nhân hóa học, chẳng hạn như kim loại nặng, cacbon nguyên tố, bụi và các loại thứ cấp như sunfat và nitrat. Những sự kết hợp này có nghĩa là các hạt có thể có những tác động phức tạp lên cơ thể.

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các loại hạt khác nhau có thể có nguy cơ cao hơn đối với các kết quả sức khỏe khác nhau.

Các nghiên cứu khác đã xác định những thách thức của việc khám phá tất cả các loại hạt và ảnh hưởng của chúng đối với sức khỏe của chúng với sự giám sát hạn chế trên toàn quốc. Một số hạt đóng vai trò như chất mang các hóa chất khác cũng độc hại và sự kết hợp có thể làm trầm trọng thêm tác động.

Bằng chứng tốt nhất cho thấy rằng có ít loại hạt trong không khí dẫn đến sức khỏe tốt hơn và cuộc sống lâu hơn.

15

TOÀN CẦU

Trước tiên, việc tiếp xúc với ô nhiễm bụi mịn trong thời gian ngắn có thể gây tử vong. Đỉnh trong ô nhiễm bụi mịn có thể kéo dài hàng giờ đến nhiều ngày. Tử vong sớm do hít thở các bụi mịn này có thể xảy ra vào ngày mà mức độ bụi cao, hoặc trong vòng một đến hai tháng sau đó. Ô nhiễm bụi mịm không chỉ khiến con người chết sớm hơn một vài ngày – điều này sẽ không xảy ra sớm như vậy nếu không khí sạch hơn.

Ngay cả mức độ bụi mịn thấp cũng có thể gây chết người. Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy những người từ 65 tuổi trở lên ở New England đối mặt với nguy cơ tử vong sớm do ô nhiễm bụi mịn cao hơn, ngay cả ở những nơi đáp ứng các tiêu chuẩn hiện hành về ô nhiễm bụi mịn ngắn hạn. Nguy cơ tử vong sớm do ô nhiễm bụi mịn cao hơn tương tự ở một thành phố đáp ứng các giới hạn hiện tại về ô nhiễm bụi mịn ngắn hạn.

16

Một nghiên cứu khác năm 2017 ở cho thấy kết quả tương tự người lớn tuổi đối mặt với nguy cơ tử vong sớm cao hơn ngay cả khi mức ô nhiễm ngắn hạn vẫn thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc gia hiện hành. Điều này là nhất quán cho dù người lớn tuổi sống ở thành phố, vùng ngoại ô hay vùng nông thôn. Một số nghiên cứu mạnh nhất đã ghi nhận rằng tiếp xúc ngắn hạn với ô nhiễm bụi mịn gây tử vong sớm do các nguyên nhân về hô hấp và tim mạch.

Ô nhiễm bụi mịn còn có nhiều tác hại khác, từ giảm chức năng phổi đến các cơn đau tim. Nghiên cứu mở rộng đã liên kết sự gia tăng ô nhiễm hạt trong thời gian ngắn với: + Tăng tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh; + Gia tăng số người nhập viện vì bệnh

tim mạch, bao gồm đau tim và bệnh tim thiếu máu cục bộ;

+ Tăng số lần nhập viện và khám tại

khoa cấp cứu vì COPD;

+ Gia tăng trẻ em phải nhập viện vì

bệnh hen suyễn;

+ Giảm mức độ nghiêm trọng của

các cơn hen suyễn ở trẻ em.

Một nghiên cứu năm 2008 về các nhân viên cứu hộ ở Galveston đã cung cấp bằng chứng về tác động của việc tiếp xúc ngắn hạn với ô nhiễm bụi mịn đối với người lớn khỏe mạnh, năng động. Kiểm tra khả năng thở của những công nhân làm việc ngoài trời này nhiều lần trong ngày, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng nhiều nhân viên cứu hộ đã giảm thể tích phổi khi lượng hạt mịn cao. Nhờ nghiên cứu này, Galveston đã trở thành thành phố đầu tiên trên toàn quốc lắp đặt hệ thống cờ cảnh báo chất lượng không khí trên bãi biển.

17

TOÀN CẦU

Hít thở mức độ ô nhiễm bụi mịn cao ngày này qua ngày khác cũng có thể gây tử vong, như các nghiên cứu mang tính bước ngoặt vào những năm 1990 đã chỉ ra kết luận và các nghiên cứu sau đó đã xác minh. Nghiên cứu gần đây đã xác nhận rằng tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm hạt vẫn gây tử vong, ngay cả khi đã giảm ở Hoa Kỳ kể từ năm 2000 và thậm chí ở các khu vực, chẳng hạn như New England, hiện đáp ứng giới hạn chính thức hoặc tiêu chuẩn về ô nhiễm hạt quanh năm.

ă m n h n a u q c ú x p Tiế

18

Năm 2013, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (được gọi là IARC), thuộc Tổ chức Y tế Thế giới, kết luận rằng ô nhiễm bụi mị gây ra ung thư phổi. IARC đưa ra quyết định dựa trên việc xem xét nhiều nghiên cứu từ Hoa Kỳ, Châu Âu và Châu Á và sự hiện diện của chất gây ung thư trên các hạt.

Nghiên cứu cũng đã cho thấy liên liên quan giữa tiếp xúc quanh năm với ô nhiễm hạt tới: • Phát triển của bệnh hen suyễn ở trẻ em; • Trầm trọng hơn COPD ở người lớn; • Chức năng phổi chậm phát triển ở trẻ em và thanh thiếu niên; • Tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch; • Tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.

Các nghiên cứu đánh giá tác động lên hệ thần kinh khi tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm bụi mịn đã tìm thấy mối liên hệ ảnh hưởng đến nhận thức ở người lớn bao gồm giảm khối lượng não, suy giảm nhận thức và chứng mất trí.

Các nhà khoa học đã tìm thấy bằng chứng cho thấy ô nhiễm bụi mịn có thể ảnh hưởng đến kết quả mang thai và sinh nở, chẳng hạn như như sinh non, nhẹ cân và tử vong ở thai nhi và trẻ sơ sinh.

19

TOÀN CẦU

Ai c ngu cơ Một nghiên cứu năm 2016 trên hơn 350.000 bệnh nhân ở California cho thấy những người bị ung thư phổi cũng có nguy cơ bị ô nhiễm bụi mịn cao hơn. Các nhà nghiên cứu đã xem xét mức độ phơi nhiễm mà họ trải qua từ năm 1988 đến 2011 và phát hiện ra rằng ở những nơi có nồng độ ô nhiễm bụi cao hơn, những người bị ung thư phổi có thể có tuổi thọ kém hơn.

20

Bất kỳ ai sống ở nơi có mức độ ô nhiễm cao đều có nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, một số người phải đối mặt với nguy cơ cao hơn.

Những người có nguy cơ cao nhất từ tiếp xúc với ô nhiễm hạt bao gồm: + Trẻ sơ sinh, trẻ em và thanh thiếu niên + Người mắc bệnh phối, đặc biệt là hen suyễn, nhưng cũng có thể là những người bị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD + Người mắc bệnh tim mạch + Người da màu + Người hút thuốc/đã bỏ hút thuốc + Người có thu nhập thấp + Người béo phì

Nhờ các bước được thực hiện để giảm ô nhiễm hạt, các tin tốt đang tăng lên từ các nhà nghiên cứu thực hiện nghiên cứu sự giảm mức độ ô nhiễm hạt quanh năm.

Quan sát chất lượng không khí ở 545 quận ở Hoa Kỳ từ năm 2000 đến năm 2007, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng tuổi thọ trung bình được tăng thêm khoảng 4 tháng do không khí sạch hơn. Phụ nữ và những người sống ở thành thị và các quận đông dân được hưởng lợi nhiều nhất.

Một nghiên cứu dài hạn khác về người ở sáu thành phố của Hoa Kỳ được theo dõi từ năm 1974 - 2009 đã bổ sung thêm bằng chứng về những lợi ích này. Các phát hiện cho thấy rằng làm sạch ô nhiễm bui gần như ngay lập tức có lợi cho sức khỏe. Ô nhiễm bụi mịn có thể rất nguy hiểm đến hô hấp tùy theo mức độ. Ô nhiễm bụi mịn do hít thở có thể gây ra bệnh tật, nhập viện và tử vong sớm. Những nguy cơ đang xuất hiện trong các nghiên cứu mới xác nhận trước đó.

Cách để bảo vệ cơ thể Tránh hoạt động ngoài trời Đeo khẩu trang đẻ bảo vệ bạn khỏi bụi mịn PM2.5 Uống nước để bổ sung oxy cho máu Tránh các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi

Ảnh hưởng sức khỏe

Bệnh đường hô hấp

Nhiễm trùng đường hô hấp

Bệnh tim

Ung thư phổi

21

.5

PM P P M P P M 2.5 2.5 2.5 M2 M2 .5 .5

PM PM2 PM2. .5 5 2.5 P M2

TOÀN CẦU

22

tác động đối với hệ hô hấp của con người

So với các nước phương Tây, nghiên cứu về nguy hại của PM2.5 ở Trung Quốc mới bắt đầu cách đây 10 năm. Bảy trong số các thành phố này được xếp hạng trong số mười thành phố ô nhiễm nhất trên thế giới. Chính phủ và người dân Trung Quốc nói chung đang ngày càng lo ngại về hậu quả của mức độ ô nhiễm không khí cao đến mức hạn chế rất nhiều tầm nhìn. Mức độ ô nhiễm cao liên quan đến tuyến tính của các ảnh hưởng đến sức khỏe.

Do vậy, kiểm soát ô nhiễm không khí là một nhiệm vụ gian khổ và lâu dài.

RUNG QUỐC PM2.5 TRUNG QUỐC PM2.5 TR

_Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí trầm trọng trong giai đoạn chuyển đổi công nghiệp hóa và đô thị hóa. Ít hơn 1% trong số 500 thành phố lớn nhất ở Trung Quốc có thể đáp ứng các hướng dẫn về chất lượng không khí do Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị_

-

23

TOÀN CẦU Gần đây, ngày càng có nhiều nghiên cứu về độc chất học, dịch tễ học và các lĩnh vực liên quan khác đã chứng minh rằng các hạt hô hấp có liên quan chặt chẽ đến tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở người. “Nghiên cứu sáu thành phố của Harvard”, xuất bản năm 1996, cho thấy rằng PM2.5 là một trong những yếu tố gây ra tử vong không do tai nạn của con người. Trong nghiên cứu này, PM2.5 có liên quan tới lối sống và hành vi hàng ngày của con người, đặc biệt là người cao tuổi.

So với các nước phương Tây, nghiên cứu về nguy hại của PM2.5 ở Trung Quốc mới bắt đầu cách đây 10 năm. Nghiên cứu cho thấy PM2.5 chủ yếu xảy ra ở Khu kinh tế Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc, đồng bằng sông Dương Tử, khu vực đồng bằng sông Châu Giang, ba tỉnh đông bắc, lưu vực Tứ Xuyên và các khu vực đông dân cư khác đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng cả về thể chất và tinh thần.

Sau hai mươi năm nghiên cứu dịch tễ học, các nhà khoa học đã cho thấy mối tương quan đáng kể giữa các chất ô nhiễm dạng hạt mịn với mắc bệnh và tử vong bệnh đường hô hấp. Một báo cáo từ thế kỷ trước đã minh họa rằng nồng độ PM trong không khí tăng lên có thể trực tiếp dẫn đến tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao trong dân số. Ở các nước thuộc Liên minh Châu Âu, PM2.5 làm giảm tuổi thọ trung bình 8,6 tháng.

24

Bằng chứng dịch tễ học về tổn thương trên hệ hô hấp của người_

Dữ liệu từ chương trình theo dõi nồng độ PM2.5 hàng ngày trong khuôn viên của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Bắc Kinh trong những tháng mùa đông từ năm 2010 đến năm 2014 cho thấy rằng PM2.5 hàng ngày nồng độ vượt quá 100 μg/m3 trong hơn nửa số ngày và đạt mức cao nhất là 744 μg/m3, gấp hơn 20 lần tiêu chuẩn 24 giờ của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đối với PM2.5 là 35 μg/m3. Các cuộc khảo sát ở Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu và các khu vực khác ở Trung Quốc cho thấy mối tương quan tuyến tính mạnh mẽ giữa tỷ lệ tử vong hàng ngày (bao gồm cả tử vong không do tai nạn) và mức PM2.5. Ngoài ra, tỷ lệ tử vong hàng ngày tăng lên đáng kể

khi nồng độ PM nhỏ tăng lên. Một phân tích tổng hợp về mối quan hệ liều lượng-đáp ứng hiện tại của tiếp xúc với hạt và tỷ lệ mắc bệnh cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tăng 0,38% với mỗi lần tăng PM10 thêm 10 μg/m3. Sử dụng phân tích tổng hợp, nghiên cứu các tài liệu dịch tễ học được xuất bản từ năm 1995 đến năm 2003. Người ta kết luận rằng cứ tăng 100 μg/m3 của PM2.5, tỷ lệ mắc bệnh của người dân tăng 12,07%. Các tác giả cũng chỉ ra rằng số lượt khám bệnh ngoại trú về đường hô hấp tăng lên trong các đợt bùng phát khói bụi. Do đó, tác động của các hạt trong không khí đến hệ hô hấp của con người là một vấn đề được toàn thế giới quan tâm.

25

TOÀN CẦU

Nghiên cứu cơ chế của PM2.5 và hệ hô hấp của con người_ Gần đây, các cơ chế gây hại của PM2.5 đối với hệ hô hấp đã được nghiên cứu bao gồm:

(I)

(II)

26

Tổn thương do quá trình peroxy hóa gốc tự do: các nghiên cứu trước đây cho thấy các gốc tự do, kim loại và các thành phần hữu cơ của PM2.5 có thể tạo ra gốc tự do để oxy hóa các tế bào phổi, có thể là nguyên nhân chính gây ra tổn thương cơ thể. Năm 1996, Donaldson và Beswick, v.v... cho biết bản thân bề mặt của các phần tử môi trường có thể tạo ra các gốc tự do. Ngoài ra, bề mặt PM2.5 rất giàu sắt, đồng, kẽm, mangan và các nguyên tố chuyển tiếp khác, cũng như các hydrocacbon thơm đa vòng và nội độc tố, v.v. Các thành phần này có thể làm tăng sản xuất gốc tự do trong phổi, tiêu thụ các thành phần chống oxy hóa và gây ra kích ứng oxy hóa. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận rằng các dạng oxy họat động (ROS) được tạo ra bởi các hạt, đặc biệt bởi các hạt hòa tan trong nước, cụ thể là hydroxyl (•OH) bằng cách kích hoạt kim loại. Các gốc hydroxyl là yếu tố chính gây ra sự phá hủy quá trình oxy hóa của DNA. Khi DNA bị hư hỏng không được sửa chữa kịp thời một cách hiệu quả, nó có thể gây ra ung thư quái thai, gây đột biến và các tổn thương không thể phục hồi khácNghiên cứu phát hiện ra rằng các hạt không chỉ có thể làm hỏng DNA và ngăn chặn quá trình sửa chữa DNA, mà còn có thể thúc đẩy quá trình sao chép các đoạn DNA bị hư hỏng và do đó thúc đẩy quá trình sinh ung thư; Cân bằng nội môi canxi nội bào không cân bằng: canxi là một trong những sứ giả thứ hai quan trọng có chức năng trung gian và điều hòa các chức năng tế bào cả về mặt sinh lý và bệnh lý. Nồng độ canxi cao bất thường kích hoạt một loạt phản ứng viêm, dẫn đến viêm và tổn thương tế bào. PM2.5 gây ra sự sản sinh quá mức các gốc tự do hoặc ROS và làm giảm khả năng chống oxy hóa của tế bào, dẫn đến quá trình peroxy hóa lipid trên màng tế bào và làm tăng nồng độ Ca2+ trong tế bào. Ngoài ra, nồng độ Ca2+ trong tế bào tăng lên có thể làm tăng thêm quá trình sản xuất gốc tự do hoặc ROSnồng độ Ca2+ trong tế bào có thể điều hòa qua trung gian ROS có thể là một trong những cơ chế gây ra tổn thương tế bào do PM2.5 gây ra. Xing cũng chỉ ra rằng quá trình chết và hoại tử tế bào có liên quan đến sự biểu hiện quá mức của các thụ thể nhạy cảm với Ca2+;

27

TOÀN CẦU

Tổn thương do viêm: đã được báo cáo rộng rãi rằng PM2.5 có liên quan đến các cytokine gây viêm, theo đó nó kích thích sự biểu hiện quá mức của một số gen yếu tố phiên mã và các gen cytokine liên quan đến viêm gây ra tổn thương viêm, chứng viêm do PM2.5 gây ra dẫn đến sự gia tăng số lượng bạch cầu trung tính. Một nghiên cứu báo cáo rằng tiếp xúc với bụi thông gây ra sự gia tăng số lượng bạch cầu ái toan, tế bào T và tế bào mastocyte trong dịch rửa lồng ngực phế nang.

28

(III) Vào năm 2003, Gordon đã chỉ ra rằng PM2.5 và vi môi trường của nó ảnh hưởng đến kiểu hình và chức năng của hai loại đại thực bào phế nang. Đại thực bào đầu tiên trong số các đại thực bào này, được gọi là đại thực bào phế nang phân cực M1, chủ yếu được gây ra bởi các cytokine loại Th1 và các tác nhân gây bệnh trong cơ thể và thúc đẩy quá trình viêm. Loại thứ hai trong số đại thực bào, đại thực bào phế nang phân cực M2, có liên quan chặt chẽ với cytokine loại Th2 và cytokine điều hòa miễn dịch, chủ yếu ức chế viêm. Người ta cho rằng các đại thực bào phế nang ở người được điều trị bằng PM2.5 biểu hiện mức độ cao của các cytokine liên kết với M1 và mức độ thấp của các cytokine liên quan đến M2.

Ảnh: Ô nhiễm tại Thành phố Beijing

Những kết quả này chỉ ra rằng các chuyển của bạch cầu trung tính, tế và các mô khác, và tự chúng di nhiều cytokine và chemokine gây viêm hơn. Sự tương tác giữa các tế bào viêm và các cytokine có thể làm tổn thương tổng hợp các tế của PM2.5 trong việc gây hại cho sức khỏe con người vẫn là một trong những trọng tâm chính của nhiều nghiên cứu hiện nay.

cách một thành phần duy nhất của khỏe con người, trong khi những tiết về cách sự mất cân bằng của các cytokine gây viêm quan trọng tra cơ chế bệnh sinh của PM2.5 nói chung. Việc tích hợp thông tin rời

sức khỏe con người.

29

TIÊU ĐIỂM

Tại sao lại đánh giá tác động đến sức khỏe của các hạt mịn là 24 giờ chứ không phải là thời gian ngắn hơn?

Do có nhiều tác động bất lợi mà bụi mịn có thể gây ra cho nhiều người, PM2.5 là một trong những chất ô nhiễm chính được các cơ quan y tế trên thế giới theo dõi chặt chẽ.

Bạn rất có thể sẽ thấy một bảng chuyên dụng dành riêng cho PM2.5 bao gồm Chỉ số chất lượng không khí (AQI), Chỉ số tiêu chuẩn ô nhiễm (PSI) hoặc các tiêu chuẩn chất lượng không khí của mỗi quốc gia.

30

Thang đo chỉ số chất lượng không khí và dải màu ô nhiễm

Ngày trời quang đãng và không có sương mù, nồng độ PM2.5 có thể thấp hơn 5 μg/m3 hoặc thấp hơn. Nồng độ PM2.5 trong 24 giờ trên 35,4 μg/m3 được coi là không tốt cho sức khỏe.

Nguy hại tiềm tàng do các chất ô nhiễm không khí gây ra không chỉ phụ thuộc vào nồng độ mà còn phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc. Thời gian tiếp xúc với PM2.5 càng lâu, nguy cơ phát triển các tác dụng phụ do tiếp xúc càng cao. Đó là lý do tại sao phép đo trong 24 giờ phản ánh tốt hơn tác động tới sức khỏe của các hạt mịn so với kết quả đo trong 3 giờ.

Hướng dẫn chất lượng không khí của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) Trong khi WHO cảnh báo rằng không có mức độ phơi nhiễm PM2.5 nào được chứng minh là không ảnh hưởng đến sức khỏe, và đưa ra ngưỡng phơi nhiễm trung bình hàng năm là 10μg/m³ để giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe từ PM2.5.

Mục tiêu PM2.5 của WHO: 10 μg/m³ Bảng chỉ số chất lượng không khí của Hoa kỳ (US AQI) AQI của Hoa Kỳ là một trong những chỉ số được công nhận rộng rãi nhất về chất lượng không khí. Bảng chỉ số chất lượng không khí chuyển đổi nồng độ ô nhiễm vào thang đo được mã hóa màu từ 0-500, trong đó giá trị cao hơn tương ứng với tăng nguy cơ sức khỏe. AQI của Hoa Kỳ ở mức “Tốt” (<12μg/m³) cao hơn một chút so với Hướng dẫn Chất lượng Không khí của WHO (<10μg/m³).

Bảng dưới đây cho biết mức độ có hại của PM2.5 và các biện pháp phòng ngừa thích hợp cần thực hiện, dựa trên các tiêu chuẩn chất lượng không khí về ô nhiễm hạt do Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ công bố năm 2016.

Nồng độ PM2.5 trung bình 24h (μg/m3) 0 - 15,4

Mức độ chất lượng không khí trong nhà Tốt

Chỉ số chất lượng không khí 0 - 50

Ảnh hưởng tới sức khoẻ

Cảnh báo (đối với PM2.5)

Chất lượng không khí được cho là an

Không

toàn và ô nhiễm không khí ở mức thấp không có nguy cơ 15.5 - 40.4

Trung bình

51 - 100

Chất lượng không khí ở mức chấp nhận

Trẻ em năng động và người lớn, và

được; tuy nhiên, đối với một số chất ô

những người bị bệnh hô hấp, chẳng hạn

nhiễm, có thể tạo ra mối quan tâm vừa

như hen suyễn, nên hạn chế gắng sức

phải về sức khỏe đối với một số rất ít

ngoài trời lâu

những người nhạy cảm bất thường với ô nhiễm không khí 40.5 - 65.4

Không tốt với

101 - 150

nhóm nhạy cảm

65.5 - 150.4

Không tốt cho

151 - 200

sức khỏe

Những người thuộc các nhóm nhạy cảm

Trẻ em năng động và người lớn, và

có thể bị ảnh hưởng đến sức khỏe.

những người bị bệnh hô hấp, chẳng hạn

Những người bình thường nói chung

như hen suyễn, nên hạn chế gắng sức

không có khả năng bị ảnh hưởng.

ngoài trời lâu

Mọi người có thể bắt đầu gặp các ảnh

Trẻ em năng động và người lớn, và

hưởng đến sức khỏe; những người

những người bị bệnh đường hô hấp,

thuộc các nhóm nhạy cảm có thể bị ảnh

chẳng hạn như hen suyễn, nên tránh

hưởng nghiêm trọng hơn đến sức khỏe

gắng sức lâu ngoài trời; những người khác, đặc biệt là trẻ em, nên hạn chế gắng sức ngoài trời lâu

150.5 - 250.4

Rất không tốt cho

201 - 300

sức khỏe

Cảnh báo sức khỏe: với các nh trạng

Trẻ em và người lớn năng động, và

khẩn cấp. Tất cả mọi người có nhiều khả

những người bị bệnh hô hấp, chẳng hạn

năng bị ảnh hưởng.

như hen suyễn, nên tránh mọi hoạt động gắng sức ngoài trời; những người khác, đặc biệt là trẻ em, nên hạn chế gắng sức ngoài trời

250.5 - 500.4

Nguy hại cho sức khỏe

301 - 500

Cảnh báo sức khỏe: mọi người có thể

Mọi người nên tránh mọi hoạt động

bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn đến

ngoài trời

sức khỏe

31

TIÊU TOÀNĐIỂM CẦU

32

tình trạng ô nhiễm không khí ở

VIỆT NAM

Nguồn: https://www.iqair.com/vietnam

Sự phát triển và đô thị hóa nhanh chóng của Việt Nam đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với việc quản lý ô nhiễm PM2.5. Năm 2019, Hà Nội đã vượt Bắc Kinh trong bảng xếp hạng các thành phố thủ đô toàn cầu. Hà Nội cũng là thành phố ô nhiễm nhất ở Đông Nam Á năm 2019 vì ô nhiễm PM2.5, ngoài Indonesia.

Nghiên cứu do các chuyên gia trong nước thực hiện cho thấy Việt Nam phải gánh chịu thiệt hại kinh tế từ 10,8 -13,2 tỷ USD mỗi năm do ô nhiễm không khí xung quanh, tương đương với khoảng 5% GDP của cả nước (TTXVN, 2020).

Sự phát triển nhanh chóng cùng với tiêu chuẩn khí thải còn hạn chế với các nhà máy điện, phương tiện giao thông và công nghiệp và tỷ lệ than trong sản xuất điện ngày càng cao góp phần làm tăng mức độ ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn hơn. Tiêu thụ than của Việt Nam tăng gấp đôi và tiêu thụ dầu tăng 30% trong năm năm qua (BP, 2019).

33

TIÊU ĐIỂM

Số liệu đo vào 14:50 ngày 4/5/2021

34

Việt Nam đang phải hứng chịu tình trạng ô nhiễm không khí tồi tệ nhất từng ghi nhận. Từ năm 2017 đến năm 2018, nồng độ trung bình PM2.5 hàng năm của tại Thành phố Hồ Chí Minh đã tăng từ 23,6 lên 26,9 microgam trên mét khối (µg/m³). Theo Báo cáo Chất lượng Không khí Thế giới IQAir AirVisual 2019, Hà Nội được xếp hạng trong số 15 thành phố ô nhiễm nhất ở Đông Nam Á, với chỉ số AQI Hoa kỳ là 129. Thành phố Hồ Chí Minh được xếp hạng là sạch nhất với số AQI là 79. AQI trung bình hàng năm là 97.

Nồng đ Nồng độ ộP PM2.5 M2.5 ttrung rung b bình ình c cho ho n năm ăm 2019 2 019 đ đối ối vớ vớii H Hà àN Nội ội llà à4 46,9 6,9 µ µg/m3 g/m3 ttrong rong k khi hi T Thành hành p phố hố H Hồ ồC Chí hí M Minh inh g ghi hi nhận n hận c con on ssố ố2 25,3 5,3 µ µg/m3. g/m3.

Trong năm 2019 có 8 ngày Hà Nộighi nhận kết quả đo lường thấp hơnmức trung bình cả nước là 50µg/m3 Thành phố Hồ Chí Minh khá hơn một chút khi chỉ có 36 ngày dưới mức trung bình của cả nước. Nhìn vào những con số này cho thấy rằng trong những ngày còn lại của năm, hơn 10 triệu người đã tiếp xúc với không khí ô nhiễm này.

Năm 2 Năm 2017, 017, c có óh hơn ơn 7 70.000 0.000 ttrường rường hợp h ợp ttử ử vo vong ng d do o chất chất llượng ượng k không hông khí k hí ké kém, m, k khiến hiến V Việt iệt N Nam am đ đứng ứng tthứ hứ 4 ttrong rong k khu hu v vực. ực. B Bộ ộ trưởng trưởng B Bộ ộ Tà Tàii nguyên n guyên và M Môi ôi ttrường rường V Việt iệt N Nam am h hiện iện đang đ ang ttổ ổc chức hức m một ột đ đề ềá án ng giải iải q quyết uyết vấn vấ nđ đề ềôn nhiễm hiễm k không hông k khí. hí.

35

TIÊU ĐIỂM

ĐÔNG NAM Á

Cambodia | Indonesia | Laos | Malaysia | Myanmar | Philippines | Singapore | Thailand | Vietnam PM2.5 (µg/m³)

Country/Region Ranking 1. Indonesia (51.7)

250.4

2. Vietnam (34.1) 3. Myanmar (31.0) 150.4

4. Thailand (24.3)

55.4

5. Laos (23.1) 6. Cambodia (21.1)

35.4

7. Malaysia (19.4)

12.0 10.0

8. Singapore (19.0)

Available cities with real time monitoring in 2019

PM2.5 annual mean (µg/m³) 9. Philippines (17.6)

0

3.2%

Thành phố trong khu vực đạt mục tiêu PM2.5 của WHO vào năm 2019

4.0

81.3

Calamba, Philippines WHO target

Good

Moderate

South Tangerang, Indonesia

Unhealthy for Sensitive Groups

Unhealthy

Very Unhealthy

Hazardous

Range of annual mean PM2.5 (µg/m³) across regional citiesVery Unhealthy Hazardous Unhealthy for Sensitive Groups WHO target Good Moderate Unhealthy

Thành phố ô nhiễm nhất Rank

36

City

Thành phố sạch nhất 2019 AVG

Rank

City

2019 AVG Calamba, Philippines

4.0

62.6

2

Tawau, Malaysia

8.6

52.8

3

Carmona, Philippines

9.1

Pontianak, Indonesia

49.7

4

Kapit, Malaysia

9.5

5

Jakarta, Indonesia

49.4

5

Limbang, Malaysia

9.7

6

Hanoi, Vietnam

46.9

6

Bongawan, Malaysia

10.1

7

Talawi, Indonesia

42.7

7

Sandakan, Malaysia

10.4

8

Nakhon Ratchasima, Thailand

42.2

8

Tanjong Malim, Malaysia

11.3

1

South Tangerang, Indonesia 81.3

1

2

Bekasi, Indonesia

3

Pekanbaru, Indonesia

4

9

Saraphi, Thailand

41.3

9

Mukah, Malaysia

11.3

10

Surabaya, Indonesia

40.6

10

Legazpi, Philippines

11.3

11

Pai, Thailand

38.9

11

Balanga, Philippines

11.4

12

Hang Dong, Thailand

38.0

12

Phuket, Thailand

11.4

13

Chiang Rai, Thailand

37.0

13

Labuan, Malaysia

11.5

14

Mae Rim, Thailand

36.9

14

Keningau, Malaysia

11.5

15

Mueang Lamphun, Thailand 36.9

15

Putatan, Malaysia

11.6

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

VIETNAM PM2.5 (µg/m³)

250.4

Hanoi

Ho Chi Minh City

Hue

Da Nang

60

50 150.4 40 55.4

35.4

30

12.0 10.0

20 2016

Giám sát thời gian thực tại các thành phố vào năm 2019

PM2.5: µg/m³

2017

2018

2019

PM2.5 annual mean (µg/m³) over 4 years

2019 Annual AVG

JAN

FEB

MAR

APR

MAY

JUN

JUL

AUG

SEP

Hanoi

46.9

59.3

36.0

50.2

40.3

45.8

36.5

30.4

33.1

48.3

43.2

66.3

72.7

Ho Chi Minh City

25.3

34.1

17.5

22.5

18.1

23.9

18.6

18.9

17.3

26.7

29.8

39.0

37.0

Hue

28.6

--

41.8

53.5

45.2

25.9

12.2

11.1

12.6

25.0

27.0

36.9

37.3

Da Nang

25.9

40.5

28.3

36.0

--

--

22.6

30.0

29.9

18.2

12.0

28.1

26.4

PROGRESS Sự phát triển và đô thị hóa nhanh chóng của Việt Nam đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với việc quản lý ô nhiễm PM2.5. Năm 2019, Hà Nội đã vượt Bắc Kinh trong bảng xếp hạng các thành phố thủ đô toàn cầu. Hà Nội cũng là thành phố ô nhiễm nhất ở Đông Nam Á năm 2019 vì ô nhiễm PM2.5, ngoài Indonesia.

Nghiên cứu do các chuyên gia trong nước thực hiện cho thấy Việt Nam phải gánh chịu thiệt hại kinh tế từ 10,8 - 13,2 tỷ USD mỗi năm do ô nhiễm không khí xung quanh, tương đương với khoảng 5% GDP của cả nước (TTXVN, 2020).

Sự phát triển nhanh chóng cùng với tiêu chuẩn khí thải còn hạn chế với các nhà máy điện, phương tiện giao thông và công nghiệp và tỷ lệ than trong sản xuất điện ngày càng cao góp phần làm tăng mức độ ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn hơn. Tiêu thụ than của Việt Nam tăng gấp đôi và tiêu thụ dầu tăng 30% trong năm năm qua (BP, 2019).

OCT

NOV

DEC

HANOI, VIETNAM 2016 100%

2017

2018

2019

2.6%

90%

31.4%

20.2%

20.3%

24.8%

80%

70%

17.4%

25.6%

60%

50%

33.0% 26.9%

40%

45.5% 30%

20%

45.9% 34.0%

4.7%

10%

0%

40.2%

4.1%

8.5%

2.8% 4.6%

Mức độ ô nhiễm PM2.5 khác nhau qua các năm

37

TIÊU ĐIỂM

NGUYÊN NHÂN CHÍNH GÂY Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ Ở VIỆT NAM LÀ GÌ ?>

38

Giao thông là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí ở Viêt nam với hơn 3,6 triệu ô tô lưu thông trên đường và 58 triệu xe máy. Phần lớn các phương tiện lưu thông ở các thị trấn và thành phố trên cả nước. Hầu hết các phương tiện này đều đã cũ và do đó không đạt tiêu chuẩn khí thải khuyến nghị. Các phương tiện cùng nhau gây ra ùn tắc giao thông hàng ngày và liên tục thải khói đen vào bầu khí quyển. Những phương tiện này cũng bao gồm xe buýt cũ vẫn được sử dụng và xe tải và xe công của các công ty xây dựng.

Hệ thống giao thông này càng trở nên trầm trọng hơn bởi sự quy hoạch của mạng lưới đường bộ. Các khu chung cư cao tầng có mặt ở khắp các thành phố lớn của Việt Nam và là nơi chứa hàng nghìn người đi làm hàng ngày. Thành phố Hồ Chí Minh đang tiến hành xây dựng hệ thống tàu điện ngầm nhưng hiện tại vẫn chưa có phương tiện giao thông công cộng thực sự hiệu quả.

>

Một nguyên nhân khác của ô nhiễm không khí ở các thành phố là số lượng các công trường xây dựng ngày càng nhiều tạo ra một lượng bụi khổng lồ. Điều này chủ yếu là từ việc phá dỡ tòa nhà hiện có và bột xi măng được sử dụng để xây dựng tòa nhà mới. Việc tạo ra các không gian xanh ở các trung tâm thành phố sẽ giúp làm sạch không khí.

Các khu công nghiệp cũ đang dần được khuyến khích di dời khỏi trung tâm thành phố và chuyển đến các khu công nghiệp ở ngoại ô. Điều này cũng áp dụng cho các nhà máy nhiệt điện, nhà máy sản xuất xi măng và nhà máy sản xuất thép. Nhiều bếp than được hàng trăm nghìn người sống ở các thành phố lớn sử dụng. Ở các vùng nông thôn, ô nhiễm không khí do đốt các chất hữu cơ như rơm rạ và các phế phẩm khác từ ngành nông nghiệp. Điều này đặc biệt tồi tệ hơn trong mùa khô từ tháng 10 đến tháng 2.

39

TIÊU ĐIỂM

có thể làm gì để cải thiện C H Ấ T L Ư Ợ N G K H Ô N G KKH Í ở việt nam ?

Các giải pháp ngắn hạn đã được xác định bởi các cơ quan môi trường địa phương với khuyến nghị kiểm soát chặt chẽ hơn đối với khí thải phương tiện giao thông. Cải thiện việc kiểm soát giao thông và áp dụng hệ thống quản lý bụi cho các công trường xây dựng cũng sẽ giúp ích cho chất lượng không khí ở Việt Nam. Nhìn chung, lệnh cấm sử dụng bếp than sẽ giúp ích rất nhiều nhưng sẽ rất không được ưa chuộng và khó thực thi. Đây chỉ là những giải pháp ngắn hạn nhưng là một bước đi đúng hướng. Về lâu dài, phải có các nguồn năng lượng sạch, bền vững.

40

Việc cải thiện và củng cố nghiêm ngặt quy hoạch đô thị sẽ làm giảm đáng kể ô nhiễm không khí. Hai thành phố lớn là Hà Nội và Hồ Chí Minh nơi có mật độ dân số cao, có thể di dời các cơ quan của Chính phủ, các bệnh viện và trường đại học ra ngoại thành, do đó cần tạo ra nhiều không gian xanh mở. Việc di dời Nhà máy Bóng đèn Rạng Đông sẽ giảm thiểu đáng kể các chất ô nhiễm không khí nguy hiểm. Một quy tắc thực hành xây dựng mới cần được đưa ra cũng như phát triển năng lượng sạch và các tòa nhà sử dụng năng lượng mặt trời.

41

TIÊU ĐIỂM

hành phố Hồ Chí Minh đã có một hệ thống tàu điện ngầm đang được xây dựng, về lâu dài sẽ rất thuận lợi trong việc giảm lượng phương tiện cá nhân trên các tuyến đường. Việc loại bỏ dần các loại xe buýt và xe tải cũ gây ô nhiễm không khí cần được khuyến khích từ các khoản trợ cấp của chính phủ. Các chính sách có thể được đưa ra để khuyến khích sử dụng xe điện (EV) và khuyến khích việc sử dụng ở các trung tâm thành phố. Với công nghệ hiện đại, sự ra đời của các phương tiện chạy bằng năng lượng xanh không còn là chủ đề của khoa học viễn tưởng. Cả thế giới đều thấy những lợi thế của xe điện, đặc biệt là khi được sử dụng làm phương tiện giao thông trong các thành phố lớn của chúng ta. Nhiều công ty hiện đang nghiên cứu việc phát triển các phương tiện tự hành mà cuối cùng phải là phương thức giao thông đô thị cho tương lai cùng với việc không phát thải.

42

Có những tổ chức ở Việt Nam đang tích cực làm việc để cải thiện chất lượng không khí trong nước. Hiệp hội Bảo vệ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam (VACNE) đã thành lập Hiệp hội Đối tác Không khí Sạch Việt Nam (VCAP).

Một thành viên của Tổ chức Đối tác Không khí Sạch Việt Nam (VCAP), đã khuyến nghị giám sát chặt chẽ các doanh nghiệp thải ra khối lượng lớn chất ô nhiễm, giới hạn số lượng xe máy lưu thông vào trung tâm thành phố trong các giờ cao điểm chính.

Chính vì những hậu quả tiêu cực của ô nhiễm không khí, đã có nhiều tổ chức trên thế giới đang sát cánh cùng Việt Nam giải quyết vấn đề này. Chính phủ Việt Nam đang trong quá trình đưa ra các chính sách nhằm giảm lượng khí thải từ xe cộ và công nghiệp cũng như phát triển năng lượng sạch cho hộ gia đình. Ảnh: Ngọc Phượng - Tuoitre.vn

43

TIÊU ĐIỂM

NĂM 2020 ?

THÀNH PHỐ NÀO CÓ MỨC ĐỘ Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ CAO NHẤT Thành phô sạch nhất Thành phô ô nhiễm nhất

PM2.5 của Việt Nam cao gấp 2 lần so với khuyến nghị của WHO

Mức AQI (Chỉ số Chất lượng Không khí) cao nhất được ghi nhận từ thủ đô Hà Nội là 272 vào ngày 30 tháng 9, vượt quá con số khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới là 40 µg/m3. Thành phố sạch nhất ở phía nam của đất nước, Thành phố Hồ Chí Minh với con số AQI là 153.

44

Trong khoảng thời gian từ ngày 12 đến 30/9, mức độ bụi mịn PM2.5 chủ yếu là trên 50µg/m3 (theo số liệu do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố). Nồng độ PM2.5 trung bình là 50 µg/m3 trong khoảng thời gian 24 giờ và 25 µg/m3 trong một năm là các tiêu chuẩn mà cơ quan này cố gắng đạt được.

Khuyến nghị của WHO lần lượt là 25µg và 10µg.

Trong khoảng thời gian 19 ngày này, chỉ có 5 ngày Pm2.5 ở mức đủ thấp để được coi là “an toàn”. Trong những ngày còn lại, chúng tôi khuyên bạn nên đeo khẩu trang chống ô nhiễm không khí khi ra ngoài nhà.

Chất lượng không khí đặc biệt tồi tệ vào thời điểm này trong năm vì đây là thời điểm chuyển giao giữa mùa ẩm và mùa khô. Các vấn đề trở nên tồi tệ hơn

Các nhóm người dễ bị tổn thương bao gồm người già, trẻ em, phụ nữ có thai và những người bị rối loạn hô hấp được khuyến cáo không nên rời khỏi nhà trừ khi thực sự cần thiết và nếu không thể tránh khỏi thì phải đeo khẩu trang và kính bảo vệ mắt để tránh phơi nhiễm.

Ô nhiễm càng trở nên trầm trọng hơn do sự phân tán bức xạ nhiệt từ mặt đất lên bầu khí quyển, do đó, góp phần hình thành sương mù ở mức độ tương đối thấp.

”

Việc đốt rơm rạ ở ngoại ô thành phố cũng là một nguyên nhân góp phần khiến tình trạng ô nhiễm không khí ở mức cao đáng báo động.

Mọi người nhìn vào Bắc Kinh để tìm nguồn so sánh, nơi vốn nổi tiếng với chất lượng không khí cực kỳ kém.

Phải mất nhiều năm và nỗ lực phối hợp để cải thiện chất lượng không khí ở đó, nhưng thực tế đã chứng minh rằng việc này có thể được thực hiện.

41 45

TIÊU ĐIỂM

MỨC ĐỘ Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ Ở vùng nông thôn LÀ BAO NHIÊU ?

Khi các thành phố trở nên công nghiệp hóa hơn, không còn chỗ do vậy các đơn vị sản xuất thủ công được chuyển đến các làng nhỏ hơn ở các vùng nông thôn.

46

Hiện có gần 1500 làng nghề tạo ra hơn 30% việc làm ở các vùng nông thôn. Các hoạt động có thể bao gồm sản xuất đồ ngọt hoặc kẹo và chế biến thực phẩm nói chung thường bao gồm sấy khô.

Lắp ráp thiết bị gia dụng và sản xuất vật liệu xây dựng. Việc nhuộm vải và tái chế vải thường được thực hiện ở những vùng nông thôn này. Phần lớn thiết bị được sử dụng ở những ngôi làng này thường rất cũ và kém hiệu quả. Các cơ sở sản xuất thường được lắp đặt bên trong nhà của người dân và do đó rất khó kiểm soát. Việc sản xuất gạch thường được thực hiện với quy mô tương đối nhỏ bởi các gia đình tại địa phương đã làm gạch như vậy từ bao đời nay.

Các chất gây ô nhiễm không khí được tìm thấy xung quanh những ngôi làng này bao gồm bụi, carbon dioxide, sulfurdioxide và nitric oxide. Muội than cũng có thể tìm thấy ở mức báo động. Điều này chủ yếu đến từ việc đốt nhiên liệu sinh học tại các bếp ăn, đốt củi và đốt vật liệu hữu cơ.

47

COVID-19

TIÊU ĐIỂM

PHÂN TÍCH BỤI MỊN Ở 50 THỦ ĐÔ Ô NHIỄM NHẤT THẾ GIỚI

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những thách thức to lớn ở các quốc gia trên thế giới về các vấn đề xã hội, kinh tế, môi trường và hiển nhiên là sức khỏe.

Những thách thức này chủ yếu là do ảnh hưởng của những đợt phong tỏa được thiết lập ở hầu hết các thủ đô và thành phố lớn trên thế giới, từ châu Á, châu Âu đến châu Mỹ. Tuy nhiên, việc phong tỏa này bắt đầu trên toàn thế giới từ ngày 23/1, đã có tác động đáng kể đến môi trường và chất lượng không khí của các thành phố với mức giảm lên đến 30% ở một số tâm chấn như trường hợp của Vũ Hán theo báo cáo gần đây của NASA (Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia) và ESA (Cơ quan Vũ trụ Châu Âu),

48

PM2.5 giảm 12% trong thời kỳ phong tỏa do COVID-19 ở 50 thủ đô ô nhiễm nhất.

Dhaka, Kampala và Delhi với mức PM2.5 giảm tương ứng 14%, 35% và 40%.

nhiễm không khí gây ra khoảng 29% số ca tử vong do ung thư phổi, 43% số ca tử vong do COPD và 25% số ca tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ, điều quan trọng là phải biết tác động của việc cách ly ở các thành phố liên quan đến chất lượng không khí để thực hiện các biện pháp có lợi cho người dân và hệ sinh thái đô thị khi tình trạng khẩn cấp kết thúc. Do đó, bài báo này mô tả tác động phát thải bui mịn PM2.5 từ 50 thành phố thủ đô ô nhiễm nhất trên thế giới theo WHO, được đo trước-sau khi bắt đầu cách ly. Tương tự như vậy, tác động ở cấp địa phương và toàn cầu của hành vi phát thải này, làm giảm trung bình 12% PM2.5 ở các thành phố này.

Dựa vào thông tin trên và theo tình trạng tê liệt của ô tô và ngành công nghiệp trên thế giới do ảnh hưởng

PM2.5 giảm nhiều nhất ở Bogotá, Colombia tới 57%.

Kubait là thành phố có mức giảm PM2.5 đứng thứ hai (42%).

PM2.5 giảm mạnh ở thủ đô các nước Châu Mỹ, Châu Á và Châu Phi

COVID-19, nghiên cứu này đã thu thập dữ liệu PM2.5 từ một nền tảng trực tuyến được gọi là Chỉ số Chất lượng Không khí Thế giới (WAQI) được sử dụng để thu thập thông tin lịch sử của Dữ liệu Chất lượng Không khí của bụi mịn PM2.5, đặc biệt cho bài báo này của mỗi thủ đô trước và trong khi phong tỏa hoặc cách ly. Đối với mỗi thành phố, thông tin đã được xác thực dựa trên hệ thống quản lý dữ liệu ở cấp độ công cộng của mình. Ví dụ: Bogotá, Colombia đã được xác minh trên nền tảng IBOCA của Bộ trưởng Môi trường 2019. Đối với Delhi, Ấn Độ đã được xác minh trên Nền tảng Dữ liệu Chất lượng Không khí Xung quanh Thời gian Thực của Bộ Môi trường 2020. Đối với Berlin, Đức đã được xác minh với nền tảng Umwelt Bundesamt của Cơ quan Môi trường Đức 2020. Và tương tự như vậy đối với mỗi thành phố.

49

50

Một trong những hướng dẫn quan trọng nhất do WHO đưa ra trong các vấn đề chất lượng không khí là PM2.5 không vượt quá 10 μ g/m3 nồng độ trung bình hàng năm hoặc 25 μg/m3 nồng độ 24 giờ, vì lý do đó Meteosim liệt kê các thành phố vượt quá 10 μg/m3 mức trung bình hàng năm trong năm 2018.

VÀ ĐƯỢC CÁCH LY DO COVID-19

CÁC THÀNH PHỐ - THỦ ĐÔ BỊ Ô NHIỄM NHẤT THẾ GIỚI

TIÊU ĐIỂM

Bảng 1 cho thấy thời điểm bắt đầu cách ly hoặc tình trạng báo động của các thủ đô ô nhiễm nhất thế giới. Như thể hiện trong bảng, đầu tiên là Delhi (Ấn Độ) là thủ đô bị ô nhiễm nặng nhất bởi bụi mịn, đạt mức trung bình hàng năm là 113,5 μg/m3 vào năm 2018, thứ hai là Dhaka (Bangladesh) với 97,1 μg/m3. Lisbon và Berlin là những thủ đô ít ô nhiễm nhất, đạt mức trung bình hàng năm là 11,7 μg/m3 vào năm 2018. Về xếp hạng nói trên, mỗi thủ đô đã được chọn cùng với ngày giãn cách do ảnh hưởng của COVID-19. 12% thủ đô không áp dụng bất kỳ lệnh giãn cách nào.

Các quốc gia đầu tiên bắt đầu thực hiện ngừng việc di chuyển đến trường ở cấp cao đẳng, đại học và áp dụng làm việc từ xa là: Mông Cổ và Trung Quốc. Vào ngày 9/3, việc phong tỏa bắt đầu được áp dụng ở các quốc gia khác.

Không phải tất cả các quốc gia đều tiến hành phong tỏa, có một số ngoại lệ như Kazakhstan (Astana), nơi tình trạng khẩn cấp được ban bố vào ngày 15/3, cũng như ở Romania vào ngày 24/3 và Indonesia vào ngày 2/4. Mặt khác, khác các quốc gia đã áp dụng các biện pháp phong tỏa một phần hoặc quyết liệt hơn, ví dụ, ở Slovakia (Bratislava), người dân được phép đi bộ hoặc tập thể dục ngoài trời với mặt nạ bảo vệ. Thành phố Mexico, tuyên tự cách ly và Bangkok (Thái Lan) và Belgrade (Serbia), đã tuyên bố giới nghiêm kể từ ngày 4/4.

Tên nước

Thành phố thủ đô

PM2.5 μg/m3 (hàng năm)

Ngày bắt đầu (phong tỏa)

India

Delhi

113,5

25/03/20

Bangladesh

Dhaka

97,1

16/03/20

Afghanistan

Kabul

61,8

28/03/20

Bahrain (Barein)

Manama

59,8

Mongolia

Ulaanbaatar

58,5

Kuwait

Kubait City

56

∗

Nepal

Kathmandu

54,4

24/03/20

China

Bejing

50,9

29/01/20

UAE

Abu Dhabi

48,8

Indonesia

Jakarta

45,3

Uganda

Kampala

40,8

∗

Vietnam

Hanoi

40,8

19/03/20

Pakistan

Islammabad

38,6

Bosnia & Hersegovina

sarajevo,

38,4

Uzbekistan

Tashkent

34,3

∗

Macedonia del norte

Skopje

34

10/04/20

Sri Lanka

Colombo

32

12/03/20

Kosovo

Pristina

30,4

11/04/20

Kazahstan

Astana

29,8

15/03/20

Chile

Santiago

29,4

26/03/20

Bulgaria

Sofia

28,2

20/03/20

Peru

Lima

28

19/03/20

Iran

Tehran

26,1

25/03/20

Thailand

Bangkok

25,2

4/04/20

Poland

Warsaw

24,2

13/03/20

Serbia

Belgrade

23,9

10/04/20

South Korea

Seoul

23,3

Romania

Bucharest

20,3

Cambodia

PhnomPenh

20,1

∗

Mexico Turkey Isarel Lithuania Nicosia Czech Republic Slovakia Hungary France Austria Taiwan Singapore Philippines Belgium Colombia Ukraine Japan Switzerland United Kingdom Germany Portugal

Mexico city Ankara Tel Aviv Vilnius Cyprus Prague Bratislavia Budapest Paris Vienna Taipei Singapore Manila Brussels Bogota Kyiv Tokyo Bern London Berlin Lisbon

19,7 19,6 19,5 18,2 17,4 17,4 17,2 16,5 15,6 15,2 14,9 14,8 14,3 14,1 13,9 13,8 13,1 12,8 12 11,7 11,7

25/01/20 9/03/20

2/04/20 1/04/20

17/03/20 24/03/20

24/03/20 ∗

23/03/20 4/04/20 19/03/20 14/03/20 21/03/20 16/03/20 16/03/20 27/03/20 17/03/20 15/03/20 ∗ 8/04/20 17/03/20 18/03/20 25/03/20 17/03/20 25/03/20 16/03/20 23/03/20 13/03/20 20/03/20

Bảng 1: Các thủ đô thực hiện phong tỏa.

51

TIÊU ĐIỂM

Nghiên cứu này đánh giá tác động của các thành phố chính gây ô nhiễm nhất trên thế giới từ sự so sánh giữa một tuần điển hình, trước khi cách ly (BQut), (được xem xét trong tài liệu này một tuần được đo trước khi đi vào hạn chế) và một tuần không điển hình, trong thời gian cách ly (Qut) bởi COVID-19. Tuần này (Qut) được xem xét để phân tích, do hạn chế của hầu hết các hoạt động kinh tế liên quan đến việc giảm lượng khí thải carbon. Ví dụ, chúng tôi có những đo lường hạn chế liên quan đến sự di chuyển của người dân và do đó, tính di chuyển của phương tiện ô tô và sản xuất công nghiệp bị giảm.

Những ngày này được chọn theo Bảng 1, với phạm vi nghiên cứu là một tháng trước và sau khi bắt đầu Qut. Các giá trị PM2.5 được lấy từ nền tảng trực tuyến (Chỉ số WAQ, 2020) và các trạm thời tiết chính thức của từng thành phố, thông tin được phân tích phụ thuộc vào việc thu thập hoặc ghi lại dữ liệu từ ngày nghiên cứu. Các trường hợp trong đó các trạm khí tượng không thu được PM2.5 mà chỉ thu được PM10, do đó, các thành phố này không thể phân tích được. Tương tự như vậy, có những ngày trong tuần có sự thay đổi do điều kiện khí quyển ở mỗi thành phố, do đó, không có dữ liệu nào được lấy từ những ngày này.

52

Đối với 50 thành phố thủ đô được phân tích, 20% không ghi lại dữ liệu PM2.5, bao gồm các thủ đô từ các quốc gia: Đức, Philippines, Romania và Bulgaria.

Mặt khác, đối với các thủ đô có dữ liệu PM2.5, 45% thủ đô lục địa Châu Á, tiếp theo là 42% cho lục địa Châu Âu, 10% cho lục địa Châu Mỹ và 25% còn lại cho lục địa Châu phi. Mức độ ô nhiễm không khí, các tác động đến sức khỏe và thông tin cảnh báo theo các điều kiện PM2.5 có thể thấy trong (Chỉ số WAQ, 2020).

Tương tự như vậy, ở các quốc gia được phân tích được trình bày dưới đây, lượng phát thải PM2.5 giảm, tăng hoặc không đổi được quan sát thấy trong những ngày cách ly. Điều này có thể là do mức độ hạn chế ở mỗi quốc gia, khi bắt đầu cách ly, hoặc do mức tăng sản lượng điện tùy thuộc vào công nghệ phát điện được sử dụng. Điều quan trọng cần làm rõ là không phải tất cả các quốc gia đều chỉ ra mức giảm lượng PM2.5 thải ra trong tuần được phân tích (Qut); mỗi thủ đô phản ánh các điều kiện đặc biệt phải được phân tích riêng lẻ và đây không phải là mục đích của bài báo này

53

TIÊU ĐIỂM

Châu Á Hình 1, Hình 2, các thủ đô ô nhiễm nhất của Châu Á. Ở mức độ chung, 27% thủ đô có xu hướng giảm phát thải PM2.5 trong suốt Qut, tuy nhiên, các thành phố Kathmandu, Hà Nội, Jakarta, Singapore và Tokyo có xu hướng tăng nồng độ PM2.5 lên 11%. Cần lưu ý rằng Tokyo, là trường hợp ngoại lệ với các thành phố khác, chính phủ không đưa ra biện pháp cách ly bắt buộc, không yêu cầu làm việc từ xa. Đối với các thủ đô châu Á được phân tích, Dhaka trong những thời điểm điển hình (BQut), là thủ đô có lượng ô nhiễm hạt PM2.5 cao nhất, ghi nhận mức trung bình hàng tuần là 183μg/m3. Thành phố này, cho thấy mức giảm 24% trong giai đoạn Qut. Delhi, với mức trung bình hàng tuần là 140 μg/m3, có mức giảm các hạt gây ô nhiễm cao nhất so với các nước châu Á khác, giảm 40% trong tuần Qut. Các thủ đô với nồng độ trung bình là 121,91 μg/m3 (Kabul, Ullabantar và Kuwait City) cho thấy mức giảm trung bình là 33% BQut. Tuy nhiên, Bejing cho thấy mức giảm thấp hơn là 8%. Các thủ đô với nồng độ trung bình là 106,83 μg/m3 (Kabul, Colombo và Tashkent) cho thấy mức giảm trung bình là 28%.Tehran có nồng độ điển hình trong tuần là 90 μg/m3, tuy nhiên mức giảm trong tuần cách ly là 39%.

Cuối cùng, Astana, với nồng độ trung bình hàng tuần là 61,25 μg/m3, đã giảm 18% nồng độ trong mùa Qut.

54

Châu Âu Hình 3, Hình 4, cho thấy kết quả phân tích mười bảy thủ đô châu Âu. Nhìn chung, các thành phố thủ đô của Châu Âu trong những tuần điển hình ghi nhận nồng độ PM2.5 dưới 80 μg/m3, với AQI giữa Tốt và Trung bình. 50% các thủ đô châu Âu được nghiên cứu, trong suốt thời kỳ Qut có xu hướng giảm nồng độ PM2.5 ở mức trung bình 23%. Tuy nhiên, 50% thủ đô còn lại cho thấy sự gia tăng trong mùa cách ly. Budapest, với nồng độ trung bình hàng năm là 48 μg/m3, là một thành phố có mức tăng 35%. Thành phố này không thực hiện cách ly hoàn toàn, người dân được phép tập thể dục, đi làm, với các biện pháp cho phép họ lưu thông rộng rãi hơn, đạt từ mức AQI tốt đến trung bình trong BQut. Bratislava, không áp dụng biện pháp cách ly, để công dân tự do đi bộ và tập thể dục. Tuy nhiên, ngày được trình bày trong Bảng 1, có những hạn chế về khoảng cách, tạm dừng các lớp học và đóng cửa các khu vực như ký túc xá. Thủ đô châu Âu này cho thấy sự gia tăng trong tuần Qut, từ mức AQI tốt đến trung bình. Paris, London, Vienna, Brussels và Prague, là những thủ đô thường có mức AQI tốt, với mức trung bình là 31 μg/m3.

Tuy nhiên, trong mùa giãn cách, sự gia tăng nồng độ của bụi mịn PM2.5 được quan sát thấy

55

TIÊU ĐIỂM

Châu Mỹ và Châu Phi Liên quan đến Lục địa Châu Mỹ, bốn thủ đô được phân tích trong nghiên cứu này. Những thủ đô này trong các giai đoạn điển hình, BQut, có AQI ở mức trung bình, trong đó Bogota là thủ đô có nồng độ PM2.5 cao nhất với mức trung bình là 98 μg/m3. Tiếp theo là Mexico City với 74 μg/m3, Santiago de Chile với 68 μg/m3. Cuối cùng, Lima nồng độ trung bình là 58 μg/m3. Ngoài ra, khoảng thời gian cách ly Bogota cho thấy mức giảm mạnh nhất ở các thành phố được phân tích trong Qut, với mức PM2.5 giảm 57%. Santiago de Chile, không có cách ly trong toàn bộ thành phố nhưng ở bảy cộng đồng cụ thể, nơi ghi nhận giảm 10% nồng độ của bụi mịn PM2.5. Thành phố Mexico khuyến khích người dân cách ly tự nguyện, tuy nhiên mức giảm 2% được quan sát thấy trong tuần nghiên cứu ở Qut (Bảng 5) Kampala, là thủ đô ký duy nhất có mức AQI cao, trung bình hàng tuần là 146 μg/m3 trong tuần nghiên cứu BQut. Trong mùa cách ly và với việc cấm xe và đóng cửa tất cả các cửa hàng ngoại trừ thực phẩm, nồng độ PM2.5 đã giảm 35%, xuống mức AQI vừa phải.

Kết quả và thảo luận Tình trạng chất lượng không khí dựa trên các trạm quan trắc môi trường sẵn có ở mỗi thành phố. Các trạm này xác định nồng độ hàng giờ của các hạt gây ô nhiễm không khí, bao gồm PM2.5 và PM10.

Theo WHO ô nhiễm không khí là một nguy cơ lớn đối với sức khỏe môi trường. Vì lý do này, điều quan trọng là phải giám sát chất lượng không khí ở các thành phố, về cơ bản là ở các thành phố thủ đô, và trong trường hợp này, điều quan trọng hơn là giám sát PM2.5 do những rủi ro do bụi mịn mang lại.

56

57

TIÊU ĐIỂM

Các quốc gia được phân tích có sự thay đổi của nồng độ PM2.5 giảm trung bình 12%. Mức giảm cao nhất xảy ra ở lục địa Châu Phi với mộtquốc gia được phân tích (33%), tiếptheo là lục địa Châu Mỹ (22%) và lụcđịa Châu Á (16%); cuối cùng là lục địaChâu Âu, nơi không nhận thấy triểnvọng giảm (5%). Giá trị tuyệt đối được xác định bằng kích thước của vòng tròn. Với màu đỏ các thành phố có chỉ số PM2.5 tăng và màu hồng là các thành phố có mức giảm, thành phố có mức giảm PM2.5 nhiều nhất trong dữ liệu thu thập được là Bogota, với mức giảm 57% so với tuần điển hình.

Hình 8 cho thấy chi tiết sự thay đổi định lượng PM2.5 của các thành phố được phân tích, cũng như nồng độ trung bình của PM2.5. Màu xám thể hiện PM2.5 trong các điều kiện điển hình và màu xanh lam nhạt thể hiện chế độ thực hiện phong tỏa. Dhaka, thủ đô ô nhiễm nhất của bụi mịn PM2.5, đã giảm 14%, được quan sát là mười bảy thủ đô bị ô nhiễm nặng nhất trên thế giới, từ Dhaka, đến Skopje, vượt quá nồng độ trung bình PM2.5 (75,78 μg/m3) so với trước khi cách ly, duy trì mức AQI từ bình thường đến không tốt cho sức khỏe.Tương tự như vậy, trong thời gian điển hình, mười hai quốc gia có mức AQI dưới mức trung bình cách ly (Bern -Kyiv) hầu như tất cả đều có mức AQI tốt. Trong thời gian cách ly, 16 thủ đô vượt mức PM2.5 trung bình (66,92%), tương đương với mức AQI vừa phải và 9 thành phố đã

58

đăng ký mức AQI tốt. Cụ thể, ba thành phố thủ đô ô nhiễm nhất là Dhaka, tiếp theo là Kampala và Delhi, đã giảm nồng độ PM2.5 lần lượt là 14%, 35% và 40%. Thành phố, thủ đô có mức giảmPM2.5 cao nhất trong thời gian cách ly là Bogotá, với tỷ lệ 57%, chuyển từ mức AQI bình thường sang tốt. Thành phố Kubait, có mức giảm PM2.5 lớn thứ hai (42%). Cuối cùng, với mức giảm hơn 40% là các thành phố Delhi và Tehran. Ở châu Âu, châu lục có điều kiện môi trường tốt nhất trong thời gian bình thường, mức tăng PM2.5 rất cao được quan sát thấy ở các thành phố Praha, Vienna và Bratislava, những thành phố rất gần nhau; rõ ràng là một hiệu ứng bị cô lập do gió hoặc hỏa hoạn tạo ra.

Kết luận Dựa trên việc thu thập dữ liệu về nồng độ của các hạt có hại nhất cho sức khỏe (PM2.5), tại các thành phố thủ đô khác nhau trên thế giới, một phân tích so sánh về nồng độ đã được thực hiện trong thời gian điển hình của việc di chuyển bình thường và trong thời gian bị phong tỏa. Các mô hình hành vi cho thấy do sự giảm nồng độ của bụi mịn PM2.5 trong thời gian thực hiện cách ly, thuận lợi cho việc khôi phục chất lượng không khí của hầu hết các thành phố được phân tích. Nếu những dữ liệu này tương quan với các hoạt động bị dừng lại trong thời gian cách ly của mỗi thành phố, người ta có thể nghĩ đến các chính sách công thúc đẩy các mô hình sinh thái xã hội mới, cũng như các chính sách môi trường nhất quán trong các môi trường thích ứng là các thành phố.

Một số kết luận cụ thể của nghiên cứu là: i. Trong thời gian phong tỏa, Châu Âu duy trì mức AQI Tốt dưới 50 μg/m3, tiếp theo là Châu Mỹ với mức AQI Trung bình (57 μg/m3), Châu Á (82 μ g/m3) và Châu Phi (95 μg/m3). ii. Mỹ đã thể hiện sự khác biệt cao nhất trong việc giảm ô nhiễm không khí PM2.5. giữa thời kỳ di chuyển thông thường điển hình và thời kỳ bị giam giữ, với mức giảm 22%. iii. Các thủ đô trong những ngày điển hình (BQut) có mức AQI vừa phải và mức PM2.5 giảm từ 60% đến 20% trong thời gian bị cách ly (Qut), chẳng hạn như: Bogotá, Kubait City, Delhi, Tehran, Taskhkent, Ulaanbaatar, kabul và Colombo; cần phải đưa ra các giải pháp thay thế để giảm các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch và các quy định chặt chẽ hơn cho các nhà máy của họ.

Nhìn chung, kết quả cho thấy việc giải phóng ô tô và ngừng hoạt động nhà máy đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu ô nhiễm ở các thủ đô. Đối với năm mươi quốc gia được phân tích, Bogotá (Colombia), là một trong những thành phố có lượng giao thông đông đúc nhất trên thế giới, với mật độ giao thông tập trung 65% trong ngày, có mức giảm PM2.5 nhiều nhất trong thời gian thực hiện cách ly với 57%. Tương tự như vậy, Delhi (Ấn Độ), thủ đô ô nhiễm nhất trên thế giới, có mức độ ô nhiễm PM2.5 giảm xuống 40%.

59

TIÊU ĐIỂM H1: Thủ đô Ankara, Astana, Bangkok, Beijing, Colombo, Delhi, Dhaka, Kabul và Hanoi, Mức độ PM2.5 trước và trong khi phong tỏa

H2.: Thủ đô Jakarta, Kathmandu, Kubait city, Ulaanbaatar, Tashkent, Tehran, Tel Aviv, Tokio và Singapore Mức độ PM2.5 trước và sau trong khi phong tỏa

60

H3: Thủ đô Belgrade, Bern, Bratislavia , Brussels, Budapest, Cyprus, Kyiv, Lisbon và London Mức độ PM2.5 trước và trong khi phong tỏa

H4: Thủ đô Paris, Prague, Pristina, Sarajevo, Skopje, Vienna, Vilnius và Warsaw Mức độ PM2.5 trước và trong khi phong tỏa

61

TIÊU ĐIỂM

H5.

Thủ đô Bogotá, Lima, Mexico City, Santiago de Chile và Kampala (Africa) Mức độ PM2.5 trước và trong khi phong tỏa

62

H8. PM2.5 trung bình tuần thời điểm trước và trong khi phong tỏa

63

LỜI KHUYÊN AN TOÀN

Hướ� dẫn về �ất lượ� khô� khí �àn cầu (AQG) của WHO WHO sửa đổi lần cuối các giá trị trong Hướng dẫn về chất lượng không khi toàn cầu dành cho bụi mịn vào năm 2005, như sau:

X Đối với bụi mịn PM2.5: 10 µg/m3 là mức trung bình

hàng năm và 25 µg/m3 là mức trung bình trong 24 giờ (không vượt quá 3 ngày/năm);

X Đối với bụi mịn PM10: 20 μg m3 là mức trung bình

hàng năm và 50 μg/m3 là mức trung bình trong 24 giờ.

EPA kết �ận ô n�ễm bụi mịn đặt � các mối đe dọa ��êm �ọ� đến sức khỏe (2019) X Nguyên nhân dẫn đến tử vong sớm (cả phơi nhiễm

ngắn hạn và dài hạn)

X Gây hại cho tim mạch (ví dụ: đau tim, đột quỵ, bệnh

tim, suy tim sung huyết)

X

Có khả năng gây hại đường hô hấp (ví dụ, hen suyễn nặng hơn, COPD nặng hơn, viêm nhiễm) X Có khả năng gây ung thư X Có khả năng gây hại cho hệ thần kinh (ví dụ như giảm khối lượng não, ảnh hưởng đến nhận thức) X Có thể gây hại cho sinh sản và phát triển Ô nhiễm bụi mịn có thể rất nguy hiểm đến hô hấp tùy theo mức độ. Ô nhiễm bụi mịn do hít thở có thể gây ra bệnh tật, nhập viện và tử vong sớm, những nguy cơ đang xuất hiện trong các nghiên cứu mới xác nhận nghiên cứu trước đó.

Nhờ các bước được thực hiện để giảm ô nhiễm hạt, các tin tốt đang tăng lên từ các nhà nghiên cứu thực hiện nghiên cứu sự giảm mức độ ô nhiễm hạt quanh năm.

64

PM

đ ễm i h n i ơ h p m ả đ gi m làm à l n ê n n Bạ

2.5 gì?

n thực ê n i ờ ư ng m. Mọi iể h hạt nằm y m u g iễ n h n à l ô vi này. ô nhiễm m khi mức độ m y ạ à h n p ộ g iễ ức đ tron í phơi nh m Ở các m iả ông kh g h k ể đ ó c c hà g c bướ c tòa n ặ o là nhữn hiện cá h n g ạ n b ò a h ủ p động c ột căn o phổi. t m à ạ v o g ít h n h o ộ r ạn cđ nhà - t ạt mà b iảm mứ h g à m v Ở trong iễ h n c sạch lượng ô m iả được lọ g ể t nhất đ ố t h c á c

65

LỜI KHUYÊN AN TOÀN

Mọi người cần thực hiện các bước để tự bảo vệ mình khi mức độ ô nhiễm ở mức “ ” trở lên. Một số người có nguy cơ cao hơn khi tiếp xúc với PM2.5. Những người có nguy cơ cao nhất do tiếp xúc với ô nhiễm hạt bao gồm những người bị bệnh tim hoặc phổi (bao gồm hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính-COPD), người lớn tuổi và trẻ em. Nghiên cứu chỉ ra rằng phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và những người mắc một số tình trạng sức khỏe, chẳng hạn như béo phì hoặc tiểu đường, cũng có thể dễ bị ảnh hưởng liên quan đến PM hơn.

nguy hiểm

66

nhóm 01- Khô� �ắc �ệu bạnbệnhcó �uộc �m khô�?

Những người bị bệnh tim bao gồm tất cả những người đã biết bị bệnh mạch vành, bệnh thiếu máu cơ tim, tiền sử đau thắt ngực và/hoặc đau tim, đặt stent, phẫu nối mạch, suy tim, rối loạn nhịp thất, bệnh mạch ngoại vi, tiền sử đột quỵ, thiếu máu não thoáng qua (TIA), hoặc bệnh mạch máu não. Nhóm này cũng bao gồm người lớn tuổi, vì họ có nhiều khả năng mắc bệnh tim mạch chưa được chẩn đoán, cùng với những người có nhiều yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch, chẳng hạn như huyết áp cao, tăng cholesterol, hút thuốc và tiểu đường

02- Tại �o �ẻ � n�ều �� cơ hơn?

Trẻ em có nhiều khả năng tiếp xúc với ô nhiễm không khí hơn, do thường dành nhiều thời gian ở ngoài trời hơn để hoạt động và vui chơi, và hít thở nhiều hơn không khí trên một kg trọng lượng cơ thể so với người lớn. Trẻ em dễ bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí hơn, vì đường hô hấp vẫn đang phát triển. Ngoài ra, trẻ em dễ bị hen suyễn hơn người lớn, điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

67

LỜI KHUYÊN AN TOÀN

03-

Nếu bạn �uộc nhóm �� cơ, nếu bạn bị bệnh �m �ặc �ổi, nếu bạn là �ười lớn �ổi �ặc nếu bạn có �n, hãy nói chuyện trước với

bác sĩ của bạn khi nào và liệu bạn nên rời khỏi khu vực này hoặc chuyển đến một vị trí có chất lượng không khí trong nhà tốt hơn. Khi nồng độ PM2.5 cao trong một thời gian dài, bụi mịn có thể tích tụ trong nhà mặc dù bạn có thể không nhìn thấy.

Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ, đừng đợi cho đến khi ô nhiễm đạt đến mức “nguy hiểm” mới hành động để giảm mức độ phơi nhiễm của bạn. Chất lượng không khí không tốt cho bạn khi mức ô nhiễm đạt đến mức “không tốt cho nhóm nhạy cảm”, vì vậy bạn sẽ cần thực hiện các bước để giảm phơi nhiễm sớm hơn và thường xuyên hơn. Nếu bạn khỏe mạnh, hãy bắt đầu thực hiện các bước khi ô nhiễm không khí đạt mức “không tốt cho sức khỏe”.

04-

Làm thế nào tôi có thể biết liệu ô nhiễm bụi mịn đang ảnh hưởng đến tôi?

Ngay cả khi bạn khỏe mạnh, bạn vẫn có thể gặp các triệu chứng tạm thời như kích ứng mắt, mũi và cổ họng; ho khan; đờm dãi; tức ngực; và khó thở. Các triệu chứng này sẽ biến mất khi chất lượng không khí được cải thiện.

68

Nếu bạn bị bệnh phổi - bao gồm cả hen suyễn và COPD bạn có thể không thể thở sâu hoặc mạnh như bình thường và bạn có thể bị ho, tức ngực, thở khò khè, khó thở và mệt mỏi bất thường. Đảm bảo rằng bạn tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ về việc dùng thuốc và tuân theo kế hoạch kiểm soát bệnh hen suyễn củabạn.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy giảm tiếp xúc với bụi mịn và làm theo lời khuyên của bác sĩ. Liên hệ với bác sĩ của bạn nếu các triệu chứng vẫn tồn tại hoặc trầm trọng hơn.

Nếu bạn bị bệnh tim mạch, việc tiếp xúc với bụi mịn có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng bao gồm làm bệnh của bạn trở nên trầm trọng hơn - trong một thời gian ngắn. Đừng cho rằng bạn an toàn chỉ vì bạn không có triệu chứng.

X Các triệu chứng có thể cho thấy

một vấn đề nghiêm trọng về tim bao gồm: Khó chịu ở ngực (tức ngực khó chịu, đầy, ép chặt hoặc đau ở giữa ngực kéo dài hơn vài phút hoặc biến mất và quay trở lại), khó chịu ở các vùng khác của phần trên cơ thể (đau hoặc khó chịu ở một hoặc cả hai cánh tay, lưng, cổ, hàm hoặc dạ dày), khó thở hoặc các dấu hiệu khác có thể bao gồm đổ mồ hôi lạnh, buồn nôn hoặc choáng váng. Tìm kiếm điều trị y tế khẩn cấp nếu bạn gặp những triệu chứng này.

X Các triệu chứng của đột quỵ bao gồm: Đột ngột tê hoặc yếu (ở mặt, cánh tay hoặc chân đặc biệt là ở một bên của cơ thể), lú lẫn, khó nói hoặc hiểu, khó nhìn ở một hoặc cả hai mắt, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc điều khiển hoặc khó đi lại, hoặc đau đầu dữ dội mà không rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu của một cơn đột quỵ. Tìm kiếm sự điều trị y tế khẩn cấp nếu bạn gặp những triệu chứng này.

69

LỜI KHUYÊN AN TOÀN

05-

Tôi có �ể làm gì để �ảm �ếp xúc với ô n�ễm bụi mịn k� mức độ �á �o?

X Ở trong nhà trong khu vực có không khí được lọc. Ô

nhiễm bụi mịn có thể xâm nhập vào trong nhà, vì vậy hãy cân nhắc mua máy lọc không khí nếu bạn sống trong khu vực có mức độ ô nhiễm hạt cao.

Bộ lọc không khí loại bỏ các hạt bao gồm bộ lọc cơ học hiệu quả cao và bộ lọc không khí điện tử, chẳng hạn như bộ lọc tĩnh điện. Tránh sử dụng máy lọc không khí hoạt động bằng cách tạo ra ozone vì sẽ làm tăng ô nhiễm trong nhà của bạn.

Nếu bạn không có máy làm sạch không khí trong nhà, hãy cố gắng đến một nơi nào đó có hệ thống lọc không khí. Ví dụ, có thể là nhà của một người bạn, nếu nó có bộ lọc không khí.

-

X Giữ mức độ hoạt động của bạn ở mức thấp: Tránh các hoạt động khiến bạn thở nhanh hơn hoặc sâu hơn. Đây là một ngày tốt cho các hoạt động trong nhà, chẳng hạn như đọc sách hoặc xem TV.

70

X Nếu

bạn không thể mua bộ lọc cho toàn bộ ngôi nhà của mình, hãy tạo một căn phòng sạch sẽ để ngủ.

X Lựa chọn tốt là phòng có càng ít cửa sổ và cửa ra vào càng tốt, chẳng hạn như phòng ngủ.

X Nếu phòng có cửa sổ, hãy đóng cửa sổ. Chạy máy điều hòa không khí hoặc hệ thống điều hòa không khí trung tâm nếu bạn chắc chắn rằng máy điều hòa không khí của bạn không hút không khí từ bên ngoài và có bộ lọc. Nếu máy điều hòa không khí cung cấp tùy chọn không khí trong lành, hãy đóng cửa hút gió tươi. Đảm bảo rằng bộ lọc đủ sạch để cho phép không khí lưu thông tốt trong nhà.

X Sử dụng bộ lọc không khí trong phòng đó. Tránh sử dụng máy lọc không khí hoạt động bằng cách tạo ra ozone. Những loại chất tẩy rửa đó sẽ làm tăng ô nhiễm trong nhà của bạn.

X Thực hiện theo các bước để giữ cho ô nhiễm trong nhà của bạn ở mức thấp. Máy làm sạch không khí là không đủ. Bởi vì ô nhiễm bụi mịn từ không khí ngoài trời có thể dễ dàng xâm nhập vào bên trong, hãy thực hiện các bước để tránh làm ô nhiễm thêm trong nhà khi mức PM2.5 ngoài trời cao: Tránh sử dụng bất cứ thứ gì có thể đốt cháy, chẳng hạn như lò sưởi bằng gỗ, củi và thậm chí cả nến hoặc hương.

Giữ phòng sạch sẽ - nhưng không hút bụi trừ khi máy hút của bạn có bộ lọc HEPA vì sẽ khuấy động bụi mịn đã có trong nhà của bạn. Lau ướt có thể giúp giảm bụi.

Không hút thuốc.

Thận trọng khi thời tiết nắng nóng. Nếu trời quá nóng mà không thể ở trong nhà khi đóng cửa sổ, hoặc nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ, hãy đến một nơi khác có không khí được lọc.

Khi chất lượng không khí được cải thiện, hãy mở cửa sổ và không khí ra khỏi nhà hoặc văn phòng của bạn.

X Chọn máy lọc không khí: Bộ lọc không khí loại bỏ các hạt bao gồm bộ lọc cơ học hiệu quả cao và bộ lọc không khí điện tử, chẳng hạn như bộ lọc tĩnh điện. Tránh sử dụng máy lọc không khí hoạt động bằng cách tạo ra ozone, điều này sẽ làm tăng ô nhiễm trong nhà của bạn.

-

71

LỜI KHUYÊN AN TOÀN

72

-

X Tôi có nên đeo khẩu trang chống bụi nếu phải đi ra ngoài không?

-

Không dựa vào khẩu trang chống bụi để bảo vệ. Khẩu trang giấy "thoải mái" hoặc "chống bụi" được thiết kế để chặn các hạt lớn, chẳng hạn như mạt cưa. Những khẩu trang này sẽ không bảo vệ phổi của bạn khỏi các hạt nhỏ như PM2.5. Khăn quàng cổ hoặc khăn rằn cũng không giúp được gì.

Khẩu trang dùng một lần N-95 hoặc P-100 (có nghĩa là lọc được 95%, 99% bụi mịn 0,3 µm trong không khí), lọc tốt hơn khẩu trang y tế, sẽ hữu ích nếu bạn phải ở ngoài trời trong một khoảng thời gian dài. Tuy nhiên, khẩu trang N95 phải đeo được khít, kín khuôn mặt thì mới đạt được hiệu quả mong muốn. Do vậy, đây cũng là ưu điểm và khuyết điểm của loại khẩu trang này, điều quan trọng là bạn phải đeo khẩu trang đúng cách.

X Làm thế nào tôi sẽ biết khi điều kiện tốt hơn?

-

-

Điều kiện chất lượng không khí có thể thay đổi nhanh chóng. Để biết các điều kiện chất lượng không khí hàng giờ gần đây nhất, kiểm tra trang web địa phương của bạn. https://moitruongthudo.vn/ hoặc https://www.iqair.com/vi/vietnam/hanoi Thông tin này có thể giúp bạn xác định khi nào cần thực hiện các bước để giảm mức độ phơi nhiễm Cũng chú ý đến dự báo thời tiết; những điều này có thể giúp bạn lập kế hoạch cho các hoạt động của mình trong những thời điểm chất lượng không khí được cải thiện, chẳng hạn như khi dự báo có gió sẽ làm sạch không khí.

Khi không khí trong lành và chỉ số AQI thấp, hãy tận dụng những khoảng thời gian này để ra ngoài trời.

Tổng hợp nguồn dịch: https://www.blf.org.uk/taskforce/data-tracker/airquality/pm25 https://www.lung.org/clean-air/outdoors/what-makesair-unhealthy/particle-pollution https://documents1.worldbank.org/curated/en/128091533799039898/pdf/129323-ARPUBLIC-PMEH AnnualReportSngls-2017.pdf https://www.iqair.com/world-most-polluted-cities/ world-air-quality-report-2019-en.pdf https://www.iqair.com/vietnam https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4740125/pdf/jtd-08-01-E69.pdf https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7333997/ https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/extre mely-high-levels-of-pm25/

73

www.iirr.vn

www.iirr.vn