Regeling Appropriation Art

individueel

VOOR BEELDEND KUNSTENAARS, ARCHITECTEN, KUNSTFOTOGRAFEN, INDUSTRIEEL ONTWERPERS EN ANDERE BEELDMAKERS DIE AUTONOOM WERKEN ----------------------------------------------------------

Pictoright onderzoekt regeling Appropriation Art

Wie ongevraagd een ontwerp of beeld van een ander gebruikt in zijn kunst, kan door de rechter worden teruggefloten. Appropriation Art is al eeuwenoud, maar leidt nog regelmatig tot geschillen en rechtszaken. Pictoright onderzoekt of het mogelijk is een regeling te ontwerpen waarin zowel makers als gebruikers zich kunnen vinden.

Picasso deed het al aan het begin van de 20e eeuw, Andy Warhol werd er in de jaren 60 beroemd mee en Jeff Koons doet het nog steeds: het verwerken van bestaande objecten of afbeeldingen in nieuwe kunstwerken. Denk aan de popart van Warhol, die foto’s van Marilyn Monroe of Campbell soepblikken overnam in zijn schilderijen.

Naar de rechter

Over Appropriation Art is vaak veel te doen. Want ook al zijn de gebruikte objecten en beelden auteursrechtelijk beschermd, er wordt meer dan eens geen toestemming gevraagd voor het gebruik. Appropriation Art heeft de afgelopen decennia dan ook vaak geleid tot rechtszaken tussen de originele maker aan de ene kant en de kunstenaar die er iets nieuws mee maakte aan de andere kant.

Politiek en porselein

Zo verloor de Belgische schilder Luc Tuymans in 2015 een zaak die de fotografe Katrijn van Giel tegen hem had aangespannen. Haar in de krant gepubliceerde foto van de Belgische politicus JeanMarie Dedecker was ongevraagd door Tuymans gebruikt voor zijn schilderij ‘A Belgian Politician’. De Antwerpse rechtbank stelde de fotografe in het gelijk en verbood Tuymans het schilderij nog te reproduceren of tentoon te stellen, op straffe van een dwangsom van 500.000 euro.

Heel recent lag in Frankrijk het werk van Jeff Koons onder vuur. Ook hij verloor. Koons had in de jaren 80 een foto op een ansichtkaart van de Franse fotograaf JeanFrançois Bauret gebruikt voor een porseleinen beeld, getiteld ‘Naked’. Dat leverde hem een veroordeling en een fikse geldboete op. Koons is overigens wel vaker betrokken bij rechtszaken over Appropriation Art. Zo werd zijn werk ‘String of Puppies’ in 1992 in strijd bevonden met het auteursrecht van fotograaf Art Rodgers.

Kunstzinnige begrenzing

Ook Pictoright heeft regelmatig te maken met Appropriation Art, en wel van twee kanten. Zowel de kunstenaar die werk van een ander wil gebruiken als de maker wiens werk wordt gebruikt melden zich regelmatig met vragen over de toelaatbaarheid van dit gebruik. Hoewel de auteurswet zich in principe verzet tegen gebruik van andermans werk in Appropriation Art, vindt het merendeel van de kunstenaars dit niet te rijmen met de kunstpraktijk. Dit werd onlangs nog eens bevestigd op de Stampabijeenkomst van 3 maart; men vindt dat de kunst hierdoor onnodig wordt begrensd. Ook vanuit de juridische hoek is recent – naar aanleiding van de Luc Tuymans zaak – een oproep gedaan aan de kunstgemeenschap zich uit te spreken over Appropriation Art.

Boven de foto van Katrijn van Giel, onder het schilderij van Tuymans. De foto van Jean-François Bauret (1975), met daarnaast het porseleinen kunstwerk Naked (1988) van Jeff Koons

Meer lezen? Zie ‘de zaak Tuymans een deontologische kwestie’ van prof. mr. Bernt Hugenholtz op IEforum.nl.

individueel

VOOR BEELDEND KUNSTENAARS, ARCHITECTEN, KUNSTFOTOGRAFEN, INDUSTRIEEL ONTWERPERS EN ANDERE BEELDMAKERS DIE AUTONOOM WERKEN ----------------------------------------------------------

Fountain, 1977 Marcel Duchamp signeerde een bestaand urinoir en presenteerde het als een kunstwerk. © Marcel Duchamp

Gezamenlijk standpunt

Voor Pictoright was dit aanleiding om eens te bezien in hoeverre het mogelijk is om in Nederland op dit punt tot een beleid te komen waar alle partijen zich in kunnen vinden. In de VS is dat gelukt. Hier heeft de College Arts Association een richtlijn voor het gebruik van andermans werk in kunst opgesteld. Pictoright stelt de komende tijd een werkgroep samen waarin kunstenaars, andere beeldmakers (bijvoorbeeld fotografen) en juristen vertegenwoordigd zijn. Zij zullen samen onderzoeken of het mogelijk is om tot een gezamenlijk standpunt te komen dat tegemoetkomt aan de verschillende wensen en belangen.

Wordt vervolgd!

Mick Jagger, 1975 Appropriaton Art van Andy Warhol © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts Inc.