Najnowszy numer Tygodnika PLUS w Nowym Jorku

Wypożyczanie polskich książek dla dzieci na terenie całego USA bez wychodzenia z domu?

Teraz jest to możliwe dzięki Linguati

Do czego może doprowadzić pasja do języka polskiego, polskiej kultury i tradycji? Na przykład do założenia przez 3 polskie mamy mieszkające w USA, wyjątkowej wysyłkowej biblioteki Linguati. Pomysł stworzenia wypożyczalni został zainspi rowany życiem, a mianowicie chęcią wspierania i rozwijania dwujęzyczności swoich dzieci przy pomocy polskich książek.

U większości rodzin, pojawia się moment, gdy wszystkie książki z dziecięcej biblioteczki zostały wielokrotnie przeczytane. A kupowanie ciągle nowych pozycji w ilościach potrzebnych do nauki i rozwoju języka polskiego jest po prostu kosztowne. Co można zrobić gdy w pobliżu są wyłącznie amerykańskie biblioteki, a nam bardzo zależy na tym, aby od małego polonijne dzieci miały styczność z językiem polskim i polskimi książkami? W tym wypadku świetnie sprawdzi

w bibliotece Linguati na stronie app.linguaticlub. com, w której co miesiąc wybiera się 5 książek, które są dostarczane wysyłkowo gdziekolwiek w USA do 7 dni. Przez trzy tygodnie można cieszyć się wypożyczonymi książkami, następnie należy je odesłać, aby za chwilę otrzymać kolejną paczkę z nowymi książkami. Jest to rozwiązanie bardzo łatwe, ekonomiczne i wygodne.

Czytanie dziecięcych polskich książek ma szereg zalet, m.in. poszerza i utrwala słownictwo oraz gramatykę języka polskiego, pogłębia wie dzę, pobudza wyobraźnię, poprawia koncentra cję i pamięć. Dodatkowo wspólne czytanie np. przed snem wspiera relacje rodzica z dzieckiem oraz wywołuje nowe tematy do rozmów, np. o przeczytanej książce, jakie bajki rodzic lubił gdy był mały czy podzielenie się wspomnieniami związanymi z Polską.

Zbiór pozycji w bibliotece Linguati jest im ponujący. Znajdują się setki polskich książek dla dzieci w wieku 0 -13 i ciągle dodawane są nowe tytuły. Patrząc na rozpiętość wiekową i tematyczną, na pewno każda dziewczynka i chłopiec znajdą coś dla siebie. Biblioteka za wiera klasyczne wierszyki i bajki, które znane są od pokoleń np. Wiersze Brzechwy i Tuwima, książkowe hity jak Pucio, Kicia Kocia, Psi Patrol, Harry Potter czy historie Disneya. Linguati posiada książki z okazji różnych świąt jak Boże Narodzenie, Wielkanoc, Święto Dziękczynienia czy Halloween. Można również znaleźć książki re ligijne, patriotyczne, biograficzne,

historyczne, przygodowe, psychologiczne czy kartonowe książeczki dla małych czytelników, którzy dopiero odkrywają świat. Mamy tworzące Linguati znają się na literaturze, więc chętnie pomogą niezdecydowanym osobom w wyborze odpowiednich książek.

Przed różnymi okazjami jak urodziny, Boże Narodzenie, Baby Shower, Komunia czy Chrzciny, wypełnione po brzegi dziecięce pokoje, często wywołują u dorosłych stres i frustrację. Powo dem jest wymyślenie prezentu, który sprawi radość, będzie wyjątkowy i jednocześnie nie będzie kolejną rzeczą, którą dziecko pobawi się przez chwilę i odłoży w kąt. W tym przypadku sprawdzi się wykupienie na prezent miesięcznej, kwartalnej lub rocznej subskrypcji w bibliotece Linguati. Dzięki temu dziecko co miesiąc w swojej wyobraźni będzie przenosić się do 5 różnych książkowych krain pełnych nowych przygód.

Linguati posiada dużą grupę zadowolonych czytelników, którzy polecają bibliotekę kolejnym osobom, tworząc unikalną polonijną społeczność. Każda rodzina korzystająca z Linguati, to speł nianie misji szerzenia języka polskiego w USA. Dostęp do polskich dziecięcych książek nigdy nie był tak prosty, więc warto zacząć subskrypcję już dziś.

Gdy zmarły rozważa zapis testa mentowy w postaci kwoty pienięż nej dla osoby nieletniej, powinien rozważyć kilka bardzo istotnych kwestii. Po pierwsze, powinien rozważyć, czy pieniądze powinny być przechowywane w funduszu te stamentowym do czasu osiągnięcia przez beneficjenta określonego wie ku, którym może zarządzać ta sama osoba dorosła, która je wychowuje, o ile jest wyznaczona w testamencie jako do tego upoważniona.

Tak więc dobre planowanie może być wspaniałą rzeczą - jednak czasa

mi ludzie nie planują odpowiednio, a osoba niepełnoletnia bezpośred nio dziedziczy pieniądze. Może tak być, ponieważ:

★ małoletni jest wymieniony jako uprawniony z polisy na życie lub konta emerytalnego;

★ osoba zmarła bez testamentu, więc nie ma woli dotyczącej spo sobu, w jaki beneficjent otrzymu je pieniądze;

★ osoba miała testament (być może testament “zrób to sam”), ale nie odniósł się do niego w odpowiedni sposób;

★ zmarły zmarł w wyniku czyjegoś zaniedbania i toczy się proces sądowy, którego nikt nie przewi dział, w którym środki są wypła cane bezpośrednio małoletnim. W każdym z tych scenariuszy sąd wyda zarządzenie, że fundu sze zostaną wypłacone opiekunowi majątku osoby niepełnoletniej, o ile przekraczają one $10,000. Opie kunem majątku może być ale nie musi, ta sama osoba co rodzice

małoletniego - rodzice są opieku nami naturalnymi, ale aby otrzymać środki w imieniu małoletniego be neficjenta lub duże sumy pieniędzy w imieniu małoletniego beneficjen ta, muszą być wyznaczeni przez sad jako opiekunowie środków pienięż nych. Bardzo często środki te trafiają na rachunek bankowy prowadzony wspólnie z Sekretarzem Sądu, który zabrania wypłaty środków bez ze zwolenia sądowego.

W jakich okolicznościach opiekun mógłby chcieć złożyć wniosek do sadu przechyliłby się do wniosku? Dlaczego nieletni potrzebowałby dostępu do pieniędzy; na przykład:

- decyzja o uczęszczaniu do szko ły prywatnej zamiast publicznej; - czesne w college’u; - zakup używanego samochodu - dojazd do pracy; - możliwość studiowania za gra nicą.

Do sadu należy decyzja czy są to potrzeby, za które małoletni po winien zapłacić za siebie (z fundu szy małoletniego znajdujących się w posiadaniu sądu), czy też ktoś inny powinien pokrywać te wydatki. Na przykład, jeśli osoba składająca wniosek o wycofanie jest rodzicem

małoletniego, prawo nowojorskie zobowiązuje rodziców do pokrycia niezbędnych wydatków dziecka, takich jak jedzenie, odzież, schro nienie, edukacja itp.

Jeżeli sąd otrzyma wniosek od ro dzica, zażąda wyjaśnienia, dlaczego rodzic nie jest w stanie samodzielnie pokryć tych wydatków lub zapła cić je z własnych pieniędzy, a nie dziecka. Jednak w sytuacjach, gdy majątek małoletniego jest znaczny i / lub rodzice nie posiadają własne go dochodu lub majątku, aby w inny sposób dokonać takiego wydatku, sąd często zezwala na wypłatę środ ków, zakładając, że jest to w naj lepszym interesie nieletniej osoby.

Aby uniknąć kłopotliwych wnio sków do sadu o zezwolenie na uży cie środków finansowych na rzecz małoletniego, można przed śmiercią zabezpieczyć samych nieletnich jak i ich opiekunów poprzez sporzą dzenie odpowiednich dokumen tów w postaci ustanowienia trust dla nieletnich.

Skontaktuj się z prawnikiem w celu ustalenia jak najbardziej optymalnego planu dla twoich bli skich.

Mecenas Joanna Gwóźdź

Jeśli miałeś WYPADEK NA BUDOWIE

Natychmiast

po wypadku - czy tego chcesz czy nie - jesteś uwikłany w proces prawny, nawet jeśli jeszcze nie znalazłeś lub nie zatrudniłeś adwokata.

Jeśli uległeś wypadkowi, pamiętaj, że twój pracodawca oraz jego firma ubezpieczeniowa są reprezentowani przez kompetentnych adwokatów, którzy dbaja tylko o swoje interesy. Nie posiadają oni obowiązku udzielania Tobie porad odnośnie przysługujących Ci praw oraz środków pomocy do jakich jesteś upoważniony po wypadku.

Odszkodowanie

Workers’ Compensation

Po wypadku możesz skorzystać z prawa Workers’ Compensation (Ubezpieczenia Pracowniczego). Umożliwia ono nie tylko rekompensatę za odniesione obrażenia ciała, ale także za przyszłą opiekę medyczną, w przypadku gdybyś nie mógł powrócić do pracy.

Pracownicy poszkodowani na placu budowy mogą być uprawnieni do rekompensaty za ból, cierpienie i utracone wynagrodzenie, wykraczające poza te przepisy.

Bezpłatna konsultacja z adwokatem daje możliwość uzyskania wiedzy o dodatkowym pieniężnym odszkodowaniu za straty oraz odniesioną krzywdę, tzw. “Third Party Case”.

Finansowa

rekompensata

od osób trzecich

Prawo Pracownicze Nowego Jorku chroni pracowników budowlanych zatrudnionych przy projektach miejskich bądź prywatnych (renowacje, wyburzanie, prace na wysokości, itp.).

Pracownicy, którzy zostali poszkodowani w miejscu pracy, gdzie zostało naruszone prawo pracownicze, sekcji 200, 240 i 241, mogą się starać o adekwatne odszkodowanie.

Sekcja 200 wymaga od właścicieli budynków i kontrahentów budowlanych, dostatecznego zabezpieczenia miejsca pracy, a także drogi,

„Prawo Rusztowań” zakłada, iż odpowiedzialność za wypadki na wysokościach ponoszą osoby trzecie, jeżeli nie zostały zachowane odpowiednie wymogi bezpieczeństwa. Dotyczy to sytuacji, gdy pracownik doznał uszkodzeń ciała przez spadający przedmiot, a także gdy przykładowo dźwignia oraz znajdujące się przy niej elementy zostały źle zabezpieczone. Poszkodowani pracownicy mają możliwość uzyskania finansowej rekompensaty wraz z dodatkowymi benefitami, na które będą zakwalifikowani.

Natomiast Sekcja 241 dotyczy pracowników pracujących na wykopaliskach i rozbiórkach. Sekcja ta omawia procedury postępowania w miejscu pracy i wyposażenie niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa warunków pracy, zabezpieczeń konstrukcji budowlanych, oraz sposób obsługi urządzeń. Jeżeli właściciele konstrukcji lub kontrahenci nie zastosują powyższych zasad, mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej za szkody pracowników, za ich ból i cierpienie, za utratę wynagrodzenia oraz za wydatki medyczne, a także mogą być zobligowani do wypłaty odszkodowania.

przez którą pracownicy dostają się na plac budowy. Pracownicy budowlani, którzy ulegli wypadkowi mogą rozpocząć postępowanie przeciwko tym, którzy nie przestrzegali zasad bezpieczeństwa.

Sekcja 240 reguluje ochronę i prawa pracowników, którzy zostali poszkodowani podczas upadku z wysokości lub na skutek uderzenia spadającym przedmiotem (drabina, rusztowanie). Sekcja 240, powszechnie znane jako

Nasza firma posiada dogłębną wiedzę związaną z prawem pracowniczym. Wygraliśmy wiele milionów dla naszych klientów.

Jeżeli zostałeś poszkodowany w wypadku budowlanym, skontaktuj się już dzisiaj z naszą firmą, aby otrzymać bezpłatną konsultację.

Otwarty okres rejestracji Medicare

Czy jesteś zadowolony ze swojego programu ubezpieczeniowego, jaki wykupiłeś w ramach Medicare? Jeżeli nie, to zmienić go możesz w tzw. otwartym okresie rejestracji (Medicare open enrollment period) od 15 października do 7 grudnia każdego roku. W tym czasie każda osoba, posiadająca ubezpieczenie zdrowotne dla seniorów Medicare, może zmienić swój posiadany plan ubezpieczenia. Co ważne, w tym czasie nie można się do Medicare zapisać po raz pierwszy, wolno tylko dokonać zmian w istniejącej polisie. Wyjaśniamy to bliżej.

Przypomnienie: Kilka części Medicare

Do programu ubezpieczenio wego Medicare jest uprawniony każdy Amerykanin, który osiągnął 65 lat i jest w pełni ubezpieczo ny w systemie Social Security (bo przepracował legalnie co najmniej 40 kwartałów albo jest w związku małżeńskim z ubezpieczonym pra cownikiem). Do Medicare kwalifi kują się również osoby na rencie inwalidzkiej (Social Security Disabi lity) po dwóch latach od rozpoczę cia pobierania tej renty. Specjalne zasady dotyczą ludzi śmiertelnie chorych. Uwaga: W niektórych sy tuacjach osoba, która ukończyła 65 lat, może wykupić Medicare, nawet jeżeli nie wypracowała w Stanach 10 lat, co wyjaśniam szczegółowo w książce “Ubezpieczenie społeczne Social Security”.

Medicare składa się z nastę pujących części:

• Część A - bezpłatne ubezpiecze nie szpitalne.

• Część B - płatne ubezpieczenie medyczne zapewniające leczenie ambulatoryjne (wizyty u lekarza, badania itp.)

• Cześć D - płatna polisa na re fundację wydatków za leki na receptę.

Pakiety ubezpieczeniowe stanowią ce połączenie części A i B, udostęp niane przez prywatne spółdzielnie lekarskie nazywają się część C (Part C Medicare albo Medicare Advan tage). Więcej przeczytać można w bezpłatnej broszurze pt. Medi care:http://www.ssa.gov/pubs/ PO-05-10043.pdf.

Odnawiasz obecny plan

Firma ubezpieczeniowa, gdzie masz wykupiony plan Medicare, co roku przed „otwartym” okresem, śle ci list z wyjaśnieniem twoich opcji. Przeważnie swój program możesz

odnowić. Jeżeli twój program zo staje zamknięty, ubezpieczalnia da ci możliwość wyboru podobnego planu. Aby zatrzymać dotychcza sowy plan ubezpieczeniowy, albo wziąć podobny program sugero wany przez ubezpieczalnię, nie mu sisz czynić nic. Zostaniesz zapisany automatycznie, a pokrycie zacznie się od 1 stycznia następnego roku.

Gdy chcesz plan zmienić

Jeżeli chcesz zmienić plan Medicare, możesz wybrać inny na rok 2023. W otwartym okresie rejestracji możesz uczynić, co następuje:

• zmienić oryginalne Medicare (część A i B) na Medicare Ad vantage (część C),

• zamienić Medicare Advantage na oryginalne Medicare,

• przenieść się z jednego progra mu Medicare Advantage na inny,

• zapisać się, wypisać, albo zmienić część D.

W znalezieniu odpowiedniego programu pomoże Medicare Plan Finder w witrynie www.medicare. gov.  Należy tam wpisać numer swe go kodu pocztowego, a na ekranie zobaczysz listę różnych programów z ich ceną i szczegółami. Jeżeli bierzesz leki, wpisz je, a komputer uwzględni polisę, która te lekarstwa pokrywa. Można zapisać się przez Internet.

Czego w otwartym okresie reje stracji uczynić nie możesz, to zapi sać się do Medicare po raz pierwszy.

Kiedy zapisać się do Medicare

Po raz pierwszy na Medicare można zapisać się tylko w okre ślonym terminie.

Wstępny okres zapisów (initial enrollment period) wynosi siedem miesięcy: miesiąc twoich 65-tych urodzin, trzy miesiące wcześniej i trzy miesiące potem. Dla od

biorców Social Security Disability Insurance (SSDI) wstępny okres zapisów zaczyna się w 24. mie siącu po rozpoczęciu pobierania renty inwalidzkiej.

Powszechny okres zapisów do Medicare (general enrollment pe riod) zaczyna się 1 stycznia każdego roku i kończy 31 marca, a ubez pieczenie zaczyna przysługiwać dopiero od 1 lipca tego roku. W tym czasie każda osoba upoważniona do Medicare może się zapisać. Pa miętaj, że za każde 12 miesięcy, kie dy pozostawałeś bez ubezpieczenia, a byłeś do Medicare uprawniony, grozi ci kara w wysokości 10-pro centowej permanentnej podwyżki składek (late enrollment penalty).

Specjalny okres zapisów obowią zuje w czasie pierwszych 8 miesięcy po utracie medycznego ubezpie czenia zdrowotnego w pracy twojej lub małżonka (patrz https://www. ssa.gov/help/iClaim_medSEP.html).

Gdy potrzebujesz pomocy w płaceniu za Medicare

Jeżeli senior ma niskie przy chody i niewielkie oszczędności, może dostać pomoc w ponoszeniu kosztów ubezpieczenia zdrowotne go, zarówno składek Medicare jak i kosztów bieżących (współpłatność, współubezpieczenie, koszty podle gające odliczeniu).

Aż 8.3 miliona emerytów i renci stów w Stanach jest „dual eligible”, co oznacza, że kwalifikują się za równo do Medicare, jak i Medicaid – państwowego ubezpieczenia dla ubogich. Osobom mającym przy chód poniżej pewnego limitu, Me

dicaid dopłaca za świadczenia z Part B, a także płaci za leki nie objęte częścią D. W rezultacie beneficjenci tacy nie ponoszą żadnych kosztów na leczenie.

Wymogi kwalifikalności zależą od przepisów stanowych, a limit przychodu stanowi pewien pro cent federalnej granicy ubóstwa. Więcej: https://www.medicare. gov/people-like-me/extra-help/ extra-help.html oraz https://www. medicaid.gov/medicaid/eligibility/.

Gdy masz ubezpieczenie z pracy

Jeżeli jesteś w stanie spoczyn ku, masz Medicare i ubezpieczenie zakładowe jako uzupełniające (se condary), to nic nie musisz czynić, chyba że pracodawca poinformował cię o zmianach. W takim przypadku porozmawiaj z działem kadr (Hu man Resources albo Benefit De partment).

Elżbieta Baumgartner

Elżbieta Baumgartner jest au torką wielu  książek-poradników, m.in. książek pt. „Ubezpieczenie społeczne Social Security”, „Emery tura reemigranta w Polsce, podręcz nik seniora wracającego do kraju”, „Amerykańskie emerytury”. Są one dostępne w księgarni Polonia, 882 Manhattan Ave., Greenpoint, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718224-3492, www.PoradnikSukces. com, poczta@poradniksukces.com.

podwójnych emerytur

Nie ubiegaj się o emeryturę zanim nie poznasz przepisów i pułapek Labirynt

wyjaśniają unikalne książki Elżbiety Baumgartner „Emerytura polska i amerykańska ” – ich łączenie i skutki Umowy o zabezpieczeniu społecznym. $35 + $5 „WEP: Jak walczyć z redukcją Social Security dla Polaków”. Unikalne informacje. $30 + $5 za przesyłkę. “Ubezpieczenie społeczne Social Security ”. Dowiedz się, jak maksymalizować świadczenia swoje i rodziny. $35 +$5. Również: “Powrót do Polski”, „Emerytura reemigranta w Polsce” – dla powracających do Polski, „Obywatelstwo z przeszkodami” (po $35+$5).

Książki są uaktualnione na rok 2022 i dostępne w księgarni Polonia, 882 Manhattan Ave., Greenpoint, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.PoradnikSukces.com , poczta@poradniksukces.com.

ZA USZKODZONE KOLANO

Stan faktyczny:

W poprzednim tygodniu uda ło nam się zakończyć sprawę odszkodowawczą w sądzie na Manhattanie na rzecz hydraulika, który w wieku trzydziestu kilku lat doznał urazu kolana w pracy. Nasz klient pracował na terenie dużego projektu budowlanego. Był zatrudniony przez podwyko nawcę, który był odpowiedzialny za instalacje hydrauliczne. W mo mencie zdarzenia pchał wózek z narzędziami wraz z innym pra cownikiem. Wózek z narzędziami miał trafić na piętro niżej, gdzie pracownicy mieli wykonać dal sze prace, zgodnie z instrukcjami brygadzisty. Pracownicy udali się w stronę windy. W pewnym mo

mencie pracownik stanął prawą nogą w głębienie w betonowej niewykończonej podłodze i poczuł ból w prawym kolanie.

Uraz kolana i leczenie:

Pracownik nie mógł kontynu ować pracy. Nie udał się do szpita la, ale przez kilka dni odpoczywał w domu. Poszkodowany udał się do ortopedy, który zalecił wyko nanie rezonansu magnetycznego kolana. Według diagnozy ortopedy poszkodowany doznał naderwania łękotki w prawym kolanie. Koniecz na była rehabilitacja i poddanie się laparoskopowej naprawie uszkodzo nej łąkotki. Rok później nasz klient musiał jeszcze poddać się operacji przeszczepu łękotki.

Sprawa sądowa:

Poszkodowany na początku zatrudnił innego prawnika do tej sprawy wypadkowej, który nie dokładnie przeanalizował stan faktyczny sprawy i nie założył w imieniu klienta sprawy o odszko dowanie cywilne. Podczas mojej pierwszej konsultacji z klientem rok po wypadku, okazało się, że poszkodowany nawet nie wie dział, że jego sprawa kwalifikuje się na tzw. sprawę cywilną. Nie miał pojęcia, że poszkodowanemu przysługują nie tylko świadczenia Workers’ Compensation, ale rów nież odszkodowanie cywilne z ubezpieczenia właściciela bu dowy i generalnego wykonawcy.

Sprawa cywilna trwała niecałe trzy lata od momentu, kiedy klient zatrudnił naszą kancelarią do dnia jej rozstrzygnięcia. W międzyczasie udało nam się uzyskać bardzo korzystną dla poszkodowanego decyzję sądową (tzw. summary judgment). Sędzia wskazał, że generalny wykonawca naruszył przepisy Prawa pracy 200, 241(6) (Labor Law 200 oraz Labor Law 241(6)) oraz Kodeksu Przemysło wego (Industrial Code), między

innymi dlatego, że nie zabezpie czył wgłębienia w betonowej podłodze.

Odszkodowanie:

Pozwani musieli wypłacić w tej sprawie aż $4,500,000 od szkodowania klientowi. Ponadto wynegocjowaliśmy dodatkowe kilkaset tysięcy dolarów, ponie waż klient nie musiał zwrócić do firmy ubezpieczeniowej Workers’ Compensation ani jednego do lara z odszkodowania ze sprawy cywilnej.

Mecenas Paweł P. Wierzbicki, Esq.

Jeżeli Państwo lub Państwa bliscy doznali obrażeń cielesnych w wyniku wypadku, zachęcam do kontaktu z naszą kancelarią. ABY UMÓWIĆ SIĘ NA BEZPŁAT NĄ KONSULTACJĘ I POROZ MAWIAĆ BEZPOŚREDNIO Z MECENASEM WIERZBICKIM W JĘZYKU POLSKIM MOGĄ PAŃSTWO DZWONIĆ NA NUMER 646-863-5538 lub wysłać e-mail z zapytaniem na adres pwierzbicki@blockotoole.com.

Atitlan - Perła Wyżyny Gwatemalskiej

Centralną część Gwatemali obej muje rozległa Wyżyna Gwatemal ska - ojczyzna „górskich” Majów. Tutaj właśnie rozkwitła fascynująca kultura, której najwspanialszym przejawem są obecnie ruiny miasta Tikal z wielkimi, zagubionymi w dżungli piramidami. Indianie Majowie żyją w Gwatemali do dzisiaj, między innymi w niewiel kim mieście Chichicastenango i nad brzegami malowniczego, powulka nicznego jeziora Atitlan.

Poranek w Panajachel. Z fan tastycznego hotelu Dos Mundos, w liczącym 11 tysięcy mieszkańców miasteczku Panajachel można dojść do przystani nad jeziorem Atitlan

w niecałe 10 minut. Patrzę na zega rek, „siódma minęła, ósma przemija”, jak w dawno czytanej książce Paula Herrmanna o przygodach najwcze śniejszych, światowych odkryć. Na łodzi o nazwie „Petra” jest nas dzisiaj 10 osób i kapitan Santiago Saquic Cruz. Czeka nas główna atrakcja re gionu; 5-godzinny rejs po jeziorze z kilkoma postojami w co ciekaw szych miejscach.

Płyniemy na południe wzdłuż wschodniego brzegu, cumując po kilkunastu minutach na przystani wio ski Santa Catarina Palopo. Leżąca tuż nad wodą, na poziomie 1580 m npm osada jest czysta, zadbana, liczy blisko

2 tys. mieszkańców, głównie Majów z plemienia Kachiquel. W centrum stoi ładny kościół pod wezwaniem - oczywiście - św. Katarzyny, ze skrom nym wnętrzem, którego prawdziwą ozdobą są jednak kolorowo odziane Indianki o twarzach jak z dobrotli wej bajki.

Po kilku dalszych minutach jazdy chybocącą się łódką docieramy do niewielkiej zatoczki o stromych, ska listych brzegach, gdzie z dna jeziora buchają gorące, mineralne źródła. Wyskakujemy więc za burtę rozko szując się wodą i wspaniałą pogodą.

Punktualnie o godzinie 10, już po orzeźwiającej kąpieli lądujemy w kolejnej, tym razem dużo większej osadzie Majów kaciquel - San Anto nio. To miasteczko liczy 9 tysięcy ludzi, z czego aż 92% to rdzenni Majowie! najpierw odwiedzamy sklepik (coope

rativo) z wyrobami lokalnego rzemio sła artystycznego (tkaniny i ceramika), potem wspinamy się do kościoła św Antoniego, aby przystanąć w nie kłamanym zdumieniu na dźwięki śoiewanej przez Indian kolędy „Ci cha noc”! A wokoło, w lekkiej bryzie kołyszą się korony bananowców przy temperaturze przekraczające 30 stop ni Celsjusza.

Ciąg dalszy za tydzień… Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka

Autor jest zawodowym przewod nikiem i właścicielem chicagowskie go biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, z Gwatemalą włącznie, od 12 do 20 stycznia 2023 roku. Bliższe infor macje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W. Belmont, Chicago IL 60634, tel. (773) 237 7788, strona interneto wa: http://www.andrzejkulka.com

Jezioro Atitlan o zmierzchu

San Pedro, dziewczyny

Kościół w Santiago

Przystań łodzi nad jeziorem Atitlan

Panorama z obrazka

Jezioro Atitlan, panorama

Młoda Indianka

Rozmawiałem z kolegą. Jego żona jest chora.

Ma... półbulimię. Dużo je i nie wy miotuje.

Jasiu jakie wykształcenie ma Twój atatuś?

- Osiem klas i wszystkie pierwsze.

Skarży się bankier:

- Ten kryzys jest gorszy niż roz wód! Straciłem połowę majątku i nadal mam żonę!

rMały chłopiec pyta swoich ro dziców:

- Co to jest „bikini”?

r- Nic - odpowiada matka, aby uniknąć konieczności wyjaśniania.

- Prawie nic - prostuje ojciec.

Na kursie uwodzenia mężczyzn:

- Dzisiaj porozmawiamy o koron kowej bieliźnie.

r- A jeśli nie mamy pieniędzy na koronki? One są drogie...

- To bierzemy zwykłe majtki, skła damy je pięciokrotnie, bierzemy nożyczki i przypominamy sobie, jak robiliśmy papierowe serwetki w dzieciństwie...

- Mój dziadek żył 105 lat. Na śniadanie, obiad i kolację zjadał łyżkę kawioru i popijał to luksusową whisky, a potem wypalał kubańskie cygaro. Żeby być w formie, dwa razy w tygodniu zamawiał w restauracji befsztyk florencki. Jednak najwięcej energii dawały mu randki z młody mi prostytutkami...

- A no co zmarł?

r- Musieliśmy go zabić ze względu na koszty...

Spotkanie z prof. Miodkiem, z sali pada pytanie:

- Panie profesorze, czy forma „porachuje” jest poprawna?

- W zasadzie tak, ale o ileż zgrab niej zabrzmiałoby: „Już czas pano wie”.

Terroryści, którzy zajęli fabrykę wódek i likierów piąty dzień nie mogą sformułować żądań.

Rozmawia dwóch kolegów.

r- Moja żona traktuje seks jak re ligię.

- Jak?

- Odmawia...

rMarian wróciwszy do domu opo wiedział żonie, Helenie, jak to pił ze Zbigniewem całą noc.

Helena słuchała milcząc.

rrrMilczał i Zbigniew w szafie.

sądowych (rozwody) w stanie Nowy Jork

Dużo pytań kierowanych do mnie podczas konsultacji na tematy rozpraw w sądzie rodzinnym (Family Court) lub rozwodowym (Supreme Court) dotyczy statusu imigracyjne go. Najczęstszym pytaniem jest: „czy mój brak statusu legalnego ma jakiś wpływ na opiekę nad dzieckiem i alimenty na dzieci”.

Status imigracyjny jest bardzo rzadko brany pod uwagę przez sąd w rozpatrywaniu spraw opieki nad dzieckiem. Jeżeli jeden z rodziców przebywa w Stanach Zjednoczonych bez legalnego statusu a druga oso ba ma legalny pobyt, to nie znaczy, że osoba z “papierami” ma jakąkol wiek przewagę w sądowej decyzji. Sąd skupia się nad decyzjami lub sposobem wychowywania dzieci za ich życia. Jednym z kilku czynników, który sąd bierze pod uwagę, to kto był głównym wychowawcą dzieci począwszy od ich urodzenia. Jeżeli matka nie pracowała, bo opiekowała

się dziećmi i miała tradycyjną rolę (jak się często zdarza w polskich rodzinach), to matka nawet jeśli jest “illegal” to sąd zdecydowanie będzie brał jej rolę jako wycho wawcy ponad status imigracyjny. Prawdopodobieństwo, że rodzic bez statusu imigracyjnego może być deportowany nie jest ważnym czynnikiem. Sąd rodzinny stara się brać pod uwagę czynniki, które wy kazują odpowiedzialne i rozsądne decyzje mające pozytywny wpływ na dobro dzieci.

Nawet jeśli matka jest tu niele galnie, nie ma pozwolenia na pracę i ma bardzo niskie zarobki, to sąd nadal będzie się kierował cechami wychowywania dzieci ponad marne zarobki nielegalnej matki. Przewa ga finansowa pomiędzy rodzicami jest prawie nieistotnym czynnikiem w decyzji sądowej który z rodziców będzie “residential parent”, z którym rodzicem będą mieszkały dzieci. Sąd

z pewnością nie przysądzi matce całkowitej opieki nad decyzjami nad dobrem dzieci tylko dlatego, że oj ciec jest w Stanach nielegalnie. Ojcu, który równocześnie uczestniczy z matką w wychowaniu dzieci, nie grozi pozbycie praw rodzicielskich (lub jakichkolwiek) tylko dlatego, że przebywa tu nielegalnie.

Główny opiekun dzieci ma prawo do żądania alimentów na dzieci od rodzica, z którym dzieci nie mieszkają. Status imigracyjny rodziców i dzieci nie jest brany pod uwagę przez sąd podczas rozpra wy o alimenty na dzieci. Jedynym czynnikiem rozpatrywanym podczas postępowań sądowych w alimen tach na dzieci to zarobki rodziców.

Dzieci i rodzic, z którym dzieci mieszkają mają prawo do otrzy mywania alimen tów, nawet jeżeli są tu nielegalnie. Opłaty mogą być otrzymywane bezpośrednio lub przez mia stowy urząd alimentów na dzieci (Child Support Collection Unit), który jest pośrednikiem po bierania alimentów i wypłacania ich dla rezydencjalnego rodzica. Nie potrzebny jest numer social security, żeby mieć takie konto z w/w urzędem.

Sąd rodzinny lub rozwodowy nie zgłaszają statusu imigracyjnego do żadnego urzędu federalnego, imigracyjnego lub “ICE”. Założenie sprawy o opiekę nad dzieckiem, alimentów lub wizytacji z dziećmi w jakimkolwiek sądzie rodzinnym lub zawodowym w stanie Nowy Jork nie sprawia zagrożenia dla rodziców lub dzieci bez stałego pobytu w Stanach Zjednoczonych. Mecenas Joanna E. Nowokunski

Wróżenie z fusów przeszło do naszego po tocznego języka i zostało zdeprecjonowane. Ile razy mówimy: „nie wierzę w tę prognozę pogody, to wróżenie z fusów” albo „cieka we skąd wzięli te liczby, chyba wywróżyli je z fusów”. Przyznać trzeba, że nie szanujemy tej techniki, kojarzy się nam z czymś wyssanym z palca, niepewnym i niczym niepopartym. Faktycznie wróżenie z kształtu nie jest jedno znaczne, ponieważ jeśli spojrzymy na przykład na wróżenie z kart, które mają konkretne sym bole i znaczenie i o ile możemy nie wierzyć w samą wróżbę, to jednak z faktem, że padła ta, a nie inna karta polemizować już nie moż na. W przypadku fusów czy wosku problem jest większy, bo nie dość, że możemy kłócić się i nie zgadzać z wróżbą, to w dodatku możemy także poddawać w wątpliwość pojawienie się konkretnego symbolu, bo każdemu dany kształt może kojarzyć się inaczej. Część symbo li ponadto jest do siebie podobna, na przykład krzyż i miecz czy balon i jabłko. Wszystko to spycha wróżby z fusów w sferę zabawy i nawet jeśli ktoś jest otwarty na wróżby, to bywa sceptyczny w stosunku do tej techniki.

Nie zawsze jednak tak było. Mówi się, że wróżenie z fusów dotarło do Europy wraz z ta borami Romów, którzy od zawsze kojarzyli się z przewidywaniem przyszłości. Nowa moda szybko przyjęła się w kręgach arystokracji, któ ra chętnie serwowała sobie taką rozrywkę przy okazji spotkań przy herbacie. Gdy dodamy do tego fakt, że w historii naszej kultury zachodu wróżbiarstwo i w ogóle metafizyka miały okres wzmożonej popularności, przestaje dziwić fakt, że obok licznych wróżbitów, mody na wywoływanie duchów i tabliczki ouija służącej przy seansach spirytystycznych, pojawili się także wytwórcy specjalnych filiżanek do wróżenia z fusów. Co ciekawe początkowo było to wróżenie z fusów kawy. W Cesarstwie Ottomańskim już w XV I XVI wieku znajdujemy doniesienia o znudzonych konkubinach, które w haremach wróżyły sobie wzajemnie z fusów

kawowych. Pamiętajmy, że herbata rozpo wszechniła się w Europie później niż kawa.

Znaczny wzrost zainteresowania tematem wróżenia z fusów przyniosła w ostatnich latach popularność serii książek o Harrym Potterze, młodym czarodzieju uczącym się w szkole magii, gdzie jednym ze szkolnych przedmiotów jest wróżbiarstwo. W ramach tych zajęć odbywały się również ćwiczenia z wróżenia z fusów. Dowiadujemy się tam nie tylko o technice, ale też o kilku symbolach i ich interpretacji.

Mając za sobą kontekst tasseomancji, moż na przejść do praktyki. Jeśli ktoś chciałby ubar wić andrzejkową imprezę wróżeniem z fusów, powinien zaopatrzyć się w filiżanki i spodki. Do tego potrzebna będzie oczywiście herbata, najlepiej czarna i w miarę drobna, choć nie aż tak jak w torebce ekspresowej. Można oczywiście rozpruć taką torebkę i wsypać jej zawartość do filiżanki, dużo ciekawiej jest jednak użyć herbaty liściastej. W zależności od wielkości filiżanki należy użyć pół łyżeczki lub łyżeczkę przy większych naczyniach. Mniej sza ilość fusów da lepszy efekt. Jeśli herbaty będzie za dużo, fusy uformują zamiast wzoru warstwę na dnie. Herbatę zalewamy i parzy my, po czym wypijamy. Warto podkreślić, że nie jest to do końca zgodne ze sztuką parze nia, gdzie fusy należy od naparu oddzielić po upływie odpowiedniego czasu.

Zważywszy jednak na ich przeznacze nie. liście muszą w tym wypadku pozostać w filiżance. Herbatę wypijamy niemal do końca, pozostawiając łyk, by fusy pozostawały zanurzone. Przykrywamy następnie filiżankę spodkiem i skupiając się na naszym proble mie czy pytaniu, zataczamy nią trzy kręgi w lewą stronę. Następnie odwracamy do góry nogami. Resztka herbaty zleje się na spodek i po chwili możemy znów odwrócić filiżankę i ocenić powstały wzór. Zasady interpretacji są proste. Symbole, które ułożyły się bliżej uszka dotyczą wróżącego, te dalej - innych

osób. Większe symbole mają większe zna czenie i dotyczą wydarzeń mniej odległych w czasie. Warto filiżanką kręcić i przyglądać się powstałym kształtom z różnych stron, aż się z czymś skojarzą. Co możemy znaleźć w fusach? W książkach o młodym czarodzieju był ponurak czyli pies symbolizujący śmierć. Generalnie jednak, choć autorka ewidentnie inspirowała się prawdziwą symboliką, to jed nak dopasowywała ją do fabuły. Widmowego psa oczywiście nie ma na liście symboli. Listę taką łatwo znaleźć w odmętach internetu. Podamy więc tu jedynie kilka ważniejszych.

Jeśli wróżba będzie pomyślna, możemy zobaczyć bramę, która oznacza rychłe i pewne szczęście, podobne znaczenie mają gwiazda i słońce oznaczające szczęście i powodzenie. Pomyślność wróży także podkowa, zaś jabłko oznacza dobry czas. Inne dobre wróżby to na przykład drzewo, oznaczające zmianę na lepsze czy klucz jako symbol nowych moż liwości. Dom oznacza ochronę przed kłopo tami, a butelka przyjemności. Co do spraw zawodowych możemy interpretować kapelusz jako życiowe zmiany i nowe zajęcie oraz grzyb, mówiący o powrocie do czegoś na przykład miejsca lub zajęcia, ale też i osoby. Góra oznacza duże ambicje i przeszkody na drodze. W relacjach z ludźmi najlepszą wróżbą są dwie obrączki, które zapowiadają ślub, koń zaś to znak romansu. Serce to miłość, a ręka - przy jaźń. Jest także kilka złowróżebnych symboli. Na przykład balon oznacza drobne kłopoty, chmura ostrzegająca przed dużymi, a krzyż to znak choroby.

Jak widać niektóre z tych symboli są dość intuicyjne i nic nie stoi na przeszkodzie, by podobnie jak w przypadku lanego wosku, nie posługiwać się żadną listą symboli, a jedynie snuć domysły na podstawie skojarzeń. W koń cu wszystko to tylko andrzejkowa zabawa, choć stara i z długą tradycją. Przede wszystkim zaś - chyba najsmaczniejsza ze wszystkich.

tel. 973-928-3838

Wróżenie z kart jest obecnie niezwykle popularne. Jeśli jednak komuś nie jest po drodze do tarocisty, może samemu sobie powróżyć – i to nie tylko w Andrzejki.

Nie tylko Na aNdrzejkowy

wieczór

DKażda osoba znajdująca się w pomieszczeniu zdejmuje jeden but. Buty układamy w stronę progu, zaczynając od prze ciwległego kąta, ustawiając je jeden za drugim. Następnie przestawiamy ostatni but na początek kolejki, itd. Osoba, której but pierwszy przekroczy próg, najszybciej znajdzie partnera lub partnerkę, bądź weźmie ślub.

z owocami

Równie popularną wróżbą jest ta z wykorzystaniem jabłka. Tu możliwości jest naprawdę wiele, ale ta najbardziej znana mówi o tym, by tak obierać owoc, aby z każdego jabłka powstała jak najdłuższa obierka. Dziewczyna, która wygra, może spodziewać się spo kojnego i długiego małżeństwa. Innym sposobem jest rzucanie obranej skórki od jabłek za siebie. Kształt, jaki powstał w ten sposób próbujemy dopasować do znanego nam obrazka–np. serca, pierścionka. To sposób m.in. na to, by dowiedzieć się, co może nas czekać w nadchodzącym roku. I tak na przykład jeżeli jest to litera alfabetu, może wskazywać na pierwszą literę imienia naszego przyszłego partnera.

Lanie wosku

Do wróżenia potrzebujemy miskę z wodą, świeczkę i metalowy klucz. Ten ostatni jest symbolem–ma za mykać i otwierać nasze sekrety i ta jemnice. Aby wyczytać coś z wosku, wystarczy zastanowić się, co dany kształt nam przypomina – to jedna z najbardziej znanych i popularnych andrzejkowych wróżb. Jej przygo towanie jest niezwykle proste–wy starczy roztopić wosk i przelewać go z małego naczynia przez dziurkę od klucza do miski z zimną wodą.

z pomocą dłoni

Już starożytni zaobserwowali, że linie na dłoniach są podobne do tych łączących poszczególne gwiazdy. Dlatego też z wielkim szacunkiem odnoszono się wtedy do mędrców, którzy potrafili odczytać przyszłość z linii znajdujących się na dłoni. Warto wiedzieć, że każdą dłoń rozpatruje się oddzielnie–lewa ma związek z tym, co nam się przydarza, a na co nie mamy wpływu; na jej podstawie określa się charakter człowieka. Prawa pomaga z kolei w określeniu postawy człowieka. linia życia

Zaczyna się na skraju dłoni pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym i biegnie łukiem, okrążając część kciuka. Linia ta obrazuje witalność, stan zdrowia i chęci do życia. Łamana może oznaczać zmiany w karierze lub np. w życiu uczuciowym. linia głoWy

Zaczyna się na (lub obok) linii życia i przecina dłoń w poprzek zbliżając się do jej drugiej krawędzi. Oznacza ona wrodzone zdolności, inteligencję i wiedzę. Długa może oznaczać osobę, która spędza wiele czasu na myśleniu lub analizowaniu. Z kolei całkiem prosta oznacza osobę trzeźwo oceniającą sytuację.

Linia serca

Zazwyczaj zaczyna się pomiędzy palcem wskazującym a środkowym, biegnie okrążając wzgórki pod palcami. Zazwyczaj jest to trzecia najbardziej wyraźna linia na dłoni. Określa ona wrażliwość, stan duchowy i emocjonalny danej osoby. Długa linia oznacza osobowość romantyczną, krótka–osobę twardo stąpającą po ziemi.

Wróżenie z liczb

Już wiele wieków temu zakładano, że na każdego z nas oddziałują jakieś liczby, a z niektórymi z nich jesteśmy szczególnie związani. W numerologii ważne są wszyst kie liczby, ale wibracje, czyli szczególne oddziaływanie, sprawdza się dla tych liczb po skróceniu, czyli: 1,2, 3,4, 5,6,7, 8 i 9, a także dla 11 i 22. Jedną z najpopularniejszych wróżb jest ta związana z datą urodzenia -wystarczy dodać wszystkie cyfry z daty. Przykład: dla osoby urodzonej 10.1.1990 roku, dodajemy cyfry: 1+1+1+9+9+0; po zsumo waniu wychodzi 21, dodajemy więc 2 i 1 i mamy 3. To jest więc nasza cyfra osobista.

• Liczba 1 -wyraża akcję, aktywność, ambicję, pasję i przed siębiorczość. To liczba, która rządzi, daje impuls do działania, pobudza możliwości i oznacza sukces.

• Liczba 2 –to liczba podporządkowana, usłużna wobec innych. Charakteryzuje się dużą emocjonalnością, wraż liwością i niepewnością. Cyfra ta oznacza też miłość, współpracę i zrozumienie.

• Liczba 3 –to radość, szczęście, ekspresja twórcza, ko munikacja, zdolność do szybkiej adaptacji. To człowiek inteligentny, twórczy i aktywny.

• Liczba 4 –zapewnia bezpieczeństwo, pewność sytu acji i stabilność, ale zamyka też w pewnych ramach, ogranicza.

KubKi i pierścionKi

W tej wróżbie należy rozłożyć równe kub ki lub filiżanki na stoliku i ukryć pod nimi przedmioty symbolizujące drogę życiową lub przyszły zawód. I tak: obrączka symbolizuje szybkie małżeństwo, pierścionek – zarę czyny, kwiatek lub liść może wróżyć staro panieństwo, cukier (lub cukierek) – słodkie życie, a pieniądze – bogactwo.

• Liczba 5 – to liczba środka. To człowiek, który poznaje świat poprzez swoje zmysły, doświadcza życia, ludzi i świata.

• Liczba 6 –ta liczba symbolizuje opiekę, symetrię oraz harmonię. To też najbardziej rodzinna liczba. Oznacza miłość, oddanie i łagodność.

• Liczba 7–to liczba doświadczenia. Oznacza naukę, mą drość, umiejętność analizowania, dystans, rozsądek.

• Liczba 8 –ta liczba oznacza umiejętność poruszania się w świecie materialnym, zdolność do zarządzania pie niędzmi oraz władzę. To także umiejętność podejmowania szybkich decyzji i sprawne kierowanie swoim życiem.

• Liczba 9 –to idealizm, talent, ale i sława, uznanie, głębia.

tel. 973-928-3838

z wróżbą

Sposób wykonania:

Składniki:

szkl. mąki pszennej

kostki masła

cukru pudru

łyżeczka soli

łyżek zimnej wody

jajko do smarowania pergamin

wodoodporny pisak

Z pergaminu wytnij nieduże prostokąty i wpisz wróżby, a na stępnie wytnij trójkąt równoboczny, który potrzebny będzie jako szablon do wycinania w cieście. Mąkę wsyp do miski, masło pokrój w kosteczkę i włóż do mąki. Rozetrzyj w palcach razem na wiórki. Dodaj cukier, sól i wymieszaj, dodaj wodę i zagnieć ciasto tak, aby było gładkie, a masło wyraźnie się połączyło z mąką (w razie potrzeby dodaj wody). Ciasto zawiń w folię spożywczą i wstaw do lodówki na około godzinę. Na stolnicy rozwałkuj ciasto na grubość ok.2,5 mm, a następnie wytnij nożem trójkąty. Posmaruj je rozbełtanym jajkiem. Formuj ciasteczka, zawijając rogi ku górze i dokładnie je ze sobą sklejając. Następnie lekko rozchyl końcówki na boki, w środek włóż zrolowany kawałek pergaminu z wróżką. Ciasteczka ułóż na blasze wyłożonej pergaminem, posmaruj z wierzchu jajkiem i wstaw do piekarnika nagrzanego do 380 stopni. Piecz ok. 20 min.

Na andrzejkowym stole

Kolacja andrzejkowa nie musi być wystawna – ważne, by między jedną a drugą zabawą i laniem wosku przez dziurkę od klucza, czy przestawianiem butów, tylko przekąsić coś ,,na szybko”. Dlatego dziś proponujemy lekkie potrawy, które idealnie się do tego nadają. Wszystko po to, by zadowoleni byli nie tylko goście, ale i gospodyni – na przygotowanie tych zakąsek nie potrzeba wiele czasu (przy sushi mogą nam przecież trochę pomóc). Nie zapominamy także o przepisach na kolorowe i smaczne drinki.

Sposób wykonania:

Posiekaj cebulę. Paprykę i szyn kę pokrój w drobną kostkę i pod smaż na patelni na rozgrzanym oleju. Smaż do odparowania pły nu i ostudź. W jednej misce połącz składniki suche, w drugiej mokre. Połącz zawartość obydwu misek. Cia stem napełnij foremki do muffinek. Wstaw do piekarnika nagrzanego do 360 st. F na 25 minut. Podawaj z filiżanką barszczu czerwonego.

Składniki:

Sposób wykonania

Ugotować ryż. Wsypać do małego garnka cukier, sól, wlać ocet i podgrze wać delikatnie, aż cukier się rozpuści. Polać tym płynem ugotowany ryż, dodać cebulę i ogórek, wymieszać. Odstawić do ostygnięcia. Podzielić ryż na 4 porcje. Łososia pokroić na paski o szerokości ok.1 cm. Ułożyć płat nori, błyszczącą stroną do dołu na bambusowej ma cie lub kawałku pergaminu do piecze nia. Rozsmarować na nori porcję ryżu, równomiernie przyciskając, zostawić u dołu i u góry wolne paski o szero kości 1 cm. Ułożyć ½ łososia w linii od

Składniki:

ryżu do sushi

łyżki drobnego cukru

łyżeczka soli

łyżki octu ryżowego

cebule dymki, posiekane

g ogórka, pozbawionego pe stek, drobno pokrojonego 115g wędzonego łososia

arkusze wodorostów nori

brzegu do brzegu na środku warstwy ryżu, posmarować rybę ½ łyżeczki pasty wasabi. Zawinąć nori z ryżem tak aby powstał rulon, pomagając sobie matą lub pergaminem. Pokroić małym nożem każdy rulon w poprzek na 8 kawałków.

Składniki:

50 ml białego rumu coca-cola limonka

Sposób wykonania:

Do szklanki wrzucamy 3 kostki lodu. Dodajemy biały rum, najlepiej Bacardi lub Hawana. Uzupełniamy do pełna colą i kilkoma kroplami soku z limonki. Cuba Libre podajemy udekorowane cząstką limonki i obowiąz kowo z dwiema słomkami.

Składniki: 20 ml Kahlua 20 ml Bailey’s Irish Cream 20 ml Triple sec /Cointreau/ Grand Marnier

– trójwarstwowy shot

Składniki:

40 ml białego rumu 10 ml syropu cukrowego pół limonki 5-7 listków mięty woda gazowana kruszony lód

Sposób wykonania:

Do szklanki wrzucamy listki mięty i rozcieramy razem z syropem cukro wym. Limonkę kroimy na 8 części, wrzu camy do szklanki i również ugniatamy. Następnie wlewamy rum i dodajemy kruszony lód. Całość dopełniamy wodą gazowaną. Dekorujemy listkiem mięty i cząstką limonki.

Sposób wykonania:

Mojito Rozgrzewające wino

B52 jest to drink warstwowy, dlatego składników nie mieszamy ani nie wstrząsamy. Głównym celem jest otrzymanie kilku różnokolorowych warstw w procesie tzw. Budowania. Na samym początku wlewamy najcięższy likier Kahlua, następnie delikatnie wlewamy Bailey’s Irish Cream, lejąc go powoli i uważnie na odwróconą łyżkę barmańską /przez co dokładnie nam się nie zmieszają/. Na samą górę również używając łyżki dolewamy Triple Sec, bądź też Cointreau. Jeżeli chcemy można górną warstwę podpalić. Pamiętać należy jednak o tym, aby użyć wtedy odpornego na temperaturę kieliszka. Czasami na sam szczyt w celu uzyskania lepszego efektu pło mienia, dolewa się niewielką ilość bardzo mocnego alkoholu np. Stroh 80.

Sposób wykonania:

Wszystkie składniki mocno pod grzewamy, pilnując by się nie zago towały. Następnie przecedzamy do wygrzanego kubka. Dodajemy po pół plasterka cytryny i pomarańczy. Garnirujemy plastrem cytryny i po marańczy oraz goździkami.

Składniki:

250 ml czerwonego wina wytrawnego 60 ml gorącej wody 2 łyżki cukru 4 goździki 4 angielskie ziela łyżeczka mielonego cynamonu

tel. 973-928-3838

BARAN Przed tobą rozmowa, która może wiele naprawić w two im życiu. Uważnie teraz słuchaj partnera, a odzyskasz szczęście. Nagłe przyspieszenie w karierze może cię nieco przestraszyć. Jeśli nie zboczysz z kursu, wszystko się ułoży.

BYK Warto uwierzyć w siebie. Weź sprawy w swoje ręce. W negocjacjach nie ustępuj pochopnie, a zatriumfujesz. Wykażesz się wielkim sprytem i przechytrzysz konkurencję. Uważnie słu chaj partnera, jego rady mogą być dla ciebie bardzo pomocne.

BLIŹNIĘTA Atrakcyjna propozycja, którą może złożyć ci równie atrakcyjna osoba skutecznie wpłynie na poprawę twojego samo poczucia. Dostaniesz skrzydeł i stwierdzisz, że nie ma dla ciebie rzeczy niemożliwych. Weź sobie do serca radę, że nie należy się przejmować na zapas.

RAK Jeśli sprawy zawodowe lub rodzinne na to pozwalają, weź urlop i wyjedź w jakieś miłe miejsce. Potrzebujesz chwili oddechu. Jeśli nie odpoczniesz, trudno ci będzie potem sku pić się na obowiązkach zawodowych, których będzie wkrótce trochę więcej.

LEW Nadchodzi czas wielu poważnych rozstrzygnięć. Warto skonsultować decyzje z osobami, na których mądrą radę zawsze mogłeś liczyć. To dzięki ich poradom możesz i teraz uniknąć problemów. Sprawy finansowe nie ulegną ani polepszeniu ani pogorszeniu. Uważnie pilnuj swojego portfela, bo chwila nieuwagi może cię drogo kosztować.

PANNA W najbliższych dniach mocno zaiskrzy między tobą a twoją drugą połówką. Spędzicie wiele wspólnych miłych chwil. Gwiazdy będą ci sprzyjać, więc wykorzystaj jak najlepiej swoją dobrą passę. Zadbaj o siebie, popracuj nad lepszą sylwetką.

WAGA Ktoś swoim zachowaniem może próbować wyprowadzić cię z równowagi. Opanuj emocje, bo możesz tylko pogorszyć mocno napiętą sytuację. Warto próbować doprowadzić do za dowalającego obie strony kompromisu. Idź do dentysty.

SKORPION Pojawi się duża szansa na uzyskanie pokaźnych zy sków z inwestycji finansowych, które podejmiesz w najbliższym czasie. Nie bój się ryzyka ale na wszelki wypadek zasięgnij porady eksperta. Dobrze poczujesz się w towarzystwie krewnych, którzy dostarczą ci wiele sympatycznych wrażeń.

STRZELEC Niektóre rzeczy, które mogły ci się wcześniej wyda wać niemożliwe do zrobienia, jednak okażą się dosyć proste do wykonania. Poczujesz sporą satysfakcję z osiągniętych sukcesów. Koniec tygodnia będzie sprzyjał poprawie życia towarzyskiego. KOZIOROŻEC Duże zamieszanie i ruch będzie mieć miejsce na polu miłosnym i uczuciowym. Możesz spodziewać się licznych niespodzianek i zmian, które pod znakiem zapytania postawią być może nawet przyszłość twojego związku. Postaraj się zatem spędzić te dni mądrze.

WODNIK Najbliższe dni mogą przynieść nerwowość, poczucie przemęczenia, irytację, znudzenie i niechęć do kontaktów to warzyskich. Taki stan może się przyczynić do pogorszenia relacji i kontaktów z otoczeniem. Przyczyny ewentualnych sporów lub konfliktów mogą być błahe i nieistotne.

RYBY Niezbyt przyjemnie, nerwowo, niespokojnie, pod znakiem silnych emocji, pobudzenia i nadmiernej aktywności zapowiada się nadchodzący tydzień. Staniesz wobec nowych wyzwań, które mogą być źródłem silnego stresu, napięcia i niepokoju. Musisz się przygotować na niezbyt przyjemne niespodzianki.

W tabelce na dyni narysuj taką ilość kropek aby zgadzała się z liczbą u góry. Liczbę w prawym górnym rogu pokoloruj lub wyklej plasteliną. W liniaturze na dole kontynuuj zapis liczby.

Bożena Piekarz-Lesiczka

Tel: 718-472-4344 146 Driggs Ave. Brooklyn, NY 11222 ✗ Laminaty, koronki, mostki ✗ Leczenie kanałowe ✗ Korony na implanty ✗ Stomatologia dziecięca ✗ Kosmetyka ✗ Protetyka i ortodoncja ✗ Czyszczenie i wybielanie zębów

General dentist www.doctorbozenapiekarz.com

✗ Leczenie kanałowe ✗ Korony na implanty ✗ Stomatologia dziecięca ✗ Kosmetyka ✗ Protetyka i ortodoncja ✗ Czyszczenie i wybielanie zębów

Świąteczne nowojorskie shows dla

całej rodziny!

Każdej zimy Nowy Jork zamienia się w prawdziwą krainę czarów! Ma giczne wystawy, światełka i ozdoby na każdym rogu a przede wszyst kim–prawdziwy wysyp niezwykłych świątecznych spektakli! Tak, zdecy dowanie coś kryje się w powiedze niu, że jak na Święta, to tylko do Nowego Jorku i to zwłaszcza teraz, gdy miasto wreszcie odżyło po przy musowej, pandemicznej przerwie. W tym roku nie można przega pić nie tylko wystaw sklepów przy 5th Avenue ale także uwielbianych przez turystów z całego świata Chri stmas Shows! Wiele z nich stało się prawdziwą nowojorską tradycją, bez których po prostu nie wyobrażamy sobie Świąt! Na które z nich warto się wybrać choć raz w życiu?

„Christmas Spectacular” .

The Radio City Rockettes

The Radio City Rockettes bawią nowojorczyków i gości z całego świata już od niemal 80 lat! Piękne dziewczęta, które nie tylko znako micie tańczą i śpiewają, ale także doprawiają swoje występy urzeka jącą szczyptą wdzięku i dowcipu są prawdziwą wizytówką świątecznego Nowego Jorku od 1932 roku. Ich słynny synchroniczny układ cho

reograficzny „Parada Drewnianych Żołnierzyków” jest po prostu niesa mowity! Jest on niesłychanie trudny i wymaga od tancerek niezwykłych umiejętności i precyzji–jednak na scenie wydaje się być zaledwie bez troską zabawą! W ostatnich latach klasyczne numery Rockettes jak „Rag Doll” czy „New York Christmas” do datkowo okraszone są najnowocze śniejszymi efektami specjalnymi (są to między innymi projekcje w 3D). Wszystko to sprawia, że słynny Chri stmas Spectacular można oglądać co roku!

www.rockettes.com

Radio City Music Hall 1260 Avenue of the Americas, New York

New York City Ballet: Dziadek Do Orzechów

Kto jakimś cudem jeszcze nie widział tego spektaklu, koniecznie musi to nadrobić! Od niemal 70 lat NYC Ballet co roku powraca z genial ną choreografią Georgesa Balanchi ne’a by zadziwiać kolejne pokolenia nowojorczyków! Czemu nowojorski „The Nutcracker” stał się prawdzi wą legendą? Wystarczy wspomnieć, że poza wspaniała muzyką Czaj kowskiego i fantastyczną cho

reografią mamy tu do czynienia z niezwykłym scenicznym przed sięwzięciem–na scenie pojawiaj się 90 tancerzy, 62 muzyków, 32 aktorów i 50 uczniów ze „School of American Ballet”. Nie zapominajmy o urzekającej scenografii–w tym le gendarnej, olbrzymiej choince, oraz kolorowych, bogatych kostiumach, które w każdym widzu obudzą prawdziwie świątecznego ducha! www.nycballet.com David H. Koch Theater, New York 20 Lincoln Center Plaza, New York, NY

„The Magic Flute” (Czarodziejski Flet)

Uważacie, że opera to nudy? Zmienicie zdanie, jeśli w te Święta wybierzecie się na wystawiany co roku w sezonie świątecznym spek takl „Czarodziejski Flet”. Zachwyt murowany! Legendarne dzieło Mo zarta jest bowiem dziełem kom pletnym–bajkowa historia o księciu Tamino, którego Królowa Nocy wysyła na poszukiwania swej córki Paminy jest uniwersalną opowieścią o walce dobra ze złem i potędze prawdziwej miłości. Urzekająca swo im pięknem muzyka, przepiękna scenografia i kostiumy oraz umie jętnie wykorzystane teatralne efekty specjalne zachwycą każdego widza –i to niezależnie od wieku! Dzieci zachwycą się perypetiami zabaw nych postaci, dorośli natomiast

będą mieli szansę podziwiać ge niusz jednego z najwybitniejszych kompozytorów, który udowodnił, że prawdziwa sztuka nie dba o upływ czasu i przemijające mody. Po tym seansie wielu z widzów bez wątpie nia zechce częściej bywać w operze! www.metopera.org

The Metropolitan Opera 40 Lincoln Center Plaza, New York, NY

Big Band Holidays at Lincoln Center

16–18 grudnia 2022 Święta na jazzowo? Czemu nie? Od kilku dobrych lat w grudniu Rose Theater w Lincoln Center rozbrzmiewa świąteczną muzyką w wykonaniu światowej gwiazdy jazzu–Wintona Marsalisa znako mitych muzyków z Jazz at Lincoln Center Orchestra. Big Band Holidays to energetyczny koncert pełen świą tecznych przebojów wykonywanych z niezwykłą wirtuozerią i… humo rem! Usłyszycie nie tylko „Jingle Bells” czy „All I Want for Christmas is You”, ale także jazzowe wariacje na znane z muzyki klasycznej czy gospel tematy. Spektakl jest tak wyreżyserowany, że zachwyci pu bliczność w każdym wieku. Nie bez powodu Big Band Holidays od lat utrzymuje się w czołówce świątecz nych atrakcji dla całej rodziny!

Jazz at Lincoln Center

10 Columbus Cir, New York, NY jazz.org

Peter & the Wolf (Piotruś i Wilk)

By Sergei Prokofiev with Isaac Mizrahi w Guggenheim Museum 10-11 grudnia, 2022

Prawdziwa gratka dla fanów sztuki, mody i muzyki! Tylko przez dwa dni w Guggenheim Museum na Manhattanie wybitny projektant Isaac Mizrahi zaprasza na spotkanie z bohaterami słynnej muzycznej bajki Siergieja Prokofiewa „Piotruś i Wilk”. W ciągu bezpretensjonalnego, półgodzinnego show z udziałem orkiestry i tancerzy–występujących w strojach zaprojektowanych przez Mizrahiego specjalnie na tę okazję–widzowie w każdym wieku będą mieli niepowtarzalną okazję do tknąć świata wielkiej mody w prze strzeni gdzie króluje wielka sztuka!

Guggenheim Museum

1071 Fifth Avenue,New York, NY www.guggenheim.org

Zuza Ducka

Rozwiązanie krzyżówki prześlij do nas e-mailem na adres ogloszenia-ny@tygodnikplus.com lub na nasz adres pocztowy 63 Union Blvd, Wallington NJ 07057 wraz z podaniem imienia, nazwiska i dokładne go adresu. Wszystkie prawidłowe rozwiązania przesłane do dnia 5.12.22r. wezmą udział w losowaniu nagrody. Dane laureata obecnej krzyżówki zamieścimy na naszej stronie w dniu 12.12.22r. Nadesłanie przez Czytelnika rozwiązania krzyżówki oznacza, iż wyraża on zgodę na opublikowanie imienia, nazwiska oraz miejsca zamieszkania na liście laureatów. Rozwiązania prosimy przysyłać tylko raz. Duplikaty będą kasowane. Sponsorem nagrody jest

Tygodnik PLUS

NAGRODA TYGODNIA

Pierwsze Damy – cz.175

Partnerka prezydenta

Hillary Rodham Clinton (ur. 1947)

Mimo kontrowersji, jakie otaczały żonę prezydenta Clintona, włączyła się ona w kampanię wyborcą męża w 1996 roku. Hillary podróżowała przez 4-5 dni w tygodniu, wygłasza jąc przemówienia. Wszędzie, gdzie się pojawiała, gromadziły się tłumy.

Bill Clinton pokonał swojego re publikańskiego rywala Boba Dole’a i 20 stycznia 1997 roku został zaprzy siężony na drugą kadencję. Hillary ucieszyła się ze zwycięstwa męża. Z ufnością i optymizmem oczekiwa ła drugiej kadencji w Białym Domu, nie wiedząc, jak ciężkie przeżycia ją czekają. Mimo zwycięstwa wy borczego Clintona republikanie nadal drążyli sprawę Whitewater oraz atakowali Hillary, wytykając jej różne podejrzane transakcje. W marcu 1997 roku ujawniono m.in., że bliska współpracownica Hillary w Białym Domu przyjęła czek na 50 tys. dolarów jako wkład finansowy

na kampanię wyborczą od kalifor nijskiego biznesmena Johnny’ego Chunga, który odwiedzał biuro Hil lary Clinton w Białym Domu 21 razy.

W amerykańskiej prasie chwa lono panią Clinton za działalność charytatywną. Każdego roku oddaje ona kilkanaście paczek z używaną odzieżą na cele dobroczynne. Kry tykowano ją jednak za to, że prze sadnie wycenia wartość tej odzieży, odliczając sobie sumę od podatku. Tak np. używane podkoszulki Billa wyceniła na $3, majtki na $1, teni sówki na $10.

We wrześniu 1997 roku córka państwa Clintonów, Chelsea, roz poczęła studia na kalifornijskim Uniwersytecie Stanforda. Rodzice odwieźli ją samolotem na miejsce. W domu studenckim, w którym za mieszkała Chelsea, wprowadzono szczególne środki bezpieczeństwa. Chelsea znajdowała się pod stałą

opieką agentów ochrony osobistej. Hillary znajdowała się w wirze aktywności społecznej i politycznej. W październiku 1997 roku zorgani zowała dużą konferencję poświę coną opiece nad dziećmi. Również w tym miesiącu wygłosiła wspólnie z mężem (co jest rzadkością) prze mówienie radiowe, inicjując akcję informacyjną dla kobiet o podda waniu się badaniom raka piersi. Również w październiku wzięła udział w regionalnym spotkaniu żon szefów państw, zorganizowanym w Panamie. Brał udział w pogrzebie lady Diany, a później w spotkaniu z brytyjskim premierem Tony Bla irem. Odwiedziła również Irlandię. Hillary, która nigdy nie była w cie niu swojego męża, teraz błyszcza ła na zarówno amerykańskiej, jak i zagranicznej scenie politycznej. Odbyła najwięcej podróży zagra nicznych spośród wszystkich żon prezydentów amerykańskich. De partament Stanu uważał ją za wielki atut w realizacji amerykańskiej po lityki zagranicznej.

W dwa lata po przesłuchaniu w sądzie, w styczniu 1998 r., Ame ryka i cały świat dowiedziały się,

że w Pokoju Owalnym prezydent zabawiał się z 21-letnią stażystką Monicą Lewinski. Oczy Amerykanów były przede wszystkim skierowane na głównego bohatera soap-opery, ale musiała przyjść kolej i na jego małżonkę. W tydzień później Hillary pojawiła się przed kamerami telewi zji. Z kamienną twarzą oświadczyła, że wierzy zapewnieniom Billa, iż „nie miał stosunków seksualnych” z Moniką, i dodała, że „rozległa, pra wicowa konspiracja” uwzięła się, aby Pierwszą Parę zniszczyć. Ale Ameryka usłyszała już nagrania ze zwierzeniami zapłakanej Moniki i ujrzała w telewizji poplamioną niebieską sukienkę. Prasa przy pomniała, że to tylko wyjątkowo spektakularne apogeum działal ności Clintona na pozamałżeńskim froncie męsko-damskim, sięgającej czasów Arkansas, gdzie guberna torowi sprowadzali panienki jego ochroniarze. Była tam też Paula Jones, od której prokurator Starr, purytański stróż moralności, zaczął w 1994 r. swoje śledztwo. Wtedy to – jak opowiadał przydzielony do Białego Domu agent FBI – Hillary miała rzucić w Billa lampą.

Uważaj na jaskrę

Jaskra to choroba wredna i przewrotna. Rozwija się przez długi czas bez żadnych charakterystycznych objawów, ale kiedy już się ujawni, robi to gwałtownie: powodująć nieodwracalną utratę widzenia. Dlatego tak ważne są regularne badania oczu.

Objawów jaskry nie należy baga telizować, szczególnie gdy wystę puje ich kilka w podobnym czasie. Najczęściej są to np. poranne migre ny, okresowe bóle głowy, widzenie tęczowych pól wokół żródeł światła, np. żarówki lub świecy, czy zaburze nie widzenia z zatarciem ostrości. Zdarza się też obijanie o przedmioty, odczucie intensywnego bółu głowy i oka (promieniującego do szczęki, czoła i skroni), a nawet mdłości, za wroty głowy czy zawężęnie pola widzenia.

Przyczyny jaskry nie są do końca poznane. Jednym z winowajców jest wysokie ciśnienie śródgałkowe, któ re proawdzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego, co w konsekwencji może spowodować utratę wzroku. Jednak zdecydowanie częściej (u około 75 proc. chorych) uszkodze nie nerwu wzrokowego rozwija się przy normalnym ciśnieniu śród gałkowym. Ryzyko zachorowania zwiększa tzw. czynnik dziedziczny. Wszyscy, którzy mają w rodzinie chorych na jaskrę, w 70 proc. są za grożeni jaskrą. Zagrożenie zwięk sza się wraz z wiekiem, szczególnie uważać powinni ci po 40 r. życia, u osób z niskim ciśnieniem krwi, niedokrwistością, miażdzycą, po

przebytym zawale ser ca lub udarze mózgu. Dodatkowymi czynni kami ryzyka jest także cukrzyca, skłonność do migren i krótkowzrocz ność powyżej 4 dioptrii.

Co robić, gdy po dejrzewamy ją u sie bie? Przede wszystkim zróbmy podstawowe badania okulistyczne: ocena dna oka i pola widzenia, pomiar ciśnienia śródgałko wego, pomiar kąta przesączania pomiędzy tęczówką a rogówką. Osoby z grupy ryzyka powinny wykonywać te badania 2 razy w roku. U tych, których krewni chorowali na jaskrę, raz w roku należy wyko nywać tomograficzne obrazowanie tarczy nerwu wzrokowego (HTR) i ocenę włókien nerwowych siatkówki (GDX).

Istniejących już uszkodzeń na prawić się nie da, ale można spo wolnić tempo zmian. W tym celu stosuje się krople do oczu, które

obniżają ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Niekiedy w tym samym celu stosuje się różne zabiegi laserowe, które najczęściej przeprowadza się ambulatoryjnie w znieczuleniu

miejscowym. Leczenie operacyjne przeprowadza się, gdy innymi me todami nie udało się wystarczająco obniżyć ciśnienia śródgałkowego.

Uricel w walce z bolesną podagrą

Trudnego do opisania bólu, z któr ym wiąże się dna moczanowa (z wana inaczej podagrą), naprawdę można uniknąć. Pomocny okazuje się ziołowy suplement, opar ty na naturalnych składnik ach - sprawdzony i skuteczny Dna moczanowa oznacza ostre i nawracające zapale nie stawów, spowodowane odk ładaniem się k r yształków moczanu monosodowego w błonie maziowej stawów oraz ścięgien. Powodem jest podwyższony poziom kwasu moczowego w surowicy kr wi za sprawą nieprawidłowego metabolizmu (nadmiernego wytwarzania lub zmniejszone go wydalania tego zwiazku z organizmu). Efekt? Osadzające się mikroskopijne kr yształki kwasu moczowego uszkadzają miękkie tk anki wokół stawu, powodując okropny ból, obrzęk, zaczer wienienie i stan zapalny.

W podobnych sytuacjach godny polecenia jest Uricel niez wykle skuteczny utrz ymanie prawidłowego poziomu kwasu moczowego w organizmie Zawiera w swoim sk ładzie k ilk a wspaniałych, naturalnych sk ładników w odpowiednio dobranych proporcjach. Są to: Chanca Piedra Herb, Tar t Cherr y Fruit (wiśnia), Celer y Seed (nasiona selera), Turmeric Root (kurkuma), Yucca Root (korzeń juki), Devils Claw Root (diabelsk i pazur)… Wsz ystk ie substancje zawar te w Uricel są r ygor ystycznie sprawdzane w celu zapewnienia doskonałej jakości, cz ystości i siły skutecznego działania.

Chanca Piedra to rzadk a i potężna roślina z peruwiańsk ich lasów. Wspiera ona zdrowie pęcherza moczowego, nerek, pęcherz yk a żółciowego i wątroby Nasiona selera są silnym środk iem detoksykujac ym Zapewniają bogac two kwasów tłuszczowych omega 6 i olejów stymulujac ych nerk i. Seler zawar ty w Uricel wspiera nerki w utrz ymaniu prawidłowego poziomu kwasu moczowego Z kolei ekstrakt z wiśni tar tej jest bardzo znanym składnikiem, któr y wspomaga walkę organizmu z wysokim poziomem kwasu moczowego.

Natomiast kurkuma wręcz podbiła świat naturalnego leczenia Jest najbez pieczniejsz ym i najpotężniejsz ym składnikiem, jaki kiedykolwiek został odkr yty. To naturalny środek przeciwbólowy i silnie przeciwzapalny Jako składnik Uricel lecz y stany zapalne w obrębie stawów, niweluje ból i wzmacnia stawy oraz ścięgna. Korzeń juk i chroni przed stresem oksydac yjnym. Zawiera steroidową saponinę, wspierającą zdrową reakcję na stan zapalny w organizmie Ponadto łagodzi dyskomfor t w stawach.

Diabelsk i pazur odk r yty w Afr yce południowej w XVIII wieku jest popu larnym ziołem także pomagając ym w stanach zapalnych Łagodzi ból i dys komfor t; jest zdrową alternatywą dla acetaminofenu oraz ibuprofenu

Dna moczanowa to choroba nieuleczalna, dlatego my i nie skorz ystamy na prz yk ład z dobrocz ynnego działania suplementu Uricel, choroba dalej będzie się roz wijać nie zawsze w zauważalny dla nas sposób. Dlatego Markowa Aptek a serdecznie poleca na dnę moczanową bardzo skuteczny i naprawdę niezawodny,