penseelstreek94

De Penseelstreek

!

Wijkkrant Hoogkamp * Sterrenberg * Gulden Bodem Arn hem

NOVEMBER 2020 | NR. 94 | N A J A A R S N U M M E R

2 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

INHOUDSOPGAVE Pagina

INHOUD

2

Colofon, redactioneel, Oproep Ontdekkingsroute

3

Van het bestuur

4

Interview vrijwilliger Jeugdcommissie, Nieuwkomers in de wijk

5

Wijktraditie – Classic 2020

6

Nieuwkomers in de wijk, Oproepen voor Jubileum

7

Bij de voorkant, Column

10

Oorlogsherdenking 2020, 1944-45 Jaap Ruygrok 11 jaar

15

Lijst Verdwenen joodse buurtgenoten

22

Quiz en antwoorden juli

24

Scouting is leuk

25

Wat gebeurt er in het bos: Instituut Fysieke Veiligheid

26

Jeugdorkest Eendracht Schaarsbergen is jarig,

27

Trof

28

Kort en klein

30

Fijn Stof

31

Zorgen voor een ander begint bij zorgen voor jezelf?

Vacatures in de wijkvereniging

32

Het olifantsgras bij de buren

36

Werkgroep Buurtpreventie

37

Elektrisch koken Hoogkamp Energie

38

Nieuw maaibeleid

40

Jeugd-sport en corona

COLOFON

Nummer 94

REDACTIONEEL

Terwijl we langzaam maar zeker overgaan op mondkapjes, de herfst met zijn uitbundige regen wel een heel schril contrast vormt met de ononderbroken zon van zomer en nazomer ontstaat het huidige nummer van de wijkkrant, nr 94. Er verhuizen voortdurend nieuwe mensen naar onze wijk. De buurt verjongt, vergrijst, vergroent en alles beweegt.

2020 had een herdenkingsjaar zullen zijn en daar staan we nog eens goed bij stil: Interview met een buurtgenoot. En in navolging van de indrukwekkende lijst in de wijkkrant van de Burgemeesterswijk hebben we op een rij gezet die toen uit onze huizen verdwenen zijn.

Volgend jaar wordt een jubeljaar: In 2021 bestaat de wijkvereniging 25 jaar en dat gaat u merken. Overal zinderen al plannen om dat met zoveel mogelijk mensen te vieren. Want een prettig buurtcontact verdubbelt het woonplezier. Kijkt u dus goed op welke oproep u wilt reageren.

Door Willem Scheerder Penseelstreek Jubileumroute

Wakker de winter in Ken je de term ‘woke’? Woke betekent wakker, dat je je heel bewust bent van wat er allemaal speelt in de maatschappij. Met name onder jongeren zien we ‘wokeness’ toenemen. Een druilerige dierendag is het moment dat ik dit stukje schrijf. Opnieuw midden in een spannende periode. COVID19 is volop onder ons en vraagt de komende maanden extra alertheid hoe we werken, boodschappen doen en activiteiten organiseren. Be woke naar elkaar!

Wij hebben net als iedereen last van de maatregelen.

Veel activiteiten zijn afgelast, of in een ander jasje gegoten. Mooi was dat de jubilerende Classic een

Vertrek en aankomst vinden plaats vanaf het Stierenveld onder aan de Nicolaas Maesstraat naast de Montessori school.

De wijkvereniging organiseert op zondag 3 januari 2021 diverse routes voor volwassen en kinderen van de Penseelstreek (Hoogkamp, Sterrenberg en Gulden Bodem). Ideaal om met je vaste loopgroep of mountainbikegroep aan deel te nemen, maar ook om eens een keer mee te gaan met anderen uit de wijk.

Ben je geïnteresseerd?

Waar kun je uit kiezen?

• Wandelen: ontdekkingsroute van 1,5 - 2 uur in de wijk en het park • Hardlopen: sportieve route van 5 km, die je een of meerdere keren kunt lopen • Mountainbiken: sportieve route van 30 km en een kennismakingsroute van 5 en 10 km

Facebook Wijkvereniging De Penseelstreek

Verspreiding: 4x per jaar huis aan huis in de buurten Hoogkamp, Sterrenberg en Gulden Bodem te Arnhem.

Verspreidingscoördinator: Annelies Kruisweg bezorging@penseelstreek.nl Oplage: 1950 ex.

VAN DE BESTUURSTAFEL

Hoera, de Penseelstreek bestaat komend jaar 25 jaar. Dit willen wij samen vieren. Als aftrap van ons lustrumjaar organiseren we een sportieve ontdekkingsroute door de Penseelstreek en haar omgeving.

Hou je van wandelen, hardlopen of mountainbiken… schrijf je dan nu in voor onze jubileumroute.

'De Penseelstreek' is de Advertenties: wijkkrant van wijkvereniging ‘De Hans Alink Penseelstreek’. advertentie@penseelstreek.nl Redactieleden: Annemoon Gudde Bert Krikke Micha van Aart Madeleine Corstens Annelies Harpenslager Marcus Kleijn redactie@penseelstreek.nl

Door Annemoon Gudde

Vormgeving: Cécile Bruisten Druk Coers&Roest, Arnhem De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten of, in overleg met het bestuur, niet te plaatsen.

Secretariaat: Bosboomstraat 17 6813 KB Arnhem

bestuur@penseelstreek.nl 026 4435265 Lidmaatschap 2020: min. € 12,50 per gezin IBAN.: NL67 INGB 0007 8197 30 t.n.v. Wijkvereniging ‘De Penseelstreek’ te Arnhem

Bestuur wijkvereniging: Redactie website: Mark Elbers (vzt) Mariëtte van Vlerken Mariëtte van Vlerken (secr) webredactie@penseelstreek.nl Jan Maurits de Jonge (penn.m) Hans Pietersma Website: www.penseelstreek.nl Linda Hofman

Kijk dan op www.penseelstreek.nl/lustrum. Je kunt je daar ook inschrijven.

Neem bij vragen gerust even contact met ons op ontdekkingsroute@penseelstreek.nl.

Covid Deze activiteit wordt georganiseerd volgens de richtlijnen van het RIVM. Hierbij zorgen we dat kleine groepjes verspreid over de dag kunnen starten. De activiteit is enkel bedoeld voor wijkbewoners en zal niet buiten onze wijk gepromoot worden. Zo houden we het veilig en kleinschalig.

INLEVEREN KOPIJ Nieuwe kopij kan worden ingeleverd tot 4 januari 2021.

Verspreiding volgende wijkkrant: vanaf 5-9 februari 2021 Het schema voor 2021 is op de website te vinden onder het menu Wijkkrant.

Aanleveren kopij bij voorkeur per e-mail of WeTransfer.

Kopij sturen naar: redactie@penseelstreek.nl Teksten graag in Word/Pages Digitale foto’s in een zo hoog mogelijke resolutie (300 dpi)

DE PENSEELSTREEK 3 Door Mark Elbers voorzitter wijkvereniging

concreet plan had om voor alle (oud-) deelnemers een drive-in bioscoop te organiseren. Ongeveer 70 mensen deden mee.

Ook als bestuur proberen we woke te zijn. Met de wijkwethouder hebben we besproken hoe we de samenwerking met het Team Leefomgeving kunnen verbeteren. Bij sommige projecten loopt het heel soepel en interactief, soms gaat de gemeente in onze ogen te veel haar eigen gang. De aanpak rond het groot onderhoud in Sterrenberg, de ondersteuning bij groen-initiatieven in verschillende straten, en de wakkere reactie op het voornemen voor 26 garageboxen op een binnenterrein in onze wijk, zijn heel (heel) positieve voorbeelden. De aanpak van onveilige verkeersituaties, iets wat we al een paar jaar opmerken, en het voorlopig niet terugkeren van de trolley vinden we niet goed gelopen. Vandaar dat gesprek, zodat we wakker blijven om te achterhalen wat onze wijk nog beter maakt!

En we hielden een heel energieke avond over ons lustrum in 2021.

De plannen zijn op hoofdlijnen klaar, nu komt het er op aan dat we bij nóg meer mensen het enthousiasme aanwakkeren. Gelukkig is er veel enthousiasme om ideeën, van schilderworkshops tot een jubileumboekje en van een nieuwe wijkklok tot een flink feest, verder uit te werken. Eind van het jaar moet alles concreet zijn en dan kan het jubileumjaar van start. Natuurlijk blijven we wakker voor COVID19, maar we willen ook dóór. Wil je meer info over alle activiteiten of denk je, ik wil graag meedenken en –doen, neem daarvoor contact op met Linda Hofman of ondergetekende via bestuur@penseelstreek.nl.

Op sociaal vlak is er natuurlijk een mijlpaal bereikt. De kogel is door de kerk en na lange tijd is de Stichting Wijkcentrum Bakermat nu de trotse huurder van de Diaconessenkerk en de ruimten in het souterrain. Op 13 oktober is er een bijeenkomst, waar wij als vereniging bij zijn, en waar de plannen verder worden toegelicht. Houd voor actuele informatie de website www. wijkcentrumbakermat.nl in de gaten!

Sinds een tijdje zijn we als wijkvereniging ook actief op Facebook.

Marcus Kleijn is daar erg actief om leuke en interessante berichtjes te delen. Al ruim 250 mensen doen mee. Dank Marcus! Je kunt ook evenementen via die pagina delen. We zien het als een mooie toevoeging op NextDoor. Heb je ‘content’, laat het Marcus weten.

Op onze site en in deze Penseelstreek geven we aan dat we dringend op zoek zijn naar nieuwe bestuursleden. We zoeken een penningmeester, en twee bestuursleden voor respectievelijk jeugd en maatschappelijke ontwikkelingen (sociale en fysieke leefomgeving). De profielen spreken hopelijk voor zich. Maar heb je er nog vragen bij, meld je dan bij een van de huidige bestuursleden.

We hopen echt dat we ook mensen uit jongere generaties weten te interesseren!

Zo, een mooi waslijstje van waar we mee bezig zijn. Maar eerst gaan we met oog voor elkaar en hopelijk in goede gezondheid wakker de winter in. En woke!

Grijp je kans om meer te aarden in de wijk!

Vacatures en oproepen in Penseelstreek - zie p.6 en p.31

4 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

andere foodtrucks. Ook dat staat in de wacht tot na de coronaperikels.

Het voordeel om aan een commissie deel te nemen: je raakt meer betrokken bij de wijk. Je leert de buurt en andere mensen, ook die van andere scholen kennen.

Bovendien is het een héél gezellige commissie!

Jeugdcommissie van de Penseelstreek Madeleine Corstens

Interview met Loes Vermeulen, heeft een relatie met Guy, moeder van Goos en Leen, beiden op de Panoramaschool.

Zij is een van de vijf leden van de Jeugdcommissie die jaarlijks diverse evenementen in de wijk organiseren.

De Commissie bestaat uit vijf vrouwen. Momenteel zit er helaas geen man/vader meer in. Alle leden hebben kinderen op onze basisscholen: Panorama, Pieter Brueghelschool, Heyenoordschool. Vanuit de Montessori is er nog geen lid. Omdat elke school zijn eigen tradities heeft, kan een lid met kinderen op de nog niet vertegenwoordigde school dus misschien een extra inspiratiebron opleveren.

De Jeugdcommissie organiseert al jaren de Sint Maartenoptocht met dweilorkest. Ook tijdens de landelijke straatspeeldag en bij de Classic Cars-manifestatie heeft de commissie regelmatig jeugdactiviteiten georganiseerd, zoals schminken, knutselen, een circustent etc.

Nieuw is de BuitenBios op het Mesdagveldje. Er waren twee filmvoorstellingen, de eerste voor kinderen tot 12 jaar en de latere, ‘s avonds, voor 12 +. Tieners zijn wat lastiger te bereiken. Dit is een aandachtspunt van de commissie. Men had het plan om afgelopen voorjaar een Laser Gamedag te organiseren, maar helaas moest deze wegens het coronavirus afgelast worden. In de planning stond ook om de Buitenbios uit te breiden, met onder

Nieuwe bewoners!

Op het nippertje Bij de allereerste BuitenBios viel de generator uit. Deze nieuwe activiteit draaide voor ons gevoel bijna uit op een fiasco. We waren heel blij met de steun van de aanwezigen en gelukkig konden we uiteindelijk toch nog één van de twee films laten zien. Men was niet boos maar dankbaar dat we ons best hadden gedaan. Dat gaf ons energie om door te gaan. Vorig jaar waren deze strubbelingen overwonnen.

We hebben ook jonge ondernemers in het Penseelstreekgebied! Kinderen uit de buurt boden hun suikerspinmachine aan op de bioscoopavond. Tijdens het wachten op de film deden zij goede zaken! Mocht je leuke ideeën voor activiteiten hebben, meld je dan bij de Jeugdcommissie.

De topper van de commissie is de Sint Maartenoptocht.

Die trekt ontzettend veel kinderen en ouders aan. Het is echt een grote optocht met voorop het dweilorkest.

Het verkeer wordt stilgezet als de grote hoeveelheid deelnemers een kruispunt over moet steken. Ouders praten met elkaar en nemen een drankje. De kinderen drinken gretig hun chocolademelk en lopen vrolijk rond. Deze optocht heeft al een jarenlange traditie. Helaas kan hij in november niet doorgaan. Niettemin , plannen genoeg voor jeugdactiviteiten in onze wijk. Nu alleen nog corona de baas worden!

Micha van Aart

Patrick en Steffie, Floris en Madeleine wonen aan de Josef Israëlslaan.

Het jonge gezin komt uit Maarssen en woont er sinds maart. Vanwege goede vrienden die in de wijk wonen, kwamen ze heel vaak in Arnhem en zo kwam het dat ze zelf Arnhem ook als mogelijkheid gingen zien om te gaan wonen.

“Arnhem heeft de gezelligheid van de Randstad en ook ruimte”. Ze vonden een huis aan de Josef Israëlslaan en 2019 werd gedeeltelijk besteed aan een grote verbouwing die 9 maanden duurde: onder andere nieuwe verwarming, electra, plafonds en nieuwe vloeren. In de periode van verbouwing woonden ze bij Steffies ouders in Limburg wat ook een fijne tijd opleverde.

De verhuizing was op 1 maart en in de bijzondere tijd die volgde, leerden ze met zijn viertjes de omgeving kennen. Ze werden positief verrast door mensen uit de straat die hen met bossen bloemen en kaarten verwelkomden. Een afspraak moet nog komen.

Steffie heeft een diergeneeskundige achtergrond en werkte voorheen in Amsterdam bij een dierenartsenpraktijk. Sinds kort geeft ze les op de paraveterinaire opleiding in Barneveld. Zelf gaat ze een dag per week naar school om in deeltijd haar bevoegdheid tot docente te halen. “Als je uit de praktijk komt, dan ben je een leukere docent voor je leerlingen.”

Patrick werkt in een commerciële functie bij een internationale organisatie die transportoplossingen maakt. Hij rijdt in een uur naar zijn werkplek, dus dat is prima te doen. Floris van 2,5 en Madeleine van 1,5 gaan naar De Holle Boom van de Skar (voorheen De Petteflet), dus die zijn ook al weer gewend.

Arnhem ligt precies op de helft voor de beide ouders uit Drenthe en Limburg. Het stel is ook blij met het speeltuintje bij de bakker, daar zijn ze met de kindjes geregeld te vinden.

DE PENSEELSTREEK 5

Wijktradities in coronatijd Kerstzingen met mondkapjes?

Het is al najaar en van de vaste tradities in onze wijk heeft dit jaar weinig kunnen doorgaan. Normaal is koningsdag een festijn waaraan een groot aantal kinderen, ouders en vrijwilligers plezier beleeft, maar dit jaar is het in de lockdown noodgedwongen afgeblazen. Dat geldt ook voor de St.Maartenoptocht begin november. Voor het Kerstzingen geldt hetzelfde: geen zingen met chocolademelk en glühwein dit jaar! Met des te meer trots kan het organisatieteam van de Classic terugkijken op een weliswaar besloten, maar toch uitbundige versie van coronaproof autoplezier.

De Classic denkt in mogelijkheden

Het Mesdagveld lag er verlaten bij op 6 september. Andere jaren is het een prachtig moment om na de vakantie met wijkgenoten een drankje te nemen, aangetrokken door het spektakel voor jong en oud. Dit jaar geen oldtimers te bewonderen, geen discowagen, geen springen klimattracties voor de kinderen, geen bar, geen tafels en banken, geen toevoer van consumpties van Tax en Eataliano. Niets van wat we gewend zijn was raadzaam, omdat het coronavirus aan een nieuwe opmars bezig was.

Maar de mensen van het organisatieteam zijn niet voor een gat te vangen. We zijn in gesprek met Michiel Dix, nieuwste aanwinst in het organisatieteam, op de voorkant van dit blad te herkennen aan zijn Vespa. Zijn hobby-auto is een oude mini, maar dan van Italiaanse makelij. Vijftig jaar geleden van de band gerold van de firma Innocenti, waar ook de Lambretta-scooters werden geproduceerd, het zusje van de Vespa. Het is een donkerblauwe mini, maar met Italiaanse ijdelheden. Een blond houten stuur en ventilatieschuifjes als bakelieten kikkerogen en ook aan de snelheidsmeter zie je dat het geen exemplaar is van de degelijker Britse makelij. Kortom, Michiel is een liefhebber en zijn auto is er niet zomaar een. Daarnaast is hij met plezier lid van het reparatieteam bij het repaircafé in de Bakermat. Dat geeft hem enorm veel energie, maar het is ook geste in ruil voor het woongenot hier.

Gevraagd naar zijn ervaring in het organisatieteam trekt hij een brede glimlach: ‘Het is geen bedrijf,’ zegt hij, ‘Het gesprek gaat diverse kanten op, van alles mag worden aangevoerd, maar er is een hoop humor en het resultaat is een serieus event.’ Michiel woont nu vijf jaar in de wijk, maar sinds de Classic is zijn inburgering flink hoger in de versnelling geraakt. Het is een zeer gezellige club en heeft zijn netwerk danig verbreed.

Samen apart Vanwege corona heeft het team naast een plan A, de viering van de tiende editie van de Penseelstreek Classic, een plan B en een plan C overwogen. Plan C zou betekend hebben dat alles zou worden geannuleerd. Toen plan A niet kon vanwege gezondheidsrisico’s, hebben ze een manier verzonnen om er toch een feestje van te maken: voor (oud-)deelnemers kwam er een eerder gebruikte puzzelrit om te pronken over Gods dreven en dijkjes en een drive-in bioscoop in een grote loods, waar alle deelnemende koppels en gezinnen in eigen auto chips en popcorn kregen uitgedeeld en ze samen apart film konden kijken. Volgens traditie heeft de wijkvereniging een financiële bijdrage geleverd. Voor meer foto’s verwijzen we naar de website www.penseelstreek.nl/werkgroepen/classic.

Annemoon Gudde

Onverwacht succes Met ons Plan B streefden wij naar een evenement dat qua sfeer enigszins in de schaduw kon staan van het origineel. Maar dat de reacties tijdens en na de ‘Classic Drive-in’ zó enthousiast waren, hadden we niet durven dromen. Alles werkte dan ook mee: voldoende deelnemers, een enorme variëteit aan bijzondere auto’s, de perfecte entourage, optimaal weer en uiteraard een passende film.

Ondanks dit succes hopen wij dat 2021 ons de kans biedt, weer een echte Penseelstreek Classic te organiseren. Dan als ‘Jubileumeditie 2.0’, vertrouwd maar ook met nieuwe elementen. Namens het organisatieteam, Vincent Muller

De winnaar van de fotowedstrijd is : Jeroen Verheul !

6 DE PENSEELSTREEK Nummer 92

Nieuwkomers

Marcus Kleijn

Bij de voorpagina

Een jaar later zijn ze uitermate tevreden met hun overstap. De ontvangst van de directe buren was bijzonder warm. Eten, een kaartje en een flinke kamerplant (die nog steeds gezond en wel in de hoek staat) waren de welkomstcadeautjes.

Ze genieten intens van de ruimte en privacy rondom hun huis. Praktisch gezien is alleen het doen van boodschappen wat omslachtiger geworden. Voorheen liepen ze namelijk zo naar de winkels.

Henriette en Bert waren voor mij geen onbekenden. Als vrijwilligers voor mijn toenmalige concurrent fietsten ze op het Aziatische continent en hielpen of schreven geheel zelfstandig fietsrouteboekjes voor de klanten van fietsreisorganisatie AWOL. Hierbij zocht Henriette vooraf de high-lights in een gebied uit waar de route langs moest leiden, en zette Bert het met behulp van de computer in een GPS-route.

Tijdens de tocht werd de route zelf geschreven en zo nodig aangepast, werden restaurants, fietsenmakers en hotels bezocht en gewaardeerd. Hierdoor waren ze regelmatig enkele maanden achter elkaar onderweg.

Wisseling van zomertijd naar wintertijd

Jan Zwartjes

Ook de Romeinen hadden door dat de dagen in de zomer langer zijn dan in de winter. Door de tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang in twaalf stukken te verdelen hadden ze nooit last van ‘omschakelproblemen’. Om zo goed mogelijk om te kunnen gaan met de tijd waarin we met daglicht van doen hebben zijn we gaan verschuiven. Sinds 1977 doen we dat elk jaar twee keer. Eind maart naar zomertijd en eind oktober naar wintertijd. Is dat nog steeds een goed idee?

Henriette (58) en Bert (72) verhuisden in augustus 2019 vanuit de Burgemeesterswijk naar de Hoogkamp. Ik interviewde hen kort geleden, een dik jaar na hun verhuizing en vroeg naar hun passies, beweegredenen voor de verhuizing en hun ervaringen.

Henriette en Bert woonden eigenlijk best graag in de Burgemeesterswijk, maar wilden kleiner wonen. Ze zochten een energiezuinig huis plus garage met een beperkte onderhoudsvraag. Ze vielen voor de locatie aan de Mesdaglaan met vrij uitzicht en een ruime achtertuin met veel privacy. Daarbij voldeed het –na wat verbouwingswerk aan hun wensen.

Nummer 94

Begin dit jaar kwam een abrupt einde aan deze activiteiten door de corona pandemie. Het vrijwilligerswerk voor AWOL viel stil en er kwam meer tijd vrij voor andere zaken. De beperkingen tijdens de coronaperiode ervaarden ze niet echt als een belemmering.

Zo ging Henriette door met haar vrijwilligerswerk op het Blindeninstituut in Wolfheze, waar ze al sinds 2012 berichten inspreekt met haar duidelijke en prettig in het gehoor liggende stem.

Haar hobby fotografie verliep helemaal digitaal. 1x in de 14 dagen worden foto’s doorgesproken van de andere leden van de hobbyclub. Haar passie ligt bij de portretfotografie en hier wil ze wat meer mee doen.

Bert is vrijwilliger als energiecoach/woonwensencoach bij het Energieloket Midden Gelderland. Met z’n (elektro) technische ervaring helpt hij huishoudens om het energieverbruik te verlagen en het comfort te verhogen.

Enkele onderwerpen, waar een woonwenscoach het over kan hebben zijn; glas, warmtepomp, spouwmuren, zonnepanelen. Aan de hand van dit 2 tot 2,5 uur durende gesprek volgt een advies.

Let op!!

Er is op dit moment een subsidiepotje voor 70 gratis woonwensscans op de Hoogkamp.

Ben je hierin geïnteresseerd? Kijk dan eens op https://www.elmg.nl/aan-de-slag/woonwensenscan

Al jaren wordt er in de Europese Unie gesproken over die vraag. Is het beoogde economische effect wel zo groot als men lang veronderstelde ? Daarbij worden de argumenten tegen steeds luider. De biologische klok wordt verstoord en het duurt geruime tijd voor die weer is hersteld. Mensen, met name kleine kinderen, hebben daar last van. Ook de toename van gezondheidsklachten zoals depressie, overgewicht, hartinfarct en zelfs kanker worden eraan toegeschreven. Dieren die afhankelijk zijn van de zorg van de mens, protesteren als hun verzorgers die hun klok naar zomer dan wel wintertijd (moeten) verzetten. De fotograaf van de voorpaginafoto’s heeft een uitgesproken mening over die wisselingen. “Zodra we in de ‘wintertijd’ zitten, zitten we goed. Niets meer aan doen.” “Hoe zit dat in de Penseelstreek?

Annet van Dellen-Coster (53) uit de Van Heemstralaan vindt het prima zoals het nu geregeld is. Maar, zo stelt zij, wanneer we van die wisselingen af moeten, laten we dan kiezen voor het continue handhaven van de wintertijd. Het zou ’s winters wel erg laat licht worden wanneer we dan nog met de zomertijd zitten.

Michiel Dix (44) uit de Gabriëlstraat.

Hij kent niet anders dan zoals het nu gaat: “Het hoort bij het wisselen van de seizoenen, De ene keer slaap je een uurtje langer uit, de andere keer ben je ‘de sjaak’.” Zijn Vespa… die heeft daar allemaal geen last van.

Oké, die twee zijn het wel met elkaar eens.

Op naar nummer drie.

Vinne Los (36) woont samen met zijn vrouw Janneke de Jong (35) en hun kinderen Stef (5) en Lieke (bijna 2) in de Mesdaglaan. Wat Vinne en Janneke betreft mag het blijven zoals het is.

Heerlijk die lange zomeravonden waarbij je na je werk nog lekker een eind kunt gaan fietsen.

In Ethiopië, waar ze een tijdje hebben gewoond, is het het hele jaar hetzelfde. In een mum van tijd is het er ’s avonds donker. (Een soortgelijke ervaring vertelde Michiel Dix ook al toen hij nabij de evenaar woonde.)

! OPROEP VOOR HET LUSTRUM !

! OPROEP VOOR HET LUSTRUM !

Gevraagd voor straten met een schildersnaam: wilt u met uw straat deelnemen aan de wedstrijd ‘Schilder en bewoners’?

U kunt een trofee winnen met een antwoord op de volgende vraag:

Er zijn andere aantrekkelijke plannen voor: • Een wijkboekje met blik op toen en nu • De aanschaf van een nieuwe wijkklok • Een bijzondere uitgave van de wijkkrant • Een daverend feest (corona volente) begin september ’21

Hoe breng ik de bewoners van onze straat op een zo origineel mogelijke manier, door middel van hechte samenwerking, in verband met de schilder naar wie onze straat is genoemd?

In de Van Ruisdaelstraat wonen Henk (85) en Lies van de Brand (90). “Die zomertijd”, zo geeft Henk aan, “die hebben we nog aan de Duitsers te danken.” Het twee keer per jaar omschakelen is geen punt, vinden ze beiden. Na één nachtje slapen zijn ze er al wel weer aan gewend. “Mag zo wel blijven.” Wat nog altijd niet went, is de stilstaande klok van de voormalige Heilig Hartkerk.

Wie doet er mee?

Ja fotograaf, geen gelijkgestemden aangetroffen wat betreft het wisselen van zomertijd-wintertijd. Desalniettemin was het weer heel leuk om deze mensen op de foto te zetten.

Meld je aan op redactie@penseelstreek.nl onder vermelding van je naam, telefoonnr en mailadres en de activiteit van je voorkeur.

DE PENSEELSTREEK 7

In fashion

Annelies Harpenslager

Een fashionista zou ik mezelf niet zo snel noemen, maar toch heb ik dé tip voor modeseizoen A/W20 voor je. Wellicht een beetje laat - we zijn immers al halverwege A- maar zeker nog geen mosterd na de maaltijd.

Komt-ie: de oude wollen trui.

Met kabels of een ribbelsteek, bordeauxrood of pimpelpaars, het maakt allemaal niet uit. Als-ie maar lekker warm is. We werken deze dagen massaal thuis, maar krijgen geen budget van onze werkgevers om onze werkplek herfst- en winterproof te maken.

Ook voor wie niet meer werkt is de eigen huiskamer in deze tijden vertrouwd, wellicht vertrouwder dan gewenst. En wat doe je als je de hele dag in een koud huis zit? Dan ga je stoken. Resultaat: hogere energierekening en hogere CO2-uitstoot. Slecht nieuws voor je portemonnee én slecht voor het klimaat dus. Wil je niet dat je energierekening de pan uit rijst, maar ook niet dat je kleinkinderen over een paar decennia ‘s winters überhaupt geen verwarming meer aan hoeven te zetten, dan zul je het op een andere manier warm moeten maken. Trek een oude wollen trui aan! Koop geen nieuwe, maar geef dat naar achter geschoven oude exemplaar op de onderste plank van je kast een nieuwe kans. Wel zo makkelijk en de klimaatimpact is klein, want er hoeft niets nieuws geproduceerd te worden op milieubelastende wijze. Zoek je echter nog een hobby om al die thuiszittijd te vullen, dan zou je ook zelf de breinaalden kunnen oppakken.

Met lokale wol. Zelf brei ik nu een eind aan deze column. Ik heb het koud van het lange stilzitten achter mijn laptop in een frisse werkkamer. Raad eens wat ik uit mijn kast ga vissen..? Misschien een fashion faux pas, maar wel weer een kleine stap in de goede richting op weg naar een wereld die ook op de lange termijn mooi blijft. Fijne A/W20!

MNummer A K 94 E L DE A PENSEELSTREEK 9 ARS

8 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Samen beter verkopen

Buitentafel Anker • duurzaam ontwerp • thermisch verzinkt staal • recyclebare toplagen

Worden en blijven

• gelimiteerde oplage • genummerd en gesigneerd

Velperplein 11 (naast de Mediamarkt)

• gepersonaliseerd met logo

026 - 750 2 750

www.openmakelaars.nl MAKELAARS

NWWI

• 220 cm - 300 cm - 360 cm

t 06-30 39 33 05 e info@fvdsontwerp.nl i www.fvdsontwerp.nl

YOGA EN MINDFULNESS VOOR JONG EN OUD

VOOR VITALITEIT EN EEN GEZONDE BALANS IN JE LEVEN!

Centrum voor Mindfulness, Yoga & Bewustwording

Voor volwassenen • yoga (o.a.hatha, zwangerschapsyoga, 60+, herstelyoga) • mindfulnesstrainingen • hoogsensitiviteit • workshops & trainingen bewustwording Voor kinderen & jongeren • yoga • mindfulnesstrainingen

WEES WELKOM VOOR EEN PROEFLES.

Gezondheidscentrum Gulden Hart | Bakenbergseweg 72 | 6814 MK Arnhem | www.mindfulnessinmotion.nl |

Studio Fermate

Willemijn van Rijn

Pianolessen voor kinderen en volwassenen Van Lawick van Pabststr. 5 6814 HA ARNHEM Willemijnvanrijn@gmail.com 026-3826221 | 06 23762033

tuinmaatwerk

tuinonderhoud

Schelmseweg 67 6816 PA Arnhem T 026 4431474 of 06 54310459 info@totaaltuin.nl www.totaaltuin.nl Openingstijden: zaterdag 09.00-17.00 uur. Wilt u op andere dagen of liever ‘s avonds langskomen, geen probleem!

Bel of mail gerust voor het maken van een afspraak.

Ambachtelijke Restauratie

Uw bent bij ons aan het juiste adres voor:

www.willemijnvanrijn.nl

tuinaanleg

Van der Staaij Glas in lood Glas in lood tussen isolatieglas Monumentale beglazing Isolatieglas voor stalen kozijnen Isolatieglas HR++

Dun isolatieglas 10 mm dik voor monumenten Spiegels - geslepen glas Douchewanden Nieuwe authentieke ramen Beschermende voorzetbeglazing

U vindt ons in het Oosterbeekse Koningsdal.

Het adres is Utrechtseweg 172a (achter Glaskunstgalerie De Glorie), Oosterbeek.

www.vanderstaaij.nl

ers ! eelnem et 8,5 Door d ordeeld m o be

Concreet, persoonlijk en doelgericht! vergroten zelfinzicht a.h.v. gevalideerd gedragsassessment opstellen persoonlijke Studie Top 5 opstellen concreet studiekeuze ac�eplan actueel beeld van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Nu ook Profielkeuze advies! 10% wijkkorting bij inlevering van deze advertentie!

Valeri Berns I Welke-studie-past-bij-mij.nl I Van Ruisdaelstraat 45 Arnhem I T 06 21429956 I E valeriberns@gmail.com

10 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

Het Jaar 2020 zou het jaar worden van het herdenken van de bevrijding van Nederland, 75 jaar geleden. Maar Covid19 maakte grote bijeenkomsten onmogelijk en alle tradities en activiteiten waren slechts toegankelijk voor kleine kring. Of werden digitaal rondgestuurd.

Hebt u al gekeken naar de ‘experience’ van Bridge to Liberation? Deze organisatie schrijft elk jaar naast Herdenken ook Verbinden hoog in het vaandel en creëren ontmoetingen tussen jongeren, ouderen, verschillende landen en de geschiedenis.

2020, 75 jaar na de bevrijding

Dit jaar alleen digitaal: bridgetoliberation.nl/home-2020/.

Maar gaat u ernaar kijken.

Met het hele gezin.

In dit laatste nummer van de Penseelstreek in 2020 besteden we nog een keer zorg en aandacht aan herdenken.

Een getuigenis van een Arnhemse jongen over 1944 en een met zorg gemaakte lijst van in de oorlog verdwenen joodse wijkgenoten die gewoond hebben in uw of mijn huis.

Jaap Ruygrok - 11 jaar - Arnhem september 1944 – september 1945 Annemoon Gudde

De straten zijn nog dezelfde. Vanaf de Zypendaalseweg loopt de Van Ruisdaelstraat omhoog tot aan de eerste kruising, waarna hij in vals plat verder gaat. Op de hoek met de sterk afdalende Hobbemastraat ligt een huis waar rondom het venster op de benedenverdieping niet meer goed te zien is dat in 1945 de pui eruit lag. Granaatinslagen en beschietingen hadden zich ingevreten in muren en dakgoten. De huizen in de straat liggen inmiddels goed onderhouden en welvarend in hun tuinen.

Je kunt in zo’n straat geboren zijn en volledig onbekend blijven met de omstandigheden die eerdere bewoners hebben doorstaan en achter zich gelaten.

Ik had de buitenkans te kunnen luisteren naar de lotgevallen van een man die ik als buurjongen heb gekend en die als elf-, twaalfjarige jongen de gevolgen van de Slag om Arnhem en de evacuatie meemaakte. Daarvan volgt hier de neerslag.

De afgedwongen stilte van de avondklok ARNHEM, HALF SEPTEMBER 1944. Het leek rustig in de straten. Sporadisch autoverkeer, fietsen zonder banden.

Ruime huizen, zo’n tien jaar daarvoor gebouwd. Er woonden gezinnen, hier en daar woonden NSB-ers en enkele huizen in de straten rondom waren door Duitsers opgeëist, waarbij de bewoners waren weggestuurd. Vier jaar duurde de bezetting al. De controle was voelbaar in de afgedwongen stilte van de avondklok en de voedseldistributie door middel van karig toebemeten bonnen. Wat merkten kinderen van de oorlog en van het nijpende verlangen naar bevrijding?

De kinderen gingen naar school. Ze speelden wat met vriendjes dichtbij huis. Hun vaders werkten, hun moeders zorgden voor het gezin en het eten en waren verder meestal thuis. Gekookte kool, koolsoep, en als er aardappelen waren, koolstamppot. Wie elf is en al aardig lang, heeft altijd trek.

Het nieuws verspreidde zich als bij gerucht Leven in een bezette stad. Rijen voor de winkels.

Beperkte voorraden. Er waren gaarkeukens waar men in een pannetje eten opgeschept kon krijgen. Eén centrale

bakkerij behield toestemming om brood te bakken.

Naast de H. Hartkerk was een uitgiftepunt. Op hun beurt wachtende mensen, zwijgzaam, want overal konden verklikkers zijn. Op de klank van militaire laarzen in de straat versteende men. Men wilde niet gezien worden.

Rennen was af te raden, dat riep controles op.

Jaap Ruygrok, elf jaar, kwam niet in de binnenstad, behalve de enkele keren dat hij met zijn vader mee ging.

In Frankrijk en België naderden de geallieerden. Het nieuws verspreidde zich als bij gerucht.

Oorlog hing in de lucht, in talloze geboden en verboden Op 3 september was Brussel bevrijd. Op Dolle dinsdag, 5 september ‘44, hadden grote aantallen Duitsers en NSB’ers de vlucht ingezet. Op de weg hadden ze voertuigen in beslag genomen, zodat ze zoveel mogelijk mee konden nemen. De burgers wachtten gespannen. Op 14 september was Maastricht bevrijd. Men hield zijn adem in.

De Duitsers waren nerveus. Op 15 september in de nacht werd in Arnhem door het verzet een spoorbrug gesaboteerd. Het viaduct bij de Schaapsdrift was met springstof flink beschadigd, waardoor het treinspoor richting Duitsland tijdelijk onbruikbaar was. In de Arnhemse Courant van 16 september stond het bericht: De daders werden gesommeerd om zich te melden, voor zondag 17 september om 12 uur. Anders volgden er represailles. Oorlog hing altijd in de lucht, want er waren talloze geboden en verboden, steeds weer nieuwe.

Volwassenen waren voortdurend op hun hoede.

De moeders hielden hun kinderen liever binnen. Oorlog was voor kinderen meestal een ander woord voor saaiheid.

Jaap herinnert zich dat hij na school en op zaterdagmiddag met zijn vriend Eddie buiten speelde. Eddie woonde verderop in de Van Ruisdaelstraat. Ze kwamen elkaar vaak tegen op de braakliggende bult op de hoek met Nicolaas Maesstraat. Daar haalden ze allerlei kattenkwaad uit, de term die hij terugkijkend gebruikt voor hun onderzoek en spel.

17 SEPTEMBER was een zonnige zondag. De kerk begon om tien uur. Om 9 uur klonk luchtalarm, maar er was geen vliegtuig te zien of te horen. Na 20 minuten was het voorbij. Ze gingen naar de kerk op de volgende heuvel.

De dienst duurde niet lang. De Heilig Hartkerk stroomde leeg. De mensen gingen in alle richtingen huiswaarts.

Onderweg naar huis, de Rembrandtlaan af en even later de Hobbemastraat op, werden ze overvallen door een nieuw luchtalarm. Ze haastten zich naar binnen, ze moesten de kelder in.

Geallieerde vliegtuigen Er dreunde een diep geronk boven de daken. Vader en zoon renden de trappen op naar de zolder. Ze hoorden vliegtuigen passeren in de verte, eerder dan ze ze zagen, steeds twee achter elkaar: een ronkend toestel voorop, een zweeftoestel erachter. Later kwamen parachutes in de verte naar beneden, zwarte stippen, soldaten, ook spullen.

DE PENSEELSTREEK 11

Het luchtafweergeschut dat de Duitsers een paar blokken verder, in de Weissenbruchstraat, hadden opgesteld, hoorden ze blaffen. Er werd geschoten op de vliegtuigen en op de parachutes. Ontelbare vliegtuigen, het ging maar door. Zijn zusje kwam boven. Van beneden klonk de stem van zijn moeder, bezorgd, ze was bang voor brand, voor slachtoffers. Maar tegelijk was er een enorme sensatie.

Ze kwamen, de geallieerden bevolkten de lucht!

Een steekvlam van hoop en verwachting.

Geen radio, geen krant. Wat ze te weten kwamen, waren geruchten: In de binnenstad werd gebombardeerd en hevig geschoten en waarschijnlijk bij de brug. Hadden de Britten de brug bereikt? Ze hoorden schoten en inslagen.

Er waren rookwolken te zien die opstegen uit het centrum van de stad. Brand, waar zijn moeder zo bang voor was.

Een veld van zwarte rook tekende zich af boven de huizen.

Voor vragen stellen geen ruimte Er waren landingen gaande, er werd ook achter de bossen in het noorden hevig gevochten. Op het gezicht van zijn vader zag hij hoop, hoop op bevrijding. Maar Jaap had geleerd dat hij niet hoefde vragen. Dat was bezetting: wat je zei of liet merken, kon gevaar opleveren. Wie niets weet, kan niets verraden. Hij herinnerde zich ook nog die Koninginnedag, 31 augustus, waarop ze binnenshuis de Nederlandse vlag hadden uitgehangen. En hoe die NSB-er buurman uit de Paulus Potterstraat bij hen had aangebeld om te zeggen dat het verstandig zou zijn om de boel maar gauw in te pakken. Zijn ouders hadden de vlag snel opgeborgen.

Gevechten tussen de Engelsen en de Duitsers, dagenlang, beschietingen, luchtalarm, vliegtuigen boven de bossen, luchtafweergeschut. Ze moesten telkens weer de kelder in, tot het alarm werd afgeblazen. De bevolking hield haar hart vast. Onder aan de straat, over de Zypendaalseweg liep een grauwe stroom mensen met zwaarbepakte fietsen en kinderwagens. Dat waren mensen uit de binnenstad, op zoek naar onderdak. Daar was het haast geen leven meer.

Ook bij hem thuis waren gevolgen te merken. Af en toe was er geen stroom. De waterleiding stagneerde. De spanning steeg. En tenslotte kwamen er geruchten die iedereen de adem benamen: geen overwinning. De Duitsers waren niet verslagen.

De Duitsers niet verslagen 23 SEPTEMBER Op deze teleurstelling volgde al snel een nieuwe beproeving op zaterdag 23 september: het evacuatiebevel. De bewoners van Arnhem ten zuiden van het spoor kregen één dag de tijd om hun woning achter te laten; de mensen ten noorden van de spoorlijn moesten maandag de stad verlaten hebben. Dit bericht stuitte op onwil en ongeloof. Een eerste reactie was weigeren. Ze konden zich niet voorstellen hoe dat moest gaan, gezinnen met kinderen, ouden van dagen, mensen die ziek waren of ernstig verzwakt. En waarheen dan?

12 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Later bleek het bevel onontkoombaar, iedereen bereidde zich toch voor op vertrek. Het zou voor een paar dagen zijn, hooguit een week of twee. Wat moesten ze meenemen? Ze konden niet veel kwijt op de fiets. Tot Jaaps verwondering brak zijn vader de planken vloer in de woonkamer open. Moeder gaf hem weckflessen aan, ingemaakte groenten en fruit voor de winter, kleren, beddengoed, borden, bestek. Alles werd opgeborgen onder de vloer. Net op dat moment belde er een buurman aan uit de straat. Dat was ongemakkelijk, want die was bevriend met enkele Duitsers. ‘Je gaat dit toch niet verraden, hè?’ zei Jaaps vader nog.

Gaan we nou?

25 SEPTEMBER Wat zijn ouders ervoeren, toen de fietsen klaarstonden voor vertrek, had Jaap niet precies begrepen, totdat hij zijn opwinding niet meer de baas kon en vroeg: ‘Gáán we nou?!’ Hij zou de woedende reactie van zijn vader zijn leven lang niet meer vergeten.

Ze vertrokken op de fiets, naar Schaarsbergen, naar kennissen. Ze waren niet de enigen. Een stoet van fietsers met zware bepakking en mensen te voet kroop de helling op naar de Schelmseweg. Maar bovenaan bij de Kemperbergerweg werd gewaarschuwd: er komen bombardementen van de geallieerden. Achter Schaarsbergen lagen kazernes en het vliegveld bij Deelen, alles bezet door de Duitsers. Goed mikken was moeilijk voor bommenwerpers, er zeilden er nogal eens af. Juist op die ochtend zou Schaarsbergen getroffen worden door bommen. ‘Omkeren,’riepen steeds meer mensen. ‘Terug,’ riep ook de vader van Jaap. Ze haastten zich terug naar huis.

Die nacht werd er hevig geschoten. Het luchtalarm gilde, ze doken de kelder in, een van de buren die langs liep, werd snel mee naar binnen geroepen. Zwaar geronk van de bommenwerpers, geblaf van de nabije FLAK, het luchtafweergeschut van de Duitsers, en het doffe geluid van de inslagen, niet heel ver weg, en het geraas van vallend puin. Voor het eerst voelde Jaap wat doodsangst is.

Als vluchtelingen De volgende dag zijn ze opnieuw vertrokken, als vluchtelingen nu, op de fiets, richting Apeldoorn.

Over de Schelmseweg, langs het Burgers Dierenpark, naar de Apeldoornse weg. Tot nu toe had voor Jaap alle oorlogsgeweld bestaan uit lawaai, geronk van vliegtuigen en vrachtwagens, ontploffingen, meestal niet heel dichtbij.

Nu kwam hij oog in oog met gevaar en geweld. Daar stonden tanks, hoge zware kolossen, en een jeep die volledig was uitgebrand. Ze zagen Duitsers rondrijden in Engelse jeeps, het bewijs dat de Duitsers niet waren verslagen. Het gezin had maar één reactie op deze aanblik: wegwezen. Ze haastten zich over wegen en bospaden richting Apeldoorn. In die stad had het Rode Kruis snel een soort meldpunt ingericht en kregen de vluchtelingen een adres. Elke inwoner van Apeldoorn werd gevraagd mensen in huis op te nemen.

Nummer 94

Meldpunt van het Rode Kruis

noordwaarts naar het IJsselmeer en naar Ermelo. Jaap herinnert zich de intocht van de Canadezen. Ze reden met tanks naar de kern van het dorp.

Die avond betrokken Jaap en zijn familie een bovenhuis in Apeldoorn. Maar binnen een week werd er gefluisterd dat er de volgende dag een razzia zou worden gehouden: De Duitsers wilden alle mannen en jongens die konden werken, meenemen voor de Arbeidsdienst. Ze stelden die mannen te werk om loopgraven te graven en verdedigingswerken aan te leggen langs de Rijn en vooral langs de IJssel. De schrik sloeg Jaaps ouders om het hart.

En samen met de familie van Eddie vluchtten ze verder, naar Elspeet en vandaar weer verder naar Garderen. Eerst vonden ze onderdak in een gymnastiekzaal, met zestig of tachtig mensen in rijen op een soort kampeerbedden.

Later kregen ze een woning toegewezen, de chauffeurswoning op de Ullerberg, een buiten met bossen en velden. Zij huisden nu met hun achten in een kleine woning en zaten wel heel dicht op elkaar. De kinderen hadden het daar naar hun zin. De meisjes speelden samen en Eddie en Jaap waren het liefst de hele dag buiten om op ontdekkingstocht uit te gaan. Want er waren geruchten dat er Engelsen verstopt zaten in het bos.

Soldaten, maar wat een verschil Uit een kijkgat in zo’n tank stak een hand die sigaretten omhoog hield. Indrukwekkend was de menselijkheid en de benaderbaarheid van de geallieerde soldaten. De Amerikanen waren joviaal, sportief gekleed in groene broeken, overhemd en windjack, met natuurlijk een helm op het hoofd. Zij reageerden met soepelheid en gulle lach. Wat een verschil met de stramme Duitsers, hun wantrouwen en hun allesbepalende hiërarchie.

Op de dag dat Ermelo bevrijd werd, op 18 april, keerde de eigenaar terug van het huis waar zij woonden. Voor hen dus het moment om opnieuw te verkassen. Ze vonden onderdak in een pension verderop in het dorp.

Opnieuw een nieuwe omgeving. Hier waren geen andere kinderen in de buurt. Maar er was weer een bos om te onderzoeken, dus Jaap bracht daar veel van zijn tijd door in zijn eentje.

Christenplicht, geen echte vrienden Toch konden ze daar zo niet blijven en Jaaps vader vond tegen december in Ermelo een andere woning, nu alleen voor het eigen gezin, een zomerhuisje bij een mevrouw.

Een plek voor henzelf, ze waren er veilig. Maar ze stuitten wel op moeilijkheden. Er was geen verwarming. En het werd winter. Er was in het huisje geen keuken. Maar toen mevrouw ontdekte, dat ze huisvesting bood aan katholieken, werd alles ingewikkeld. Men kon toch niet van haar verwachten dat ze haar keuken zou delen met een katholieke vrouw? Tientallen jaren later zag Jaap het nog voor zich, hoe zijn moeder in de tuin onder de bomen op een petroleumbrandertje eten stond te koken, waarschijnlijk met een jas aan of een deken om de schouders geslagen. Het enige voedsel dat Jaap zich herinnert was knolraap, en daar was hij niet dol op, maar ze hadden onderdak. Tot de mevrouw hen niet langer kon herbergen. Zij was protestant, ze had klaargestaan toen de nood aan de man was, maar nu had ze haar plichten wel voldoende vervuld. Dus opnieuw werd het gezin opgejaagd.

Door aan te kloppen bij de katholieke kerk hebben ze een nieuwe woning gevonden in het dorp. Er stond een huis leeg omdat de bewoner als verzetsman had moeten onderduiken. Hij was chauffeur bij het Oad-busbedrijf, had ondergronds werk gedaan en moest zich nu voor de Duitsers schuil houden.

In dat huis hebben ze kunnen blijven tot aan de bevrijding.

Tot de verzetsman weer te voorschijn kon komen.

De winter was streng en duurde lang. Opnieuw waren er bossen om in op ontdekkingstocht te gaan. Natuurlijk waren er andere jongens in het dorp met wie Jaap wel optrok. Echte vriendschap werd dat echter niet.

Als vreemdeling en als katholiek kon hij nooit echt ergens bij horen.

DE PENSEELSTREEK 13

Ruilhandel met zwarte sajet Goed voor de beesten, goed genoeg voor jullie Over waar het geld vandaan kwam in die tijd, heeft Jaap nooit opheldering gevraagd of gekregen. Wel herinnert hij zich dat zijn vader een voorraad zwarte sajet had, die hij wist in te zetten als ruilmiddel. Sajet is het stevige garen waarmee sokken konden worden gestopt die in klompen werden gedragen. Jaap ging vaak met zijn vader mee als deze op de fiets in de streek rondreed om voedsel te kopen of te ruilen, groente, aardappelen, melk soms ook. Nooit zal hij vergeten dat een boer hun knolraap overhandigde, waar Jaap van rilde, met als commentaar: ‘Dat is goed genoeg voor de beesten, die vinden het lekker. Dus het is ook goed genoeg voor u.’

Het werd voorjaar op de Veluwe en half april waren wellicht opnieuw geluiden te horen van gevechten.

Canadezen werden geconfronteerd met fanatiek verzet van Duitse eenheden. Vanuit de Achterhoek trokken zij westwaarts, met een Britse divisie, en wisten de IJssellinie te doorbreken. Amerikanen, Britten en Polen voegden zich bij de veldslagen die om bijna ieder dorp in het Gelderse uitgevochten werden. Zij bevrijdden Arnhem op 15 april, Apeldoorn op 17 april en trokken van dorp naar dorp en van slag naar slag. Na de slag bij Voorthuizen trokken ze noordwaarts richting Putten, waar opnieuw fel om gestreden werd. Vandaar ging het

Bevrijding, maar Arnhem was onbewoonbaar In het pension zijn ze gebleven totdat ze konden terugkeren naar Arnhem. Dat was pas in september 1945.

Op 5 mei was Nederland officieel bevrijd, maar dat was niet het moment waarop de Arnhemmers terug konden naar hun stad. Niet alleen waren tal van huizen beschadigd door het oorlogsgeweld, met name, maar niet alleen ten zuiden van de spoorlijn, tal van huizen waren herhaaldelijk, geplunderd, overhoop gehaald en erbarmelijk bevuild. Overal waren kachels, matrassen en beddengoed geroofd, waterleidingen doorgebroken, elektriciteit was niet meer voorhanden. Vloeren waren opengebroken, meubels gestolen, kasten en papieren uitgestrooid door de kamers. Er werd gevreesd voor ziekten en epidemieën. De waarnemend burgemeester van Arnhem, Matser, publiceerde in de pers en op de radio berichten om Arnhemmers te ontmoedigen zonder vergunning terug te keren naar hun huizen. Hun werd een medische controle van mensen en controle van goederen in het vooruitzicht gesteld en hij bond hun op het hart indien zij wilden komen dan toch te zorgen voor eigen voeding, want er was een voedselvoorziening die op toename van de bevolking niet was berekend. Maar vooral waarschuwde hij indirect voor de onbewoonbare staat van het merendeel der huizen.

Jaaps vader bezocht al vrij vroeg het huis en keerde terug met pijnlijke berichten. De pui lag eruit, de vleugel was weg, het huis was leeggeroofd, de vloer was niet alleen opengebroken, maar de planken waren weg.

Waarschijnlijk elders gebruikt als aftimmerhout of opgestookt in de strenge winter.

14 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

Water halen uit de Sonsbeekvijver

HARK, Hulpactie Rode Kruis

Het was al september toen het gezin terugkeerde naar Arnhem, op een open vrachtwagen, opeengepakt met andere evacués, met de huisraad die ze nog bij zich hadden.

Van die terugkeer herinnert Jaap zich dat het huis leeg was.

Alle ruiten waren kapot. Ze sliepen op de grond.

De HARK deelde elementaire huisraad uit. De actie AHA, Amsterdam helpt Arnhem, en ook familie uit het westen, zorgden ervoor dat er weer een tafel kwam, stoelen, een bed, een matras.

DE PENSEELSTREEK 15

Bij de lijst van joodse wijkgenoten die niet zijn teruggekomen Madeleine Corstens

Er was geen gas, geen stroom. Om te kunnen poetsen moest Jaap naar de Sonsbeekvijver om daar emmers te vullen met water.

Dit duurde tot bij de familie Roelofs op de hoek Van Goyenstraat-Van Ruisdaelstraat een buitenkraan werd geïnstalleerd, waar de hele buurt gebruik van kon maken.

Hoe kwamen ze aan spullen om te kunnen wonen, te slapen, te koken, zich te wassen?

Jaap hervond zijn vriend Eddie. Met hem knutselde hij met behulp van bedrading van de Amerikanen een eigen telefoonverbinding in elkaar. Zijn vader was handig in het verkrijgen van materialen. Kozijnen werden gerepareerd, er kwam op den duur weer glas in de ramen, er werd geschilderd.

Er lag overal veel puin en daarin was van alles te vinden.

Een Duitse helm, munitie, granaathulzen, kruit en kogels, zelfs een geweer. Ze vonden een granaat met een rood lint eromheen. Met dit soort vondsten zijn veel ongelukken gebeurd, maar gelukkig niet bij hen.

Op een bepaald moment kwam er bericht dat hun vleugel was teruggevonden: in Eibergen in een feestzaal. Langs welke wegen zijn vader dit heeft achterhaald, heeft Jaap nooit kunnen vragen.

Uit het verhaal komt een zwijgzame jongen naar voren met een vrij zelfstandig bestaan, solitair, het bos als speelterrein en interessegebied. Bij terugkeer begon er een nieuw schooljaar voor hem, ondanks het jaar zonder onderwijs nu op de middelbare school.

In het boek van Margot Klijn, De stille slag en op de website van joodsmonumentarnhem.nl staan de namen van joodse stadgenoten die de oorlog niet hebben overleefd. Laat deze lijst een hommage zijn aan deze mensen. Door het opschrijven van hun woonadres, geboorte- en overlijdensplaats plus het jaar van hun sterven word je des te schrijnender ermee geconfronteerd dat sommige mensen heel jong waren.

Zoals Bernard Kaufman uit de Rembrandtlaan 31 die als baby’tje van pas vier maanden met zijn ouders op transport gaat en meteen in Sobibor sterft.

De baby was genoemd naar zijn grootvader Bernard Kaufman. Toen deze na het einde van de oorlog hoorde dat zijn zoon, schoondochter en kleinzoon Bernard alle drie in april 1943 waren overleden in Sobibor, pleegde hij zelfmoord. Ook deze man heeft Margot Klijn in haar boek genoemd als oorlogsslachtoffer.

Of de twee broers Barend en Joseph van Krefeld uit de Josef Israëlslaan 88 van 12 en 14 jaar die zonder ouders op transport werden gesteld en al snel na aankomst in een concentratiekamp werden vermoord.

De lijst van de joden die uit het Penseelstreekgebied werden weggevoerd bevat 113 namen van mensen die niet meer zijn teruggekomen. In het Burgemeesterskwartier

keerden 275 bewoners niet terug. Ook in het centrum woonden in verhouding heel veel joden. Dit in tegenstelling tot ons Penseelstreek-gebied waaruit “slechts” 113 joden verdwenen.

Margot Klijn, de auteur van het boek De Stille slag, geeft desgevraagd hiervoor de volgende uitleg: In de Burgemeesterswijk waren verschillende huizen waar vluchtelingen werden opgevangen. Van de 141 bewoners van het jongenshuis aan de Amsterdamseweg 1-3 zijn de meesten (91) in een keer gedeporteerd, behalve die paar jongens van wie zij weet dat ze ergens een baas hadden en die werden gewaarschuwd.. Bijna alle joodse Arnhemmers waren ondernemers onder wie vele kleine winkeliers die merendeels in het centrum bij hun zaak zullen hebben gewoond.

Naam

Adres

Geb.p.

Geb.j.

Overleden

† Jaar

† leeftijd

Allegro Michiel Baumann-Mark Clara Sara Baumann Lothar Baumann Steffi Ida Baumann- Merfeld Emmy Renate Baumann Franz Albert Baumann Hildegard Sara Beem Lazarus Beem Josephina Marion Beem-Gimpel Gerda Beem Hans Beem Miriam Berets-Willstaedt Helene Bever van Bendien Betje Bielschowsky Nathan Moses Bielschowsky-Michels Gertrud Bloemendal Manfred Bloemendal-Cohen Margaretha Henriette Bloemendal-Hess Mina Bloemendal Michiel Bruch Gerda Bruch Ellen Bruch Arthur Bruch- David Elize Coeverden,van Simson- Frederik Coeverden,van - Leeuw de Henny Cohen Isak Herman Cohen-Nort Emmy Betcij Dornfest Lucjan

Jacob Marislaan 45 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17 Jacob Marislaan 43 Jacob Marislaan 43 Jacob Marislaan 43 Josef Israëlslaan 48 Josef Israëlslaan 48 Josef Israëlslaan 48 Josef Israëlslaan 48 Josef Israëlslaan 48 Mesdaglaan 54 Van Heemstralaan 90 Mesdaglaan 39 Mesdaglaan 39 Breitnerstraat 18 Breitnerstraat 18

Amsterdam Fritzlar Baden Berlijn Keulen Keulen Keulen Arnhem Nijmegen Berlijn Nijmegen Nijmegen Lüdenscheid Amsterdam Guttentag Maldewin Ober- Ingelheim Arnhem

1888 1869 1926 1926 1900 1897 1925 1910 1937 1912 1931 1936 1887 1851 1875 1888 1907 1914

Auschwitz Sobibor Auschwitz Auschwitz Midden Europa Midden Europa Midden Europa Onbekend Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Amsterdam Sobibor Sobibor Auschwitz Auschwitz

1943 1943 1942 1942 1945 1945 1945 1944 1943 1943 1943 1943 1942 1942 1943 1943 1944 1943

55 73 16 16 44 47 20 33 5 31 12 7 55 91 67 55 37 29

Breitnerstraat 18 Jan Vethstraat 2 Van Goyenstraat 10 Van Goyenstraat 10 Van Goyenstraat 10 Van Goyenstraat10 Rembrandtlaan 18 Rembrandtlaan 18 Jan Vethstraat 2 Poggenbeekstraat 15 Frans Halslaan 99

Hintersteinau Winschoten Keulen Keulen Boisheim Duisburg Coevorden Arnhem Arnhem Groningen Rzeszow

1887 1883 1922 1926 1882 1888 1913 1918 1916 1873 1907

Sobibor Sobibor Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Midden Europa Auschwitz

1943 1943 1942 1942 1942 1942 1943 1942 1944 1942 1944

55 59 19 16 59 54 29 24 27 69 37

16 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

Bij de lijst van joodse wijkgenoten die niet zijn teruggekomen Naam

Adres

Geb.p.

Geb.j.

Overleden

Dornfest Izydor Kamil Dornfest Tamara Gittel Rachel Dornfest –Hoffmann Bella Druijf Isaac Druijf –Cohen Henriette Duren van Hubert Maurits Duren van- Schaap Anna Erwteman Isidoor Gimpel Siegfried Gimpel- Zirlinger Laura Godschalk Bertha Godschalk Johan Godschalk Jacob Godschalk Abraham Hartog,de Elisabeth Henriette Heijmans- Simons Helene Hertzman-Frank Pauline Herz Ingeborg Herz Alfred Herz-Wolff Lucie Hirsch-Amschel Auguste Sara Hirsekorn Martin Hirsekorn-Elburg Sara Hofstede Isaak Huiden van der Marianne Jong de Philip Samuel Jong de Aaron Jong de-Leliveld Engeltje Kaufman Lazarus Kaufman Bernard Kaufman-Molen van der Hester Kaufmann Emil Kaufmann-Lewinsohn Flora Klein Walter Klein-Heine Charlotte Krefeld,van Barend Joseph Krefeld van Joseph Kronheimer Lina Kronheimer Paul Peter Kronheimer Hermann Kronheimer-Hirsch Josephine Leer van Clara Gretha

Frans Halslaan 99 Frans Halslaan 99 Frans Halslaan 99 Bakenbergseweg 70 Bakenbergseweg 70 Van Heemstralaan 19 Van Heemstralaan 19 Voermanstraat 56 Josef Israëlslaan 48 Josef Israëlslaan 48 Van Heemstralaan 47 Van Heemstralaan 47 Van Heemstralaan 47 Van Heemstralaan 47 Jacob Marislaan 68 Van Goghstraat 14 Jozef Israëlslaan 111 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17 Gabriëlstraat 22

Arnhem Arnhem Amsterdam Amsterdam Arnhem Arnhem Utrecht Amsterdam Königsberg Mielnica Groningen Roden Roden Roden Utrecht Essen Krefeld Beuel Beuel Sittard Frankfurt am Main

1940 1942 1919 1867 1864 1900 1904 1915 1908 1906 1914 1872 1878 1880 1876 1871 1878 1927 1896 1900 1857

Josef Israëlslaan 88 Josef Israëlslaan 64 Poggenbeekstraat 15 Josef Israelslaan 42 Josef Israelslaan 42 Josef Israelslaan 42 Rembrandtlaan 31 Rembrandtlaan 31 Rembrandtlaan 31 Mauvestraat 40 Mauvestraat 40 Josef Israëlslaan 64 Josef Israëlslaan 64 Josef Israëlslaan 88 Josef Israëlslaan 88 Gabriëlstraat 22 Gabriëlstraat 22 Gabriëlstraat 22 Gabriëlstraat 22 Paulus Potterstraat 12

Hilversum Rotterdam Oude Pekela Amsterdam Amsterdam Den Haag Arnhem Den Haag Amsterdam Krefeld Warmditt Beeck Essen Den Haag Den Haag Nürnberg Nürnberg Fürth Augsburg Amsterdam

1900 1909 1877 1918 1890 1891 1910 1942 1918 1875 1885 1902 1903 1928 1931 1920 1922 1874 1887 1921

DE PENSEELSTREEK 17

Bij de lijst van joodse wijkgenoten die niet zijn teruggekomen

† Jaar

† leeftijd

Westerbork Auschwitz Auschwitz Midden Europa Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Midden Europa Midden Europa Sobibor Sobibor Roden Amsterdam Sobibor Arnhem Theresienstadt Auschwitz Auschwitz Auschwitz Arnhem

1943 1944 1944 1942 1942 1943 1943 1942 1945 1945 1943 1943 1943 1941 1943 1942 1944 1943 1944 1943 1942

2 2 24 75 77 43 39 27 36 38 28 70 64 60 66 70 65 15 47 43 84

Hilversum Midden-Europa Auschwitz Auschwitz Sobibor Sobibor Sobibor Sobibor Sobibor Auschwitz Auschwitz Mauthausen Neustadt-Glewe Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz

1943 1944 1942 1942 1943 1943 1943 1943 1943 1943 1943 1945 1945 1943 1943 1945 1942 1944 1944 1942

43 35 65 23 53 51 32 4 mnd 24 67 57 42 42 14 12 24 20 70 57 21

Naam

Adres

Geb.p.

Geb.j.

Overleden

Leer van Levie Leer van-Hekster Marianna Leeser Alfred Leeser Johanna Hetty Levie Rolf Walter Levie Rolf Jules Charles Levie-Biene van Carolina Rozette C. Looper Victor Looper-Stibbe Dina Meijers Emiel Meijers Lena Meijers Johanna Aleida Meijers Wilhelmina Meijers Godschalk Willemina Matje Meijers Robbie Metz de Eduard Metz de-Bever van Fronika Ruppel Ludwig Ruppel- Seckendorf Hedwig Sofie Salinger Siegmund Samuel Salinger-Menke Antonia Salinger Heinz Gerhard Salinger Adolf Salinger George Salinger-Hertzmann Helene Schreiber Berthold Spier Leo Spier Roosje Spier Susanne Spier Joël Spier-Mogendorff Hanna Spittel Heinrich Max Swartenberg Marcus Sebille Verkozen-Kaas Vogeltje Weil Jacob Wertheim Jacob Frederik Wessel Wessel Winter, de-Wijnbergen Ida Wolff Alfred Wolff Paul Otto Wolff-Cahn Jetta Wolff-Gans Meta

Paulus Potterstraat 12 Van Ruisdaelstraat 5 Paulus Potterstraat 12 Paulus Potterstraat 12 Josef Israëlslaan 111 Josef Israëlslaan 111 Josef Israëlslaan 111 Paulus Potterstraat 12 Paulus Potterstraat 12 Mauvestraat 15 Mauvestraat 15 Mauvestraat 15 Mauvestraat 15 Mauvestraat 15 Mauvestraat 15 Van Heemstralaan 90 Van Heemstralaan 90 Bakenbergseweg 218 Bakenbergseweg 218 Frans Halslaan 42 Frans Halslaan 42 Jacob Marislaan 45 Josef Israëlslaan 111 Josef Israëlslaan 111 Josef Israëlslaan 111 Josef Israëlslaan 111 Bakenbergseweg 129 Bakenbergseweg 129 Bakenbergseweg 129 Bakenbergseweg 129 Bakenbergseweg 129 Mesdaglaan 64 Bosboomstraat 6 Gabriëlstraat 43 Frans Halslaan 42 Bakenbergseweg 260 Gabriëlstraat 11 Josef Israëlslaan 103 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17 Izaak Evertslaan 17

Leeuwarden Amsterdam Aalten Aalten Frankfurt am Main Arnhem Amsterdam Arnhem Amsterdam Doetinchem Doetinchem Doetinchem Arnhem Ommen Nijmegen Amsterdam Amsterdam Gotha Nürnberg Marienwerder Münster Berlijn Berlijn Arnhem Krefeld Berlijn Parijs Avereest Arnhem Avereest Arnhem Berlijn Groningen Amsterdam Frankfurt am Main Amsterdam Rotterdam Eindhoven Sittard Beuel Niederkassel Borken

1886 1892 1905 1929 1911 1940 1916 1889 1893 1907 1933 1935 1940 1911 1938 1882 1878 1876 1884 1858 1870 1916 1900 1938 1904 1892 1937 1857 1875 1895 1899 1918 1898 1878 1857 1898 1877 1865 1898 1931 1865 1901

Sobibor Auschwitz Auschwitz Auschwitz Midden-Europa Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Midden Europa Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Auschwitz Sobibor Sobibor Arnhem Arnhem Bernhausen Oranienburg Auschwitz Auschwitz Bergen-Belsen Auschwitz Auschwitz Auschwitz Sobibor Sobibor Auschwitz Auschwitz Auschwitz Arnhem Sobibor Bergen-Belsen Sobibor Sobibor Sobibor Sobibor Sobibor

Bron: De stille Slag, Joodse Arnhemmers, 1933-1945, Margo Klijn Website: www.joodsmonumentarnhem.nl

† Jaar

† leeftijd

1943 1942 1942 1942 1945 1944 1944 1942 1942 1944 1943 1942 1940 1942 1938 1942 1942 1943 1943 1942 1942 1944 1945 1944 1944 1944 1944 1943 1942 1943 1943 1943 1944 1943 1941 1943 1944 1943 1943 1943 1943 1943

56 50 37 13 33 3 27 53 48 36 8 7 2 31 4 60 63 66 58 84 72 28 44 6 39 52 7 85 67 47 43 25 45 64 83 44 66 78 45 11 77 41

18 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

DE PENSEELSTREEK 19

Je ziet ze groeien bij Skar.

Dagopvang (0-4 jaar) Peuterwerk (2-4 jaar) Bso (4-13 jaar)

Nieuwsgierig?

Leer ons kennen via www.skar.nl/locaties/arnhem/de-holle-boom

Annemariek Faber Kindadvies Consultatie | Advies | Begeleiding | Bijles Ben jij tussen de 8 en 14 jaar en wil je vooruitgaan op school?

UITVAARTVERZORGING

Sinds 1911 verzorgen wij uitvaarten in Arnhem en omstreken

Ik help je graag!

Telefoon 026 333 30 29

Helen van der Meijden voedingsadvies en leefstijlcoaching

info@mijnhartuitvaartverzorging.nl www.mijnhartuitvaartverzorging.nl

info@annemariekfaberkindadvies.nl Amsterdamseweg 214 | Arnhem

Gezonde leefstijl? Doen!

M 06-10141699 info@helenleefstijlcoaching.nl www.helenleefstijlcoaching.nl

Lengtes inkorten v.a. € 8.50, Rits vervangen v.a. € 10,Tailleren v.a. € 12,50, Mouwen inkorten v.a. €12,50

Inbreng en verkoop van 2e hands damesmode

Dinsdag gebracht, donderdag ophalen Donderdag gebracht, dinsdag ophalen Contact: (naast Mantel) Tel: 026-3794415 www.madebyestrella.nl info@madebyestrella.nl

Voor uw complete woning stoffering, ook voor stuc- en schilderwerk, badkamers en keukens. Tapijt, parket, laminaat, pvc en vinyl gordijnen, binnen- en buitenzonwering. van Lawick van Pabststraat 97

Op het plein bij de Praxis en Lidl. Voor de deur gratis parkeren.

Wijnkoperij Henri Bloem In de burgemeesterswijk in Arnhem vindt u deze gezellige winkel met prachtige kledingcollecties van o.a. Tramontana, By-Bar en Yaya - sieraden van Jules Bean en Biba - Biologische doucheproducten - Djeco speelgoed

Amsterdamseweg 126, 6814 GJ Arnhem Tel.: 026 – 4455220 E-mail: arnhem@henribloem.nl Zie voor aanbiedingen: www.henribloem.nl

Amsterdamseweg 115 6814 GC ARNHEM T 026 44 50 218 E info@amelink.nl I www.amelink.nl

20 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

DE PENSEELSTREEK 21

diep arnhem / voor klein en groot werk

mauvestraat 13 / buiten kantooruren sickeszplein 5 / tijdens kantooruren www.dieparnhem.nl Adv. Diep Arnhem 2018.indd 1

FRED MENSINK Machinale timmerwerkplaats ramen • deuren • kozijnen

03-07-18 17:27

Catering met Passie!

Sleutel & Slotenservice

Inbraak beveiliging

Inbraakwerende veiligheidssloten met SKG keurmerk voor deuren, schuifpuien, ramen en dakvensters.

Cilindertrekken, de nieuwe inbraakmethode!

Vervang uw cilinders voor de nieuwe serie, vanaf € 38,- p.st.

Buitenverlichting, met schemerschakelaar of bewegingsmelder.

Alarmsystemen met automatische doormelding naar bijvoorbeeld uw mobiele telefoon.

Muller Techniek Arnhem Al meer dan 30 jaar beveiligingsspecialist Gratis vrijblijvende offerte

Voor borrel, bedrijfsfeest of teamuitje www.kookkunsten.com | 06-14595558

Bakenbergseweg 11-1 6814 MA Arnhem Telefoon (026) 351 06 31 Email info@mtabeveiliging.nl

22 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 93

EEN NIEUWE UITDAGING

DE PENSEELSTREEK 23

OPLOSSINGEN VAN DE QUIZ VAN JULI

Stuur je antwoord uiterlijk op 30 augustus in naar redactie@penseelstreek.nl onder vermelding van QUIZ.

Vraag 1.

Wat moet er op de plaats van het vraagteken staan en waarom?

1367 = 1 2459 = 1 3802 = 3 4412 = 0 8712 = 2 6666 = 4

5713 = 5400 = 8030 = 9759 = 6920 = 6890 =

Vraag 2.

Vraag 1.

Er staat tweemaal ‘de’

0 2 4 2 3 ?

Vraag 2: Ochten en Veenendaal vormen samen Loenen aan de Vecht.

Vraag 3: 777 x 572 = 444.444. Groen is 7, geel 5, blauw 2 en rood is 4.

Vraag 4: Hierboven zie je een rood vierkant van 1 bij 1. Vanuit elk hoekpunt zie je een lijn die de overstaande zijde verdeelt in een verhouding van 1 op 2.

Gevraagd: de oppervlakte van het hele vierkant.

Vraag 3.

a. (1 x 3)x (5+7) = 36 b. 6 x (8 – 4 + 2) = 36 c. 3 x (7 + 7) – 6 = 36 d. 8/(1 – 7/9) = 36

e. 8 x (7 – 5/2) = 36.

Vraag 5: bloemkool heeft waarde 49, tomaat 25 en sla heeft een waarde van 1. De som van de wortels is 75.

En de winnaar van juli is … Maarten van Liempt! Proficiat!

Plaats negen verschillende cijfers A tot en met I zodanig dat de som van alle zijden gelijk is.

Maar ook de som van de kwadraten van alle zijden gelijk is.

Neem voor de prijs contact op met redactie@penseelstreek.nl.

Vraag 4.

Neem de getallen van 1 tot en met 32 en zet ze in een dusdanige volgorde in een rondje zodat de som van twee opeenvolgende getallen altijd een kwadraat is.

Vraag 5.

Elke kleur staat voor hetzelfde getal.

Verschillende kleuren zijn verschillende cijfers.

Er is maar één oplossing. Welke?

WOORDZOEKER BLADBLAZER BRUIN EGEL GEEL GRIJS HERFSTSTORM HUISMUS KASTANJES KLEDDERNAT

LAARSJES MOTREGEN ORANJE PARAPLU POMPOEN PLASSEN REGENJAS WINTERTIJD THEELEUTEN ZWAMMEN

welk woord houd je over?

D

N

I

W

E

J

N

A

T

S

A

K

H

E

D

J

I

T

R

E

T

N

I

W

N

O

K

T

O

B

E

R

R

N

P

R

E

G

E

L

R

L

F

S

I

A

E

P

T

R

S

Z

A

A

A

U

R

G

T

O

U

E

U

W

N

D

R

A

E

S

P

M

E

B

M

A

J

B

P

N

R

L

L

P

L

M

S

M

E

L

J

T

A

Z

E

O

E

E

I

M

U

A

O

S

R

M

E

E

E

V

U

E

S

Z

S

J

I

R

G

N

H

O

H

N

N

E

G

E

R

T

O

M

T

N

T

A

N

R

E

D

D

E

L

K

Nummer 94 DE PENSEELSTREEK 24 24 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

Wat gebeurt er in het bos?

Instituut Fysieke Veiligheid Maaike van Dam (IFV)

In de Arnhemse bossen op de Kemperbergerweg staat een uniek gebouw, waar het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) in huist. Daar, en in de vestigingen in Zoetermeer, werken zo'n 300 professionals iedere dag aan de kwaliteit en de organisatie van de rampenbestrijding en crisisbeheersing in ons land. Als IFV dragen zij eraan bij dat hulpverleners en bestuurders hun werk op een professionele en veilige manier kunnen doen. Want met elkaar staan ze voor de veiligheid van iedere burger in Nederland.

Nederland veilig en weerbaar maken Het IFV is de landelijke ondersteuningsorganisatie voor de veiligheidsregio's. Ze ondersteunen de veiligheidsregio's bij het versterken van de brandweerzorg en de aanpak op het terrein van de rampenbestrijding en crisisbeheersing.

Daarnaast voeren ze wettelijke taken uit die zijn overgeheveld naar het IFV. Verder is het IFV een kennisen opleidingsinstituut.

Scouting is leuk!

Gesprekje met Scoutinggroep De Geuzen Micha van Aart

Op een vrijdag middag, er zijn meerdere kids opgetrommeld in de tuin om wat te vertellen over hun groep. Ik spreek Xander (10), Rolf (16) en Tessel (13).

De Geuzen heeft groepjes die ieder weekend samen leuke activiteiten ondernemen op het land en het water. Het gaat om samenzijn, activiteiten doen en gewoon lekker plezier maken. Op het land zijn jongens en meisjes vanaf vijf jaar al welkom voor de Bevers. Vanaf zeven word je een Welp en vanaf elf ben je een Scout. En als je er eenmaal “op zit” en het bevalt, dan groei je als vanzelf door naar de volgende leeftijdscategorie tot je Explorer bent en daarna word je misschien zelf leider over je eigen groep. Iedere groep heeft een eigen kleur blouse met erop genaaide insignes. Dat is een soort van award die je erop naait als je een diploma of activiteit met goed gevolg hebt behaald of als je deel hebt genomen aan een grote activiteit zoals een kamp. Het is fijn als je als kind ook elk weekend gewoon lekker gaat buiten spelen en Landgoed Mariëndaal is hier the place to be. Het zomerkamp aan het begin van de zomervakantie is vaak ergens anders in Nederland: je slaapt dan in een blokhut of in een tent.

"Om Nederland iedere dag een beetje veiliger en weerbaarder te maken, zorgen we ervoor dat onze visie, ideeën en producten weerklinken tussen het IFV en de wereld om ons heen. Dat doen we samen. En dat doen we steeds beter.” Aan het woord is IJle Stelstra, algemeen directeur van het IFV. De activiteiten zijn divers: van (digitale) speurtochten, een vossenjacht, vlotten bouwen, stormbanen veroveren, bomen klimmen, greppeltocht tot knutselen en gewoon lekker buiten spelen en bezig zijn.

De Watergeuzen zijn te vinden aan de Haven op de Klingelbeekseweg. Dolfijn word je vanaf 7 jaar als je een zwemdiploma hebt. Vanaf je twaalfde word je Zeeverkenner. Je leert er roeien, zeilen en zelfs wrikken.

Wat maakt het zo leuk? Tessel: “Alles, je kunt gewoon jezelf zijn”. Er zijn bijna net zoveel meiden als jongens die allemaal samen spelen.

Dat het een avontuur kan worden, blijkt uit de ervaring van Rolf. Hij is twee jaar geleden naar een internationaal kamp in Schotland geweest en vorig jaar naar de World Jamboree in de US, een internationaal kamp dat een keer in de vier jaar plaatsvindt ergens op de wereld. Duizenden kids uit allerlei landen gaan ernaartoe (op eigen kosten, dat dan weer wel). Rolf was in West-Virginia en is op de terugweg naar New York en Washington DC geweest. Wie wil dit nu niet? Deze reis was een enorme belevenis, vooral ook om kids van andere culturen te ontmoeten en samen activiteiten te ondernemen. Tessel ziet het helemaal zitten, want de volgende World Jamboree is in Zuid-Korea over twee jaar en dan kan het reizen gelukkig weer.

Een keer langskomen om voor te proeven of kennis te maken? Kijk op www.degeuzenarnhem.nl

Opvallend onopvallend “Een soort stadje in het bos. Een gebouw waarin ik de dramatiek van een brand tot uitdrukking heb proberen te brengen.” Zo beschreef architect Jan Verhoeven ooit zijn ontwerp voor de toenmalige Rijksbrandweeracademie, het gebouw in Schaarsbergen waarin het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) is gehuisvest. “Een gedurfd en creatief ontwerp,” luidde het commentaar van velen over de veelhoekige honingraat van woonclusters, torens en uitbouwsels. Anderen waren minder mild in hun oordeel …

Hoe het ook zij, iedereen is het erover eens: het IFVgebouw is een heel bijzonder gebouw.

Op 17 mei 1979 gaf de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Hans Wiegel het startsein voor de bouw van de Rijksbrandweeracademie: het huidige IFV-gebouw. Tweeënhalf jaar later, op 4 november 1981, werd het nieuwe opleidingsinstituut voor beroepsbrandweerofficieren officieel geopend door ZKH Prins Claus. De prins uitte daarbij zijn waardering voor het creatieve en speelse werk van de ontwerper en sprak van een uniek gebouw, dat zowel als school, als internaat én als kazerne dienst zou gaan doen.

In 2005 besloot de gemeente Arnhem het IFVgebouw de status ‘Gemeentelijk monument’ toe te kennen. De motivering daarvoor luidde: “Het object is van algemeen belang voor de gemeente Arnhem wegens stedenbouwkundige, architectonische en cultuurhistorische waarde.”

DE PENSEELSTREEK 25

Brandweeracademie De Brandweeracademie heeft als onderdeel van het IFV de taak om brandweermedewerkers en mensen werkzaam binnen rampenbestrijding en crisisbeheersing vakbekwaam te maken en te houden. De academie verzorgt onderwijs, onder andere de officiersopleiding.

Daarnaast verzorgt ze tal van specialistische opleidingen.

Alle brandweermensen in ons land worden op hun examens voorbereid met behulp van de les- en leerstof die de Brandweeracademie ontwikkelt.

Coronatijd Stelstra is ook leider van het LOT-C. Onder aansturing van de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV) en het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) is vlak na de eerste corona uitbraak ook het Landelijk Operationeel Team Corona (LOT-C) opgestart. Dit multidisciplinaire team bestaat uit een vertegenwoordiging van tal van organisaties, zoals Defensie, politie, provincie, brandweer en ook het IFV. Het team opereert vanuit Zeist. "Je kunt dit team zien als het ondersteunende dienstencentrum voor de veiligheidsregio's tijdens de coronacrisis. Het LOT-C is toegevoegd aan de nationale crisisstructuur. Er is sprake van een unieke samenwerking en samen met hun partners zetten zij alles op alles om de veiligheidsregio's maximale ondersteuning te bieden. De coronacrisis is ernstig en is er één van de lange adem. Zij zijn dan ook voor een langere periode - zolang het nodig is - in de lucht."

Nummer 94

26 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

JES! ARNHEM

is 1 jaar geworden !

Annemoon Gudde

Jeugdorkest Eendracht Schaarsbergen Arnhem is jarig.

Het is in zijn eerste jaar uitgegroeid tot dertien leden (7 t/m 19 jaar) die al bijna alle instrumenten van het fanfareorkest vertegenwoordigen. Op 26 september jl. heeft het met overtuigende klank een mooi concert gegeven. Het jongste lid onthulde feestelijk het nieuwe logo en de t-shirts van JES! Arnhem.

Als je als speler erbij komt, krijg je een instrument te leen. Je krijgt les van een leraar kleinkoper, grootkoper, saxofoon, hoorn of slagwerk. Al na een half jaar oefen je samen met de andere jonge spelers muziekstukken in. Er is een nieuwe, enthousiaste jeugdorkestdirigent, Jasper Arts, die ervaren is en met zijn arrangementen elke speler uitdaagt om een stapje verder te komen.

Hoe is dat gelukt ondanks coronatijd?

Alle lessen en repetities zijn doorgegaan, vanaf maart via de computer. De spelers zijn enorm gegroeid. Luister maar eens op facebook. En optredens dan? Helaas kon het voorjaarsconcert niet doorgaan. Maar op 26 september was er een loods beschikbaar gesteld door de familie Rap aan de Koningsweg en konden 70 familieleden op gepaste afstand van elkaar genieten van de beide orkesten.

DE PENSEELSTREEK 27

Ook de dynamische en verbindende aanpak van Eendracht heeft het vuurtje warm gehouden: Op 4 mei speelden spelers de taptoe en op Koningsdag het Wilhelmus. Dat is in menige straat te horen geweest: elke speler werd gestimuleerd om dit in zijn of haar eentje te spelen voor het open raam.

Om hen aan te moedigen belden leden van Eendracht bij hen aan met een oranjekoek: ‘Succes met spelen straks!’

TROF

Jeugd van het scherm

KABOUTER

Het Jeugdorkest heeft een initiatiefrijk bestuur dat bij sponsoren een plan heeft ingediend met als titel ‘Jeugd van het scherm’: een stimulans voor jongeren om muziek te maken en lid te worden van de muziekvereniging. Daar hebben ze succes mee gehad bij de Rabobank (3000,euro) en bij de Vriendenloterij, waar zij zijn gekozen tot Club van de week met een eenmalige gift van 10.000 euro. Zo hebben ze middelen om o.a. de nodige nieuwe instrumenten aan te schaffen, activiteiten te organiseren, veel mooie optredens te verzorgen en bijvoorbeeld de verjaardag te vieren van JES! Arnhem.

DAAR IN HET GRAVINNEBOS

Ook muziek maken?

JES! Arnhem heeft nog plaats voor beginners en voor wie al een instrument bespeelt. Vanaf 7 jaar kun je AMV (Algemene Muzikale Vorming)- lessen volgen op Basisschool ’t Panorama op maandag vanaf 15.15 uur. Wil je liever meteen een instrument bespelen dan kun je een proefles volgen. Meld je aan op jeugdeendracht@xs4all.nl of bel Natasja Kapitein 06-51065803. Ook voor ons grote orkest zijn gevorderde spelers altijd welkom.

Casper Ebeling Koning

..JE WEET NIET WAT IE HOORT PAULUS

IS HET DE BOMENRUIS, DE VERRE STADSE? SCHEPPER JEAN DULIEU - JAN VAN OORT 1921 - 2006 HENK BERENTZEN HOUWDE HEM TREFFEND WORD STIL ZEGT IE LUISTER HOOR..

28 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

DE PENSEELSTREEK 29

KORT EN K L E I N Wijkcentrum De Bakermat

Bouw 26 garageboxen van de baan

Het is zover: de gemeente Arnhem heeft de Diaconessenkerk gekocht en in huurgegeven aan het nader uit te bouwen Wijkcentrum Bakermat.

Nu breekt de tijd aan om wensen en plannen te realiseren.

Het plan van de grondeigenaar/belegger om een groot binnenterrein vol te bouwen met garageboxen om te verhuren is van de baan.

Het ging om het terrein tussen de huizen aan de J.Israëlslaan, de Van Goghstraat, de Voermanstraat en de Mesdaglaan.

De aanvraag lag bij de gemeente zonder dat de omwonenden erin waren gekend. Toen het werd ontdekt door buurtbewoner Ad Nederlof heeft hij de Werkgroep Leefomgeving van de wijkvereniging erop geattendeerd en via Nextdoor de buurt ingelicht. In juni werd het spannend na een gesprek met de grondeigenaar dat weinig hoop gaf.

Er is voor de eerste drie jaar een subsidie beloofd ter ondersteuning. Op 13 oktober is er een bijeenkomst geweest om ideeën en initiatiefnemers bijeen te brengen.

De koffieochtenden gaan alvast weer open zodra dat past in het coronabeleid.

Aankondiging Collecte voor hulp aan vluchtelingenkinderen in Griekenland Er komt een landelijke huis-aan-huis collecte van Kerk in Actie. In de week van 29 november – 5 december 2020. Het collectedoel is een beter leven voor vluchtelingenkinderen in Griekenland.

Kerk in Actie helpt met voedsel, kleding en onderwijs en probeert hen op een betere plek te krijgen.

Geen contant geld in huis? Geen probleem, het is ook mogelijk om met een smartphone de QR-code op de collectebus te scannen om digitaal te geven. Er wordt veilig en coronaproof gecollecteerd. Voor info kijk op https://www.kerkinactie.nl/kom-in-actie/acties/huis-aan-huis.

Heeft u vragen neem dan contact op met Ineke RoelofsenAntuma, collecte-coördinator T: 06-12236266.

Arnhems Boomkwaliteitsteam van start Vanaf vandaag kent Arnhem een Boomkwaliteitsteam. Het team bestaat uit zes leden die het college van burgemeester en wethouders gevraagd en ongevraagd kan adviseren op het gebied van bomen.

Het bomenbeleid is erop gericht om nog meer bomen in de stad te krijgen en daarmee een nog groener Arnhem.

De zes leden van het Boom Kwaliteitsteam Arnhem (BKA) zijn: Lianne Konings, Arjen van Reden, Josan Tielen, Hans Jacobse, Thera Koppenol en Hans van den Bos. Als beoogd voorzitter is Hans van den Bos aangewezen. Elk van deze mensen is afkomstig uit en/of actief in instanties en procedures ten aanzien van Groenbeleid. Hun eerste taak is het definiëren van hun rol.

Via de Werkgroep Leefomgeving is de kwestie voorgelegd aan het team Leefomgeving van de gemeente Arnhem.

In elke wijk heeft de gemeente een dergelijk team actief.

Toen bleek dat er voor de aanvraag eerst overleg met de omwonenden had moeten zijn. Daarnaast bleek dat de bezwaren die vanuit de omwonenden werden aangevoerd, feitelijk parallel liepen met het gemeentebeleid ten aanzien van sociale en verkeersveiligheid, gezondheidsrisico’s, de groenvisie en de klimaatbestendigheid.

Het wijkteam van de gemeente heeft een overleg met de eigenaar, gemeente en een aantal omwonenden georganiseerd. De inbreng van de omwonenden gecombineerd met de vraagtekens van de gemeente resulteerde erin dat de eigenaar zijn plan heeft ingetrokken en verder afziet van bouwplannen op het terrein.. Een groot succes voor de omwonenden en dat mede door de steun van de Werkgroep Leefomgeving. Proficiat!

RijnIJssel aan de Zypendaalseweg Mooie locatie, oud gebouw. RijnIJssel, de gemeente en een klankbordgroep van wijkbewoners en de werkgroep Leefomgeving hebben goed samengewerkt. Half oktober, net na de deadline van dit blad, wordt de Kadernota in concept bekend gemaakt. Daar mag de buurt een reactie op geven. We komen erop terug.

Initiatief Herenboeren Arnhem Noord

Weten waar je eten vandaan komt. Dat er geen ongezonde meststoffen en onkruidverdelgers zijn gebruikt bij het telen. Dat er geen vervuilend transport nodig is, geen plastic verpakking.

Dat blijkt een enorme weerklank te vinden onder alle leeftijdsgroepen.

Op vrijdag 11 september liep het aardig vol op het Witsenveldje toen de initiatiefgroep Heerenboeren Arnhem Noord daar een van zijn voorlichtingsavonden hield. De opkomst was groot en de reacties waren enthousiast.

Herenboeren Arnhem Noord wil een coöperatie oprichten. Ze zijn in overleg met gemeente en Gelders Landschap en hopen dat er snel grond (met of zonder schuur) vrij komt. Wie lid wil worden, legt 2000 euro (of 1000 voor een éénpersoonshuishouden) in voor de investeringen. Daarmee word je mede-eigenaar van de boerderij. Echte leden worden pas geworven als er grond in zicht is.

Tot die tijd kunnen geïnteresseerden zich inschrijven voor de nieuwsbrief. De eerste zal vóór kerst verschijnen. Op de avond in de Hoogkamp hebben 43 gezinnen zich ingeschreven als warm belangstellende. Als alles rond is, is er plaats voor 200 gezinnen. Zorg dat je er tijdig bij bent! Wilt u ook de nieuwsbrief ontvangen? Stuur dan een mailtje naar Herenboerenarnhemnoord@outlook.com

30 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

DE PENSEELSTREEK 31

Zorgen voor een ander, begint bij zorgen voor jezelf?

Annemoon Gudde

‘Stel, je echt- of huisgenoot wordt ziek, of vergeetachtig, dan ben jij de eerste die alles probeert op te vangen. Je helpt een handje, neemt taken over, zodat de gewone gang van zaken door kan gaan. Is de hulpbehoevende je man, je vrouw of je kind, dan voel je het natuurlijk als jouw verantwoordelijk-heid om alle ballen in de lucht te houden.

We zijn er goed in om dat te doen.

FIJN STOF

Thuiszorg begint vaak bij de huisarts, die je doorverwijst naar het wijkteam, voor ons Arnhem Noord-West, die je ook zelf kunt bellen: 088-2260000 (algemeen servicenummer), vragen naar wijkteam / of -coach. Een keukentafelgesprek leidt tot indicatie van nodige thuiszorg en een van de wijkcoaches houdt in de gaten of de formele zorg voldoet en goed verloopt. Dat is in Arnhem ook in geval van dementie heel goed geregeld. Maar de informele zorg, die jij biedt als mantelzorger, verdient ook steun en aandacht.

Ziekte kan lang duren, verergeren en voor vreemde verrassingen zorgen. Dan kan het gebeuren, dat het zorgen zwaar gaat wegen of dat je meer op je schouders krijgt dan je eigenlijk goed aankunt. ‘Dat is nou eenmaal zo’, hoor je dan zeggen. En voor je het weet, sta je stijf van de taken en denk je dat volhouden de enige optie is. Je denkt niet meer na, ziet geen andere mogelijkheden, want je komt er niet op. Maar wacht niet zo lang: Trek aan de bel, want het kan anders!’

Casper Ebeling Koning

‘..Het is overal, zelfs in onze wijk...: gewoon méten, als 'burgerwetenschapper'.

Aan het woord is Reinier Straatemeier, hij woont in de Frans Halslaan en heeft achter zijn huis een metertje, een sensor (€ 27,50), opgehangen...

Zorgen over ons milieu, bv. de effecten van de zwaar gesubsidieerde biomassacentrales, zetten hem aan het (door)denken. In december volgde hij een workshop van Arnhems Peil en zo is het gaan rollen.

En, wat je niet zou denken: na het havengebied van Arnhem en het stadscentrum bezet de Hoogkamp de 3e plaats bij een recente meting van fijnstofdichtheid.

Wat is er aan de hand? Produceren de wegen zoveel fijnstof, zijn het de houtkachels, disfunctioneert de sensor, of..? De sensoren zijn beperkt in vergelijking met die van het RIVM, de metingen zijn niet zo nauwkeurig.

Er is door een aantal burgerwetenschappers een correctiemodel ontwikkeld om de metingen van goedkope sensoren nauwkeuriger te maken. Op dit moment worden deze modellen getest en verder uitgewerkt: ze gebruiken hiervoor metingen van sensoren in de buurt van een RIVM-sensor, zoals bijvoorbeeld in Wekerom en bij het GelreDome.

Zorgen voor een ander begint bij zorgen voor jezelf.

Het mooie van goedkope, goedwerkende en 'dichtgezaaide' sensoren is dat de lokale politiek een mooi middel in handen heeft om op wijkniveau beleid vorm te geven... bv: 'Zijn de overschrijdingen van de normen op de ring in het centrum nu voorbij nadat de diesels in de ban zijn gedaan?', etc..

Trouwens: Er zijn vele factoren van invloed op fijnstofmetingen die zoveel mogelijk dienen te worden meegewogen: wind en windrichting, luchtvochtigheid, zonlicht, ozon, luchtdruk...

Hamvraag: In hoeverre is fijnstof - een betrekkelijk nieuw woord bedreigend voor de gezondheid van mens en dier, onze leefomgeving, ons totale milieu...

Al met al: een zaak van groot belang, vooral voor ouderen en mensen met hart-, vaat- en longaandoeningen.

Doe mee, word ook 'burgerwetenschapper' - Reinier straalt de ware 'drive' uit!

• • • • •

https://luchtdata.blogspot.com/2020/08/hoogkamp.html = Reinier's blog over onderzoekje in onze buurt!! https://maps.sensor.community/#14/51.9898/5.8840 https://www.rivm.nl/fijn-stof www.arnhemspeil.nl www.natuurenmilieugelderland.nl

Aan het woord is Maddy Kloet van MVT, Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp. Onze wijk valt onder haar werkgebied.

Hier vind je aandacht voor de mantelzorger, een gesprekspartner voor degene die zich zwaar belast voelt. Bij MVT vind je een luisterend oor, maar ook een enorme ervaring met het bijstaan van mantelzorgers die meer lucht willen krijgen bij het bieden van hun zorg. Zij werken samen met de gemeente, met het wijkteam en zijn bekend bij de huisarts. Denk vooraf, dan hou je het beter vol.

‘Hoe gaat het met je? Hoe pak je de situatie aan? Waar ben je goed in als mantelzorger? Wat doe je graag? Wat doe je helemaal niet graag? Waar knap je van op? Wie zou je iets kunnen vragen?’ Het begint met eenvoudige vragen. MVT heeft diverse methodieken om je te helpen te zien hoe je het doet, waar het schuurt en wat een oplossing kan zijn. MVT biedt ook praktische handreikingen. Er is een klussendienst van vrijwilligers voor mensen ‘met een klein netwerk en een smalle beurs’, maar ook voor mantelzorgers die aan hun grens raken. Er is een nieuw project: ‘Belmaatjes’, voortgekomen uit de corona-lockdown toen contacten per telefoon moesten verlopen. Zij houden regelmatig contact met mantelzorgers die hebben aangegeven daar blij mee te zijn. MVT geeft ook trainingen voor omgaan met dementie.

Je kunt zelf contact zoeken met MVT: www.mvtarnhem.nl of 026 – 370 35 40.

Grijp je kans om meer te aarden in de wijk!

De Wijkvereniging vraagt ivm opvolging en uitbreiding: • Een nieuwe penningmeester • Een nieuw lid voor contact met en activiteiten voor de jeugd.

• Een nieuw lid voor de sociale en fysieke leefomgeving Meld je aan op: bestuur@penseelstreek.nl

Wie doet er mee?

De Jeugdcommissie zoekt: Een enthousiast nieuw lid initiatieven, sport en spel voor de kinderen en m.n. ook de 13, 14, 15-plussers.

Meld je aan op jeugdcommissie@penseelstreek.nl De Redactie van de wijkkrant : vraagt twee nieuwe vaste leden, die ergens op af willen stappen en houden van schrijven.

Meld je aan op redactie@penseelstreek.nl De werkgroep Buurtpreventie zoekt: Een coördinator (meestal 2 uur per maand) voor Hoogkamp Zuid (zie ook op p. 36) Meld je aan op buurtpreventie@penseelstreek.nl

32 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Het (olifants)gras van de buren…….

Nummer 94

DE PENSEELSTREEK 33

supermarkt te verkrijgen zijn. : Er kunnen daarvoor ook materialen gebruikt worden als zaagsel, vogelzaad. Zelfs oude thee of koffie kan worden gebruikt en de potten kunnen in veel kleuren worden gemaakt.

Het laatste half jaar heeft niet geheel toevallig duurzaam en gezond leven veel aandacht gekregen. Ons huis en onze tuin zijn belangrijker geworden omdat we er veel meer tijd in doorbrengen. We doen daarom ook meer aankopen voor in en om het huis. Duurzame en innovatieve producten worden echter nog niet altijd gevonden, maar zijn wel steeds meer voor handen. De oplettende buurtbewoner kan hierdoor een eigen grasstengeltje bijdragen aan een duurzame toekomst.

Daarnaast maakt Vibers ook andere producten die leuk zijn om in huis te hebben. In hun productenlijn zitten lunchboxen die worden gemaakt d.m.v. spuitgieten. Het levert hippe lunchboxen op van biobased plastic. Daarnaast maken ze van dit biobased plastic van alles, van borden en schaaltjes tot bouwplaten voor kinderen via hun productenlijn fairforward.nl. Een biobased wereld gaat voor je open……

Biobased interieur

Gras voor op het terras

Bert Krikke

Steeds meer interieurdesigners en meubelmakers maken gebruik van gerecyclede materialen of passen natuurlijke producten toe in hun meubels of accessoires. Nederland is op dit gebied één van de koplopers. Een sprekend voorbeeld is Auping. Tot voor kort werd er ook al duurzaam gewerkt, maar was er sprake van downcycling. De schuimlaag van oude matrassen werd hergebruikt om er een judomat, ondertapijt of geluidsisolatie van te maken. Nu is er een nieuwe matras op de markt, Auping Evolve. Het materiaal uit deze matras wordt eindeloos hergebruikt, waardoor het met recht een circulaire matras te noemen is. De matras heeft zelfs de prestigieuze Red Dot Design Award 2020 gewonnen.

Duurzaamheid wordt gelukkig steeds meer beloond. Ook merken als Gispen doen hun best met bijvoorbeeld vilten stoelen van gerecyclede pet-flessen en een hele productenlijn die is ontworpen van oude afgedankte meubels. Ook Vepa maakt stoelen van PET flessen. In iedere stoel zijn 60 petflessen verwerkt. Ook verwerkt Vepa plastic dat is opgevist uit de Amsterdamse grachten.

CO2 opslaan in je eigen tuin kan dus nu ook met olifantsgras. Het wordt verwerkt in tuintegels en bankjes waarin het wordt vermengd met circulair beton. Op dit moment maakt het bedrijf Bio Bound nog vooral bankjes voor in de openbare ruimte, maar het is een kwestie van tijd voordat er varianten komen die ook in onze eigen tuin een plekje kunnen krijgen. De bankjes bestaan voor ongeveer 50% uit olifantsgras. Wellicht ook een mooi idee voor de gemeente Arnhem om over te schakelen op biobased circulair straatmeubilair.

Eveneens voor buiten komen er daarnaast ook steeds meer andere producten op de markt. Het Arnhemse Save Plastics dat is gevestigd op Industriepark Kleefse Waard, maakt van bedrijfsafvalplastic allerlei buitentoepassingen, waaronder picknick tafels en bankjes. De bankjes staan al op de Kleefse Waard.

Wie weet zit u binnenkort wel op een tuinbank die gemaakt is van uw eigen plastic afval.

Of het nu gaat om olifantsgras, andere natuurproducten of gerecycled materiaal, dit artikel maakt duidelijk dat er al veel kan en steeds meer mogelijk wordt. Op dit moment is het nog wel even zoeken om een mooie duurzame variant te krijgen, maar het is de moeite waard. Al was het alleen maar om niet te hoeven constateren dat het olifantsgras van de buren toch groener is!

Nu zijn Auping en Gispen twee grote Nederlandse merken die in hun marktsegment het voortouw nemen. Maar zoals vaak komt innovatie ook van onderaf. Een mooi voorbeeld hiervan is het bedrijf Vibers. Deze start-up maakt vooral gebruik van olifantsgras. Een akker met dit gras legt 4 keer zoveel CO2 vast als een vergelijkbare akker met bomen. Dus met het kopen van producten die gebruik maken van olifantsgras draag je bij aan het oplossen van het klimaatprobleem. Daarnaast is olifantsgras uiteraard een natuurproduct en help je zo ook tegen het uitputten van natuurlijke grondstoffen. Vibers maakt onder andere bloempotten van biobased plastic die ook al via de

34 DE PENSEELSTREEK Nummer 91 93 90

Nummer Nummer9491 DE PENSEELSTREEK 35

Definitieve versie voor aanlevering PS 10 2020.pdf 1 25-10-20 11.52.53 uur

Met plezier leren pianospelen?

Kom eens kijken bij

de pianoles

C

M

BINNEN 5 UUR AAN HUIS BEZORGD - 7 DAGEN VAN DE WEEK

Y

CM

als u wijnen zoekt die voor zich spreken......

lespraktijk van Lenette Tuijtel Arnhem-Noord

MY

als u whisky’s zoekt waarmee u wordt verrast......

CY

als u oprecht verwend wilt worden met service......

- ervaren docente- werken aan goede basis - voor jong en wat ouder

BELEEF HET ZELF LIVE in de winkel op vrijdag & zaterdag vanaf 10.00 uur

T 06 44096498 E lenettetuijtel@upcmail.nl http://members.upc.nl /l.tuijtel/

CMY

K

www.taxwijn.nl

Loop je vast in je leven of loopbaan?

Alliance Française Arnhem

Rijnmotief biedt: • Counseling bij werk- en levensvragen • Loopbaancoaching • Coaching voor leidinggevenden

Rijnmotief / Trijny Moddejonge Bakenbergseweg 72 6814 MK Arnhem

Belangstelling voor de

t 06- 27 331 338 m info@rijnmotief.nl w www.rijnmotief.nl

Franse taal?

Zinvol plan voor de komende winter ivm corona: ga je Frans bijspijkeren. Spreek je een aardig mondje Frans, doe jezelf dan een plezier en ga op conversatiecursus.

Speciale momenten verdienen speciale bloemen Oremusplein 4, 6815 DN Arnhem, T 026 3517148 bestel@flowbloemisten.nl Kijk ook eens op www.flowbloemisten.nl als u een mooi boeket wilt laten bezorgen

Bij de Alliance Française Arnhem Beginners zijn ook welkom Voor informatie: Kijk op de website: Geef je op bij: Vraag na op:

afpb.nl/arnhem cursus.arnhem@afpb.nl tel 026-3333795

36 DE PENSEELSTREEK Nummer 92

Nummer 92

Wij hebben jou nodig!!

Wij zijn een aantal actieve buurtbewoners van de Buurtpreventie in de wijken Hoogkamp, Sterrenberg en Gulden Bodem.

Wat willen wij?

Onze buurten samen met de politie veiliger maken door Buurtpreventie.

Deze zomer is bij mij een inductieplaat geïnstalleerd.

Naast isolatiemaatregelen is het weer een stap (je) in de richting van de gasloze toekomst. De aanschaf, de installatie en het gebruik staan hieronder kort beschreven.

Aanschaf Als je een nieuwe keuken plaatst of de keuken gaat verbouwen is de aanschaf van een inductie kookplaat inmiddels bijna een vanzelfsprekende stap. Hier gaat het om een bestaande keuken waar we elektrisch gaan koken.

Bij de keuze voor de inductieplaat is de bestaande uitsparing in het aanrechtblad mede bepalend omdat het oude gaskooktoestel eruit gaat en daar de inductieplaat in moet passen. Bij ons is die uitsparing 49 bij 56 cm en de plaat zelf 71 cm breed. Bij een nieuwe keuken is het mogelijk een grotere inductieplaat met 5 of 6 kookzones te plaatsen.

De prijzen variëren vanaf 250,- tot 2.500,- voor een inductieplaat. Wij kozen een zeer gebruiksvriendelijke Bosch voor 700,- euro met vier kookzones en de mogelijkheid twee zones te koppelen tot een brugzone.

Bij deze plaat kun je de kookzone meteen op de gewenste warmtestand zetten dus geen plussen of minnen moeten intoetsen en geen ingewikkeld te bedienen slider. Bij de keuze was het ook belangrijk dat de laagste stand echt laag is (sudderen) en de hoogste stand echt hoog (water koken).

Wie zijn er nodig?

1. In Hoogkamp Zuid hebben we een buurtcoördinator nodig en voor de buurten 2. Hoogkamp Noord, Oost en West zoeken wij dringend straatcontactpersonen.

Kijk op het kaartje in welke buurt je woont.

Wie valt er precies onder Hoogkamp Zuid: Jacob Marislaan even nummers: 60 t/m 94, Jan Vethstraat oneven nummer: 1 t/m 23, Josef Israelslaan even nummers 75 t/m 155, Albert Neuhuysstraat even nummer 2 t/m 10, Amsterdamseweg even nummer 210 en 212, Voermanstraat even nummers 2 t/m 22 en oneven nummers 5 t/m 21, Van Goghstraat even nummers 2 t/m 24 en oneven nummers 1 t/m 29.

(100 woningen) De bijdrage als straatcontactpersoon brengt heel weinig werk met zich mee. Het bestaat eruit, nieuwe bewoners te vragen om deel te nemen aan Buurtpreventie en een paar keer per jaar te overleggen met de buurtcoördinator van jouw buurt. En natuurlijk op de hoogte te blijven van ongeregeldheden in de straat. Tijdbeslag is 2-4 uur per maand. Daarbij is het contact met nieuwe straatgenoten ook nog leuk en levert een bijdrage aan de sociale contacten in de straat.

De veiligheid in je eigen woonomgeving is mede afhankelijk van je eigen inzet in de buurt. Doe mee! Meld je aan!

Hierbij het overzicht van de 10 buurten van de buurtpreventie met het email adres en de naam van de Coördinator van die buurt in de Penseelstreek. (Hoogkamp, Sterrenberg en Guldenbodem).

Laurens van der Varst, Annemie van Heugten, Geen coördinator beschikbaar Jolanda van den Bosch, Hans Radder, Jan Dijk, Ben Hasselbach, Jan Kemps, Rudi Rikken, Hans Ariens,

Mauvestraat 42 Jan Vethstraat 4 J. Israëlslaan 88 Bakenbergseweg 190 van Heemstralaan 32 van Heemstralaan 37 Poggenbeekstraat 7 Colenbranderstraat 24 van Ruisdaelstraat 64

Centrale coördinator voor de buurtpreventie van 10 buurten in de Penseelstreek is Hans Ariëns met het Email adres: buurtpreventiehoogkamp@gmail.com

HOOGKAMP

Energie

Mieke Hegge

Werkgroep Hoogkamp Energie

Waarom is je hulp nodig?

Door een netwerk van straatcontactpersonen en buurtcoördinatoren op te zetten, die onderling met elkaar communiceren, creëren we samen een veiligere woonsituatie.

buurtpreventiehoogkampnoord@gmail.com buurtpreventiehoogkampoost@gmail.com

buurtpreventiehoogkampzuid@gmail.com

buurtpreventiehoogkampwest@gmail.com

buurtpreventiejorisbaak@gmail.com.

buurtpreventieheemstrazuid@gmail.com

buurtpreventieheemstranoord@gmail.com

buurtpreventiesterrenbergnoord@gmail.com

buurtpreventiesterrenbergzuid@gmail.com

buurtpreventieguldenbodem@gmail.com

Elektrisch gaan koken

Marcus Kleijn

DE PENSEELSTREEK 37

De installatie Voor de ‘perilex’ stekker van de kookplaat moet onder de kookplaat een daarvoor geschikt stopcontact komen. In de meterkast moet een aparte kookgroep, (twee groepen in de meterkast en zelfs 3 groepen bij een grote kookplaat) worden aangemaakt. Dit is alleen te doen door een elektrotechnisch kundige en handige man of vrouw. In dit geval heeft mijn man hem zelf geïnstalleerd. Ben je niet zo elektrotechnisch kundig dan komt hier een installateur aan te pas.

Gebruiken Twee soorten reacties hoorde ik telkens als ik vertelde dat ik ook op inductie wilde gaan koken. Dat ik dan nieuwe pannen moest kopen omdat de oude niet geschikt zouden zijn. En dat pannen een platte bodem moesten hebben.

Dat laatste klopt ten dele want de bodem van de pan moet goed contact maken om te kunnen magnetiseren waardoor de pan wordt verwarmd.

Alle pannen met een stalen bodem zijn geschikt. Wij hebben met een magneetje alle pannen gecontroleerd en op twee na bleef het magneetje hangen. Overigens stond onder elke pan geschreven dat ze voor inductie geschikt waren en soms staat er een spiraal onder hetgeen ook betekent geschikt voor inductie. Twee pannen vielen af, een wok en de asperge pan beide zonder stalen bodem.

Als de pan van de kookzone af gaat verschijnt eerst een hoofdletter H (Heet) en even later een kleine letter h. Samengevat, geen gas meer nodig om te koken, schonere lucht want geen verbrandingsgassen meer, heel gebruiksvriendelijk en heel gemakkelijk schoon te houden (doekje met warm water).

Wil je eens komen kijken dan ben je van harte welkom, mail: info@hoogkampenergie.nl

38 DE PENSEELSTREEK Nummer 93

Nummer 94

Rondleidingen Jacob Marislaan en Mesdaglaan in augustus In het aprilnummer van de Penseelstreek hebben we u verteld dat het maaibeleid van de gemeente op de Mesdagen Jacob Marislaan in overleg met de bewoners is aangepast om de biodiversiteit daar te vergroten. Er is afgesproken dat de gemeente twee keer per jaar gaat maaien in plaats van zestien keer, waardoor kruidenrijk grasland tot ontwikkeling kan komen.

Dit nieuwe maaibeleid is in het voorjaar in de gehele Mesdaglaan en delen van de Jacob Marislaan ingezet.

Hierbij moet aangetekend worden dat er, in verband met de droogte, dit jaar maar één keer gemaaid zal worden in plaats van twee keer.

De gemeente heeft voor geïnteresseerde wijkbewoners een tweetal rondleidingen georganiseerd op de avonden van 4 en 6 augustus om te laten zien wat het verminderde maaien tot nu toe aan plantenrijkdom heeft opgeleverd. Op beide avonden was er ruime belangstelling. Onder leiding van Vivienne van Sante van de gemeente en Wesley van Zadelhoff van een ecologisch adviesbureau hebben we rondgangen gemaakt over de twee lanen en de bijenveldjes langs de Schelmseweg.

Het veldje aan het begin van de Mesdaglaan was een lust voor het oog. Hier groeit en bloeit sinds dit voorjaar van alles. De planten, die jaren geleden binnen de twee cirkels van het kunstwerk zijn aangeplant, hebben daarentegen grotendeels het loodje gelegd door de droogte. Vivienne bood aan om de bewoners van de Mesdaglaan te faciliteren als zij deze cirkels zouden willen inzaaien. Als daarvoor draagvlak bestaat, kan de gemeente helpen door de bodem zaaiklaar te maken. De bewoners kunnen deze stukken dan volgend voorjaar inzaaien met een bloemenmengsel dat goed is aangepast aan weinig water.

DeLETHE *

Tenslotte hebben we nog een rondgang gemaakt op de veldjes langs de Schelmseweg. Hier waren duidelijke verschillen in vegetatie te zien tussen de rijkere grond van de voormalige paardenwei en de stukken die nooit bemest zijn. Met name het deel van het Witsenveldje tussen het fietspad en het kleine voetbalveldje stond er prachtig bij: zacht lichtrood gekleurd door het overvloedige aanwezige struisgras.

Toen het donker werd bleek dat Wesley als verrassing een aantal vleermuisdetectoren had meegenomen.

Door deze detectoren op een bepaalde frequentie in te stellen kun je de overvliegende dwergvleermuizen horen, Alja en haar moeder en ze daardoor ook makkelijker zien.

Annemieke uit de Helaas vlogen er beide avonden weinig Mesdaglaan bezig met vleermuizen rond, maar we hebben er een vleermuisdetector gelukkig wel een paar gezien.

Voor wie als ik van kind tot knaap, Van man tot grijsaard derven, Voor die is dood en sterven Maar verontruste slaap...

‘Hoe over 't brandend blind bazalt Vind ik de weg naar Lethe? O alles te vergeten Eer de avond valt!

Ik weet dat dood en donker komen Als dit schel daglicht is geblust, Maar ik wil diepe klare rust, En zonder dromen.

Wat moet ik aldoor zien wat 'k weet?

Al 't reddeloos volbrachte, Al 't reddeloos gedachte: Gelijk is wat ik liet en deed!

O eer de dood mijn leden bind' En hen voor eeuwig bedde, Wat zal mijn ogen redden Van deze droom die immer nieuw begint?

Wesley geeft uitleg over de nieuwe vegetatie in de berm van de Jacob Marislaan

O blanke ziel, o rode bloed, O hart verdwaald daartussen, Wie zal in slaap u sussen Tezamen en voorgoed?

Informatieavond Mesdaglaan: Vivienne leidt de avond in Vivienne en Wesley lieten ons zien dat er een duidelijk verschil in vegetatie zichtbaar is tussen de delen van de bermen die vaak gemaaid zijn (hier groeit alleen gras) en de delen die dit jaar maar één keer gemaaid worden. Op die laatste zijn tussen het gras plakkaten met het witte duizendblad tot ontwikkeling gekomen. Tussen deze plakkaten groeien verder planten als weegbree, madelief, Canadese fijnstraal en Jacobskruiskruid: allemaal planten die zich prettig voelen op schrale zandgrond.

Het gras is hier duidelijk minder dominant. Wesley legde uit dat dit belangrijk is omdat insecten zich veel makkelijker kunnen bewegen in vegetaties waar het gras dun gezaaid is: je moet als het ware tussen de sprieten door kunnen kijken. Zo'n grasarme vegetatie is dus waardevol voor allerlei insecten zoals bij voorbeeld inlandse bijen, krekels, sprinkhanen en zweefvliegen.

Mijn voet kan vóór de avondval Nog vele mijlen reizen, Wil één de weg mij wijzen Naar Lethe's dal.

Al met al twee leerzame en gezellige avonden, waarvoor we Vivienne en Wesley nogmaals hartelijk willen bedanken.

Wie over 't brandend blind bazalt Brengt mij naar Lethe? O alles te vergeten Eer de avond valt!’

Marian van der Wiel | Mieke Hegge | Joost Blasweiler Joost Witte | Irene van Beelen

----------------------------------------------* Lethe - rivier van de Vergetelheid

Er is wel een aandachtspuntje.

Een wijkbewoonster maakt bezwaar tegen de haveloze aanblik van het ‘diverse’ veldje aan de Bakenbergse kant van de Mesdaglaan, zeker vanaf september. Met spijt vergeleek zij het met het uitbundig bloeiende pleintje bij de Albert Neuhuijsstraat: Kunnen we niet datzelfde zaaipakket gebruiken?

KORT EN KLEIN Alliance Française Arnhem

De zoete macht tot lach of traan Gaf mij en nam mij 't leven.

Alleen mijn ogen bleven Kijken, mijn voeten gaan.

Hoe vaak sindsdien waar 'k zat en ging, Is langs mijn wakende ogen De lange trein getogen Van aller lust herinnering.

De Griekse mythologie vertelt ons dat we van de wateren van Lethe – onbewustheid, vergetelheid – drinken waardoor zoveel van onze herinnering van het verleden wordt uitgewist dat we de aarde betreden met een schone lei om daarop de gedachten, emoties en daden te schrijven die de kwaliteit van het toekomstige leven zullen bepalen.

Schrijver: P.C. Boutens

DE PENSEELSTREEK 39

Belangstelling voor de Franse taal?

Zinvol plan voor de komende winter ivm corona: ga je Frans bijspijkeren.

Spreek je een aardig mondje Frans, doe jezelf dan een plezier en ga op conversatiecursus.

Bij de Alliance Française Arnhem Beginners zijn ook welkom Voor informatie: Kijk op de website: Geef je op bij: Vraag na op:

afpb.nl/arnhem cursus.arnhem@afpb.nl tel 026-3333795

Programme Culturel U bent welkom ! Intree 5,00 voor niet-leden Wo 25 november 20.00 uur Velp, Parkstaete Parkstraat 3

La pâtisserie française dans toute sa splendeur. Un peu d’histoire, son évolution; ses recettes renouvelées; son savoir-faire door Violaine Fournier (in het Frans) Geschiedenis en ontwikkelingen binnen de patisserie, vernieuwde recepten, kennis en kunde, creativiteit en techniek tot kunst verheven.

Do 14 januari 2021 Berthe Morisot, een vrouwelijke 20.00 uur impressionist Velp, Parkstaete door Grieta Felix (in het Nederlands) Parkstraat 3 Het wordt tijd om deze kunstenares uit de schaduw van haar mannelijke collega’s te halen.

Haar werk is van hoge kwaliteit. Daarnaast was zij een verbindende schakel binnen haar geestverwanten.

De Achterkant

Micha van Aart

Sport gaat door zonder competitie maar met mondkapjes

Gemaskerd (aan de) bal bij Upward