Automatyka 7-8/2022

TEMAT NUMERU Energia odnawialna CENA 15,00 ZŁ (W TYM 8 % VAT)

ROZMOWA 24

SPRZĘT I APARATURA 44

WYDARZENIA 64

Artur Wdowiak, Despol Techniki Montażowe

Przegląd silników

35. edycja targów Energetab już w przyszłym miesiącu

AUTOMATYKA ISSN 2392-1056

INDEKS 403024

AUTOMATYKAONLINE.PL

7-8/2022

P L A N W Y D AW N I C Z Y 2 0 2 2 WYDANIE

TEMAT NUMERU

ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY

1-2/2022

Bezpieczny przemysł

Sygnalizacja w przemyśle

3/2022

Zautomatyzowana produkcja

Systemy wizyjne i RFID

4/2022

Pomiary przemysłowe (ciśnienia, poziomu, przepływu itd.)

Komputery w przemyśle

5/2022

Druk 3D

Komunikacja bezprzewodowa

6/2022

Transformacja cyfrowa przemysłu

Roboty przemysłowe. Wyposażenie stanowisk zrobotyzowanych. Chwytaki

7-8/2022

Energia odnawialna

Silniki i napędy

9/2022

Aparatura kontrolno-pomiarowa

Kable i przewody. Systemy prowadzenia kabli i przewodów

10/2022

Sieci przemysłowe

Czujniki optyczne i zbliżeniowe

11/2022

Panele operatorskie

Osprzęt sieciowy i komunikacyjny

12/2022

Termowizja i jej zastosowanie

Sterowniki programowalne

OD REDAKCJI

Szanowni Państwo, lato w pełni – na przemian rekordowe upały oraz zimne deszczowe dni.

Bez względu na pogodę pracujemy nad bieżącym numerem. Liczni fachowcy zalecają, by mieszkania i biura potraktować jak termos, nie wpuszczając do nich coraz bardziej nagrzanego powietrza. Mimo to siedzę przy otwartym szeroko oknie i cieszę się zapachem skoszonych traw. A upał? Przypomina mi wakacje sprzed kilku lat.

Wróćmy do pracy. Za nami pierwsze targi i konferencje zorganizowane w trybie stacjonarnym. A kolejne odbędą się już we wrześniu i październiku – czasopismo promowane będzie m.in. podczas targów ENERGETAB, TAROPAK, EXPOWELDING, SYMASS & MAINTENANCE, WARSAW INDUSTRY WEEK, ENERGETICS oraz innych spotkań branżowych i szkoleń organizowanych przez firmy z nami współpracujące.

Regularnie zachęcamy Państwa do zapoznania się z naszymi stałymi formatami. Obydwa artykuły redakcyjne – Temat numeru oraz Przegląd sprzętu i aparatury – podejmują aktualną tematykę. Udziela się nam niepokój związany z efektami zmiany klimatu, globalnym ociepleniem. Na szczególną uwagę zasługuje artykuł poświęcony energii odnawialnej. Obecnie kluczowy jest ogłoszony przez Unię Europejską pakiet przepisów chroniących klimat „Fit for 55”. Prezentujemy bogaty materiał przybliżający tę problematykę.

W kolejnym artykule przedstawiamy przegląd silników elektrycznych.

Polecamy najnowszy wywiad, tym razem na temat techniki montażowej.

O optymalnym projektowaniu stanowisk montażu i wyzwaniach z tym związanych, rosnącej potrzebie digitalizacji linii montażowych, a także perspektywach rozwoju robotyzacji i ewolucji rynkowej firmy rozmawiamy z Arturem Wdowiakiem, dyrektorem handlowym spółki Despol Techniki Montażowe.

Stałym Czytelnikom działu Prawo i normy polecamy artykuł o problemach prawnych wdrażania innowacji w biznesie, jak ideę przekuć w sukces.

Gorąco zapraszam do lektury!

4

AUTOMATYKA

SPIS TREŚCI REDAKTOR NACZELNA Małgorzata Kaliczyńska tel. 22 874 01 46 malgorzata.kaliczynska@piap.lukasiewicz.gov.pl REDAKCJA MERYTORYCZNA Małgorzata Kaliczyńska REDAKCJA TEMATYCZNA Sylwia Batorska WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA Marcin Bieńkowski, Jolanta Górska-Szkaradek, Agnieszka Staniszewska, Damian Żabicki SEKRETARZ REDAKCJI Urszula Chojnacka tel. 22 874 01 85 urszula.chojnacka@piap.lukasiewicz.gov.pl MARKETING I REKLAMA Jolanta Górska-Szkaradek – menedżer tel. 22 874 01 91 jolanta.gorska-szkaradek@piap.lukasiewicz.gov.pl

Z BRANŻY

8

PRODUKTY

16

ROZMOWA 24

Automatyzacja przez pryzmat inwestycji Rozmowa z Arturem Wdowiakiem, dyrektorem handlowym spółki Despol Techniki Montażowe

TEMAT NUMERU Energia odnawialna – technologie, systemy i rozwiązania 28 Hybrydyzacja – kluczowy puzzel w energetycznej układance

40

Bezpieczniki firmy SIBA w systemach fotowoltaicznych

42

Sylwia Batorska tel. 22 874 00 60 sylwia.batorska@piap.lukasiewicz.gov.pl PRENUMERATA I KOLPORTAŻ Ewa Markowska tel. 22 874 03 71 ewa.markowska@piap.lukasiewicz.gov.pl SKŁAD I REDAKCJA TECHNICZNA Ewa Markowska KOREKTA Ewa Markowska DRUK Zakłady Graficzne „Taurus” Roszkowscy Sp. z o.o.

Nakład: 4000 egzemplarzy REDAKCJA Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa tel. 22 874 01 46, fax 22 874 02 20 automatyka@piap.lukasiewicz.gov.pl www.AutomatykaOnline.pl WYDAWCA Sieć Badawcza Łukasiewicz – Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa Szczegółowe warunki prenumeraty wraz z cennikiem dostępne są na stronie automatykaonline.pl/prenumerata.

24

AUTOMATYZACJA PRZEZ PRYZMAT INWESTYCJI O ewolucji rynkowej firmy, optymalnym projektowaniu stanowisk montażu i wyzwaniach z tym związanych, rosnącej potrzebie digitalizacji linii montażowych, a także perspektywach rozwoju robotyzacji mówi Artur Wdowiak, dyrektor handlowy spółki Despol Techniki Montażowe.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i modyfikacji nadesłanych materiałów oraz nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i materiałów

6

promocyjnych.

AUTOMATYKA

SPIS TREŚCI

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Przegląd silników

44

DriveRadar SEW-Eurodrive dla przekładni przemysłowych

50

Warto wiedzieć już dziś, co stanie się jutro

Napędy i silniki dla przemysłu spożywczego i produkcji napojów 53 Nowa seria silników przeciwwybuchowych ognioszczelnych w klasie sprawności IE3

54

Silniki Lenze Smart Motor stosowane w aplikacjach do przemieszczania materiałów

56

Innowacyjne produkty w napędowym portfolio NORD

58

PRAWO I NORMY Od idei do sukcesu przez pryzmat przepisów prawa 60

28

ENERGIA ODNAWIALNA – TECHNOLOGIE, SYSTEMY I ROZWIĄZANIA Rok temu, 14 lipca 2021 r., Unia Europejska ogłosiła pakiet klimatyczny „Fit for 55”, czyli zestaw nowych przepisów dotyczących ochrony klimatu. Nazwa ta odnosi się do 55 % redukcji emisji gazów cieplarnianych w 2030 r. względem 1990 r. Cel neutralności klimatycznej ma być osiągnięty już w 2050 r. Chcąc nie chcąc, wszystkie kraje Unii Europejskiej muszą w coraz większym stopniu do produkcji energii elektrycznej stosować odnawialne źródła, w tym wiatr, energię wody czy słońca. Przyjrzyjmy się technologiom, które stoją za odnawialnymi źródłami energii, czyli tzw. OZE.

WYDARZENIA 75 lat historii firmy Faulhaber

63

35. edycja targów Energetab już w przyszłym miesiącu 64 Automatyka siłą napędową przemysłu

66

Monachijskie targi automatica 2022

BIBLIOTEKA

68

WSPÓŁPRACA

69

LUDZIE Krzysztof Reczko, właściciel firmy GT Automation 7-8/2022

70

44

PRZEGLĄD SILNIKÓW Napędy używane w systemach automatyki umożliwiają korzystanie z ruchomych elementów.

Głównym komponentem składowym napędów elektrycznych są silniki, dzięki którym energia elektryczna jest zamieniana na energię mechaniczną.

W formie przeglądu przedstawiono charakterystykę rynku silników elektrycznych.

7

Z BRANŻY

PROJEKT HORYZONT EUROPA I BADANIA B+R W CENTRUM UWAGI NA INNOVATORIUM ŁUKASIEWICZA 7 " " < 7L' . ! , .

I , 3 4 N $ !

B , . ! ! < + + ! ! . . , ! 3 O? F 4 , =>@@ 4 ! . O >@>> & ( A P D + ! + + . . + ! + , , ! ! . ! -

+ / &$ 1 7 Q6N0 6 ! 9 %8&K &Q& 1 8 + Q " ! < ! ( A P + ( + ! + ! + + . 3 ! / N $ ! 9 . =R ! < 4 J + + + . ! ! + / : ! S * N " $ +; + : ! $J ' $(8 N + ()$ *;

DASSAULT SYSTÈMES PODSUMOWUJE HANNOVER MESSE Tematami przewodnimi tegorocznych targów Hannover Messe

! " # $%&$'($)*$ ! + ! " ! ! , , & . / + , 0 " + 1 " $2! & , ! 3 ! ! 4 ! " 4 + ! , + ! ! ! " ! ! 5 6 7 ! & 8 + 9 51 & ! . ! 4 / 5

0 : 43 ; , ! ! ! & ! ! ! ! ! . . ! ! " # $%&$'($)*$ & " ! . ! . + ! , ! ! ! . < 9 , ! 3 ! + !

4 , ! => +

FIRMA IGUS NAGRODZIŁA NAJLEPSZE INNOWACJE Z ZASTOSOWANIEM SYSTEMÓW ZASILANIA 9 ! ?@ starcza nowoczesne pro + ! , ! . , + * / ! .

A B ! + , + , C! D A ! / & ) ! , ! . ! , + , . ! ! ! . -

8

! < !

A / / $%&8 ! ! E !

7 , A ! . / DC('$% & . & D * , , ! . 4 , *FC=GF8 .

I ! ! . A , , , 4 F , / 1 D . < + J . ! 7 " G 8K7#>@ / ) 7 " G , + , ! +

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

MITSUBISHI ELECTRIC OTWORZY W INDIACH NOWĄ FABRYKĘ PRODUKTÓW AUTOMATYKI PRZEMYSŁOWEJ 9 # = B 0 + $ + " ( + ! ,3 43 >@># F . ! 3 " ! ! ! . " ! + =? U@@ V U@ @@@ V ! & 0 + + & 3 4 ! 0 + $ ! 3 ! ! ! & . ! 0 ( ! , ( ' . ! W X + + ! " +

) ! ! , , , . 4 ! . . F . . + ! . 4 K$ ! : 6 ; 43 0 + $ , < ! ( + ! . . ! O@ %% ! . ! >@=> / , , . , , ! , 4 ! ! " #

PRODUKCJA W TRYBIE HYBRYDOWYM 8 / ! ! D + + + .3 =@ / ! 3 + , ! 3 + , ! . I ' A 1 . 43 , ! :OR X; + ! !

4 I :## X; " (8 ! + " " -

! ! ! ! + D , W? X (8 ! .

4 ! ! + + + ! ! 1 3 O> X ! + (8 WW X + ! ! , + =>B=W . 3 + . ! , , ! + + D (8 ! ! ! . ! + . , ! < :#? X; ! + ! . :#@ X; + :>W X; %& R E K L A M A

ZMIANY W MASTERID 0 ( + ' ( ! ! ! 4 I / / ! . " + , < / . ! 9! ! + + " , . , , . 4 4 , ! ' ( ' ( " 0 ( $ ' ( 0 ( ' ( $

7-8/2022

9

Z BRANŻY

PLATFORMA PRZEMYSŁU PRZYSZŁOŚCI URUCHAMIA SZKOŁĘ LIDERA 4.0 I , U @ B ! ! & " . & & 4 4 + ! + 0Y& * ! ! + ! . ! ! " " / , < , + 43 !

Q ! < >@>> ! & + " Q D & ' 9 , W@ .3 ! + + 4 ! " , ! / -

" " ! , + + & U @ < ! " A Q !

1 01 B , ! ! ! " ! , ! ! + ! . + 4 " 9 ! < " ! . < D . " ! ! A ! & ' & & (

WYSTARTOWAŁA 23. EDYCJA KONKURSU DELOITTE TECHNOLOGY FAST 50 CENTRAL EUROPE $ ! Y , 3 . ># $ 8 + ?@ ' , + . / + B + ! , + ! B ! + , .3 + & + + ! ! / + ! , ! ! ) ! < . #= ! >@>> . ! !

B ' ?@ ! " , 4 + + * ! ! 4 -

! + ! + Z ! D ! . ! , , ! , + / *$$ B 7 + & 1 ( K & 8 + ?@ *$ 8 + ?@ * $ ! , . / + ! ! ! ! + + D . , ! + >@=WB>@>=

ZAWODY ROBOTYCZNE EUROPEAN ROVER CHALLENGE JUŻ WE WRZEŚNIU D + OB== 4 >@>> Q + . , . . $ ! ' A *+ ) . < 4 =R ! & D4 + , . 16N ! Q Q1 ' (( Q)' ' A 8 N C@R> & + D (0&JK (0&JK (( & + Y . & ! . , ) 8 D + 7 N !

D ! ! + , ! ! + " +[ , 10

!

4 ! , , . K ' A & + Y .

F < , + 4 D ! $'* >@>> ! ! ! 4 * & ! ! + + + . + + + F # ) * + *

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

LOGISTYKA STAWIA NA AUTOMATYZACJĘ D & ! . 8 + K 0 8 ! 0 3 + + + + , + ! , , D " . D + & .3 ! + ! ! #@ ! ! , + , + R@@ + B + ! 3 ! < , " . ' " ! , , ! " , + , ) -&

IGUS ZAPRASZA NA SZKOLENIA

! / , < " C D + + ! ! #= ! >@>> == @@ . . \ ] 2 B / 4 ^ >W 4 >@>> == @@ \I 3_ 4 . ! ^ " , . . / + + C ! , + 3 ! ) ! ! + < + >@>> Z3

R E K L A M A

// KONFERENCJE TECHNICZNE

2022 UTRZYMANIE RUCHU

www.KonferencjeTechniczne.pl 7-8/2022

ENERGIA

INTRALOGISTYKA

11

Z BRANŻY

WIZJONERSKIE PODEJŚCIE ROCKWELL AUTOMATION ' 1 ! D 6 0 S , ! :0$ ; D 8 & * ! . ! , ! & 2 B K ! " . 0 " & " D ! 6 0 S >@>> 4 , . " ! / B * . " 6 0 S >@>> B 7 + !+ ! ' 1 ! , 4 ! " 4 + ! / . 6 ! , / . 9

" ! ! . , !

, " D , 4 , ! , " . / ' 1 , . , & 2 8 & * " ! S0 ! < + ! , 4 , . 0

KOLEJNE WYRÓŻNIENIE DLA GRUPY RENEX 6 ! ' 2 ) . 0 D Q C& Q 6 ! ) przyznana za opracowanie w ramach dzia 4 * 8 + C ' 2 , '$$*9 D , ! ! , ! ! 9 4 ! ! . ! ! " 1 ! ! , ! ! + ! 4 4 ! ! . -

B 8 + + & ! . . , C! 8 4 , 43 ! ##

! / B $ ! Y CD + B , , , . , , ! 43 B , 0 C8 ! 3 & 8 ! 3 4 6 ! ' 2 8 ! + '$$*9 D >@>@ 6 8 & . /

ETISOFT Z BRĄZOWYM MEDALEM ECOVADIS $ ` ! $ 5 B , . , , , . , < ! ! . ! ! 4 1 < . + " , $ " < 4 + ! + < + 9 ! $ 5 ! 4 ! ! 4 < ! , $ ` B I / 4 ! ! , , "

12

! , 4 0 , + . , . 4 , ! 4 , , ! , . , 43 ! , B ! 4 0 + 0 ! $ ` $ 5 , . " . / ! + ! ! . 9 < ! ! . =@ F 9)F 6 * ! . 0 . 9 & . ( 9 >R@@@ D ! ! " $ 5 ! , ! . B , + ! * ' , # '

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

SIEĆ ZARZĄDZANIA KRYZYSAMI CYFROWYMI W SKALI EUROPEJSKIEJ & $JC* *K9) B ! 3 , " 3 . ! < + + D ! F ! )( > , ! , & ' $ ! Q + & , ! < 4 " , + + ! " " )( > ,! . )( ! ! -

+ < ! < J$ * + ! < + + 4 + + $JC* *K9) D 4 ! < >? 8 . . . & F ! " ! & >> X + + / ! .

U X ! < " & !

4 D *7 ( + 4 ! < B ! & ' & & (

TRENDY W ENERGETYCE – KONFERENCJA FIRMY ENDRESS+HAUSER $ LN Q " . $ , . ! , ! + ! & ! , " *9b , + < ! C! ! ! , , , 4 < , , & " ! ! , , " , & + ! ! ! ! + / " , + ! , ! & " ! , + ! -

: , + ; (K ! + : ! ; J + ! ! . 3 , . + + ! , ! $ LN !

4 ! ! + & F & & # 12

TRANSFORMACJA CYFROWA W RÓŻNYCH SCENARIUSZACH – KONFERENCJA MASTERS & ROBOTS >= >> 4 >@>> D . . " 0 E ' \D+ "f^ !

J A . , 3 ! ! 43 + ! ! & , , 1( + A + D # D , ! & , ! ! + !

4 ! 3 .

0 E ' ! ! + + " jC C 7-8/2022

J + , [ 4 + 4 + + 7. , ,3 SE1 ! ! < , + " 43 !

Q " 0 E ' + < ! 4 . + " " , + $ ! Y CD + 7 ! ! ! + , Z ! " ! 7 3 + ! [GG +G 3. !

13

Z BRANŻY

IGUS ZWIĘKSZA EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNĄ ! , , ! ! . *9b ! ,

=? X < >@>> ! . , [ / . , , () ( 9 ?@@@=[>@=W D 43 , , / / / ! 0 . , 9 . ) , :( 9; 6 ( 9 ?@@@= ! / ! ! + 4 ! ! I

, 4 ( 9 =U@@= / ! / >@>@ 9 ! 4 + < ! , ! ! ! " 4 4 B .

4 / + Z 3 4 B 7 6 N >@>? + , ,3 ! , 43 , : O? X; D / . ! . ! + . 4 + + ] !

CYFROWY MAGAZYN – TRWAJĄ TESTY W PROJEKCIE DOFINANSOWANYM PRZEZ NCBR ( / & ( & ! , + , 3 . B . , ! ! 3 ! , & ! , D + ( # / )*7' ! ! / K&& , , & ! & ( & ! . ! ! . !, & + & < & + D B ) 4 + ! ! ! , ! 4 F 4 . ! ,3 -

B I * Q !

D0 / & ( & & D + ( ! ! .3 ! D ! ! ! ! 4 D( D & ( & ! . B " Z Q !

0K ! ! . < ! 3 ! , . ! ! , B ! + K&& 9 ! < ! , ! ! , >@># & $ &

TRZY DEKADY PROALPHA 6 ! ! 1 !+ 4 . #@C 4 D =OO> + ) + ! / D $ ( " ! , 6 ! ! 1K&N1 B Q / ! , . ! , ! >@@@ & ! 4 ! + ! ! ! 1K&N1 >@@# ! , ! . , I ! . ! ! C j 1K&N1 7 16 . Q ! ! , 1K&N1 7 16 ! 1K&N1 ` 16 >@=? Q ! . " ! , . ! 1K&N1 7 & -

14

, ! 1K&N1 7

D + + ! ! . ! 1K&N1 . + , + ! . . $'& 1& 0 ` ) / B ! 0 ` B . B 0 + , ! 1K&N1 D $ ( " ) 0 )"

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

KUKA URUCHOMIŁA SKLEP INTERNETOWY

TARGI INNOFORM ZAPRASZAJĄ WE WRZEŚNIU D + >kB>O 4 >@>> 7 . . ! , 0 . + 8 Q ! + & ) . C& ( " 8 ! , . " ! . C! & 8 , ! . , , , + , / , + . ! + + ! + 9" . , ! , ! " ! , , ! .

-

' ! C QJQ1 0 ! 9" ! ! .4 + ! ! Q 3 ! !

QJQ1 A * 3 .! " QJQ1 %! 9 ! ! " Z3 . C ! , " 9! * ( " :9*(; 3 ! QJQ1 0 ! ! 4 < / , ! ! " 4 0

R E K L A M A

7-8/2022

15

PRODUKTY

MOXI POMAGA PERSONELOWI MEDYCZNEMU Amerykańska firma Diligent została założona w 2017 r. w celu wdrożenia robota medycznego o nazwie Moxi. Po czterech latach firma wprowadziła pierwsze roboty Moxi do szpitala Cedars Sinai w Los Angeles. W ciągu pierwszych sześciu tygodni zaoszczędziły pielęgniarkom ponad 400 km chodzenia. Pielęgniarki używają Moxi do wystawiania recept, dostarczania próbek laboratoryjnych, a nawet przynoszenia pacjentom zakupów ze sklepu. Robot zaoszczędza personelowi

medycznemu wiele godzin pracy. Można go wdrożyć w ciągu zaledwie kilku tygodni. Ładuje się automatycznie i porusza się w windach, drzwiach antywłamaniowych czy automatycznych. Działa całą dobę. Pielęgniarki wysyłają polecenia SMS lub dzwonią do Moxi z telefonu wydanego przez szpital. Robot odpowie w ciągu pięciu minut, podając aktualizację statusu i szacowany czas przybycia.

Chociaż Moxi został wrożony, by zwiększyć wydajność szpitali, ma również na celu poprawę morali. Wykorzystuje sztuczną inteligencję, technologię uczenia maszynowego i socjotechnikę do interakcji z ludźmi. Macha, gdy widzi kogoś nowego, a nawet pozuje do selfie.

MASTERY IO-LINK Innowacyjne IO-Link Master firmy ifm umożliwiają proste i szybkie połączenie czujników IO-Link w aplikacjach automatyki przemysłowej. Są produkowane w opatentowanym dwustopniowym procesie formowania wtryskowego, który gwarantuje wytrzymałość i niezawodność. W pełni hermetyczna obudowa z poliamidu zapobiega wyciekom i umożliwia stosowanie w bardzo trudnych warunkach przemysłowych.

Rozproszone moduły master IO-Link służą jako bramka między inteligentnymi czujnikami IO-Link a siecią przemysłową. Ważne informacje z inteligentnych czujników mogą być przesyłane równolegle do świata IT. Oprócz masterów IO-Link do automatyki i IT dostępna jest również wersja dla przemysłu spożywczego o wysokiej szczelności (IP67 lub IP69K).

Nowy IO-Link Master firmy ifm jest dostępny w dwóch rodzinach produktów: Standard Line i Power Line. Seria Standard Line jest dostępna w obudowach IP67 i IP69K, a do jej największych zalet można zaliczyć zintegrowany switch sieciowy pozwalający na szeregowe łączenie urządzeń oraz standardowy port zasilania M12, wersję z czterema i ośmioma portami do 3,6 A. Mastery Power Line mają konwencjonalne, kompaktowe złącza M12 z kodowaniem T, które umożliwiają zasilanie szeregowe masterów i obciążenie prądem do 12 A. Mastery IO-Link firmy ifm stanowią ważny składnik rozwiązań Industry 4.0. Zapewniają jednoczesne przesyłanie danych do sterownika PLC i systemów klasy ERP. Master IO-Link dostarcza dane z czujników wszędzie tam, gdzie są potrzebne. '

NORD DRIVESYSTEMS ROZSZERZA KONCEPCJĘ LOGIDRIVE Dzięki nowej rodzinie produktów LogiDrive NORD Drivesystems oferuje szerokie portfolio dopasowanych rozwiązań napędowych. Systemy LogiDrive mają konstrukcję modułową, dzięki czemu wszystkie elementy techniki napędowej mogą być indywidualnie serwisowane. Minimalizuje to koszty konserwacji i napraw. Wszystkie połączenia są wykonywane za pomocą prostych wtyków, a zintegrowane przełączniki serwisowe i ręczne przełączniki sterujące zapewniają wyjątkową łatwą obsługę.

Nowe rozwiązanie to LogiDrive dla poczty, centrów dystrybucji paczek i lotniska. W wersji podstawowej zawiera silnik asynchroniczny IE3, dwustopniową przekładnię stożkową i przetwornicę częstotliwości NORDAC FLEX. W zaawansowanej opcji do dyspozycji jest silnik synchroniczny IE5+ i dwustopniowa przekładnia walcowo-stożkowa lub DuoDrive plus przetwornica częstotliwości NORDAC LINK zainstalowana blisko silnika.

16

Drugie z rozwiązań to LogiDrive dla magazynów. W wersji podstawowej kombinacje silnik–przetwornica składają się z silnika asynchronicznego IE3 (87 Hz) i przetwornicy częstotliwości NORDAC ON. W opcji zaawansowanej ma silnik synchroniczny IE5+ (wentylowany lub niewentylowany), dwustopniowa przekładnia stożkowa i przetwornica częstotliwości NORDAC ON+ ze zintegrowanym wieloprotokołowym interfejsem Ethernet i przekładnią ślimakową.

56. 7

AUTOMATYKA

PRODUKTY

ZINTEGROWANE MOTOREDUKTORY

SPRZĘGŁA ELASTYCZNE/BEZLUZOWE

Firma NORD Drivesystems oferuje opatentowane motoreduktory, w których w jednej obudowie zintegrowane są: energooszczędny silnik synchroniczny z magnesami trwałymi IE5+ oraz jednostopniowa przekładnia walcowa, a także enkoder sprzężenia zwrotnego i hamulec. Motoreduktory charakteryzuje konstrukcja higieniczna, mogą być myte pod ciśnieniem.

DuoDrive zapewnia bardzo wysoką sprawność w tej klasie mocy (na poziomie do 92 %), a także w zakresie obciążenia częściowego. Stały moment obrotowy silnika w szerokim zakresie prędkości pozwala na redukcję wersji i kosztów operacyjnych, zaś wymiary przyłączy ułatwiają wymianę i integrację z istniejącymi projektami instalacji. DuoDrive jest przeznaczony do zakresów wyjściowego momentu obrotowego do 80 Nm i prędkości do 1000 obr./min. Oprócz wysokiej wydajności systemu, niewentylowana i kompaktowa konstrukcja oraz minimalna emisja hałasu to kolejne ważne cechy nowego motoreduktora DuoDrive. Eliminacja wielu zużywających się części skutkuje mniejszymi nakładami na konserwację.

Sprzęgło elastyczne firmy R+W jest częścią grupy, znanej jako sprzęgła szczękowe, których kluczowym elementem jest segment elastyczny włożony między dwie połowy piasty. Wkładka ta przekazuje momenty 0,5–25 000 Nm bez luzu i kompensuje osiowe, poprzeczne i kątowe przesunięcie wału. Odpowiednio dobrana pod względem wielkości i twardości wkładka elastyczna optymalizuje cały układ napędowy i definiuje ważne cechy, jak tłumienie drgań, sztywność skrętna i stabilność termiczna.

Sprzęgło bezluzowe i jego zdolność tłumienia ma pozytywny wpływ na żywotność sąsiedniego wyposażenia, zwłaszcza w przypadku wibracji, obciążeń udarowych i ruchu dynamicznego.

Główne zalety sprzęgieł bezluzowych to tłumienie drgań, łatwa instalacja, bezluzowa transmisja i izolacja elektryczna. Zastosowania sprzęgieł elastycznych są różnorodne, dostosowane do wymagań. %$%4 #56

56. 5 )8

R E K L A M A

KONFERENCJA

TOP AUTOMOTIVE 15-16 WRZEŚNIA 2022 Hotel Villa Verde, Zawiercie

7-8/2022

WWW.TOPAUTOMOTIVE.PL

17

PRODUKTY

TOPFLEX-06-EMV-UV-2XSLCHK-J Przewód TOPFLEX-06-EMV-UV-2XSLCHK-J przeznaczony jest do zasilania silników z przemiennikami częstotliwości (falownikami/inwerterami) w celu zapewnienia kompatybilności elektromagnetycznej (EMC) w systemach, budynkach oraz obiektach wyposażonych w urządzenia oraz sprzęt, z których zakłócenia elektromagnetyczne mogą mieć niedopuszczalny wpływ na otaczające środowisko. Zastosowanie XLPE na izolacji wpływa na zwiększenie obciążalności prądowej oraz temperatury pracy na żyle do 90 °C, w przeciwieństwie do izolacji PE. Zaprojektowany do pracy przy średnich obciążeniach mechanicznych przy instalacjach na stałe i sporadycznym ruchu w suchych, wilgotnych lub mokrych pomieszczeniach,

a także na zewnątrz. Bezpośrednie ułożenie w ziemi może mieć miejsce pod warunkiem instalacji zgodnej z dobrymi praktykami instalatorskimi – przewód powinien być ułożony na specjalnej podsypce kablowej zapewniającej stabilny i ciągły odpływ wody stojącej z miejsca instalacji. Przewód może być stosowany w przemyśle motoryzacyjnym, spożywczym, w sektorze technologii środowiskowych, przemyśle opakowaniowym czy obrabiarkach.

W celu zoptymalizowania EMC zalecany jest obustronny, obwodowy kontakt oplotu miedzianego z zaciskami (np. dławikami kablowymi EMC).

2 ! & ) 9 9

RITTAL EPOCKET – CYFROWA KIESZEŃ NA SCHEMATY Siostrzane spółki Eplan i Rittal zaprezentowały Rittal ePocket – cyfrową kieszeń na schematy.

Nowe miejsce w chmurze uwalnia od konieczności stosowania papieru, z korzyścią dla środowiska. Łatwy dostęp do aktualnych danych to same korzyści dla użytkowników, projektantów, konstruktorów rozdzielnic oraz serwisantów.

Każda szafa sterownicza serii VX25, VX SE, AX i KX otrzyma własne „miejsce” w chmurze Eplan Cloud, aby proces działał prawidłowo. Kod QR na szafie sterowniczej pozwala użytkownikowi ePocket na dostęp do dokumentacji maszyn i urządzeń, w tym do cyfrowego bliźniaka w chmurze Eplan

Cloud. Korzyści dodatkowo rosną, gdy wgląd do aktualnej dokumentacji uzyskają jeszcze inne podmioty. Dla pracownika działu serwisu i konserwacji oznacza to na przykład, że stojąc bezpośrednio przy urządzeniu może łatwo sięgnąć do schematów przez Eplan eView za pomocą smartfonu lub tabletu. W przypadku naprawy gwarantuje to szybkie zidentyfikowanie i usunięcie błędu.

Firmy skorzystają aż potrójnie dzięki digitalizacji procesu od sporządzenia schematu do konserwacji. Usterki będą szybciej usuwane i można zaoszczędzić na wielokrotnym drukowaniu dokumentacji liczącej czasami 500 stron lub więcej – to oznacza znaczną oszczędność czasu. Rezygnacja z papieru i redukcja emisji CO2 oznacza także korzyści dla środowiska.

Nie mniej ważne jest to, że zmniejsza się ryzyko pożaru, gdyż w szafie nie jest przechowywany papier. .

LEARN ONROBOT Learn OnRobot to bezpłatna szkoleniowa platforma on-line, która krok po kroku, prowadzi użytkowników przez proces projektowania i wdrażania aplikacji ze wszystkimi głównymi markami kobotów i lekkich robotów przemysłowych oraz narzędziami OnRobot, takimi jak chwytaki, kamery wizyjne, zestawy do przetwarzania a także czujniki.

Działająca w dziewięciu językach, biblioteka filmów “Jak to zrobić” i symulacji 3D dostarcza informacji na temat aplikacji współpracujących, w tym obsługi maszyn, paletyzacji, pick & place oraz szlifowania. Platforma działa na komputerach, smartfonach i tabletach, zapewniając dostęp do zasobów Learn OnRobot z hali produkcyjnej podczas procesu wdrożenia. Learn OnRobot jest również pomocna

18

w obliczu niedoborów pracowników – przez wdrażanie automatyzacji współpracującej, firmy mogą szybko reagować na trudne warunki na rynku pracy.

Learn OnRobot ma trzy główne sekcje: aplikacje, produkt i integracja z robotem, które są zorganizowane tak, aby pomóc odwiedzającym dotrzeć bezpośrednio do potrzebnych informacji.

Wraz z rozszerzaniem gamy narzędzi OnRobot, do platformy Learn OnRobot będą dodawane kolejne zasoby, zapewniając ciągłość nauki na temat wszystkich produktów firmy.

Learn OnRobot jest dostępna bezpłatnie na stronie OnRobot: https://onrobot.com/en.

6 . !

AUTOMATYKA

PRODUKTY

NOWE WYŁĄCZNIKI LINKOWE BEZPIECZEŃSTWA I CZUJNIKI ZBIEGANIA TAŚMY Dział „Extreme” firmy steute zaprezentował uzupełnienie typoszeregu urządzeń ZS 92 S/SR. Do tej pory te wytrzymałe i uniwersalne wyłączniki linkowe bezpieczeństwa oraz czujniki zbiegania taśmy przenośników miały obudowy wykonane z ciśnieniowego odlewu aluminium.

Jako alternatywę użytkownicy mają teraz do wyboru nowe obudowy, wykonane z wysokiej jakości duroplastycznego tworzywa sztucznego, odpornego na korozję. Śruby i inne elementy metalowe są wykonane ze stali nierdzewnej.

Cała seria urządzeń charakteryzuje się wysoką uniwersalnością. Wyłącznik ZS 92 S może być dostarczony w różnych konfiguracjach dźwigni głównej i dźwigni odblokowania. Oznacza to, że można go zainstalować w prawie każdej możliwej pozycji, także

tylną ścianą obudowy bezpośrednio do pionowego elementu, np. konstrukcji przenośnika taśmowego. Jest to unikalne na rynku rozwiązanie.

Rozstaw otworów montażowych jest kompatybilny z innymi dostępnymi na rynku wyłącznikami linkowymi bezpieczeństwa i czujnikami zbiegania taśmy przenośników, ułatwiając modernizację istniejących instalacji poprzez prostą podmianę starszych urządzeń. W przypadku czujników serii ZS 92 SR regulacja punktów przełączania dla dwóch pozycji: ostrzegania i zatrzymania przenośnika jest bardzo prosta. Odbywa się to w krokach co 5° (w zakresie od 5° do 35°, niezależnie dla dwóch modułów zestyków), co zwiększa uniwersalność aplikacyjną tego czujnika.

SCHNEIDER ELECTRIC REWOLUCJONIZUJE LINIE PRODUKCYJNE Schneider Electric, producent systemów automatyki, wprowadził na rynek innowacyjną technologię inteligentnego transportu Multi Carrier Lexium MC12, dzięki której możliwe jest znaczące zwiększenie wydajności produkcji. Modułowy system stworzony przez Schneider Electric ma na celu skrócenie procesu budowania linii produkcyjnych, co w ostatecznym rozrachunku pozwoli na dotarcie końcowego produktu do klienta w krótszym czasie. Zastosowanie technologii ruchu liniowego oraz digital twin (cyfrowego bliźniaka, czyli odwzorowania fizycznych modeli w świecie wirtualnym) umożliwia projektowanie wydajniejszych i bardziej modułowych rozwiązań.

Technologia zastosowana w Lexium MC12 zwiększa wydajność i elastyczność zautomatyzowanych maszyn o 50 %, skraca czas instalacji i uruchomienia nawet o połowę oraz redukuje czas projektowania i wprowadzania produktu na rynek o 30 %. Roz-

wiązania w zakresie transportu produktów nowej generacji oraz wspomniana technologia digital twin otwierają nową erę dla konstruktorów maszyn i przemysłu wytwórczego, co dla przemysłu oznacza obniżenie kosztów operacyjnych. Technologia Lexium MC12 pozwala na szybką zmianę formatu produkcji na jednej linii. Twórcy systemu Multi Carrier zapewniają, że dzięki niewielkim wymiarom maszyny, łatwemu montażowi i demontażowi komponentów, również konserwacja jest prosta i szybka. Elektronika i czujniki wbudowane są całej konstrukcji, dzięki czemu monitorowanie stanu urządzenia odbywa się na bieżąco. " #

NOWA ULEPSZONA WERSJA SZAF VARISTAR Nowe szafy Varistar CP wyglądem przypominają model Varistar, choć obydwa produkty różnią się znacznie. W najnowszym modelu drzwi są jeszcze bardziej wytrzymałe przy konkretnych gabarytach. Mają większą liczbę punktów ryglowania i zawiasów. Ryglowanie 5-punktowe z 5 zawiasami jest stosowane w modelu 2200H/47U. Trzy zawiasy (Varistar CP IP20) zamiast dwóch zawiasów (Varistar IP20) przewidziane zostało dla szafek

7-8/2022

o wymiarach ≤ 38U. Zawiasy górne i dolne są dosunięte do zewnętrznej krawędzi, co stanowi kolejny atut. Model ma regulowane nóżki. Szafy od 25U do 33U będą nadal miały dwa zawiasy. Klamka z zamkiem 1333 na drzwiach przednich i tylnych jest w standardzie. Zaletą jest łatwy montaż. Ulepszona wersja szaf VARISTAR CP jest kompatybilna z szafami Varistar.

Konstrukcja mechaniczna w połączeniu z zaawansowanym systemem blokowania zapewnia pełne bezpieczeństwo: EMC (EN 61000-5-7 i IEC 61587), stopień ochrony IP55 (IEC 60529) i bezpieczeństwo przeciwpożarowe (EN45545). $

19

PRODUKTY

POLIMEROWE OPRAWY STOJAKOWE ZAMIAST ŁOŻYSK ŻELIWNYCH Wykonane z polimeru oprawy stojakowe igubal umożliwiają szybką wymianę w odróżnieniu od standardowych opraw UCP. Mają wymiary: 20, 25 i 30 mm. Dostępne są też łożyska kołnierzowe, dostosowane do montażu w dwóch lub czterech otworach o wymiarach 20, 30 i 40 mm, zamienniki opraw UCF/UCFL. Ich zaokrąglone kąty zapewniają maksymalną odporność na naprężenia mechaniczne. Ten bioniczny kształt sprawia, że oprawy wykonane z wysokowydajnych tworzyw sztucznych, niewymagające smarowania ani konserwacji, są dobrą alternatywą dla klasycznych łożysk żeliwnych.

Inżynierowie z firmy igus stosują dwa rozwiązania zapewniające dużą wytrzymałość polimerowych opraw stojakowych w zastosowaniach przemysłowych. Pierwszym z nich jest wykorzystanie włókien i wypełniaczy, zapewniających duże naciski powierzchniowe i obciążenia krawędziowe nawet przy ciągłym naprężeniu. Drugim jest podążanie za wzorem z natury: rosocha, czyli połączenie między gałęziami i pniem lub miejsce, w którym drzewo jest mocno zakorzenione w ziemi, jest uważane za szczególnie wytrzymałe. Projektanci zoptymalizowali kształt oprawy i zrezygnowali z kątów prostych w celu bardziej równomiernego rozłożenia naprężeń. To sprawia, że łożyska z oprawą igubal są bardzo wytrzymałe. Ich odporność chemiczna, brak korozji i niewrażliwość na zabrudzenie zapewniają wkładkom łożyskowym wykonanym z trybopolimeru iglidur J długą żywotność.

KOMPUTERY Z MIKROPROCESORAMI AMD RYZEN Seria CX5600 obejmuje komputery z 2-rdzeniowymi mikroprocesorami AMD Ryzen, wyposażone w 4 lub 8 GB pamięci RAM DDR4. Pracują one z chłodzeniem pasywnym, zasilane są napięciem 24 V DC i pobierają maksymalnie 20 W. Podstawowe wyposażenie komputerów CX5600 obejmuje dwa niezależne interfejsy Gigabit Ethernet, 4 × USB 3.0, port DVI-D do podłączenia wyświetlacza oraz interfejs dodatkowy multi-option, który można wyposażyć fabrycznie, np. w port szeregowy lub fieldbus. Oba porty Ethernet mogą być używane do standardowych połączeń IT, jak również mogą pracować jako interfejsy główne EtherCAT. W połączeniu z EtherCAT i TwinCAT moż-

liwa jest realizacja bardzo szybkich procesów sterowania o czasie reakcji rzędu mikrosekund (eXtreme Fast Control Technology).

Komputery serii CX5600 są zamykane w obudowach o wymiarach 142 × 100 × 92 mm. Mogą pracować w zakresie temperatury otoczenia od –25 °C do 60 °C. Spełniają wymogi norm EN 60068-2-6/EN 60068-2-27 w zakresie odporności na udary i wibracje oraz EN 61000-6-2/EN 61000-6-4 w zakresie kompatybilności EMC. Opcjonalnie producent może je dostarczać z systemami operacyjnymi Windows 10 IoT Enterprise 2019 LTSC i TwinCAT/BSD. % " ''

ŚWIATŁOWODOWY SYSTEM POMIAROWY Światłowodowy system pomiarowy optoCONTROL CLS1000 firmy Micro Epsilon służy do niezawodnej kontroli położenia oraz wykrywania obecności obiektów. Obejmuje czujniki serii CFS, dostępne w wersji transmisyjnej i odbiciowej oraz pięć typów kontrolerów CLS1000 z różnymi funkcjami wyjściowymi i różnymi rodzajami wyzwalania, pozwalających na idealne dopasowanie sprzętu do konkretnego zadania pomiarowego. Dzięki dużej jasności i rozdzielczości, czujniki CFS umożliwiają prowadzenie pomiarów w zakresie nawet do 2000 mm (w przypadku wersji transmisyjnych).

System optoCONTROL CLS1000 zapewnia krótki czas odpowiedzi, rzędu 100 µs. Może być łatwo uruchamiany

20

dzięki wbudowanemu w kontrolery wyświetlaczowi OLED i licznym trybom uczenia. Jego zakres zastosowań obejmuje m.in. kontrolę krawędzi wstęgi w przemyśle opakowaniowym i papierniczym, wykrywanie obecności obiektów w technice medycznej, produkcję mikroczipów i inne aplikacje, wymagające wykrywania położenia, odległości i rozmiaru. :6!

AUTOMATYKA

PRODUKTY

SERWONAPĘDY Z TEMPERATURĄ PRACY OD -25 °C

SPRZĘGŁA ELASTYCZNE/BEZLUZOWE

Kompaktowe serwonapędy ACOPOS P3 firmy B&R są produkowane w wersjach o zwiększonej odporności na narażenia środowiskowe. W szczególności ich zakres dopuszczalnej temperatury pracy sięga –25 °C. Dzięki warstwie ochronnej, naniesionej na wewnętrzne obwody elektroniczne, serwonapędy ACOPOS P3 nadają się do użytku w ekstremalnych warunkach, takich jak te, z którymi borykają się turbiny wiatrowe. Mogą również znaleźć zastosowanie w chłodniach oraz silnie zakurzonych środowiskach, np. w przemyśle tekstylnym. Nie jest przy tym wymagane dodatkowe, drogie wyposażenie opcjonalne, co zmniejsza koszty użytkowania.

B&R przeprowadza szeroko zakrojone testy środowiskowe, aby zapewnić niezawodne działanie sprzętu.

Weintek wprowadził na rynek nowy 4,3” model MT8051iE, który odpowiada na zapotrzebowanie konsumentów na małe panele HMI. Wprowadzenie tego modelu jest podyktowane problemami w dostawach komponentów dla modelu MT8050iE. MT8051iE jest kontynuacją modelu MT8050iE, ale o nieznacznie zmienionej specyfikacji sprzętowej. MT8051iE, jak pozostałe modele z serii iE, charakteryzuje się beżową i jasnoszarą kolorystyką.

Jego niewielkie wymiary i mała obudowa sprawiają, że doskonale wpasuje do każdego zakątka.

MT8051iE i MT8050iE mają takie same specyfikacje programowe i niemal takie same specyfikacje sprzętowe.

Migracja projektu między tymi dwoma modelami jest tak prosta jak otwarcie go w programie EasyBuilder Pro. Dzięki temu nie zachodzi potrzeba modyfikacji projektu.

%3.

4;-$&.6<# -

R E K L A M A

7-8/2022

21

PRODUKTY

KOBOT WSPÓŁPRACUJĄCY UR20 UR20 to najnowszy kobot współpracujący Universal Robots przedstawiony na targach Automatica 2022 w Monachium. Kobot ma nową konstrukcję, która umożliwiła redukcję części o blisko 50 % w porównaniu z poprzednimi modelami. Nowe oprogramowanie zapewnia bezprecedensowe możliwości w zakresie sterowania konstrukcją przegubu – pozwala osiągnąć wzrost prędkości nawet o 65 % i momentu obrotowego o 25 % w przegubie. Nowy, wytrzymały przegub zapewnia prędkość większą nawet o 30 % i wyższy moment obrotowy w zamkniętej kapsule. Zaawansowane sterowanie ruchem umożliwia precyzyjne sterowanie położeniem ładunku, przyspieszeniem i prędkością. Ma zasięg 1750 mm i udźwig wy-

nosi 20 kg. Kobot zaprojektowano z myślą o pracy ze standardowymi europaletami do pełnej wysokości, a niewielkie rozmiary robota umożliwią firmom osiągnięcie więcej w istniejącej przestrzeni produkcyjnej. Robot UR20 ma charakterystyczny design i niewielką konstrukcję, dzięki czemu łatwo zintegrować go niemal z każdą linią produkcyjną.

UR20 można zamontować w dowolnej orientacji na podłodze, na ścianie, na suficie. Kobot znajdzie zastosowanie w spawaniu, paletyzacji, przenoszeniu materiałów, załadunku i obsłudze maszyn, pakowaniu i innych innowacyjnych rozwiązaniach tworzonych przez naszych partnerów.

4 7 . !

PIROMETR DO POMIARU ALUMINIUM LAND SPOT AL LAND SPOT AL to pirometr nowej generacji o cyfrowym przetwarzaniu promieniowania IR, co pozwala zastosować jeden rodzaj pirometru w kilku miejscach na linii produkcyjnej.

Pirometr AL jest pirometrem wielodetektorowym, ze specjalnym algorytmem obliczeń temperatury aluminium, przy minimalizacji wpływu zmian emisyjności, zawartości magnezu oraz kształtu profilu. Dla większości komercyjnych stopów aluminium automatycznie ustawia współczynniki emisyjności, bez używania kontaktowych czujników wzorcowych. Dane z pirometru mogą być przesyłane bezpośrednio, cyfrowo przez Ethernet Modbus TCP/IP do sterownika PLC, panelu operatorskiego, komputera z darmowym oprogramowaniem SPOT Viewer lub płatnym profesjonalnym SPOTPro, analogowo 4–20 mA do sterownika PLC.

Opatentowany, zielony wskaźnik LED jest dobrze identyfikowalny na aluminiowej powierzchni. Pozwala łatwo wycelować pirometr i ukazać rzeczywisty rozmiar pola pomiarowego, co można potwierdzić poprzez wbudowaną kamerę wizyjną w optyce pirometru. System pomiarowy ma opcjonalny układ automatycznego śledzenia celu SPOT Actuator. SPOT AL jest rozbudowanym, ulepszonym i unowocześnionym modelem pirometru poprzedniej wersji SPOT AL EQS, jest kompatybilny ze starszą generacją System 4 (LAND AET, AQT, ABT).

Głównymi zaletami pirometru jest szeroki zakres pomiarowy 130–800 °C i szybki czas odpowiedzi od 15 ms. ;05 =0 #-# >

PRZEMIENNIK CZĘSTOTLIWOŚCI E-600 Przemiennik częstotliwości EURA E-600 charakteryzuje nowoczesne wzornictwo oraz niewielka i kompaktowa konstrukcja. Stworzony jest do prostych aplikacji, jak napędy wentylatora, pompy i przenośniki taśmowe.

Dzięki małym wymiarom i uproszczonej obsługi, napęd E-600 sprawdza się w aplikacjach, gdzie ważna jest oszczędność energii elektrycznej.

Filtr EMC, regulator PID oraz komunikacja Modbus umożliwiają stosowanie falownika w aplikacjach przemysłowych.

Obudowę zoptymalizowano pod kątem montażu na szynie DIN lub na płycie montażowej w szafie sterującej. Podstawowym rodzajem sterowania przemiennika częstotliwości EURA E-600 jest sterowanie skalarne VVVF, w którym można ustawić charakterystykę liniową krzywej U/f lub charakterystykę kwadratową U/f oraz charakterystykę dowolnie zdefiniowaną przez użytkownika. Napęd ma wzmocnienie momentu auto-

22

matyczne lub dowolnie zdefiniowane w zakresie do 20 krzywych. Moment początkowy wynosi 100 % już przy częstotliwości 1 Hz! Precyzję sterowania silnikiem uzyskuje się dzięki wysokiej rozdzielczości zadawania częstotliwości – dla zadawania cyfrowego wynosi 0.01 Hz, a dla analogowego jest to max. częstotliwość × 0,2 %. Dostępne są dwa rodzaje startu układu napędowego – start bezpośredni bez lotnego startu (bez kontroli aktualnych obrotów silnika) lub lotny start.

Praca wielobiegowa umożliwia ustawienie przez użytkownika do 15 stałych prędkości na wejściach cyfrowych. Można zaprogramować pracę automatyczną do 8 kroków. Można zdefiniować częstotliwość nośną w przedziale 0,8–6,0 kHz lub ustawić, aby falownik automatycznie ten parametr ustawiał w zależności od warunków pracy silnika.

2+ $ 7 &

AUTOMATYKA

PRODUKTY

PIROMETR LAND S4 MR1 DO POMIARU TEMPERATURY KROPLI SZKŁA

PRZETWORNIK CIŚNIENIA VEGABAR 29

Pirometr LAND S4 MR1 jest bardzo szybkim pirometrem do pomiaru kropli szkła w hutnictwie szkła gospodarczego. Ma szeroki wachlarz optyk dobieranych do wielkości kropli. Optyka znajduje się w światłowodzie, co pozwala w łatwy sposób dotrzeć blisko obiektu mierzonego. Zastosowany detektor o wąskim zakresie spektralnym umożliwia pomiar temperatury wewnątrz kropli. W ten sposób unika się badania wyłącznie powierzchni kropli, gdzie temperatura szybko się zmienia. Co ważne pomiar temperatury jest bardzo powtarzalny dla różnych wielkości kropli szkła (różnice < 1°C).

Pirometr LAND S4 MR1 mierzy temperaturę w zakresie 600–1600 °C lub 1000–2600 °C. LAND S4 MR1 przeznaczony jest do szybkich procesów, ponieważ czas odpowiedzi wynosi 5 ms.

Przetwornik ciśnienia Vegabar 29 z metalową celą pomiarową może być wykorzystywany w sposób uniwersalny do pomiaru gazów, par i cieczy. Rejestruje mierzone wartości z dużą precyzją, nawet w wysokiej temperaturze, zwłaszcza gdy zachodzi potrzeba spełnienia rygorystycznych wymagań dotyczących wytrzymałości i higieny. Opcjonalne, uniwersalne przyłącze do adapterów higienicznych ułatwia instalację i zapewnia skuteczniejszą gospodarkę magazynową.

Zakresy pomiarowe zawierają się w granicach 0–1000 bar. Klasa dokładności jest szacowana na < 0,3 %.

Przetwornik ciśnienia Vegabar 29 ma dopuszczenia ATEX, DNV GL. Głównymi zaletami stosowania urządzenia jest prosta inwentaryzacja, kolorowy, 360-stopniowy wyświetlacz stanu przełączania, wygodna, bezprzewodowa konfiguracja i diagnostyka przetwornika z wykorzystaniem technologii Bluetooth i smartfona.

$

$

CHŁODNE PODEJŚCIE – MAŁY ŚLAD WĘGLOWY Precyzja wymaga chłodnego podejścia. To dotyczy nie tylko ludzi. Na przykład obrabiarki potrzebują do precyzyjnej obróbki metalu dokładnej regulacji temperatury z chłodzeniem cieczą.

Nowe chillery Rittal TopTherm w obudowie systemowej VX25 radzą sobie z tym zadaniem, pozostawiając możliwie najmniejszy ślad węglowy.

Działają elastycznie, oszczędzają przestrzeń, są połączone z siecią i łatwe w obsłudze oraz zapewniają maksymalne chłodzenie.

Schładzanie cieczy jest podstawowym warunkiem poprawnej pracy wielu procesów produkcyjnych, m.in. obrabiarki do obróbki metali muszą mieć możliwość dokładnej regulacji temperatury. Nowe chillery Rittal TopTherm w systemie szaf sterowniczych VX25 radzą sobie z tym, pozostawiając mały ślad węglowy. Możliwość zwartego i elastycznego szeregowania w szafach VX25 sprawia, że zajmują o 34 % mniej powierzchni. Nowa technologia wentylatorów, optymalizacja oprogramowania i ulepszone wymienniki ciepła redukują ślad węglowy nawet o 35 %. Dzięki technologii Microchannel uzyskują pełną moc przy zmniejszonej o 55 % ilości czynnika chłodniczego.

Nowe chillery są dostępne w czterech klasach mocy – od 8 do 20 kW. Regulacja temperatury ze standardową

7-8/2022

histerezą ± 1 K zapewnia wysoką dokładność obróbki. Funkcje bezpieczeństwa, takie jak zawory nadmiarowe, czujniki przepływu, kontrola poziomu i elektroniczna kontrola kierunku wirowania pola, gwarantują wysoką dostępność urządzeń. Ponadto chillery są wyposażone w zintegrowany interfejs Ethernet (Remote Monitoring), co umożliwia szybką, przyjazną dla użytkownika konfigurację i parametryzację oraz rejestrowanie temperatury. Połączenie z nadrzędnymi systemami sterowania (MIS/SPS) gwarantuje maksymalny poziom bezpieczeństwa procesów.

Konfiguracja oraz uruchomienie odbywają się szybko, wygodnie i bez konieczności programowania za pośrednictwem zintegrowanego webserwera.

Oznacza to, że nowe chillery VX25 w pełni spełniają wymagania Przemysłu 4.0.

Chilery VX25 TopTherm Chiller są dostępne jako produkty standardowe seryjne i mogą zostać dostarczone bardzo szybko. Dzięki wersji z dwiema częstotliwościami (zasilanie 50/60 Hz) urządzenia mogą być stosowane na całym świecie. W przypadku serwisu gwarantowane są oryginalne części zamienne na całym świecie nawet w ciągu 24 godzin. .

23

ROZMOWA

Automatyzacja

przez pryzmat inwestycji 6 * * @ A ) ) * ? " B "A B * ) ! * ? "A ? ) ) " * ! * 0 : A " ) ) - " ? 9

! ! "

! "

# $ % $ 24

" & ' ( " & &) " $ *

& & + " % " $ % , -

& & " % % ) & ') . ' & (

$ ' " % ' & '" & / $ % ) & * ' AUTOMATYKA

ROZMOWA &) ) " % & " ' ) ' ' ' & $ ,$ " ' & ) & ) $& % ) " '

%

+ 9 ) - " ?

# $ ! $ % & ' " 0 & ' & ' )' % ) *' & " ' % & $ ' &

$ $ " ' % $

$ / 1 " 2 23 & ' $ ' % & + ' 4 $ " $ % 5 & '" ) $ $ ' %

& ! & ( ( & & ! & " 5 ) ' & ' & 6

) " % " % $ $ *' ) &

(,*7" ' ) 7-8/2022

AUTOMATYZACJA I ROBOTYZACJA STANOWISKA PRZEMYSŁOWEGO ZAZWYCZAJ WIĄŻE SIĘ ZE SPORYMI NAKŁADAMI FINANSOWYMI, TYM SAMYM WAŻNE JEST, ABY KLIENT MIAŁ ŚWIADOMOŚĆ, ŻE JEST TO INWESTYCJA, A NIE WYDATEK. * & % ) ' ) )

$ & % 8 ) ' $ $ ) " & / ' '

$ " $ ) " ) % ) * * ! $ ( !) $ + " . & % %) $ ) " $ ' % " " % " " % & % " % " & / & ' ' & ' " "

, & ! & & ) ( * (" 0 $ ') & + " ) " $

" ) "

/ ' % " $&

( + $ ) " " & + ,$ $ ' $ " $ & ) " ) + % % $& $ ) 8 %

. & $) !) $ + & * " 5 ' + & ' + ) " ) & $ & " & " ' ) 9 $ " % $ ) ) 5 & & ' " ' ' $ & ' ) '

6 : " $ & $ ; $ )' % % 25

ROZMOWA $ " ) $&

5 & < " ) % )

" ! $ ) '1 6 /8 * & ' % " % $& ' $ ) ' $ $ . ) % % " ) % . & $) ! " , & % % ' & % " % ' & * &

ARTUR WDOWIAK 0$ ( " + 6 / 8 ) " 2@ ' , ' & )' % ( ' %) "

1 ' " % ) $ ' &

& $ ! " 9 ) % = 6 /8 % * % ) &$

& % " ) $ % . ) "

% 6 & -

') % ' ' < ' $ < $ % < ) ! $& / 0 ) & / " > ' ' " % $ ) $& & ( ' ) ' < . '

) $ % '

( ? ' " ' & $ &$ 5 )' $ ' $ $ & % " $ " $ & % " ) ') ') &) ) .

Urszula Chojnacka 04-6 0-D 0

R E K L A M A

CENA 15,00

ZŁ (W TYM

8 % VAT)

TEMAT NUMERU ROZMOWA Mariusz Pacan WAGO ELWAG

24

Zarządzanie SPRZĘT I

produkcją

i energią

APARATUR A 54

Czujniki optyczne

WYDARZEN

AUTOMAT YKA ISSN 2392-1056

INDEKS 403024

i zbliżeniowe

IA 72 Energetab 2020, przecieranie szlaków w nowej rzeczywistości

AUTOMATYKA ONLINE.PL

10/2020

AUTOMATYCZNIE WIEM WIĘCEJ...

26

W W W . A U T O M AT Y K A O N L I N E . P L

AUTOMATYKA

PIAP – NOWY WYMIAR ROBOTYZACJI

Myślisz o robotyzacji?

Odkryj nowy wymiar robotyzacji Twojej produkcji z PIAP

Kompleksowa realizacja projektów przemysłowych

Zaawansowane zaplecze projektowo-wytwórcze

Renomowani dostawcy podzespołów

Nowoczesne Centrum Szkoleniowe

Ponad 150 inżynierów

Przeszło 250 wdrożeń w obszarach automatyki i robotyki

Serwis gwarancyjny i pogwarancyjny

Ponad 200 robotów zainstalowanych w zakładach produkcyjnych

Sieć Badawcza Łukasiewicz - Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa tel. 22 8740 194, 22 8740 442 e-mail: marketing@piap.lukasiewicz.gov.pl www.przemysl.piap.pl

TEMAT NUMERU

' Sun Eko Energy

Energia odnawialna – technologie, systemy i rozwiązania Rok temu, 14 lipca 2021 r., Unia # ) * ) tyczny „Fit for 55”, czyli zestaw " ) ) B " ochrony klimatu. Nazwa ta od 8 OO P * * gazów cieplarnianych w 2030 r.

8 STTV 9 ( * ! W B 8 * ? XVOV 9 " B " B A * 4 # ) * * B

8 ) ) * * W Y A A 8 9 & * * 8 " A *B Y energii, czyli tzw. OZE.

28

W

edług najczęściej podawanej definicji, OZE to źródła energii, których wykorzystywanie nie wiąże się z ich długotrwałym deficytem, gdyż surowce do produkcji energii regenerują się w stosunkowo krótkim czasie. Do źródłowych surowców odnawialnych zalicza się energię słońca, wiatru, wody, w tym rzek, pływy i fale morskie, energię jądrową wytwarzaną w tak zwanym zamkniętym cyklu paliwowym, biomasę, biogaz czy biopaliwa. Do energii odnawialnej zalicza się również energię geotermalną i hydrotermalną. Przeciwieństwem OZE są źródła nieodnawialne, czyli źródła, których zasoby odnawiają się bardzo wolno, przez setki, tysiące lub miliony lat, lub wcale. Oczywiście chodzi tu o takie źródła kopalne, jak węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny czy uran wydobywany w kopalniach uranu.

Wytwarzanie energii z większości źródeł nieodnawialnych, oraz niektó-

rych spośród źródeł odnawialnych, wiąże się ze spalaniem i emisją gazów cieplarnianych, w tym przede wszystkim CO2. Gaz ten, jak powszechnie wiadomo, jest głównym spośród wielu czynników przyczyniających się do zmian klimatu. Dwutlenek węgla jest tzw. gazem cieplarnianym, który bardzo długo samoistnie utrzymuje się w atmosferze ziemskiej. Gaz ten tworzy swego rodzaju warstwę odbijającą z powrotem ku Ziemi, pochodzące ze słońca promieniowanie cieplne, które zostało już raz odbite od powierzchni naszej planety i gdyby nie warstwa CO2, uleciałoby swobodnie w kosmos.

Obecność CO2 w atmosferze wpływa na bilans energetyczny całej planety. Rośnie przez to średnia temperatura powierzchni Ziemi, a więc obserwuje się zjawisko globalnego ocieplenia. Mało tego, w atmosferze „szukającej” nowego minimum energetycznego pojawiają się gwałtowne AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU zjawiska, takie jak huraganowe wiatry, nawałnice, gradobicia, a zimą krótkotrwałe, gwałtowne śnieżyce i to często na szerokościach geograficznych, na których nigdy do tej pory nie padał śnieg. Dodatkowym niekorzystnym zjawiskiem jest topienie się arktycznych i antarktycznych lodowców, a co za tym idzie podnoszenie się poziomu wód oceanów.

CO2 a ocieplenie planety Rola CO2 w wymienionych procesach jest szczególna. Jak wspomniano, dwutlenek węgla, jak już raz trafi do atmosfery, to może tam zalegać przez tysiące lat, co odróżnia go np. od pary wodnej, która też jest gazem cieplarnianym. Według NASA stężenie CO2 w atmosferze w latach 2006–2019 wzrosło z 30 ppm do 411 ppm, czyli 441 cząsteczek CO2 na milion cząsteczek powietrza. W latach 60. było to 318 ppm. Tak duży wzrost ilości dwutlenku węgla w atmosferze ma charakter antropomorficzny, czyli za jego emisję odpowiada człowiek, a dokładnie realizowane na przemysłową skalę procesy spalania węgla kamiennego, brunatnego, ropy naftowej czy gazu ziemnego, a więc przede wszystkim produkcja energii elektrycznej, ciepła (głownie do ogrzewania domów), a także w sporej części transport samochodowy, morski i kolejowy.

Wzrost ilości dwutlenku węgla w atmosferze przyczynił się bezpośrednio do wzrostu średniej temperatury powierzchni Ziemi. NASA podaje, że wzrost ten od ery przedprzemysłowej, a więc liczonej przed 1850 r. wynosi obecnie ok. 1 °C. Niby nie dużo, ale jest to wartość średnia. Są obszary i miesiące, gdzie wzrosty są znacznie większe. Generalnie 18 z 19 najcieplejszych lat przypada na okres po 2001 r.

Według Międzyrządowego Panelu ds.

Zmian Klimatu (IPCC), obecny wzrost temperatury jest nieporównywalny z żadnym innym okresem od tysięcy lat.

Dekarbonizacja Właśnie dlatego, m.in. Komisja Europejska i Parlament Europejski walczą o maksymalne zmniejszenie emisji CO2 w całej Unii Europejskiej. W 2005 r.

7-8/2022

wprowadzono unijny system handlu uprawnieniami do emisji CO2, tzw. ETS (European Union Emissions Trading System, EU-ETS). W założeniach miał on przygotować kraje Unii Europejskiej do wdrożenia Protokołu z Kioto, które to porozumienie nałożyło na państwa rozwinięte obowiązek redukcji emisji dwutlenku węgla do 2012 r. o co najmniej 5 % w stosunku do 1990 r.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji ETS polega na tym, że z góry ustalono limity emisji dla każdego szkodliwego gazu cieplarnianego. Aby utrzymać założone limity, wprowadzono handel pozwoleniami na emisję. Część pozwoleń jest rozdysponowywana przez rządy za darmo.

Pozostała pula, zwana pulą aukcyjną, sprzedawana jest przez państwa członkowskie UE na wolnym rynku.

Z roku na rok, zgodnie z celami redukcyjnymi, pula dostępnych na rynku uprawnień się kurczy. Ograniczona podaż uprawnień ETS podnosi ich ceny, co w założeniu ma zachęcać podmioty do modernizacji i wymiany instalacji emitujących duże ilości CO2.

Ponieważ firmy energetyczne należą do głównych emitentów CO2, to chcąc być konkurencyjnymi na rynku, muszą sukcesywnie przechodzić na odnawialne, niskoemisyjne bądź

& ) " * Energia odnawialna

6^#

nieemisyjne źródła energii. Dodatkowo w miksie energetycznym w 2030 r. udział OZE w wytwarzaniu energii ma stanowić aż 32 %. Co więcej, pakiet „Fit to 55” zwiększyć ma ten udział do 38–40%. To dlatego jest obecnie tak duże zainteresowanie energią odnawialną, zwłaszcza wśród firm sprzedających energię elektryczną. Na

zainteresowanie coraz szerszym stosowaniem odnawialnych źródeł energii ma też wpływ trwająca w Ukrainie wojna. Embargo dotyczące rosyjskiej ropy, rosyjskiego węgla i gazu, sprawiło, że dostępność tych surowców na światowych rynkach maleje, a co za tym idzie, rosną też ich ceny.

Odnawialne źródła energii w energetyce W ustawie Prawo energetyczne, odnawialne źródła energii OZE zdefiniowane są jako „źródła wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątków roślinnych i zwierzęcych”. Zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2030 r. udział źródeł odnawialnych w finalnym zużyciu energii w 2020 r. ma wzrosnąć co najmniej do poziomu 15 % [1].

Według danych opublikowanych przez firmę Schneider Electric, w 2017 r. przyrost mocy netto na świecie ze źródeł odnawialnych wyniósł 178 GW, co stanowi 70 % wszystkich

*

_ &,#

przyrostów mocy, a więc ponad dwukrotnie więcej niż w przypadku energii pochodzącej z paliw kopalnych i energii jądrowej łącznie. Co więcej, eksperci oszacowali, że w 2016 r. sama wartość inwestycji w sektorze odnawialnych źródeł energii na całym świecie wyniosła 287,5 mld dolarów.

To mniej niż w poprzednich latach.

29

TEMAT NUMERU W 2015 r. zainwestowano w sektorze odnawialnych żródeł energii 348,5 mld dolarów, a rok wcześniej 315 mld dolarów. Spadek wartości inwestycji wynika ze zmniejszenia jednostkowych kosztów generowanych w elektrowniach wiatrowych i fotowoltaicznych [2].

W praktyce, w polskich warunkach klimatyczno-geograficznych, podstawowymi nieemisyjnymi źródłami odnawialnymi w energetyce są energia wiatru, płynącej wody i słońca. Obecnie w naszym kraju moc uzyskiwana z odnawialnych źródeł energii to ok. 18,1 GW, co stanowi 34 % całkowitej mocy osiągalnej ze wszystkich źródeł energii elektrycznej, która wynosi 53,5 GW. Na energię wiatrową, zarówno na farmy morskie, jak i lądowe przypada 8 GW (14,9 %). Fotowoltaika to 7,7 GW (14,3 %), a elektrownie szczytowo-pompowe to zaledwie 1,4 GW (2,7 %) [3].

Na koniec 2021 r. w OZE, z wyłączeniem elektrowni szczytowo-pompowych, zainstalowanych było 16,7 GW, co oznacza przyrost rok do roku o 4,4 GW (+36 %). Moc w instalacjach fotowoltaicznych wzrosła zaś o 3,7 GW (+94 %), osiągając tym samym poziom 7,7 GW. Po raz pierwszy moc zainstalowana w fotowoltaice prześcignęła moc farm wiatrowych. Trzeba jednak zaznaczyć, że tak szybki rozwój OZE w 2021 r. spowodowany był głównie wynikiem gwałtownie rosnącej liczby prosumentów, co związane było z nadchodzącym, dość niekorzystnym sposobem rozliczeń za prąd dla klientów indywidualnych i użytkownicy chcieli się po prostu „załapać” na stare zasady.

Niemniej, niezależnie od przyczyny, w 2021 r. produkcja energii elektrycznej pochodzącej z fotowoltaiki podwoiła się względem 2020 r. i wyniosła 3,8 TWh, a produkcja energii ze wszystkich źródeł OZE wyniosła aż 30 TWh, co jest wynikiem, jak dotąd rekordowym! Mimo to udział OZE w energetycznym miksie spadł z 17,7 % w 2020 r. do 16,7 % w poprzednim roku.

Warto zauważyć, że produkcja energii z farm wiatrowych zwiększyła się o 5 % i już za ponad połowę (54 %) produkcji z OZE odpowiedzialny był 30

właśnie wiatr. Co ciekawe, udział biomasy w produkcji energii wynosi 15 %, a fotowoltaiki 13 %. Co więcej, w ciągu ostatnich 10 lat produkcja energii z OZE wzrosła o 80 % – z 16,8 TWh w 2012 r. do 30,4 TWh w 2021 r. [3].

# * !

woda, łąki, pola a nawet kolor gruntu wpływają bezpośrednio na szybkość nagrzewania się powierzchni Ziemi, co z kolei prowadzi do występowania różnic temperatury, a więc do nierównomiernego ogrzewania się powietrza.

* _ # 6 *

Energia wiatru Przejdźmy do poszczególnych rodzajów energii odnawialnej i sposobów jej wykorzystania. Zacznijmy od wiatru. Energia wiatru, to obok spalania drewna, jeden z najstarszych eksploatowanych przez człowieka rodzajów energii. Od wieków wiatr wykorzystywany był do napędzania statków i okrętów, a także różnego rodzaju wiatraków – wykorzystywany zarówno do mielenia mąki, jak i nawadniania pól czy odpompowywania wody.

Energia wiatru w całości jest energią pochodzenia słonecznego. Nie wdając się w szczegóły związane z fizyką tego zjawiska, wystarczy powiedzieć, że wiatr to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza spowodowany różnicami ciśnienia atmosferycznego, które wynikają głównie z różnicy temperatury. W wypadku wystąpienia różnicy ciśnień, powietrze przemieszcza się z obszaru o wyższym ciśnieniu do obszaru, gdzie to ciśnienie jest niższe, powodując w ten sposób powstawanie wiatrów.

Aby wywołać różnicę ciśnień, promienie słoneczne muszą najpierw ogrzać powierzchnię Ziemi, od której następnie nagrzewa się powietrze.

Zjawisko to zachodzi jednak w sposób nierównomierny, co związane jest z rodzajem podłoża. Skały, las,

Powietrze ciepłe, unosząc się do góry wywiera na powierzchnię Ziemi nieco mniejsze ciśnienie niż powietrze chłodne, które ma tendencję do opadania, a więc zwiększania ciśnienia.

W konsekwencji prowadzi to do powstania różnicy ciśnień, która jest już bezpośrednią przyczyna powstawiania wiatru.

Co ciekawe, tylko około 2 % energii promieniowania słonecznego, docierającego do powierzchni Ziemi, ulega zmianie na energię kinetyczną wiatru.

Duży wpływ na temperaturę powietrza mają też chmury. W ciągu dnia ograniczają dostęp promieni słonecznych, zaś nocą zatrzymują ciepło. Podobnie zbiorniki wodne powoli się nagrzewają, ale dość długo magazynują ciepło.

Wszystkie te elementy mają wpływ na ostateczną energię, siłę i kierunek wiatru, które wykorzystywane są m.in. w elektrowniach wiatrowych.

Współczesne wiatraki Wykorzystywane obecnie elektrownie wiatrowe pod względem zasady działania w niczym nie różnią się od znanych ludziom od wieków wiatraków. Wiejący w kierunku wiatraka wiatr wytwarza różnicę ciśnień przed i za odpowiednio wyprofilowanymi łopatami. Dzięki temu oś piasty, na której osadzone są łopaty, zaczyna się AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU obracać. W tym miejscu warto zaznaczyć, że dostępne są dwa rozwiązania konstrukcyjne osadzenia osi turbiny wiatrowej. Są to odpowiednio: • turbiny wiatrowe poziome, tzw.

HAWT (Horizontal Axis Wind Turbines), • turbiny wiatrowe pionowe, czyli VAWT (Vertical Axis Wind Turbines).

W Polsce do celów energetycznych wykorzystuje się turbiny o poziomej osi wirnika i trzech łopatach. Stanową one 95 % wszystkich tego rodzaju urządzeń. Turbiny poziome HAWT mają wygląd tradycyjnego wiatraka, są bardzo wydajne przy dużych prędkościach wiatru i znacznie tańsze niż turbina o pionowej osi obrotu. Turbiny pionowe VAWT to urządzenia o nieco bardziej futurystycznych kształtach.

Ich zaletą jest uniezależnienie pracy od zmian kierunku wiatru. Zwykle lepiej wykorzystują też siłę podmuchów, ale muszą mieć znacznie większą wytrzymałość mechaniczną, aby opierać się działającym na nie zmiennym si-

$ *

7-8/2022

łom. Z tego też powodu są znacznie droższe niż turbiny HAWT. W obu przypadkach, na pierwszym etapie, poruszane przez siłę wiatru odpowiednio wyprofilowane, ustawione pionowo lub poziomo łopaty zamieniają energię wiatru na energię mechaniczną. W kolejnym kroku, połączony przekładniami z osią wiatraka generator przekształca energię mechaniczną w elektryczną. Każda turbina wiatrowa jest podłączona do sieci energetycznej lub zespołu akumulatorów – to właśnie tam przekazywana jest wyprodukowana energia.

Współczesne siłownie wiatrowe skonstruowane są w bardzo podobny do siebie sposób. Trójłopatowy, rzadziej dwupłatowy, a czasem kilkułopatowy wirnik, osadzony jest za pomocą piasty na poziomym wale. Wał zamocowany jest w łożyskach stalowej lub wykonanej z kompozytów gondoli.

Gondola z wirnikiem zainstalowana jest na wieży, która to wieża pozwala ulokować turbinę na znaczącej wyso-

& _ Y 4.# - ` bjq

% !

Odnawialna

* _ &,# #

kości, gdzie podmuchy wiatru są dużo silniejsze. Wysokość wieży zależna jest od warunków wiatrowych i wynosi zwykle 40–100 m.

Wirnik wraz z gondolą ustawiany jest w kierunku wiejącego wiatru za pomocą tzw. serwomechanizmu kierunkowania elektrowni, który to mechanizm znajduje się na szczycie wieży. Obrót o 360° możliwy jest dzięki zespołowi przekładni połączonych bezpośrednio z serwomechanizmem.

Gondola jest też elementem, w którym znajduje się generator oraz automatyka sterująca działaniem całej elektrowni wiatrowej. Łopaty typowej elektrowni wiatrowej obracają się z prędkością około 15–20 obr./min. Generator asynchroniczny, stosowany w tego typu konstrukcjach, wytwarza energię elektryczną przy prędkości ponad 1500 obr./min, dlatego niezbędne jest stosowanie odpowiedniej przekładni zwiększającej prędkość obrotową. Element ten jest ulokowany między osią wirnika a generatorem. W bardziej zaawansowanych konstrukcjach turbin wiatrowych wykorzystywane są mechanizmy pozwalające na zmianę kąta ustawienia łopat wirnika, co pozwala sterować prędkością obrotową łopat osadzonych na piaście nie tylko ograniczając ją za pomocą hamulca.

Należy podkreślić, że każda turbina ma określoną moc wiatru, w granicach której może działać i generować prąd. W tym kontekście szczególnie istotne są pojęcia prędkości startowej i bezpiecznej prędkości. Pierwsze z nich odnosi się do tego, przy jakiej minimalnej prędkości wiatru turbina zacznie produkować energię, drugie do maksymalnej prędkość wiatru, przy 31

TEMAT NUMERU której wirnik nie ulegnie uszkodzeniu.

Gdy wiatr jest zbyt silny, aby turbina mogła efektywnie i bez ryzyka uszkodzeń działać, korzysta się ze wspomnianego hamulca zatrzymującego pracę turbiny. Jest on umieszczony obok generatora w gondoli. Hamulec automatycznie wyłącza turbinę w czasie wyjątkowo intensywnych porywów wiatru i zabezpiecza turbinę wiatrową przed zniszczeniem.

Kolejnym istotnym parametrem określającym charakterystykę turbiny wiatrowej jest jej moc szczytowa, czyli

B ? " Y

&

XVXS _ . ) - ' * #

& * * ? " Y

32

maksymalna moc osiągana w idealnych warunkach (optymalna siła i kierunek wiatru). Bardziej praktycznym wskaźnikiem jest moc znamionowa definiująca, jaką moc wygeneruje turbina przy określonej prędkości wiatru. Aby wytworzyć odpowiednią ilość energii elektrycznej, tworzone są tak zwane farmy wiatrowe. Składają się one z wielu ustawionych blisko siebie turbin. Turbiny te mogą być zarówno ustawione na lądzie, jak i na morzu, nawet w odległości kilku mil od brzegu. Wówczas mamy do czynie-

&

nia z tzw. farmą morską, która korzysta z lepszych warunków wiatrowych, jednak jest znacznie bardziej kłopotliwa w utrzymaniu.

Trochę liczb Według World Wind Energy Association w 2021 r. na świecie moc zainstalowana w energetyce wiatrowej to 744 GW, a elektrownie wiatrowe zaspakajały 7 % światowego zapotrzebowania na energię. Do światowej czołówki producentów energii elektrycznej wytwarzanej za pomocą

&

XVXS _ . ) - ' * #

&

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU wiatru należą takie kraje jak: Chiny (290 GW zainstalowanej mocy), USA (122 GW), Niemcy (63 GW), Indie (39 GW), Hiszpania (27 GW) oraz Wielka Brytania (24 GW). Dla przypomnienia, w Polsce jest to obecnie około 8 GW. Według WindEurope, w Europie energia wiatrowa pokrywała 16 % zapotrzebowania na energię elektryczną (220 GW mocy zainstalowanej) w 2020 r. Tylko w tamtym roku przybyło w Europie 14,7 GW nowych mocy. Największą mocą, oprócz wymienionych przed chwilą Niemiec, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii dysponują następujące kraje: Francja (18 GW), Włochy (11 GW) i Szwecja (10 GW). Co ciekawe energetyka wiatrowa największe zapotrzebowanie na prąd pokrywała w Danii (48 %, mimo zaledwie 6 GW zainstalowanej mocy), we Włoszech (28 %) i w Niemczech (27 %).

Obecnie w Polsce jest to odpowiednio 14,9 % zapotrzebowania na prąd.

W kraju mamy około (stan na grudzień 2020 r.) 1239 instalacji wiatrowych.

Warto zaznaczyć, że w Europie lądowa energetyka wiatrowa pokrywała 13 % zapotrzebowania na prąd (195 GW mocy zainstalowanej), a energetyka morska 3 % zapotrzebowania (25 GW mocy zainstalowanej).

Elektrownie wodne Przejdźmy do energetyki wodnej.

Energetyka wodna jest jednym z najważniejszych podsektorów energetyki odnawialnej. Do jej zalet można zaliczyć m.in. brak zanieczyszczenia środowiska naturalnego, a także niższe koszty eksploatacji i wyższą sprawność w porównaniu z innymi źródłami energii. Jak wspomniano, elektrownie wodne w Polsce pokrywają 2,7 % zapotrzebowania na energię (1,4 GW), a ich moc zainstalowana to 974,1 MW. Do energii wodnej zalicza się zarówno energię mórz, jak i energię wód śródlądowych. Najpowszechniejszą metodą pozyskania energii wodnej jest eksploatacja wód śródlądowych, w tym eksploatacja energii rzek oraz stałych zbiorników wodnych, gdzie dodatkowo do jej pozyskiwania wykorzystuje się ukształtowanie terenu – duże, naturalne spady i różnice wysokości.

7-8/2022

Zbiornik

Zapora

Transformator

Pobór Generator

Turbina Rzeka

#

* )

Wykorzystać można również inne zasoby wodne, do których zalicza się: • energię pływów występujących wskutek cyklicznych ruchów masy wód, będących efektem oddziaływania grawitacyjnego Ziemi, Słońca i Księżyca, • energię fal morskich powstających na skutek wzajemnego oddziaływania wiatru i wody, mających swoje źródło w energii słonecznej wywołującej wiatr, • energię prądów morskich spowodowanych działaniem wiatru, różnicą temperatury, a także gęstością wód lub zmianami ciśnienia atmosferycznego, • energię termiczną mórz i oceanów stanowiących zasobnik ciepła, który jest przetwarzany z promieniowania słonecznego, • energię dyfuzji pojawiającej się w przypadku różnicy stężeń, która wynika ze stopnia zasolenia wody słodkiej i morskiej.

Sposób działania elektrowni wodnej, nazywanej też hydroelektrownią, w dużej mierze uzależniony jest od jej rodzaju. Mechanizm działania elektrowni wodnej bazuje zawsze na wykorzystaniu energii kinetycznej przepływającej wody. W śródlądowych elektrowniach wodnych pozyskiwanie energii jest procesem dość prostym. Aby zwiększyć energię potencjalną przepływającej w rzece wody, często zostaje ona spiętrzona, za pomocą różnego rodzaju zapór bądź jazów. Wykorzystuje się tu też różnicę wysokości w ukształtowaniu te-

renu. Spiętrzona, płynąca lub spadająca z wysokości woda znajduje następnie ujście i prowadzona jest systemem rur lub kanałów, tzw. kanałem derywacyjnym, w kierunku turbiny, gdzie z dużą prędkością trafia na jej łopaty, które pod jej naporem zaczynają się obracać – podobnie, jak ma to miejsce w turbinie wiatrowej. W ten sposób energia kinetyczna płynącej wody zamieniana jest na energię mechaniczną. Ta z kolei trafia do generatora, który przetwarza ją na energię elektryczną.

Wyróżnia się cztery rodzaje elektrowni wodnych [5]: • Hydroelektrownie czerpiące energię ze spadku wody – uruchomienie tego typu elektrowni wymaga odpowiednich warunków do jej budowy, które często należy uzyskać sztucznie. Jednym ze sposobów jest podniesienie górnego źródła wody lub obniżenie dolnego, gdyż w naturze nie ma zbyt wielu miejsc, w którym spadek wody byłby wystarczający. Zakłady tego typu można podzielić na małe i duże (powyżej 5 MW). Duże elektrownie wodne, mimo że wykorzystują odnawialne źródło energii, w znaczący sposób ingerują w środowisko naturalne, dlatego często nie jest traktowane jako w pełni ekologiczne.

• Hydroelektrownie przepływowe – wykorzystują energię płynącej w rzece wody. Buduje się je na rzekach o małym spadku. Nie mają możliwości magazynowania wody, a co za tym idzie – nie mogą regulować wytwarzanej mocy elektrycz33

TEMAT NUMERU nej. Swoją konstrukcją przypominają typowy młyn wodny, z tym, że koło młyńskie zastąpione jest najczęściej nowoczesną turbiną ślimakową, tzw. turbiną Archimedesa.

• Elektrownie regulacyjne, zwane również hydroelektrowniami zbiornikowymi, zaopatrzone są w zbiorniki wodne, które pozwalają gromadzić i magazynować energię zawartą w wodzie, a następnie przetwarzać ją na energię elektryczną w dogodnym czasie. Wodę w zbiorniku gromadzi się spiętrzając ją za pomocą niewielkiej zapory bądź jazu, dzięki czemu uzyskać można zwiększone ciśnienie i wysokość spadu, a więc większą energię kinetyczną wody, która napędza turbinę. Elektrownie regulacyjne buduje się najczęściej w okolicach jezior lub sztucznych zbiorników wodnych, a dzięki możliwości spiętrzania i gromadzenia przez nie wody pełnią też istotną funkcję hydrotechniczną – przeciwpowodziową i retencyjną.

• Elektrownie szczytowo-pompowe – ich podstawową funkcją jest magazynowanie energii. W elektrowniach tego typu zamienia się energię elektryczną na energię potencjalną grawitacji przez wpompowanie wody do górnego zbiornika w czasie niższego zapotrzebowania na energię (ma to miejsce głównie w nocy). W godzinach szczytu następuje wytwarzanie energii elektrycznej przez spuszczenie wody ze zbiornika górnego z powrotem do dolnego.

Stosowane w hydroelektrowniach turbiny osiągają moc do 700 MW, dla porównania w elektrowniach gazowych lub opalanych węglem moc ta dochodzi do 1000 MW. Do najczęściej stosowanych obecnie typów turbin w elektrowniach wodnych należą [6]: • turbina Archimedesa zwana też turbiną ślimakową lub turbiną śrubową.

Jest ona wykorzystywana w przypadku rzek o bardzo niskich przepływach; • turbiny Peltona stosuje się w przypadku cieków o bardzo dużych spadach (powyżej 20 m) oraz jednocześnie stosunkowo niewielkich przepływach wody; • turbina Francisa – jest obecnie 34

najczęściej stosowanym w hydroenergetyce typem turbiny, która wykorzystywana jest w lokalizacjach charakteryzujących się spadkiem 25–500 m; • turbina Kaplana – ten typ turbiny jest umieszczonym w rurze wirnikiem w kształcie śruby okrętowej i charakteryzuje się regulowanym kątem łopat. Może pracować w szerokim zakresie spadów (zwykle 1,5–20 m) i przepływów (przy prędkościach przepływów wody 3–30 m3/s).

Jeśli chodzi o klasyfikację, to elektrownie w zależności od generowanej mocy dzieli się na: • elektrownie wodne duże, o mocy powyżej 10 MW; • elektrownie wodne małe (tzw. MEW) o mocy w przedziale 1–10 MW; • minielektrownie wodne o mocy do 1 MW; • mikroelektrownie wodne o mocy poniżej 200 kW. W wypadku dużych hydroelektrowni wyróżnia się również podział biorący pod uwagę wysokość spadów wody, czyli różnice między górnym, a dolnym poziomem zbiornika wody. Są to odpowiednio: • elektrownie wodne o niskim spadzie (do 15 m); • elektrownie wodne o średnim spadzie (15–50 m); • elektrownie wodne o wysokim spadzie (powyżej 50 m).

Hydroelektrownie są wyjątkowo wydaje i charakteryzują się wysokim stopniem sprawności. Okazuje się, że potrafią przekształcić 90 % energii wodnej w energię użytkową, a wytworzona energia może być magazynowana i przesłana na duże odległości. Obecnie, wśród największych elektrowni wodnych na świecie znalazły się: • Zapora Trzech Przełomów na rzece Jangcy o mocy 22 500 MW i rocznej produkcji 98,8 TWh (Chiny); • Itaipu na rzece Parana o mocy 14 000 MW i rocznej produkcji 98,6 TWh (Brazylia/Paragwaj); • Xiluodu na rzece Jangcy o mocy 13 860 MW i rocznej produkcji 55,2 TWh (Chiny); • Guri na rzece Caroni w Wenezueli o mocy 10 235 MW i rocznej produkcji 50 TWh. Elektrownia ta za-

spokaja do 70 % zapotrzebowania energetycznego Wenezueli; • Tucuruí – hydroelektrownia położona na rzece Tocantins w Brazylii w stanie Pará. Jej moc to obecnie 8370 MW.

Hydroelektrownie w Polsce Hydroelektrownie należą obecnie do najintensywniej wykorzystywanych źródeł OZE. Z powodzeniem działają w 150 krajach. Według danych z 2017 r. dostarczyły łącznie 4060 TWh energii elektrycznej, co stanowiło 16 % całkowitej produkcji energii elektrycznej na świecie.

Ze względu na płaskie ukształtowanie terenu i stosunkowo małe opady, w Polsce nie ma zbyt dobrych warunków do rozwoju energetyki wodnej. Szacuje się, że zasoby hydroenergetyczne w Polsce wynoszą około 13,7 GWh na rok, z czego najwięcej, bo ponad 45 %, przypada na Wisłę. W naszym kraju istnieje obecnie 21 elektrowni wodnych o mocy większej niż 5 MW. Do największych z nich należą: • Elektrownia Wodna Żarnowiec (typ: szczytowo-pompowa, moc 716 MW); • Elektrownia Wodna Porąbka-Żar (typ: szczytowo-pompowa, moc 500 MW); • Elektrownia Solina (typ: szczytowo-pompowa, moc 200 MW); • Elektrownia Żydowo (typ szczytowo-pompowa, moc 167 MW); • Elektrownia Wodna Włocławek (typ: przepływowa, moc 162 MW).

Małe elektrownie wodne wykorzystują głównie potencjał małych zbiorników retencyjnych, niewielkich rzek oraz systemów nawadniających i wodociągów. Obecnie 91 % istniejących hydroelektrowni w Europie to małe elektrownie wodne o mocy mniejszej niż 10 MW. Niestety, stopień wykorzystania technicznych możliwości rzek przez małe elektrownie w Polsce to zaledwie 19 %.

Małe elektrownie wodne o mocy powyżej 1 MW są najczęściej własnością firm energetycznych lub dużych zakładów przemysłowych, gdzie w większości przypadków ich praca jest w całości zautomatyzowaAUTOMATYKA

TEMAT NUMERU na. Mniejsze obiekty należą do prywatnych inwestorów i są to zwykle przydomowe elektrownie wodne, do ich budowy wykorzystano istniejącą od lat infrastrukturę starych młynów, kuźni, tartaków czy szwalni.

Zgodnie z informacjami udostępnionymi przez Urząd Regulacji Energetyki, w 2017 r. na terenie Polski działało 766 elektrowni wodnych o łącznej mocy zainstalowanej około 988,38 MW. Z tego 756 stanowiły obiekty o mocy nieprzekraczającej 10 MW, przy tym 680 to instalacje poniżej 1 MW (produkujące łącznie około 0,2 % energii).

Wady i zalety Trudno mówić jednoznacznie o wadach i zaletach elektrowni wodnych.

Zależy to od wielkości hydroelektrowni, jej dodatkowych funkcji i przede wszystkim wielkości. Podstawową zaletą jest z pewnością brak emisji CO2.

Jest to też stabilne źródło energii (z wyłączeniem małych elektrowni przepływowych zależnych od warunków hydrologiczno-pogodowych i poziomu wody w rzece) i w przeciwieństwie do

$ * _ v6;-

$ * _ v6;-

7-8/2022

np. energetyki słonecznej czy wiatrowej produkcja energii elektrycznej jest niezależna od pogody i czasu.

Kolejną zaletą jest to, że energetyka wodna jest odnawialnym źródłem energii o wysokiej efektywności energetycznej. Łatwo i precyzyjnie można kontrolować wielkość wytwarzanej energii OZE, w przeciwieństwie do pozostałych nieemisyjnych, daje się wiarygodnie przewidywać. Elektrownie wodne poprawiają też bilans i warunki hydrologiczne, zapobiegają powodziom, regulują rzeki, utrzymują retencję wód i pozwalają kontrolować warunki żeglugowe. O wiele niższe są ich koszty eksploatacyjne w porównaniu z pozostałymi OZE. Co więcej, elektrownie szczytowo-pompowe są najpowszechniej stosowanymi magazynami energii.

Do wad zaliczyć można przede wszystkim to, że ich budowa stanowi poważną ingerencję w środowisko naturalne, szczególnie w przypadku dużych elektrowni wodnych, a koszty samej budowy są 2-3 krotnie wyższe od nakładów na budowę elektrowni konwencjonalnych. Do istotnych wad zalicza się to, że hydroelektrownia może utrudniać migrację ryb w górę rzeki, powodując tym samym utratę ich siedlisk.

Małe elektrownie wodne oprócz tego cechują się możliwością [5]: • poprawienia bilansu hydrologicznego oraz hydrobiologicznego okolicznych terenów elektrowni; • wybudowania elektrowni na małych ciekach wodnych, które wystarczą do ich prawidłowego funkcjonowania;

• szybkiego i sprawnego zaprojektowania, a następnie wybudowania zakładu w okresie nieprzekraczającym 2 lata; • lokalizacji blisko odbiorców, co zmniejsza odległość przesyłania energii elektrycznej.

Energia promieniowania słonecznego Ostatnim z trzech głównych źródeł OZE jest energia promieniowania słonecznego, która najczęściej wykorzystywana jest za sprawą tzw. instalacji solarnych, czyli kolektorów słonecznych i paneli fotowoltaicznych. Te pierwsze pozwalają zamienić energię promieniowania w energię cieplną, drugie w prąd.

Instalacje solarne przetwarzają energię pozyskaną ze słońca, a następnie przekształcają ją w ciepło, które jest wykorzystywane do ogrzania wody w celach użytkowych. Dostępne na rynku kolektory słoneczne występują w dwóch rodzajach: próżniowych i płaskich. Kolektory płaskie składają się z płyty oraz znajdujących się pod nią rur z czynnikiem grzewczym. Płyta nagrzewa się od promieniowania słonecznego i przekazuje ciepło do rur z płynem.

Płyn ten jest kierowany do wężownicy zasobnika z wodą. Kolektory płaskie świetnie radzą sobie w słoneczne dni, jednak ich sprawność mocno spada wraz z zachmurzeniem. Problemy pojawiają się także w okresie zimowym. Mimo to kolektory płaskie charakteryzują się wyjątkowo atrakcyjnym stosunkiem ceny do jakości.

W kolektorach próżniowych wykorzystuje się system rur próżniowych.

$ * " ! _ v6;-

35

TEMAT NUMERU W rurach umieszczone są jeszcze mniejsze rurki wypełnione cieczą i połączone z absorberem. Dzięki temu zapobiega się nadmiernej utracie energii cieplnej w okresie zimowym. Kolektory próżniowe są w dużo mniejszym stopniu uzależnione od temperatury panującej na zewnątrz. Kolektory próżniowe wykorzystuje się do podgrzewania wody użytkowej, zarówno w okresie letnim, jak i zimowym. Niestety, są one sporo droższe od kolektorów płaskich.

Odmianą kolektorów próżniowych są kolektory z rurką cieplną, tzw. ciepłowodem, który transportuje energię do absorbera i do zbiornika z wodą. Dzięki temu bardzo dobrze radzą sobie nawet z bardzo niską, dochodzącą nawet do –20 °C temperaturą zewnętrzną.

Trzeba jednak pamiętać, że w naszych warunkach klimatycznych instalacją solarną można podgrzać wodę do około 20–30 °C. Nie nadaje się do ogrzewania budynków, a jedynie do podgrzewania tzw. wody użytkowej, co może mieć jednak istotne znaczenie w gospodarstwach rolnych.

Obecnie w Polsce, łączna powierzchnia kolektorów wynosi już ponad 3000 tys. m2. W przeważającej liczbie są one wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych.

elektrycznej, 2021 r. dla branży fotowoltaicznej zakończył się spektakularnym sukcesem. Moc zainstalowana w fotowoltaice na koniec 2021 r. wyniosła 7,6 GW, a przyrost nowych mocy wynosił ponad 3,7 GW (tempo wzrostu rynku przekroczyło 105 %). Ogromny wkład, tak jak w poprzednich latach, mieli prosumenci indywidualni (niemal 80 % udziału w rynku). Wymierne efekty przyniósł też system aukcyjny – pierwszy gigawat mocy w farmach fotowoltaicznych oddaje już energię do sieci [7]. Łączne obroty na rynku fotowoltaiki w 2021 r. oszacowane zostały na 16,7 mld zł, w tym wartość rynku samych nakładów inwestycyjnych wyno-

wego wzrostu cen energii coraz bardziej widoczny staje się także udział w rynku fotowoltaiki autopoducentów, czyli tzw. prosumentów biznesowych.

Według autorów raportu, rynek fotowoltaiczny w najbliższych latach utrzyma swoją dynamikę rozwoju dzięki szybkiemu przyrostowi mocy w farmach fotowoltaicznych. Przewiduje się, że już na koniec 2022 r. moc wszystkich zainstalowanych źródeł fotowoltaicznych może wynieść 12 GW. Zgodnie z przewidywaniami moc 20 GW w fotowoltaice zostanie osiągnięta w 2025 r., a w 2030 r. skumulowana moc zainstalowana może wynieść nawet 28,5 GW [7].

Fotowoltaika W naszych warunkach klimatycznych dużo bardziej wydajne są instalacje fotowoltaiczne, a rynek fotowoltaiki bardzo mocno się rozwija. Jak wynika z raportu „Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2022”, który przygotował Instytut Energii Odnawialnej, w wyniku zmian regulacyjnych i rosnących cen energii

& ' ) " _ ) ! ? _ .

36

& ' * *

siła około 15,4 mld zł. Prognozuje się, że w 2022 r. obroty handlowe fotowoltaiki wyniosą ponad 20 mld zł, a wartość rynku inwestycji fotowoltaicznych będzie kształtowała się na poziomie 19 mld zł. Sukcesem zakończył się sześcioletni okres wsparcia aukcyjnego. Łączna moc projektów fotowoltaicznych, które wygrały wszystkie dotychczasowe aukcje przekroczyła 6,3 GW. W branży pojawiły się też nowe trendy. Zmiana systemu wsparcia dla prosumentów z net metering na net billing skłoniła ich do zwrócenia uwagi na zarządzanie energią i zwiększenie bieżącej autokonsumpcji energii z paneli fotowoltaicznych, np. dzięki instalacji magazynów energii, w tym po raz pierwszy, magazynów ciepła. W efekcie skoko-

&

" XVVX_XVXX bxq

Ogniwa fotowoltaiczne Do zamiany energii słonecznej na prąd wykorzystuje się fotoogniwa, które łączy się w większe struktury nazywane panelami. Fotoogniwo to element półprzewodnikowy, w którym na skutek występowania efektu fotoelektrycznego następuje przemiana energii fotonów w energię elektryczną.

Dzięki powstałemu na skutek działania światła napięciu, po zamknięciu obwodu odbiornikiem energii elektrycznej w obwodzie popłynie prąd.

Wytworzony przez fotoogniwa prąd to prąd stały, który nie jest standardowo wykorzystywany w energetyce.

Aby móc z niego korzystać, konieczne jest zastosowanie falownika, czyli tzw. inwertera, który zmieni prąd stały w prąd zmienny. Dla typowych paneli AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

" ' ' * #,

fotowoltaicznych, moc wytwarzana przez pojedyncze ogniwo wynosi ok. 1,5–2,5 W przy napięciu ok. 0,5 V. Nie są to duże wartości, dlatego pojedyncze fotoogniwa łączy się w moduły (panele), a te z kolei w łańcuchy (panele połączone ze sobą w szereg).

W standardowych instalacjach, do produkcji prądu najczęściej wykorzystuje się najłatwiejsze w produkcji, i co za tym idzie, najtańsze panele krzemowe. Ze względu na stopień uporządkowania struktury krystalicznej krzemu, na rynku spotkać się można z trzema odmianami paneli: • z krzemu monokrystalicznego, • z krzemu polikrystalicznego, • z krzemu amorficznego.

Krzem monokrystaliczny charakteryzuje się silnie uporządkowaną strukturą pozbawioną większej liczby defektów, a ogniwa zbudowane z tego rodzaju krzemu charakteryzują się najwyższą obecnie efektywnością dochodzącą do 15–19 %. W praktyce oznacza to, że energia promieniowania słonecznego padająca na 1 m2 ogniwa zostaje w ok. 15 % przekształcona na energię elektryczną.

Panele z krzemu polikrystalicznego, który charakteryzuje się mniej uporządkowaną strukturą, pozwalają na uzyskanie sprawności na poziomie 14–16 %. Panele z najtańszego krzemu amorficznego czyli krzemu, który nie ma uporządkowanej struktury krystalograficznej, uzyskują efektywność na poziomie 9–14 %. W tym miejscu warto też wspomnieć, że panele z krzemu amorficznego charakteryzują się nieco inną strukturą. Tutaj bardzo cienka warstwa krzemu osadzana jest na powierzchni innego materiału, takiego jak np. szkło, a nie tak jak w wypadku dwóch poprzednich odmian, cały panel jest w całości panelem krzemowym.

Instalacja sieciowa on-grid, nazywana też instalacją sieciową, to po prostu instalacja fotowoltaiczna podłączona do sieci energetycznej operatora. Instalacje on-grid stanowią zdecydowaną większość systemów fotowoltaicznych montowanych na świecie. Tutaj energia elektryczna z modułów fotowoltaicznych wykorzystywana jest na potrzeby pracy podłączonych urządzeń, a w przypadku wygenerowania nadwyżek energii, sprzedawana są one do sieci energetycznej.

Drugim rozwiązaniem jest instalacja off-grid nazywana też instalacją autonomiczną. Taka instalacja w całości działa poza publiczną siecią elektroenergetyczną. Energia elektryczna z modułów fotowoltaicznych wykorzystywana jest na potrzeby pracy podłączonych urządzeń, a w wypadku wystąpienia nadwyżek energii, ładują zespół akumulatorów.

Ostatnim typem instalacji jest instalacja hybrydowa, która może zarówno oddawać nadwyżki prądu do sieci energetycznej, jak i magazynować we własnych zbiornikach energii, czyli akumulatorach.

Instalacje fotowoltaiczne podzielić można również ze względu na ich umiejscowienie. Najpopularniejsze są instalacje fotowoltaiczne montowane na dachu. Drugim rodzajem są instalacje fotowoltaiczne posadowione na gruncie. Panele fotowoltaiczne na gruncie montuje się w przypadku budowy farm fotowoltaicznych zasilających wszędzie tam, gdzie montaż paneli na dachu jest zbyt skomplikowany lub niemożliwy, bądź mamy do dyspozycji sporo niewykorzystanych gruntów wokół budynku.

Ratujmy planetę Energetyka odnawialna to obecnie jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi sektora energetycznego na świecie i w Polsce. Istotnie wzrasta też wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Szacuje się, że wzrost ten liczony po uśrednieniu jest na poziomie 13,7 % rocznie. Czy jesteśmy skazani na energetykę odnawialną? I tak i nie. Energetyka odnawialna nie zastąpi tradycyjnych źródeł energii, w tym energetyki jądrowej, ale może je istotnie wesprzeć. I nie chodzi tu tylko o ochronę środowiska.

Rodzaje instalacji fotowoltaicznych W skład instalacji fotowoltaicznej, niezależnie od jej wielkości, wchodzą panele fotowoltaiczne, inwerter, system zabezpieczeń chroniących instalację przed zbyt wysokim napięciem oraz system montażowy. Rodzaj samej instalacji skorelowany jest z rodzajem zamontowanego w systemie falownika (inwertera).

7-8/2022

" ! * * _ Y ! * 9)

37

TEMAT NUMERU

ENERGIA ODNAWIALNA I TRANSPORT SAMOCHODOWY Oddzielną kwestią jest energia odnawialna w transporcie. Ogólnoświatowa, ekologiczna moda sprawiła, że coraz więcej osób przesiada się na samochody elektryczne. Są one zachwalane jako samochody bezemisyjne, niezanieczyszczające środowiska. Jednak elektryka, tak jak inne samochody z silnikami spalinowymi, trzeba „zatankować”, czyli naładować ich akumulatory podłączając auto do sieci energetycznej. Pomijając fakt, że samochód taki nie zanieczyszcza spalinami centrów miast, to o tym na ile jest on „zielony” i bezemisyjny zależy od ilości prądu generowanego w danym kraju z OZE. Naukowcy z warszawskiego WAT wykazali, że w przypadku Polski użycie terminu „zielony pojazd” w odniesieniu do pojazdów elektrycznych jest nadużyciem. Im więcej elektro-samochody zużywają energii, tym więcej dwutlenku węgla jest emitowane do atmosfery – przeniesiony jest tylko punkt emisji, z samochodu na elektrownię. A w polskiej sieci elektrycznej około 80 % energii pochodzi ze źródeł wykorzystujących paliwa kopalne, jak węgiel brunatny, węgiel kamienny czy gaz ziemny.

Kolejnym problemem są akumulatory. Do ich produkcji potrzeba dużych ilości pierwiastków rzadkich, w tym litu, niklu, kobaltu i molibdenu. Do wydobycia i pozyskania tych metali z rud, a także do wytworzenia samego samochodu, potrzeba ogromnych ilości energii czyli emisji CO2, nie mówiąc już o zużyciu gigantycznych ilości wody.

Fakt ten potwierdzają europejskie badania przeprowadzone przez Euro NCAP w ramach programu Green NCAP. W badaniach tych kompleksowo przeanalizowano ilości gazów cieplarnianych emitowanych podczas produkcji, eksploatacji i utylizacji samochodów oraz efektywność energetyczną poszczególnych modeli aut. Co ciekawe, zamiast wyników, które miały popierać zasadność europejskie polityki elektromobilności, przedstawiono realistyczny obraz, który mówi, że samochody elektryczne nie są takie EKO – dużo lepiej wypadają… diesle.

W ramach całkowitego zużycia energii liderem został diesel – Skoda Octavia Combi 2.0 TDI, która zużyje w tym okresie 164 MWh. Wartość ta jest niższa niż w przypadku hybrydy plug-in, Toyoty Prius – 167 MWh, czy elektrycznego modelu Fiat 500e – 171 MWh. Co więcej, Skoda Octavia Combi to samochód z wyższego segmentu niż dwa pozostałe. Podobnie było ze starszymi samochodami – np. w całym cyklu życia Renault Clio zużyje 187 MWh energii, a elektryczny Renault Zoe zużyje 188 MWh, czyli o 1 MWh więcej!

Należy pamiętać też o tym, że mamy do czynienia z ciągłym wzrostem populacji ludzi na Ziemi (głównie w krajach trzeciego świata) oraz z ciągłym zwiększaniem się zapotrzebowania na energię elektryczną. Jak podają szacunki ONZ, w 2050 r. ludzkość będzie zużywała 2–2,5 razy więcej energii niż obecnie. Co więcej, kraje rozwijające się wymuszają intensywny rozwój tanich i dostępnych technologii niskoemisyjnych, które są niezbędne do zachowania bezpieczeństwa energetycznego. Już dziś sektor energetyczny w wielu krajach przechodzi głęboką transformację związaną z przesunięciem środka ciężkości z energetyki konwencjonalnej w stronę OZE. W większości dostępnych raportów, analitycy szacują, że w 2050 r. odnawialne źródła energii będą zaspokajały ponad 75 % światowego zapotrzebowania na energię. W Polsce udział ten kształtować ma się na poziomie ok. 50 %. Jeśli inżynierom odpowiedzialnym za energetykę uda się wykorzystać w pełni potencjał OZE, zatrzymamy stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie nieprzekraczającym 450 ppm. Jest to wartość wystarczająca do uniknięcia nieodwracalnych zmian klimatu oraz zatrzymania wzrostu średniej temperatury poniżej 2 °C.

04-6 0-D 0

Literatura: [1] Materiały firmy PGE Energia Odnawialna [2] Materiały firmy Schneider Electric [3] Raport: Transformacja energetyczna w Polsce 2022, Forum Energii [4] Teraz środowisko, Energetyka wiatrowa w Polsce, Rozwój wyzwania perspektywy, wydanie specjalne Czerwiec 2021 [5] Materiały firmy eSoleo [6] Materiały zawarte na portalu enerad.pl [7] Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2022, Instytut Energii Odnawialnej, Warszawa, Maj 2022.

% " _ 5 ; '

38

AUTOMATYKA

Gdy liczy się wysoka jakość przetwornic częstotliwości Zapewniamy ciągłość twojej pracy Ciesz się najlepszą w swojej klasie wydajnością i efektywnością dzięki przetwornicom Danfoss Drives.

Obniż koszty dzięki energooszczędnym przetwornicom częstotliwości

drives.danfoss.pl

TEMAT NUMERU

Hybrydyzacja

– kluczowy puzzel w energetycznej układance Wzrost zapotrzebowania na 8 BA ) * B? ( 8 *A B " ) *BA 9 5 " B " ! "9 Wojciech Kubak

W

! " # $ $ $ % &' " ( # ) ) ) # * + , *# ) * ) # , . * / (

( *) # * * * * 0 1 2 3 1 ) * ) 40

P R O M O C J A

4 # $ & 5 & 5 & ' 5 ' 0 6 ) # * $ & ' $ 71 1 " ) 8 ) 1 90 1 8 : ; <=

> % * ?@ A * *# )

) * #

# B # $ $ C $ $) ) 3 3 $ + # AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU ) & C $ * '';D 5) $ ' E 5 " *

F * 6 * 4 $ B # # 4 ) # $ 1 # * 3 * $ * $ 6 , " ) # D& 5 , $ + , G 5 % $ ) $ 6 , * H ) 2 ) 6 , # I !2$ $ $ : 5 # , D 5 # -

, $ C J

$ ; $ $) $ $ $ # # F , ) 3 , 2 , C $ ) 6 , # " ) / " 3

Nie tylko w motoryzacji

" # $ $ , $ . * # $ $) $ ) * ) * <$ ? 2 ) , ) , " $ $

< # ? 2 # ) # $ # $) # $ C . #

) * * $ 2

* * * . / ! ; # , * ) # $ " * ;

# 6 * * , $ $ + , # $ )

. # , ) C # ) $ # $ ,

! $ $ , )

$ $ + F $ # , 6 ) # K $ ) $ * 3 $) * , $ ) * . * 6 H $ # 6 / ! ; , # , ) 1 , ) *) * # ) # * * 6 ; 6 < K ?

2 6 $ * 3 * $ 6 * # C 6 Wojciech Kubak % 7 ) ' 7

+ 9 ' &

DANFOSS POLAND Sp. z o.o.

9 " O VO}~XO , 9 XX xOO VxVV 9 ' 9)

7-8/2022

41

TEMAT NUMERU

Bezpieczniki firmy SIBA w systemach fotowoltaicznych + $%0 B ) ! ) ) " ! ) ! ' "9 $ ? ! } * @ $%0 ) ) * 8 ( ) ' " =&v> B

) * " B B " ' "9 A ? ? " ! ) ) ) * " 9 6) ) " ! ) * ( ) " * ) 9

42

N

apięcie pojedynczego ogniwa fotowoltaicznego jest niewielkie i wynosi od 0,3 V do 1,2 V. Aby zwiększyć uzyskiwane napięcie, ogniwa fotowoltaiczne łączy się szeregowo w panelach fotowoltaicznych stanowiących najmniejsze zintegrowane jednostki systemu. W celu dalszego zwiększenia napięcia panele fotowoltaiczne łączy się szeregowo w łańcuchy, a dla zwiększenia prądu łańcuchy łączy się równolegle w zespoły.

Prąd i napięcie Prąd w łańcuchu nie zależy od liczby ogniw, które są połączone szeregowo i jest równy prądowi pojedynczego ogniwa, a napięcie wyjściowe równa się napięciu pojedynczego ogniwa pomnożonemu przez liczbę połączonych szeregowo ogniw tworzących łańcuch. Prąd zespołu jest równy prądowi pojedynczego łańcucha pomnożonemu przez liczbę łańcuchów ułożonych równolegle.

Przekazanie wytworzonej energii prądu stałego do sieci prądu przemiennego umożliwiają falowniki DC/AC. Na panelu fotowoltaicznym umieszcza się informację o znamionowej mocy wyjściowej (W), prądzie znamionowym (A), prądzie zwarciowym P R O M O C J A

(A), napięciu znamionowym (V), maksymalnym napięciu systemu (V) oraz o prądzie znamionowym bezpiecznika ochraniającego panel PV. Obecnie typowa wartość mocy wyjściowej panelu fotowoltaicznego wynosi ok. 350 W.

Główne parametry doboru prądu Maksymalny prąd, jaki może dostarczyć łańcuch fotowoltaiczny przy maksymalnej intensywności światła (prostopadłe padanie światła) wynosi około 110 % jego prądu znamionowego. Jest to jeden z głównych parametrów w dobraniu prawidłowego prądu znamionowego bezpiecznika. Na wartość prądu wytwarzanego w łańcuchu fotowoltaicznym ma wpływ natężenie promieniowania słonecznego i kąt, pod jakim promieniowanie słoneczne pada na ogniwa fotowoltaiczne.

Gdy bezpiecznik wyłączy prąd zwarcia, musi następnie wytrzymać napięcie pochodzące z innych łańcuchów fotowoltaicznych. Napięcie znamionowe bezpiecznika musi być więc równe lub większe od napięcia bez obciążenia w części systemu, w której jest on zastosowany. Napięcie bez obciążenia jest nie większe AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU WYMIARY/WIELKOŚĆ

NAPIĘCIE ZNAMIONOWE DC

PRĄD ZNAMIONOWY

mm/–

V

A

6,3 × 32

400

1÷8

10 × 38

1000

0,5 ÷ 20

14 × 51

1000

10 ÷ 25

10 × 51

1000

6 ÷ 20

10 × 85

1000

2 ÷ 20

NH1XL

1100

50 ÷ 200

NH3L

1100

200 ÷ 400

20 × 127

1500

2 ÷ 63

niż 1,2 sumy napięć znamionowych paneli łańcucha. Jeżeli w łańcuchu fotowoltaicznym powstanie zwarcie, wszystkie łańcuchy, które są z nim połączone równolegle zaczną zasilać swoim prądem zwarciowym uszkodzony łańcuch PV. To oznacza, że dla n połączonych równolegle łańcuchów fotowoltaicznych, w przypadku zwarcia w jednym łańcuchu, największy możliwy prąd zwarciowy wynosi 1,1 × (n-1) prądu zwarciowego jednego łańcucha fotowoltaicznego.

Innym ważnym czynnikiem jest maksymalna temperatura otoczenia,

w jakiej będzie pracował bezpiecznik, powodująca zazwyczaj konieczność obniżenia prądu znamionowego bezpiecznika. W praktyce stwierdzono, że prąd znamionowy bezpiecznika zabezpieczającego łańcuch fotowoltaiczny powinien wynosić ok. 1,5 prądu maksymalnego łańcucha.

Ze względu na swoją charakterystykę czasowo-prądową, bezpieczniki PV zabezpieczające łańcuchy fotowoltaiczne są w stanie wyłączyć zwarcie w odpowiednio krótkim czasie, gdy zespół fotowoltaiczny liczy co najmniej cztery równolegle połączone łańcuchy.

Wkładki topikowe – zabezpieczenie systemów fotowoltaicznych W tabeli przedstawiono produkowane w firmie SIBA wkładki topikowe cylindryczne i nożowe do zabezpieczania systemów fotowoltaicznych. Wkładki topikowe nożowe wielkości NH1XL i NH3L mają korpusy o długości 130 mm. Ich znamionowa zdolność wyłączania przy prądzie stałym wynosi 30 kA. W przygotowaniu są kolejne rodzaje bezpieczników PV. Do zabezpieczania obwodu wejściowego falownika DC/AC firma SIBA zaleca wkładki topikowe typu URS na napięcie znamionowe stałe 700 V lub 1300 V. Więcej informacji o wkładkach topikowych do zabezpieczania systemów fotowoltaicznych i innych bezpiecznikach firmy SIBA można znaleźć na stronie www.siba-bezpieczniki.pl.

SIBA POLSKA sp. z o.o.

9 : VV A VO}V~X % !

9 1j~ XX ~ X Sj xx } ! ! }! ) 9) 9 ! }! ) 9)

R E K L A M A

Nasze bezpieczniki zapewniają bezpieczeństwo ludziom, maszynom, systemom.

Nasze zabezpieczenie – Twoja korzyść

+ 9 $%0

Niezawodnie.

SIBA Polska Sp. z o.o.

05-082 Stare Babice, ul. Warszawska 300 D tel.: 22 832 14 77, 601 241 236, 603 567 198 e-mail: siba@siba-bezpieczniki.pl www.siba-bezpieczniki.pl 7-8/2022

43

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Przegląd silników 5 )8 ? " ? *B " " 9 , ) )8 " B A 8 * 8 " B9 : ' ) B ) " 8 "9 Agnieszka Staniszewska

J

eden z podstawowych segmentów rynku automatyki stanowią silniki elektryczne. Są niezbędnymi komponentami systemów automatyki, które umożliwiają wprawianie w ruch różnorodnych elementów.

Jednym z ich kluczowych zastosowań są proste maszyny i urządzenia, np. transportery. Kolejnym są maszyny sterowane numerycznie, tj. frezarki, tokarki, wycinarki czy wypalarki oraz roboty przemysłowe. Dzięki silnikom napędzane są poszczególne osie i złącza, co umożliwia docieranie przez narzędzia wykonawcze w różne punkty umiejscowione w przestrzeni robo-

44

czej. Bardzo ważnym odbiorcą silników elektrycznych jest cała branża przemysłu elektromaszynowego – producenci i integratorzy maszyn i urządzeń oraz w coraz większym stopniu klienci indywidualni.

Kryteria wyboru silników Należy zastanowić się, czym kierują się odbiorcy dobierając silnik do swoich potrzeb. Jednym z kluczowych parametrów jest koszt zakupu komponentu. Ponadto bardzo ważne jest zweryfikowanie potrzeb i skonfrontowanie ich z podstawowymi parametrami technicznymi poszczególnych silników dostępnych na rynku. Nie bez znaczenia pozostają koszty użytkowania i eksploatacji, na które oprócz parametrów technicznych, w dużej mierze wpływa sprawność silnika określana odpowiednią klasą według obowiązującej normy. Szacując koszty, należy też wziąć pod uwagę warunki i okres gwarancji silnika. Niektórzy odbiorcy przywiązują wagę do marki silnika. Powodem takiego postępowania może być nabyte wcześniej pozytywne doświadczenie z komponentami danego producenta, dobry kontakt z przedstawicielem producenta lub dystrybutora i profity płynące ze współpracy lub chęć zunifikowania komponentów na

danej linii produkcyjnej lub w danym zakładzie. Czasami istotne są wymiary urządzenia, w szczególności, gdy uszkodzony silnik nie jest już dostępny w sprzedaży lub trzeba na niego długo czekać, a zamiennik jest potrzebny natychmiast. W aplikacjach wymagających komponentów specjalnego przeznaczenia, dobierając silnik trzeba zwrócić uwagę na jego stopień ochrony czy dostosowanie do pracy w przestrzeni zagrożonej wybuchem. Ważny jest czas oczekiwania na silnik, szacowany czas, przez który będzie on dostępny w sprzedaży, dostępność ewentualnych zamienników w razie wystąpienia awarii oraz możliwość uzyskania pomocy o jak najszerszym zakresie podczas uruchomiania lub wdrażania.

Silnik synchroniczny a asynchroniczny Częstokroć klient staje przed wyborem między silnikiem synchronicznym a asynchronicznym. Zasadniczą różnicą między nimi jest to, że ten pierwszy ma stałą prędkość niezależnie od obciążenia, zaś w przypadku drugiego widać wyraźnie uzależnienie prędkości od obciążenia. Prędkość wirnika oraz pola magnetycznego stojana jest zsynchronizowana w komponentach typu synchronicznego i różna w modelach AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

3URJUDP '6'

asynchronicznych – prędkość wirnika jest w tym przypadku mniejsza. Kolejną różnicą, która ma znaczenie w przypadku częstego występowania spadków napięcia sieciowego, jest zależność momentu silnika od tegoż napięcia. W silniku synchronicznym jest to zależność proporcjonalna, a w silniku asynchronicznym moment jest zależny od kwadratu napięcia.

W związku z powyższym silniki asynchroniczne są dużo bardziej wrażliwe na spadki napięć sieciowych. Silniki synchroniczne mają możliwość regulacji współczynnika mocy, jednak są droższe i bardziej skomplikowane w budowie. Silniki asynchroniczne są tańsze, prostsze z punktu widzenia konstrukcji, ponadto charakteryzuje je większa niezawodność.

%H]SÂDWQH ZVSDUFLH GOD NDèGHJR NRQVWUXNWRUD PDV]\Q

Coraz większą popularność na rynku zyskują silniki liniowe.

Główną różnicą między silnikiem obrotowym a liniowym jest konieczność użycia przekładni, która przekształca ruch obrotowy w postępowy, w przypadku pierwszego z wymienionych.

Silniki liniowe ruch postępowy generują bezpośrednio, dzięki czemu części mechaniczne ulegające szybkiemu zużyciu są niepotrzebne. Ich stojan i wirnik stanowią rozwinięcie i występują w postaci liniowej. Są stosowane tam, gdzie wymagana jest duża dynamika ruchu, mogą osiągać większe przyspieszenia oraz prędkości, lepszą powtarzalność, jednocześnie nie hałasując nadmiernie. Lepsze parametry dynamiczne można uzyskać ze względu na brak ograniczeń wynikających z tarcia oraz bezwładności elementów mechanicznych. Niewątpliwymi zaletami silników liniowych są: brak strat energii powodowanych przez przekładnie, pasy i śruby napędowe, brak luzów, które występują w przypadku standardowych komponentów obrotowych, kompaktowa budowa oraz modułowość objawiająca się możliwością wydłużenia ścieżki magnetycznej – w przypadku wystąpienia takiej konieczności w przyszłości.

Dotkliwą wadą silników liniowych jest ich cena, która jest znacznie wyższa niż w przypadku silników obrotowych.

Typowym przykładem zastosowań silników liniowych są nowoczesne maszyny sterowane numerycznie. Jednostki liniowe zyskują na popularności w przypadku wycinarek laserowych, służących do cięcia cienkich blach. Tutaj konieczne jest uzyskanie wysokiej dynamiki oraz dużej dokładności, aby proces przebiegał sprawnie, był opłacalny pod względem ekonomicznym, a jednocześnie detale były wycinane z dużą precyzją.

Innym przykładem zastosowań silników liniowych są systemy transportowe. Dzięki modułowemu charakterowi omawianych urządzeń można rekonfigurować systemy zgodnie z aktualnymi potrzebami. Przykładami takich modułowych systemów transportowych są: system XTS firmy Beckhoff, iTRAK firmy Rockwell Automation oraz ActiveMover firmy Bosch.

Przykłady silników liniowych można znaleźć w ofercie wielu firm. Jedną z nich jest SEW-Eurodrive. Seria synchronicznych silników serwo SL2 jest dedykowana do manipulatorów oraz maszyn obrabiających. Silniki występują w trzech wersjach: Basic, Advance oraz Power-System. Prędkość nominalna niezależnie od tego wynosi 1–6 m/s, a wśród dostępnych długości części wtórnych silnika można znaleźć po cztery warianty. Różnice można dostrzec zaś w dostępnych szerokościach aktywnych 7-8/2022

'ULYH 6ROXWLRQ 'HVLJQHU '6' SR]ZDOD ]DSURMHNWRZD QLH W\ONR ZÂDÔFLZH UR]ZL ]DQLH QDS¬GX DOH U ZQLHè ]DSHZQLD RSW\PDOQ\ GRE U SRG Z]JO¬GHP ]Xè\FLD HQHUJLL R E K L A M A

Fot. pixabay

Silnik obrotowy a liniowy

ZZZ /HQ]H FRP

45

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY FIRMA

BOSCH REXROTH

CANTONI GROUP

CANTONI GROUP

Seria

MS2N

3SIE

EcSgb

Rodzaj

obrotowy, synchroniczny

obrotowy, asynchroniczny

obrotowy, asynchroniczny

Zasilanie

trójfazowe

trójfazowe

trójfazowe

Moc znamionowa [kW]

brak danych

0,12–1000

0,37–200

Prędkość znamionowa

4000–9000 obr./min

750–3000 obr./min

750–3000 obr./min

Moment znamionowy [Nm]

0,8–34,5

1,24–12 802

4,9–1706

Stopień ochrony

IP65

IP55

IP55

Temperatura otoczenia [°C]

0–40

0–40

–20–40

Klasa sprawności IEC 60034-30-2

brak danych

IE3

IE3

ATEX

nie

nie

tak

Uwagi

dedykowany do pracy S1

dedykowany do pracy S1

przemysł chemiczny

FIRMA

SEW-EURODRIVE

SEW-EURODRIVE

SIEMENS

Seria

DRN

SL2

SIMOTICS XP

Rodzaj

obrotowy, asynchroniczny

liniowy, synchroniczny

obrotowy, asynchroniczny

Zasilanie

trójfazowe

trójfazowe

trójfazowe

Moc znamionowa [kW]

0,12–200

5–450

0,09–1000

Prędkość znamionowa

1360–1489 obr./min

1–6 m/s

750–3000 obr./min

Moment znamionowy [Nm]

0,84–1280

1500–8500

brak danych

Stopień ochrony

IP54 / IP55 / IP65 / IP66

IP54 / IP65

IP55 / IP56 / IP65

Temperatura otoczenia [°C]

–20–40

5–40

–20–40

Klasa sprawności IEC 60034-30-2

IE3

–

IE1 / IE2 / IE3 / IE4

ATEX

tak

nie

tak

Uwagi

dedykowany do pracy S1 i S4 (50 %)

–

–

oraz znamionowych siłach posuwu. Wersja Advance jest wyposażona w układ odprowadzania ciepła uwzględniający powierzchnię chłodzenia, wytrzymałość oraz rozszerzalność cieplną, zaś wersja Power-System ma wbudowany wentyla46

tor chłodzący, co pozwala na osiąganie wyższej siły znamionowej.

Inną firmą prezentującą w swoim portfolio silniki liniowe jest Hiwin. Do zastosowań w trudnych warunkach środowiskowych, gdzie jednostki są

narażone na kontakt z cieczami i pyłami, przy jednoczesnym występowaniu wysokich obciążeń, firma poleca serię silników synchronicznych LMFP o stopniu ochrony IP65. Modele należące do wspomnianej serii bazują na serii LMFA, AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY LENZE

NORD

OMRON

m500 + i550 motec

IE5+ (TENV)

Accurax G5

obrotowy, asynchroniczny

obrotowy, synchroniczny

obrotowy, synchroniczny

trójfazowe

trójfazowe

jedno- i trójfazowe

0,25–5,5

0,35–2,24

0,1–3

1390–1480 obr./min

2100 obr./min

0,5

0,81–142

1,6–18,2

29–2100

IP54 / IP55 / IP65 / IP66

IP69K

brak danych

–30–40

brak danych

0–55

IE2 / IE3

IE5

–

nie

nie

nie

zintegrowany przemiennik częstotliwości

–

–

a więc mają chłodzenie cieczą, dzięki czemu nie przenoszą na system automatyki ciepła procesowego.

Klasy sprawności Obowiązująca norma IEC 60034-30-2, dotycząca silników obrotowych, wyznacza pięć klas ich sprawności od IE1 do IE5. Norma zawiera zestawy wartości minimalnych sprawności w zależności od mocy, liczby biegunów, częstotliwości oraz napięcia zasilania. Procedura wyliczania sprawności silnika wieloma metodami o różnej dokładności została dokładnie opisana w innej obowiązującej normie – IEC 60034-2 1. Sprawność jest miarą efektywności, z jaką energia elektryczna jest przekształcana w energię mechaniczną. W uproszczeniu, sprawność wyraża się za pomocą ilorazu mocy wyjściowej w postaci mechanicznej do mocy wejściowej w postaci elektrycznej. Do jego określenia potrzebne są prędkość i moment obrotowy, prąd i napięcie zasilania silnika. Wybraną metodę wyznaczania należy wskazać w dokumentacji silnika. Metody o średniej i wysokiej niedokładności mogą być stosowane tylko w przypadku klasy IE1, czyli najniższej. Obowiązujące 7-8/2022

dyrektywy dążą do sukcesywnego wycofywania z rynku urządzeń o niskiej sprawności według założonych harmonogramów. Ma się to przyczynić do oszczędzania energii elektrycznej.

Warto zwrócić uwagę na konieczność umieszczenia na tabliczce znamionowej silnika informacji na temat klasy sprawności. Ponadto musi się na niej znaleźć rok produkcji. W dokumentacji technicznej producent ma obowiązek poinformować o sprawności znamionowej przy różnych obciążeniach, liczbie biegunów silnika, częstotliwości, napięciu, mocy i prędkości znamionowych, warunków, dla których silnik został zaprojektowany.

Rodzaje pracy Dobierając silnik, należy zwrócić uwagę na jego oznaczenie dotyczące rodzaju pracy, do której jest dedykowany.

Symbol S1 oznacza zastosowanie do pracy ciągłej, czyli do urządzeń wymagających długotrwałego okresu obciążenia. Symbolem S2 oznaczone są silniki do pracy dorywczej, które uruchamiane są sporadycznie na określony czas. S3 oznacza pracę przerywaną.

Wraz z symbolem podaje się względny czas pracy podawany w procentach. S4

służy jako znacznik silników dedykowanych do pracy przerywanej z dużą liczbą łączeń i rozruchów, z kolei S5 do pracy przerywanej z dużą liczbą łączeń i hamowaniem elektrycznym. Symbol S6 oznacza pracę przerywaną z przerwami jałowymi, zaś S7, S8, S9 odpowiednio pracę okresową bez postoju z hamowaniem elektrycznym, pracę okresową bez postoju z równoczesnymi zmianami obciążenia i prędkości, pracę z nieokresowymi zmianami obciążenia i prędkości.

Rynek silników Znanym na rynku podmiotem, o długoletnim doświadczeniu, specjalizującym się w dziedzinie silników jest Cantoni Group. Wspomniana grupa posiada w swoim bogatym portfolio różne serie produktowe silników. Za podstawowe należy uznać silniki indukcyjne jednofazowe oraz trójfazowe klatkowe ogólnego przeznaczenia o różnych klasach sprawności od IE1 (serie 2Sg, Sg, Sh) przez IE2 (seria 2SIE) do IE3 (seria 3SIE). Niektóre serie zawierają w sobie wielobiegowe wersje silników. Ponadto w przeogromnym portfolio można znaleźć serie urządzeń specjalnych wysokiego napięcia (6000 V) o sprawności standardowej (seria SF) oraz podwyższonej (SH). W ofercie dostępne są również silniki pierścieniowe dedykowane do pracy ciągłej lub przerywanej (serie SUg i SUem). W aplikacjach, w których występuje zagrożenie wybuchem, zastosowanie znajdą silniki w wykonaniu przeciwwybuchowym ze wzmocnioną obudową, nieiskrzące, ognioszczelne, odporne na gaz i pył. Silniki tego typu są dedykowane do pracy w zakładach działających w branży chemicznej oraz górnictwie.

Lenze jest firmą posiadającą w swoim portfolio bogatą gamę silników.

Wśród nich wyróżnia się seria silników m500-H oraz m500-P – odpowiednio o sprawności klasy IE2 oraz IE3 i mocy od 0,25 kW do 5,5 kW w przypadku pierwszej z wymienionych serii oraz 0,75 kW do 5,5 kW w przypadku serii drugiej. Omawiane silniki są wyposażone w zintegrowany przemiennik częstotliwości i550.

Takie rozwiązanie oferowane jest przez wiele firm produkujących silni47

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY ki elektryczne i układy sterowania do nich. Integracja silnika i układu sterowania pozwala na optymalizację wielkości szaf sterowniczych. Nowoczesne, zintegrowane z silnikiem układy sterowania zawierają układy mocy, układy pomiarowe (przetworniki położenia) jak również systemy komunikacji sieciowej do wymiany informacji pomiędzy napędem a systemem sterowania PLC lub CNC. Inną serią silników oferowanych przez firmę Lenze jest Lenze Smart Motor m300. Należące do niej modele mogą osiągać dowolnie wybrane prędkości obrotowe, posiadają zintegrowany softstarter oraz elektroniczny stycznik. Występują w wersji o mocy 0,47 kW oraz 1,36 kW. Kolejną firmą z branży automatyki, w ofercie której znajduje się dużo różnego typu silników jest SEW-Eurodrive.

Dla przykładu można w niej znaleźć silniki asynchroniczne o wszystkich klasach sprawności od IE1 do IE4 i maksymalnych mocach znamionowych od 0,09 kW do 225 kW. Wartym podkreślenia jest fakt, że sporo modeli może być wykonana w różnych wersjach dostosowanych do warunków środowiskowych. Serię silników synchronicznych liniowych oferowanych przez SEW-Eurodrive stanowi seria SL2.

Bogatą gamę silników oferuje również Siemens. Seria silników SIMOTICS zawiera wiele różnorodnych modeli.

Podstawowa gałąź produktów to silniki o maksymalnej mocy znamionowej od 0,09 kW do 5 MW. Warto wspomnieć o modelach z serii SIMOTICS XP, które są wykonane w wersji przeciwwybuchowej.

Hamulec i luzownik Niektóre aplikacje wymagają stosowania silnika z hamulcem. Taka konfiguracja może być spowodowana koniecznością maksymalnej redukcji wybiegu silnika, chęcią zapewnienia możliwości realizacji funkcji bezpieczeństwa napędu lub koniecznością unieruchamiania elementów wykonawczych w celu dokładnego pozycjonowania. Klasycznym przykładem aplikacji, w której konieczne jest zastosowanie silnika z hamulcem, jest napęd osi pionowej maszyny.

Brak hamulca mógłby spowodować niepożądany samoistny zjazd narzędzia roboczego. Luzowanie hamulca odby48

wa się najczęściej elektromagnetycznie.

Silnik może być zintegrowany z hamulcem lub stanowić oddzielny element. Bogatą ofertę hamulców niezintegrowanych posiada w swoim portfolio Cantoni Group. Są to elektromagnetyczne hamulce tarczowe z regulowanym momentem hamowania (przykładowo serie HPS, HPSX) lub ze stałym momentem hamowania (np. serie 2H2SP i H2SPX).

Enkodery Z silnikami nierozerwalnie wiąże się zagadnienie kontroli pozycji i przemieszczenia. Informacja zwrotna dotycząca aktualnego położenia jest niezwykle cenna w kontekście wysokiej precyzji, która jest pożądaną cechą układów napędowych. Aktualnie najpowszechniej stosowanym komponentem zbierającym informację o położeniu napędu jest enkoder. Dzięki niemu możliwe jest zbudowanie układu napędowego ze sprzężeniem zwrotnym. Enkodery mogą występować jako elementy wbudowane w obudowę silnika lub przystosowane do zewnętrznego montażu.

Wśród enkoderów można wyróżnić komponenty inkrementalne oraz absolutne. Podstawową zaletą tych drugich jest brak konieczności dojazdu do punktu bazowego podczas inicjalizacji.

Pozycja zostaje zapamiętana nawet mimo zaniku napięcia. Enkodery inkrementalne można zainicjować, realizując zadanie bazowania – przemieszczając się do czujnika umieszczonego lub jeżeli istnieje taka możliwość, poszukując impulsu zerowego generowanego na jednym z kanałów enkodera jeden raz na obrót.

Najpowszechniej stosowanym sposobem działania enkodera jest metoda optyczna. Wiązka światła przepuszczana przez tarczę z odpowiednio umieszczonymi nacięciami generuje stosowne impulsy elektryczne, dzięki którym można jednoznacznie określić aktualne położenie elementu napędzanego przez silnik. W przypadku narażenia na niekorzystne warunki środowiskowe tj. niskie temperatury czy wysokie zapylenie zastosowanie znajdują enkodery magnetyczne. Wśród enkoderów można wyróżnić komponenty liniowe magnetyczne – poruszające się wzdłuż taśmy i wykrywające zmiany pola magnetycznego oraz rezystancyjne prezentujące przemieszczenie za pomocą określonego zakresu rezystancji.

Ważnym kryterium doboru enkodera jest jego rozdzielczość, czyli ilość impulsów, które generuje dany enkoder podczas jednego obrotu. Ma to swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w dokładności pomiarów realizowanych przez komponent. Wybierając enkoder należy pamiętać o jego kompatybilności z całym układem pod względem elektrycznym, komunikacyjnym oraz mechanicznym. Dlatego należy zwrócić uwagę na to, by dobieramy model enkodera miał odpowiednie napięcie zasilania, generował pożądany typ sygnału wyjściowego, był przystosowany do odpowiedniego interfejsu komunikacyjnego, miał odpowiednie wymiary zewnętrzne obudowy, pasującą średnicę wałka lub otworu w zależności od wybieranej wersji oraz odpowiadający układowi sposób montażu.

Firmą specjalizującą się w dziedzinie enkoderów jest np. Kübler. Oprócz standardowych modeli enkoderów inkrementalnych oraz absolutnych, dedykowanych akcesoriów, kabli i złączy warto zwrócić uwagę na enkodery bezłożyskowe. Wspomniane komponenty nie ulegają zużyciu mechanicznemu.

AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Ich zaletą jest kompaktowy charakter. Dokonywany przez nie pomiar ma charakter bezkontaktowy, a metoda pomiarowa ma charakter magnetyczny.

Fot. Kü!

Inklinometry Do kontrolowania położenie w przestrzeni elementów ruchomych wprawianych w ruch przez silniki elektryczne można również użyć inklinometrów, które badają nachylenie w poziomie i wychylenie w pionie. Inklinometry sprawdzają aktualne położenie obiektu w przestrzeni w sposób bezstykowy, nie ma konieczności stosowania mechanicznych połączeń z zewnętrznymi elementami. Wśród omawianych czujników można wyróżnić modele, które zapewniają pomiar w jednej oraz dwóch osiach. Ważnym parametrem inklinometrów jest ich zakres pomiarowy określany przez maksymalny wychył kątowy, który jest w stanie zbadać czujnik. Ponadto dobierając czujnik nachylenia, należy zwrócić uwagę na jego dokładność oraz rozdzielczość. Wszystkie wskazane parametry są wyrażane w stopniach.

Można wyróżnić dwie zasady działania inklinometrów. Podstawą pierwszej jest mikro masa zawieszona na elastycznej strukturze. Zmiana nachylenia i wychylenia konstrukcji czujnika powoduje zmianę ułożenia mikro masy, a co się z tym wiąże zmianę pojemności między nią a całą strukturą. Na podstawie tej pojemności można precyzyjnie określić położenie kontrolowanych elementów w przestrzeni. Inna metoda pomiarowa opiera się na badaniu pojemności między parą elektrod umieszczonych w komorze czujnika. Płyn elektrolityczny, którym częściowo wypełniona jest ta komora przemieszcza się wraz z inklinometrem, co skutkuje zmianą wspomnianej pojemności. Opisywana metoda charakteryzuje się wysoką stabilnością pomiarową.

Inklinometry znajdują zastosowanie w końcówkach roboczych maszyn i robotów. Umożliwiają ich precyzyjne pozycjonowanie, umożliwiają pozyskiwanie informacji zwrotnej na temat działania napędu. Ponadto mogą stanowić element układów bezpieczeństwa. Dzięki ich wskazaniom można na bieżąco monitorować status urządzenia i położenie w przestrzeni poszczególnych elementów układu mechanicznego danego urządzenia. Wartym podkreślenia jest fakt, że inklinometry znajdują zastosowanie w odnawialnych źródłach energii – turbinach wiatrowych oraz panelach słonecznych.

W przypadku tych drugich mogą stanowić element układu sterowania położeniem paneli w zależności od kąta padania promieni słonecznych.

Przykładem inklinometru może być programowalny komponent SIKO IK360 wyposażony w funkcję nauczania. Charakteryzuje go wysoki stopień ochrony – IP68 lub IP69K, dokładność 0,1° oraz rozdzielczość wynosząca 0,01°. Występuje w wersji jedno- i dwuosiowej.

W ofercie firmy AP Automatyka można znaleźć inklinometry serii AGS0xxx, których zasada działania opiera się na pomiarze pojemności między elektrodami umieszczonymi w komorze wypełnionej częściowo płynem elektrolitycznym. Sygnał wyjściowy może być klasycznym sygnałem analogowym lub informacją uzyskiwaną za pomocą interfejsu RS-232 albo CANopen.

Omawiania seria jest serią urządzeń dwuosiowych.

7-8/2022

Ciekawe rozwiązanie oferuje firma ifm electronic. Kompensujące przyspieszenie inklinometry dynamiczne jedno- lub dwuosiowe JDxxxx są połączeniem akcelerometrów 3D oraz żyroskopów. Są bardzo użyteczne w przypadku występowania nagłych, dynamicznych ruchów, wstrząsów czy drgań. Akcelerometr pośrednio mierzy wychylenie, zaś żyroskop określa prędkość obrotu. Rozdzielczość urządzeń wynosi 0,01°, powtarzalność 0,05°, zaś zakresy mierzonych kątów wychylenia w zależności od modelu wynoszą od –90° do 90° lub od 0° do 360°.

Podsumowanie Silniki i związane z nimi komponenty to jeden z filarów rynku automatyki. Dzięki nim możliwe jest wprawianie w ruch maszyn i urządzeń oraz automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych. Oprócz niezawodności, bezawaryjności, wysokiej sprawności, odpowiednio dobranych parametrów technicznych, możliwościom komunikacyjnym, niezwykle istotnym aspektem dla odbiorców jest cena produktu. Aktualnie nie mniej ważna staje się bieżąca dostępność produktu i czas oczekiwania na realizację zamówienia. Rynek automatyki obfituje w różne typy i modele silników, w związku z czym producenci maszyn i urządzeń, integratorzy oraz indywidualni odbiorcy końcowi mogą dobrać komponent odpowiadający dokładnie ich potrzebom.

Agnieszka Staniszewska AUTOMATYKA R E K L A M A

49

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

DriveRadar SEW-Eurodrive dla przekładni przemysłowych Warto wiedzieć już dziś, co stanie się jutro DriveRadar oferuje kompleksowy, predykcyjny system za B *BA cyfrowo gromadzi i ocenia dane oraz przewiduje zdarzenia – ? ) ) "9

D

zięki wybranym procesom monitorowania stanu, wszystkie istotne z punktu widzenia eksploatacji zmienne fizyczne przekładni przemysłowych SEW-Eurodrive są cyklicznie rejestrowane. Zebrane dane są następnie analizowane i interpretowane z wykorzystaniem nowoczesnych procesów analitycznych. Stałe monitorowanie danych pomiarowych zapewnia w każdej chwili transparentność stanu przekładni przemysłowej.

Ponadto procesy analityczne przypisują zdarzenia bezpośrednio do komponentów, w których zauważone zostały nieprawidłowości, pokazują przebieg trendu i umożliwiają przewidywanie stanów krytycznych. W przypadku stwierdzenia zmiany stanu użytkownik zostaje natychmiast o tym poinformowany, otrzymuje pierwsze zalecenia

i może na czas skorzystać z naszych usług serwisowych SEW-Eurodrive.

Dzięki pakietowi DriveRadar IoT Suite dla przekładni przemysłowych można z wyprzedzeniem zaplanować działania konserwacyjne i serwisowe oraz uniknąć niepożądanych awarii systemu.

Korzyści stosowania DriveRadar to: • wczesne ostrzeganie w przypadku krytycznych zmian stanu i nieprawidłowej eksploatacji, • wykrywanie trendów przez stałe monitorowanie i inteligentne przedstawianie danych, • zwiększenie produktywności i unikanie nieplanowanych przestojów dzięki transparentności stanu oraz eksploatacji przekładni, • efektywne działania dzięki lepszemu planowaniu prac konserwacyjnych i utrzymania maszyn,

P R O M O C J A

50

AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

• oszczędność zasobów dzięki optymalnemu wykorzystaniu okresu eksploatacji komponentów i systemów.

Przekładnie przemysłowe Przekładnie walcowe oraz walcowo-stożkowe serii X.e.

+ 9 #:}# 7

Czujniki i rejestracja danych Jednolity, specjalnie dobrany i dostosowany pakiet czujników rejestruje parametry eksploatacyjne przekładni przemysłowej, a następnie przekazuje je do EPU: • drgania, • prędkość wejściowa, • poziom oleju • lokalizacja GPS, • temperatura oleju przekładni, • temperatura otoczenia.

7-8/2022

Edge Processing Unit (EPU) i przetwarzanie danych

Obliczenia i analiza danych

EPU rejestruje dane z czujników i wysyła zebrane wartości w krótkich interwałach za pośrednictwem szyfrowanego połączenia sieci komórkowej do centrum obliczeniowego SEW-Eurodrive.

• plug & play – sparametryzowane i gotowe do pracy w stanie wstępnie zmontowanym bezpośrednio na przekładni, • komputer przemysłowy wyposażony w wejścia IEPE, analogowe i cyfrowe, • modem LTE z lokalizacją GPS, • pakiet danych do transmisji danych za pośrednictwem sieci komórkowej, • NOWOŚĆ: złącze do systemu sterowania OPC-UA.

W centrum obliczeniowym SEW-Eurodrive dane są analizowane, interpretowane i przygotowywane: • analiza drgań przy stałej i zmiennej prędkości obrotowe – stan poszczególnych łożysk oraz ich komponentów oraz stan poszczególnych części zazębienia, • prognoza poziomu i zużycia oleju – prognoza czasu do osiągnięcia krytycznego poziomu oleju przez wzrost lub obniżenie stanu napełnienia, • prognoza kolejnej wymiany oleju – prognoza następnej wymiany oleju ze względu na obliczony stan oleju wynikający z jego zużycia, • NOWOŚĆ: prognoza pozostałego okresu żywotności dla łożysk tocznych i zazębienia – monitorowanie

51

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

statystycznego prawdopodobieństwa awarii jako predykcyjne uzupełnienie analizy drgań, • lokalizacja GPS – lokalizacja przekładni na mapie w przeglądzie napędu, możliwość szybkiego zlokalizowania napędu w przypadku konieczności podjęcia działań, • lepkość oleju, • czas pracy oraz czas postoju.

sposób przez wiadomość elektroniczną lub jako powiadomienie push na aplikację.

Klient może w każdej chwili zamówić w aplikacji webowej odpowiednie usługi dla przekładni przemysłowych.

Przegląd korzyści: • aktywne monitorowanie stanu wszystkich napędów,

DriveRadar IoT App IoT App zapewnia wsparcie w zakresie instalacji, uruchomienia, konserwacji oraz diagnostyki błędów.

Wystarczy zeskanować etykietę produktu w formie kodu QR na produkcie lub podać numer seryjny z tabliczki znamionowej.

Twoje korzyści: • dane urządzenia dotyczące produktów w zakresie mechaniki, elektryki i dokumentacji PDF, • zarządzanie zarejestrowanymi urządzeniami w IoT APP, identyfikacja produktów firmy SEW-Eurodrive przy pomocy kodu QR, numeru seryjnego, a w przyszłości za pośrednictwem NFC oraz Bluetooth, • przewodniki step-by-step pokazujące kolejne kroki działania dla instalacji elektrycznej/mechanicznej oraz uruchomienia ze szczegółowym podaniem czynności do wykonania, • instrukcja konserwacji produktów, status interwałów czasowych konserwacji, ustawienia interwałów czasowych, • wszystkie etapy działania ze zdjęciami produktów i opisami, a postęp prac oraz wszystkie ustawienia zapisywane są w cyfrowym bliźniaku.

DriveRadar IoT Suite: aplikacja webowa i program DriveRadar IoT Suite może być używany jako aplikacja webowa oraz aplikacja stacjonarna. Uwzględnione w systemie wartości graniczne wynikają – w zależności od parametru – z wytycznych klienta, konstrukcji przekładni lub zostały wygenerowane w okresie pierwszego miesiąca eksploatacji przez samouczące się algorytmy. W przypadku przekroczenia wartości granicznej klient jest informowany przez system i otrzymuje bezpośrednie zalecenia dotyczące środków zaradczych – w wygodny 52

• intuicyjny i przejrzysty interfejs użytkownika, • możliwość szybkiego ustalenia lokalizacji przekładni w przypadku konieczności podjęcia działań, • automatyczna rejestracja historii stanu w logach zdarzeń.

Szczegółowy widok przekładni: • jednostronicowy przegląd wszystkich parametrów i komponentów, • innowacyjny system informowania w przypadku zmian systemu, • jasne zalecenia działań mających na celu analizę i usuwania przyczyn awarii, • przegląd czasu eksploatacji,

• szybki kontakt w celu zamówienia dalszych usług serwisowych.

Analiza i prognozy: • zatwierdzona analiza umożliwiająca wczesne wykrywanie uszkodzeń i dokładne planowanie działań konserwacyjnych, • prognoza zużycia oleju i poziomu oleju, również przy zmiennej prędkości obrotowej (klastrowanie stanów roboczych), • prognoza prawdopodobieństwa awarii łożysk tocznych i zazębienia, • prognoza kolejnej wymiany oleju.

Przegląd najważniejszych nowych funkcjonalności: • bezpośredni dostęp do danych przez złącze OPC UA – dzięki standardowej implementacji złącza OPC UA dane pomiarowe oraz informacje o statusie mogą być bezpośrednio zintegrowane z systemem klienta.

• prognoza pozostałego okresu żywotności dla łożysk tocznych i zazębienia – monitorowanie statystycznego prawdopodobieństwa awarii jako predykcyjne uzupełnienie analizy drgań.

• optymalizacja pozostałego okresu żywotności oleju i prognoza poziomu oleju – najnowsze techniki analizy, optymalizacja funkcjonalności i udoskonalona wizualizacja oferują jeszcze bardziej precyzyjne wyniki analizy, także w zmiennych warunkach pracy.

• rozszerzona koncepcja powiadomień o ostrzeżeniach i błędach za pośrednictwem aplikacji lub poczty elektronicznej. Bądź zawsze na bieżąco dzięki indywidualnemu ustawieniu komunikatów na smartfonie lub mailowo.

SEW-EURODRIVE POLSKA Sp. z o.o.

9 - " OA TX}OS~ Y 9 jX XT VV VV } } 7 9) 9 } 7 9)

AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Napędy i silniki dla przemysłu spożywczego i produkcji napojów Firma LinMot oferuje komponenty automatyki do zastoso ) ? ( ) * 9

Serwowzmacniacze

N

iezwykle dynamiczne silniki liniowe LinMot, stosowane w przemyśle spożywczym, zapewniają bardzo wysoki stopień ochrony oraz są łatwe w utrzymaniu i czyszczeniu.

Silniki z prowadzeniem – seria DM01

Silniki liniowo-obrotowe – seria PR02 PR02 to seria silników z niezależnie programowalnymi napędami liniowym i obrotowym w jednej wąskiej obudowie. Silniki są dostępne z dodatkowymi funkcjami: wbudowanym precyzyjnym pomiarem momentu obrotowego, zintegrowanym czujnikiem siły, kompensacją nacisku pionowego oraz drążonym wałkiem napędowym.

Opisane wcześniej silniki mogą być sterowane przez serwowzmacniacze LinMot o różnych stopniach wydajności. W zależności od serii, możliwa jest komunikacja z układem sterującym za pomocą EtherNet/IP, EtherCAT (CiA402, SoE), Profinet, Sercos III, Powerlink lub CANopen.

Więcej informacji o silnikach LinMot oraz przykłady zastosowań można znaleźć na stronie internetowej www.multiprojekt.pl/linmot.

Skanuj kod ) *

Seria DM01 to napędy liniowe o stopniu ochrony IP64S, składające się z prowadnicy oraz zintegrowanego silnika liniowego LinMot. Opcjonalnie mogą być wyposażone w sprężynę magnetyczną MagSpring i hamulec pneumatyczny. Silniki oferują skok do 575 mm i siłę szczytową 572 N.

Silniki liniowe ze stali nierdzewnej – seria P01 Silniki serii P01 są wykonane w całości ze stali nierdzewnej (EN 1.4404/AISI 316).

Znajdują zastosowanie w aplikacjach o najwyższych wymaganiach higienicznych ze stopniem ochrony do IP69K.

MULTIPROJEKT AUTOMATYKA Sp. z o.o. + 9 ) *

9 & X#A S}j X 9 SX jS TV O~ } ) * 9) 9 ) * 9) P R O M O C J A

7-8/2022

53

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Nowa seria silników

przeciwwybuchowych ognioszczelnych w klasie sprawności IE3 6 ( * " A !8 B " ! )

= )9 8 > * ! Y ) " Y =* Y > ) " B ) ) " ? ) * 9 *B * B ) !

8 B ? ( "9

O

6' 7 8 9 : 9 9

4 43 " ; 4 " 2 9 4 < &'&( 4 4 $=

! " # $ % &'()*(+,( . &'&(*/0( %

1 ( &'&( 2 "

2 " 3 4 5$/

Adam Owczarzy

IE1

54

P R O M O C J A

IE2

IE3

AUTOMATYKA

> 5 ; 2 8 ; 6' = 9 " 6'?

4 $@ " 9 4 " 4 " 2 > 5 A B " 9 $@ A B )'C/(62

4 5$/ % 9 A$B DE A B

Adam Owczarzy $ 909 =, ) >

CANTONI MOTOR SA 9 * X~A j }jVV 9 ~S ~x xxA ' / ~S ~x VX } )9 9 )9

+ 9

R E K L A M A

# A$B DE A B 4

9 2 A$B D F G 55> A 55H 55IB " " E6 "2 G 9 4 (J'C/(62

G 4 9 4 2 G " 4 2 G 9 " " " A 2 B2 G " 2 KEEL A4 " B2 G A 2 2 B A 9 4 2 2 4 2

9 B2 G 43 " M*N " D " 9 "

7-8/2022

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Silniki Lenze Smart Motor stosowane w aplikacjach do przemieszczania materiałów Standardowe asynchronicz 0 ) *B 8 ) ) 8 ( ) " )8 8 B (W9 < @ ; * ) B * (W ) * 9 AC Lenze Smart Motor repre *B ? ) " 8 ) ) " ) * obrotowy, wymiary oraz zakres ) 8 ( 9 Tobiasz Witor

56

L

enze Smart Motor jest przeznaczony do aplikacji o ustalonej prędkości, szczególnie w przypadku urządzeń do mechanicznego przemieszczania materiałów. Jeden silnik, pracując przy pięciu różnych wymaganych prędkościach, może zastąpić kilka motoreduktorów. Prędkości można zaprogramować i regulować za pomocą aplikacji w smartfonie. W ten sam sposób można również zaprogramować indywidualne rampy łagodnego rozruchu i zatrzymania.

Szerokie możliwości w zakresie doboru, regulacji i funkcji Silnik Lenze Smart Motor umożliwia regulację prędkości obrotowej i jest wyposażony we wspomniane funkcje rampy łagodnego rozruchu oraz zatrzymywania. W przeciwieństwie do napędu, w którym prędkość jest sterowana przemiennikiem częstotliwości, P R O M O C J A

nie jest on przeznaczony do regulacji stałej prędkości. Pracuje natomiast z prędkościami, które są zadawane i swobodnie regulowane na miejscu, co jest idealnym rozwiązaniem wykorzystywanym w przenośnikach.

Obecnie dostępne są dwie wielkości silnika – standardowy typ IEC 63 o znamionowym momencie obrotowym 1,75 Nm oraz typ 80 przy 5,0 Nm. Elektronika napędu zapewnia niezwykle wysoki, 400 % moment obrotowy przy rozruchu, co daje wartość o 67 % wyższą niż w silnikach uruchamianych z sieci. Ten niezwykle wysoki moment rozruchowy pozwala na wybór silnika o jeden typ mniejszego, ponieważ przy doborze użytkownik zwykle kieruje się wielkością momentu obrotowego.

Zastosowanie silnika o mniejszych wymiarach daje różne korzyści, i to nie tylko w postaci fizycznie wymaganej przestrzeni. Tradycyjny silnik zasilany z sieci będzie w trakcie pracy AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY wykorzystywał tylko część swojej mocy, podczas gdy Smart Motor pracuje, wykorzystując moc znacznie bliższą mocy znamionowej. Zwiększa to jego sprawność i obniża koszty energii.

Jeden zamiast kilku Zamontowana w silniku inteligentna elektronika umożliwia regulację prędkości z dowolnego miejsca w zakresie 500–2600 obr./min (co odpowiada 20–87 Hz). Przy tym zakresie nie ma potrzeby stosowania zewnętrznego wentylatora. Przykładowo dodając przekładnię 10/1, prędkość wyjściową można zadać w zakresie 50–260 obr./min.

Potencjalnie jeden Smart Motor z przekładnią może zastąpić kilka urządzeń o różnych przełożeniach.

Takie zmniejszenie liczby wariantów przekłada się na oszczędności w administrowaniu, logistyce zakupów i magazynowaniu, zarówno u producenta, jak i u końcowego użytkownika. Jeden z inwestorów podczas budowy dużego magazynu zastąpił 12 motoreduktorów o mocy 0,75 kW dwoma różnymi zestawami Smart Motor. Zachowane zostały przy tym wyjściowe momenty obrotowe i prędkości.

Łatwe programowanie dzięki aplikacji Bezdotykowe programowanie silnika Lenze Smart Motor odbywa się przy użyciu smart-

fonu za pomocą technologii NFC. NFC to skrót od Near Field Communication – to system opracowany jako międzynarodowy standard dla płatności bezgotówkowych. Firma Lenze stworzyła aplikację, wykorzystując technologię NFC, która umożliwia zaprogramowanie silnika przez zbliżenie do niego smartfona na odległość 2 cm.

Oprócz wprowadzania wymaganej prędkości aplikacja pozwala na niezależne ustawianie ramp łagodnego przyspieszania i hamowania, a także zapewnia dostęp do dziennika i licznika. Takie ustawianie parametrów może odbywać się bez załączania silnika, np. przed końcowym montażem maszyny. Alternatywnie można stosować laptop wyposażony w system z kluczem NFC.

Efektywność energetyczna Ponieważ silniki Lenze Smart Motor nie zostały zaprojektowane do pracy przy stałej częstotliwości 50 Hz, nie obejmują ich międzynarodowe dyrektywy dotyczące energii, jak dyrektywa europejska ErP. Oznacza to, że nie ma ograniczeń w zakresie miejsc, w których można wykorzystywać Smart Motor.

Fakt, że silników Smart Motor nie obejmują międzynarodowe dyrektywy, nie oznacza, że są one nieefektywne – w rzeczywistości Smart Motor zapewnia poziom efektywności porównywalny z IE3. Ponadto silnik jest wyposażony na stałe w opcję „eco” dla aplikacji wykorzystujących pracę z częściowym obciążeniem. Można wówczas zaoszczędzić dodatkowo co najmniej 10 % energii.

+ 9 ;

Kompaktowe wymiary

) B }) B ,OVV

7-8/2022

Na pierwszy rzut oka silnik Lenze Smart Motor sprawia wrażenie dużego urządzenia, z powodu konieczności zabudowania elektroniki. Jednak jeśli zastosujemy mniejszy silnik, który zapewni

400 % rozruchowy moment obrotowy, wówczas Smart Motor może mieć mniejsze wymiary. Przy porównaniu silnika Smart Motor typu 80 i silnika standardowego typu 90 widzimy, że mają one taką samą wysokość, natomiast różnią się długością – Smart Motor jest krótszy.

Silnik Lenze Smart Motor może zastąpić proste aplikacje z przemiennikiem częstotliwości, jeśli podczas pracy prędkość jest zmieniana niezbyt często. Silnik wyposażony jest w trzy wejścia cyfrowe i jedno wyjście cyfrowe, co umożliwia programowanie prędkości, np. praca normalna i z prędkościami pełzającymi plus informacje o statusie pracy.

Obudowa ma stopień ochrony IP55 lub IP65. Przewidziana jest rezerwa dla układu sterowania hamulcem silnikowym, a ponadto możliwe jest uzyskanie dodatkowych oszczędności – na okablowaniu silników, które mogą być zasilane oddzielnie lub w pętli (do kilku silników).

Zysk po stronie producentów i użytkowników Silniki Lenze Smart Motor wyznaczyły nowe standardy dla aplikacji wykorzystujących niewielkie motoreduktory, szczególnie w przenośnikach lub systemach transportu materiałów. Zapewniają producentom maszyn korzyści w postaci ograniczenia liczby wariantów oraz eliminacji układów łagodnych rozruchów/zatrzymań i styczników.

Końcowy użytkownik maszyny zyskuje łatwą regulację oraz energooszczędną pracę urządzeń. Osiągniecie obu korzyści jest możliwe dzięki 400 % rozruchowemu momentowi obrotowemu oraz zabudowanej w silniku inteligentnej elektronice.

Tobiasz Witor ) B

LENZE POLSKA Sp. z o.o.

9 . Y S~~ !

40-203 Katowice 9 X XV Tx x } ! 9) 9 9 9

57

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Synchroniczny silnik IE5+

Innowacyjny

7

Innowacyjne produkty

w napędowym portfolio NORD W odpowiedzi na potrzeby

) ( @ 56. 5 )8 ) szerza swoje portfolio o nowe wysokosprawne produkty.

S

ynchroniczny silnik z magnesami, kompaktowy motoreduktor i zdecentralizowana przetwornica częstotliwości to najnowsze propozycje firmy NORD Napędy.

Silnik IE5+ Dzięki synchronicznemu silnikowi IE5+ z magnesami trwałymi NORD Drivesystems wyznacza nowe standardy.

Silnik jest dostępny w wersji wentylowanej lub gładkiej o mocy do 4,0 kW, a na zamówienie również z antykorozyjnym zabezpieczeniem powierzchni nsd tupH. Silniki IE5+ charakteryzują się szczególnie wysoką sprawnością i szerokim zakresem momentu obrotowego, dzięki czemu optymalnie nadają się do ekonomicznej pracy przy obciążeniu częściowym.

Nowe silniki IE5+ są idealne zarówno dla intralogistyki, jak i dla obszarów 58

o podwyższonych wymaganiach higienicznych w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Silnik zapewnia elastyczność typową dla firmy NORD Napędy – dostępny jest zarówno bezpośredni montaż na silniku, jak i montaż za pomocą adaptera NEMA i IEC. Dodatkowo na zamówienie są dostępne zintegrowane enkodery i hamulce mechaniczne. Stały moment obrotowy umożliwia redukcję liczby wariantów w szerokim zakresie prędkości obrotowych, dzięki czemu można zminimalizować koszty administracyjne oraz usprawnić procesy produkcyjne, logistyczne, magazynowe i serwisowe.

Inwestycja zwraca się w krótkim czasie.

Motoreduktor DuoDrive Silnik IE5+ został również zintegrowany w jednej obudowie z jednostopniowym reduktorem walcowym. Powstały innowacyjny motoreduktor o nazwie DuoDrive charakteryzuje się kompaktową przestrzenią montażową, wysoką gęstością mocy i bardzo małą emisją hałasu. Wyeliminowano wiele części podlegających zużyciu, dzięki czemu mniejsze są również koszty konserwacji. Wraz z łatwym uruchamianiem P R O M O C J A

kompletnego rozwiązania metodą plug & play znacząco obniżył się całkowity koszt utrzymania (TCO) w porównaniu z dotychczasowymi systemami napędowymi.

DuoDrive nadaje się do stosowania zarówno w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym, jak i w intralogistyce. Dzięki sprawności systemowej do 92 % DuoDrive oferuje szczególnie dużą efektywność w danej klasie mocy, nawet przy obciążeniu częściowym.

Jest to rozwiązanie przyszłościowe, pozwalające na realną redukcję kosztów.

Przetwornica częstotliwości NORDAC ON Najnowsza zdecentralizowana przetwornica częstotliwości NORDAC ON została opracowana do wymagań transportu poziomego w magazynach i charakteryzuje się zintegrowanym interfejsem Ethernet, bogatymi możliwościami podłączania i wyjątkowo kompaktową konstrukcją. Falownik jest montowany bezpośrednio na obudowie napędu i obejmuje niższe zakresy mocy do 2,2 kW w dwóch wariantach: NORDAC ON i NORDAC ON+.

Wersja ON została zaprojektowana do AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

+ 9 56. 5 )8

^ )

8

( 56. 0 65

pracy z silnikami asynchronicznymi, a przetwornica ON+ jest przeznaczona do połączenia z nowymi silnikami synchronicznymi IE5+. Oba warianty przetwornic mają wbudowany interfejs Ethernet, dzięki czemu są dobrze dostosowane do integracji z nowoczesnymi urządzeniami automatyki. Żądany protokół można łatwo ustawić za pomocą parametrów, niezależnie od typu sieci: ProfiNET, EtherNet/IP

lub EtherCAT. Wszystkie połączenia są wtykowe i umożliwiają uruchomienie i konserwację na miejscu – szybko, prosto i minimalizując przypadkowe błędy.

Wyposażenie obejmuje interfejs diagnostyczny, cztery wejścia cyfrowe oraz – w przypadku NORDAC ON+ – dodatkowy interfejs enkodera oparty na protokole, który dzięki temu jest bardziej odporny na zakłócenia. Opcjonalnie jest dostępne uszlachetnienie po-

wierzchni nsd tupH, bezpieczeństwo funkcjonalne (STO) i wewnętrzne rezystory hamowania do dynamicznych procesów start/stop.

Nowy członek rodziny NORDAC jest wyposażony w wysokowydajny sterownik PLC realizujący funkcje związane z napędem. Może przetwarzać dane z podłączonych czujników i aktuatorów, niezależnie inicjować sterowanie procesami oraz przesyłać dane napędu i aplikacji do stanowiska sterowania, połączonych w sieć komponentów lub istniejącej chmury. Umożliwia to ciągłe monitorowanie stanu, a tym samym stanowi podstawę koncepcji konserwacji predykcyjnej i zoptymalizowanego wymiarowania systemu.

^ jSjA X}VV & 8? tel. 12 288 99 00 } ! 9 9 9

R E K L A M A

KLUCZEM

DO SUKCESU

PRENUMERUJ Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz – Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa e-mail: automatyka@piap.lukasiewicz.gov.pl

7-8/2022

CZYTAJ

WSPÓŁPRACUJ

www.AutomatykaOnline.pl/Automatyka 59

PRAWO I NORMY

MACIEJ KUBIAK A ) B *B & ` ! &

Od idei do sukcesu

przez pryzmat przepisów prawa & 8 B 8 ! ) W 9 6 BW ? * ! < ! W ) 6 ) Y ) ? YW 9

N

a początku pojawia się słowo, choć zazwyczaj to raczej chaos, z którego wyłania się idea. Idea zmiany. Gdy tę ideę uda się uchwycić, zwerbalizować i skonkretyzować, pojawia się pytanie – co dalej?

Zazwyczaj alternatywy są dwie.

W pierwszej firma zmienia, kupuje i wdraża. To może zadziałać, jeśli innowacja, która wkracza do organizacji jest wyizolowana i nie musi w żaden sposób współdziałać z innymi procesami czy narzędziami oraz gdy nie wpływa na dane osobowe i cyberbezpieczeństwo. W przypadku drugiej alternatywy proces poprzedza analiza przedwdrożeniowa – technologiczna i finansowa, czasem logistyczna oraz HR-owa i wreszcie prawna.

60

Analiza prawna – wybór czy konieczność?

Po co przeprowadzać analizy prawne, jeśli chcemy jedynie usprawnić obieg dokumentów i wdrożyć środowisko paperless albo zautomatyzować jakiś proces w fabryce? Przede wszystkim dlatego, że wymaga tego od administratorów prawo, gdy takie działania dotyczą danych osobowych – a dotyczą prawie zawsze.

Rozporządzenie RODO wprowadza (znane wcześniej z doktryny) pojęcia

maga, aby domyślnym ustawieniem była ochrona prywatności.

Taka analiza powinna uwzględniać m.in. ilość i rodzaj danych, jakie będą przetwarzane (czy na pewno potrzebne są wszystkie dane?), sposób ich przetwarzania (kto będzie mieć dostęp, gdzie będą „krążyć” dane w systemach informatycznych i jak długo?) i bezpieczeństwo (czy jest wystarczające i adekwatne do ryzyka?), a także to, w jaki sposób są pozyskiwane.

KAŻDY BIZNES MA SWOJĄ SPECYFIKĘ, KTÓRA DETERMINUJE, JAKIE ELEMENTY NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ.

NAJCZĘŚCIEJ BYWAJĄ TO WYMOGI REGULACYJNE. privacy by design i privacy by default.

Pierwsze w uproszczeniu oznacza, że projektując jakieś rozwiązanie, proces, produkt czy usługę powinniśmy myśleć o tym, jak będzie wpływać na prywatność ludzi i bezpieczeństwo danych osobowych. Drugi z kolei wy-

Uwzględnienie wymogów przedwdrożeniowych Nie tylko temat danych osobowych jest powodem, dla którego warto na chwilę pochylić się prawnie nad tematami realizacji innowacyjnych pomysłów.

Każdy biznes ma swoją specyfikę, która AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY

MACIEJ KUBIAK Adwokat, partner zarządzający w kancelarii SKP Ślusarek Kubiak Pieczyk, współkierujący praktyką IP/TMT. Autor publikacji naukowych z zakresu prawa autorskiego i własności przemysłowej, wykładowca w Centrum Praw Własności Intelektualnej im. Hugona Grocjusza w Krakowie oraz arbiter Sądu Arbitrażowego Rynku Audiowizualnego (SARA).

Specjalizuje się w ochronie prawa własności intelektualnej i prawie nowych technologii. Konsultuje przedsięwzięcia związane z innowacjami (w tym automatyką i robotyką, sztuczną inteligencją oraz wdrożeniami systemów IT i rozwiązań chmurowych), danymi osobowymi i komercjalizacją badań naukowych. Doradza również mediom, producentom i branży kreatywnej.

Kontakt: m.kubiak@skplaw.pl, strony internetowe: www.skplaw.pl, www.skpipblog.pl.

determinuje, jakie elementy należy brać pod uwagę. Najczęściej bywają to wymogi regulacyjne. Należą do nich np. ograniczony łańcuch outsourcingu w przypadku usług bankowych czy ubezpieczeniowych, zakaz łączenia określonych usług i obowiązek określonego kierunku łańcuchów dostaw w przypadku branży farmaceutycznej czy wymogi bezpieczeństwa w branży spożywczej.

Podczas wdrażania cyfrowego obiegu dokumentów trzeba również się zastanowić, czy istnieją wymogi odnośnie formy najczęściej zawieranych umów w danej praktyce biznesowej. Tytułem przykładu – przeniesienie praw autorskich lub licencja wyłączna pod polskim prawem wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (czyli fizycznego podpisu lub kwalifikowanego podpisu

elektronicznego). Nie da się tego załatwić kliknięciem w formularz. Sposób wdrożenia innowacji może mieć również wpływ na skalę obciążeń podatkowych i ulg, jak estoński CIT, ulga B+R czy IP Box. Co więcej, niektóre jego formy mogą być sprzeczne z licencjami, które firma posiada albo mogą wymagać dodatkowych zgód i zezwoleń.

Podwójne wsparcie Odpowiednio wcześnie przeprowadzona analiza prawna wdrażania innowacji może nie tylko pozwolić uniknąć sytuacji, w której jakieś aspekty nowego konceptu okażą się niezgodne z prawem lub obarczone bardzo dużym ryzykiem, ale może też ułatwić przeprowadzenie procesu wprowadzania nowości w sposób najbardziej efektywny.

Maciej Kubiak

R E K L A M A

7-8/2022

61

PRODUKTY

1MˍH^]REVSHS[I 8EVKM 3FVEFMEVIO 2EV^ˍH^M M 8IGLRSPSKMM 3FVʬFOM 8330)< > %6).)7869. 7;ʑ. 9(>- %

TE̦H^MIVRMOE V 1MˍH^]REVSHS[I 'IRXVYQ /SRKVIWS[I [ /EXS[MGEGL

> %46%7> %1= 2 % 8%6+- ; 23;). 3(7 32-)

;;; 8330)< 40

R E K L A M A

1MˍH^]REVSHS[I 8EVKM 7TE[EPRMG^I )\TS;)0(-2+ > %6).)7869. 7;ʑ. 9(>- %

TE̦H^MIVRMOE V

;=(%6>)2-) 83;%6>=7> ʺ')

1MˍH^]REVSHS[I 'IRXVYQ /SRKVIWS[I [ /EXS[MGEGL

36+%2-> %836

> %46%7> %1= 2 % 8%6+- ; 23;). 3(7 32-)

;;; )<43;)0(-2+ 40

WYDARZENIA

75 lat historii

: " jV9 9 ? A + + " ! A ? * * ( " " @ 8 + " " : 9 - 8 +04;20%#.9

W

trakcie prac nad rewolucyjnym modelem aparatu

! " #$ % & " % '$ ( )* + , %& ' %& ' % %& " % & " , % + ' . /012/345 & %

+

+ 9 +04;20%#.

6 '$ % , % + ( /012/345 ' & , 7 ! % % $

'$ & $ 7 ' 8 & , 8 & /012/345&

, '$ 7-8/2022

,

' % + B " , % & 7 % , 7 $ + > + & & & % $ 8 " + '$

" ; " +

= :) /012/345 " ' C% % $ $ & $ + + " :) + D*E ' /012/345 7 " ' % " F 7 B @ + % % ' /012/345 + " -

+ " 9 " % :) + $

% ; " ", 6 % '$& , /012/345 % , " < '$ + ' % " ", ' & " %

+ " = % :) /012/345 +& , % + '$ 7 & " , " & " " , ' ' /012/345 ( ' % + $ & " > ?@ ,

& " , $ + , & /012/345 + $ % + A 5 ) @ +04;20%#.

63

WYDARZENIA

#$% &

targów Energetab już w przyszłym miesiącu - 8 # - % # ! ! ? *B 8 9 O9 * !8 8 " S _SO ( XVXX 9 6! (W " *B * ' ) " ) ? * * ) " " * ! ? ? " * "9 - ? A ? ) A ? (W B ! ) ( " ! " 8 ) * A ) ) 8! " B "9 * * ) * ( A # ) & A ) ? !

B ) ) ! ?8 B9

64

Z

"

J** " " 4 7 ; % % % %& " & & + + & + ' &

&

% ; 1 % # "

' & , % % +'$ " % ' % % % % % + ,% B %

%

& & " & , " " %

P R O M O C J A

Ku zielonej energii < $ + % & " $ + " % % % ?

A 9 " + + " =

" , + , " & + ' , " '

! " < 4 $ +

? ' A& " % GH ' = +'$ + I) ID 9 ?B .(4A $ + + % % ; % ; , @ & " + $ + , AUTOMATYKA

WYDARZENIA % & ?B 4 ' A 3+ %

" " &

! " + % % "

= " 4 " " & + 9 $& , .' @ ( (K/@ 3 E3 % 9 ' + % $ +

"

' ( )

&

+ 9 ^$0 % }%

. ,

" ", % +

7 % + $ , & = F 6 L 9 $ F + 4 < 3 4 7 + = % ;&

& " & % # "

< " + , " @+ B ,% (K/@ 3 E3 J* *** I & " & & " +' %

+, = + " + >MM M !" # $ % 0 9 0 * * XXV j } S % }% " ) !9)

7-8/2022

65

WYDARZENIA WYDARZENIA

Automatyka

!* + * !, Monachijskie targi automatica 2022 Po przerwie spowodowanej ) B " " " ! ) 9 : A ! 8 " XS_Xj XVXX 9A ) X~ VVV *B " xO * A Ox ) ! B ' 8 * ! 9

66

J

' N 6 " % + + % ' N 8 % + N ! ; , #$ # % F

P R O M O C J A

! ' %

" , % + '

Interpersonalny wymiar targów 9' " " ! & 9 & B &

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

/ & @ & 2 & 6 & & = & 9 3 B " ( 0 % " JO P& 4 9 7 0 + ' $ ' = ' , + +& , +

7 " 5 = Q & % % F FR @ S 5 & T4. , !405/ 5 ' % + % , 7 6 % & & & & ' & % ' < , ' , $& % K , & & % % %

= % " % ,% % + 7 1 % $ + ! & , ' % ' " , ;7 . F & % % F < B 6 &

2/2! / @F/ 5 U / / ' & , % + " " %

Bogaty program * < I*II & %

& ,

& , 7 < % + + ' ", ' % < & $ & 7 " = B & @F/ 5 U / / @ < ( 5 2 & "

K + + V 2 EB II I*II ' + " , 7 + = & ,

7 @ +

3 ' < % ' 9 , ' & 7 ' F BW & 3 < % + & , & I:7J* I*IJ 9 " " 5" + % + 1 9 =

+ 9 "

BIURO TARGÓW MONACHIJSKICH W POLSCE 9 1j~ XX ~OV XV jX } ' " 9) 9 } "9

7-8/2022

67

BIBLIOTEKA

GŁĘBOKIE UCZENIE. WPROWADZENIE @* + 7 *1 ( ) 7 %) ' ) 7 = Q 8 7 /1 2 3 4 1 2 56557 8+9' :;2 >X< ' 17 2 * 9

+ / ( 1

Od piętnastu lat jesteśmy świadkami rewolucji w nauczaniu maszynowym na ogromną skalę.

Sprzyja jej intensywny rozwój głębokich sieci neuronowych oraz niezbędnego do tego sprzętu obliczeniowego, takiego jak karty graficzne. „Deep learning” oraz „machine learning” to słowa, które pobudzają wyobraźnię programistów, innowatorów i przedstawicieli przemysłu oraz studentów kierunków technicznych. Światowy rynek literatury poświęconej tym zagadnieniom rozwija się bardzo intensywnie, w Polsce mamy deficyt. Książka wprowadza do tematu uczenia głębokiego i uzupełnia tę lukę. Opracowana została w sposób umożliwiający zrozumienie treści także osobom, które nie zetknęły się nawet z klasycznymi metodami nauczania maszynowego.

Autorzy poświęcają sporo miejsca podstawom klastrowania, klasyfikacji oraz regresji. Druga część przybliża głębokie odpowiedniki modeli klasycznych – z naciskiem na objaśnienie podstawowych pojęć. Integralną część książki stanowi kod, dostępny na platformie GITHUB.

KRÓTKI KURS. ENERGETYKA ODNAWIALNA OPTYMALIZACJA OPERACJI WYTWÓRCZYCH = 44 1 /1 2 /1 ' ) / 1 2 56557 8+9' :;2 >?6 ' 7 2 * 9

Seria „Krótki kurs” to książki popularnonaukowe wydawane przez Oxford University Press, które w przystępny sposób przedstawiają wiele tematów z niemal każdej dziedziny. Niniejsza książka (oryginalny tytuł Renewable Energy. Very short Introduction) przedstawia w ciekawy i atrakcyjny wizualnie sposób zagadnienia dotyczące nowoczesnej energetyki – energetyki odnawialnej. Autor – emerytowany profesor Uniwersytetu Oxfordu ukazuje Czytelnikom dynamicznie rozwijający się rynek odnawialnych źródeł energii OZE, czyli nowoczesne rozwiązania w energetyce i przemyśle w postaci energetyki wiatrowej, fotowoltaiki, biomasy i innych źródeł niskoemisyjnych. Należy pamiętać, że podczas spalania węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego uwalniane są ogromne ilości dwutlenku węgla, a także wytwarzane zanieczyszczenia, niezwykle szkodliwe dla naszego zdrowia i dla środowiska naturalnego, powodując co roku 7 milionów przedwczesnych zgonów.

HAKOWANIE INTERNETU RZECZY W PRAKTYCE PRZEWODNIK PO SKUTECZNYCH SPOSOBACH ATAKOWANIA IOT Paulino Calderon, Fotios Chantzis, Evangelos Deirmentzoglou, Ioannis Stais &'()* + / ' 0 /1 2 3 4 1 2 56557 8+9' :;2 <<6 ' 7 2 * 9

Konsekwencje ataku na IoT mogą być niezwykle poważne. Zagrożenie dotyczy wszystkiego, co działa pod kontrolą komputera. Może to być samochód, rozrusznik serca, zamki w inteligentnym domu czy też system sterujący maszynami w fabryce. Zabezpieczanie i testowanie bezpieczeństwa urządzeń Internetu Rzeczy jest jednak specyficzną dziedziną. Przesądza o tym jego charakter, ale także budowa i ekonomika produkcji urządzeń IoT. Inżynier bezpieczeństwa Internetu Rzeczy musi przyswoić zupełnie nowe metody pracy i pokonywać nowe problemy.

Książka (tytuł oryginalny Practical IoT Hacking: The Definitive Guide to Attacking the Internet of Things) jest praktycznym przewodnikiem po technikach atakowania Internetu Rzeczy. Dzięki niej dowiesz się, w jaki sposób testować systemy, urządzenia i protokoły i jak ograniczać ryzyko.

6) _ ?9 68

AUTOMATYKA

WSPÓŁPRACA

AUTOMATYKAONLINE TEL. 504 126 618, WWW.AUTOMATYKAONLINE.PL ........................................................................................................ 5

AXON MEDIA GROUP TEL. 533 344 700, WWW.AXONMEDIA.PL ........................................................................................................................... 11

CANTONI MOTOR SA TEL. 33 813 87 77, WWW.CANTONIGROUP.COM ................................................................................................ 54–55 DANFOSS POLAND SP. Z O.O. TEL. 22 755 06 68, WWW.DANFOSS.PL/NAPEDY ........................................................................................39, 40–41 DIGITAL UNIVERSITY SP. Z O.O. HTTPS://DIGITALUNIVERSITY.PL/ ........................................................................................................................................... 61 PPUH ELDAR TEL. 77 442 04 04, WWW.ELDAR.BIZ ........................................................................................................................................ 9 GBI PARTNERS SP. Z O.O. TEL. 22 458 66 10, WWW.GBI.COM.PL ................................................................................................................................... 21 IDC POLAND HTTPS://WWW.IDC.COM/EU ....................................................................................................................................................... 15 LENZE POLSKA SP. Z O.O. TEL. 32 203 97 73, WWW.LENZE.PL ...................................................................................................................... 45, 56–57 MULTIPROJEKT AUTOMATYKA SP. Z O.O. TEL. 12 413 90 58, WWW.MULTIPROJEKT.PL ............................................................................................................ 49, 53 NORELEM SP. Z O.O. TEL. 48 572 895 704, WWW.NORELEM.PL ........................................................................................................... IV OKŁ.

NORD NAPĘDY SP. Z O.O. TEL. 12 288 9900, WWW.NORD.COM ........................................................................................................................ 58–59

SEW-EURODRIVE POLSKA SP. Z O.O. TEL. 42 676 53 00, WWW.SEW-EURODRIVE.PL ................................................................................... I OKŁ., 50-52 SIBA POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 832 14 77, WW.SIBA-BEZPIECZNIKI.PL ........................................................................................................42-43

SIEĆ BADAWCZA ŁUKASIEWICZ – PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP TEL. 22 874 00 00, WWW.PIAP.PL ........................................................................................................................... II OKŁ., 27

SQD ALLIANCE SP. Z O.O. TEL. +48 32 326 30 08, HTTPS://SQDA.PL/ ..................................................................................................................... 17 PTWP SA TEL. +48 32 209 13 03, HTTPS://WWW.PTWP.PL/ ....................................................................................................... 62

ZIAD BIELSKO-BIAŁA SA TEL. 33 813 82 00, WWW.ZIAD.BIELSKO.PL .......................................................................................... III OKŁ., 64–65

7-8/2022

69

FIRMA: GT Automation STANOWISKO: (

Krzysztof Reczko Z

rynkiem automatyki przemysłowej jest związany od ponad 20 lat. W 2005 r. ukończył studia na Politechnice Świętokrzyskiej na kierunku Mechatronika i Budowa

70

Maszyn o specjalności Automatyka Przemysłowa. Już w czasie studiów pracował w lokalnych firmach, zajmujących się budową maszyn oraz integracją systemów. Tam miał okazję poznać

rozwijające się technologie przemysłowe oraz rynek krajowy i zagraniczny.

Ukończył wiele kursów i szkoleń związanych zarówno z automatyką i handlem, jak również z zarządzaniem zasobami, pracownikami, kapitałem oraz organizacją.

Na pewnym etapie swojego życia pracował jako Project Manager w firmie, zajmującej się pionierskimi rozwiązaniami w zakresie zautomatyzowanych systemów ppoż. oraz systemów niwelowania zapylenia z zastosowaniem systemów opartych na technologii mgły wodnej.

W swoim zawodowym portfolio ma wiele dużych kontraktów w Polsce (np. przy zdejmowaniu powłok lakierniczych z samolotów F16, zabezpieczeń sterowni na platformach wydobywczych na Morzu Bałtyckim należących do Grupy LOTOS), w Dubaju, Indiach czy RPA. W 2012 r. założył firmę GT Automation, która na początku swojej działalności ukierowana była na potrzeby rynku przemysłowego. Firma zajmowała się dystrybucją automatyki przemysłowej oraz wszelkich rozwiązań obecnych na rynku automatyzacji, a także integracją systemów.

Obecnie GT Automation współpracuje z klientami z kilkudziesięciu państw na całym świecie, oferując im wyspecjalizowane rozwiązania.

Krzysztof Reczko mówi o swojej kadrze, że są to specjaliści z zamiłowaniem i pasją do szeroko rozumianej automatyzacji produkcji.

Jest bardzo rodzinnym człowiekiem. Również firmę, a przede wszystkim współpracowników, traktuje jak rodzinę i bardzo zależy mu na tym, aby panowały w niej dobre relacje. Daje z siebie 100 % i wie, że z pracownikami zawsze mogą na siebie wzajemnie liczyć. Prywatnie szczęśliwy mąż, ojciec trzech chłopców. Miłośnik wędkarstwa oraz grzybobrania. Każdą wolną chwilę spędza z rodziną nad wodą wędkując, a od roku, po uzyskaniu patentu sternika motorowodnego dzieli wolne chwile na pływanie łódką i skuterem wodnym. Uwielbia przebywać z najbliższymi i przyjaciółmi, podróżować i odwiedzać nowe miejsca.

AUTOMATYKA

Fot. archiwum prywatne

LUDZIE