Plaastoe Edition 28

Small beef farmers with big potential Vuur en vlam

UITGAWE 28 | R45.00 (BTW ingesluit) | NamibiĂŤ N$45.00

Wat as jy nie voorberei is nie?

Soet Boetie se hart staan Plaas Toe! Evalueer besproeiingstelsels VKB word 100!

Tannie Bets en Vriende van Landbou Take the wheel in your own hands with a self-drive holiday

Cut away dead wood

02021

ALLES PLAAS

9 772415 021789

4 BROKKIES Nuus wat die oog oor die afgelope maand getref het.

8

NEGESTER KLEIN-KARIBA Is jy gereed vir jou aftrede? Negester KleinKariba bied jou die Bosveld op sy beste.

10

VUUR EN VLAM Die meeste grondeienaars glo dat hulle goed genoeg voorberei is vir veldbrande, maar hoeveel doen gereelde risikobepalings, volledige inspeksies, verminder brandbare materiale en het ’n goed geoefende ontruimingsplan in plek vir die “WAT AS?”…

16

SOET BOETIE SE HART STAAN PLAAS TOE! Ons vertel die storie van Brayn, wat van kleins af bewys dat die kaarte wat jy in die lewe gespeel word nie noodwendig hoef te bepaal waar jy opeindig nie. Boer is in die kind se hart.

20

SMALL BEEF FARMS WITH BIG POTENTIAL We talk about the role communal farmers can play in commercial beef production.

28

EVALUEER BESPROEIINGSTELSELS Die optimale aanwending van beskikbare hulpbronne kan die verskil maak tussen sukses en die handdoek ingooi op ’n plaas. Ons bespreek hoe boere hul besproeiingstelsels kan evalueer.

30

VKB VIER 100 JAAR Ons herdenk hierdie besondere mylpaal met ’n kykie na die geskiedenis en besigheid van VKB.

36

TANNIE BETS EN VRIENDE VAN LANDBOU MAAK HUL HARTE OOP Sonder landbouers sal ons nie kan voortbestaan nie en daar moet beslis beter na hulle gekyk word. Só sê tannie Bets Dreyer van Bloemfontein en daarom het sy, al is sy afgetree, besluit om haar hart oop te maak en hulle deur Vriende van Landbou te ondersteun.

40

TAKE THE WHEEL IN YOUR OWN HANDS WITH A SELF-DRIVE HOLIDAY The increasing economic pressure on many South Africans, in keeping with the international economic decline, has led to an increase in self-drive holidays, particularly to farms.

44

CUT AWAY DEAD WOOD As long as gardeners have been cultivating crops, they have been developing various techniques in order to manipulate their crops to suit their needs. We take a closer look at pruning.

INHOUD

2 Plaastoe! Uitgawe 28

D

ie binneland, asook groot dele van die Karoo, gaan gebuk onder ’n voortdurende droogte.

Die winter lê voor wat ook die klok slaan op brande wat oral oor uitbreek en moontlik groot skade kan aanrig indien boere nie daarvoor voorbereid is nie. In die artikel Vuur en Vlam praat ons oor “WAT AS” en hoe om seker te maak dat jou bates en geliefdes nie in die ‘as’ deel vergaan nie.

Gepraat van vuur en vlam. Die politiek is ook besig om op te warm voor die verkiesings. Ek dink ek is nie REDAKSIE alleen wanneer ek wens dat dit nou moet kom en gaan sodat die res van die samelewing en veral besighede kan aangaan met ons lewens. Dit is baie moeilik om in huidige omstandighede ’n lewe te maak. Ek hoop en bid dat dinge vir ons almal makliker sal gaan na die verkiesing en dat die ekonomie sy kop sal begin optel, en vertroue stadig maar seker weer sal terugkeer.

Mens het so af en toe goeie nuus nodig. In ons storie oor Soet Boetie kyk ons na die lewe van iemand wat van geboorte af nie die goue lepel in die mond gehad het nie, maar tóg iets van sy lewe maak. Ons kuier op die plaas waar hy nou werk en hoor meer oor sy drome en lewe.

Die verskil van organiese vs. kommersiële vleis is nie altyd duidelik nie, veral wanneer mens in die winkels daarvoor soek. Ons kyk na die informele gemeenskapsboere en wat hul bydrae tot die bedryf kan wees sovêr dit organiese beesvleis aangaan.

Sonder ordentlike besproeiing kan geen boer ’n goeie bestaan maak nie.

Die LNR verduidelik hoe mens jou stelsel kan evalueer en aanpas.

VKB het so pas hul 100 bestaansjaar gevier. Ons kyk na die geskiedenis van die bedryf en hoe hulle so lank aan die gang bly. Gepraat van lank…

Tannie Bets is een van die eerste mense wat ’n bydrae gemaak het tot Vriende van Landbou om boere te help. Ons gesels met haar en hoor hoe wysheid praat.

Die feit dat talle mense nie die toegang tot fondse het wat hul moontlik in die verlede gehad het nie, kan moontlik ’n geleentheid bied vir boere wat gastehuise het. Daar word ’n oplewing in “self-drive holidays” ondervind wat dié mark moontlik kan uitbuit.

Soos dit maar in enige samelewing, en tuin, gaan moet mens die dooie hout uitsny om plek te maak vir nuwe groei. In ons gereelde tuinkolom praat ons meer hieroor.

Hou die blink kant bo en sterkte met al die uitdagings wat ons almal op die oomblik in die gesig staar. Weet net jy is nie alleen nie en wat nou gebeur sal wel weer verbywaai.

Groete en wederom.

Redakteur Marlene Bramley: 083 600 5110 marlene@plaastoe.co.za Skrywers Dale Barber Marlene Bramley Jacqui Taylor Nicolene Neveling Johann Thormählen Fanie Vorster Ontwerp Tania Bester Taalversorger Izelle Roux Advertensieverkope Marlene Bramley: 083 600 5110 Kantoor Marlene Bramley: 083 600 5110 Teken in op Plaastoe! tekenin@plaastoe.co.za

Plaastoe! Digitaal www.plaastoe.co.za/skryf-in Klets saam www.facebook.com/Plaastoe www.facebook.com/LekkerBekkig Webtuiste www.plaastoe.co.za Foto-kompetisie fotos@plaastoe.co.za distribusie@plaastoe.co.za Skryf ook vir ons indien Plaastoe! nie beskikbaar is wanneer jy dit soek nie, met die bogenoemde inligting.

Uitgewers Uitgewers Plaastoe (Edms) Bpk www.plaastoe.co.za, Tel: 083 600 5110 Kopiereg Plaastoe (Edms) Bpk 2017 Alle artikels, foto’s en inligting hierin bevat, behoort aan Plaastoe (Edms) Bpk en mag nie sonder toestemming herdruk of gebruik word nie. Die opinies wat uitgespreek word in hierdie publikasie is die van die skrywer en is in geen verband die amptelike opinie van Plaastoe (Edms) Bpk nie.

Kry jou Plaastoe! nou e en volgende afsetpunte: M arlley teken in ... by die Kry jou Plaastoe! nou m aan Indien a r skryf ons jy...wil inteken om by die B Spar,volgende Woolworths, petrolstasies, afsetpunte: u teken ... koöperasies landswyd, apteke en kleiner seker te maakin Plaastoe! unte: handelaars.

Indien jypetrolstasies, wil hê ons moet Kry Plaastoe! nou word elke maand by jou Indien jy wil inteken om Spar,jou Woolworths, Plaastoe! in joulandswyd, area versprei skryf vir ons ’n huis of indien koöperasies apteke en kleiner sekerafgelewer, te maak Plaastoe! by e-pos die waarin volgende afsetpunte: s, jy& die jy volgende inligting verspreiding datums teken in ... handelaars.

Indien wil hê ons moet

einer moet r ons ’n ting jy am van namon hoeveel rkoop.

nie e, met

jy vorige word elke uitgawes maand byvan jou verskaf: naam, area waarin jyons ’n Plaastoe! in joujou area versprei skryf vir die tydskrif wil bekom, huis afgelewer, of indien Indien jy wil inteken omjaar hetverspreiding Spar, Woolworths, petrolstasies, E-pos — redaksie@plaastoe.co.za Na vele herwaarts en derwaarts hierdie ons op waarin die volgende besluit virnaam die van wil hê, bv.volgende Wes-Kaap, e-pos jy die inligting skryf ’n e-pos aan jy vorige uitgawes van koöperasies landswyd, apteke en kleiner seker te maak Plaastoe!

Posjaar: — Plaastoe! dorp, naam van Cinnamon res van die Jy Tekenin@plaastoe.co.za kan jou Plaastoe! koop by al die winkels waar jy ditbv. inSpar, die verlede verskaf: jouwinkel naam, area waarin jy die tydskrif wil bekom, handelaars.

IndienWes-Kaap, jy wil hê ons moet word elke maand by jou Square, Gordonsbaai, en hoeveel verspreiding wil hê, bv.

Wes-Kaap, naam van gekry het, en dit ook gratis aanlyn lees op Issuu.com.

Tik net die naam Plaastoe! in,ons en met die besonderhede. skryf ’n e-pos Plaastoe! in jou area in versprei skryfverkoop. vir ’n eksemplare jy dink huis afgelewer, ofaan indien dorp, naam van winkeldie bv.area Spar,sal Cinnamon al die uitgawes salTekenin@plaastoe.co.za daar verskyn.

Kostes van vorige e-pos waarin jy die volgende inligting Stuur die e-pos aan jy vorige uitgawes van Square, Gordonsbaai, Wes-Kaap, en hoeveel verskaf: jou naam, area waarin jy uitgawes iswil R35 plus met diemiddel besonderhede. distribusie@plaastoe.co.za die tydskrif bekom, eksemplare jy uit dinkna in die Winter area sal verkoop.

Die volgende uitgawe is Junie op die rakke.

Ons sien verspreiding wil hê, bv.die Wes-Kaap,wat naam posgeld, per eksemplaar.

Skryf ook vir ons nie van Kostes van vorige Stuur dieindien e-posPlaastoe! aan skryf aan ’n e-pos aan kom en het al begin werk al die opwindende stories wat in Plaastoe! se Winter dorp, naam van winkel bv.

Spar, Cinnamon beskikbaar is wanneer jy dit soek nie, uitgawes is R35 plus distribusie@plaastoe.co.za met Tekenin@plaastoe.co.za Square, Gordonsbaai, Wes-Kaap, en hoeveel uitgawe verskyn. posgeld, https://www.facebook.com/plaastoe/ inligting. eksemplaar.

Skryfdie ookbogenoemde vir ons indien Plaastoe! nie met die per besonderhede. eksemplare jy dink in die area sal verkoop. beskikbaar is wanneer jy dit soek nie, met Kostes van vorige Stuur die e-pos aan die bogenoemde inligting. uitgawes is R35 plus distribusie@plaastoe.co.za posgeld, per eksemplaar.

Skryf ook vir ons indien Plaastoe! nie beskikbaar is wanneer jy dit soek nie, met die bogenoemde inligting.

skryf aan ons ... skryf aan ons ... skryf aan ons ...

E-pos — redaksie@plaastoe.co.za Pos — Plaastoe!

E-pos — redaksie@plaastoe.co.za Pos — Plaastoe!

skryf aan Marlene

E-pos — redaksie@plaastoe.co.za Pos — Plaastoe! https://www.facebook.com/plaastoe/ https://www.facebook.com/plaastoe/

https://www.facebook.com/plaastoe/

Plaastoe! Edition 28 3

BROKKIES

ROOIBOS RESEARCH GETS A R4.5M INJECTION In line with one of its main strategic objectives, the SA Rooibos Council (SARC) is ramping up research efforts to better understand exactly how our indigenous Rooibos tea could help tackle some of the most prevalent diseases of our time.

A

hefty R4.5 million will be invested into further researching Rooibos’ potential to reduce allergies, heart disease, diabetes and skin cancer between now and 2022.

In SA alone, these diseases combined afflict more than 43 million people.

4 Plaastoe! Uitgawe 28

Winfried Bruenken (Amrum) [CC BY-SA 2.5 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)]

The announcement was made at a Rooibos Science Café, in partnership with the SARC and Wesgro – the official tourism, trade and investment promotion agency for the Western Cape.

Joe Swart, Research Director for the SARC says Rooibos is a good source of unique and beneficial bioactives such as antioxidants, different to those found in other teas, fruits and vegetables and is particularly rich in phytochemicals such as flavonoids and polyphenols, which contribute to its health benefits.

© soultea.de (http://www.soultea.de/), Photographer André Helbig (http://www.andrehelbig.de/ ) / Wikimedia Commons

Scientists will also investigate Rooibos’ impact on gut flora and to what extent it can lessen the side effects of antiretroviral therapy (ART).

“Due to the large and growing use of natural derived substances for healthy living all over the world, it is imperative that the SARC obtains reliable data as to Rooibos’ healing potential, since many other herbalbased treatments lack definitive evidence.

“We want to provide both healthcare practitioners and patients with sufficient proof of Rooibos’ efficacy in helping to prevent and manage certain diseases. Over the last decade the SARC has invested significantly in research to do just that.

“We’ve reached an exciting stage in the Rooibos research journey. After years of systematic and thorough research conducted on specifically Rooibos’ impact on heart health, we will be progressing to intervention trials on humans – the final leg of the research phase,” remarks Swart.

The intervention trial, which will be led by Prof Jeanine Marnewick, Head of Cape Peninsula University of Technology’s (CPUT) Oxidative Stress Research Centre will for the first time determine just how much Rooibos (equivalent to a cup of tea) is required in a condensed form to serve the purpose of a nutraceutical to support heart health.

Prof Marnewick says the 12-week-long trial is key to understanding how a dietary intervention, such as Rooibos can change the outcome of specifically cardiovascular disease risk factors.

“Rooibos will be put through its paces as we investigate its impact on various risk factors associated with the development of heart disease, including cholesterol profile, oxidative damage to lipids, redox status, inflammatory responses, metabolic

disease, blood pressure, and genetic variability in 300 adults. It’s a first-of-its-kind intervention study involving the use of a uniquely South African product.”

The trial will commence in August of this year and the findings should be made public by the end of 2022.

Other studies that have been given the green light include Rooibos’ impact on hay fever and chronic rhinitis, which will be conducted by the UCT Lung Institute, while the Toi Ohomai Institute of Technology and the Massey University in New Zealand will combine their expertise to look at how the herbal tea can improve glycaemic control in people with prediabetes and/or type II diabetes.

Further research will also be conducted by various teams of scientists at CPUT into Rooibos’ potential to boost athletic performance; its effect on autoimmune skin diseases, such as psoriasis and vitiligo; and its chemopreventative properties on the early stages of skin cancer. The latter forms part of a larger study aimed at developing therapeutic creams or gels by inhibiting chronic inflammation and reducing skin cancer incidence. Stellenbosch University will also further examine the cardioprotective effects of Rooibos on ART, since HIV-positive individuals on antiretroviral therapy have an increased risk of heart disease. A recent animal study conducted by the university found that supplementing with Rooibos reduced the harmful cardiovascular effects caused by ART. Stellenbosch University is also currently investigating how Aspalathin, a flavonoid unique to

Rooibos, could counter the effects of obesity. If successful, work will commence on an antiobesity Rooibos supplement. The study has already caught the attention of the international scientific community who will be following the progress closely.

Another project, which is in its concluding phase is the effects of Rooibos tea on microbiota regulation.

Understanding microbiota interactions is an exciting area of research which may contribute to new insights into a range of diseases. This project is currently being conducted by the SA Medical Research Council (SAMRC).

“Without a doubt, Rooibos research is on the move,” says Swart. “We are at the threshold of a new era of natural products research globally, which could give rise to multiple new medicinal applications for herbs such as Rooibos.”

Tim Harris, CEO of Wesgro, says it is encouraging to see the volume of research being done on Rooibos, which has become one of SA’s most soughtafter exports.

“In addition to providing more than 8 000 jobs with further employment being created in upstream manufacturing activities, Rooibos is poised to further boost the Western Cape’s coffers by way of agritourism, turning Clanwilliam – the heartland of Rooibos – into an attractive tourism destination. The recent launch of the ‘Rooibos Route’ is already bearing fruit of the success that can be had from combining agricultural production with tourism.”

For more information and updates on these studies, visit www.sarooibos.co.za

Plaastoe! Edition 28 5

FELCO ... or not?

IMITATION IS SAID TO BE THE HIGHEST FORM OF FLATTERY. FELCO is the most copied, counterfeited, pruning shear worldwide and with good reason.

Agricultural workers, gardeners and farmers agree that FELCO is the ultimate pruning tool when it comes to quality, comfort, durability, effectiveness and productivity. The disturbing reality is the unique features of FELCO products are unscrupulously and meticulously copied, even down to spare parts and blades.

C

ounterfeit shears and parts cause untold problems for the unsuspecting user as to the untrained eye, there appears to be no difference between the original and the inferior counterfeit product, other than the FELCO logo on originals. Everything looks identical. Only once one starts working with the counterfeit version of the product does one realise that the quality is inferior and therefore the effectiveness and productivity are compromised. Inferior quality shears and blades break and springs easily fall out, frustrating the user and indirectly damaging and influencing the reputation of the trusted quality FELCO brand. FELCO spends significant financial and human resources worldwide annually in attorney and lawsuit costs, to locate and destroy inferior counterfeit moulds that manufacturers copy, as well as inferior spare parts.

FELCO SA in Switzerland has launched an initiative to counteract the inferior rouge counterfeit market that is on the rise in South Africa. Instead of proceeding with lawsuits in South Africa, FELCO SA has decided to invest in providing a significant amount of FELCO spare blades in South Africa, in 2019 at very competitive pricing. This initiative will only apply within South Africa and FELCO AFRICA in turn are not permitted to sell FELCO blades to the rest of the world.

FELCO AFRICA had one of the best years since launching in 2008, as such, this year we would like to express our appreciation and thanks to all our loyal patrons in South Africa by offering a very special subsidised offer of original FELCO blades at a fraction

6 Plaastoe! Uitgawe 28

of the actual cost. This special offer will give end users the opportunity to easily upgrade from inferior counterfeit blades and reintroduce to them the FELCO quality and performance that they have been missing.

FELCO historical background Félix Flisch, a fitter and turner by profession, started making pruning shears in an old watch factory in Les Geneveys-sur-Coffrane Switzerland in 1945. At the time, the available pruning shears did not meet his requirements and he improved the design to address his and his end user colleagues’ needs.

The core elements ​​he wanted to incorporate into his design were: Ergonomics, Precision Manufacturing, Durability This is still the focus that FELCO follows to this day.

How did the FELCO brand come to South Africa?

In 1946, Felix Flisch started a business with a German named H Albrecht, who lived in South Africa. The FELCO 1 was exported to South Africa. Mr Albrecht married a German woman with children from a previous marriage. One of these children was Mr Baier who was also the last import agent for FELCO products from Switzerland. In November 2008, FELCO Switzerland invested directly in South Africa, established a subsidiary company, thereby excluding the middleman based in Germany.

The FELCO 1 was replaced in the late fifties by the FELCO POPULAR when the British pound fell sharply and the price, due to the exchange rate, soared. The POPULAR was a cheaper, more simplified version with fewer manufacturing processes. This was achieved by

removing the anvil juice slot and using an ordinary bolt and nut instead of a microadjustment mechanism and simpler locking mechanism. In 1965 the POPUPLAR was renamed the FELCO 4. The rest is history. Today, there are now 80 different diverse pruning and cable cutting products in the FELCO range to suit all needs and requirements.

FELCO is still the best pruning shears in the world.

Producers teasingly say that the best pruning shears in the world is a new FELCO. The second best pruning shear is an old FELCO and the third best pruning shear therefore, is a broken FELCO! FELCO Africa is now looking for a FELCO 1 pruning shear imported to South Africa between the years 1946 to 1950 from Switzerland, to be used in an international pruning competition. If you have old shears, be on the lookout for these unique tools perhaps hiding in a store, workshop or work drawer, or perhaps used to cut sheep hooves, prune fruit trees, shrubs or flowers in the backyard.

Pictured below are photographs of the FELCO 1 model, with its distinctive FELCO logo. Should you locate this particular model of pruning shear, a reward is promised!

Plaastoe! Edition 28 7

Negester Klein-Kariba: Seisoene in die son Die eerste tekens is reeds sigbaar. Die son verdwyn saans ál vroeër agter die stad se wolkekrabbers en soggens is daar ’n byt in die lug wat amper ’n trui of baadjie oor die skouers regverdig. Dís wanneer die oop stiltes van die Bosveld begin roep. Nie net is die klimaat effens matiger nie, maar die okergeel-, olyfgroen-, en oranje-rooi-herfspalet van die Waterberge is ook iets om te aanskou.

By Negester Klein-Kariba, ’n beveiligde en volhoubare leefstyllandgoed in die Bela-Bela-omgewing, kry jy dit alles én meer. Met die ATKV as gemoedsrusontwikkelingsvennoot en aangrensend tot die Klein-Kariba-vakansieoord, val Negester Klein-Kariba so reg in die vyftigplusser-groep se kraal. Hoewel hierdie leefstyl-landgoed in die hartjie van die Bosveld geleë is, geniet inwoners steeds die nabye toegang van eersteklaswinkels, ’n privaathospitaal, topklasgholfbane en verskeie natuurreservate.

Trouens, die vraag na Negester Klein-Kariba se voltiteleien­ domme is só groot dat ’n nuwe fase vrygestel word om aan die groeiende vraag te voldoen.

MOOI ÉN MODERN Dis goed en wel om saam met die tye te beweeg, maar nooit ten koste van tradisie nie. Daarom bly die ontwerpstyl van Negester Klein-Kariba getrou aan die Laeveld se kenmerkende plaasargitektuur, en versteur die estetika van hierdie 83 haleefstyl-landgoed geensins die natuurlike skoonheid en ryk dierelewe van die Bosveld-bioom nie.

204 voltiteleiendomme is reeds verkoop en 266 erwe is ten volle gediens. Die ontwikkeling is in volle swang met 122 voltooide huise en 25 in aanbou. Pryse van die voltitelerwe begin by R386 325 en huisgroottes wissel tussen ±104 m² en 250 m². Erfgroottes wissel tussen 250 m² en 728 m².

Goedgekeurde huisplanne, argiteksfooie en oordragkoste vorm deel van die erfpryse. Vir kopers met ’n fyn oog vir ’n belowende beleggingsgeleentheid word daar ook duette

aangebied. Duette met standaardafwerkings se pryse begin by R895 000, is 77 m² groot, en sluit ’n stoepie van 9 m² sowel as ʼn motorafdak van 18 m² in.

Soos genoem is ’n nuwe fase, Fase 4B, so pas vrygestel om selfs ’n groter verskeidenheid erwe aan kopers te bied. Hierdie fase se 27 erwe word tans ontwikkel en dienste behoort teen einde Julie 2019 ten volle geïnstalleer te wees. Pryse van dié voltitelerwe begin by R776 160.

In 2019 is ouderdom lánkal nie meer ’n barometer van lewens­ lus nie! Met uitstekende sportfasiliteite soos tennisbane, jukseibane, ’n swembad, en ’n minigholfbaan, is daar verskeie opsies om liggaam en verstand soepel te hou. ’n Klubhuis word ook in die nabye toekoms gebou, wat ’n veeldoelige saal, biblioteek, haarsalon, én ’n sitkamer met dameskroeg gaan insluit.

WEES GERUS Wanneer die onvoorsiene gebeur, gaan jou gesondheid in uitstekende hande by Negester Klein-Kariba se moderne mediesesorgsentrum wees, wat binnekort in werking gestel gaan word. Die sorgsentrum beskik oor vier verswakte­ sorgeenhede wat 12 beddens kan akkommodeer.

Tuisversorging word as ʼn standaardopsie, deur Medwell, die mediesesorgdiensverskaffer, aangebied. Hulle beskik ook oor ’n praktyknommer wat beteken dat eise en kosteverhalings in sommige gevalle namens inwoners behartig kan word. Allesin-een-gemoedsrus!

OPSKUD Vanweë die vraag na ’n stukkie Bosveld-paradys, is hierdie leefstyl-landgoed reeds ’n swak bewaarde geheim. So, opskud!

Kom ervaar ’n nuwe sonskynseisoen by Negester Klein-Kariba.

Vir eiendomsnavrae, besoek Negester Klein-Kariba se webtuiste by www.negester.co.za/klein-kariba, of stuur ’n e-pos na info@negester.co.za of skakel hulle by 014 736 2388.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Met winter net om die draai in die binneland is jy seker dat jy genoegsame voorbereiding getref het?

LANDBOU

Is jou brandbestuursplan in plek en word dit deur al die rolspelers verstaan?

Is brandstroke in plek en brandbare materiale verwyder/ verminder?

Is risikobepalings en inspeksie van geboue en nodige herstelwerk reeds gedoen?

Is daar ’n ontruimingsplan in plek vir jou huisgesin, werknemers en hul gesinslede?

Is daar ’n prosedure in plek om rekenskap te kan gee van familielede, werknemers of besoekers tydens ontruiming?

Wat as iemand nie opgespoor of gekontak kan word nie, hoe word die situasie hanteer?

10 Plaastoe! Uitgawe 28

Vuur &

vlam Artikel deur NICOLENE NEVELING Besturende Direkteur, NevaquFire&Rescue Foto's deur CHRISTALENE DE KELLA

Plaastoe! Edition 28 11

Die meeste grondeienaars glo dat hulle goed genoeg voorberei is vir veldbrande, maar hoeveel doen gereelde risikobepalings, volledige inspeksies, verminder brandbare materiale en het ’n goed geoefende ontruimingsplan in plek vir die “WAT AS?”.

H

ier is ’n paar eenvoudige stappe wat geneem kan word, VOOR die brandseisoen begin, om jou risiko te verminder en die veiligeid van jou mense en vee te verseker.

Opleiding, Toerusting en Beskermende Klere

Dit is uiters belangrik dat werknemers genoegsame en toepaslike opleiding ontvang het om brande veilig te kan beveg. Alhoewel dit ’n prioriteit is om eiendom te beskerm en die verspreiding van ’n brand te voorkom is die veiligheid van die brandbestryders nie onderhandelbaar nie. Net so moet hul beskermende klere en toerusting in ’n goeie werkende/bruikbare toestand wees. Inspekteer die klere om seker te maak dis in ’n goeie toestand met geen stukkende plekke en dat die toerusting in goeie werkende toestand is en maklik tydens ’n veldbrand bereikbaar is.

Brandbestuursplan

Brandbestryders

Spanleier/Eienaar

100% Katoen Oorklere & Hemp

Brandbestryer handskoene

Brandbrille

Balaclava/Wildland brandmasker

Leerstewels (Geen staalpunte)

Bakkie Sakkie – Min 200 L

Watertenk – Min 1 000 L

Harkskoffels

Brandslaners

Rugsakke – Min 15 L

Druppel Flitslig (DripTorch)

Selfoon

Handradio

Mobiele radio

Noodhulpkassie

Vergader met bure om ’n brandbestuursplan te bespreek, en om die wie, wat, en wanneer dit geaktiveer moet word in plek te kry. Dit is belangrik om te weet watter hulpbronne in jou omgewing beskikbaar is en watter risiko’s aangespreek moet word. Formaliseer wie verantwoordelik is vir wat tydens ’n brand en wie in beheer sal wees, aangesien daar nie tyd is om verantwoordelikhede toe te ken wanneer die brande woed nie. Elkeen moet sy pligte verstaan en genoegsame ondervinding hê om verantwoording vir daardie rol te kan neem. Indien ’n brand uitbreek is dit belangrik om jou FPA of Boerevereniging in kennis te stel en ook om buurplase in kennis te stel om gereed te staan om hul grensdraad te beskerm of om te kom help indien hulp benodig word.

Eiendom grootte per hektaar

Dit is baie belangrik vir elke grondeienaar om homself in lyn te bring met die minimum vereistes, soos uiteengesit in die Nasionale Wet op Veld- en Bosbrande, rakende personeelopleiding, beskermende klere en toerusting. Indien jy nie aan die vereistes voldoen, en ’n brand breek uit op jou grond wat dan versprei na aangrensende eiendom, kan jy met ’n boete van R 2 500 of selfs tronkstraf toegedien word. Jou versekering kan ook weier om uit te betaal as jy nie aan die voorgeskrewe wette voldoen nie.

Die volgende tabel gee ’n aanduiding van die minimum vereistes wat per hektaar bepaal word.

Indien jy nie genoeg personeel het om aan die vereistes te voldoen nie word dit aanbeveel om ’n skriftelike ooreenkoms met die bure te onderteken om gesamentlik aan die minimum vereistes te voldoen.

< 10 ha

1

~

1

1

1

1

1

~

~

~

1

1

~

~

~

~

~

11 – 25 26 – 100

2 4

1 1

3 5

3 5

3 5

3 5

3 5

1 1

~ ~

1 2

4 5

2 3

~ ~

1 1

~ ~

~ 1

1 1

101 – 500 501 – 1000

9 10/20*

1 1

10 11

10 11

10 11

10 11

10 11

1 1

1 1

5 10

10 15

4 10

1 1

1 1

1 2

1 1

1 2

1001 – 4000 4001 – 10 000

15/30* 25/40*

3 3

18 28

18 28

18 28

18 28

18 28

2 2

2 2

15 20

20 40

10 20

2 3

1 1

4 4

2 2

2 5

10 000 <

30/50*

4

34

34

34

34

34

3

3

20

40

20

3

1

5

2

5

*Toegang tot hulpbronne binne 30 minute 12 Plaastoe! Uitgawe 28

Versekering

Beskerming van Vee

Sonder behoorlike versekeringsdekking in plek is dit onwaarskynlik dat grondeienaars sal herstel van finansiële verliese in die geval van ’n brand. Bevestig met jou versekeringsmakelaar dat daar voldoende dekking is teen brandskade maar ook dat die polis dekking bied teen die verspreiding van veldbrande.

Wys elke area aan wat groot genoeg is en wat skoongemaak kan word van enige brandbare materiale waarheen vee geskuif kan word indien ’n veldbrand sou uitbreek. Hierdie area moet nie naby bome wees nie en gras rondom hierdie area moet ook verkieslik kort gehou word. Hierdie area kan waterbakke vir die vee bevat maar geen voer kan hier gestoor word nie aangesien dit ook ’n brandgevaar inhou. Sodra ’n veldbrand uitbreek moet alle vee onmiddelik hierheen verskuif word.

Brandstroke Die wet bepaal dat alle grondeienaars, op wie se grond ’n veldbrand mag uitbreek of versprei, brandstroke moet maak. Hierdie brandstrook moet breed genoeg en skoon van brandbare materiaal bly om te keer dat ’n veldbrand daaroor versprei. ’n Brandstrook hoef nie noodwendig gebrand te word nie, indien ’n grondeienaar gesê word dat die omstandighede nie reg is om te brand nie kan hierdie strook geskep word deur die gras en plantegroei uit te skoffel of te ploeg of om die gras en plantegroei met ’n chemiese middel soos Roundup dood te maak en dan te verwyder.

Wanneer beplan word om ’n strook aan die grens van die grond te brand moet die bure vooraf ’n dag bepaal, so nie moet die een buureienaar die ander minstens 14 dae vooraf skriftelik in kennis stel van hul bedoeling om te brand. Stel jou FPA of Boerevereniging in kennis en doen aansoek vir ’n brandpermit. Beide grondeienaars of hul verteenwoordigers, moet teenwoordig wees tydens die brand. Die een wat nie brand nie moet sorg dat hy genoeg mense aan sy kant van die grens het om te keer dat die brand versprei.

14 Plaastoe! Uitgawe 28

Beskerming van huis en buitegeboue Dit is belangrik om ’n veilige sone van omtrent 9 m rondom jou huis en buitegeboue te skep om dit teen veldbrande te beskerm. In hierdie veilige sone moet gras kort gehou word, droë blare en takke moet verwyder word, enige plante teenaan die geboue wat maklik kan brand moet verwyder word en moet verkieslik geen rankplante teenaan jou huis hê nie.

Bome moet gesnoei word tot omtrent 2 m bo die grond en enige takke wat oor of naby aan dakke hang moet afgesaag word. Inspekteer dakteëls en geute, maak seker daar is geen los of stukkende teëls waar vlieënde kooltjies kan inkom nie en hou die geute skoon van enige brandbare materiale. Indien ’n veldbrand uitbreek is dit ’n goeie idee om die sproeiers rondom die huis oop te maak om te sorg dat die gras en plantegroei rondom die eiendom nat bly om sodoende te voorkom dat die brand naby die huis kom.

Ontruiming Dit is belangrik om voorbereid te wees op die ergste.

Indien ’n brand buite beheer raak en mense ontruim moet word is dit belangrik dat daar reeds ’n geoefende ontruimingsplan in plek is.

Moet ook nie net op een ontruimingsroete staatmaak nie aangesien ’n brand dalk daardie roete kan belemmer.

Dit is belangrik dat almal moet weet waarheen om te ontruim, en om die korrekte prosedures te volg. Elke gesinslid moet ’n verantwoordelikheid gegee word bv. om troeteldiere bymekaar te maak of klere in ’n sak te gooi, klein kindertjies en troeteldiere moet onmiddelik in die kar gesit word terwyl die res van die huishouding benodighede bymekaarmaak.

Wanneer die verantwoordelikheidslys opgetrek word, onthou die volgende:

◆◆ Mense (en troeteldiere) ◆◆ Medikasie – Pak alle voorskrif medikasie wat deur gesinslede gebruik word, asook brille of enige mediese toerusting. ◆◆ Dokumentasie – Dit is ID-dokumente, paspoorte, geboortesertifikate, huwelikskontrak, testament, eiendomsakte, versekeringsdokumente ens. Enige belangrike dokumentasie. ◆◆ Persoonlike benodighede – Hierdie kategorie is klere, toiletware, selfone en herlaaiers, kontant ens. ◆◆ Onvervangbare Items – Bv. foto albums of erfstukke wat maklik in die kar vervoer kan word.

Wees altyd goed voorberei, tref alle voorsorgmaatreëls en oefen die planne om te verseker dat minimum skade, indien enige, gelei word.

Vir verdere inligting of advies kontak Nicolene Neveling by 072 840 0205 of stuur ’n epos na nicolene@nevaqu.co.za

Plaastoe! Edition 28 15

LANDBOU

A

Soet Boetie

s pasgebore babatjie het Brayn se ouma hom onder moeilike omstandighede grootgemaak op die plaas Sterkfontein in Kapteinskloof in die Aurora omgewing. Daar het hy van jongs af saam met sy ooms kennis gemaak met boerdery. As 5-jarige het hy geleer om die trekker te bestuur deur op sy oom se skoot te sit en dan die trekker te stuur.

Hy het vroeg-vroeg ook al die plaasbakkies bestuur.

Vroegdag was hy al buite want dit is waar hy wou wees – buite onder die blou hemel. Hy en sy maats het die plaas verken, die koppies en kranse uitgeklouter en 16 Plaastoe! Uitgawe 28

so met die dierelewe kennis gemaak. ’n Kind van die veld, vir die veld. Boerdery het al dieper in sy hart en bloed gekruip.

Maar helaas kon hy nie net op die plaas bly nie en moes hy ook skool toe gaan. Brayn het sy skoolloopbaan by Carl Schreve Primêr, Wittewater – graad R-7 begin, op die pad tussen Piketberg en Velddrif aan die Weskus.

Dit was ’n moeilike tyd in sy lewe. Hy was akademies nooit baie sterk nie en het agtergeraak – twee jaar ouer as die aanvaarbare ouderdom vir ’n leerder in ’n graad.

Sy hart staan Plaas toe!

Soos kinders maar is het hy stokkies gedraai maar sy ouma het hom uitgevang en ’n goeie loesing gegee.

Sy skoolhoof, mnr Van Wyk en sy onderwysers het altyd met groot lof van Brayn gepraat want sy ouma het hom goed grootgemaak en dit het deurslag gevind by die skool - goeie maniere en betroubaar.

Na skool het hy en ander leerders nasorg bygewoon by ’n tannie waar daar verder geskaaf is aan hom. Brayn is die enigste van daardie kinders wat later jare haar begrafnis bygewoon het.

Hy het nooit vergeet wie goed vir hom was nie. Brayn het gesukkel met leervakke en veral Wiskunde was een te veel. Hy het nooit goeie punte op skool behaal nie. Hy wou net so gou as moontlik op die plaas kom.

Ouma het op die plaas gewerk en min geld verdien.

Daarmee moes sy maar sorg dat daar genoeg kos was om te eet. Dikwels was daar nie genoeg nie en het sy gesorg dat Boetie (bynaam) genoeg kos kry.

Dit het dikwels gebeur dat sy self nie kos gehad het om te eet nie.

Dit was moeilike jare vir haar gewees maar sy het deurgedruk met die hulp van die Here. Brayn het gou in die harte van die onderskeie plaaseienaars gekruip en hulle was altyd goed vir hom gewees. Brayn het van jongs af saam met sy ooms op die plaas gewerk en so waardevolle praktiese ondervinding opgedoen.

Boerdery was al goed gevestig in sy lewe en hy het toe al gepraat dat hy eendag wil boer – dit het gebeur.

Na graad 7 het hy graad 8 en 9 te Stawelklip Primêr voltooi. Dit is waar ek hom ontmoet het. Ten spyte van sy ouderdom het die skoolbestuurder, mnr Deon Petersen, hom toegelaat om skool toe te gaan.

Hy en van die leerders het eendag in die gang afgestap toe ek en juf Farao hom sien en ek het vir haar gesê: “Daar kom iets spesiaal aan.” Net daar het ek hom Plaastoe! Edition 28 17

gevra waar hy bly. Hy bly toe sommer naby my, by sy oom en tannie (ouma se dogter).

Ek het gevra of hy na skool na my huis kan kom en dit was die begin van ’n goeie vriendskap. Ek het hom probeer tuis laat voel, het koffie en koel­drank saam gedrink, geëet en gesels. Hy het my in sy vertroue geneem en gesê dat hy nie regtig sy ouers geken het nie.

Toe hy sy ma die eerste keer ontmoet het, het hy vir haar tannie gesê want hy het net vir ouma geken.

Ek en ’n onderwyser het hom met sy skoolwerk gehelp en so het sy skoolwerk stadig maar seker verbeter. Mnr Petersen het hom natuurlik baie aangemoedig en Brayn was amper die enigste leerder met wie mnr Petersen gereeld sinvol gepraat het en dit gebeur nou nog as hulle mekaar in die dorp raakloop. Mnr Petersen het gereeld gesê Brayn sal nog ver kom. Brayn was ook op die leerlingraad (prefek) by Stawelklip Mor. Primêr.

So het hy baie by my huis aangekom. Altyd bereid om in die tuin te help, te stofsuig en motor te was. Ek en hy het gereeld naweke na plekke gery wat hy nog nooit gesien het nie.

Landbouskoue was vir ons prioriteit. Ons het skoue op Piketberg, Moorreesburg, Aurora en Megaweek gereeld bygewoon. Sy geliefde trekker was en is nog steeds die New Holland en Scania vragmotors is volgens hom, die beste.

NUKLEUS onderwys LIG - WAARHEID - LEWE

TUISONDERRIG • GRAAD R - 12 • ASSESSERING • RAPPORTE • NSS

ONS KINDERS SE OPVOEDING IN ONS HANDE

WWW.NUKLEUS.CO.ZA GEORGE: 044 873 0346 | INFO@NUKLEUS.CO.ZA VDBP: 016 931 1727 | ONTVANGS@NUKLEUS.CO.ZA

Ons het gereeld Kaapstad se rigting toe gery, die Weskus ingevaar asook Oudshoorn, Mosselbaai en Plettebergbaai en ek het hom so bekend gestel aan die mooi dele van ons land. Ons het die Kango Grotte en die wildpark buite Oudshoorn besoek wat vir hom ’n onvergeetlike ervaring was.

So het dit gekom dat Brayn Graad 9 slaag en hy vir my sê dat hy op die plaas gaan werk. Ek het vir hom gesê: “Jy kan nie want jy het vir my gesê dat jy eendag wil boer.

Jy moet Graad 10 – 12 by ’n landbouskool voltooi.” Ek het Augsburg Landbou Gimnasium gekontak en ’n afspraak met die skoolhoof, mnr Fanie Nel gemaak.

Hy het tydens die onderhoud vir Brayn een of twee vrae gevra, na sy rapport gekyk en ek het ’n kort agtergrondskets gegee. Hy het na Brayn gekyk en gesê dat hy dink Brayn moet kom.

Ek het vir hom gesê hy sal nie spyt wees nie.

So het dit dan gebeur dat mnr Nel vir Brayn vertrou het met baie takies by die skool se plaas, sportveld en skoolterrein. Brayn was gou geliefd onder die koshuisgangers en hy is dikwels naweke uitgenooi.

Brayn is as koshuisprefek gekies. Brayn het by verskillende landbouskoue met skape deelgeneem en gereeld pryse gewen en toekennings gekry. Hy het later ook ’n beoordeellaar geword.

Brayn het graad 12 geslaag, die eerste in sy familie waarop almal baie trots is. Waarheen nou?

Ons het gesels oor Elsenburg en ons het hom daar ingeskryf. Hy het ’n beurs gekry maar weereens het die akademie hom gekelder. Hy het sy studies gestaak en vir werk in die Weskus omgewing begin soek. Hy het hier en daar uitgehelp maar al die boere was net vol leë beloftes.

Sy Landbou onderwyser, mnr Joubert Van der Merwe het vir hom gesê hy moet oom Keith bel wat moontlik weet van iemand wat vir hom werk het. Hy het gebel en toe gebeur dinge. Een aand terwyl hy by my was het sy selfoon gelui en mnr Pieter Schoeman (plaasbestuurder) het hom gebel. Na ’n lang gesprek het hy vir Brayn werk aangebied.

Pieter het my op ’n kol my gebel en gewonder of hy die regte besluit geneem het. Ek het vir hom gesê: “Na Brayn sal jy nie weer so ’n goeie en betroubare werker kry nie.”

Ek het Brayn plaas toe geneem.

63 km anderkant Beaufort-Wes oor die Nuweveld Berge in die Groot Karoo. Toe kon hulle sien hoe Brayn lyk, met hom praat. Dit het baie beteken. Brayn het homself gou bewys. Hy het met tye vier plase alleen bestuur en ek dink hy het hom baie goed van sy taak gekwyt. Ek het dikwels saam met hom veld toe gery en daar kon ek sien

met watter deernis hy die skape hanteer, hulle water skoonmaak, en hul voer uitdeel.

Brayn het ’n goeie verstandhouding met die werkers.

Hy werk op ’n spesiale manier met mense en kry dus baie met hulle reg. Die werkers hou ook van hom want hy werk saam met hulle. Hy gee nie net opdragte nie maar werk self ook.

Brayn lewer altyd sy beste en so het die eienaar dit baie gou agtergekom en hy en die eienaar kom baie goed oor die weg. Brayn is selfs gevra om te preek en ek glo hy het dit smaakvol gedoen.

Brayn is die tipe persoon wat altyd tevrede is met wat hy het en wat hy kry.

Iets oor die plaas waar hy nou werk: Die boerdery bestaan uit vier plase aan die agterkant van die Nuweveldberge. Mnr Pieter Schoeman is die plaasbestuurder en saam met hom op die plase is sy

jonger broer Tiaan, Brayn en ’n aantal werkers.

Die hoofplaas, Hazeldene, is ’n prag plaas. Daar is ongeveer 3 000 skape oor die vier plase versprei. Voer vir die skape word ook aangeplant. Feitlik elke dag word voer gemeng wat die vraag na veral gedroogte lusern, baie hoog maak.

Drinkwater vir die skape word ook feitlik elke dag nagegaan. Brayn het ekstra pligte bygekry en is nou verantwoordelik vir die medisyne en dosering van die skape.

Ek sal natuurlik baie bly wees as hy sy eie plaas kan hê sodat hy vir Suid-Afrika kan wys hoe daar geboer moet word.

As daar enigiemand is wat Brayn op een of ander manier wil help sal ek baie bly wees en ek dink hy sal baie dankbaar wees.

Plaastoe! Edition 28 19

LANDBOU

20 Plaastoe! Uitgawe 28

I read quite widely to gather information for every edition of Plaastoe. In my article meandering I came across a very interesting study, conducted in 2018, on the difference between organic and commercial beef production, but also on the participation of communal farmers in the commercial beef industry.

By MARLENE BRAMLEY

Organic BEEF production on South African communal farms Plaastoe! Edition 28 21

I thought it worthwhile redacting into an article. It was originally published in the South African Journal of Agricultural Extension and published in S Afr. Jnl. Agric.

Ext. vol.46 n.1 Pretoria 2018 The paper was written by Kunene-Ngubane P.I; Chimonyo M.II; Kolanisi U. I Mangosuthu University of Technology, P.O. Box 12363 Jacobs 4026, Durban, South Africa.

Email: kunenephum@yahoo.com.

Cell no. (+268)7668 8005.

II School of Agricultural, Earth and Environmental Sciences, University of KwaZulu-Natal, P. Bag X01 Scottsville 3209, Pietermaritzburg, South Africa.

And you can find it online at: http://dx.doi. org/10.17159/2413-3221/2018/v46n1a390. I summarised the findings in this article if you do not want to read the whole paper online.

A

ccording to the Kunene-Ngubane, South African communal farmers possess indigenous breeds and resources required for organic beef production. “The market offtake rate from communal farms is 5-10% compared to 25% on commercial farms despite the fact that 40% of cattle are found on communal lands.”

The objective of the study was to investigate the possibility of organic beef production on South African communal farms, using Focus Group Discussions (FGDs) conducted with communal cattle farmers in uMgungundlovu, KwaZulu-Natal. A series of four FGDs were conducted in two communal farming communities in the peri-urban uMgungundlovu district, KwaZuluNatal. The two communities which participated in the study were in Willowfontein and Mpendle. These study sites were selected based on the premise that periurban farmers tend to sell a higher proportion of their outputs compared to those in rural areas. Communal farmers who owned indigenous cattle breeds in these sites were randomly selected from a list that was provided by the KwaZulu-Natal Department of Agriculture (DOA), uMgungundlovu district.

During the mid-to-late 20th century subsistence agriculture with its relatively low yields was discouraged in most African countries (Bryceson, 2000). This promoted the top-down management strategy which brought about the introduction of large and superior exotic breeds in both the communal and commercial cattle farming sectors in countries such as South Africa. However, these breeds have failed to survive the harsh conditions such as disease and parasite prevalence, insufficient feed resources, poor breeding and marketing management characteristic of communal farms (Musemwa, Mushunje, Chimonyo, Fraser, Mapiye & Muchenje, 2008).

22 Plaastoe! Uitgawe 28

Over 70% of the resource-poor farmers in South Africa are situated in the harsh agro-ecological zones where cropping is unsuitable, and thus, rely on livestock for their livelihoods. As a result, the Integrated Sustainable Rural Development Strategy (ISRDS) identifies livestock farming as the agricultural enterprise with the most likely chance of improving household food security, alleviating poverty, and improving livelihoods in communal farming areas of South Africa.

Conventional farming which was encouraged by the ‘Green Revolution’ is characterised by high input costs which most communal farming households cannot afford. As a result, small scale farming including organic beef farming is still practiced among communal farming households all over South Africa.

Importance of cattle The results indicated that cattle farming is an integral part of the South African communal farmers’ livelihoods. This support the finding by Bryceson (2000) who reported that farming pursuit is inherent in communal lands. However, the results show a status quo in favour of socio-cultural values, rather than economic. The results indicated that the primary reasons for keeping cattle are social (pride and dignity) and cultural values.

These results revealed that communal farmers are not willing to be treated as inferior by other formal beef stakeholders in the South African formal beef markets when they are in possession of valuable products in the form of organic beef.

Communal farmers take pride in producing their own indigenous food using unconventional systems.

These farmers regard the rearing of indigenous breeds using Indigenous Knowledge Systems (IKS) from production to slaughter in a manner that was used by their ancestors as important in conserving cultural values and IKS from generation to generation.

Food is of secondary importance to the communal farmers rearing cattle on communal lands.

Significantly, cash is of secondary importance in cattle rearing by these communal farmers. This could be attributed to the fact that these farmers value their all-round and distinguished products; hence they are not willing to take low sale prices. As thus, they would rather derive satisfaction by keeping their most

priced cattle, and only sell when there is an urgent and dire need.

Communal farmers use cattle for draught purposes in order to timeously grow crops and maintain the field crops thereby ensuring continuous food production.

One of the FGD participants was quoted: â&#x20AC;&#x153;cattle are a source of renewable energy for draught purposes and for fertilizing crops and vegetable.â&#x20AC;? These farmers consider organic beef as a highly acceptable source of protein with a great potential for the sale of byproducts such as the valuable hides from the indigenous Nguni breed which is commonly reared on communal farms. In support, Sibanda (2013) reported that the Nguni breed of cattle has signatory and distinguished hides of high economic value. Rearing indigenous cattle breeds on communal lands contributes to various domestic uses such as provision of flooring materials and for various medicinal purposes.

Differentiation between organic and conventional beef Communal farmers value their production systems which they consider to yield matured meat that is chemical and additive free. Since organic beef production eliminates Plaastoe! Edition 28 23

the use of chemicals, it is considered healthier than conventional beef. The participating communal farmers gave an example that manure from naturally reared cattle can be mixed with water and taken orally in order to heal stomach ailments. Communal farmers perceived organic beef to be superbly matured than its conventional counterpart: ‘i-Ncasa’ meaning that organic beef is tastier than conventional beef.

Reasons why communal farmers are not participating in the South African formal beef market The findings revealed that socio-behavioural factors are the main reasons why communal farmers are not actively participating in the formal beef market. This results from communal farmers feeling exploited by commercial markets, with a limited voice because of low literacy levels and lack of market information. This is in line with Monshwe et al. (2006) who reported that one of the factors hindering the participation of communal farmers in the South African formal beef market is the lack of market information.

Communal farmers are price takers in the South African formal beef markets, even though their produce is of high value. According to Levin & Milgrom (2004), producers are motivated by profit which can be directly measured in order to actively participate in the market.

This enables producers to derive utility, defined as experienced satisfaction, and may not directly refer to usefulness (Levin & Milgrom, 2004). The study confirmed that as long as communal farmers feel isolated, inferior and are price takers without market information, they would rather derive satisfaction by keeping their cattle and not participating in the South African formal beef market.

According to the communal farmers, the lack of trust in the communal farming system is evident when the consumers leave the local informal markets on communal farms to purchase cheaper beef from major retailers in surrounding towns. This indicates that consumers trust the renowned formal markets to provide safe and quality meat.

The communal farmers reported that some local consumers perceive “organic beef as unclean and uninspected, and thus has germs”.

In spite of the lack of external support, such as regular inspection, produce from communal farming systems are unique, hence should not be marketed similarly to conventional counterparts. The results

Self-actualisation and improved quality of life • Self sufficiency • Livelihood opportunities

Organic beef niche market • Organic beef sales • By produce sale

Inform

mm Co t

en

p owe r

m

Em

v Go

24 Plaastoe! Uitgawe 28

al farmers erci

Invoice

Socio-cultural factors • Wealth • Investment • Pride • Respect

rs Con su m rche a e s er e R s r o a b t a e l l Co

unal farmer mm s Co

er

n

Socio-economic factors • Food security • Livelihoods • Draught power • Domestic purposes

uppe marketing A19493

Vir winterlekke wat jou sak pas

Winterlek Jou diere verdien net die beste. Wanneer dit kom by hul welstand, is daar geen kortpaaie nie. Gebruik jou eie plaasgeproduseerde produkte saam met Yara Animal Nutrition SA se produkte en spaar. Maak Yara jou vennoot in die verskaffing van kwaliteitprodukte en resepte om jou lekkoste drasties te verminder.

Voorbeeld van ‘n winterlek vir beeste en skape: Beeslek Skaaplek

Samestelling

g/kg

250

250

Ruproteïen

475

367

-

150

% Vanaf NPN

95.6

77.5

Voergraad Ureum

150

100

ME

Kimtrafos 12 Grandé/PhosSure 12

150

100

Kalsium

41

27

Kalori 3000

50

50

Fosfaat

21

14

7

5

Swael

8

5

Sout

350

350

Totaal

957

1005

Mieliemeel/Hominy Chop Oliekoek

Voergraad Swael

Hulle sal hulle lippe aflek ...

g/kg

3.8 MJ/kg 5.25 MJ/kg

Inname Beeste (g/bees/dag) 350-500 450-650 Inname Skape (g/skaap/dag) Nie geskik

80-120

Innoverende oplossings in dierevoeding! www.yara.co.za/animal-nutrition/ animal.nutrition.sa@yara.com | Tel: +27 (0)31 910-5100 Kalori 3000 - Reg Nr. V2809, Voergraad Ureum - Reg Nr. V15681, Voergraad Swael - Reg. Nr. V16738, Kimtrafos 12 Grandé - Reg. Nr. V18670, PhosSure 12 - Reg. Nr. V12858. Alle produkte geregistreer onder Wet 36 van 1947 Yara Animal Nutrition Suid-Afrika (Edms) Bpk. Reg. Nr. 2001/025850/07

indicated that despite the challenges on communal farming systems and lack of trust and support, communal farmers are willing to sell their products in a differentiated market which would take into consideration the product value and low output nature of organic beef production systems. The absence of an organic beef niche market in South Africa, considering that communal farmers have been producing, for centuries, the valuable beef which could be regarded as organic, indicates that on their own, communal farmers have failed to promote their differentiated produce in the market. These results challenge the bottom-up management approach and infer that it is not relevant in South African communal cattle farming systems.

Likewise, the top-down management strategy has failed to develop the marketing of communal cattle produce; hence the focus group participants have cited the lack of external support as a weakness hindering the marketing of organic beef in South Africa. The conventional production methods which have been promoted during the Green Revolution have failed to increase offtake rates on communal farms. As a result, there is a need for civic engagement amongst all beef stakeholders in order to improve trust and confidence

in the industry thereby facilitating the establishment of an organic beef niche market.

Conclusion In line with the food sovereignty principle, communal farmers are willing to enhance cattle rearing for the provision of food and for sale.

This could be achieved through the establishment of an organic beef niche market in which communal farmers could sell their differentiated organic beef as an alternative to conventional beef.

It can be concluded that there is a potential for communal farmers to participate in the South African formal beef market. Communal farmers were willing to participate in the South African formal beef market whereby trust and involvement of all stakeholders in the production and sharing of market information were identified as essential for maintaining Plaastoe! Edition 28 25

transparency and inclusiveness of communal farmers in the development of an organic beef niche market in the South African formal beef market. Hence, there is a need for the rebuilding of trust between all stakeholders in the beef industry including communal and commercial beef farmers, consumers, government and the private sector through civic engagement amongst all stakeholders. This could contribute to the maintenance of the organic beef niche market in the South African formal meat market where the distinguished communal products such as organic beef could be sold.

The importance of civic engagement in this regard cannot be overemphasized since it is critical in sustaining the organic beef niche market in South Africa. This organic beef production could fetch premium prices which could contribute to the sustainable development of communal farms in South Africa. The maintenance of organic beef production could lead to sustainable development through the conservation of animal genetic resources.

Recommendations From the conclusions, it can be recommended that extension could play a pivotal role in enabling civic engagement of all stakeholders in the beef industry.

This study questions the authenticity of the Training and Visit extension model as the main mode to extension, especially in Southern Africa where the extension to farmer ratio is low. In particular, the extension to farmer ratio in the South African non-governmental sector is 1:1034, against 1:171 for government extensionists (Koch & TerblanchĂŠ, 26 Plaastoe! Uitgawe 28

2013). Therefore, there is a need for more integrative approaches, such as the Farmer Field Schools and Group approaches including the Training of Trainees programmes which encourages active involvement from all stakeholders in order to reduce the pressure from extensionists which could be built from the civic engagement model proposed in this study. The civic engagement of all stakeholders in agricultural extension should take into consideration the socioeconomic conditions of communal farmers in South Africa and strive for the delivery of scientific production methods in par with the farmersâ&#x20AC;&#x2122; good farming practices and contexts, culture and gender.

OFTE

AN

KONSENTRATE (Selfmeng)

KLAARGEMENGDE ONDERHOUDSLEKKE

Wolmeesterkonsentraat ’n Hoë kwaliteit, melassegebaseerde proteïenkonsentraat vir dragtige en lakterende ooie wat melkproduksie stimuleer, massaverlies voorkom en konsepsie en speenpersentasie verhoog.

Wolskaaplek 28 ’n Hoë kwaliteit proteïen-spoormineraalaanvulling op winterveld en lae gehalte ruvoer wat melkproduksie tydens laktasie stimuleer en goeie wolproduksie verseker.

Multiblock 28 ’n ProteÏen-spoormineraalaanvulling vir herkouers met voldoende proteÏen, energie, minerale en vitamien A om optimale ruvoerinname te verseker en kalf- en lampersentasies te verhoog. Waarborg hoë speenmassa. Beperk gewigsverlies om sodoende herkonsepsie te verhoog, met gevolglike verbetering in diereprestasie.

KLAARGEMENGDE PRODUKSIELEKKE

Kondisielek ’n Ekonomiese proteïenspoormineraalaanvulling vir herkouers op winterveld en lae gehalte ruvoer vir verbeterde kondisie.

Restelek Vir diere op mieliereste/koring stoppel lande. Spesiaal geformuleer om die pH-vlak in die rumen te herstel.

Meester 20 ’n Proteïen-mineraal-spoormineraalenergieaanvulling vir dragtige en lakterende diere wat produksie en reproduksie stimuleer.

Ook geskik vir die uitgroei van jong diere op groenweidings.

Elite Block & Lam- en Ooilek ‘n Proteïen- en energie-aanvulling met gehalte deurvloeiproteïen vir herkouers. Dit voorkom domsiekte en dra by tot ’n afname in aborsies en minder weggooilammers.

Lewenskragtige, gesonde lammers word gebore, met normale aanvang van laktasie en genoeg kolostrum vir tweelinglammers. Dra by tot verlaagde gewigsverlies in ooie, verhoogde konsepsie- en lampersentasies, optimale lammergroei en speenmassas. Voldoende wolfollikel-ontwikkeling in lammers en optimale ontwikkeling van lamswol- en voortplantingspotensiaal.

PROTEÏENAANVULLINGS

Vir meer inligting oor Molatek se spesifieke voere en dienste, kontak: RCL FOODS: www.rclfoods.com MOLATEK: +27(0)13 791-1036 | www.molatek.co.za | molatek@rclfoods.com Wolmeesterkonsentraat Reg. Nr. V19782. Wolskaaplek 28 Reg. Nr. V1604. Restelek Reg. Nr. V26932.

Kondisielek Reg. Nr. V17730, Namibië: N-FF 1515. Meester 20 Reg. Nr. V5971, Namibië: N-FF 2425.

Multiblock 28 Reg. Nr. V22503, Namibië: N-FF 2469. Elite Block Reg. Nr. V26008, Namibië: N-FF 3586.

Lam en Ooilek Reg. Nr. V25056, Namibië: N-FF 3590. Alle produkte is geregistreer onder Wet 36 van 1947.

Samewerking lei tot prestasie

uppe marketing A19679

JOU

Molatek se Skaaplek-produkreeks verbeter die produksie en reproduksie van jou diere, veral op swak weiding.

Ons skaaplekreeks sluit die volgende in:

EL

A

SKAAPLEK ...

GESONDE SKAPE, GESONDE WINS.

ONS B

The importance of civic engagement in this regard cannot be overemphasized since it is critical in sustaining the organic beef niche market in South Africa.

LANDBOU

Die evaluering van besproeiingstelsels Deur STEPHANUS JOHANNES ROELOF VORSTER

28 Plaastoe! Uitgawe 28

Die optimale aanwending van die beskikbare hulpbronne het ’n baie groot invloed op die lopende kostes en opbrengs in besproeiingsboerdery. Dit is dus baie belangrik dat die werkverrigting van die toerusting wat gebruik word in ooreenstemming is met die ontwerpspesifikasies.

S

uid-Afrika is ’n water-arm land. Die druk op ons waterbronne word al groter. Daarom is dit van kardinale belang dat besproeiingstelsels water so effektief en uniform moontlik moet toedien. ’n Produsent nader gewoonlik eers ’n besproeiings­ kundige om sy stelsel te evalueer wanneer daar probleme waargeneem word. Deur sy besproeiingstelsel gereeld deur kundiges te laat evalueer en dan die aanbevelings toe te pas, kan ’n boer voorkom dat skade, oesverliese of vermorsing van hulpbronne plaasvind as gevolg van ’n stelsel wat nie reg funksioneer nie. Daar is ’n paar faktore wat veroorsaak dat ’n besproeiingstelsel nie optimaal funksioneer nie.

Meting van die druk by ’n hidrant.

Die oorsaak kan een of ’n kombinasie van die volgende wees: ◆◆ Foutiewe of swak ontwerp ◆◆ Probleme met die toerusting of toevoerstelsel ◆◆ Bestuur en onderhoud Tydens ’n tipiese evaluasie word alle toerusting en bestuursinsette wat ’n rol speel tydens die besproeiingsaktiwiteit ondersoek.

Dit sluit in: ◆◆ Algemene besonderhede en ligging van die stelsel ◆◆ Area onder besproeiing en die gewas betrokke ◆◆ Skeduleringsinligting ◆◆ Grond- en watergegewens ◆◆ Klimaatgegewens ◆◆ Pompstasie en pompe Hier word drukke, vloei en elektrisiteitsverbruik gemeet. Alle pyp-, pypkoppelings- en pompbesonderhede word aangeteken, asook algemene indrukke en netheid. ◆◆ Filterbank (indien van toepassing) Meet druk voor en na die filters. ◆◆ Toevoerstelsel Hier word drukke en vloei op verskillende plekke gemeet, asook die pyplengtes, pypdeursnit en topografiese hoogteverskille. ◆◆ Besproeiingstelsel Alle tipes besproeiingstelsels kan geëvalueer word.

Hier word drukke en vloei gemeet asook hoe eweredig die water deur die besproeiingstelsel toegedien word.

Meting van die toedieningsdoeltreffendheid van ’n spilpunt.

Die informasie wat so verkry is, word dan geanaliseer en aanbevelings gemaak, wat die boer in staat stel om insetkoste te verlaag, opbrengs en wins te verhoog en sy hulpbronne te bewaar.

Daar word aanbeveel dat ’n besproeiingstelsel elke drie jaar deur kundiges geëvalueer word.

Die LNR-Landbou-ingenieurswese beskik oor die nodige kundigheid en toerusting vir die evaluering van besproeiingstelsels in laboratoriums asook in veldtoestande. Vir verdere inligting kontak: Fanie Vorster LNR-Landbou-ingenieurswese Tel. 012 842 4052 E-pos: vorsters@arc.agric.za Plaastoe! Edition 28 29

LANDBOU

30 Plaastoe! Uitgawe 28

VKB oor 100 jaar op geloof, integriteit, respek, lojaliteit gebou Deur JOHANN THORMÄHLEN

Bykans net so min besighede as mense geniet ooit die voorreg om 100 jaar oud te word.

Trouens, ek dink die gemiddelde ouderdom van mense oorskry by verre die gemiddelde ouderdom van besighede. As besighede dit regkry om 100 jaar oud te word, beteken dit daar is ’n vraag na hul produkte of dienste wat hulle oor so ’n lang tyd relevant maak.

Dit beteken waarskynlik ook dat hulle ’n baie gesonde besigheidsmodel het en dat hul besigheid oor so ’n lang periode kon aanpas om steeds relevant te bly.

Plaastoe! Edition 28 31

VKB is in die landbou- en voedselsektor geposisioneer. So lank soos die mens bestaan, het hulle ’n behoefte na voedsel en vesel om hulself te voed en klee en te beskerm teen die elemente. Dit is die twee mees basiese behoeftes van die mens sedert sy oorsprong en dit sal vir altyd so wees. VKB bevind hom in die gelukkige posisie dat die produksie van voedsel en vesel die ondertoon is van ons besigheidsmodel en gevolglik sit ons met ’n besigheidsmodel wat waarskynlik nooit uitgedien sal wees nie, want mense sal vir altyd ’n behoefte hê na voedsel en vesel vir kleding.

L

andbou is vir die afgelope 100 jaar die kernrede vir VKB se bestaan. Dit sal waarskynlik ook die kernrede vir nog baie jare om te kom die VKB se bestaan wees. Dit impliseer dat ons primêre doelwit is om die volledige waardeketting van landbouproduksie in Suid-Afrika te ondersteun.

Ons wil graag die eenstopdiens aan die landbouprodusente lewer. Ons wil al die produsent se insette, goedere en dienste en finansiering verskaf sodat die produsent kan fokus op dit wat hulle passie is 32 Plaastoe! Uitgawe 28

en wat hulle goed kan doen, naamlik om voedsel en vesel te produseer.

Sekondêr hiertoe wil ons waarde toevoeg tot die landbouprodukte wat ons produsente produseer. Ons wil seker maak dat die produsent maksimum voordeel put uit die voedselwaardeketting en ten minste sy regmatige aandeel daarin verkry. Ons betrokkenheid in die verwerking van voedselprodukte is suiwer daarop gemik om die produsent meer volhoubaar te maak op die plaas omdat ons maksimum waarde uit die voedselwaardeketting wil put.

Dit is ’n geweldige groot voorreg, eer en verantwoordelikheid om deel te wees van die span mense wat beklee is met die verantwoordelikheid van rentmeesterskap oor so ’n dinamiese besigheid soos VKB. Die voorreg word nog groter gemaak deur die feit dat ons hierdie posisies kan beklee in ’n tydperk wat VKB die besonderse mylpaal bereik om 100 jaar oud te word en om ook die geleentheid te gehad het om ’n hoofstuk te help skryf in die besigheid se roemryke geskiedenis.

Ons is bevoorreg dat ons ’n besigheid gekry het wat ons voorgangers op rotsvaste fondamente gebou het.

Fondamente wat gesetel is op geloof, integriteit, respek, lojaliteit, goeie sakebeginsels, en so meer.

Van toeka VKB het gegroei van ’n klein aantal landbouprodusente in ’n klein geografiese area wat ’n visionêre idee gehad het om ’n koöperasie te stig wat hulle kon bystaan om noodsaaklike goedere en dienste te verskaf wat hulle nodig gehad het in hulle produksieproses, tot ’n onderneming wat ’n groot deel van Suid-Afrika bedien en een van die grootste rolspelers in die landbou in Suid-Afrika is. Dit is die bogenoemde waardestelsel wat VKB gehelp het om oor so ’n lang tydperk te groei na so ’n uitsonderlike besigheid.

Tot nou VKB het ’n paar onderskeidende kenmerke wat die onderneming gehelp het om ná 100 jaar steeds ’n relevante besigheid te wees: ◆◆ Lojaliteit – daar bestaan waarskynlik nie vandag ’n besigheid wat soveel lojaliteit van sy klante geniet soos wat VKB tans geniet nie. Dit is ’n unieke kenmerk wat oor jare en geslagte opgebou is en waaroor ons jaloers moet waak. ◆◆ Spanwerk – wat begin by die voorsitter en direksie, uitkring na die bestuur en personeelkorps van die

besigheid en afgerond word met die spanwerk wat uitkring na die produsente. ◆◆ Integriteit en billikheid – ons bedryf hierdie besigheid met integriteit en verantwoordelikheid teenoor ons klante, ons personeel en ons sakevennote. ◆◆ Positiewe konflik waar ons die klimaat skep om van mekaar te verskil, maar die fokus bly op die saak waaroor ons van mekaar verskil en nie die persoon van wie jy verskil nie.

Dit is ons verantwoordelikheid om hierdie waardestelsel oor te dra aan ons opvolgers op dieselfde gesonde vlak as wat ons dit gekry het. Gegewe die tyd van snelle verandering waarin ons leef sal dit ’n baie groot uitdaging wees om hierdie 100 jaar oue erflating in dieselfde gesonde toestand oor te gee as wat ons dit ontvang het.

Daar is ’n paar sleuteldrywers wat in die huidige konteks ’n baie groot rol gaan speel in die landbouomgewing in Suid-Afrika:

◆◆ Transformasie Dit is die groot debat van die oomblik.

Transformasie sal oor ’n groot wye veld moet Plaastoe! Edition 28 33

landbouprodusente in die plat wêreld wil oorleef, sal ons kos goedkoper moet produseer as wat dit van elders af hier gelewer kan word. Ons sal dit moet doen in ’n omgewing wat nie noodwendig as die optimale produksieomgewing beskou kan word nie. Ons sal dit slegs kan regkry as ons op die voorpunt van tegnologiese en biologiese vooruitgang staan sodat ons optimale produksie met die minste moontlike insette kan behaal.

◆◆ Tegnologiese en biologiese vooruitgang Tegnologiese ontwikkeling is eksponensieel. Die een tegnologiese deurbraak gee aanleiding tot die volgende.

Dit stel ons in staat om meer te produseer met minder.

Koos Janse van Rensburg, Besturende Direkteur: VKB Groep

plaasvind in ons land. Dit sluit in Gelyke Indiensname, Swart Ekonomiese Bemagtiging en Grondhervorming. Dit gaan waarskynlik ’n lang en moeilike pad wees om uit te kom by ’n punt waar ons nie meer praat oor transformasie nie en waar almal in Suid-Afrika tevrede is met die toedrag van sake. Ek hoop van harte dat ons so vinnig moontlik by daardie punt uitkom, want transformasie trek ons aandag af van dit wat werklik benodig word, naamlik om volhoubaar internasionaal mededingend te wees.

My raad aan ons produsente: Wees bewus van wat in jou omgewing aangaan, maar moenie so daarop fokus dat dit jou ondergang beteken eerder as wat Transformasie dit veroorsaak nie. Ons land het voedsel nodig, selfs die domste politici behoort daarvan bewus te wees. Fokus op dit waarmee julle kan saampraat met die beste in die wêreld en wees deel van die georganiseerde landbou wat dialoog voer met die regering oor die toekoms.

◆◆ Internasionale mededingendheid Die wêreld is sogenaamd plat . Dit beteken dat kommoditeite geproduseer word daar waar dit die goedkoopste geproduseer word en verruil word vir ander kommoditeite wat elders goedkoop geproduseer word. As Suid-Afrikaanse 34 Plaastoe! Uitgawe 28

In voedselproduksie is dit belangrik om meer te produseer met minder. Die aarde se oppervlakte bly konstant, maar die wêreldbevolking groei.

Die hele wêreld beveg armoede. Dit impliseer meer mense gaan ’n groter behoefte hê na landbouprodukte. Produsente sal dus meer moet produseer met minder om aan die groeiende vraag te voldoen. Ons sal dit slegs kan regkry as ons voldoende investeer in navorsing en ontwikkeling.

My raad, weereens, aan die landbouprodusente is om op te hou wag dat iemand iets vir jou gaan doen. Daardie dae is vir altyd verby.

Die landbougemeenskap sal self hierdie navorsing en ontwikkeling moet doen en befonds of sal bereid moet wees om baie te betaal vir diegene wat wel tegnologiese deurbrake maak.

Koop jou tegnologie of mobiliseer self en vestig julle eie navorsing- en ontwikkelingsinstansies, maar moenie internasionaal agter raak nie.

◆◆ Klimaatsverandering Die aarde wys die letsels en tekens dat daar oor tyd dramatiese klimaatsveranderings plaasgevind het. Hierdie veranderings vind steeds plaas en is moontlik besig om te versnel. Ons as mense dra waarskynlik by tot die versnelling in klimaatsverandering deur die onverantwoordelike manier waarmee ons met die aarde omgaan. Ons leef eenvoudig asof ons die laaste generasie op die planeet gaan wees. Die wêreld sal moet saamwerk om faktore wat klimaatsverandering veroorsaak teen te werk of ten minste te vertraag. Alhoewel

ons in ons omgewing nie klimaatsverandering kan teenwerk nie, sal ons ’n ingeligte raming moet maak van hoe dit ons beïnvloed en daar rondom ons produksiebesluite neem.

Daar rus ook ’n baie groot verantwoordelikheid op besighede in die wêreld om meer omgewingsvriendelike produksieprosesse te volg.

Waarheen is VKB op pad in die toekoms?

Landbou sal steeds die kernrede vir VKB se bestaan bly in die toekoms. VKB se toekoms sal dus tot ’n groot mate bepaal word deur die behoefte van sy aandeelhouers. Die onderneming het gegroei van ’n beskeie onderneming tot een van die grootste landboubesighede en rolspelers in die land.

Dit is tot ’n baie groot mate moontlik gemaak deur die lojale ondersteuning van ons landbouprodusente. Ons koöperatiewe kultuur en unieke aansporingskortingsmodel het bygedra om hierdie lojaliteit te kweek. Dit het veroorsaak dat ons ons besigheid kon groei deur die fondse wat binne ons onderneming gegenereer is en dat ons besigheid behoort aan die landbouprodusente wat met ons besigheid doen eerder as aan die beleggerspubliek.

VKB se groeiende nywerhede het ’n toenemende behoefte na kapitaal. Groeigeleenthede in hierdie divisie is legio. Daarom sal ons dalk in die toekoms geringe aanpassings aan ons model moet maak om aan te pas by die dinamiese en moderne omgewing waarbinne ons besigheid doen.

VKB se aandeelhouers sit egter op ’n stukkie goud.

Daar sal geleenthede wees om hierdie goud te verruil vir geld, eenmalige kortstondige geld. Anders as baie ander landboubesighede kon ons voorgangers hierdie versoekings weerstaan en het hulle hierdie besigheid op rotsvaste fondamente gebou en die besigheid oor geslagte opgebou tot ’n unieke trots in die voedselwaardeketting in Suid-Afrika.

Mag die volgende geslagte net so trots waak oor hulle besigheid en mag VKB se vlag oor 100 jaar steeds wapper.

Plaastoe! Edition 28 35

Word ’n Vriend van Landbou

LANDBOU

Gerhard Kriel (regs), Hoof Uitvoerende Beampte van Vrystaat Landbou (VL), het Bets Dreyer by haar huis in ’n ouetehuis in Bloemfontein besoek. Hier staan hulle by ’n geborgde VL-voertuig met ’n Vriende van Landbou handelsmerk daarop.

FOTO: JÓHANN THORMÄHLEN

36 Plaastoe! Uitgawe 28

Vir meer inligting oor Vriende van Landbou, om uit te vind hoe jy ’n bydrae kan maak én om geld te skenk, besoek Vriende van Landbou se webtuiste by http://www.vlvriende.org/ Gaan like ook Vriende se Facebook-bladsy, genaamd LandbouVriende. Of kontak Vrystaat Landbou se kantoor by 051 444 4609.

Tannie Bets maak haar hart oop vir landbou

Plaastoe! Edition 28 37

Sonder landbouers sal ons nie kan voortbestaan nie en daar moet beslis beter na hulle gekyk word.

Só sê tannie Bets Dreyer van Bloemfontein en daarom het sy, al is sy afgetree, besluit om haar hart oop te maak en hulle deur Vriende van Landbou te ondersteun.

D

ie 87-jarige ouma, wat in ’n ouetehuis bly, het boonop in die koerant gelees oor die uitdagings wat landbouers deesdae in die gesig staar en sy kon nie anders as om betrokke te raak nie.

Dreyer was Vriende van Landbou, wat gedryf word deur Vrystaat Landbou (VL), se eerste Vriend en ook die eerste lid van die publiek om geld te skenk.

Volgens Dreyer, wat vier dogters en vyf kleinkinders het, is landbouers ongelooflik belangrik vir Suid-Afrika.

“Boere is die anker van ons grond. Hulle is die anker, hulle is produsente wat swoeg dat daar voedsel is,” sê sy. “Sonder boere kan ons nie bestaan nie. Ek dink daar moet baie mooier en beter na hulle gekyk word. Hulle is baie kosbaar vir ons en ons land.”

Vriende van Landbou, waarvan die storieverteller Andries Vermeulen die ambassadeur is, doen juis dit waarvan Dreyer praat. Dit is ’n ondersteuningsnetwerk wat landbouers in Suid-Afrika bystaan.

Dié inisiatief gee verbruikers die kans om direk by landbou betrokke te raak deur geld, hulpbronne of kundigheid te skenk. Dié skenkings word gebruik om landbouers, onder meer in krisistye, by te staan.

Hiervoor is vier fondse, ’n veiligheid-, nood-, regs- en voedingsfonds, begin, met kwessies soos plaasveiligheid, grondsake, brande, droogtes en vloede wat onder meer aangespreek word.

Plaaslewe in jou bloed Dreyer het verlede jaar in Volksblad oor Vriende gelees en besluit om geld te skenk – haar eerste bydrae was sommer R 3 000. Sy is in Wepener in die Vrystaat gebore, het op ’n plaas grootgeword en was ook later met ’n landbouer in die Dewetsdorp-omgewing getroud.

38 Plaastoe! Uitgawe 28

“My belangstelling in landbou lê diep in my hart, want ek was ’n plaasdogter in Wepener-distrik,” sê sy. “As die plaaslewe in jou bloed is, kom dit nooit uit nie. Ek lees in die koerant dat ons boere swaar kry met die droogtes, brande, moorde en grondonteiening. Daarom het ek besluit my hart lê daar.”

Sy het tydens ’n besoek van Gerhard Kriel, Hoof Uitvoerende Beampte van VL, aan haar die Volksbladkoerantuitknipsels gewys wat sy hou wanneer sy iets oor landbou lees. Daar was verskeie berigte waarin VL en Vriende van Landbou genoem word.

“Toe ek sien daar is nood, toe voel ek in my hart daar is iets wat vir my sê ek moet my deeltjie bydra,” sê sy.

“Al is dit min, moet ek ook help om ons boere ’n beter bestaansreg te gee.”

“Dan vra ons ook vir maatskappye om te wys hulle ondersteun landbouers. Verskeie het dit reeds gedoen deur Vriende te word.”

Kriel meen ander moet haar voorbeeld volg. “Ons wil vir tannie Bets baie dankie sê vir haar bydraes en dat sy ons eerste Vriend was,” sê hy. “Ons daag ander uit om haar na te doen en hul harte oop te maak, al is dit om maandeliks ’n klein bydra te maak.”

Vrou net so belangrik op plaas Dreyer sê sy mis die dae op die plaas, maar kan darem by een van haar dogters, wat met ’n landbouer getroud is, kuier. Sy meen dis heerlik op die plaas, jy voel vry en asem die vars lug in. “As jy op die plaas rondstap, voel jy naby aan jou Skepper.”

Die voormalige boervrou meen ook die rol van die plaasvrou moenie misken word nie. “’n Plaasvrou is net so belangrik soos die plaasboer. Want sy moet sorg dat alles reg gaan in die huis – dat die kos op die tafel en kinders gevoed is. Én wanneer haar man moedeloos is, die lande droog staan en die oeste en beeste skraal lyk, dan is sy daar om hom te bemoedig.”

’n Toekoms vir almal in SA Dreyer verstaan waarskynlik die omstandighede waarmee landbouers te doen het beter as meeste mense. Wat is haar boodskap aan dié produsente wat daagliks sweet om kos op ons tafels te sit?

“My boodskap is: Daar is net een pad wat jy moet loop en dit is die pad met God. Hy is ons anker, Hy is ons rots, Hy is ons alles,” sê sy. “Die woord is die magtigste wapen wat ons het. As ons vashou aan die woord en as ons doen en leef soos wat die woord vir ons sê, sál daar vir ons ’n toekoms in die land wees. Vir elke boer en elke mens – wit, bruin of swart. Maak nie saak watter kleur nie.”

Bets Dreyer (regs) wys vir Gerhard Kriel, Hoof Uitvoerende Beampte van Vrystaat Landbou, haar bewys van betaling van haar eerste skenking aan Vriende van Landbou. Sy was dié inisiatief se eerste Vriend.

FOTO: JÓHANN THORMÄHLEN

Spog met Vriende-vellies!

Besef jy waar jou kos vandaan kom en wie dit moontlik maak? ’n Landbouer het hard gewerk om dit te produseer.

Is jy dankbaar teenoor hulle en wil jy hulle ondersteun?

Jy kan dit nou doen deur te spog met ’n lekker paar vellies van Veldskoen, met die Vriende van Landbou handelsmerk daarop.

Gaan na Vriende van Landbou se webtuiste, http://www.vlvriende.org/. Klik op die skakel wat sê “bestel hier”, kies ’n kleur, lyk spoggerig én maak ’n verskil.

Plaastoe! Edition 28 39

OP REIS

40 Plaastoe! Uitgawe 28

The increasing economic pressure on many South Africans, in keeping with the international economic decline, has led to an increase in self-drive holidays, particularly to farms.

With visitors acknowledging that Agritourism (tourism activities/ accommodation/camping on a working farm) offers value for money, this trend is likely to increase.

What is the difference between Agritourism and Ecotourism destinations for visitors who are driving in their own cars or a rental car? Agritourism can only take place on a working farm and Ecotourism focuses on the Ecology of a particular destination. Of course, Agritourism farms can have an Ecotourism component, for example, a nature reserve on a farm, for example, Foxenburg Estate.

Lance Smith, Chief Executive Director of Sales at Avis Budget Group SA, says that independent self-drive travelers want to do their own thing and that self-drive tours are popular in South Africa.

Self-drive

holidays

are becoming increasingly popular in South Africa

By JACQUI TAYLOR

Plaastoe! Edition 28 41

A self-drive holiday does not have to be a journey, it can be a drive from a City into the countryside, for example, a drive from Cape Town to the biggest apple production valley in the Southern Hemisphere, Elgin, which takes an hour. This is ideal for couples who have children as the drive is short and there are many childfriendly activities in the valley.

S

outh Hill Vineyards in Elgin is a perfect example of being able to offer a visitor a quiet and tranquil environment in a magnificent setting while offering accommodation, a restaurant, a wedding/function venue, an art gallery, sculpture garden, a movie theatre and their own wines from their vineyards. The family farm is more of a destination than purely an overnight visit to a farm.

My daughters also loved the Trail’s End Bike Hotel which is in the same valley that offers adventure, midweek and family breakaways. Aunique Hotel is perfect for those with a passion for adventure and adrenalin highs. With bicycles everywhere the eye can see and many foreign cyclists, this popular hotel is a one-of-akind experience.

Many visitors from overseas would like to drive into

42 Plaastoe! Uitgawe 28

rural areas to have an experiential holiday where they can meet and interact with South Africans.

Self-drive holidays are not high risk unless the visitor is driving through a ‘high-risk’ area.

This applies worldwide to all self-drive visitors.

However, one needs to be mindful that unemployment is high in South Africa and that many people in rural areas are poor, so flashing wealth around is inconsiderate and not advisable. I often travel into the beautiful farmlands of South Africa as a female visitor and I have never felt fearful or experienced an unpleasant incident.

The advice I would give to visitors is that a self-drive visitor uses GPS coordinates to find attractions and accommodation in rural areas.

Signage is sometimes an issue in some remote areas in South Africa and it can be frustrating to find what you are looking for if you do not have a GPS. Self-drive holidays include visitors who want to spend time on farms cycling, hiking, camping or exercising. The increased demand is largely due to the economic reality facing many international visitors.

There has been an increase in mountain biking and hiking holidays in South Africa from overseas visitors. The terrain is superb for both, hence the increase in cycling

events in farming areas – Cape Epic, Wine2Whales, the SabieXperience – to name a few. Hikers can experience abundant flora, fauna, birdlife and wildlife in their hikes through the countryside.

I was impressed on a recent visit to George in the Garden Route which is one of the most popular selfdrive destinations in South Africa. I drove past The Red Berry farm on my way into the town. My children noticed the signage first and they immediately embarked on a “I love strawberries” campaign. I had heard of the farm in agricultural circles as they are commercial berry growers, but when we entered this popular entertainment venue, I realized why this farm had been so successful in attracting visitors.

Apart from the farm to table shops (wood-fried pizza, handcrafted ice cream, local cheeses, local wines, craft beer and more), there were so many activities that a self-drive visitor could easily spend an entire day on the farm. Once we had quenched our hunger and thirst, the girls were off on a self-discovery adventure. The Redberry miniature train, the bumper boats, bubble balls, pony rides and more kept them busy for hours.

They begged me to stay in the holiday accommodation on the farm, but I had already made arrangements to visit a farmer outside Oudtshoorn. This experience would not have been possible without a car. Thankfully my daughters were equally gobsmacked when we stayed on Louvain, an ostrich farm situated on the road up to the Langkloof Valley.

Last year on a drive up to NAMPO in Bothaville, Free State, I enjoyed staying on several Agritourism

farms. Driving from Stellenbosch to Bothaville we took a detour and first stayed on a farm in a desolate valley between Laingsburg and the Seweweekspoort.

We then moved on to the Gariep Dam area before heading for Bothaville. During Nampo we stayed on a massive working farm with three impressive grain silos right next to our accommodation with huge agricultural machinery working the land. On the way back from Stellenbosch we took another detour and stayed over on a 12 000 hectare sheep and game farm near Murraysburg. We were served some of the best lamb we’ve ever had. What a great experience to meet local farmers and learn about their farming activities.

The accommodation and hospitality were world-class at a fraction of the price of similar accommodation and food in the cities. It is privilege to experience top class accommodation, excellent food and wonderful hospitality but also learning a lot more about our country and being aware of where our food comes from.

Self-drive holidays allow the visitor to embark on the many routes available in the countryside, whether the Midlands Meander or the Wine Routes in the different grape growing areas in South Africa.These routes are best not rushed and self-drive holidays allow visitors to take their time while enjoying new experiences.

South Africans are blessed to have an agriculturally based country that has such diverse scenery and heartfelt hospitality. Every journey by car has introduced me to new experiences, friendly people and magnificent scenery. I hope my voyages of discovery never end!

Plaastoe! Edition 28 43

GARDEN

44 Plaastoe! Uitgawe 28

Y A W

A d T o U o

C dw a e

d

R

BE

AR EB

L DA By

As long as gardeners have been cultivating crops, they have been developing various techniques in order to manipulate their crops to suit their needs.

This in part is what agriculture, horticulture, viticulture, and every other culture does â&#x20AC;&#x201C; manipulate functions and factors in nature in order to achieve an objective. One could even go so far as to call it a science.

Plaastoe! Edition 28 45

If truth be told, all life has but one objective – and that is to go forth and multiply. If a plant or tree is left alone a middling would be reached.

Without pruning the crops, it would translate into small fruits and a low yield. Pruning is just another of these manipulation techniques.

M

ost of us are aware of the most severe pruning technique, as applied to the Bonsai.

However, we don’t associate the Bonsai with pruning – we see cute little Oriental trees.

But, the Bonsai is an ultimate example of using pruning techniques in order to manipulate and force a plant to suit the whims of its master. However, we will have to leave the fascinating world of Bonsai for another time.

What are the fundamental horticultural reasons for pruning?

It’s easy enough to answer: increased crop production, manipulating the fruit-bearing or blooming season, manipulating the size and quality of the fruit or blooms, and making harvesting the crop as easy as possible.

Now let us look at how pruning helps us achieve our objectives.

When pruning, we are effectively placing a normal healthy plant under just the right amount of stress for it to feel threatened. When threatened, this plant begins to fight for its survival. It starts to put a large amount of energy into reproduction. Which is what we want, as it leads to an increase in flower production and an increase in fruit and seed production.

Rose pruning is normally done in the latter part of July, or early August.

If frost is prevalent, rose pruning is done later in August as the pruning stimulates the production of new shoots, and these are highly susceptible to frost damage.

Pruning of roses is normally done only once a year and is not at all that complicated. I tend to be quite heavy handed when it comes to rose pruning and I’ve had people wonder if my poor roses would recover from the shock of this harsh treatment.

The easiest way to explain the ideal shape for a rose is to visualise a good old red wine glass. The base of the glass representing the root stock, safely tucked away under a good mulch of about five to ten centimetres thick. All good upstanding wine glasses have a sturdy stem, and an open bowl. So too must your roses – they must have a sturdy stem, and an open bowl, allowing in as much light as possible.

Before we start, we need three main pruning tools: a good quality pair of pruning shears, a good solid pair of loppers, and a sharp pruning saw.

46 Plaastoe! Uitgawe 28

ROSE PRUNING METHOD First step, we remove any dead or diseased material, cutting back to a healthy stem. After all the dead and diseased wood is removed, we prune away all water shoots and any other unwanted material stemming from the base of the plant.

In order to keep that good red wine glass shape, we pick three or four main branches, preferably first or second year growth.

It is good to cut away the older growth – third year and older – in this way we keep our plants young and healthy. The three to four leaders we have chosen are then cut back to a healthy bud that faces outwards at between 30 to 45 centimetres above the ground. Both Floribunda and Hybrid Tea Roses can be pruned in the same manner although some people like to leave Hybrid Tea roses a little taller.

When making a pruning cut be sure to remember the following: ◆◆ Cut back as close to the bud as possible without damaging it. ◆◆ Cut back at a slant of about 30 degrees away from the bud as this allows water to drain away from the bud. ◆◆ Make a clean and decisive cut.

If we leave too much material above the bud this results in die-back to the bud, which could be a point for pest and pathogen infestation.

VERY IMPORTANT All cuts are to be made as close to the main stems as possible. This is achieved by placing the blade of the shearer or lopper against the stem, drawing the anvil to move across, and executing a close cut. It is always best to cut out older hard wood with a pruning saw.

There is a lot of debate as to whether or not to use wound sealant.

Some believe it to be imperative, others not. I would consider it to have some merit, provided you apply it to the wound immediately. Personally, I do not use a wound sealant. I rather keep my tools clean and sharp, disinfecting them with mild bleach if I suspect unhealthy pests are lurking.

After pruning it is always good practice to spray pruned roses with lime sulphate. Apply at the prescribed rates, and as soon after pruning as possible.

If left until after the shoots develop, burning will occur on the new shoots.

As I have hopefully convinced all of you to start introducing edible plants to your garden, let’s look at the basics of fruit tree pruning – peaches, apples, plums, apricots, pears and citrus.

The most common factor with all fruit trees is that we don’t want our trees to be big or tall. The taller the tree, the more difficult the harvest as a lot of the fruit will be inaccessible. It is key to always allow in a lot of light and air into the tree as this is essential for good fruit production.

The first few years of the tree’s life are dedicated to the shaping and formation of a good frame. Just like roses, the ideal shape is a red wine glass. A good solid trunk with three to five good lateral branches. Most trees display apical dominance so it would be necessary to remove the main leader (main branch), leaving the three to five good side branches to form the bowl of your wine glass.

Fruit trees bear fruit on young wood, and as trees are also pruned annually just before the sap begins to rise (late July or early August), it is not easy to destroy the tree with rigorous pruning.

FRUIT TREE PRUNING METHOD Again, we first remove any diseased or damaged wood.

Next, we remove any branches that may shade or cross

each other. We then prune back the leaders to reduce the overall height of the tree. Each branch should be pruned to resemble a herringbone – that is with all the upper and lower branches removed; only allowing the ones on the left and right of the leader to remain.

In this way we keep the centre open, allowing for maximum light and air penetration.

This method is totally acceptable for the general gardener resulting in a tidy, well-kept form that is easy to harvest, and pleasing to the eye.

Pruning techniques in orchard production could vary depending on the fruit, the plant spacing, and even the method of picking.

We will look at other varieties and cultivars as and when they are featured seasonally in future.

As a young boy I remember my father’s apricot trees, never pruned, and towering above me. They were always laden with fruit the size of golf balls. My goodness, we might have had apricots the size of tennis balls had the old man actually applied some pruning!

Plaastoe! Edition 28 47

Vir ons gaan dit oor...

Landbou

om ‘n nasie te voed.

vir die LIEFDE

van die

LAND VKB Hoofkantoor | President CR Swartstraat 31, Reitz, 9810 | Tel. 087 358 8111 | vkb@vkb.co.za VKB Landbou (Edms.) Bpk. is ‘n gemagtigde finansiëlediensteverskaffer, FDV 4813

vir die LIEFDE van die LAND | www.vkb.co.za