สสังคมโลกแบบหลสังฆราวาส? (A Post-secular world society?) ความสสาคสัญทางปรสัชญาของจจิตสสานนึ กแบบหลสังฆราวาสและสสังคมโลกแบบพหหุ วฒสั นธรรม (On the philosophical significance of post-secular consciousness and the multicultural world society) บทสสัมภาษณณ์ของเยอรณ์ เกกน ฮาเบอรณ์ มาส (Jürgen Habermas)1 โดย เอดสัวโด เมนเดดียตา (Eduardo Mendieta)2 แปลโดย พจิพฒสั นณ์ พสหุ ธารชาตจิ EM: มากกววายดีสยี่ จิ บปดี ทดียี่ผาว นมา คหุณไดกทาส งานเกดียี่ยวกสับปสั ญหาของศาสนาจากมหุมมองตวางๆทสัทงดกานปรสัชญา การเมมือง สสังคมวจิทยา ศดีลธรรม และการรสับรรก การบรรยายของคหุณทดียี่มหาวจิทยาลสัยเยล (Yale) เมมืยี่อปดี ค.ศ. 2008 คหุณไดกเขกาไป เกดียี่ยวขกองกสับความทกาทายของความคนึกคสักและการฟมืท นฟรของศาสนาในสสังคมโลก ในแงวของความจสาเปป็ นทดียี่จะตกองคจิด ทบทวนตวอความเชมืยี่อมโยงระหววางทฤษฎดีทางสสังคม (Social theory) กสับทฤษฎดีของกระบวนการฆราวาสภจิวฒสั นณ์ (secularization) ในการบรรยายเหลวานดีท คหุณแนะนสาววาเราจสาเปป็ นตกองแยกทฤษฎดีการทสาใหกเกจิดความทสันสมสัย (Modernization) ออกจากทฤษฎดีฆราวาสภจิวฒสั นณ์ มสันใชวหรมื อไมวทดียี่ สจิยี่ งนดีท หมายความววา คหุณกสาลสังเอาตสัวออกหว างจากแนว โนกมทดียี่สาส คสัญในทฤษฎดีสสังคมของตะวสันตกซนึยี่ งเรจิยี่ มตกนจากพาเรโต (Pareto)3 ตวอมาทดียี่เดอไคมณ์ (Durkheim)4 และมาถนึงจหุด ทดียี่ไกลทดียี่สหุดของพวกเขาในเวเบอรณ์ (Weber)5 และคหุณกป็ยงสั ยอมรสับววาทฤษฎดีฆราวาสภจิวฒสั นณ์นท ดี มดียโหุ รปเปป็ นศรนยณ์กลาง (Eurocentrism) อยวางชสัดเจน? JH: เราไมวควรโยนทารกกสับนสทาทดียี่ใชกอาบทารกออกจากอวางอาบนสทาพรกอมกสัน การถกเถดียงตวอขกอเสนอทางสสังคมวจิทยา ของ 'กระบวนการฆราวาสภจิวฒสั นณ์ (secularization)' ไดกนาส ไปสรว การแกกไขในทหุกแงวมหุมตวอเนมืท อหาทดียี่เปป็ นการคาดคะเน ของมสัน ในอดีกดกานหนนึยี่งระบบของศาสนามดีความแตกตวางมากขนึทนและมดีการจสากสัดตสัวเองอยรทว ดียี่การดรแลจจิตวจิญญาณ นสันยี่ คมือมสันไดกสรญเสดี ยหนกาทดียี่อมืยี่น ๆของมสันไป ในอดีกทางหนนึยี่ งมสันกป็ไมวมดีความเชมืยี่อมโยงกสันในระดสับโลกระหววางการทสาใหก สสังคมเกจิดความทสันสมสัยกสับการสรญเสดี ยความสสาคสัญของศาสนาทดียี่เพจิยี่มมากขนึทน มสันดรเปป็ นความเชมืยี่อมโยงทดียี่อาจไกลกชจิดกสัน มาก จนอาจทสาใหกเราเชมืยี่อในเรมืยี่ องการหายไปของศาสนา ในการถกเถดียงทดียี่ยงสั คงไมวยตหุ จิววาสหรสัฐอเมรจิ กาทดียี่ยงสั มดีคนจสานวน มากทดียี่นบสั ถมือศาสนาอยรว กสับยหุโรปตะวสันตกทดียี่สววนใหญวถรกทสาใหกเปป็ นฆราวาสแลกวนสัทน กรณดี ใดทดียี่ถมือววาเปป็ นขกอยกเวกนตวอ แนวโนกมของการพสัฒนาแบบทสัวยี่ ไป โฮเซว คาซาโนววา (José Casanova) ไดกพฒสั นาสมมตจิฐานใหมวทดียี่นวาสนใจ ในกรณดี ตวาง ๆ ทดียี่เกจิดขนึทนทสัวยี่ โลก ววาเราตกองใหกความสสาคสัญกสับความคนึกคสักทดียี่มดีอยวางตวอเนมืยี่ องของศาสนาในโลก ในสจิยี่ งทดียี่คหุณพรดตวอผลทดียี่จะเกจิดขนึทนตามมา ผมคจิดววาโครงการของกลหุวมชามรเอล ไอเซนสตสัดทณ์ (Shmuel Eisenstadt) และ งานวจิจยสั เชจิงเปรดี ยบเทดียบของพวกเขาเกดียี่ยวกสับอารยธรรมตวางๆ ไดกใหกความรร กและนวาจะประสบความสสาเรป็ จ ในสสังคม โลกทดียี่เกจิดขนึทนใหมวและเกดียี่ยวกสับโครงสรกางพมืทนฐานทางสสังคม ซนึยี่ งปสั จจหุบนสั ทดียี่มดีความเหมมือนกสับในอดดีตตรงทดียี่มดีเพดียงสสังคม 1 2
3 4 5
บทความนดีไดก สนพ. Illumination Editions ไดกรสับลจิขสจิ ทธจิธิ์จาก Suhrkamp Verlag เรดี ยบรกอยแลกว เปป็ นศาสตราจารยณ์ทางปรสัชญา ทดียี่มหาวจิทยาลสัยสโตนนดียี่ บรร ค (Stony Brook University) เขายสังเปป็ นบรรณาธจิการใหกกบสั หนสังสมื อภาษา อสังกฤษสองเลวมทดียี่รวบรวมบทความทดียี่ฮาเบอรณ์มาสเขดียนเกดียี่ยวกสับศาสนา คมือ "ศาสนาและเหตตุผล: บทความเกกกี่ยวกกับเหตตุผล พระเจจ้ า และความทกันสมกัย (Religion and Rationality: Essays on Reason, God, and Modernity, 2002)" และ "สสานกักแฟรงคค์ เฟฟิ รค์ ตตต่ อเรรกี่ อง ศาสนา (The Frankfurt School on Religion, 2004)" Vilfredo Pareto (1848-1923) เปป็ นนสักเศรษฐศาสตรณ์และนสักสสังคมวจิทยาชาวอจิตาลดี ÉmileDurkheim (1858-1917) เปป็ นนสักสสังคมวจิทยาชาวฝรสัยี่งเศส Max Weber (1864-1920) เปป็ นนสักเศรษฐศาสตรณ์และนสักสสังคมวจิทยาชาวเยอรมสัน 1