PODSUMOWANIE

Projekt Osiedla Warszawy był pilotażowym przedsięwzięciem mającym na celu wypracowanie nowego podejścia do planowania wielofunkcyjnych obszarów rozwojowych stolicy. Staraliśmy się przetestować nowy sposób diagnozowania potrzeb mieszkańców i inwestorów, by na tej podstawie możliwe było tworzenie najlepszych rozwiązań na przyszłość. Po zakończeniu projektu nie mamy jednoznacznych odpowiedzi, ale dużo się nauczyliśmy. Na przykładzie zawartej w niniejszej publikacji analizy historycznych i współczesnych zespołów mieszkaniowych możemy prześledzić, jak zmieniały się modele budowania osiedli w naszym mieście. Widać, że udział terenów zieleni, przestrzeni publicznych oraz usług w ich ogólnej powierzchni wypada na korzyć dawniejszych założeń, które po dziś dzień są chętnie wybierane przez warszawiaków jako miejsce zamieszkania, by wymienić tylko Sady Żoliborskie czy kolonię Wawelberga. Współczesne osiedla budowane są niestety często jedynie w oparciu rachunek ekonomiczny, z pominięciem infrastruktury kulturalnej i społecznej. Jednak koszty chaotycznie realizowanych inwestycji spadają ostatecznie nie na inwestorów ani mieszkańców nowych osiedli, a na wszystkich warszawiaków, bo ich „poprawianie” obciąża budżet samorządowy.

To problem nie tylko stolicy, ale wielu miast i gmin w Polsce, wynikający m.in. z tego, że plany miejscowe nie uwzględniają etapowania inwestycji, co pozwoliłoby samorządom na wskazywanie przestrzennych priorytetów rozwojowych i rozpoczynanie realizacji na obszarach, dla których mogą stworzyć odpowiednią infrastrukturę. Próbą wyjścia z impasu miała być ustawa o zintegrowanych obszarach inwestycji, ale prace nad nią zatrzymały się na etapie projektu. Przyjęta natomiast specustawa mieszkaniowa w ogóle kwestionuje istotę planowania przestrzennego.

Urząd m.st. Warszawy jest świadomy wyzwań związanych z realizacją nowych inwestycji mieszkaniowych i w odniesieniu do tego typu własnych przedsięwzięć opracowuje Warszawski Standard Mieszkaniowy, który pozwoli na budowę osiedli bardziej przyjaznych mieszkańcom, miastu i środowisku. Wzorzec ten ma szansę wytyczyć kierunki także dla inwestorów prywatnych.

W maju 2018 roku Rada Miasta przyjęła uchwałę o przystąpieniu do sporządzania nowego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Głównym celem zaktualizowanego dokumentu ma być tworzenie miasta zwartego, policentrycznego i zdrowego. By osiągnąć te cele, rozwój przestrzenny Warszawy trzeba zamknąć w określonych granicach, co sprawi, że nowe inwestycje rzadziej będą powstawały na terenach wcześniej nieużytkowanych. Wymogiem będzie również ich wielofunkcyjność. Nowe „Osiedla Warszawy”, tak jak rozumie je architekt miasta, to obszary, gdzie mieszkaniom będą towarzyszyły miejsca pracy, usługi, przestrzenie publiczne i niezbędna infrastruktura kulturalna, społeczna i techniczna. Przeanalizowane w naszej publikacji przykłady osiedli zagranicznych pokazują, że to trend w wielu miastach europejskich. Gros z nich ma charakter eksperymentalny, a przy realizacji sektor publiczny i prywatny blisko ze sobą współpracują.

Część warsztatowa projektu Osiedla Warszawy ujawniła różne nastawienia do dwóch sąsiadujących ze sobą obszarów. Port Żerański przez część przedstawicieli strony społecznej był postrzegany jako kontrowersyjna lokalizacja nowych inwestycji, zupełnie inaczej było natomiast w przypadku terenów dawnej FSO, których wizja rozwoju przypadła do gustu właściwie wszystkim uczestnikom procesu. Charakter powarsztatowych scenariuszy jest bardzo ogólny, dlatego dla Portu Żerańskiego niezbędne jest przygotowanie uszczegółowionych koncepcji ukazujących koszty każdego z pomysłów, a dla terenów FSO – opracowanie dodatkowych analiz pozwalających odpowiedzieć na wiele strategicznych pytań, dotyczących na przykład obsługi komunikacyjnej całego obszaru mieszkalnego.

Pilotaż Osiedla Warszawy pokazał z pewnością, jak bardzo potrzebny jest trójstronny dialog wokół inwestycji. Wnioski z trzydniowych warsztatów pozostają jednak na dość dużym poziomie ogólności, dlatego kolejne tego typu spotkania planujemy w formule dłuższych warsztatów charette.