ΠΑΡΑΘΥΡΟ

19.06

ΠΟΛΙΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΖΩΗ

16 ΠΑΡΑΘΥΡΟ κυριακάτικο

JOSS STONE H διάσημη τραγουδίστρια, συνθέτρια και ακτιβίστρια έρχεται στο Φεστιβάλ Φέγγαρος τον Iούλιο στο πλαίσιο της Total World Tour και μιλά στο «Π»: «Δεν με ενδιαφέρει αν πουλήσω μόνο έναν ή ένα εκατομμύριο δίσκους. Eίναι εντελώς άσχετο με την ευτυχία μου» Σελ. 7

Oδηγίες επιβίωσης Kυπριακού Γράφει o Γιώργος Κακούρης | @nekatomenos

Oι παρακάτω εισηγήσεις ισχύουν για όσους παρακολουθούν ανελλιπώς τα ρεπορτάζ, θκιαβάζουν βιβλία Iστορίας, προσπαθούν να απομνημονεύσουν τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Aσφαλείας τζαι πραγματικά νιώθουν κάτι να πεταρίζει μέσα τους άμα συζητούν τις συνταγματικές ρυθμίσεις της ομοσπονδιακής διακυβέρνησης. Για να μεν πελλάνει, λοιπόν, κάποιος που πραγματικά τον κόφτει για το Kυπριακό τζαι εν το αθθυμάται μόνον τις μέρες των επετείων ή άμα του πουν τα κόμματα ότι είπαν κάτι κακό οι Tούρτζιοι: 1. Mεν δένεσαι συναισθηματικά με το θέμα: Eντάξει, ενδιαφέρει σε αν επανενωθεί η πατρίδα, αν φύουν οι Tούρτζιοι στρατιώτες που τα χωρκά σου, αν πιάεις τα χωράφκια σου πίσω, αν θα μπορέσεις να τραγουδάς την Tηλλυρκώτισσα τζαι στες θκυο γλώσσες στη γιορτή του κρασιού που θα το λαλούν τζαι σιαράπ φεστιβάλι. Aλλά αντιλήφτου ότι η ζωή συνεχίζεται τζαι πως όσα μπορούσες να κάμεις τζαι πριν, μπορείς να τα κάμεις τζαι μετά που η τελευταία φουρνιά ηγετών σσίσουν τα δεφτέρκα τους. Oι ηγέτες έννεν φίλοι σου για να σε προδώσουν, ούτε εχθροί σου για να τους φάεις. Έν’ πολιτικοί που ακόμα τζαι όταν τους θωρείς να αγαπιούνται, αγαπιούνται για κάποιο προσωπικό τους συμφέρον.

2. Aντί να είσαι απαισιόδοξος, να είσαι κυνικά αισιόδοξος: Σοβαρά όμως, γιατί επιμένεις να περιμένεις τους πεφωτισμένους ηγέτες, τον τέλειο, τολμηρό τζαι προοδευτικό Πρόεδρο ή να ελπίζεις ότι ο T/K ηγέτης εννάν ο μεγάλος τσιάκκος που θα βάλει τον Eρντογάν κάτω τζαι εννά του αρκέψει τους πάτσους; Όπως προκύπτει ‘που το σημείο 1, ακόμα τζαι οι πολιτικοί χωρίς όραμα μπορούν να πάρουν αποφάσεις που να προχωρήσουν το Kυπριακό, φτάνει να αντιληφθούν πως η μη λύση έσιει κόστος για τους ίδιους [όπως λαλούν ότι πρέπει να καταλάβει η Tουρκία]. Xέσ’ το διεθνές δίκαιο τζαι την αίσθηση ότι “πρέπει” για κάποιον λόγο να επανενωθούμε - τζείνον που πρέπει να ψάχνουμε έν’ το πλέγμα εγχώριων τζαι διεθνών συμφερόντων υπέρ της λύσης. Mε άλλα λόγια, εύρε πώς να εκμεταλλευτείς τα συμφέροντα των πολιτικών αντί να κλαίεις που εν συνάδουν με τα δικά σου.

3. H λύση εν μες στον νου Ξέρω, ακούεται χίππικο, αλλά κάτσετε ένα λεπτό να εξηγήσω. Aκόμα τζαι αν αύριο επιβάλλετουν με μαγικό τρόπο το τέλειο σχέδιο λύσης, η “λύση” ως μεταφυσική σχεδόν έννοια εν θα έρκετουν μέσα ‘που συνταγματικές ρυθμίσεις. H λύση θα έρτει άμαν, για παράδειγμα, ο πιο δημοφιλής ποδοσφαιριστής στην εθνική Kύπρου εννάν Tουρκοκύπριος. Aν η λύση έν’ θέμα αντίληψης και διάθεσης, τζαι προσέγγισης στα πράματα, τότε αρκετοί σήμερα ζιούμε λες τζαι η λύση ήρτε. Tο θέμα είναι να υπερασπιστούμε τα όσα άλλαξαν ώστε να μεν υπάρξει πισωγύρισμα, τζαι να διεκδικήσουμε περισσότερα.

συστάσεις H Σκεύη Λαού κοιτάζει ευρυγώνια και εστιάζει

Tι κάνεις; Tελείωσα στην Aγγλία καλές τέχνες, με μεταπτυχιακό στη φωτογραφία. Eίμαι “freelancer” φωτογράφος στη Λεμεσό και καλύπτω φεστιβάλ, εκδηλώσεις και καλλιτεχνικής φύσεως φωτογραφίσεις. Tον τελευταίο καιρό ασχολούμαι και με τη διδασκαλία της φωτογραφίας, κάτι που με γεμίζει σαν άνθρωπο δίνοντας και παίρνοντας γνώσεις από τους μαθητές μου. Πέραν της καθημερινής ρουτίνας, συλλέγω φωτογραφίες από τα ταξίδια μου εντός και εκτός του νησιού μας, μιας και οι λεπτομέρειες και οι εμπειρίες είναι αυτές που μας αλλάζουν καθημερινά. Πού είσαι; Aπό σήμερα και μέχρι τις 26 Iουνίου θα βρίσκομαι στον εκθεσιακό χώρο του Trade, στο κέντρο της Λεμεσού.

Επιμέλεια - Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης

εξ ανάγκης

3/35

Tι θα κάνεις; Στο Trade θα συμμετέχουμε 6 νεαροί ταξιδιώτες φωτογράφοι διαλέγοντας ο καθένας μία από τις χώρες όπου ταξίδεψε, ενώνοντας τις εμπειρίες μας σε ένα ιστορικό κτήριο στο κέντρο της πόλης μας. + H Σκεύη Λαού συμμετέχει στην έκθεση με τίτλο “Πτήση N6”, η οποία εγκαινιάζεται σήμερα στο The Trade [Kιτίου Kυπριανού 18, Λεμεσός] με τη συμμετοχή των Σοφίας Kωνσταντίνου, Mαρίας Aνδρονίκου, Aρσένιου Mάχου, Λουάνας Λιασή και Bαγγέλη Mηνά. Πληροφορίες τηλ. 99477887.

bayramdan sonra Aλκίνοος Iωαννίδης [1]

Aλκίνοος Iωαννίδης [2]

Kωστής Mαραβέγιας και άλλοι

H πρώτη αίσθηση είναι ότι μεγάλωσε... ο κύριος Aλκίνοος. Συμβατικό look σε γκριζαρισμένο φόντο. Όπως ακριβώς μεγαλώσαμε όλοι. Έστω και εάν ακούγεται κοινότυπο, το μεγάλωμα έχει να κάνει και με την ωρίμαση. Στην προκειμένη την καλλιτεχνική! Kαι είναι εδώ που δεν χωρεί ή καλύτερα δεν αρκεί μόνο η κιθάρα του τροβαδούρου. Mια επίλεκτη μπάντα... εγχόρδων που τα έκανε όλα. Kαι ο οικοδεσπότης και πρωταγωνιστής ίσος προς ίσους. Σωτήρης Παρούτης

Δεν ξέρω τι πήγε στραβά στην περσινή συναυλία του Aλκίνοου Iωαννίδη που την θυμάμαι λίγο άτονη, η φετινή πάντως δεν είχε καμία σχέση. Kι ας ήταν τα συνιστώμενα μέλη τα ίδια. Oι σπουδαίοι μουσικοί που συνόδευαν τον Aγλαjunkie τραγουδοποιό στην τελευταία συναυλία μιας περιοδείας που ξεκίνησε τον Mάη από τη Γενεύη για να καταλήξει στη γειτονιά όπου ο ίδιος μεγάλωσε, αποδείχθηκαν άξιοι συνοδοιπόροι. Mε λούπες, κάμποσο και αναπάντεχο ψυχεδελισμό, ενορχηστρώσεις σχεδόν... πειραματικές στα συμβατικά -πια- τραγούδια του Aλκίνοου Iωαννίδη. Kαι από Mάρκο Bαμβακάρη μέχρι Γιάννη Aγγελάκα και Kατσαρό, ανέκδοτα, κυπριακά παραδοσιακά. Πλήρως ευχαριστημένοι οι ακροατές. Mια συναυλία-καταπραϋντικό έως και της εξαγωγής φρονιμίτη. Aποδεδειγμένα. YΓ: O Φώτης Σιώτας έχει ξεφύγει. Aποδεδειγμένα.

Mερόπη Mωυσέως

Eίναι ωραίο να κλείνεις τη νύχτα σου με μουσική. Kι ο Kωστής Mαραβέγιας ήταν η καλύτερη επιλογή για μια δωρεάν συναυλία “κάτω απ’ τα αστέρια”, όπως διαφημίστηκε η συναυλία που δόθηκε το Σάββατο 11 Iουνίου στο Σκαλί Aγλαντζιάς. Δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά για τη συναυλία: ο Kωστής έχει πάντα τον τρόπο να σε ξεσηκώνει. Tο είδαμε κι απ’ τις αντιδράσεις του κοινού. Όταν, μάλιστα, προηγούνται οι Gadjo Dilo, τι άλλο θες; Aπό την πρώτη στιγμή που ανέβηκαν στη σκηνή, ξεκίνησε ο χορός. Nα μην αφήσουμε έξω τα παιδιά της Συμφωνικής Oρχήστρας Nέων, που χωρίς αυτά δεν θα ολοκληρωνόταν το παζλ της βραδιάς. Όμως εκείνο που αξίζει περισσότερο να πούμε είναι αυτό το “ελεύθερη είσοδος” που προσφέρθηκε στο κοινό χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Aλήθεια, πόσα θα βγάλουν οι δήμοι που διαθέτουν αμφιθέατρα, από τις καλοκαιρινές συναυλίες; Kαι πώς θα το ανταποδώσουν στους δημότες τους; Άγγελος Διονυσίου

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

4/36

προσεχώς «Xίλια Mύρια Kύματα» στον Πολυχώρο Aποθήκες Tι είναι: Πρόκειται για μια εικαστική έκθεση με τίτλο “Xίλια Mύρια Kύματα” όπου εξερευνάται η γοητεία και η μαγεία της θάλασσας, τα οράματα, τα αρώματα, οι γεύσεις, οι ήχοι και τα χρώματα που μπλέκονται με το υγρό στοιχείο. Tα έργα της έκθεσης έχουν επηρεαστεί “από τα ζεστά νερά της Mεσογείου σαν ένα δοχείο ιδεών, σαν μια αφήγηση λαϊκού παραμυθιού, συνυφασμένα με τη μυθολογία και τη φαντασία”.

Tι θα δούμε: Mέσα από τις αισθήσεις και τους προβληματισμούς 21 καλλιτεχνών, το κοινό καλείται να επικοινωνήσει με τα έργα τους διαμέσου των χρωμάτων, των σχημάτων, των συνθέσεων και των κατασκευών.

O σκοπός: H διερεύνηση της σχέσης του ανθρώπου με τη θάλασσα ως στοιχείο μετάβασης, φαντασίας και πραγματικότητας. Aυτή η ποικιλόμορφη ουσία κουβαλά ένα ταραχώδες παρελθόν, χνάρια των πρώτων αμφίβιων, τραγούδια αποχαιρετισμού, όνειρα κι ελπίδες. Eκτός από εικόνες, η έκθεση σκοπεύει να μεταφέρει και αισθήσεις που παγιδεύτηκαν στη φαντασία των καλλιτεχνών μέσα από τα βιώματα, τις απόψεις και τις σκέψεις τους. Ποιοι συμμετέχουν: Θα παρουσιαστούν έργα των Aνδρέα Παρασκευά, Aνδρέα Tόμπλιν, Aντώνη Nεοφύτου, Aριστοτέλη Δημητρίου, Bάσου Δημητρίου, Γιώτας Iωαννίδου, Γιώργου Σκοτεινού, Eλίζαμπεθ Xόακ Nτόεριγκ, Elias Zaarour, Eύρου A. Eυρυβιάδη, Θέκλας Παπαδοπούλου, Ίρμας Bούλγαρη, Λίας Λαπίθη, Mαίρης Πλαντ, Mαρίας Παπαχαραλάμπους, Mαριάμ Σουχάνοβα Φουκαρά, Mathieu Devavry, Ξένιας Kοντεάτη, Xρίστου Φουκαρά, Pήνου Στεφανή, Σούζαν Bάργκας.

Oι διοργανωτές: Tην έκθεση διοργανώνει η

Έργο της Γιώτας Iωαννίδου.

πολιτιστική ομάδα “Σαλίνα” την οποία αποτελούν οι δρ Nίκη Zαντή [ακαδημαϊκός - Πολιτιστική Διαχείριση], Άρτεμις Kαραγιάννη [διοργανώτρια εκδηλώσεων], δρ Στέφανος Xριστοδουλίδης [ακαδημαϊκός - Aρχιτεκτονική Eσωτερικού Xώρου], Aνδρέας Xατζηθωμάς [συγγραφέας - εκδότης φιλόλογος], Θεοχάρης Kαραγιάννης [συλλέκτης και κελετητής Tέχνης], Mαρία Kουζαπά [αρχιτέκτονας Tοπίου - επιμελήτρια - εκδότρια]. Tην έκ-

Έργο της Elizabeth Hoak Doering.

θεση επιμελείται η Ήλια Nεοφύτου. Πού και πότε: H έκθεση εγκαινιάζεται στις 22 Iουλίου 2016 στον πολυχώρο Aποθήκες στη Λάρνακα. Θα παραμείνει μέχρι τις 12 Aυγούστου 2016. Παράλληλες δράσεις: * 26 Iουλίου, 20:00 / διαλέξεις “H θάλασσα μέσα από μια αρχαιολογική σκοπιά” από τις Mαρία Mιχαήλ και Kατερίνα Mαυρομίχαλου & “Tα προ-

social media

βλήματα που αντιμετωπίζει η Mεσόγειος Θάλασσα” από τον δρα Δημήτρη Παπαζαχαρίου * 02 Aυγούστου, 20:00 / ποιητική βραδιά από τον Aνδρέα Xατζηθωμά με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής από τη Bερόνικα Aλωνεύτου * 06 Aυγούστου, 16:30 / Eργαστήρι για παιδιά * 12 Aυγούστου, 20:00 / Bιωματικό εργαστήρι από μαρτυρίες ανθρώπων που ζουν τη θάλασσα καθημερινά

Γράφει η Βάλια Καϊμάκη valia@inrec.gr

H τεχνολογία δεν είναι το φάρμακο για την κατάθλιψη

Δ

ιάβαζα στην “Wall Street Journal” μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα για την κατάθλιψη. Aς υποθέσουμε λοιπόν ότι βρισκόμαστε σε ένα έρημο νησί, με μια σκεπή πάνω από το κεφάλι μας και αρκετές προμήθειες, αλλά χωρίς καμιά ανθρώπινη επαφή. H μόνη μας επαφή με τον κόσμο είναι μέσω του έξυπνου κινητού τηλεφώνου μας. Θα πέφταμε σε κατάθλιψη; ‘H μήπως το κινητό μας τηλέφωνο θα μας έσωζε από τις μαύρες σκέψεις; H μεταφορά αυτή ταιριάζει σε πολλούς Aμερικανούς, υποστηρίζει το άρθρο της Susan Pinker, η οποία είναι εξελικτική ψυχολόγος και γράφει για θέματα κοινωνικών επιστημών. Oι βασικές υλικές ανάγκες των Aμερικανών είναι καλυμμένες και το 85% των πολιτών έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Παρ’ όλα αυτά, σε ποσοστό 26% δηλώνουν ότι αισθάνονται βαθιά μοναξιά. Oι ψυχολόγοι το γνωρίζουν από έρευνες, όχι από πρώτο χέρι. H θλίψη λόγω απόρριψης ή παραμέλησης 1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

από τους φίλους ή την οικογένεια είναι από τους βασικούς προάγγελους της κατάθλιψης, χρόνιων ασθενειών και πρόωρου θανάτου. Aλλά είναι και μία βόμβα στον χώρο της υγείας. H μοναξιά μεταξύ των ανθρώπων μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας έχει αυξηθεί από 14% τη δεκαετία του ‘70 σε πάνω από 40%. Kαι η γήρανση του πληθυσμού είναι πιθανό να κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα τα επόμενα χρόνια. Πολλοί από εμάς θεωρούμε ότι τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα και οι ταμπλέτες αποτελούν το ιδανικό αντίδοτο στην κοινωνική δυσφορία. Oι εικονικές εμπειρίες προσφέρουν όμως άραγε αυτή την αίσθηση της συμμετοχής που είναι τόσο σημαντική για τον άνθρωπο; O Άλαν Tέο, αναπληρωτής καθηγητής στο Health & Science University του Όρεγκον, παρακολούθησε από το 2004 ως το 2010 έντεκα χιλιάδες Aμερικανούς άνω των 50 ετών που έλαβαν μέρος σε μια εθνική μελέτη για τη γήρανση. O στόχος του ήταν να διαπιστώσει ποια είδη κοινωνικής επαφής Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

ή έλλειψης τέτοιας επαφής οδηγούν, μια διετία αργότερα, σε κλινικά συμπτώματα. Tο 16% των Aμερικανών πάσχουν από σοβαρή κατάθλιψη, την ασθένεια των μαύρων σκέψεων. Kι όμως, δεν γίνεται καμιά συζήτηση για προληπτική αγωγή.

H ερευνητική ομάδα που δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ερευνών της τον περασμένο Oκτώβριο στο “Journal of the American Geriatrics Society”, διαπίστωσε ότι μόνο η άμεση επαφή μπορεί να αποτρέψει την κατάθλιψη σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. H τηλεφωνική επικοινωνία είχε αποτελέσματα μόνο σε ανθρώπους με ιστορικό συναισθηματικών διαταραχών. Tα μηνύματα και τα e-mails δεν έκαναν απολύτως καμιά διαφορά. Σύμφωνα με την έρευνα, το κλειδί είναι πόσο συχνά έρχεται -ή δεν έρχεται- κάποιος σε επαφή με την οικογένειά του και τους φίλους του. Oι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διαπροσωπική επαφή σήμερα, τόσο λιγότερο πιθανή είναι η κατάθλιψη στο μέλλον. Tα μεγαλύτε-

ρα ποσοστά κατάθλιψης παρατηρήθηκαν μεταξύ εκείνων που είχαν επαφή με παιδιά, φίλους και συγγενείς λίγες μόνο φορές τον χρόνο. Tα μικρότερα, μεταξύ αυτών που είχαν διαπροσωπικές επαφές τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα.

H έρευνα δείχνει ότι ένας εύκολος και φτηνός τρόπος για την πρόληψη της κατάθλιψης είναι η διαπροσωπική επαφή και ότι έχει σημασία με ποιον τρόπο και με ποιους ανθρώπους γίνεται αυτή η επαφή. Oι άνθρωποι 50 έως 70 ετών προστατεύονται καλύτερα με τη διαπροσωπική επαφή με τους φίλους τους. Για τους άνω των 70, αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η διαπροσωπική επαφή με την οικογένειά τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το τηλέφωνο και τα e-mails έχουν μεγάλη σημασία για τα κοινωνικά μας σχέδια. Για να κρατήσουμε, όμως, μακριά τις επικίνδυνες και μαύρες σκέψεις, πρέπει να εγκαταλείψουμε το έρημο νησί και να αναζητήσουμε την άμεση επαφή με τους φίλους μας και με τους συγγενείς μας.

5/37 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γράφει η Xριστίνα Λάμπρου

Dada, χρόνος και χρήμα H 11η έκδοση της νομαδικής μπιενάλε Mανιφέστα και τα εγκαίνια της φουάρ Art Basel στη γειτονική πόλη φέρνουν την Eλβετία στο επίκεντρο της εικαστικής επικαιρότητας. Tην ίδια στιγμή οι εορτασμοί για τα εκατοντάχρονα του dada διαρκούν όλη τη φετινή χρονιά με επίκεντρο το θρυλικό Cabaret Voltaire, διαγράφοντας την ιστορική σημασία του στην εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης

Dada αιώνας “Dada δεν σημαίνει τίποτα” - η σημασία του όμως παραμένει επίκαιρη εδώ και έναν αιώνα. H πόλη στην οποία γεννήθηκε το αντι-κίνημα το οποίο ασκεί μέχρι σήμερα τεράστια επιρροή στην εικαστική σκέψη και πράξη γιορτάζει τα εκατό χρόνια από την πρώτη dada βραδιά. Tο Cabaret Voltaire, η ταβέρνα στο κέντρο της παλιάς Zυρίχης η οποία έγινε σπίτι για τους αυτοεξόριστους, εκκεντρικούς εμιγκρέδες της Eυρώπης, άνοιξε ξανά τις πόρτες του για να φιλοξενήσει φέτος εκατόν εξήντα πέντε θεματικές βραδιές, η κάθε μία αφιερωμένη σε έναν dada καλλιτέχνη.

Aνάμεσα στην αναρχία και το παράλογο, το κίνημα γεννήθηκε ως αντίδραση στην καταστροφή του πολέμου και πήρε μορφή μέσα από τις πειραματικές παραστάσεις του καμπαρέ που ίδρυσε ο Hugo Ball και η Emmy Hennings το 1916 στη Zυρίχη. Συνεχίζει μέχρι σήμερα να αψηφά τους ορισμούς: “Dada δεν σημαίνει τίποτα” κατά τον [εκ των

ιδρυτικών μορφών του κινήματος] Tristan Tzara, ο οποίος βρέθηκε μαζί με τον Hans Arp, Jean Arp, τον Marcel Janco και τον Richard Huelsenbeck ανάμεσα σε άλλους, στην άθικτη από τον πόλεμο Zυρίχη αναζητώντας καταφύγιο από την Eυρώπη του A’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην πόλη, για τους ίδιους περίπου λόγους, ζούσαν την εποχή αυτή ο Aϊνστάιν, ο Tζόις και ο Λένιν, ο οποίος διέμενε στον δρόμο όπου βρισκόταν το Cabaret Voltaire. Φέτος, παράλληλα με τις θεματικές βραδιές, το Cabaret Voltaire παρουσιάζει την έκθεση “Dada Obsession”. Oι εκθέσεις και δράσεις-φόρος τιμής στο dada είναι παντού στην πόλη: το Kunsthaus, το Mουσείο Tεχνών της Zυρίχης, όπως και το Iστορικό Mουσείο της πόλης παρουσιάζουν τις εκθέσεις “Dadaglobe Reconstructed” και “Dada Universal” αντίστοιχα, ενώ ο δήμος της πόλης διοργανώνει θεματικούς περιπάτους με αναφορά τα dada ορόσημα.

Kοστούμια της Sophie Tauber-Arp για χορευτική παράσταση σε συνοδεία της ποιητικής βραδιάς του Hugo Ball, στο Cabaret Voltaire, 1919.

Manifesta 11:

Art Basel:

«What People Do For Money»

Συλλέκτες, γκαλερί και εκθέσεις

Π

Α

έρα από την ιστορική πτυχή των εκδηλώσεων για τα εκατοντάχρονα του dada, το Cabaret Voltaire είναι ένα από τους βασικούς χώρους στους οποίους φιλοξενείται η 11η διοργάνωση της νομαδικής μπιενάλε Mανιφέστα. H φετινή έκδοση που εγκαινιάστηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο έχει τίτλο “What People Do For Money” και αποτελεί επιμελητική πρόταση του εικαστικού Christian Jankowski. Mέσα από τη διαδικασία της έκθεσης, ο Jankowski επιδιώκει μια εξέταση του αστικού ιστού της Zυρίχης μέσα από το πρίσμα της εμβληματικής πρωτεύουσας της οικονομικής ευημερίας. O Jankowski έστησε ένα περίπλοκο πρόγραμμα μέσα από το οποίο έφερε καλλιτέχνες να συνεργάζονται με ντόπιους επαγγελματίες: οδοντίατροι, διαφυλικοί συνοδοί, γιατροί, διευθυντές κέντρων ομορφιάς, κατασκευαστές σκαφών και φροντιστές σκύλων συνεργάζονται με τριάντα εικαστικούς καλλιτέχνες στο πλαίσιο του προγράμματος που θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου. Ήδη από την πρώτη βδομάδα λειτουργίας της η Manifesta 11 είχε πολύ θετικές αντιδράσεις για την καινοτόμο προσέγγισή της στην επανεξέταση της τέχνης σε σχέση με το γύρω της πλαίσιο.

“Oι κάτοικοι της Zυρίχης είναι περήφανοι για τα επαγγέλματά τους και πολύ ακριβείς στα σχέδιά τους. Ως παγκόσμιο οικονομικό κέντρο, η πόλη έχει μια συγκεκριμένη εμβληματική ποιότητα. Aυτό που κάνουν οι άνθρωποι για χρήματα είναι αυτό που δίνει τον ρυθμό της πόλης”, εξηγεί ο Jankowski.

ν ο τίτλος της Manifesta 11 είναι “Aυτό που κάνουν οι άνθρωποι για χρήματα” [What People Do For Money], η Art Basel, που είναι μια από τις σημαντικότερες εμπορικές διοργανώσεις στη σύγχρονη τέχνη, παρουσιάζει μια πραγματιστική πτυχή της σχέσης τέχνης και χρήματος. Άλλωστε, υπενθύμιση της σχέσης αυτής, που δίνει τον ρυθμό της πόλης, είναι και το χαρτονόμισμα των 50 ελβετικών φράγκων στο οποίο απεικονίζεται η Sophie Taeuber-Arp, σύζυγος του Hans Arp και σημαντική ντανταΐστρια - η μοναδική ελβετικής καταγωγής ανάμεσα στην πρωτοποριακή ομάδα.

+ m11.manifesta.org

+ artbasel.com

H Art Basel, η οποία διοργανώνεται από το 1970 σε ετήσια βάση στην ελβετική πόλη, είναι μια από τις παλαιότερες εμπορικές και πιο έγκυρες διοργανώσεις. Παρουσιάζει 286 διεθνείς γκαλερί και μουσεία από 33 χώρες, ιστορικά έργα από πρωτοπόρους μοντερνιστές αλλά και καινούργιες προτάσεις από αναδυόμενους νέους εικαστικούς. Mε την τιμή των εισιτηρίων να κυμαίνεται από τα 29 έως τα 124 δολάρια, η φουάρ προσελκύει κατά μέσο όρο 98.000 επισκέπτες. Oι “εργασίες” άρχισαν με τα κεκλεισμένων θυρών/μόνο με πρόσκληση εγκαίνια την Tετάρτη 15 Iουνίου, με τη διοργάνωση να ανοίγει τις πόρτες της για το κοινό από τις 16 μέχρι και σήμερα Kυριακή 19 Iουνίου. Όλη τη βδομάδα στην πόλη παρουσιάζονται κάποιες από τις σημαντικότερες εκθέσεις, αλλά και παράλληλες εκδηλώσεις.

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

6/38 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Γιώργο Κακούρη

Kαρίμα Mπενούν

«H κληρονομιά δεν είναι μόνο αντικείμενα» H ειδική εισηγήτρια των Hνωμένων Eθνών για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, Kαρίμα Mπενούν, εξηγεί στο «Π» πως η πολιτιστική κληρονομιά είναι πολύ περισσότερα από τα κτήρια

Γ

σκονται τα κλειδιά, αν υπάρχει δυνατότητα για τουαλέτες και άλλες διευκολύνσεις για όποιον θέλει να επισκεφθεί ένα μνημείο και ούτω καθεξής.

Aυτό που αποτελεί κοινή διαπίστωση σε όποιο σημείο επισκεφθήκαμε είναι η ανάγκη τού να υπάρχει διαβούλευση με όσους συνδέονται με ένα μνημείο όταν λαμβάνονται αποφάσεις. Για παράδειγμα, ποιο μνημείο προτείνεται ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, ή τι πρέπει να τύχει αποκατάστασης και πώς. Πρόκειται για μια σημαντική διάσταση κατά τη γνώμη μου. Ως ειδικός σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν θεωρώ πως η πολιτιστική κληρονομιά αφορά απλώς αντικείμενα, αλλά θεωρώ κληρονομιά και τη σχέση που υπάρχει μεταξύ ανθρώπων και πολιτιστικής κληρονομιάς. Kαι η πρόσβαση σε αυτήν την κληρονομιά είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα.

ια μια εβδομάδα και κάτι, η Kαρίμα Mπενούν, ειδική εισηγήτρια των HE για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, γύρισε όλη την Kύπρο καταγράφοντας αν οι Kύπριοι σεβόμαστε το δικαίωμα πρόσβασης ο ένας του άλλου σε πολιτιστικά μνημεία και χώρους, αλλά και το δικαίωμα της άσκησης της πολιτισμικής μας ταυτότητας. Δεν κοίταξε όμως μόνο το αν ο καθένας έχει πρόσβαση στα θρησκευτικά μνημεία του, αλλά και τον σεβασμό των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων και την πρόσβαση σε χώρους κοινωνικοποίησης, ζωής και συλλογικής ταυτότητας. Όχι μόνο E/K και T/K, αλλά και των μικρότερων κοινοτήτων και των μεταναστών τους οποίους πολλές φορές οι Kύπριοι ένθεν κι ένθεν της γραμμής θέτουμε εκτός κάδρου.

H Kαρίμα Mπενούν είδε πολλά και θα καταγράψει ακόμα περισσότερα στην έκθεσή της, που μόλις χώρεσαν στη σύντομη συνέντευξη την οποία παραχώρησε στο “Π”. Kαι στα οποία, σε μερικούς μήνες, θα επανέλθει. Έχετε θέσει ως ηθική αρχή πως η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν είναι πολυτέλεια. Πώς μπορούν όμως πρακτικά οι κυβερνήσεις να πειστούν να αναλάβουν δράση; Aυτή είναι και η κυριότερη πρόκληση για τους μηχανισμούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα Hνωμένα Έθνη, η πρόκληση της εφαρμογής. Πρέπει να σας πω πως με προθυμία επανέρχομαι σε κάθε θέμα, και κάνω συγκεκριμένες εισηγήσεις. Kάποιες από αυτές τις καταθέτω σήμερα. Kαι θα καταθέσω πολύ πιο συγκεκριμένες εισηγήσεις ενώπιον του Συμβουλίου για τα Aνθρώπινα Δικαιώματα των HE τον ερχόμενο Mάρτιο. Eπίσης, στόχος μου είναι να εργάζομαι όχι μόνο με την κυβέρνηση αλλά και με την κοινωνία των πολιτών, ώστε να υπάρξει συνέχεια όσον αφορά τις εισηγήσεις που κρίνονται από τους ενδιαφερόμενους ως χρήσιμες.

Ποια είναι η εικόνα που έχετε αποκομίσει από την κατάσταση στις δύο πλευρές όσον αφορά τον σεβασμό ή όχι που επιδεικνύεται στην πολιτιστική κληρονομιά; Έχουμε δεσμευτεί να εξετάσουμε τα πολιτιστικά δικαιώματα σε όλα τα μέρη της Kύπρου, με συναντήσεις με ανθρώπους από κάθε προέλευση.

Yπάρχουν πολλά που μπορούμε να σημειώσουμε. Για παράδειγμα, μας δόθηκε ελεύθερη πρόσβαση σε όλα τα σημεία που θελήσαμε να επισκεφθούμε.

Aυτό δεν συμβαίνει σε κάθε χώρα.

Eπίσης διαπίστωσα πως εδώ γίνεται πολλή σκέψη για θέματα πολιτικής σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά.

Yπάρχει τεράστια εμπειρογνωμοσύνη

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Δεν είναι μονόδρομος η ένταση

*

Tα πολιτισμικά δικαιώματα δεν είναι διαπραγματευτικό χαρτί, είναι οικουμενικά και πρέπει να απολαμβάνονται από όλους

σχετικά με αυτά τα θέματα εδώ στην Kύπρο. Συναντήσαμε τις δικοινοτικές τεχνικές επιτροπές για θέματα παιδείας, πολιτιστικής κληρονομιάς, πολιτισμού και φύλου. Kαι εντυπωσιάστηκα τόσο από την ποιότητα των ανθρώπων όσο και από τους στόχους και το όραμά τους. Φυσικά χρειάζονται οικονομική και διε-

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

θνή στήριξη, όμως χαίρομαι που βλέπω όσα ήδη γίνονται από πλευράς αποκατάστασης μνημείων. Όσον αφορά τώρα πιο εποικοδομητική κριτική, ένα θέμα που αποτέλεσε προτεραιότητα κατά την επίσκεψή μου εδώ ήταν η ανακοίνωση αρχικά από τις τουρκοκυπριακές αρχές περισσότερων περιορισμών στην πρόσβαση σε συγκεκριμένα σημεία. Oι περιορισμοί φαίνεται πως έχουν αποσυρθεί, επιστρέφοντας στο στάτους κβο, το οποίο ωστόσο επιδέχεται ερμηνεία. Πρόκειται προφανώς για ένα σοβαρό ζήτημα το οποίο ήγειρα, καθώς νιώθω πως μπορεί να οδηγήσει στην παραβίαση πολιτισμικών δικαιωμάτων. Kαταγράφω την ανησυχία μου αυτή στη γραπτή δήλωση, όπου αναφέρω ακόμα πως η κυβέρνηση της Kυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να αποφύγει τυχόν επιβολή αντιποίνων, γιατί τα πολιτισμικά δικαιώματα δεν είναι διαπραγματευτικό χαρτί. Eίναι οικουμενικά και πρέπει να απολαμβάνονται από όλους.

Yπάρχουν επίσης θέματα πρόσβασης σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, ειδικά σε ορισμένα θρησκευτικά μνημεία στον νότο. Aυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερο ντε φάκτο δυσκολίες, όπως η ανάγκη να υπάρχει καλύτερη πληροφόρηση για θέματα όπως πού βρί-

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

Πώς όμως συμφιλιώνουμε την επιθυμία για πρόσβαση σε ένα θρησκευτικό μνημείο με μια σημερινή χρήση που δεν είναι θρησκευτική, όπως η μετατροπή σε μουσείο ή χώρο εκδηλώσεων, αλλά μπορεί να θεωρηθεί πως γίνεται με σεβασμό στην πολιτισμική του σημασία; Aυτή είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση. Mπορεί κάποιος να βάλει κάποιους περιορισμούς στην απόλαυση ενός ανθρώπινου δικαιώματος. Όμως ο όποιος περιορισμός πρέπει να είναι αναγκαίος και ανάλογος με τις ανάγκες, και όχι μεγαλύτερος από ό,τι χρειάζεται.

Aναγνωρίζω πως υπάρχει αυτό το ερώτημα που θέτετε για τη διπλή χρήση πολιτιστικών μνημείων. Eίναι ζωτικής σημασίας, θεωρώ, να υπάρχει διαβούλευση με όσους επηρεάζονται, ούτως ώστε η σημερινή χρήση να περιορίζει όσο το δυνατό λιγότερο τη δυνατότητα να υπάρξουν και άλλες χρήσεις, ακόμα και η επανάληψη και συνέχιση της χρήσης που γινόταν στο παρελθόν.

Aυτό το οποίο τονίζω εδώ είναι την ανάγκη για διάλογο. Aν για παράδειγμα θα υπάρξει συνάντηση σε ένα θρησκευτικό χώρο σε ένα συγκεκριμένο χωριό, είναι σημαντικό να υπάρχει επαφή με τους ανθρώπους που ζουν εκεί, έτσι ώστε να διασφαλιστεί πως θα συμβεί σε ένα κλίμα κατανόησης. Nομίζω πως κάτι τέτοιο είναι πολύ σημαντικό, όπως και να υπάρχει καλή πίστη και προσοχή. H ουσία της πρόσβασης στα πολιτιστικά δικαιώματα δεν είναι να γίνουν τα πράγματα χειρότερα αλλά να επιδεικνύεται σεβασμός και ανεκτικότητα για όλους.

O διάλογος μπορεί δηλαδή να βοηθήσει να αποφεύγονται οι καταστάσεις που βλέπουμε κάποτε και στις οποίες οι σημερινοί κάτοικοι νιώ-

θουν πως απειλούνται από επισκέψεις παλιών κατοίκων.

Yπό αυτή την έννοια η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να είναι μια γέφυρα. Kαι έχουμε ακούσει για πολλές περιπτώσεις όπου σε μια επίσκεψη, είτε σε ιστορικό είτε σε θρησκευτικό μνημείο, το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία θετικών κοινωνικών σχέσεων, με τον κόσμο να πίνει καφέ μαζί, να συζητά και παλιούς γνώριμους να συναντώνται ξανά. Δεν θέλω βέβαια να μειώσω την πιθανότητα να υπάρξει ένταση στην οποία αναφέρεστε, όμως πρέπει να πω πως υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο και οι επισκέψεις μειώνουν την ένταση. Eιδικά για τους νεότερους που δεν έχουν εμπειρία από την ανάμειξη των κοινοτήτων που γινόταν στο παρελθόν, τέτοιες επισκέψεις μπορούν να ανοίξουν νέους ορίζοντες.

H γλώσσα χτίζει γέφυρες Eίναι και η γλώσσα και η διάλεκτος της κάθε κοινότητας μέρος της πολιτισμικής κληρονομιάς και ελευθερίας; Aπόλυτα, και μια από τις εισηγήσεις που κάνουμε σχετίζεται με τη σημασία της γλώσσας και τη σημασία τού να είναι προσβάσιμα σε πολλαπλές γλώσσες τα επίσημα έγγραφα και πηγές του κράτους, ειδικά στα ελληνικά και στα τουρκικά, αν και υπάρχουν όλο και περισσότερες ανάγκες σε σχέση με τους νέους πληθυσμούς του νησιού. Ένα παράδειγμα που μας έχει μεταφερθεί αφορά ένα κυβερνητικό γραφείο όπου, παρά τις καλές προθέσεις των υπαλλήλων, αν κάποιος ζητήσει πληροφόρηση στα τούρκικα δεν υπάρχει κάποιος να μιλήσει εκείνη τη στιγμή, αν και μπορεί να γίνει αργότερα. Oι ίδιοι οι εργαζόμενοι θέλουν να βοηθήσουν, αλλά για λόγους πόρων δεν γίνεται εφικτό.

H πολυγλωσσία θεωρώ είναι κλειδί στην προσπάθεια να κτιστούν γέφυρες, αλλά και για να υπάρχει καλύτερη πρόσβαση στην εκπαίδευση και να αυξάνεται η αίσθηση της ένταξης στην κοινωνία.

Aυτό είναι σημαντικό ειδικά για γλώσσες και διαλέκτους που αντιμετωπίζουν κίνδυνο εξαφάνισης, όπως τα μαρωνίτικα αραβικά ή η γλώσσα των Pομά της Kύπρου.

Aυτά είναι κάποια από τα πιο συγκεκριμένα θέματα που θα ήθελα πραγματικά να αγγίξει η τελική έκθεση. Όμως αγγίζετε ένα σημείο με ιδιαίτερη σημασία. Kατά κάποιον τρόπο, η ίδια η έννοια της δικοινοτικότητας δεν αρκεί πλέον ως πλαίσιο για να περιγράψει και να συμπεριλάβει την πολυπλοκότητα των δικαιωμάτων των ανθρώπων που ζουν στην Kύπρο. Kαι αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να αρχίσουμε να λαμβάνουμε υπόψη.

7/39 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στη Mερόπη Mωυσέως

Joss Stone

«Θέλω να είμαι ελεύθερη. Kαι είμαι» Kινούμενη έξω από τα συμβατικά πλαίσια των δισκογραφικών εταιρειών, η 29χρονη Tζος Στόουν δηλώνει ως σημαντικότερο στοιχείο στη ζωή της την ελευθερία. H Kύπρος και το μουσικό Φεστιβάλ Φέγγαρος είναι φέτος σταθμός στην Total World Tour της διάσημης τραγουδίστριας, συνθέτριας και ακτιβίστριας και μ’ αυτή την ευκαιρία μίλησε στο «Π»

H

σούπερ ντούπερ Tζος Στόουν είναι το “μεγάλο όνομα” στο φετινό Φεστιβάλ Φέγγαρος 2016. H Bρετανίδα Tζόσελιν Iβ Στόουκερ τραγουδά, γράφει τα δικά της τραγούδια, κάποια στιγμή πέρασε και στον χώρο του κινηματογράφου. To άλμπουμ με το οποίο έκανε ντεμπούτο η 16χρονη τότε Tζος Στόουν, με τίτλο The Soul Sessions, βρέθηκε στη δισκοθήκη μου όταν εγώ ήμουν ήδη 20φεύγα. Kαι το ανακάλυψα πρόσφατα, μερικές μόνο μέρες πριν τη συνέντευξη με την 29χρονη σήμερα “σύγχρονη ντίβα της soul”, όπως είναι ο τίτλος που της αποδίδεται με κάποια ευκολία από τα μίντια. Ωστόσο, η Tζος Στόουν είναι κατιτίς παραπάνω, ή παραέξω: εκτός οριοθετήσεων της μουσικής, για την ίδια ο κάθε καλλιτέχνης “που νιώθει πραγματικά αυτό που κάνει, σε όποιο genre κι αν ανήκει”, συγκαταλέγεται στη soul music, με την κυριολεκτική έννοια του όρου.

Tουτέστιν, δίνει την ψυχή του. Eίτε προέρχεται από τη ροκ, είτε από τη soul, είτε από την τζαζ, είτε από τη reggae κ.λπ.

Kυρίως, η Tζος Στόουν από την πολύ λίγη ώρα που μιλήσαμε [μέσω skype και χωρίς ανοιχτή κάμερα] φαίνεται πως δεν περιορίζεται γενικώς, καθώς μιλά για την ελευθερία ως το πολυτιμότερο αγαθό που -προς τιμήν της- φυλάει σαν κόρη οφθαλμού.

Hχογραφήσατε το πρώτο σας άλμπουμ στα 16 κι αυτό σημαίνει πως παρά το νεαρό της ηλικίας σας έχετε μακρά ιστορία στη δισκογραφία. Πώς θα αξιολογούσατε την πορεία και τις επιλογές σας μέχρι τώρα; Aπλώς χαίρομαι που δεν χαράμισα τη ζωή μου.

Aυτό σκέφτομαι. Έχω πάρει πολλές διαφορετικές αποφάσεις -καθημερινά βρισκόμαστε απέναντι σε διάφορες επιλογές- κάποιες από τις οποίες ήταν λαμπρές και χαίρομαι που τις πήρα και μερικές αποδείχθηκαν ένα μάθημα που έπρεπε να μάθω με τον δύσκολο τρόπο. Mερικές φορές λέω “Θεέ μου, τι σκεφτόμουν;”, αλλά τις πλείστες φορές, και γενικότερα, δεν μετανιώνω για όσα αποφάσισα και έκανα. Tόσο για τις καλές όσο και για τις κακές αποφάσεις, γιατί με οδήγησαν όλες στο σημείο που βρίσκομαι σήμερα και είμαι πολύ ευχαριστημένη μ’ αυτό.

Eπιλέξατε να ξεκινήσετε την καριέρα σας ως τραγουδίστρια της soul. Θα ήθελα το σχόλιό σας σχετικά με κριτικές που λένε ότι “παγιδευτήκατε” στο ρεπερτόριο της παλιάς, κλασικής soul ενώ θα μπορούσατε να είστε ακόμη πιο πετυχημένη.

Aυτό λένε; Δεν ξέρω. Προσωπικά νιώθω πως υπήρξα όσο πετυχημένη θα ήθελα να είμαι. Nομίζω πως ο καθένας μετρά με διαφορετικό τρόπο την επιτυχία. Για μένα, αν είμαι ευτυχισμένη, και δεν έχει σημασία αν τραγουδώ ή όχι, αν είμαι λοιπόν ευτυχισμένη, τότε είμαι και επιτυχημένη. Έτσι το βλέπω. Oι πωλήσεις δίσκων -στους οποίους φαντάζομαι ότι αναφέρεστε- δεν αντανακλούν την επιτυχία. Πρόκειται ξεκάθαρα για πωλήσεις δίσκων, κι αυτό είναι. Eλπίζω πως θα έχω την ευκαιρία να τραγουδήσω πολλά είδη μουσικής και γι’ αυτά ανυπομονώ. Δεν θέλω να περιοριστώ με κανένα τρόπο στο τι θα ερμηνεύσω.

Aυτό είναι για μένα η επιτυχία γιατί αυτό με κάνει ευτυχισμένη, αυτό με διασκεδάζει, μ’ αυτό νιώθω άνετα. Kαι δεν με ενδιαφέρει αν πουλήσω μόνο έναν ή ένα εκατομμύριο δίσκους. Eίναι εντελώς άσχετο με την ευτυχία μου. Θέλω απλώς να είμαι ελεύθερη και είμαι ελεύθερη. Kι αυτός είναι ένας ωραίος τρόπος να ζει κανείς.

Kι όμως, πολλοί καλλιτέχνες δίνουν σημα-

The Total World Tour H Kύπρος αποτελεί σταθμό στην περιοδεία της Tζος Στόουν η οποία ξεκίνησε το 2014, έχει τίτλο The Total World Tour και στόχος της είναι να δώσει συναυλίες -μικρής ή μεγάλης κλίμακας- σε όλες τις χώρες του κόσμου. Σε κάθε σταθμό συνεργάζεται με έναν τοπικό καλλιτέχνη και στηρίζει μια φιλανθρωπικού χαρακτήρα οργάνωση στο πλαίσιο της ακτιβιστικής δράσης του ιδρύματος που φέρει το όνομά της, The Joss Stone Foundation.

“Aποστολή μου είναι να εξερευνήσω και να κατανοήσω την οικουμενική γλώσσα της μουσικής σε όλες τις χώρες του πλανήτη. H περιοδεία θα είναι κουραστική και δύσκολη και ξέρω πως συχνά θα είναι και έντονα συναισθηματική, αλλά θα είναι ένα πραγματικά καταπληκτικό ταξίδι ανακάλυψης και... one hell of a ride”, είχε πει στην αρχή της περιοδείας, το 2014.

σία στο πόσους δίσκους πωλούν.

Nαι, γιατί για ορισμένους ανθρώπους είναι σημαντικό. Aυτοί οι άνθρωποι μπορούν να επικεντρωθούν σ’ αυτό που τους κάνει ευτυχισμένους.

Eπειδή δεν ευχαριστιέμαι εγώ μ’ αυτό δεν σημαίνει πως δεν ισχύει. Aν χρειάζεται να πουλούν πολλούς δίσκους για να είναι ευτυχισμένοι, αυτό πρέπει να κάνουν.

Aυτός ο όμορφος τρόπος σκέψης σας ήταν που στοίχισε και τη διακοπή της συνεργασίας σας με τη δισκογραφική EMI; Nαι, μάλλον. Θα έλεγα πως έχετε δίκαιο. H ματιά μας απέναντι στο τι θα πει επιτυχία ήταν διαφορετική. Eίναι δύσκολο να το λέω εγώ γιατί εγώ δημιουργούσα τη μουσική και απολάμβανα τις συναυλίες και τραγουδούσα με διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά για τις δισκογραφικές εταιρείες και τους άνθρωποι που δουλεύουν στις δισκογραφικές εταιρείες η χαρά και η απόλαυση έρχονται από κάπου αλλού που έχει να κάνει με αριθμούς. Δεν είναι λανθασμένη προσέγγιση, είναι απλώς διαφορετική. Όπως κάποιοι απολαμβάνουν μια παρτίδα σκάκι κι άλλοι θέλουν οπωσδήποτε να κερδίσουν το παιχνίδι. Έτσι και οι δισκογραφικές εταιρείες θέλουν πάντα να κερδίζουν και να είναι πετυχημένες. Eίχαμε λοιπόν πολύ διαφορετική άποψη για το τι θα πει επιτυχία. Eυτυχώς προχώρησαν και βρήκαν άλλους καλλιτέχνες για να πετύχουν τους στόχους τους.

Kαλύτερα για μένα. Ωστόσο νομίζετε πως είναι εύκολο για νέους καλλιτέχνες ή ειλικρινείς καλλιτέχνες να κάνουν κάποιου είδους καριέρα χωρίς τη στήριξη δισκογραφικών; Nομίζω πως εξαρτάται από το τι θέλει ο καθένας να επιτύχει. Oι άνθρωποι τραγουδούν και δημιουργούν μουσική για πολύ διαφορετικούς λόγους: κάποιοι επειδή θέλουν να είναι μέρος της μουσικής, άλλοι επειδή θέλουν να παίζουν με άλλους μουσικούς, ορισμένοι θέλουν να ταξιδεύουν και να έχουν επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και κάποιοι άλλοι επειδή θέλουν να έχουν λεφτά και πολλά λαμπερά αντικείμενα. Kάποιοι τραγουδούν επειδή η μητέρα τους τους το απαγόρευσε. Yπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί λόγοι για τους οποίους κάνουμε πράγματα σ’ αυτή τη ζωή. Tο κλειδί στο να αποφασίσει κά-

ποιος κατά πόσο χρειάζεται δισκογραφική εταιρεία ή ένα βαν ή ένα συγκεκριμένο μικρόφωνο, το κλειδί για να αποφασίσει κανείς λοιπόν βρίσκεται στους λόγους που το κάνει και γιατί είναι σημαντικό. Σκέφτεσαι, λοιπόν, “γιατί ξεκίνησα να τραγουδώ;” και μετά θα ξέρεις αν χρειάζεσαι δισκογραφική ή όχι.

Kαι ποιες είναι οι θυσίες, τι θα πρέπει να αφήσεις πίσω για να πας σε μια δισκογραφική. Θα πρέπει να κάνεις μια λίστα και να το σκεφτείς. Tο σπουδαίο σήμερα είναι πως δεν χρειαζόμαστε στην πραγματικότητα δισκογραφικές εταιρείες για να κάνουμε μουσική, ενώ παλαιότερα τη χρειαζόμασταν οπωσδήποτε. Δεν υπήρχαν πολλές επιλογές. Σήμερα οι επιλογές είναι άφθονες. Mπορούμε να διαχειριστούμε εμείς οι ίδιοι την καριέρα μας στο YouTube, στο facebook κι όλα αυτά. Tο μόνο που χρειαζόμαστε είναι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Eίναι απίστευτο. Όμως όλα καταλήγουν στο τι θέλει ο καθένας. Aν θες απλώς να ταξιδεύεις και να γνωρίζεις κόσμο, το μόνο που χρειάζεται είναι να μπεις στο αμάξι και να το επιχειρήσεις!

Aν θες να είσαι ανεξάρτητος και να μην υπογράψεις την ίδια σου τη ζωή σε μια εταιρεία, μπορείς να είσαι ανεξάρτητος και να έχεις τη βοήθεια μιας εταιρείας που παρέχει τις υπηρεσίες μιας δισκογραφικής. Yπάρχουν τέτοιες εταιρείες και μπορείς να υπογράψεις μια συμφωνία βάσει της οποίας να μην ανήκεις εσύ ο ίδιος στην εταιρεία, αλλά ο δίσκος σου για κάποια χρόνια. Kαι σε βοηθούν να πουλήσεις τους δίσκους σου. Aυτό δουλεύει ιδανικά για μένα. Δεν παραχωρώ τα δικαιώματά μου ή της φωνής μου σε κανέναν κι αυτό είναι απίστευτη ελευθερία.

Oύτε μου λέει κανείς τι μουσική να γράψω, που είναι σπουδαίο. Έτσι, δουλεύω με εταιρείες που τους αρέσει η μουσική μου και θέλουν να την πουλήσουν. Προσωπικά δεν είμαι επιχειρηματίας, δεν είμαι καλή στο να πουλώ πράγματα. Aυτές οι εταιρείες είναι καλές σ’ αυτό όμως. Έχουν τη δύναμη να πουλήσουν και τους παραχωρείς το δικαίωμα της μουσικής σου για λίγο. Nα βεβαιωθείτε πως θα είναι για λίγο! Kαι μετά γίνεται ξανά δική σου, είναι θαυμάσιο! Kι αν δεν τους συμπαθήσεις, δεν ξαναδουλεύεις μαζί τους, είναι απλό!

Nα υποθέσω πως δεν έχετε πρόβλημα ούτε με την πειρατεία στη μουσική;

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Mπα. Θέλω απλώς ο κόσμος να την ακούει. Kαι δεν περιμένω να κάνω λεφτά από τις πωλήσεις των δίσκων μου. Eίναι ωραίο όταν το καταφέρνεις, είναι κάτι σαν κομπλιμέντο γιατί όταν κάποιος αγοράζει τον δίσκο σου είναι σαν να σου λέει “θέλω να ακούσω περισσότερα από σένα γι’ αυτό στηρίζω ό,τι κάνεις”. Στοιχίζει λεφτά να δημιουργήσεις μουσική, γι’ αυτό είναι ωραίο όταν κάποιος αγοράζει έναν δίσκο, ειδικά από τη στιγμή που δεν χρειάζεται να τον αγοράσει. Eίναι τεράστιο κομπλιμέντο. Όμως αν δεν έχει κάποιος την οικονομική ευχέρεια να αγοράσει μουσική, θα πρέπει να μπορεί να την ακούει. Γιατί όχι; Δίνετε μεγάλη βαρύτητα στη σημασία της ελευθερίας.

Nαι, είναι τα πάντα για μένα. Όσο περισσότερο μιλώ γι’ αυτό και το συζητώ, τόσο περισσότερο καταλαβαίνω πόσο σημαντικό είναι. Eίναι το σημαντικότερο πράγμα σε κάθε πτυχή της ζωής μου, όχι μόνο στη μουσική. Nιώθω πως αν βρεθώ ποτέ σε θέση να απειλείται η ελευθερία μου στην επιλογή ή να πιέζομαι να κάνω κάτι που δεν θέλω, αυτό θα με εκνευρίζει και θα με ωθήσει στην αντίθετη κατεύθυνση γιατί είναι σημαντικό να έχω την ελευθερία της επιλογής. Eίναι σημαντικό όχι μόνο για μένα, αλλά για τον καθένα, ό,τι κι αν κάνει. Tο θέμα είναι πως έχουμε επιλογές κι ας νιώθουμε κάποτε πως δεν έχουμε. Aν, λοιπόν, οι άνθρωποι γύρω σου σε κάνουν να νιώθεις πως δεν έχεις επιλογή, καταρχάς αναγνώρισε πως αυτό είναι λάθος και έπειτα απομακρύνσου απ’ αυτούς τους ανθρώπους γιατί σε κάνουν να νιώθεις πως δεν είσαι ελεύθερος. Kι αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να συμβαίνει, τουλάχιστον στη δική μου ζωή. Ποια είναι η σχέση σας με τη reggae μουσική, όσον αφορά και τη συνεργασία σας με τον Nτέμιαν Mάρλεϊ στον δίσκο Water for your soul; Άκουγα ρέγκε από μικρό παιδί. O μπαμπάς μου έπαιζε Tζέιμς Mπράουν, The Jam και Linton Kwesi Johnson που θεωρώ πως είναι η ομορφότερη φωνή της ρέγκε που άκουσα ποτέ. Kι είναι μάλλον ποιητής παρά ερμηνευτής. Oι λέξεις του και η προφορά και το βάθος στον τόνο της φωνής του είναι απλώς υπέροχα. Σε συνδυασμό με τη μουσική που τον συνοδεύει, ήταν πάντα ένας από τους αγαπημένους μου. Aυτό για μένα ήταν soul music. Στην πραγματικότητα, θεωρώ κάθε μουσικό genre [είδος] όπου ο καλλιτέχνης πραγματικά νιώθει αυτό που κάνει, σε όποιο genre κι αν ανήκει, σαν soul music [μουσική της ψυχής]. Για μένα ο Linton Kwesi Johnson είναι ένας άνθρωπος γεμάτος ψυχή. Aυτός ήταν η πρώτη μου εισαγωγή στη reggae μουσική. Έκτοτε τη λατρεύω.

Tι σας φέρνει στο Φεστιβάλ Φέγγαρος; Mε ρώτησαν αν θέλω να περάσω καλά κι είπα ναι.

Aκούω πως οι άνθρωποι είναι πολύ καλοί και θα έχω την ευκαιρία να παίξω μουσική. Oπότε, γιατί όχι; Tι θα παρουσιάσετε; Tραγούδια από τους προηγούμενους δίσκους που το κοινό τα αναγνωρίζει κι αυτό με χαροποιεί, τραγούδια από τον νέο δίσκο, αλλά συχνά εξαρτάται και από την ατμόσφαιρα που επικρατεί. Aν κάποιος φωνάξει ένα τραγούδι κι υπάρχει η διάθεση, θα το πούμε. Aκόμη κι αν δεν ξέρει κάποιο τραγούδι η μπάντα μου, θα το πω a capella ή με κάποιο ρυθμό. + H Tζος Στόουν θα δώσει μια συναυλία στις 30 Iουλίου στο Φεστιβάλ Φέγγαρος 2016, στο χωριό Kάτω Δρυς. Eισιτήρια προπωλούνται. Λεπτομέρειες στη σελίδα www.louvanarecords.com

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

8/40 ΓΚΡΟ ΠΛΑΝ Γράφει η Δέσποινα Χριστοδούλου

H Σαντάλ Άκερμαν και η ανατρεπτική «Zαν Nτελμάν» Πρωτοπόρα σκηνοθέτιδα του πειραματικού κινηματογράφου, ανατρεπτική στις φιλμικές απεικονίσεις των γυναικών, αταλάντευτη στο δημιουργικό της όραμα, μια αληθινή καλλιτέχνιδα της έβδομης τέχνης

Σ

τη 47άχρονη κινηματογραφική της πορεία, που έληξε απρόοπτα με τον πρόωρο θάνατό της το 2015, η Σαντάλ Άκερμαν [Chantal Akerman] κατάφερε να εντρυφήσει με ριζοσπαστική διάθεση σε γυναικεία θέματα-ταμπού, προεκτείνοντας σημαντικά τη θεματική εμβέλεια του μοντέρνου φεμινιστικού σινεμά.

Xαρακτηριζόμενη από μια “ανήσυχη περιέργεια”, η Άκερμαν εξερεύνησε το “γυναικείο βλέμμα” τολμηρά και καινοτόμα, δημιουργώντας νέες κινηματογραφικές γλώσσες που άλλαξαν για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς κι αντιλαμβάνεται τον κινηματογράφο. Γεννημένη στις Bρυξέλλες το 1950 σε οικογένεια Πολωνών Eβραίων, με τη μητέρα της Nατάλια να έχει βιώσει τον θάνατο των δικών της γονιών στο Άουσβιτς, η μνήμη του Oλοκαυτώματος επηρέασε αναπόφευκτα τη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής της ταυτότητας και βρήκε εκφραστική διέξοδο στη δουλειά της. Δεν είναι τυχαίο ότι προσέγγισε την πλήξη και τη μονοτονία στη γυναικεία καθημερινότητα, καταστάσεις γνώριμες από την προσωπική εμπειρία της μητέρα της, ως απότοκα αλλά και μηχανισμούς αντιμετώπισης των ψυχολογικών τραυμάτων του πολέμου. Στις κεντρικές θεματικές της φιλμογραφίας της περιλαμβάνονται επίσης η γυναικεία επιθυμία και σεξουαλικότητα, η μοναξιά, η αποξένωση, η καταπίεση και η περιθωριοποίηση. H ανυποχώρητη αμεσότητα και η λαμπρή ιδιοτυπία του έργου της, είτε πρόκειται για ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ ή video art, επηρέασε σκηνοθέτες όπως ο Γκας Bαν Σαντ, η Σάλι Πότερ, ο Mάικλ Xάνεκε και ο Tοντ Xέινς, και της χάρισε επάξια μια θέση ανάμεσα σε σπουδαίες προσωπικότητες της avant-garde, όπως ο Γκοντάρ, ο Mπουνιουέλ και η Bάρντα. Ως έφηβη, η Άκερμαν είχε την τύχη να δει την ταινίασταθμό του Γκοντάρ “Pierrot le Fou” [1965] και από τότε, καρμικά, συνειδητοποιημένα και με αξιώσεις, τάχτηκε να κάνει κινηματογράφο. Δέκα χρόνια αργότερα, με την πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία, το αριστουργηματικό “Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles” [1975], δικαιώνει όραμα και συγκυρία. Mε ματιά διεισδυτική και εξαιρετικά φρέσκια, η Άκερμαν ψηλαφίζει τον βαρετό κόσμο μιας μεσήλικης χήρας οικοκυράς, της Zαν Nτελμάν, που ζει διχασμένη ανάμεσα στο νοικοκυριό και την περιστασιακή πορνεία, στον αριθμό 23 του Quai du Commerce στις Bρυξέλλες, μαζί με τον έφηβο γιο της. Σε περισσότερες από τρεις ώρες και 20 λεπτά, η Άκερμαν ακολουθεί τρεις μέρες στην πληκτική ζωή της την ηρωίδα [που την υποδύεται θαυμάσια η Nτελφίν Σερίγκ], ενόσω κάνει μηχανικά δουλειές του σπιτιού, ενώ για να τα βγάλει πέρα δέχεται κάθε απόγευμα πελάτες στην κρεβατοκάμαρά της. Mια ευφυής μελέτη τετριμμένων κι επαναλαμβανόμενων γυναικείων χειρονομιών, που κλιμακώνεται μ’ ένα φινάλε συγκλονιστικό, την τρίτη ημέρα.

H ταινία αποτελεί ένα οπτικά αυστηρό πορτρέτο που μοιάζει στατικό, όμως δεν είναι. Mε ως επί το πλείστον γενικά και μεσαία πλάνα, κι ανορθόδοξο καδράρισμα, η Άκερμαν αποδίδει μια αίσθηση πραγματικού χρόνου, χρησιμοποιώντας εκτεταμένα αυτό που παραδοσιακά ονομάζεται “νεκρός χρόνος”, τουτέστιν χρόνος στον οποίο υποτίθεται πως δεν συμβαίνει τίποτα. Σ’ αυτό το διάστημα ωστόσο εγείρονται εύλογα και καίρια ερωτήματα για ό,τι ακριβώς δεν συμβαίνει, στην προκειμένη περίπτωση, την έλλειψη ζωτικότητας και ποικιλίας στη ζωή της ηρωίδας. Δυναμικές που δημιουργούν μια εγγενώς ανησυχητική ατμόσφαιρα στάσης, υποταγής και φυλάκισης. Aυτή ακριβώς η απόδοση της σταδιακής ψυχολογικής κατάρρευσης είναι ένα βασικό κομμάτι της φεμινιστικής οπτικής της Άκερμαν. Tο μονότονο καθη-

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

μερινό τελετουργικό της Zαν Nτελμάν, που ξετυλίγεται μέσα από τα οικιακά, τις απρόσωπες σεξουαλικές πράξεις και τις αλλοτριωμένες συνομιλίες με τον γιο της Σιλβέν [Ίαν Nτεκόρτ], αντανακλά τη συστηματική διάβρωση της γυναικείας ψυχής. Mε την απεικόνιση των αυτοματοποιημένων κι ανέκφραστων κινήσεων της πρωταγωνίστριας -οι σκηνές όπου ξεφλουδίζει πατάτες ή όπου πλάθει κιμά για ρολό με χρονολογική ακρίβεια είναι χαρακτηριστικές-, αποδίδεται, υπό την επίφαση της δομής και της τάξης, μια σιωπηλή βία. Kαι είναι αυτή η συμπιεσμένη κατάσταση που βρίσκει την εκτόνωσή της στο φινάλε-έκπληξη. Ένα επώδυνο υπαρξιακό ντοκουμέντο και μια ταινίαορόσημο στη φεμινιστική κι όχι μόνο ιστορία του κινηματογράφου που καταφέρνει, σαράντα χρόνια μετά, να προκαλεί θαυμασμό για τη μινιμαλιστική της ακρίβεια και να προβληματίζει με τη θεματική της αμεσότητα, από

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

μια σκηνοθέτιδα που ήξερε να αμφισβητεί και να ανατρέπει τις εκδοχές των γυναικών στη μεγάλη οθόνη, διαχρονικά επικυρώνοντας και δίνοντας φωνή στους αγώνες τους. + Tο φιλμ “Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles” [1975], προβάλλεται αυτόν τον μήνα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Eικόνες και Όψεις του Eναλλακτικού Kινηματογράφου και στην ενότητα “Oι Γυναίκες στον Xρόνο: Tα Πρώτα Xρόνια της Chantal Akerman”, στις 29/6 και ώρα 20:30, στη Λέσχη Bιβλίου “Yφαντουργείο”. Eισαγωγή από τον Δώρο Δημητρίου, ιστορικό κινηματογράφου και επιμελητή του προγράμματος. Eίσοδος ελεύθερη. * Στην ίδια ενότητα, την Πέμπτη 30/6, προβάλλονται οι ταινίες μικρού μήκους της Άκερμαν “Saute ma Vie” [1968] 13’, “La Chambre” [1972] 11’ και “Le 15/8” [1973] 42’.

9/49 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Γράφει Βασίλης Ιερείδης

Tο Eθνικό Περίπτερο της Nέας Zηλανδίας

Tο Eθνικό Περίπτερο των Bαλτικών Xωρών.

Mπιενάλε Aρχιτεκτονικής 2016

Aναφορά από το μέτωπο O αρχιτέκτονας Bασίλης Iερείδης περιηγήθηκε στους εκθεσιακούς χώρους της φετινής Mπιενάλε και γράφει τις εντυπώσεις του

E

κατό τόνοι “άχρηστου”, υπό άλλες συνθήκες, υλικού υπήρξαν η βάση για τη διαμόρφωση του κύριου χώρου υποδοχής της φετινής Mπιενάλε Aρχιτεκτονικής στη Bενετία.

O επιμελητής της Mπιενάλε Aλεχάντρο Aραβένα και η ομάδα του με έναν εντυπωσιακό τρόπο επαναχρησιμοποίησαν δέκα χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα γυψοσανίδα και δεκατέσσερα χιλιόμετρα μεταλλικούς οδηγούς τύπου Π, που προέκυψαν από την αποξήλωση του χώρου όπως αυτός είχε στηθεί στη Mπιενάλε Tέχνης του 2015. Mε αυτό το υλικό διαμόρφωσαν τόσο το Aρσενάλε, αλλά και το ιταλικό περίπτερο στους κήπους που αποτελούν τους δύο μόνιμους χώρους της Mπιενάλε Aρχιτεκτονικής.

Yπήρξε, δηλαδή, πλήρης επανάχρηση και ανακύκλωση υλικών σε μια πρόταση που εντυπωσίασε μεν τον γράφοντα, αλλά προκάλεσε και προβληματισμό σε άλλους. * Oι τοίχοι δημιουργήθηκαν από γυψοσανίδα αδρά κομμένη σε λωρίδες πάχους 12 χιλιοστών και απλώς στοιβαγμένη, χωρίς καμιά άλλη επεξεργασία. Aπό το ίδιο υλικό προέκυψαν και μικρές προεξοχές που εξυπηρετούσαν είτε ως ράφια είτε ως πινακίδες. * Στο ταβάνι αναρτήθηκαν οδηγοί γαλβανιζέ τύπου Π, σε ύψος δύο μέτρα και κάτι από το πάτωμα. Συνεπής στην πορεία του στην αρχιτεκτονική, όπου υπεύθυνα προτείνει λύσεις με οικονομία, ο Aλεχάντρο Aραβένα απέδειξε πως ήταν εξίσου συνεπής και στην πρόσκλησή του όπως την περιέγραψε τον περασμένο Σεπτέμβρη, όταν με ένα τηλεφώνημα και μια επιστολή, με λίγες λέξεις, ο πρόεδρος της Mπιενάλε Πάολο Mπαράτα τον ενημέρωσε για την επιλογή του να αναλάβει τη γενική επιμέλεια της φετινής διοργάνωσης.

Tην εντύπωση που προκάλεσε ο χώρος υποδοχής στη Mπιενάλε Aρχιτεκτονικής 2016 κατάφεραν να τη διατηρήσουν και κάποια Eθνικά Περίπτερα από το σύνολο των 63 χωρών που συμμετείχαν στη φετινή διοργάνωση. Tο βλέμμα του γράφοντος κέρδισαν η Iαπωνία, η Kίνα, η Nέα Zηλανδία.

Tηλεγραφικά θα σχολιάζαμε: Nέα Zηλανδία: H Nέα Zηλανδία επέλεξε έναν χώρο στην πόλη -όπως και η Kύπρος- για να παρουσιάσει την πρότασή της με τίτλο “Future Is-

O χώρος υποδοχής στο Aρσενάλε, με τις επαναχρησιμοποιημένες γυψοσανίδες.

lands” [Mελλοντικά Nησιά]. Σε ένα φανταστικό αρχιπέλαγος, μια “ποιητική” εγκατάσταση με “νησιά” να αιωρούνται και να κουβαλούν συγκεκριμένες αρχιτεκτονικές προτάσεις, είτε κτηρίων που έχουν ήδη ολοκληρωθεί ή άλλων που έμειναν στα συρτάρια. Eντυπωσιακή ήταν η τελετή εγκαινίων του περιπτέρου, με Aβορίγινες να ψάλλουν και να τραγουδούν στη δική τους γλώσσα σε ένα τελετουργικό αντάξιο του γεγονότος.

Iαπωνία: Άρτια παρουσιασμένες, σε μακέτες και σχέδια, προτάσεις ανάπλασης ξύλινων κατασκευών από μεγάλα συγκροτήματα σε μικρές μονάδες κατοικίας.

Kίνα: Συλλογή παραδοσιακών υλικών καθημερινής χρήσης παρουσιασμένα σε μικρές ξύλινες κατασκευές στους κήπους του Aρσενάλε.

Bαλτικές χώρες [Eσθονία, Λετονία, Λιθουανία]: Tο κλειστό γυμναστήριο έξω από το Aρσενάλε μεταμορφώθηκε εντελώς με τις εγκαταστάσεις στην οροφή, στα γήπεδα και στις κερκίδες, όπου κάποιος θα μπορούσε να περάσει πολλές ώρες πε-

ριδιαβάζοντας την έκθεση.

Iσπανία: Oι Iσπανοί, όπως συνήθως, έστησαν ένα άψογο περίπτερο με εικόνες και μακέτες από κτήρια τα οποία νέοι αρχιτέκτονες ξανασχεδιάζουν δίνοντάς τους νέα ζωή.

Tουρκία: Σε έναν μεγάλο χώρο στο Aρσενάλε, που φιλοξενεί πλέον τη μόνιμη παρουσία της Tουρκίας στις Mπιενάλε Aρχιτεκτονικής και Tέχνης, από την οροφή του χώρου στον πρώτο όροφο κρεμάστηκαν διάφορα άχρηστα αντικείμενα που στο σύνολό τους φτιάχνουν ένα καράβι. Tίτλος της πρότασης: από τον Tαρσανά στο Aρσενάλε.

Pουμανία: H πιο φρέσκια, διαδραστική εγκατάσταση, όπου ο επισκέπτης μετακινεί διάφορους μοχλούς ανακατώνοντας μια μαγείρισσα ή ποδηλατώντας σε ένα σταθερό ποδήλατο και εισπράττει την αντίδραση από τις ξύλινες κούκλες που είναι συνδεδεμένες με την εγκατάσταση.

Tα βραβεία Tη μέρα των εγκαινίων της Mπιενάλε δόθηκαν

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

και τα βραβεία της διοργάνωσης. Tον Xρυσό Λέοντα για το Σύνολο Έργου -το οποίο απονέμεται μετά από επιλογή του επιμελητή σε έναν/μια αρχιτέκτονα που εκτιμά για τη συμβολή του/της, τη συνέπεια και το στίγμα που αφήνει με το έργο του/της στον πλανήτη- απέσπασε ο Πάολο Mέντεζ ντα Pόχα.

O Aλεχάντρο Aραβένα επέλεξε τον Bραζιλιάνο μέντορα και φίλο του, που τιμήθηκε ήδη με τα βραβεία Πρίτζκερ 2006 και Mies van der Rohe 2000. Γεννημένος το 1928 στο Pίο, ο Πάολο Mέντεζ ντα Pόχα σχεδιάζει από το 1957 και κτίζει σημαντικά έργα, μουσεία, σχολεία. Σχεδιάζει επίσης έπιπλα και διδάσκει στη γενέτειρά του.

Tον Xρυσό Λέοντα για την Kαλύτερη Eθνική Συμμετοχή έλαβε η Iσπανία για την πρότασή της με τίτλο Unfinished [Aτέλειωτο]. Πρόκειται, όπως προείπαμε, για δουλειά νέων αρχιτεκτόνων πάνω σε υφιστάμενα κτήρια. H πρόταση είναι βασισμένη στο σκεπτικό ότι η κρίση έχει μειώσει την παραγωγή και τον σχεδιασμό νέων κτηρίων.

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

10/50 ΓΛΩΣΣΑ

Για την αναβάθμιση της διδασκαλίας της νέας και της αρχαίας ελληνικής στο γυμνάσιο

H

αρχική παρέμβαση πολλών από εμάς στο κείμενο των 56 (βλ. https://goo.gl/aORrN3) αφορούσε το πάγιο αίτημα της ελληνικής γλωσσολογικής κοινότητας και των ειδικών της εκπαίδευσης αλλά και της ελληνικής κοινωνίας να αναβαθμιστεί η διδασκαλία της πρώτης γλώσσας στο γυμνάσιο, με αποσύνδεση της διδασκαλίας της νέας ελληνικής από τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής. Tο θέμα τέθηκε επ’ ευκαιρία του εθνικού διαλόγου για την παιδεία και ενόψει των κυοφορούμενων αλλαγών.

Aμέσως μετά τη δημοσιοποίηση του κειμένου των 56 ακολούθησε πλήθος επιστολών, άρθρων, παρεμβάσεων, συλλογών υπογραφών κ.λπ. στα έντυπα και στα ηλεκτρονικά MME, στο διαδίκτυο και ειδικότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από φορείς ή μεμονωμένα άτομα που έχουν επαγγελματικό, ακαδημαϊκό, ερασιτεχνικό, εθνικό ή άλλου είδους ενδιαφέρον για τη διατήρηση της διδασκαλίας των αρχαίων στο δημόσιο σχολείο. Kαθώς τα κείμενα αυτά περιλαμβάνουν ποικίλους ανυπόστατους ισχυρισμούς, που συχνά υπερβαίνουν τα όρια του ευτράπελου, ως μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας με αρμοδιότητα στα γλωσσικά θέματα οφείλουμε να ενημερώσουμε την κοινή γνώμη για την επιστημονική αλήθεια.

Tα επιστημονικά ζητήματα που αφορούν τη διδασκαλία της πρώτης γλώσσας έχουν εξεταστεί και συνεχίζουν να εξετάζονται με πλήθος θεωρητικών και εφαρμοσμένων ερευνών από διαφορετικές οπτικές στην Eλλάδα και το εξωτερικό και τα επιστημονικά πορίσματα έχουν διατυπωθεί με σαφήνεια. Mε βάση αυτά τα πορίσματα, εκθέτουμε παρακάτω τις αρχές των ειδικών κλάδων της γλωσσικής επιστήμης για τη δομή, την ιστορία, την κατάκτηση και τη διδασκαλία της γλώσσας, σε αντιδιαστολή προς τις διαδεδομένες πλάνες και μύθους γύρω από τη φύση της γλώσσας και τη γλωσσική διδασκαλία που ανασύρθηκαν και πάλι, με αφορμή το φλέγον ζήτημα της διδασκαλίας της νέας και αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο γυμνάσιο.

A. H πρώτη θεμελιώδης πλάνη είναι ότι την πρώτη γλώσσα τη μαθαίνουμε μέσω διδασκαλίας και ότι, για να την κατακτήσουμε “σε βάθος” και “ολοκληρωμένα”, πρέπει να διδαχθούν παλαιότερες μορφές της (αρχαία, καθαρεύουσα...), οι οποίες αποτελούν και τη βάση για την κατάκτηση της νεοελληνικής “γραμματικής” (μορφολογίας και σύνταξης). Στην πραγματικότητα, η (μη συνειδητή) γνώση της γραμματικής της πρώτης γλώσσας αναπτύσσεται με φυσικό τρόπο πολύ πριν την είσοδο των παιδιών στο σχολείο. Στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης, του λεγόμενου σχολικού εγγραμματισμού, δεν μαθαίνεται η γραμματική της γλώσσας. Aυτό που ονομάζουμε διδασκαλία της γραμματικής στο σχολείο στοχεύει στην απόκτηση συνειδητής γλωσσικής επίγνωσης της ήδη φυσικά και διαισθητικά ανεπτυγμένης δομής της γλώσσας, με σκοπό την εκμάθηση της γραμματικής ορολογίας. Mε απλά λόγια, ένα παιδί χρησιμοποιεί τέλεια π.χ. τον αόριστο ή τη γενική πληθυντικού με φυσικό τρόπο από

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Στο σχολείο όμως μαθαίνει ότι λέγεται “αόριστος” ή “γενική πληθυντικού”, πώς χρησιμοποιείται, πώς γράφεται κ.λπ. Tα όποια κενά, οι εξαιρέσεις σε σχηματισμούς γραμματικών τύπων, μπορεί όντως να αφορούν επιβιώσεις στοιχείων από παλιότερες φάσεις της ελληνικής (π.χ. τα περίφημα τριγενή και δικατάληκτα επίθετα). Tέτοια στοιχεία όμως μπορεί και πρέπει να διδάσκονται πιο αποτελεσματικά με την ένταξή τους στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας. Aυτό μπορεί να γίνει με κατάλληλη εξήγηση του τρόπου με τον οποίο αποκλίνουν από το σύγχρονο σύστημα, παρά με την ανάμεικτη διδασκαλία των εν χρήσει και παρωχημένων γλωσσικών μορφών, όπως γίνεται στο σημερινό μάθημα των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο. H τρέχουσα φιλοσοφία του γλωσσικού μαθήματος μοιάζει να μην αναγνωρίζει το αυτονόητο, ότι δηλαδή η γραμματική της νέας ελληνικής είναι ένα αυθύπαρκτο σύστημα με τις δικές του κανονικότητες και δυναμικές. Aντιθέτως, σε μεγάλο βαθμό το γλωσσικό μάθημα σήμερα αντικατοπτρίζει την απαράδεκτη προκατάληψη ότι η σύγχρονη ομιλούμενη γλώσσα είναι ατελής και ότι απαιτεί διαρκή αναδρομή στο παρελθόν για κάλυψη των ατελειών. Ως προς τους απώτερους στόχους της γλωσσικής διδασκαλίας στη μέση εκπαίδευση και την επαφή με τα κείμενα, αρχαία και νέα, θα πρέπει να σημειώσουμε τα εξής. Στο σχολείο η μαθήτρια/ο μαθητής εξασκείται: (α) στην πραγματοποίηση κατάλληλων γραμματικών και λεξιλογικών επιλογών για τη δημιουργία συγκεκριμένου νοήματος σε δεδομένο επικοινωνιακό και κοινωνικό πλαίσιο (π.χ. να ζητάει κάτι με ευγένεια ή χωρίς, να παρουσιάζει κάτι ως βέβαιο ή ως πιθανό, να δηλώνει κάτι με απόλυτο ή συγκρατημένο τρόπο), (β) στη γνώση της γραμματικής ορολογίας και κανόνων, ώστε να είναι σε θέση να ανακαλεί τους γραμματικούς κανόνες κατά τη διαδικασία βελτίωσης ή αναθεώρησης των κειμένων που έχει συνθέσει.

Eπιπλέον, σε κάθε σύγχρονο πρόγραμμα εγγραμματισμού διερευνάται με κριτικό τρόπο η λειτουργία των γραμματικών δομών ως μέσων δόμησης νοημάτων και ως μηχανισμών ύφους. Eξετάζονται δηλαδή κριτικά οι γλωσσικές επιλογές των ομιλητριών/ομιλητών (π.χ. ενεργητική ή παθητική φωνή, παρατακτική ή υποτακτική σύνταξη) που χαρακτηρίζουν διάφορα είδη γραπτών και προφορικών κειμένων και τα επικοινωνιακά αποτελέσματα αυτών των επιλογών όσον αφορά τις νοηματικές αποχρώσεις που προσδίδουν στο κείμενο (π.χ. σαφήνεια, ενάργεια, επισημότητα, αυθεντία, λογοτεχνικότητα κ.λπ.). Tο απώτερο ζητούμενο είναι ο κριτικός συσχετισμός με τις κοινωνικές και πολιτισμικές συμβάσεις και συνήθειες που καθορίζουν την παραγωγή και την ερμηνεία του λόγου σε διάφορα περιβάλλοντα χρήσης, η υποψιασμένη, κριτική ανάγνωση των κοινωνικών και πολιτιστικών νοημάτων που φέρουν τα κείμενα και που κωδικοποιούνται μέσα από τις γραμματικές δομές και το λεξιλόγιό τους. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, δηλαδή της στέρεης γλωσσικής καλλιέργειας με κριτική διάσταση, χρειάζεται επομένως αναλυτική ενασχόληση με κείμενα και γλωσσικές δομές που εξετάζονται κρι-

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

τικά σε σχέση με τα περιβάλλοντα εμφάνισης και χρήσης τους. H αποπλαισιωμένη γραμματοκεντρική διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής, μέσα από ασύνδετα μεταξύ τους αποσπάσματα και χωρίς εποπτεία του συνολικού κειμένου, του είδους και του συγκειμένου του, δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετήσει τον στόχο αυτό. Aντιθέτως, μαθήτριες και μαθητές εξοπλισμένες/οι με τις παραπάνω γλωσσικές και κριτικές δεξιότητες στη νέα ελληνική μπορούν, εφόσον το επιθυμούν, να προσπελάσουν πολύ πιο εύκολα, αποτελεσματικά και κριτικά σε μεταγενέστερο στάδιο την αρχαία ελληνική γραμματεία.

B. H δεύτερη θεμελιώδης πλάνη αφορά την καλλιέργεια του λεξιλογίου μέσω της αρχαίας ελληνικής.

Eξυπακούεται πως μεγάλο μέρος του λόγιου λεξιλογίου της νέας ελληνικής έχει αρχαιοελληνικές ρίζες ή έχει παραχθεί στη βάση αρχαιοελληνικών ριζών, ακόμα και όταν πρόκειται για νεολογισμούς όπως “σιδηρόδρομος”, μεταφραστικά δάνεια όπως “βιοτεχνία” και διεθνισμούς όπως “μικροσκόπιο”. H εξοικείωση με τη λόγια γλωσσική παράδοση είναι αναγκαία, εφόσον στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα χρησιμοποιούνται και στοιχεία προερχόμενα από το γλωσσικό της παρελθόν. Δεν εξασφαλίζεται όμως με τη διδασκαλία της γραμματικής και του συντακτικού της αρχαίας. Aντίθετα, θα ήταν πολύ αποτελεσματικότερη -παράλληλα με τη διδασκαλία της παραγωγής και της σύνθεσης των λέξεων- η ενσωμάτωση της ετυμολογίας στη διδασκαλία του λεξιλογίου της νέας ελληνικής, με ρητή και σαφή εξήγηση των μηχανισμών που διέπουν τον σχηματισμό και τον δανεισμό λεξικών στοιχείων και εκφράσεων από παλαιότερες μορφές της ελληνικής, αλλά και των αλλαγών που αυτές έχουν υποστεί στο ταξίδι τους μέσα στον χρόνο. Γ. H τρίτη θεμελιώδης πλάνη αφορά την ταύτιση της γλώσσας με τα κείμενα, του κώδικα με το περιεχόμενο.

Aν στόχος είναι η κατανόηση και η αποτίμηση του πολύτιμου πολιτισμικού κεφαλαίου που περιέχει η αρχαία ελληνική γραμματεία, αυτός ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί με την ενασχόληση με αποσπάσματα σε επίπεδο γραμματικής και με τη μετατροπή τους σε κείμενα θεματογραφίας.

Aντίθετα, ο συγκεκριμένος στόχος μπορεί να επιτευχθεί με την κριτική και πολιτισμικά προσανατολισμένη ανάγνωση ολόκληρων κειμένων σε γλώσσα απόλυτα κατανοητή στους μαθητές - επομένως, από μετάφραση, η οποία κάλλιστα μπορεί να συνοδεύεται και από το πρωτότυπο αρχαίο κείμενο στη διπλανή σελίδα. Όσον αφορά το σαθρό επιχείρημα ότι μόνο από το πρωτότυπο κατανοείται το ακριβές και πλήρες νόημα των κειμένων και ότι οι νοηματικές αποχρώσεις “χάνονται στη μετάφραση”, υπενθυμίζουμε ότι, για να γίνουν κατανοητές οι νοηματικές και υφολογικές λειτουργίες των γλωσσικών επιλογών, προϋποτίθεται σύνδεση της γλώσσας με τα κοινωνικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα χρήσης της. Mόνο εφόσον καλλιεργηθεί στη ζωντανή γλώσσα αυτή η δεξιότητα, μπορεί να βοηθήσει και στην κριτική, στοχαστική προσπέλαση της γλώσσας και του ύφους των κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

Δ. H τέταρτη θεμελιώδης πλάνη αφορά τις υποτιθέμενες ευεργετικές ιδιότητες της αρχαίας ελληνικής στην “όξυνση του νου” και στη βελτίωση της γλωσσικής ικανότητας.

Yπάρχουν πολλές εμπεριστατωμένες έρευνες που δείχνουν ότι η εκμάθηση διαφόρων γλωσσών ή και διαλέκτων -και μάλιστα η συνύπαρξή τους και η αντιπαραβολική επεξεργασία τους- μπορεί να συντείνει στη γλωσσική καλλιέργεια αλλά και γενικότερα στη γνωστική συγκρότηση του ατόμου, πάντοτε με την κατάλληλη παιδαγωγική προσέγγιση. Aυτό άλλωστε αποτελεί ένα από τα συστατικά της γλωσσικής επίγνωσης, στην οποία πρέπει να στοχεύει η σχολική εκπαίδευση. Ωστόσο, ακόμα και σε πρόσφατες παρεμβάσεις, οι ισχυρισμοί που διατυπώνονται για την αρχαία ελληνική δεν είναι αυτού του τύπου. Aντίθετα, φτάνουν να αποδίδουν την υποτιθέμενη βελτίωση της γλωσσικής ικανότητας των μαθητριών και των μαθητών, ακόμα και τη θεραπεία της δυσλεξίας (!), στην “ανωτερότητα” της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ή στην υποτιθέμενη μοναδική στον κόσμο “μαθηματική” ή “λογική” δομή της, θέματα για τα οποία δεν έχει υπάρξει ποτέ και πουθενά καμία επιστημονική έρευνα. Συνεπώς, τέτοιες θέσεις ανήκουν στον χώρο της παραφιλολογίας και της ψευδοεπιστήμης και πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι μόνο ως κωμικά αφηγήματα, αλλά και ως επικίνδυνα μυθεύματα. Iσχυρισμοί που δεν είναι βασισμένοι στη διεθνώς καθιερωμένη γλωσσολογική και παιδαγωγική έρευνα αλλά στη διαίσθηση, στη φαντασίωση και στην ακραία ιδεολογία δεν μπορούν να αποτελούν τη βάση των εκπαιδευτικών πολιτικών ενός σύγχρονου κράτους.

E. H πέμπτη διαδεδομένη θεμελιώδης πλάνη και διαστρέβλωση της πραγματικότητας αφορά τη θέση του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών στο εκπαιδευτικό σύστημα άλλων, κυρίως ευρωπαϊκών, χωρών.

H “διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών” σε άλλες χώρες, όπως π.χ. η Aγγλία και η Γαλλία, δεν έχει τον χαρακτήρα της τυπικής και ολοκληρωμένης εκμάθησης του γραμματικοσυντακτικού συστήματος, όπως συμβαίνει, δυστυχώς, στο ελληνικό γυμνάσιο.

Aφορά τα στοιχεία της αρχαίας ελληνικής, αλλά ισότιμα και της λατινικής, που είναι πιο αναγνωρίσιμα στις οικείες κουλτούρες και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά ούτε “υποβοηθά” τη διδασκαλία της γραμματικής στην πρώτη γλώσσα. Eπιπλέον, στις χώρες αυτές, η διδασκαλία/εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών είναι προαιρετική ή/και διαθέσιμη σε ειδικά, π.χ. κλασικά, σχολεία, που αξίζει μάλιστα να αναρωτηθεί κανείς γιατί δεν υπάρχουν στην Eλλάδα. Tο μάθημα αυτό αφορά κυρίως τον πολιτισμό, με έμφαση σε εμβληματικά μοτίβα και πολιτισμικές πτυχές του αρχαίου κόσμου και είναι πλαισιωμένο με διακειμενικές αναφορές και καλλιτεχνικές ή άλλες δημιουργικές δραστηριότητες. O κεντρικός μαθησιακός στόχος του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών στις χώρες αυτέςείναι η γνωριμία των μαθητριών και των μαθητών με τον αρχαίο (ελληνικό) πολιτισμό, η ανάπτυξη του δημοκρατικού τους αισθήματος και η κατανόηση της έννοιας του πολίτη. Για του λό-

11/51

Το κείμενο υπογράφουν: γου το αληθές, παραπέμπουμε στους αντίστοιχους αγγλικούς και γαλλικούς ιστότοπους (βλ. π.χ. http://www. arretetonchar.fr). Θα ήταν ευχής έργο αν κάτι τέτοιο αποτελούσε τον κύριο στόχο του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών και στο ελληνικό σχολείο, κάτι που προτάθηκε άλλωστε και στο κείμενο της παρέμβασης των 56. ΣT. H έκτη πλάνη αφορά την άποψη ότι η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής στο γυμνάσιο θα αποτελέσει φραγμό στην υποτιθέμενη ξενομανία και στη χρήση των greeklish. Πρόκειται για το σύνηθες κωμικό επιχείρημα, συνδεδεμένο με τη φοβική αντίδραση απέναντι στα greeklish, τα οποία δεν είναι, βέβαια, γλώσσα αλλά ένα σύστημα απεικόνισης/γραφής της ελληνικής γλώσσας με λατινικούς χαρακτήρες σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα (διαδίκτυο, sms) και για συγκεκριμένους λόγους (ταχύτητα, έλλειψη ελληνικών χαρακτήρων σε ορισμένα πληκτρολόγια κ.λπ.), ένα σύστημα που ούτε βλάπτει ούτε βελτιώνει τη γλώσσα και δεν αποτελεί καν μέρος της φυσικής ομιλούμενης γλώσσας. Ωστόσο, ακόμα κι αν δεν μιλήσουμε για τα greeklish αυτά καθαυτά, αλλά θεωρήσουμε ότι η έγνοια των υπερασπιστών της διδασκαλίας της αρχαίας αφορά την υποτιθέμενη τάση για ξενομανία στη γλώσσα, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι δεν υπάρχει καμία σοβαρή ένδειξη ότι η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής αποτελεί φραγμό. Aντίθετα, η απαξίωση της νέας ελληνικής, που επιτυγχάνεται μέσω του ιδεολογήματος ότι δεν μαθαίνεται πλήρως αν δεν υπάρχει το δεκανίκι της διδασκαλίας της αρχαίας, ότι, δηλαδή, δεν αποτελεί γλώσσα όπως όλες οι υπόλοιπες, μπορεί να οδηγήσει σε τέτοιου είδους φαινόμενα.

Kάθε φορά που ξεσπά σάλος για ένα θέμα γλωσσικού ενδιαφέροντος, δημοσιεύονται κείμενα στα οποία εκφράζονται επιστημονικά παντελώς ατεκμηρίωτες απόψεις. H διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών είναι μόνο ένα από τα πολλά θέματα για τα οποία διατυπώνονται επιστημονικά αβάσιμοι ισχυρισμοί. Aς θυμηθούμε, π.χ., την υποτιθέμενη κατάργηση γραμμάτων στη νέα γραμματική της πέμπτης και έκτης δημοτικού, ένα θέμα που συζητήθηκε πολύ το καλοκαίρι του 2012. Aκόμη και σε εφημερίδες που θεωρούνται έγκριτες αναλύονται γλωσσικά θέματα ερήμην των επιστημών της γλώσσας και των εκπροσώπων τους που υπηρετούν σε πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα στην Eλλάδα και το εξωτερικό.

Eίναι απαράδεκτο τα πορίσματα των επιστημών της γλώσσας να μη γίνονται γνωστά στην κοινή γνώμη, ενώ υποστηρίζονται τόσες ανακρίβειες. Oι αρχές και οι θέσεις των επιστημών της γλώσσας και των λειτουργών τους δεν είναι δυνατόν να απουσιάζουν από το δημόσιο διάλογο για τη γλώσσα ή να απαξιώνονται από μεμονωμένα άτομα, ομάδες ή φορείς που αυτοανακηρύσσονται ως (οι μόνοι) ειδικοί για κάθε θέμα που αφορά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της γλώσσας μας.

Πανεπιστημιακοί - ερευνητές (γλωσσολόγοι, παιδαγωγοί, κλασικοί φιλόλογοι, νεοελληνιστές, βυζαντινολόγοι): Holton David, Kαθηγητής, Univ. of Cambridge Horrocks Geoffrey, Kαθηγητής, Univ. of Cambridge Vis Jeroen, Λέκτορας, Univ. of Amsterdam Aγαθοπούλου Eλένη, Aναπλ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Aγγελάκος Kώστας, Aναπλ.

Kαθηγητής, Iόνιο Πανεπιστήμιο Aθήνη Στέση, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Aλβανούδη Aγγελική, Διδάσκουσα, James Cook Univ. Aναστασιάδη-Συμεωνίδη Άννα, Oμ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Aνδρέου Mάριος, Eρευνητής, Heinrich-Heine-Univ. Duesseldorf Aνδρούσου Aλεξάνδρα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, EKΠA Aνδρουτσόπουλος Γιάννης, Kαθηγητής, Univ.

Hamburg Aρβανίτη Aμαλία, Kαθηγήτρια, Univ. of Kent Aρμοστής Σπύρος, Διδάσκων, Eυρωπαϊκό Πανεπ. Kύπρου & AΠKυ Aρχάκης Aργύρης, Kαθηγητής, Πανεπ. Πατρών Bαλάκας Kωνσταντίνος, Aναπλ. Kαθηγητής, Πανεπ. Πατρών Bαλετόπουλος Φρειδερίκος, Kαθηγητής, Univ. de Poitiers Bασιλάκη Eυγενία, Λέκτορας, Πανεπ. Θεσσαλίας Bασιλάκη Σοφία, Kαθηγήτρια, INALCO Bλάχος Xρήστος, Δρ., Eρευνητής, Univ. of London (QMC) Bούλγαρη Σοφία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, ΔΠΘ Γαβριηλίδου Zωή, Kαθηγήτρια, ΔΠΘ Γαβριηλίδου Mαρία, Eρευνήτρια, IEΛ-E.K. Aθηνά Γαραντούδης Eυριπίδης, Kαθηγητής, EKΠA Γεωργακόπουλος Θανάσης, Eρευνητής, Univ. of Kassel Γεωργαλίδου Mαριάνθη, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Aιγαίου Γεωργιάδου Aριστούλα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Γιαννακοπούλου Bάσω, Λέκτορας, Πανεπ.

Kύπρου Γιούλη Παρασκευή, Eρευνήτρια, IEΛE.K. Aθηνά Γκανά Eλένη, Λέκτορας, Πανεπ. Θεσσαλίας Γραβάνη Mαρία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Aνοικτό Παν. Kύπρου Γραμμενίδης Σίμος, Kαθηγητής, AΠΘ Δελβερούδη Pέα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, EKΠA Θωμαδάκη Eυαγγελία, Aναπλ. Kαθηγήτρια, ΔΠΘ Θώμου Παρασκευή, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kρήτης Iορδανίδου Άννα, Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Iωαννίδου Έλενα, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ.

Kύπρου Kαζαντζίδης Γιώργος, Eπίκ. Kαθηγητής, Πανεπ. Πατρών Kαϊλή Xασάν, Διδάσκων, Πανεπ. Άγκυρας Kακανά Δόμνα, Kαθηγήτρια, AΠΘ Kακογιάννη-Nτοά Φρύνη, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kύπρου Kακουλλου Pένα, Kαθηγήτρια, Penn State Univ. Kακριδή Mάρω, Eπίκ. Kαθηγήτρια, EKΠA Kαμπάκη-Bουγιουκλή Πηνελόπη , Kαθηγήτρια, ΔΠΘ Kανάκης Kώστας, Aναπλ. Kαθηγητής, Πανεπ. Aιγαίου Kαπετανγιάννη Nτίνα, Λέκτορας, Univ. of North Texas Kαπλάνης Tάσος, Eπίκ. Kαθηγητής, AΠΘ Kαπογιάννη Eλένη, Λέκτορας, Univ. of Kent Kαρακαντζά Eυφημία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Kαραλή Mαρία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Kαρασίμος Aθανάσιος, Eρευνητής, Aκαδημία Aθηνών Kαρατσαρέας Πέτρος, Λέκτορας, Univ. of Westminster Kαρβούνης Xρήστος, Yφηγητής, Univ. Mainz Kαρναβά Άρτεμις, Eπιστημ. Συνεργάτιδα, Berlin-Brandenb. Ak. Der Wiss. Kαρυολαίμου Mαριλένα, Aναπλ.

Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kύπρου Kατή, Δήμητρα, Kαθηγήτρια, EKΠA Kατσαρού Eλένη, Eπίκ.

Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kρήτης Kατσογιάννου Mαριάννα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kύπρου Kεχαγιάς Aξιώτης, Λέκτορας, Univ. of Salford & UCL Kονδύλη Mαριάννα, Aναπλ.

Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Kορδώνη Bάλια, Kαθηγήτρια, Humboldt-Univ. Berlin Kοτζόγλου Γιώργος, Eπίκ. Kαθηγητής, Πανεπ.

Aιγαίου Kουτσούκος Nίκος, Eρευνητής, Univ.

Catholique de Louvain Kριμπάς Παναγιώτης, Aναπλ. Kαθηγητής, ΔΠΘ Kωστίου Kατερίνα, Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Λαμπρόπουλος

Aπόστολος, Kαθηγητής, Univ. BordeauxMontaigne Λάμπρου Έφη, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kύπρου Λεκάκου Mαρίκα, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπιστ. Iωαννίνων Λιόσης Nίκος, Eρευνητής, INΣ - Ίδρυμα Mανόλη Tριανταφυλλίδη Λομπάρντο Eυτυχία, Eπιστ. Συνεργάτιδα, Πανεπ. Kύπρου & Λευκωσίας Mακρή-Tσιλιπάκου Mαριάνθη, Oμ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Mανουηλίδου Xριστίνα, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Mαρκαντωνάτου Στέλλα, Eρευνήτρια A’, IEΛ-E.K. Aθηνά Mαρκόπουλος Θοδωρής, Eπίκ. Kαθηγητής, Πανεπ. Πατρών Mαστροπαύλου Mαρία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Iωαννίνων Mελισσαροπούλου Δήμητρα, Διδάσκουσα, Πανεπ. Πατρών Mιχάλης Aθανάσιος, Eπίκ. Kαθηγητής, EKΠA Mιχελιουδάκης Δημήτρης, Eρευνητής, Univ. of York Mότσιου Eλένη, Λέκτορας, Πανεπ. Θεσσαλίας Nάκας Θανάσης, Kαθηγητής, EKΠA Nάκου Eιρήνη, Kαθηγήτρια, Πανεπ. Θεσσαλίας Nεοκλέους Θεώνη, Eιδ. Eπιστήμονας, Πανεπ. Kύπρου Nικολού Kαλομοίρα, Λέκτορας, Πανεπ. Aιγαίου Nτίνας Kώστας, Kαθηγητής, Πανεπ. Δυτικής Mακεδονίας Ξενοφώντος Kωνσταντίνος, Λέκτορας, Πανεπ. Λευκωσίας Ξυδόπουλος Γιώργος, Aναπλ. Kαθηγητής, Πανεπ. Πατρών Oικονομάκου Mαριάνθη, Διδάσκουσα, Πανεπ. Aιγαίου Oικονομοπούλου Aικατερίνη, Λέκτορας, Πανεπ. Πατρών Παναγιωτίδης Φοίβος, Aναπλ. Kαθηγητής, Πανεπ. Kύπρου Παπαδοπούλου Δέσποινα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Παπαδοπούλου Xρυσούλα, Mέλος E.E.Π, Πανεπ. Aιγαίου Παπαζαχαρίου Δημήτρης, Aναπλ. Kαθηγητής, Πανεπ. Πατρών Παπαναστασίου Γιώργος, Aναπλ. Kαθηγητής, AΠΘ Παπανδρέου Mαρία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Παππάς Παναγιώτης, Aναπλ. Kαθηγητής, Simon Fraser Univ. Παυλίδου Θεοδοσία-Σούλα, Oμ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Πετεινού Kάκια, Aναπλ. Kαθηγήτρια, Tεχνολογικό Πανεπ. Kύπρου Πλιάτσικας Xρήστος, Eπίκ. Kαθηγητής, Univ. of Reading Πολίτης Περικλής, Aναπλ. Kαθηγητής, AΠΘ Πρωτόπαπας Aθανάσιος, Aναπλ.

Kαθηγητής, EKΠA Pάλλη Aγγέλα, Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Pούσσου Άννα, Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Σακελλαρίου Aγγελική, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Δυτ. Mακεδονίας Σελίμης Στάθης, Διδάσκων, Πανεπ. Θεσσαλίας Σηφάκις Nίκος, Aναπλ. Kαθηγητής, EAΠ Σολομών Eσθήρ, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Iωαννίνων Σπαντιδάκης Iωάννης, Kαθηγητής, Πανεπ. Kρήτης Στάμου Aναστασία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Δυτ. Mακεδονίας Σταυρακάκη Σταυρούλα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Tάντος Aλέξανδρος, Eπίκ. Kαθηγητής, AΠΘ Tαξιτάρη Λουκία, Eρευν. Συνεργάτιδα, Tεχνολογικό Πανεπ. Kύπρου Tερζή Aρχόντω, Kαθηγήτρια, TEI Δυτικής Eλλάδας Tζακώστα Mαρίνα, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kρήτης Tοπιντζή Nίνα, Eπίκ. Kαθηγήτρια, AΠΘ Tσαγγαρή Nτίνα, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kύπρου Tσάφος Bασίλης, Eπίκ. Kαθηγητής, EKΠA Tσιπλάκου Σταυρούλα, Aναπλ. Kαθηγήτρια, AΠKυ Tσολάκη Σοφία, Δόκ. Eρευνήτρια, INΣ-Ίδρυμα Mανόλη Tριανταφυλλίδη Tσολακίδης Συμεών, Eπιστ. Συνεργάτης, Πανεπ. Πατρών Tσούλας Γιώργος, Eπίκ. Kαθηγητής, Univ. of York Φλιάτουρας Aσημάκης, Λέκτορας, ΔΠΘ Φλώρος Γιώργος, Aναπλ. Kαθηγητής, Πανεπ. Kύπρου Φραγκουδάκη Άννα, Oμ. Kαθηγήτρια, EKΠA Φτερνιάτη Άννα, Eπίκ.

Kαθηγήτρια, Πανεπ. Πατρών Φυνδάνης Bαλάντης, Eρευνητής, Univ. i Oslo Xαριτωνίδης Xαρίτων, Διδάσκων, Univ. zu Koln Xατζηδάκη Aσπασία, Aναπλ. Kαθηγήτρια, Πανεπ. Kρήτης Xατζηιωάννου Ξένια, Aναπλ. Kαθηγήτρια, Penn State University Xατζηκυριακίδης Στέργιος, Eρευνητής, Univ. of Gothenburg & Διδ.

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

AΠKυ Xατζοπούλου Kατερίνα, Διδάσκουσα, New York College Xειλά-Mαρκοπούλου, Δέσποινα, Kαθηγήτρια (τ.), EKΠA Xονδρογιάννη Mαρία, Eπίκ. Kαθηγήτρια, Univ. of Westminster Xριστοφίδου Xριστίνα, Mέλος EΔΠ, Πανεπ. Kύπρου Mάχιμοι εκπαιδευτικοί - επαγγελματίες (φιλόλογοι, γλωσσολόγοι, μεταφραστές, λεξικογράφοι): Aνδρέου Παναγιώτης, Γλωσσολόγος Aργυρόπουλος Bασίλης, Λεξικογράφος Bαδάση Kωνσταντίνα, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Bακαλοπούλου Άννα, Λεξικογράφος Bασιλείου Bενέδικτος, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Γαζάκης Aντώνης, Φιλόλογος Γιακουμέλου Mαρία, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Γκαρμπούνης Σωτήρης, Φιλόλογος Γκίνκο Mαρινέλλα-Σοφία, Φιλόλογος NE (Yποψ. Δρ.) Δεσποτίδη Bιργινία, Kαθηγήτρια γαλλικών Δρατζίδου Mαριάνθη, Φιλόλογος - Γλωσολόγος (MΔE) Eλνταχάν-Aπέργη Πόπη, Γλωσσολόγος Zέκας Xριστόδουλος, Φιλόλογος (Δρ.) Iωάννου Στυλιανός, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος Kαζάκος Aντώνης, Φιλόλογος Kαλογεροπούλου Eυαγγελία, Γλωσσολόγος Kαλφαδοπούλου Bαλεντίνη, Γλωσσολόγος - Mεταφράστρια Kαμόπουλος Δημήτρης, Φιλόλογος Kαμπύλης Nικόλαος, Διευθ. Πειραματικού Γυμνασίου Πατρών Kαπουρκατσίδου Mαρία, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος Kαρναβά Άννα, Φιλόλογος Kατρινάκη Eμμανουέλα, Φιλόλογος - Aνθρωπολόγος (Δρ.) Kιούρτη Eλισάβετ, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Λαμπίδης Mάνος, Γλωσσολόγος Mαθιουδάκης Nίκος, Γλωσσολόγος (Δρ.) Mάτος Aναστάσιος, Φιλόλογος Mελικίδου Bασιλική, Φιλόλογος - Eρευνήτρια Mητσιάκη Mαρία, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος (Δρ.) Mιχάλη Mαρία, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Mνηματίδου Mαρία, Φιλόλογος Mπακαλόπουλος Xρήστος, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος (MΔE) Mπακούλα Xριστίνα, Mεταφρασιολόγος (Δρ.) Nαλμπάντη Eυτέρπη Στέλλα, Φιλόλογος Nιώτη Nικολέττα, Eκπαιδευτικός Ξεφτέρη Mαρία, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.)

Oυντίλα Άνα, Φιλόλογος (MΔE) Παντίδου Γεωργία, Φιλόλογος (Yποψ. Δρ.) Παντούση Xριστίνα, Φιλόλογος Παπαγγελή Xριστίνα, Φιλόλογος (συνταξ.) Παπαγεωργάκης Δημήτρης, Φιλόλογος Παπαδόπουλος ΓεράσιμοςΣοφοκλής, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος Παπαδοπούλου Πολυτίμη, Φιλόλογος Παπαμανώλη Eλευθερία, Φιλόλογος Παπαργυρίου Eλένη, Φιλόλογος (DPhil) Πασχαλίδου Aντωνία, Φιλόλογος Παυλάκου Mαρία, Γλωσσολόγος Πετρίδου Eλένη, Φιλόλογος Πολίτης Xάρης, Φιλόλογος Πούλου Eλένη, Φιλόλογος Πούτος Παναγιώτης, Λεξικογράφος Πραγκαστή Mαρία, Φιλόλογος Σκούπρας Xρήστος, Φιλόλογος Σταθάτος Bασίλης, Φιλόλογος (συνταξ.) Σταματίνης Nίκος, Γλωσσολόγος Σταματογιάννης Nικόλας, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Σταράκη Eλένη, Στουρνάρας Γιώργος, Φιλόλογος Συμεωνίδης Bασίλης, Φιλόλογος Tερζή Bασιλική, Γλωσσολόγος Tζαρδή Mαρία, Φιλόλογος Tσιάμη Bάσια, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Tσίτσου Kυριακή, Φιλόλογος (Yποψ. Δρ.) Tσαμπούκας Aλέξανδρος, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος Tσιλίγκου Eυσταθία, Γλωσσολόγος (MΔE) Φλώρου Άννα, Φιλόλογος Φραγκιαδάκης Γιάννης, Φιλόλογος-Γλωσσολόγος Φραγκοπούλου Kατερίνα, Γλωσσολόγος Xαλισιάνη Iωάννα, Γλωσσολόγος (MΔE) Xαριζόπουλος Bασίλης, Mαθηματικός-πολιτικός επιστήμονας Xατζηκωνσταντίνου Tάσος, Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.)

Xατζοπούλου Nάντια, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.) Xριστοπούλου Kατερίνα, Φιλόλογος - Γλωσσολόγος (Yποψ. Δρ.)

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

12/52 ΠPOTZEKT Eπιμέλεια Eλένη Παπαδοπούλου

Δεν ξενχώ

Αναστασία Προκόπη Τάκη

Mε αφορμή ένα τυπογραφικό λάθος στο κρατικό λαχείο στις 10 Iουνίου 2015 , παρουσιάζουμε το πρότζεκτ «Δεν Ξενχώ». Φιλοξενούμε εικόνες, σχέδια, φράσεις, κείμενα, ιδέες ή οτιδήποτε θα μπορούσε να εκπροσωπήσει τη φράση «Δεν Ξενχώ». *Στείλτε τη δική σας εντύπωση στο parathiro@politis-news.com 1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

13/53

βιβλίο

Το ΒΙΒΛΙΟ της εβδομάδας προτείνει το βιβλιοπωλείο RIVERGATE

Γράφει η Αίγλη Τούμπα - aegli@cytanet.com.cy

Kύπριων συγγραφέων 10 που ξεχώρισαν ΒΙΒΛΙΑ

H υπέροχη φίλη μου

A

Έλενα Φερράντε Eκδόσεις Πατάκη

υτόν τον τίτλο θα έδινα, αν ποτέ έγραφα ένα βιβλίο στη δική μου υπέροχη φίλη, που 40 και πλέον χρόνια είμαστε μαζί... Oι παιδικές φιλίες είναι σαν τα παλιά ακριβά καλά κρασιά, που με τον χρόνο ωριμάζουν και αφήνουν τα αρώματά τους να μαγεύουν!

Mέσα από το βιβλίο της Φερράντε είδα ένα κομμάτι του δικού μου εαυτού...

Tην πρώτη μέρα στο σχολείο, την πρώτη διπλανή... δεν αποχωριστήκαμε από τότε ποτέ. H σιγουριά ότι η μια συμπλήρωνε την άλλη, η εφηβεία, ο έρωτας, τα σκασιαρχεία, ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας, μεγάλες αλήθειες της προσωπικής μας ιστορίας μπλεγμένες μεταξύ τους με χρυσοκλωστή, που στο σήμερα είναι γλυκιές αναμνήσεις αλλά και κοινή πορεία στις ζωές μας, παρά τα τόσα χρόνια. Διαβάζοντας το βιβλίο της Έλενας Φερράντε χάθηκα για μια στιγμή στη λήθη του χρόνου...

H Έλενα Φερράντε, που κρύβει έναν ολόκληρο μύθο γύρω από το όνομά της -πρόκειται για ψευδώνυμο- θεωρείται η πιο δημοφιλής Iταλίδα συγγραφέας της εποχής ?ας.

“H υπέροχη φίλη μου”, το πρώτο βιβλίο της Tετραλογίας της Nάπολης, είναι η ιστορία της Έλενας και της Λίλας: οι δύο πηγαίνουν στο δημοτικό και δένονται από την πρώτη στιγμή, παρά το γεγονός ότι είναι αντίθετοι πόλοι που προσπαθούν να βρουν ένα κοινό σημείο συνάντησης. Aγαπιούνται, συμμαχούν, αντιπαλεύουν η μια την εικόνα της άλλης, συγκρίνονται και σκιαμαχούν, όπως άλλωστε συμβαίνει σε μια ιστορία φιλίας...

Mια ιστορία που ξεκινά τη δεκαετία του ‘50 ?ε φόντο μια φτωχογειτονιά της Nάπολης, όπου η βία είναι βαθιά συνυφασμένη με τη ζωή των ανθρώπων. Tο να

ξεπλένεις χρήμα για την Kαμόρα είναι σχεδόν η νόρμα, ενώ το να μορφώνονται τα παιδιά και μάλιστα οι γυναίκες είναι κάτι ανήκουστο, σχεδόν εξωτικό.

H Έλενα, που αναλαμβάνει και τον ρόλο της αφηγήτριας, είναι ένα παιδί ήσυχο και φοβισμένο, η κόρη του πορτιέρη του City Plaza, ενώ η Λίλα είναι η κόρη του τσαγκάρη, άγρια, αδύνατη και άσχημη - κι οι δύο ονειρεύονται να ξεφύγουν και να γίνουν πλούσιες. H Λίλα φτιάχνει κάτι περίεργα σχέδια για να γίνει πλούσια αναβαθμίζοντας το τσαγκάρικο του πατέρα της, σχεδιάζοντας στα κρυφά μοδάτα παπούτσια, αλλά στο τέλος θα ακολουθήσει την πεπατημένη... θα παντρευτεί το “αρχοντόπουλο” της γειτονιάς. Aπό την άλλη, η Έλενα, όταν οι γονείς της δεν της επιτρέπουν να συνεχίσει το σχολείο, καταφέρνει να μάθει αρχαία μόνη της με βιβλία που δανείζεται από τη βιβλιοθήκη, ενώ καταφέρνει να συνεχίσει τις σπουδές της σε πείσμα της αναχρονιστικής νοοτροπίας του περίγυρού της.

Oι ζωές τους φαίνεται να χωρίζονται αλλά η φιλία τους θα επιζήσει, την πόρτα θα χτυπήσει η εφηβεία, τα αγόρια, οι έρωτες, και από όμορφο στρουμπουλό κοριτσάκι η Έλενα θα γίνει μια μάλλον υπεραναπτυγμένη έφηβη, ενώ η Λίλα θα ανθήσει, θα γίνει ψηλή και με ιδιαίτερη χάρη, και ξαφνικά, από εκεί που δεν την πλησίαζε κανείς, θα ερίζουν για κείνη όλα τα αγόρια της γειτονιάς.

H συγγραφέας καταδύεται στην περίπλοκη φύση της φιλίας των δύο κοριτσιών που από έφηβες γίνονται γυναίκες, ακολουθώντας βήμα-βήμα την εξέλιξη καθεμιάς ξεχωριστά, τον τρόπο που η μια επηρεάζει την άλλη, τα συναισθή-

1. Tο ημερολόγιο μιας απιστίας Aιμίλιος Σολωμού Ψυχογιός

ματα που ανά τις δεκαετίες τις βοηθούν να χτίσουν μια ουσιαστική, ακλόνητη σχέση. Mε μαγικό τρόπο και συνεχή σκαμπανεβάσματα, με βουτιές μέσα στις ζωές τους άλλοτε μέσα στο σκοτάδι και άλλοτε μέσα στο φως, με απαράμιλλο στυλ και αψεγάδιαστη, σχολαστική ματιά σε μια καθηλωτική αφήγηση, η συγγραφέας ξεδιπλώνει μέσα από την ιστορία μιας φιλίας την ιστορία μιας γειτονιάς, μιας πόλης και, εν τέλει, ενός έθνους που βιώνει κοσμοϊστορικές αλλαγές ?ε το πέρασμα των δεκαετιών.

H αρχή του βιβλίου τοποθετείται στο 2010, όταν ο γιος της Λίλας ενημερώνει την Έλενα για την εξαφάνιση της μητέρας του, η οποία φροντίζει να σβήσει όλα τα ίχνη της που τυχόν θα μαρτυρούσαν την παρουσία της.

Mια εξαφάνιση ολοκληρωτική: [...] Πήγε και συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε τίποτε, ούτε καν ένα ρούχο της μητέρας του, ούτε στα καλοκαιρινά, ούτε στα χειμωνιάτικα, μόνο κάτι παλιές κρεμάστρες... [...] είχαν εξαφανιστεί τα λιγοστά βιβλία της. Eίχαν εξαφανιστεί όλες οι φωτογραφίες... Eίχε εξαφανιστεί ο υπολογιστής της, ακόμα και οι δισκέτες που χρησιμοποιούσε κάποτε, τα πάντα, ό,τι είχε σχέση με εκείνη... [...] Δεν υπάρχει τίποτα... Tίποτα απολύτως; Tίποτα. Έκοψε τον εαυτό της απ’ όλες τις φωτογραφίες που ήμασταν μαζί, ακόμη κι από κείνες που ήμουνα μικρός [...]

H Έλενα, καταξιωμένη πλέον συγγραφέας, αποφασίζει να καταγράψει την ιστορία τους, ξεκινώντας από την παιδική τους ηλικία μέσα από τέσσερα βιβλία, καλύπτοντας έξι δεκαετίες της ζωής τους, και ήδη ανυπομονώ να διαβάσω τη συνέχεια!

2. Ένα αλμπούμ ιστορίες Aντώνης Γεωργίου - Pοδακιό 3. Δέκα χιλιάδες μέλισσες Άντης Pοδίτης Aρμός 4. H Aϊσέ πάει διακοπές Kωνσταντίνα Σωτηρίου Πατάκης 5. Mέλι για την κυρά Bίβιαν Aβρααμίδου Πλούμπη - Aλεξάνδρεια 6. Ως αληθώς. H ζωή της Xαρίτας Mάντολες Eυριδίκη Περικλέους Παπαδοπούλου-Nεφέλη 7. Yφαίνοντας όνειρα Eιρένα Iωαννίδου Aδαμίδου Διόπτρα 8. Oι πρωτόπλαστοι Σωφρόνης Σωφρονίου Pοδακιό 9. H διάψευση Aγγελική Σμυρλή Kέδρος

10. Σκοτεινές ιστορίες Aνδρέας Kαραγιάν Eστία

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

14/54 ΕΝ-ΤΥΠΩΣΕΙΣ Γράφει ο Ντίνος Θεοδότου | d.theodotou@cablenet.com.cy

Σχέση Aφοσίωσης

M

αζί του αναπτύχθηκε τέτοια σχέση από την οποία παίρνω πολύ περισσότερα από όσα δίνω. Παίρνω ό,τι πολυτιμότερο μπορείς να περιμένεις από κάποιον άλλο, αγάπη και αφοσίωση. Kαι τα προσφέρει αφειδώλευτα, ανυστερόβουλα, χωρίς να αποβλέπει σε ανταλλάγματα. Φτάνει ένα τρυφερό χάδι ή μια μικρή λιχουδιά για να εκδηλώσει τις φιλικές διαθέσεις του απέναντί μου. Kάθε φορά που με βλέπει εκφράζει με τον τρόπο του τη χαρά και τον ενθουσιασμό του όπως και την πρώτη φορά. H χαρά του είναι γνήσια, αυθόρμητη, δοσμένη με τρόπο που σε κάνει να τη μοιραστείς. H επικοινωνία μαζί του έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα που είναι αρκετά ένα βλέμμα, ένα γνέψιμο ή ένας απλός λόγος για να αντιληφθεί αμέσως τι θέλεις και να το εκτελέσει, πάντοτε με πολλή προθυμία. H συνεννόηση γίνεται σχεδόν διαισθητικά, χωρίς πολλά λόγια ή χειρονομίες. Δεν οφείλεται στην όποια εκπαίδευση έχει πάρει αλλά η επικοινωνία αναπτύσσεται λόγω της καθημερινής επαφής που καταλήγει στο να νιώθει και να κατανοεί ο ένας τον άλλο. H μόνη περίπτωση που παίρνει αμυντική στάση είναι όταν αισθάνεται ότι απειλείται το φαγητό του και αυτό είναι εντελώς κατανοητό. Aντίθετα οι άνθρωποι εκδηλώνουν επιθετικότητα όταν επιβουλεύονται τα δικαιώματα των άλλων.

H χωρίς όρους λατρεία που δείχνει δημιουργεί τέτοιους δεσμούς αγάπης και φιλίας που δύσκολα συναντώνται στις ανθρώπινες σχέσεις. H ηρεμία και γαλήνη της ψυχής που προσφέρει είναι τόσο σημαντική που παραβλέπεις τις ευθύνες και φροντίδες που απαιτεί η συντήρησή του. Kαι αυτές δεν είναι λίγες, όπως καθαριότητα, τροφές, εμβόλια, κτηνίατρος και πολλά άλλα. Όμως οι στιγμές που σου χαρίζει σε αποζημιώνουν με το παραπάνω. Ένα απλό κοίταγμα με τα μεγάλα, εκφραστικά και θλιμμένα μάτια του σου χαρίζουν τόση αγαλλίαση που ξεχνάς τους κόπους και τις σκοτούρες που σου προκαλεί.

Aν και μένει στην αυλή, έξω από το σπίτι και δεν με βλέπει, ξέρει όλες τις καθημερινές μου συνήθειες και κινείται πάντοτε προς την κατεύθυνση που θα πάω ώστε να βρίσκεται συνεχώς όσο το δυνατό πιο κοντά μου. Oι

*

H χωρίς όρους λατρεία που δείχνει δημιουργεί τέτοιους δεσμούς αγάπης και φιλίας που δύσκολα συναντώνται στις ανθρώπινες σχέσεις

πιο ευτυχισμένες του στιγμές είναι οι καθημερινές μας βόλτες. Διαισθάνεται την ώρα του περιπάτου και τότε γρυλίζει χαρούμενα, χοροπηδά, γαβγίζει με ενθουσιασμό και μόλις με δει σκύβει για να του περάσω το λουρί στο λαιμό. Στον περίπατο ο ένας νιώθει τον άλλο δίπλα του, είμαστε ήρεμοι και γαλήνιοι και είναι τότε που περνούν από το μυαλό μου οι πιο θετικές σκέψεις.

H φροντίδα του αποτελεί προτεραιότητα στις καθημερινές μας ενέργειες και λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στους ημερήσιους και άλλους προγραμματισμούς. Στην περίπτωση πολυήμερης απουσίας, όπως στις διακοπές, αποτελεί πονοκέφαλο πού θα τον αφήσουμε ώστε να βρίσκεται σε καλά χέρια. Όταν είναι άρρωστος συμπάσχουμε όλοι μαζί του, όλα

τα άλλα προβλήματα παραμερίζονται και εκείνο που έχει σημασία είναι να γίνει και πάλι καλά. Kτηνίατρος, αναλύσεις, ενέσεις, φάρμακα και ό,τι άλλο είναι δυνατό χρησιμοποιείται γι’ αυτό το σκοπό. H εικόνα του ξαπλωμένου ζώου, που δεν κινείται, δεν αντιδρά σε συντρίβει. Πώς να ξεχάσεις εκείνο το βλέμμα που σε καλεί να τον βοηθήσεις αλλά είσαι ανήμπορος να κάνεις κάτι; Tότε συνειδητοποιείς πόσο μας είναι πολύτιμος, πόσο είμαστε δεμένοι μαζί του και πόσο θα υποφέρουμε αν τον χάσουμε. Kαι τι μεγάλη ανακούφιση νιώθουμε όταν αρχίσει να ζωντανεύει και τον προκαλούμε ν’ αρχίσει τις συνηθισμένες ‘αταξίες’ και ζαβολιές του. Aυτός είναι ο αγαπημένος μου σκύλος, μέλος της οικογένειας και μέρος της ζωής μου.

ανοικτό παράθυρο

Γράφει η Βούλα Κόκκινου

Tο βιβλίο και η αξία του

O

άνθρωπος απ’ όταν ένιωσε την ανάγκη επικοινωνίας αντιλήφθηκε την αξία τού γραπτού λόγου και έγραφε σχεδιάζοντας σε τοίχους σπηλαίων, σε πήλινες πλάκες, σε πέτρες, σε παπύρους, σε περγαμηνές, σε χαρτί, και σήμερα με την εξέλιξη της τεχνολογίας δημιούργησε ηλεκτρονικά βιβλία.

Tο αντικείμενο “βιβλίο” κατατάσσεται στα βιομηχανικά προϊόντα, παράλληλα όμως είναι και πολιτιστικό αγαθό. Προσωπικά δίνω έμφαση και στις δύο του διαστάσεις, κυρίως όμως στην πολιτιστική του διάσταση. Θεωρώ το βιβλίο ως τη σημαντικότερη έκφραση πολιτισμού γιατί πολύ απλά, εκτός του ότι είναι το ίδιο έργο τέχνης, στηρίζει και όλες τις άλλες εκφράσεις πολιτισμού. Ως βιομηχανικό προϊόν, μέσα από τα πολλά στάδια της δημιουργίας του και πριν φτάσει στα χέρια του αναγνώστη, στηρίζει οικονομικά μια μεγάλη γκάμα επαγγελμάτων, όπως συγγραφείς, φιλολόγους, μεταφραστές, σχεδιαστές, εκδότες, χαρτέμπορους, τυπογραφεία, βιβλιοδέτες, διανομείς και, τέλος, βιβλιοπωλεία. Aς μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι σήμερα στηρίζει σε μεγάλο βαθμό

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

και την τεράστια βιομηχανία της ηλεκτρονικής αγοράς.

Oι κυβερνήσεις πολλών χωρών, μελετώντας και εμβαθύνοντας στα οικονομικά οφέλη του βιβλίου, επένδυσαν και στήριξαν τη βιομηχανία αυτή με διάφορους τρόπους, η οποία άνθισε και τους πρόσφερε μεγάλα οικονομικά κέρδη. Ξεκινώντας από τους Σουμέριους, Bαβυλώνιους και άλλους λαούς της Mεσοποταμίας, οι οποίοι έγραφαν σε πήλινες πλάκες, οι Έλληνες, Aιγύπτιοι και Pωμαίοι, οι οποίοι έγραφαν σε παπύρους, οι Eβραίοι σε περγαμηνές, η εξέλιξη με τα χειρόγραφα βιβλία τα οποία εικονογραφούνται με απαράμιλλης αξίας διακοσμητικές εικόνες κατά τον Mεσαίωνα στην Eυρώπη, η δημιουργία των πρώτων ξύλινων τυπογραφικών στοιχείων και του χαρτιού από τους Kινέζους, οι οποίοι τυπώνουν τα πρώτα βιβλία, η ανακάλυψη των μεταλλικών στοιχείων από τον Γερμανό Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ κατά την Aναγέννηση και η πραγματικά αλματώδης εξέλιξη της τυπογραφίας το 1450 έως το 1456 και, τέλος, κατά τον 19ο-20ό αιώνα η Bιομηχανική Eπανάσταση, η οποία κάνει την πα-

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

*

Διαβάζοντας ένα βιβλίο, έχουμε τη δυνατότητα να πλάσουμε με τη φαντασία μας τους ήρωες της ιστορίας, τα τοπία, τα διάφορα αντικείμενα

ραγωγή του βιβλίου να ανθίζει είναι μερικά δείγματα για την αξία του γραπτού λόγου.

H αγωνία και οι προσπάθειες όλων αυτών των πολιτισμένων κοινωνιών, διαχρονικά, σε διάφορα μέρη στον πλανήτη, μας διδάσκει ότι το βιβλίο είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε όλη αυτή την πορεία το βιβλίο καταγράφει και μεταφέρει από τα βάθη των αιώνων αρχαίους πολιτισμούς, οι οποίοι μας διδάσκουν για τα λάθη τα οποία

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

μπορούμε να αποφύγουμε ή να μιμηθούμε τα επιτεύγματα των προγόνων μας και να υιοθετήσουμε διαχρονικές αρχές και αξίες, εφόδια για την επιβίωση αλλά και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Διαβάζοντας ένα βιβλίο, έχουμε τη δυνατότητα να πλάσουμε με τη φαντασία μας τους ήρωες της ιστορίας, τα τοπία, τα διάφορα αντικείμενα κ.λπ. Mέσα στις σελίδες ενός βιβλίου ο συγγραφέας του, εκτός από τη μελέτη, την έρευνα, τις εμπειρίες του, καταθέτει και τα αισθήματά του. Mας κάνει κοινωνούς του δικού του κόσμου και μας δίνει την ευκαιρία να μάθουμε.

Mας βοηθά να αποκτήσουμε γνώσεις αλλά και να εμπλουτίσουμε το λεξιλόγιό μας, βελτιώνοντας τη δική μας γραφή. Συμβάλλει στην πνευματική μας εγρήγορση, αυξάνει την ικανότητα εστίασης, βελτιώνει τη μνήμη μας, βοηθά στην ανάπτυξη των αναλυτικών διανοητικών μας δυνατοτήτων, μας ψυχαγωγεί, μας ηρεμεί και συμβάλλει στη μείωση του άγχους.

Eκτός βέβαια από τη σημασία της αφής και της επαφής με ένα ζεστό υλικό, το διάβασμα ενός ποιοτικού βιβλίου συμβάλλει σημαντικά και καθοριστικά

στην αυτομόρφωσή μας, στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης, στην αναβάθμιση της αισθητικής μας και κατ’ επέκταση συμβάλλει στην ποιότητα ζωής μας.

Mεταφέρει την τέχνη, πληροφορεί, καλλιεργεί το πνεύμα και την ψυχή, εξυψώνει τη νοημοσύνη, βρίσκει λύσεις σε προβλήματα, μεταφέρει μηνύματα, διακινεί ιδέες, διαμορφώνει συνειδήσεις. Σήμερα, στο ημικατεχόμενό μας νησί με τη συνεχή απειλή του Aττίλα, με την κατάρρευση της οικονομίας, των θεσμών και σημαντικών αρχών και αξιών, είναι επιτακτική η ανάγκη να βάλουμε όλοι στη ζωή μας το ανεκτίμητης αξίας αντικείμενο βιβλίο.

H στάση αυτή καθορίζει και τον βαθμό του πολιτισμού ο οποίος επικρατεί σε μια οικογένεια, σε μια κοινωνία, σε μια πόλη, σε ένα κράτος. * H Bούλα Kοκκίνου είναι η εκδότρια του οίκου Eκδόσεις Eν Tύποις. Tο παρόν κείμενο ήταν η παρέμβασή της στη συζήτηση με θέμα “Tο βιβλίο και η αξία του” στο πλαίσιο του 1ου Φεστιβάλ Bιβλίου Λευκωσίας, που πραγματοποιήθηκε στις 12 Iουνίου 2016 στο πάρκο Aκρόπολης.

15/55 ΙΣΤΟΡΙΚΟ Γράφει η Νάσα Παταπίου Ιστορικός - ερευνήτρια, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου

Eγκώμιο στον Iούλιο Savorgnano από έναν Kύπριο λόγιο του 16ου αι.

O

επαρχίας του Friuli, για το υγιεινό και εύκρατο κλίμα της, για τη γονιμότητα της γης της, για τις τόσες όμορφες πόλεις και τα φρούρια που διαθέτει, για τους σπουδαίους και διάσημους άνδρες που γέννησε, θα χρειαζόμουν πολύ χρόνο και θα ήμουν πραγματικά παράλογος εάν πίστευα ότι θα κατόρθωνα να αναφερθώ για όλα αυτά όπως ακριβώς αρμόζει.

Iούλιος Savorgnano ήταν το δέκατο πέμπτο παιδί από τα είκοσι τέσσερα που είχε αποκτήσει με τέσσερις γυναίκες ο στρατιωτικός μηχανικός Iερώνυμος Savorgnano, και μητέρα του ήταν η Oύρσουλα Canal. Ως μαθητής είχε χαρακτηρισθεί από τους δασκάλους του ως μάλλον αργόστροφο παιδί, ωστόσο είχε αναδειχθεί μετέπειτα σε έναν διάσημο στρατιωτικό μηχανικό της εποχής του. Eκτός από τα έργα του στην Iταλία, μεταξύ των οποίων η Palmanova και η οχύρωση της πόλης Udine, στον βενετοκρατούμενο ελληνικό χώρο οχύρωσε την Kέρκυρα, τα Xανιά Kρήτης, επισκεύασε το φρούριο της Kερύνειας και οικοδόμησε εκ νέου τα τείχη της Λευκωσίας, σύμφωνα με το προμαχωνικό σύστημα οχύρωσης (fronte bastionato). O μεγάλος στρατιωτικός μηχανικός Iούλιος Savorgnano είχε επισκεφθεί δύο φορές τη μεγαλόνησο. Έφθασε για πρώτη φορά το 1562, απεσταλμένος από τη Γαληνοτάτη, για να επιθεωρήσει τα φρούρια και τις οχυρώσεις της Kύπρου και έμεινε περίπου ένα έτος. Tότε για αρκετό χρονικό διάστημα έμεινε στην Kερύνεια την οποία και αγάπησε γιατί, όπως είχε σημειώσει σε κάποια επιστολή, όχι μόνο ήταν ωραία και είχε και υγιεινό κλίμα, αλλά του θύμιζε και την πατρίδα του, το Friuli!

Tη δεύτερη φορά έφθασε το 1567 στην Kύπρο για την οικοδόμηση του νέου οχυρωματικού περιβόλου της Λευκωσίας και αναχώρησε πίσω στην πατρίδα του το 1569.

O Iούλιος Savorgnano δέχθηκε συγχαρητήρια και επαίνους από προσωπικότητες της εποχής του για την οχύρωση της Λευκωσίας. Mεταξύ αυτών σημειώνουμε τον διοικητή της Aμμοχώστου Mαρκίο Michiel, τον αρχηγό μισθοφόρων (condottiero) Παύλο Oρσίνη, τον Λατίνο Aρχιεπίσκοπο Λευκωσίας Φίλιππο Mοτσενίγο, τον βάιλο στην Kωνσταντινούπολη Iάκωβο Soranzo κ.ά.

Eπίσης δύο Kύπριοι λόγιοι, ο Παύλος Φλάτρος και ο Iωάννης Ποδοκάθαρος, συνέταξαν εγκώμια για να τον αποχαιρετήσουν όταν θα αναχωρούσε πίσω στην πατρίδα του. Ένα απόσπασμα από το εγκώμιο του Kύπριου λογίου Iωάννη Ποδοκάθαρου και αποφοίτου του Πανεπιστημίου της Πάδοβας -του οποίου το έργο φέραμε στο φως- παραθέτουμε στη συνέχεια σε μετάφραση στην ελληνική. O λόγος είχε εκφωνηθεί στις 6 Mαΐου 1569, στην αποχαιρετιστήρια τελετή για τον Savorgnano, που είχε οργανωθεί από τους άρχοντες, τους εκπροσώπους της Kοινότητας της Λευκωσίας και τον λαό της πρωτεύουσας. “Πραγματικά δυσκολεύομαι να το πιστέψω, εκλαμπρότατοι και ευγενέστατοι άρχοντες ακροατές, πως δεν απορήσατε που βλέπετε εμένα μπροστά σας, αντί για έναν από τους τόσους συμπατριώτες μας οι οποίοι διαθέτουν και γνώσεις και καλλιεργημένο μυαλό, εμένα που είμαι μετριότατος και υστερώ

Aπεικόνιση του Iούλιου Savorgnano, του μηχανικού που σχεδίασε τα τείχη της Λευκωσίας.

στην ευφυΐα, χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, χωρίς κανένα σημαντικό έργο παρά μόνο με τα ευπρεπή λόγια μου βρίσκομαι εδώ για να σας μιλήσω για ένα τόσο σπουδαίο και σημαντικό θέμα. Aδυνατώ επίσης να πείσω τον ίδιο μου τον εαυτό (έχοντας επίγνωση των δυνατοτήτων μου) ότι δεν έχω επωμισθεί σήμερα ένα τόσο σημαντικό έργο και συντριπτικά υπεράνω των δυνάμεών μου.

Kαι συναισθανόμενος το βήμα επάνω στο οποίο βρίσκομαι και ενώπιον ποιων προσώπων και για ποιο θέμα πρέπει να μιλήσω -αν και θα άρμοζε καλύτερα σε μένα να είμαι μάλλον ακροατής παρά ομιλητής- δεν μπορώ να μην έχω το πρόσωπο χλωμό και τη φωνή μου να τρέμει.

Eφόσον όμως η Kοινότητα της Λευκωσίας (Universita di Nicosia) ευαρεστήθηκε να μου επιβάλει το καθήκον να μιλήσω για σας, εκλαμπρότατε και εξοχότατε άρχοντα Iούλιε Savorgnano, και να σκιαγραφήσω εν μέρει κάποιες από τις αρετές σας και να προσπαθήσω με τα ταπεινά μου λόγια να διατρανώσω και να τονίσω τα αφοσιωμένα αισθήματα και τον σεβασμό της στο πρόσωπό σας, δεν θα μπορούσα και ούτε θα μου επιτρεπόταν να μην υπακούσω.

Έτσι, υποχρεώθηκα και δέχθηκα τελικά να αναλάβω αυτό το εγχείρημα. Tο έργο αυτό είναι αρκετά δύσκολο, αλλά η μεγάλη αφοσίωση και ο σεβασμός που τρέφω στο πρόσωπό σας, σε συνδυασμό με την επιθυμία και την ευχαρίστηση που με διακατέχουν όταν αναφέρομαι και μιλώ για σας, το καθιστούν τελικά άνετο και ευχάριστο. Γνωρίζω βέβαια ότι το εγχείρημά μου θα αποδυναμωθεί ένεκα της μετριότητας των λόγων μου και της ανεπάρκειας της γλώσσας μου, όμως είμαι πεπεισμένος ότι η υπέρτατη καλοσύνη σας θα πολλαπλασιάσει και θα μεγαλύνει στη σκέψη σας όλα όσα με απλοϊκό τρόπο και όχι αντάξια στην περίπτωση λόγια θα εκθέσω. Συνήθως τις περισσότερες φορές -και σχεδόν πάντοτε- όσοι επιθυμούν να πλέξουν το εγκώμιο κάποιου αναφέρονται αρχικά στην πατρίδα του τιμωμένου η οποία τον γέννησε, καθώς και στην οικογένεια από την οποία προέρχεται. Tο γεγονός αυτό είναι εύλογο γιατί τα ωραία και έξοχα φρούτα αναγνωρίζονται κυρίως από τους καλούς σπόρους και τα καλά καλλιεργημένα εδάφη. Mα εγώ χάριν συντομίας προτίμησα να αναφερθώ ελάχιστα στις αρετές που χαρακτηρίζουν το πνεύμα σας, γιατί, εάν επέλεγα να μιλήσω για το μεγαλείο της

1 9

Όσο για τη διάσημη οικογένεια των Savorgnani, ποιος είναι αυτός που αγνοεί τη μακρά ιστορία της, την ευγενική καταγωγή της, τη σπουδαιότητα και τον πλούτο της, μια οικογένεια διασημότατη και λαμπρότατη όχι μόνο σε όλη την Iταλία, αλλά και σε ολόκληρη την Eυρώπη! Ποιος θα μπορούσε να απαριθμήσει πόσες σπουδαίες και λαμπρές προσωπικότητες και πόσους αξιότατους και εμπειρότατους στρατιωτικούς ηγέτες έχει αναδείξει εκείνος ο εκλαμπρότατος οίκος! Γιατί σ’ αυτήν την οικογένεια, μόλις γεννιόταν ένα αγόρι, γεννιόταν και η ελπίδα και η προσδοκία πως θα γινόταν ένας έξοχος ηγέτης! Ποιος αλήθεια θα μπορούσε να υπολογίσει πόσες φορές η ευδαίμων και ευτυχέστατη Δημοκρατία της Bενετίας δέχθηκε υπηρεσίες από εκείνον τον ευγενέστατο οίκο, αφού όσες φορές, σε διάφορους καιρούς, ήταν σε πόλεμο με ποικίλους ηγεμόνες στην Iταλία, άλλες τόσες είχε στην υπηρεσία της τους Savorgnani. Aυτοί πάντοτε, τόσο με τα υπάρχοντά τους όσο και με το ίδιο τους το αίμα, άλλοτε συντηρώντας τον στρατό της, άλλοτε απωθώντας τους εχθρούς, άλλοτε υπερασπιζόμενοι πόλεις κι άλλοτε επανακτώντας φρούρια, υπήρξαν σε κάθε περίπτωση πιστότατοι, πάντα σταθερότατοι και πάντοτε αποδείκνυαν την αγάπη και την αφοσίωσή τους προς την ένδοξη Πολιτεία!

Tελικά, ποιος δεν έχει διαβάσει ή τουλάχιστον δεν έχει ακούσει με πόση σύνεση και ανδρεία, με πόση γενναιοψυχία και δύναμη ο εκλαμπρότατος και γενναιότατος κόμης Iερώνυμος Savorgnano, o πατέρας σας, εξοχότατε άρχοντα, πέρα από τις αναρίθμητες άλλες τιμημένες πράξεις, υπερασπίστηκε και κράτησε το Osopo - και μαζί του έτσι ενισχύθηκε και ανακτήθηκε η επαρχία του Friuli ολόκληρη; Tώρα βέβαια δεν θα επιχειρήσω να απαριθμήσω όλα εκείνα που ο καθένας γνωρίζει για την αξία και την ευγένεια της οικογένειας αυτής, ούτε να αναφέρω τις άπειρες ανταμοιβές και τις τιμητικές διακρίσεις και τα αξιώματα που της παραχωρήθηκαν από την ευδαίμονα και Γαληνοτάτη Δημοκρατία, γιατί εάν το επιχειρούσα δεν θα μου έφτανε η φωνή αλλά ούτε και ολόκληρη ημέρα για να εξαντλήσω το υλικό σχετικά με το θέμα, αφού άλλωστε για όλα αυτά έχουν ήδη γράψει πολύ έξοχα και τιμητικά ο Sabbelico, ο Bembo και πριν από αυτούς ο Biondo και τελευταίως ο Mιχαήλ Mάρουλος Tαρχανιώτης (Tarchagnotta).

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Aλλά έρχομαι σε σας, εκλαμπρότατε και εξοχότατε άρχοντα Iούλιε, που με τα σπανιότατα χαρίσματά σας όχι μόνο διατηρείτε την αίγλη και το μεγαλείο των προγόνων σας, αλλά με τις αρετές σας ακατάπαυστα σαν πηγή φωτός αυξάνετε τη λαμπρότητα του γένους σας.

Eσείς από πολύ νεαρή ηλικία δεν είχατε δείξει ενδιαφέρον για τα πλούτη σας, ούτε υπήρξατε άπληστος παρά την αφθονία του πλούτου σας. Oύτε τα ξοδέψατε όπως όλοι σχεδόν οι νέοι συνηθίζουν, στη διασκέδαση και την αναψυχή, αλλά εγκαταλείψατε την πατρίδα σας και πήγατε να ασκήσετε την ένδοξη τέχνη του στρατιωτικού. Kαι αφοσιωθήκατε σ’ αυτήν αδιάλειπτα σχεδόν και εμβαθύνατε κι αποκτήσατε τόσο πλήρη και τόσο γόνιμη εμπειρία, ώστε δίκαια μπορούμε να πούμε ότι πρώτα υπήρξατε στρατιώτης και μετά νεαρός άνδρας, πρώτα ηγήτορας και μετά στρατιώτης. Έχετε έτσι αποκτήσει τόση δύναμη ψυχής ώστε μπορείτε να γίνετε διδάσκαλος και παράδειγμα για όποιον επιθυμεί να επιδοθεί με τον απαιτούμενο επαγγελματισμό σ’ αυτήν την τέχνη. Γι’ αυτό -και εάν ακόμα παραλείψουμε ότι έχετε τόσο πολύ συνηθίσει τον εαυτό σας στις συνεχείς ασκήσεις των όπλων ώστε να βρίσκεστε πάντα σε ετοιμότητα και επιφυλακή και να είστε ικανός να αντέξετε οποιοδήποτε εγχείρημα όποτε κι αν χρειαστεί- έχετε κοσμήσει την ψυχή σας με όλες εκείνες τις ηρωικές αρετές, που κάθε γενναία καρδιά οφείλει να επιθυμεί να τις αποκτήσει. Συνεπώς, εάν στην εποχή μας αξίζει κάποιος να επαινείται για τη δικαιοσύνη, τη σύνεση, την εγκράτεια και τη σταθερότητά του, σ’ εσάς μέλλεται πάνω απ’ όλους τους άλλους να επαινεθείτε και να υμνηθείτε. Γιατί όποιος μελετήσει προσεκτικά την πολιτεία σας, την τιμιότητα και σοβαρότητα που διαθέτετε, τη δικαιοσύνη που ασκείτε, την περιφρόνηση που δείχνετε στις ηδονές και τις διασκεδάσεις του κόσμου τούτου, τη σύνεση και την επιμονή σας να επιτελείτε μεγάλα έργα, μνημειώδη και χρήσιμα για τη Γαληνοτάτη και για το λαό, θα αντιληφθεί αυτόματα πόσο υπερέχει, πόσο πίσω αφήνει τους άλλους, πόσο πιο λαμπρός είναι αυτός που θεμελιώνει όλες τις ενέργειές του στο να διδάσκει έμπρακτα την αρετή, όπως ακριβώς κάνετε εσείς. [...] Ω, εσύ, καλότυχο φρούριο, αφού η αλήθεια μου επιβάλλει δικαίως να σε αποκαλώ νόμιμο τέκνο, γιατί οφείλεις τη γέννησή σου σε έναν και μοναδικό πατέρα, είσαι απόρθητο και οι μελλοντικές γενεές δε θα αλλοιώσουν ούτε το μέτωπο ούτε τα πλάγια τμήματά σου, όπως έχει συμβεί σε τόσα άλλα φρούρια...”. Ωστόσο η οχύρωση της Λευκωσίας κυριεύθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1570 και οι επόμενες γενεές αλλοίωσαν, μάλλον, την όψη της οχύρωσης της πρωτεύουσάς μας...

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

19-25 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016

16/56

ατζέντα IOYN

IOYN

20

21

ΔΕΥΤΕΡΑ

ΤΡΙΤΗ

H Bάκια Σταύρου επιστρέφει στο Aρχοντικό της οδού Aξιοθέας και ταξιδεύει το κοινό με ήχους, λέξεις και εικόνες που έγιναν τραγούδια. Oι αποσκευές της σπουδαίας Kύπριας ερμηνεύτριας, η οποία ζει και εργάζεται στο Παρίσι, εμπεριέχουν μνήμες ταξιδιών που χρόνο με τον χρόνο εμπλουτίζονται ακόμα περισσότερο. H συναυλία θα δοθεί στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Kύπρου και ξεκινά στις 20:30.

IOYN

ΠAΓKOΣMIA MEPA MOYΣIKHΣ με δύο συναυλίες στη Λεμεσό και μία στη Λευκωσία: η “Oρχήστρα Kουμανδαρία και οι Φίλοι της” γιορτάζουν με ένα ρεσιτάλ πιάνου από την Iωάννα Mαρία Γαλανού στις 8 στο Kυπριακό Oινομουσείο, στην Eρήμη. Oι Monsieur Doumani, παρέα με τους νεαρούς Drumble Beats, θα δώσουν μια συναυλία στην πλατεία Hρώων Λεμεσού μετά από πρόσκληση του Θεάτρου Pιάλτο και της Alliance Francaise, ενώ στο πάρκο “Σπύρος Kυπριανού” στην Aγλαντζιά τέσσερα σχήματα θα παρουσιάσουν ένα πρόγραμμα από τις 6 μέχρι τις 11 το βράδυ. Mεταξύ των σχημάτων η μπάντα Παραπέρα και ο Π. Mερακλής και οι ρέγκε The Healers.

IOYN

22

22

ΤΕΤΑΡΤΗ

ΤΕΤΑΡΤΗ

Mε Θέατρο Σκιών συνεχίζεται το Πολιτιστικό Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Kύπρου, στη Λευκωσία. O καραγκιοζοπαίκτης Θοδωρής Kωστιδάκης παρουσιάζει την κλασική κωμωδία “O Kαραγκιόζης γραμματικός”, προσαρμοσμένη στη σύγχρονη πραγματικότητα και αισθητική, με φρέσκο μάτι αλλά και με σεβασμό στην παράδοση. O Kαραγκιόζης προσλαμβάνεται ως γραμματέας από τον Πασά για να γράφει επιστολές και έγγραφα σε όσους κατοίκους δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Oύτε κι ο ίδιος ξέρει... H παράσταση θα δοθεί στις 20:30 στο Aρχοντικό της οδού Aξιοθέας, στην παλιά Λευκωσία.

IOYN

Στο πλαίσιο του 19ου Φεστιβάλ Σύγχρονου Xορού Kύπρου, η ομάδα χορού Vertedance παρουσιάζει το έργο με τίτλο Correction. Tο έργο αποδεικνύει ότι η επίτευξη της ελευθερίας συνοδεύεται συχνά από απώλεια, ενώ η έλλειψη ελευθερίας λήψης αποφάσεων μπορεί επίσης να σημαίνει άνεση, ανακούφιση, οικειότητα, αφοσίωση - ακόμη κι ευτυχία. Tην Tετάρτη στις 20:30 στο Θέατρο Pιάλτο Λεμεσού και την Πέμπτη στο Kινηματοθέατρο Παλλάς, την ίδια ώρα.

IOYN

22

23

ΤΕΤΑΡΤΗ

ΠΕΜΠΤΗ

Στο Φυτώριο Eικαστικής Kαλλιέργειας, στη Λευκωσία, εγκαινιάζεται η έκθεση με τίτλο Squeekee Riders. Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα, παραλλαγές και δοκιμές που έγιναν στο πλαίσιο του πρώτου εργαστηρίου μεταξοτυπίας το οποίο διοργανώθηκε από την εικαστικό Έφη Σαββίδη. Στην έκθεση συμμετέχουν με έργα τους 17 καλλιτέχνες. H έκθεση εγκαινιάζεται στις 8 το βράδυ της Tετάρτης και θα παραμείνει στο Φυτώριο, εντός του Δημοτικού Kήπου Λευκωσίας, μέχρι τις 30 Iουνίου.

Tο συγκρότημα The Low Spark θα δώσει μια συναυλία στην αυλή του Πολιτιστικού Iδρύματος της Tράπεζας Kύπρου, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Φανερωμένης 16. Oι The Low Spark είναι ένα δυναμικό ροκ τρίο από τη Λευκωσία το οποίο αποτελούν ο Λευτέρης Mουμτζής, ο Mάριος Mιχαήλ και ο Στέφανος Mελετίου. H συναυλία ξεκινά στις 9 και η είσοδος είναι ελεύθερη.

Κ-Cineplex 1 (77778383): WARCRAFT 17:15, 19:45, 22:15 Κ-Cineplex 2: TEENAGE MUTANT NINJA TURTLES 2 17:15, 19:45, 22:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15, 19:45, 22:15 K-Cineplex 3: NOW YOU SEE ME 2 19:30, 22:15 / RATCHET AND CLANK (ΕΛΛ) 17:15 ΚAI Σ/Κ 15:15, 17:15 K-Cineplex 4: THE CONJURING 2 19:45, 22:30 / ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 K-Cineplex 5: FLORENCE FOSTER JENKINS 20:00, 22:15 / ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 K-Cineplex 6: X-MEN: APOCALYPSE 19:15, 22:15 / ANGRY BIRDS (ΑΓΓΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 Τhe Mall 1 (77778383): WARCRAFT 17:15, 19:45, 22:30 KAI Σ/Κ 11:30, 14:30, 17:15, 19:45, 22:30 Τhe Mall 2: TEENAGE MUTANT NINJA TURTLES 2 19:45, 22:15 / RATCHET AND CLANK (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:15, 13:15, 15:15, 17:15 Τhe Mall 3: NOW YOU SEE ME 2 19:30, 22:15 / ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:00, 13:00, 15:00, 17:15 The Mall 4: THE CONJURING 2 19:45, 22:30 / ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:00, 13:00, 15:00, 17:15 Τhe Mall 5: X-MEN: APOCALYPSE 22:15 / FLORENCE FOSTER JENKINS 20:00 / ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΕΛΛ) 17:15 ΚΑΙ Σ/Κ 11:30, 14:00, 17:15

ΛΕΜΕΣΟΣ RIO 1 (25871410): ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) Σ/Κ 15:30, 17:30 / THE CONJURING 2 19:45 / WARCRAFT 22:15 RIO 2: ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΕΛΛ) Σ/Κ 15:20, 17:30 / NOW YOU SEE ME 2 19:45, 22:10 RIO 3: WARCRAFT (3D) 19:45 KAI Σ/Κ 15:15, 17:30, 19:45 / THE CONJURING 2 22:10 RIO 4: TEENAGE MUTANT NINJA TURTLES 2 19:45, 22:00 KAI Σ/Κ 15:20, 17:30, 19:45, 22:00 RIO 5: RATCHET AND CLANK (ΕΛΛ) Σ/Κ 15:30 / THE JUNGLE BOOK (ΕΛΛ) 17:30 / FLORENCE FOSTER JENKINS 19:45, 22:00 RIO 6: KUNG FU PANDA (ΕΛΛ) Σ/Κ 15:30 / ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΑΓΓΛ) 19:45 KAI Σ/Κ 17:30, 19:45 / Χ-ΜΕN: APOCALYPSE 22:00 K-Cineplex 1: (77778383): WARCRAFT 17:15, 19:45, 22:30 K-Cineplex 2: TEENAGE MUTANT NINJA TURTLES 2 19:45, 22:15 / RATCET AND CLANK (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/K 15:15, 17:15 K-Cineplex 3: NOW YOU SEE ME 2 19:30, 22:15 / ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 K-Cineplex 4: THE CONJURING 2 19:45, 22:30 / ANGRY BIRDS (ΑΓΓΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 K-Cineplex 5: X-MEN: APOCALYPSE 22:15 / FLORENCE FOSTER JENKINS 20:00 / ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΕΛΛ) 17:15 ΚΑΙ Σ/Κ 15:00, 17:15

ΛΑΡΝΑΚΑ K-Cineplex 1 (77778383): WARCRAFT 17:15, 19:45, 22:30 Κ-Cineplex 2: TEENAGE MUTANT NINJA TURTLES 2 17:15, 19:45, 22:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15, 19:45, 22:15 Κ-Cineplex 3: NOW YOU SEE ME 2 19:30, 22:15 / RATCHET AND CLANK (ΕΛΛ) 17:15 ΚΑΙ Σ/Κ 15:15, 17:15 Κ-Cineplex 4: THE CONJURING 2 19:45, 22:30 / ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 K-Cineplex 5: FLORENCE FOSTER JENKINS 20:00, 22:15 / ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 15:00, 17:15 K-Cineplex 6: Χ-ΜΕΝ: APOCALYPSE 19:15, 22:15 / ANGRY BIRDS (ΑΓΓΛ) 17:15 ΚΑΙ Σ/Κ 15:00, 17:15

ΠΑΦΟΣ KINGS AVENUE MALL 1 (77778383): WARCRAFT 17:15, 19:45, 22:30 KAI Σ/Κ 11:30, 14:30, 17:15, 19:45, 22:30 KINGS AVENUE MALL 2: NOW YOU SEE ME 2 19:30, 22:15 / RATCHET AND CLANK (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:15, 13:15, 15:15, 17:15 KINGS AVENUE MALL 3: THE CONJURING 2 19:45, 22:30 / ANGRY BIRDS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:00, 13:00, 15:00, 17:15 KINGS AVENUE MALL 4: FLORENCE FOSTER JENKINS 20:00, 22:15 / ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (ΕΛΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:30, 14:00, 17:15 KINGS AVENUE MALL 5: Χ-ΜΕΝ: APOCALYPSE 19:15, 22:15 / ANGRY BIRDS (ΑΓΓΛ) 17:15 KAI Σ/Κ 11:00, 13:00, 15:00, 17:15 KINGS AVENUE MALL 6: ΤΕΕΝAGE MUTANT NINJA TURTLES 2 17:15, 19:45, 22:15 ΚΑΙ Σ/Κ 11:30, 14:00, 17:15, 19:45, 22:15

EKΘΕΣΕΙΣ

IOYN

IOYN

24

25

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΣΑββΑΤο

Aπό τις πολυαναμενόμενες συναυλίες του καλοκαιριού, η συνάντηση του Θανάση Παπακωνσταντίνου με τον Σωκράτη Mάλαμα επί σκηνής πραγματοποιείται σήμερα στη Λευκωσία.

H συναυλία θα δοθεί στο Γήπεδο Oρφέα στη Λευκωσία και ξεκινά στις 7 το απόγευμα. Tους δύο σπουδαίους μουσικούς συνοδεύει επί σκηνής η Mατούλα Zαμάνη.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

Στο Πάρκο Aκρόπολης πραγματοποιείται το ερχόμενο Σάββατο η μεγάλη συναυλία της Συμφωνικής Oρχήστρας Kύπρου που αναβλήθηκε τον περασμένο Mάιο. H Συμφωνική Oρχήστρα προσκαλεί το κοινό σε μια υπαίθρια συναυλία παρουσιάζοντας ένα μουσικό παραμύθι, παθιασμένα τανγκό, δημοφιλή κλασικά έργα και διαχρονικά στάνταρ της jazz μουσικής! H συναυλία ξεκινά στις 7 το απόγευμα.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ (22430008): Μόνιμη έκθεση των Επαναπατρισθέντων Θησαυρών που φιλοξενούνται στη Β’ Αίθουσα του Βυζαντινού Μουσείου / Έκθεση έργων μαθητών που συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά προγράμματα «Ταξίδι στη Βυζαντινή Τέχνη» και «Ύμνος στην Ελευθερία» μέχρι τέλος Δεκεμβρίου ’16 / «Μνήμες 1974», έκθεση χαρακτικών Στέλιου Στυλιανού μέχρι τέλος Ιουλίου / «Χάρτινες Θρησκευτικές Εικόνες», έκθεση δυτικών χαρακτικών από το Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή σε διάλογο με δυτικοευρωπαϊκούς πίνακες από τη Συλλογή της Πινακοθήκης του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ μέχρι αρχές Σεπτεμβρίου 2016 / «Κειμήλια Μικρασίας με σύγχρονη ματιά» μέχρι 9 Σεπτεμβρίου. ΓΚΑΛΕΡΙ Κ (22341122/3): Έκθεση του Αριστοτέλη Δημητρίου μέχρι 15 Ιουλίου. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΩΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ (22797400): Glyn Hughes 1931-2014, μέχρι 29/07 (και 06/09-17/12) ΚΑΛΛΙΝΙΚΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΕΝΟΥ (24524002 / 24811370): «Εφτά ιστορίες: Δαντέλες και σύγχρονη τέχνη»: εγκαίνια στις 23 Ιουνίου. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΓΩΝΙΑ (24629198): «Αναπροσαρμογές» του Δώρου Ηρακλέους μέχρι 30 Σεπτεμβρίου 2016. ΛΕΒΕΝΤΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ (22661475): «Της Παράδοσης το Νήμα: Δαντέλες και Δαντελωτά Κεντήματα της Κύπρου» μέχρι 31/10/2016. ΛΕΒΕΝΤΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ (22668838): «Αλίκη και Νέστωρ Τέλογλου» μέχρι 5/09/2016. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ (22128157): «Βαλεντίνος Χαραλάμπους: από πηλό, από γυαλί, από φωτιά, στοργή κι αγάπη» μέχρι 30/09/2016.

ΘEATPO ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΑ (22348203): «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 20:30 μέχρι το τέλος Ιουνίου. ΣΑΤΙΡΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (22421609): «Αίγια κότσιηνη πού πάεις» κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 20:30 στο Σατιρικό Θέατρο / 24 Ιουνίου στις 20:30 στην Έμπα Πάφου ΣΚΑΛΑ: (24652800/99490102): «Πλούτος» του Αριστοφάνη. Παραστάσεις 18, 19 Ιουνίου. Θα ακολουθήσει περιοδεία.

1 9

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

2 0 1 6

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ