Νο 198 Νοεμβριος 2014

Nοέμβριος 2014

ΙΔΕΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΛΗ

25 χρονια parallaxi η θεσαλονικη στο περασμα του χρονου

№198 Νοέμβριος 2014

1

2

#198

Nοέμβριος 2014

3

4

#198

Nοέμβριος 2014

5

6

#198

Entr ance

info

ΛΕΞΕΙΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΛΑΣ ΕΙΚΟΝΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΣ

MAKING OF:

Εικόνα εξωφύλλου: Θανάσης Σταθόπουλος

Μπαμπά τι είναι parallaxi;

Σ

ύμφωνα με τις εγκυκλοπαίδειες:

τησε 5 χρόνια αισίως, εκατοντάδες προβολές ταινιών στην πόλη και σε δεκάδες μέρη σε όλη τη

PARALLAXI MAGAZINE

Ο όρος παράλλαξη (parallax)

Βόρεια Ελλάδα, εξέδωσε περιοδικά, προγράμματα, έντυπα, αφίσες για το σινεμά.

γενικά σημαίνει παραλλαγή ή

Μετά βγήκε από τις αίθουσες και ξεμάκρυνε στην πόλη δημιουργώντας γεγονότα σε μουσεία,

τροποποίηση. Όμως απαντάται και με διαφο-

πλατείες, πάρκα, αίθουσες και "άνοιξε" το περιοδικό της μετατρέποντας το σε ένα περιοδικό

ρετικές έννοιες όπως χαρακτηριστικά:

πόλης που μετά απέκτησε και ένα ηλεκτρονικό αδερφάκι που έγινε η ηλεκτρονική φωνή της

Παράλλαξη (οπτική): Η αλλαγή της θέσης

πόλης. Το parallaximag.gr.

δύο στατικών σημείων, που οφείλεται στην

Και τέλος, όταν γιόρτασε τα είκοσι της χρόνια, με έναν ωραίο τοκετό γέννησε και ένα άξιο τέκνο

κίνηση του παρατηρητή. Παράλλαξη (αστρο-

που το ονόμασε η Θεσσαλονίκη Αλλιώς και που τα τελευταία πέντε χρόνια οργάνωσε στην πόλη

νομία): Αφορά γωνία παρατήρησης, Παράλ-

και το εξωτερικό εκατοντάδες μικρές και μεγάλες δράσεις που έδειξαν στην πράξη τι σημαίνει

λαξη (ναυτιλία): Αφορά χαρακτηριστική δι-

νοιάζομαι για την πόλη μου και έχω και προτάσεις.

όπτευση, Παράλλαξη (πυροβολική): Αφορά

Η parallaxi είναι πάνω από όλα άνθρωποι, είναι ο Αντώνης, η Τζένη, η Βούλα, η Κύα, η Κατερίνα,

οπτικό σφάλμα των τηλεσκοπίων.

ο Θάνασης, είναι καμιά εκατοστή τουλάχιστον συντάκτες που πέρασαν από τις σελίδες της, ξε-

Ψάχνοντας ένα όνομα το φθινόπωρο του

κίνησαν εδώ, έφυγαν, έμειναν ή σταμάτησαν, καμιά δεκαπενταριά γραφίστες που τη σχεδίασαν

1989 για μια κίνηση γύρω από το σινεμά που

στα χρόνια που πέρασαν, τα παιδιά του Θεσσαλονίκη Αλλιώς που το έκαναν να θεριέψει και οι

αρχοπέθαινε, θυμήθηκα την παλιά parallaxis

εθελοντές του, πεντακόσιοι τουλάχιστον που το υπηρέτησαν με πάθος, είναι οι τυπογράφοι, οι

του Άρη Γεωργίου για τη φωτογραφία, που δεν

διανομείς, οι αφισοκολλητές, οι λογιστές και οι γραμματείς της, είναι οι αναγνώστες, οι θεατές

υπήρχε πια. Και επειδή ό,τι θα δημιουργούσαμε

των προβολών και όσοι παρακολούθησαν όλα τα projects που οργάνωσε, είναι η πόλη πάνω

τότε θα ήταν μια παραλλαγή κατοχυρώθηκε.

από όλα που 25 χρόνια τώρα δέθηκε με την parallaxi και την έκανε φωνή της.

Η parallaxi ξεκίνησε διοργανώνοντας κινη-

Μπαμπά τι είναι parallaxi; Είναι ο λόγος που δεν ξενιτεύτηκα παιδί μου...

Nοέμβριος 2014 / ΤΕΥΧΟΣ 198 / ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β΄ • ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΣΕ 20.000 ΤΕΥΧΗ ΚΑΙ 320 ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ • ΜΑΖΙ ΜΑΣ AYTO TO MHNA ΕΓΡΑΨΑΝ, ΣΧΕΔΙΑΣΑΝ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΑΝ, ΣΚΕΦΤΗΚΑΝ, ΕΦΑΓΑΝ, ΧΟΡΕΨΑΝ, ΑΚΟΥΣΑΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΒΡΗΚΑΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΟΙ: ΕΚΔΟΤΗΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΛΑΣ • ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΛΑΣ • ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: ΚΥΑ ΤΖΗΜΟΥ • ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ: ΚΥΑ ΤΖΗΜΟΥ • ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΟΥ, ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΑΓΓΕΛΟΥΔΗΣ, ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ, ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΪΖΑΔΕΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΟΛΥΜΠΟΥ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΟΥΔΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΕΛΤΣΟΥ, ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΕΛΜΑΖΗΣ, ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΑΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΠΑΡΑΝΗΣ, ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΚΡΑΟΥΝΑΚΗΣ, ΜΠΕΡΝΑΡ ΚΟΥΌΜΟ,ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΠΟΥΝΤΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ, ΛΙΝΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ, ΔΗΜΗΤΡΑ ΝΑΝΟΥ, ΧΡΥΣΑ ΝΑΝΟΥ, ΜΑΡΙΑ ΝΕΤΣΙΚΑ, ΝΙΚΟΣ ΞΥΔΑΚΗΣ, ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΗΛΕΙΔΗΣ, ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΠΟΖΡΙΚΙΔΗΣ, ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΣΑΒΒΑΚΗΣ, ΑΚΗΣ ΣΑΚΙΣΛΟΓΛΟΥ, ΤΑΣΟΣ ΤΑΣΙΟΥΛΑΣ, ΘΩΜΑΣ ΤΖΉΡΟΣ, ΣΤΑΘΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΤΙΡΙΔΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΤΣΕΛΙΚΗΣ, ΓΙΑΝΝΑ ΤΣΟΚΟΥ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ • ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜIΔΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΣ, ΕΛΕΝΗ ΒΡΑΚΑ, ΗΛΙΑΣ ΓΚΟΥΒΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΒΑΒΔΙΝΟΥΔΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΥΜΑΡΑΣ, ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΑΡΑΝΙΚΑΣ, ΠΑΝΟΣ ΚΟΝΙΟΣ, ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ, ΧΡΥΣΑ ΝΙΚΟΛΕΡΗ, ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ, ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΝΙΟΣ, ΜΕΛΙΣΣΑ ΣΕΛΕΒΙΣΤΑ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΜΗΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΠΡΕΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ, ΟΡΧΑΝ ΤΣΟΛΑΚ • ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΑΜΦΥΛΙΔΟΥ, katerina@parallaximag.gr • ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: DOLPHINS // COMMUNICATION DESIGN • ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΧΡΩΜΟΤΥΠ Α.Ε.

ματογραφικές στο Μακεδονικόν, το Ναταλί, την Αίγλη και αλλού και μυθικές μεταμεσο-

Υ.Γ. Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας, το επετειακό των 25 χρόνων της parallaxi, σχεδιά-

νύκτιες τις Παρασκευές στον Έσπερο, με 700

στηκε ως ένα ταξίδι στο χρόνο, για να αποτυπώσει την πορεία της πόλης παράλληλα με τη δική

άτομα να σχολούν το πρωί έχοντας χορτάσει

μας πορεία. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους φίλους που βοήθησαν με τα κείμενα και τις πολύτιμες

θέαμα στην οθόνη και την αίθουσα!

εικόνες τους να κλείσουμε στις σελίδες που ακολουθούν αυτό το ταξίδι.

Σχεδίασε δεκάδες σεμινάρια κινηματογράφου και μια σχολή κινηματογράφου που κρά-

ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΗΣ Παπαμάρκου 2, 546 23 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΛ - FAX: 2310 429050 - 2310 429051 MONTHLY CITY & CINEMA REVIEW 2 Papamarkou str., 546 23 THESSALONIKI, GR, ΤΕL - FAX: +30 2310 429050 - +30 2310 429051 www.parallaximag.gr • info@parallaximag.gr

Nοέμβριος 2014

7

8

#198

Mια πόλη σε μετάλλαξη Λέξεις: ΓΙAΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤAΡΗΣ ΕΙΚΟΝΑ: ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΥΜΑΡΑΣ

Ό

ταν η Parallaxi μου ζήτησε να γράψω το εισαγωγικό σημείωμα για το επετειακό τεύχος της, που θα είχε ως θέμα την πορεία της πόλης τα τελευταία 25 χρόνια, δεν μου πέρασε καν απ’ το μυαλό να αρνηθώ. Στο κάτω-κάτω, αυτά ακριβώς τα χρόνια και η κατεύθυνση που δόθηκε στην πόλη στη διάρκειά τους ήταν η αφορμή και η αιτία για τη συγκρότηση της «Πρωτοβουλίας για τη Θεσσαλονίκη» και τη διεκδίκηση του δήμου. Και ακριβώς αυτήν την 25ετία βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας ή αλλιώς και «κάτω απ’ το χαλί» από την 1η Ιανουαρίου του 2011 που αναλάβαμε τη διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης και μέχρι και σήμερα που οι Θεσσαλονικείς μας επανεξέλεξαν στον κεντρικό δήμο της πόλης. Ήταν μια 25ετία που χαρακτηρίζεται από συντηρητισμό σε βαθμό σκοταδισμού.

Η Θεσσαλονίκη όλα αυτά τα χρόνια πορεύτηκε τον δρόμο της απομόνωσης, της εσωστρέφειας και του επαρχιωτισμού, όπως προκύπτει από διάφορα «ενσταντανέ» της ιστορίας της: Τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία, όπου κυριάρχησε το απαράδεκτο σύνθημα «φωτιά, φωτιά στα σκοπιανά σκυλιά», το κάψιμο των βιβλίων του Μίμη Ανδρουλάκη στον πεζόδρομο της Αριστοτέλους από παραθρησκευτικές οργανώσεις, τις εκδηλώσεις μνήμης για τον Μεγαλέξανδρο που διοργάνωναν ακροδεξιά στοιχεία φορώντας περικεφαλαίες και χλαμύδες και χαιρετώντας φασιστικά και τις οποίες στη συνέχεια έθεσε υπό την αιγίδα της η τότε νομαρχία∙ την εμμονή των αρχόντων της πόλης στη λογική της «συμπρωτεύουσας» (ανυπόστατο ιδεολογικό κατασκεύασμα) και της «πρωτεύουσας των Βαλκανίων» - χωρίς, όμως, τα απαραίτητα

«ανοίγματα» στα Βαλκάνια∙ την «τρύπα του Κούβελα» για ένα Μετρό που θα χρηματοδοτούνταν από τα δημοτικά ΜΜΕ (!!!)∙ αλλά και την αποσιώπηση της εβραϊκής και της οθωμανικής ιστορίας της πόλης με την παράλληλη μονοσήμαντη ανάδειξη της ελληνιστικής και βυζαντινής-ορθόδοξης ταυτότητάς της. Ήταν όμως και μια 25ετία αδιαφανούς διοίκησης και διακυβέρνησης της πόλης, μέσα από πελατειακές σχέσεις, με διασπάθιση δημόσιου χρήματος και κακοδιαχείριση, αλλά και με διαφθορά. Το σκάνδαλο της υπεξαίρεσης από τα ταμεία του δήμου και η υπόθεση της «παγίας» αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου σε έναν ορυμαγδό αδιαφάνειας και κακοδιοίκησης, τα αποτελέσματα της οποίας θα πληρώνουμε για πολλά χρόνια ακόμα.

Η ιστορία της χώρας, της ευρύτερης περιοχής και της ίδιας της πόλης πιθανόν να εξηγεί αυτήν την πορεία. Ο πάλαι ποτέ «από Βορρά κίνδυνος» και «ο εξ Ανατολών εχθρός» κατέστησαν τη Θεσσαλονίκη το «τελευταίο οχυρό» έναντι όσων «επιβουλεύονταν» τη χώρα. Η πόλη κλείστηκε στον εαυτό της και ζούσε μεγαλεία εσωτερικής κατανάλωσης. Την ίδια στιγμή παρέμενε άγνωστη στο διεθνές κοινό, η οικονομία της κλυδωνιζόταν ήδη από τη δεκαετία του ’80 και η ανεργία εκτοξευόταν στα ύψη. Οι κυκλοφοριακές συνθήκες έμειναν καθηλωμένες σε δεδομένα …προ της 25ετίας, αφού ο «μεγαλοϊδεατισμός» των αρχόντων της πόλης δεν επέτρεψε την ανάπτυξη του Τραμ έναντι του Μετρό (και σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα αυτού του ψευτοδιλήμματος) ούτε, βεβαίως, την ποδηλατοκίνηση. Ο δημόσιος χώρος

9

Nοέμβριος 2014

παραδόθηκε στα ιδιωτικά συμφέροντα. Το λιγοστό και καχεκτικό πράσινο λεηλατήθηκε. Ο πολιτισμός και οι τέχνες εξέπεσαν σε επίπεδο «γιορτών των αγγέλων», ενώ το ντόπιο δυναμικό παραγκωνιζόταν συστηματικά, την ίδια στιγμή που ο δήμος είχε μετατραπεί σε «ατζέντη» μοιράζοντας προσκλήσεις και πουλώντας εισιτήρια. Για όλα αυτά διεκδικήσαμε την «αλλαγή σελίδας» για τη Θεσσαλονίκη, ώστε η πόλη «να πάρει μια ανάσα». Στόχος μας να γίνει επιτέλους η Θεσσαλονίκη μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη, με σεβασμό στην ιστορία της και τον πολιτισμό της, εξωστρεφής, ανοιχτή και φιλόξενη, βιώσιμη και φιλική προς τον πολίτη και τον επισκέπτη. Ζητούμενο, η συμμετοχή των Θεσσαλονικέων στα κοινά και στα ζητήματα της γειτονιάς τους και του δήμου, μέσα από την ευαισθητοποίηση και την κινητοποίησή τους, για μια πραγματική κοινωνία των πολιτών. Σ’ αυτή μας την

προσπάθεια να ανατρέψουμε καταστάσεις 25ετίας, βαλθήκαμε να ξαναδώσουμε στη Θεσσαλονίκη τη χαμένη της ταυτότητα με στόχο να γίνει πιο εξωστρεφής και να προσελκύσει επισκέπτες - και γιατί όχι και επενδύσεις. «Κυνηγήσαμε» τη δικτύωση με άλλες πόλεις της χώρας, της Ευρώπης, των Βαλκανίων και του κόσμου. Προσπαθήσαμε να δώσουμε άλλη κατεύθυνση στον πολιτισμό, προσκαλώντας τους ντόπιους δημιουργούς να δείξουν τη δουλειά τους και προσφέροντάς τους γι’ αυτόν τον σκοπό τις δημοτικές υποδομές αλλά και ευκαιρίες έκφρασης με νέους θεσμούς και διοργανώσεις. Επιχειρήσαμε να δώσουμε κεντρικό ρόλο στους νέους, με την Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας, τίτλο που η πόλη διεκδίκησε επιτυχώς χάρη στην εθελοντική και αυθόρμητη κινητοποίηση των ίδιων των νεανικών οργανώσεων. Επικεντρωθήκαμε στην ανάκτηση του δημόσιου χώρου, στοίχημα που παραμένει

ανοιχτό και που δεν έχει χαθεί ακόμη. Αναδείξαμε σε άμεσο συνομιλητή του δήμου την κοινωνία των πολιτών και επιθυμούμε να στηρίξουμε και να προωθήσουμε την κοινωνική οικονομία. Και ταυτόχρονα αφιερώσαμε πολλή ενέργεια για την διοικητική ανασυγκρότηση του δήμου, προκειμένου να μετατραπεί σε έναν λειτουργικό και αποτελεσματικό φορέα που εξυπηρετεί τον πολίτη. Τα πράγματα, φυσικά, δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται, και οι δυσκολίες (λόγω και της γραφειοκρατίας, των διοικητικών αγκυλώσεων και του νομικού και θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης που δεν επιτρέπει την ορθολογική και αποτελεσματική λειτουργία), μεγάλες. Αλλά όχι αξεπέραστες. Κι εμείς από την πλευρά μας στην πρώτη θητεία μάθαμε πολλά και ελπίζουμε ότι η εμπειρία αυτή θα μας κάνει καλύτερους στη δεύτερη αυτή θητεία, έχουμε πολλά θέματα να αντιμετωπίσουμε.

Πιστεύουμε ότι η Θεσσαλονίκη μπορεί να ξαναβρεί τη χαμένη της δυναμική, να ανοιχτεί στον διεθνή ανταγωνισμό των πόλεων και να κρατήσει τους ανθρώπους της εδώ, να δημιουργούν, να εκφράζονται, να επιχειρούν, να συμμετέχουν. Αυτή είναι η πεμπτουσία της «Πρωτοβουλίας για τη Θεσσαλονίκη» και αυτή είναι η προσπάθεια που θα συνεχίσουμε να καταβάλουμε στη διάρκεια αυτής της νέας πενταετούς θητείας. Η Parallaxi σε όλα αυτά τα θέματα συχνά ασκεί αυστηρή, αλλά απόλυτα αναγκαία, κριτική, κι αυτό από μόνο του είναι ελπιδοφόρο. Εύχομαι, λοιπόν, στην επόμενη επέτειό της οι ελπίδες και οι προσδοκίες μας να έχουν γίνει πραγματικότητα, ώστε να χαιρόμαστε για την πόλη μας.

10

#198

Η Θεσσαλονίκη μου, oι άνθρωποι πάντα Λέξεις: Νίκος Ξυδάκης | Λέξεις: διονυσης μεταξας

Η

πρώτη φορά που ανέβηκα στη

Καραϊσκάκη.

πυκνή, φιλική, και σε μια-δυο περιπτώσεις

Επιπλέον, για μένα πια Θεσσαλονίκη

Θεσσαλονίκη ήταν το χειμώνα του

Πέρασαν πολλά χρόνια για να ξαναπάω.

πολύ μοναχική. Μία ιδίως: ένα δεκαήμερο

σημαίνει άνθρωποι, φίλοι. Οι φίλοι που μου

1976-77, σπουδαστής στα τότε ΚΑΤΕΕ

Μετά το 1990 πήγαινα συχνά, μια-δυο

Αυγούστου όταν έστηνα μια έκθεση στην

εξήγησαν τι είναι μπαγιάτης, που ήπιαμε

και προετοιμάζομενος σε αθηναϊκό

φορές το χρόνο. Βαθμιαία απόκτησα

έρημη πόλη· η Σαλονίκη ήταν υγρή, ζεστή,

μαζί κρασί, με φιλοξένησαν στα σπίτια και

φροντιστήριο για Ιατρική. Σε παρέα πρώην

γνωριμίες, φίλους, προσανατολίστηκα έτσι

άδεια, νυχτερινή, μου έδινε απλόχερα την

στα ατελιέ τους, μου έδειξαν την αθέατη

συμμαθητών έπεσε η ιδέα να πάμε με τον

ώστε πάντα να νιώθω τη θάλασσα, άρχισα

ευκαιρία να ακούσω το εσωτερικό μου

ανθρωπογεωγραφία, την εσωστρέφεια και

Ολυμπιακό στην Τούμπα, για το ντέρμπι

κάπως να μυρίζω το χνώτο της πόλης. Η

βουητό. Ποτέ άλλοτε έτσι.

μια λεπτή μελαγχολία, πέρα από τις εκθέσεις

με τον ΠΑΟΚ. Σάββατο το αποφασίσαμε,

θάλασσα ήταν οικεία, αλλά και διαφορετική

Αν πρέπει να συνοψίσω την εμπειρία μου,

και τις συναυλίες, πέρα από τη λάμψη των

Κυριακή πρωί φτάναμε με πούλμαν.

από αυτή που με μεγάλωσε στις Κυκλάδες.

θα πω κι εγώ τα τετριμμένα: βυζαντινή

καφέ. Θεσαλονίκη είναι ο Στράτος, ο Πάρης,

Δεν θυμάμαι το σκορ, νομίζω χάσαμε,

Τα καφενεία ήταν μεγάλα, επιβλητικά, τα

αύρα, Βαλκάνια, θάλασσα, άνοιγμα προς

η Γιώτα, ο Γιώργος, κατανύξεις καρδιάς και

θυμάμαι όμως άπλες, λεωφόρους, μια

εστιατόρια καλοστημένα, ζεστά.

το Αιγαίο, ηδεία ζωή, μακριά περπατήματα.

πνεύματος στην Τούμπα, στην Καλαμαριά,

μεγάλη φιλόξενη πόλη, ένα μπρέκφαστ

Μουσεία, εκθέσεις, συναυλίες, τσιμπούσια,

Πιο βατή και ανοιχτή απ’ τη δική μου Αθήνα,

στο Ντεπό, και στην Αθήνα.

με πατσά. Περπατούσα σ’ ένα μπουλβάρ

φλογερές συζητήσεις, η εικοσιπενταετής

με ξεκουράζει, με ηρεμεί, με αφήνει να με

όπως θυμόμουν παιδιάκι προς το στάδιο

Θεσσαλονίκη μου ήταν πάντα ζωηρή,

σκεφτώ.

Σημεία αναφοράς Λέξεις: Σταμάτης Κραουνάκης

Η

διαδρομή η ίδια, από το αεροδρόμιο στο Μακεδονία η στο Λε Παλλάς, ανάλογα τη δουλειά. Όταν είναι για αναψυχή προτιμώ να βλέπω ξυπνώντας τη θάλασσα. Στους Αχαρνής το ‘10, έμεινα εκεί για πολύ καιρό. Έκλεισε ο δρόμος για το δάσος στην πρεμιέρα...έκλαιγα από χαρά. Κάτι παραπάνω μου δίνει πάντα η πόλη αυτή χωρίς να το ζητήσω... με περιμένει με το δώρο της. Δεν περνάω πια απο τον παραλιακό παλιό Τόττη, ούτε θυμάμαι πως τον λένε πια. Είχα τη Μαρία εκεί, που έφυγε... και ο Ναομίδης, η σταθερή μου παρέα όταν έμενα εκεί, έφυγε... αρχίσαμε πια να μετραμε σκοτάδια. Απ’ το αεροδρόμιο στο ξενοδοχείο τα μηνύματα στο κινητό "ήρθα", στη Βίκυ Χαρισοπούλου, στη Βίκυ Βακλαβά, στον Άκη Δήμου, στη

Ρίτα, στον Κώστα Μαρίνο, στον Στέφανο Τσιτσόπουλο... σε όσους έχω δικούς μου. Και μετά η Τσιμισκή... φανέλες και κάλτσες απ’ τον Καπετάνιο, βουτια στα Πάμπλικ, να βουτήξω καφεδιά διπλή στον Καφεναίιιιιι, να δω τους δικούς μου απο το ΚΘΒΕ, να ψωνίσω φασκόμηλα και μυρωδικά απ’ το Μοδιάνο, πολλά βίντεα με τον Σούλη εκεί... η μυρωδιά της σκηνής στη Μακεδονικών Σπουδών, τα σανίδια, το πίσω ασανσέρ που μας πήγαινε στην πρόβα, ο Βουτσινάς, ο Χατζάκης, τώρα ο Γιάννης, ο σταθμός του Κόκκινου στην Καρόλου Ντηλ και ο Γιώργος Πεντζίκης με το στούντιό του στη Μητροπόλεως. Έχω γράψει εδώ μνημεία..που λεει ο λογος. Να δω την Κατερίνα Κουμλίδου,οπωσδήποτε τη Νινή Βοσνιάκου, ν’ αράξω στα καφέ,

να μη με νοιάζει ο χρόνος. Τη Ρούλα μου που πάντα με κουρεύει, το μαγικό της χέρι τα διώχνει όλα απ’ την κεφάλα μου, τα φρι πρες, το Μπισκότο και η λατρεμένη ιστορική Parallaxi. Παντού ...με περιμένουν όλα, ήσυχα και κανονικά και η Γιάννα μου στο Πλας Μινιόν... "όχι αυτη τη φορα δε θ' αγγίξω τα ψωμάκια", το περίπτερο του Λευκού Πύργου, κολλητός μου, σημείο αναφοράς. Τ’ αστέρια μου, η μπάντα των αγγέλων και η Ελευθερία Πάτση, τα παιδιά του Κάζουαλ, ο Σταύρος του Ερωτικού, με τον μύθο του ζωντανό και αγάπη... Πέρασαν τα χρόνια, οι δρόμοι ίδιοι, οι αγάπες ανεξίτηλες, απ’ τα πρώτα χρόνια μέχρι εδώ, το ραντεβού κάθε φορά σαν νάναι η πρώτη. Μου λείπουν μόνο οι φευγάτοι... αυτό. Αυτά αν είναι τα πρόσωπα... ρώτα με ποια είναι η

ψυχή της πόλης. Είναι γυναίκα, με κόκκινο ρομπάκι δροσερό, χειμώνα καλοκαίρι, υγρή ζεστή αγκαλιά κι ένα φαϊ να σε περιμένει όποια ώρα και να φτάσεις, γλεντζού και μελαγχολική.

Υ.Γ. Ξέχασα τον Τσαρουχά και τον πατσά του… Χωρίς αυτόν δεν υπάρχει σημείο αναφοράς για τον ταξιδιώτη, τον ξενύχτη, τον αιώνιο περιπατητή.

Nοέμβριος 2014

11

12

#198

Μ’ αρέσει η Θεσσαλονίκη! Λέξεις: Στάθης Τσαγκαρουσιάνος Εικόνα: Θόδωρος Καρανίκας

Κ

άθομαι από το πρωί σε έναν δρόμο της Θεσσαλονίκης, δίπλα στην Αριστοτέλους. Δουλεύω

από το πρωί σε ένα καφενείο, από τα καινούργια. Αβρό φθινοπωρο. Οι παρέες που εναλάσσονται γύρω μου, με ησυχάζουν. Δυο πενηντάρηδες που μιλάνε για τα παιδιά τους που σπουδάζουν έξω, φοιτητές που κουτσομπολεύουν καθηγητές και γκόμενες, τρεις μεσήλικες κυρίες που γελάνε σαν κοριτσάκια. Χοντρά λάμδα, χαλαρότητα και εξωστρέφεια. Οι περαστικοί είναι ενα χάρμα. Περιποιημένοι και σέξι, σφύζουν με μια ορμή ζωής που δεν συναντάς στην Αθήνα. Με εξεταστικό βλέμμα εποπτέυουν τον δρόμο -καμία πλήξη δεν φάινεται να τους αγγίζει. Είναι δυνατόν; Έτσι είναι ή έτσι τα βλέπω; Η αλήθεια είναι, ότι την πόλη αυτή τη βλέπω πάντα υπό το πρισμα της εκδρομής (αν και αυτη τη φορά ήρθα για ένα δικαστήριο). Έρχομαι να ξεσκασω -ή να αναλάβω, όπως πάει κανείς σε μια ακίνδυνη λουτρόπολη. Επανειλημμένως ήρθα για να απωθήσω μια αθηναϊκή πληγή, να υπεκφύγω από τις ευθύνες μου, να με παρηγορήσει ένας καλός φίλος (είναι πλούσια τα ελέη των ντόπιων), να πάψει η βουή της Αθήνας στο μυαλουδάκι μου. Πότε στα καλά ξενοδοχεία της, πότε στις λαϊκές της τρύπες (ανάλογα με τη φάση) βρήκα το μισοσκόταδο που χρειαζόταν. Για έναν Αθηναίο με τάσεις φυγής, η Θεσσαλονίκη είναι η πρώτη επιλογή.

ήταν αγνωστοι στις μεγαλες μαζες), το

τα αρμένικα Χριστούγεννα στο σπίτι των

ανοιχτό, ενθαρρύνοντας ό,τι καινούργιο

Πώς θα ‘ταν όμως η πόλη, αν ζουσα εδώ;

δωματιάκι της Διαγωνίου με το ημίφως τα

Καλφαγιάν (όταν ζούσαν οι υπέροχοι αυτοί

σκάει, oι χορταστικές μερίδες φαϊ, τα γάλα

Και τι με νοιάζει; Αυτό ας το πουν όσοι

απογεύματα, τα απίστευα φοιτητικά μεθύσια

άνθρωποι), το σπίτι του Κάρολου Τσίζεκ,

της Γεωργικής Σχολής, το φεστιβάλ -και

τη ζούνε. Για μένα είναι η πόλη που δεν

στην Άνω Πολη (η μοναδική φορά που

το Electra Palace (πριν το ανακαινίσουν),

προπαντός η θάλασσα. Οι μέρες που εχει

απομαγεύτηκε ποτέ, γιατι ποτέ δεν της

έχασα τις αισθήσεις μου και με κατέβασαν

το μπαρ Σελήνη (όταν ήμουν ροκάς) και το

ομίχλη. Τα μαύρα μαλλιά και τα καθαρά

έβαλα δυσκολα. Την είχα για τις απολαυσεις,

στους ώμους -1976), τα ξινά τσαϊρια με

Αχουντούντου (όταν οι άλλοι πηγάινανε για

μάτια και η ζωώδης ορμή.

για τη χαρά της ζωής. Και για την

τον Χρήστο στο Βαρδάρι (όταν ήταν τα

ύπνο), τα ουζερί της παραλίας, οι χοντρές

τρυφερότητα.

μπορντέλα ολάνθιστα), ένα ολόκληρο τεύχος

γειτόνισσες που σου χτυπάνε την πόρτα

Για μένα Θεσσαλονίκη είναι οι δυο πρώτες

του «01» για την πόλη που φτιάξαμε σε

να σου δώσουν φαϊ (αν ξέρουν ότι μένεις

συνεντεύξεις μου (του Χριστιανόπουλου

ένα ξενοδοχείο της Μητροπόλεως (όλη η

μόνος), η κλίση προς την τρεντίλα που

και του Πεντζίκη στο Τέταρτο, που τότε

ομάδα πάνω), το σινεμα Ίλιον (2 έργα σεξ),

έχει κατι επαρχιώτικο, αλλά ταυτόχρονα

Nοέμβριος 2014

13

14

#198

Milano // Salonica Λέξεις: Μπερνάρ Κουόμο | εικονα: αγγελος ζυμαρασ

Μ

ήνα Αύγουστο, η πρώτη μου συνάντηση με τη Θεσσαλονίκη. Ένα μακρύ ταξίδι μέσα σ’ ένα κίτρινο λεωφορείο, με αφετηρία το Μιλάνο, διαδρομή μέσω Γιουγκοσλαβίας και τελικό προορισμό, νύχτα, την Πλατεία Ελευθερίας. Η πόλη ανέδυε μια αντιφατική αίσθηση πυκνότητας και ανοίγματος. Το μοναδικό εκείνο άνοιγμα προς το τοπίο, τη θάλασσα, τον ορίζοντα, αλλά και το χαρακτηριστικό άνοιγμα των μεσογειακών πόλεων “όπου, όταν έρχεται το βράδυ, η ζωή φαίνεται να ανοίγει αντί να κλείνει”*. Και εδώ η ζωή φαινόταν να έχει εισχωρήσει σε κάθε ρωγμή του δημόσιου χώρου και ακόμη πιο πέρα, μέχρι την κατάκτηση κάθε «μη-τόπου". Ο «Μύλος», στη φάση της δημιουργίας του, έκφραση μιας εντελώς νεωτεριστικής αντίληψης και μαρτυρία της ποιητικής των άτυπων εκείνων χώρων που οι αυλές τους μπορεί να φτάνουν μέχρι τις γραμμές τρένου. Η πόλη κρατάει καλά φυλαγμένα τα αρώματά της, όπως εκείνο των μπαχαρικών στην Αγίου Μηνά ή εκείνο από τις νεραντζιές κατά μήκος της Ιουστινιανού την άνοιξη, στη δύση του ήλιου. Έντονοι είναι και οι θόρυβοί της: αδιάκοπη κυκλοφορία αυτοκινήτων, ανυπόμονα κορναρίσματα, μεγάφωνα πλανόδιων παλαιοπωλών, μελωδίες λαϊκών ασμάτων που ξεπηδούν από τα ανοιχτά παράθυρα των ταξί, συνθέτουν ένα μοναδικό ηχητικό σύνολο, χαρακτηριστικό της πόλης. Σ΄ αυτό, η μεταβολή των οικονομικών δεδομένων της χώρας ήρθε να προσθέσει και το θόρυβο από τα καρότσια που περιδιαβαίνουν τους δρόμους συλλέγοντας από τα σκουπίδια ανακυκλώσιμα αντικείμενα. Η Θεσσαλονίκη χαρακτηριζόταν από μια ενότητα, αστική και εμπορική, σπάνιο για μια πόλη ευρωπαϊκή, ένας αυτόνομος ζωντανός οργανισμός, σχεδόν αδιαπέραστος από τον κέντρο προς την περιφέρεια. Σταδιακά όμως, η ενότητα αυτή άρχισε να διασπάται, τόσο εξ αιτίας των μεγάλων εμπορικών κέντρων που ξεφύτρωσαν, αλλά κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Με πίκρα έβλεπα να

αδειάζουν σταδιακά τα απίθανα γραφικά μαγαζάκια, οι πάγκοι της αγοράς «Μοδιάνο», να εξαφανίζεται το μπαρ στον ημιώροφο της στοάς -τολμηρή νυχτερινή προέκταση της ζωής της αγοράς- αλλά κυρίως τη μεταμόρφωση και τελικά το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου «Μόλχο», ιστορικό σύμβολο του κοσμοπολιτισμού της Θεσσαλονίκης. Αντίθετα, θαύμασα τον δυναμισμό και την ευφυΐα κάποιων καλλιτεχνών, που μέσα στο γενικό κλίμα κατήφειας κατάφεραν να δώσουν ζωή σε άδεια μαγαζιά του κέντρου της πόλης. Μέσα στην πυκνή αυτή αστική ενότητα, προβάλλουν ακλόνητα και σιωπηλά τα ίχνη της ιστορίας. Πέρα από ορισμένα χαρακτηριστικά μνημεία, όπως τα «Λουτρά Παράδεισος» ή το «Γιαχουντί Χαμάμ» -που

σύντομα ευελπιστούμε να μας ταξιδέψει στο χρόνο κάτω από τους ακτινωτούς του θόλους- τα ευρήματα της πολυποίκιλης ιστορικής στρωματογραφίας της πόλης, μάρτυρες μιας μακράς αστικής ανάπτυξης, εξακολουθούν να αποτελούν μεμονωμένους θύλακες, χωρίς να εντάσσονται σ’ ένα ιστορικό σύνολο. Και παρόλο που ο κάθε θύλακας διεκδικεί ένα κομμάτι ιστορικής πραγματικότητας στο χρόνο και τον χώρο, όπως έγινε αντιληπτό με τις εργασίες του μετρό, υπάρχει πραγματική δυσκολία να εγκαθιδρυθεί ο τόσο απαραίτητος διάλογός τους με την πόλη. Αντίθετα, η ποιότητα του δημόσιου χώρου και η άποψη “ζω στην πόλη” αποτελούν σήμερα αντικείμενα αναθεώρησης. Άλλοτε κύριο μέλημα των κατοίκων της πόλης

ήταν η απόδρασή τους από αυτήν. Σήμερα, στο πλαίσιο μιας συγκυρίας οικονομικού μαρασμού, ο κάτοικος της πόλης αγωνίζεται να επανακτήσει τον δημόσιο χώρο -που από τη φύση του ανήκει σε όλους και στον καθένα μας- και κυρίως να τον μετατρέψει σε χώρο ανταλλαγών και πειραματισμών, συνηθισμένο ή ασυνήθιστο, με στόχο μια νέα οπτική της πόλης του και της ποιότητας της ζωής του.

*Πωλ Μπόουλς “Τσάι στη Σαχάρα”

Nοέμβριος 2014

15

16

#198

Τσαλακωμένο άστυ Λέξεις: ΣταύροΣ ΑνδρεάδηΣ | ειΚΟΝΑ: Αλέξανδρος Τσαούσης

Κ

υριακή βράδυ στην Εγνατία, κοντά στην Κολόμβου. Μια ομάδα νεαρών Θεσσαλονικέων έχει μεταμορφώσει το εσωτερικό αίθριο μια παλιάς πολυκατοικίας σε ένα πρωτοποριακό χώρο υψηλής αισθητικής. Μεγάλες γυάλινες προσόψεις και πίσω τους δείγματα εξαιρετικής δουλειάς από γραφίστες, σχεδιαστές επίπλων και κοσμημάτων, ανθρώπους των multi media. Στο βάθος ένα κομψό μισοφωτισμένο μπαρ. Κοφτερές φυσιογνωμίες γύρω μας, που σε κοιτάν στα μάτια και μιλάν με πίστη και ενθουσιασμό για τα όνειρα τους. Σπίτι τους είναι ο πλανήτης ολόκληρος. Τα φώτα χαμηλώνουν και στην οθόνη προβάλλονται δείγματα μιας νέας δουλειάς που στοχεύει στο διαδίκτυο και θέλει να παντρέψει μουσικές με τους χώρους όπου αυτές ακούγονται. Η Madeleine Peyroux σκαρφαλωμένη σε ένα λόφο της Χαλκιδικής τραγουδάει στα ελληνικά. Υπέροχα. Υπάρχει δύναμη εδώ μέσα, γνήσια δύναμη και ενέργεια. Μια ροκ μπάντα ανεβαίνει στο πάλκο και γεμίζει με ήχους ηλεκτρικής κιθάρας τον χώρο. Αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στο κέντρο της Νέας Υόρκης.

Βγαίνοντας στην Εγνατία προχωράμε προς τη στοά Κολόμβου. Φτιαγμένη το ΄30 γνώρισε μεγάλες δόξες και μετά ξέπεσε εντελώς και εγκαταλείφθηκε. Τα τελευταία χρόνια έχει ζωντανέψει πάλι με έναν όμορφο και λιτό τρόπο. Κάτω από το μεγάλο σιδερένιο αέτωμα της οροφής μικρά μαγαζάκια, που τα πιο πολλά είναι κλειστά αυτή την ώρα. Από το βάθος φτάνει στα αυτιά μας ήχος γνώριμης μουσικής. Πλησιάζουμε και κοιτάμε από το παράθυρο. Η νεαρή τραγουδίστρια της λαϊκής κομπανίας παθιάζεται για καημούς που γράφτηκαν πριν γεννηθεί η μάνα της. Δίπλα της ο Μιτρέντζης σκύβει με κατάνυξη στο μπουζούκι του. Έρχεται και παίζει για το κέφι του, μου λένε. Στη θολή από την απαγόρευση του καπνίσματος ατμόσφαιρα, το κοινό: νεαρόκοσμος στη συντριπτική πλειοψηφία, αλλά και «παλιοί» (αυτοί που υπήρξαν σε όλη τη ζωή τους φανατικοί οπαδοί σε «κάτι»-δεν έχει σημασία τι) σε πλήρη συντονισμό. Σιγοτραγουδούν πίνοντας. Μερικές γυναίκες σηκώνουν τους αγκώνες στον αέρα και κουνούν ρυθμικά τα χέρια. Η μελαγχολική ηδυπάθεια αυτής της

τσαλακωμένης θαλασσινής πόλης σε όλο της το μεγαλείο. Αισθάνομαι γύρω μου να στροβιλίζονται ψυχές ανθρώπων, που πριν 80 χρόνια διαλαλούσαν εδώ την πραμάτεια τους. Μιλούσαν ίσως άλλες γλώσσες και πίστευαν σε άλλους Θεούς, ήταν όμως και αυτοί Σαλονικιοί. Καθόμαστε για πολλή ώρα μπλεγμένοι και εμείς στα δίχτυα αυτής της μαγείας. Ξαναβγαίνοντας στην Εγνατία η εικόνα αλλάζει εντελώς. Η μαγεία έχει πια χαθεί. Σκιές ανθρώπων περπατούν πάνω σε σκοτεινά ξεχαρβαλωμένα πεζοδρόμια. Στα δυο τελευταία ανοιχτά καφενεία της Κολόμβου βλέπεις μοναχικές σκυφτές φιγούρες. Κανείς δεν γυρνάει να κοιτάξει κανέναν. Ένας άστεγος στριμώχνεται στην εσοχή μιας βιτρίνας

για να περάσει τη νύχτα του. Ένα διαλυμένο τραπέζι πετάμενο δίπλα στη στάση του λεωφορείου, σπασμένες ζαρντινιέρες γεμάτες σκουπίδια, κουρέλια που κρέμονται από τις κολώνες και μαύρα ιερογλυφικά μιας άγνωστης εχθρικής γραφής παντού. Είναι η αισθητική της παρακμής. Και είναι φανερό ότι πάρα πολλοί άνθρωποι δεν αντέχουν άλλο. Έχουν χάσει το κουράγιο και την πίστη τους και για το λόγο αυτό είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν οποιονδήποτε. Ένα καζάνι που βράζει είναι η Θεσσαλονίκη, είναι η Ελλάδα ολόκληρη. Εύχομαι ο ατμός του να κινήσει μηχανές και να μην τινάξει το καζάνι στον αέρα…

Ενηλικίωση Λέξεις: Θωμάς Τζήρος

Ό

ταν μου ζήτησε, ο Γιώργος, να γράψω λίγα λόγια για τη Θεσσαλονίκη και πού πήγε τα τελευταία 25 χρόνια, η πρώτη μου σκέψη ήταν να γράψω «κατά διαόλου», όμως θα ήμουν ψεύτης. Βλέπεις όλοι έχουμε μια τάση να θεωρούμε ότι η εποχή της νιότης μας ήταν και η καλύτερη εποχή. Επί χρόνια ζούσαμε τον μύθο του «Αθήνα γ@@@η ο ΠΑΟΚ δεν πεθαίνει», στην ουσία ετεροπροσδιοριζόμασταν σαν πόλη από την πρωτεύουσα. Βόλευε. Βόλευε στο να δικαιολογούμε τη στασιμότητα, την ανικανότητα των ταγών της πόλης. Μέχρι το τέλος περίπου του προηγούμενου αιώνα τα πράγματα δεν ήταν άσχημα. Λεφτά

υπήρχαν, ζούσαμε όμορφα, για πάρτη μας. Περνούσαμε την εφηβεία μας ως πολίτες. Η κρίση στην πόλη εμφανίστηκε νωρίτερα από την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά δεν δώσαμε σημασία. Όλη αυτή η επίπλαστη ευδαιμονία αυτό το διάστημα, δημιούργησε κινήσεις στην πόλη, κινήσεις ετερόκλητων πολιτών που συνεργάζονταν για επίτευξη συγκεκριμένων σκοπών ή που απλά προβάλλανε την δική τους ατζέντα. Η περίοδος των δυο περίπου μηνών μετά τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου και οι δημιουργικές καταλήψεις στην πόλη δείξανε, αν μη τι άλλο, ότι υπήρχε κόσμος που διψούσε να εκφραστεί. Η αλλαγή στα

διοικητικά της πόλης έκανε κάποιους πολίτες να αναθαρρήσουν και να προσπαθήσουν να εκφραστούν έξω από τα στενά όρια της ομάδας στην οποία ανήκανε. Η πόλη άρχισε επιτέλους να μαλώνει για το παρελθόν της, μια και κάποιοι ανακαλύψανε ότι το διάστημα μεταξύ 1430 και 1912 δεν ήταν απλά μια μαύρη τρύπα στο «Ελληνορθόδοξο» παρελθόν της. Η ίδια η Parallaxi με τη «Θεσσαλονίκη αλλιώς» έδειξε έναν άλλο δρόμο για τους κατοίκους αυτής της πόλης. Άλλαξε τόσο πολύ η πόλη; Έγινε σαν όλες τις ευρωπαϊκές; Όχι, και δεν νομίζω ότι τελικά πρέπει να γίνει όπως όλες οι

ευρωπαϊκές. Φτάνει να βρει την ταυτότητά της, ποια είναι. Από πού έρχεται και πού πάει. Φτάνει οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς να πάψουν να ανήκουν σε μια ομάδα, όποια ομάδα (αθλητική, πολιτική, οικονομική) και να γίνουν Θεσσαλονίκη. Ο δρόμος είναι μακρύς. Η Θεσσαλονίκη δεν έχει πάει πουθενά, εδώ είναι και περιμένει να την ταξιδέψουμε. Αρκεί να ενηλικιωθούμε ως πολίτες.

Nοέμβριος 2014

17

18

#198

Οι μεταμορφώσεις Λέξεις: Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου, Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος ΕΙΚΟΝeσ: Χρήστος Δημητρίου

Π

αρασκευή βράδυ, 9μιση, τέλος Αυγούστου, επιστροφή από μια ολιγοήμερη απουσία από την πόλη. Μπαίνοντας με το αυτοκίνητο από το λιμάνι και τη λεωφόρο Νίκης, αντικρύζουμε ένα απροσδόκητο, απίστευτο θέαμα..... Eνα φόντο ουρανού, ακόμη φωτεινό, με σβησμένες αποχρώσεις ηλιοβασιλέματος. Ο Θερμαϊκός λαμπερός μέχρι το απέναντι όριο των σκοτεινών βουνών, ανάκατες μακρυνές μουσικές, στολισμένα καραβάκια και ένας αμέτρητος αριθμός ανθρώπων κάθε ηλικίας που κυριολεκτικά συνωστίζεται στην παραλία. Ολοι βολτάρουν, πρόσωπα γελαστά, παιδάκια κυνηγιούνται, κάποιοι κοντοστέκονται και πιάνουν κουβέντες, άλλοι σφυρίζουν μελωδίες• όλοι χαίρονται την λιτή ομορφιά της παλιάς προκυμαίας ή, πιο πέρα, την σύγχρονη ραφινάτη ολόφωτη νέα παραλία. Αυτή η εικόνα μιας ομαδικής στιγμής χαλάρωσης και συλλογικής απόλαυσης του αστικού χώρου είναι από τις πιο όμορφες που έχω δει στα τελευταία δύσκολα χρόνια ... Και είναι και παράδοξα παρηγορητική: Πάντα θα υπάρχουν όμορφα πράγματα δίπλα στα δυσάρεστα και τα δύσκολα, ο δημόσιος χώρος της πόλης μπορεί να το προσφέρει αυτό. Να, ακριβώς εδώ οριοθετείται και ο ρόλος της Parallaxi. Που μακροημερεύει σε συνθήκες αντίξοες, καθώς διασχίζει τον χρόνο και τις εποχές συλλαμβάνοντας τα σημεία των καιρών, ανοιχτή και ευαίσθητη στις αγωνίες και τα αιτήματα των νέων, των ‘ξένων΄, των όχι γενικώς αποδεκτών, των διαφόρων διεκδικητικών ομάδων,

αλώβητη και ανανεωνόμενη.. και καταφέρνει να κινητοποιεί μια δημιουργικότητα που εκφράζεται συλλογικά αξιοποιώντας τον χώρο της πόλης. Κι ας έρθουμε στο 1989 που είναι η χρονολογία γέννησής της -πριν 25 δηλαδή χρόνια. Εντυπωσιακό χρονικό ορόσημο μεταξύ δύο εποχών, το 1989 φτάνει από μόνο του για να γραφτούν πολλά βιβλία. Αν δε το τοποθετήσουμε στο μέσον της δεκαετίας 1985-1995, τότε θα έχουμε άφθονα θέματα σχετικά με την εξέλιξη της Θεσσαλονίκης, στο πέρασμά της σε μια νέα εποχή... γεμάτη από αντιφασεις, διεκδικήσεις, ευχάριστες και δυσάρεστες εξελίξεις, προδοκίες και φαντασιώσεις. Το 1985 πραγματοποιείται ένα παλιό επίμονο αίτημα των πολεοδόμων. Η πόλη αποκτά ένα ρυθμιστικό σχέδιο για να ελέγξει την ανάπτυξή της, και στελεχώνεται με τον ομώνυμο οργανισμό που θα καθοδηγεί τον σχεδιασμό (ΟΡΘ). (Ναι, είναι αυτός ο οργανισμός που διαλύθηκε φέτος με μια ξαφνική απόφαση, που μάλιστα ανακοινώθηκε εν μέσω μιας εκδήλωσης του οργανισμού αφήνοντας τα στελέχη, τους ενδιαφερόμενους και το κοινό που παρακολουθούσε άναυδους). Τι περιμέναμε τότε; Νέες υποδομές, σταμάτημα της αυθαίρετης δόμησης, καθοδήγηση των επεκτάσεων σε συνεκτικές και καλά εξυπηρετουμενες γειτονιές, ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς, πράσινους ελεύθερους χώρους, σωστές μελέτες και υλοποίησή τους από ευρωπαϊκά προγράμματα. Η ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η χαλάρωση του ψυχροπολεμικού κλίματος διεθνώς

αλλά και στα Βαλκάνια και η βελτίωση των σχέσεων με Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία επανέφεραν την προοπτική της ευρύτερης μητροπολιτικής ακτινοβολίας της πόλης. Η αισιοδοξία περίσσευε, η πόλη πλημμύριζε με βαλκάνιους τουρίστες και για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια ακούστηκαν διαφορετικές γλώσσες στους δρόμους, ενώ στις βιτρίνες των καταστημάτων ταμπελίτσες πληροφορούσαν ότι μιλιέται η σερβική ή η βουλγάρική. Για τη μεγάλη γιορτή της πόλης, τους 23 αιώνες από την ίδρυσή της Θεσσαλονίκης, όπως και για την Μπιεννάλε της επόμενης χρονιάς, ετοιμάζονταν εκδηλώσεις, εκθέσεις, συνέδρια, βιβλία, ευρηματικές και όμορφες αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις. Υπήρξαν ελάχιστα χρήματα αλλά πολύ κέφι και διάθεση που περισσευε, με στόχο να γνωρίσουμε καλύτερα τον χώρο ζωής μας. Βέβαια στην αισιοδοξία θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς την αποβιομηχάνιση που άφησε πολύ κόσμο άνεργο και αδυνάτισε την παραγωγική δομή της πόλης. Τότε όμως πολύ λίγο ανησυχήσαμε, ενώ αντίθετα η κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων και η μαζική -νόμιμη και παράνομη- μετανάστευση δεκάδων χιλιάδων ταλαιπωρημένων ανθρώπων ξύπνησε την ξενοφοβία μας... Στα επόμενα χρόνια καλύτερες συνθήκες ζωής και στέγασης, χωρίς όμως την ανάλογη βελτίωση σε αστικές υποδομές, σταθερή εισροή νέων κατοίκων-οικονομικών προσφύγων από τα Βαλκάνια και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης και θετικές και αρνητικές πρωτοβουλίες για την αναβάθμιση του χώρου της αποτελούν το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα

εκδηλωθούν οι αλλαγές. Θυμίζουμε τις ανόητες προτάσεις της τότε δημαρχίας για την επιχωμάτωση της παλιάς παραλίας (Νίκης) σε πλάτος 150 έως 300 μέτρων και την πολυδάπανη προετοιμασία της Θεσσαλονίκης, πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης το 1997, που πλούτισε τη μουσειακή και πολιτιστική υποδομή της πόλης, με φιλόδοξα και ακριβοπληρωμένα προγράμματα, θa ‘λεγα στον αντίποδα των εκδηλώσεων του 1985. Η πόλη επισήμως δεν αυξάνει σημαντικά τον πληθυσμό της, αν και περιφερειακοί δήμοι και παράγοντες του real estate βομβαρδίζουν συστηματικά με πληροφορίες για αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού της σε 4 εκατομμύρια και άρα για την ανάγκη δεκάδες χιλιάδες στρέμματα αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας «να ενταχθούν στο σχέδιο». Η Θεσσαλονίκη επωάζει από τότε την δική της ‘φούσκα’ των ακινήτων. Διότι τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Στα χρόνια αυτά η συμπαγής δόμηση γύρω από ένα ισχυρό κέντρο, που είχε υποκαταστήσει στη διάρκεια του 20ού αιώνα την διασπασμένη σε πολλούς πυρήνες παραδοσιακή οργάνωση που κληροδότησε η τουρκοκρατία, αρχίζει και αυτή να διαρρηγνύεται. Η πόλη σκορπίζει ταχύτατα, ενώ ξεφυτρώνουν πυρήνες δόμησης αποκομμένοι από τον πολεοδομικό ιστό, διάχυτοι στην περιαστική ζώνη, σε γραμμική ανάπτυξη κατά μήκος των κυριότερων οδικών αξόνων, επιβαρύνοντας σοβαρά το κυκλοφοριακό πρόβλημα, καθώς οι δεκαετίες παρέρχονται και το Μετρό δεν φαίνεται πουθενά. Πιλοτικά προγράμματα για το κέντρο, καθώς και οι παρεμβάσεις του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας δεν συμβάλλουν στην συγκράτηση του πληθυσμού στις κεντρικές και παλαιότερες συνοικίες της πόλης. Αν στις ευρωπαϊκές πόλεις οι ιστορικοί πυρήνες υπενθυμίζονται από περιφερειακούς δακτυλίους που πήραν την θέση των παλιών οχυρώσεων,

19

Nοέμβριος 2014

η περιφερειακή οδός που ζώνει την Θεσσαλονίκη (και μάλιστα είναι ιδιαίτερα ορατή την νύχτα καθώς φωτίζεται)αποτελεί ένα σαφές όσο και προσωρινό όριο της συμπαγούς πόλης του 20ού αιώνα. Θάλεγα ότι με την έλευση του 21ου αιώνα ήρθανε χρόνοι μιας αβάσταχτης ελαφρότητας διανθισμένης με αβάσιμη έπαρση και γκρινιάρικες διαμαρτυρίες («Ολα τα χρηματα πάνε στην Αθήνα για τους Ολυμπιακούς»), και αναφέρομαι στους άρχοντες της πόλης μας και σε μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας. Οι απογραφές του 2001 και του 2011 αποδεικνύουν με αριθμούς τις νέες επιλογές της πρώτης κατοικίας, η οποία απτόητη εγκαθίσταται στα περίχωρα. Κανένας λόγος δεν γίνεται για την αναδιοργάνωση

ορισμένων καίριων λειτουργιών, όπως π.χ. για τον προγραμματισμό της μεταφοράς του αεροδρομίου, που εξ αρχής λειτούργησε σε έναν ακατάλληλο χώρο και βρίσκεται σήμερα περικυκλωμένο από την άναρχη ανάπτυξη, χωρίς καμία δυνατότητα επέκτασης (προσοχή, μιλούμε για μακροπρόθεσμο προγραμματισμό). Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης που ασφυκτιά στο κέντρο (μεγάλο πάρκο σύμφωνα με το σχέδιο του 1921), και κάνει αβίωτη την πόλη τις 10 μέρες της λειτουργίας της κάθε Σεπτέμβρη, δεν προετοίμασε την μετεγκατάστασή της. Τα υπάρχοντα ανεπαρκή μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορειακές γραμμές) δεν ενισχύονται. Οι ιθύνοντες γοητευμένοι από την προοπτική κάποιων Μεγάλων

Εργων για την πόλη συμφωνούν με ό,τιδήποτε προταθεί. Ετσι το 2ο μισό του 2000-2010 αναλώθηκε σε προσπαθειες να σταματήσουμε την απαράδεκτη «υποθαλάσσια» αρτηρία, μια ελεύθερη λεωφόρο υψηλών ταχυτήτων δίπλα στο κέντρο της πόλης. Τέλος καμία προσπάθεια για τη δημιουργία ενός δημοσίου αποθέματος γης δεν καταγράφεται, συνθήκης αναγκαίας που θα επέτρεπε στις αρχές να παρέμβουν στο χώρο της πόλης. Ζώντας σε συνθήκες κρίσης, ας μην παραβλέψουμε ωστόσο θετικά στοιχεία χάρη στα οποία μπορούν να διατυπωθούν αισιόδοξες προβλέψεις για το μέλλον. Βέβαια η αισιοδοξία υπόκειται σε ποικίλους ενδογενείς αλλά και εξωγενείς

παράγοντες που προϋποθέτουν την ομαλή λειτουργία της πόλης μέσα στην ευρύτατη βαλκανική της ενδοχώρα. Ευτυχώς, παρά την κρίση, η εκλογή στην δημαρχία μιας σύγχρονης και ανοιχτής σε πειραματισμούς δημοτικής ομάδας, το 2010, επέτρεψε να πνεύσει λίγος φρέσκος άνεμος κυρίως σε θέματα δημόσιου χώρου. Το κέντρο της Θεσσαλονίκης παραμένει ζωντανό ακόμη και εν μέσω κρίσης. Συγκεντρώνει μια πληθώρα χρήσεων κατοικίας, εμπορίου και οικονομικών δραστηριοτήτων, πολιτισμού και ψυχαγωγίας και πρέπει να ενισχυθεί για να διατηρήσει τους κατοίκους του και τον κτιριακό του πλούτο και να προστατευθεί από την σοβαρά βεβαρημένη κυκλοφορία των ιδιωτικών αυτοκινήτων. Το γεγονός ότι συμπίπτει με το ιστορικό τμήμα της πόλης ενισχύει την έλξη και τη μνημειακή του υπόσταση. Οι πυκνοδομημένες γειτονιές, γεμάτες ζωντάνια και κίνηση χάρη στην πολυλειτουργικότητα και την ανάμεικτη κοινωνική προέλευση των κατοίκων, θα μπορούσαν με μικρές αλλά αποφασιστικές παρεμβάσεις να μεταμορφωθούν σε τόπους ευχάριστης (κατά το δυνατόν) διαβίωσης. Γύρω από τον Θερμαϊκό κόλπο μια σχεδόν συνεχώς προσπελάσιμη ακτογραμμή άνω των 35 χιλιομέτρων επιτρέπει την επαφή με την θάλασσα και τις διαφορετικές μορφές της παραλίας. Η σχέση με την θάλασσα, που είναι ένα ιδιαίτερα θελκτικό στοιχείο της πόλης και συμβάλλει στην μοναδικότητά της, πρέπει να διαφυλαχθεί και να αξιοποιηθεί με τη δημιουργία μιας ελκυστικής ποικιλίας δημοσίων ελεύθερων χώρων, όπως οι κήποι της Νέας Παραλίας, εξαιρετικό δείγμα αισθητικής που πιστώνεται στον Δήμο. Όπως έδειξε και η διασημη εμπειρία της Βαρκελώνης, οι περισσότερες πολεοδομικές παρεμβάσεις μέχρι το 1990 δεν είχαν σκοπό να προωθήσουν την οικονομική αναζωογόνηση της πόλης ή την ανταγωνιστικότητά της μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων. Απευθύνονταν στην βελτίωση του χώρου ζωής των κατοίκων, και στην διαμόρφωση μιας πόλης ελκυστικής και με επαρκή και καλά οργανωμένη λειτουργία… Οι ελεύθεροι καλοσχεδιασμένοι χώροι στις γειτονιές, οι γοητευτικές πλατείες, οι σκιασμένες αλέες, η δημόσια πλαζ στο κέντρο της πόλης απευθύνονταν στους κατοίκους, όπως και η πληθώρα των κοινωνικών εξυπηρετήσεων και το αποτελεσματικό σύστημα μαζικής μετακίνησης. Ωστόσο, συμβάλλοντας στην ανάδυση μιας όμορφης και καλά οργανωμένης πόλης, με περήφανους κατοίκους, προώθησαν τελικά και την οικονομική της ανάκαμψη.

20

#198

Η άνοδος, η πτώση και η επιστροφή της Έκθεσης Λέξεις: Δρ. Κυριάκος Αρ. Ποζρικίδης Διευθύνων Σύμβουλος Δ.E.Θ. ΑΕ Εικόνα: Γιάννης Σιμητόπουλος

Η

πορεία της ΔΕΘ-HELEXPO τα τελευταία 25 χρόνια είναι διανθισμένη από γεγονότα, τα οποία σημάδεψαν την ιστορία του εθνικού εκθεσιακού φορέα και οδήγησαν την εταιρεία στο σήμερα, όπου τα προβλήματα του παρελθόντος και παρά τη σημερινή οικονομική κρίση δείχνει να ξεπερνιούνται προκειμένου να υλοποιηθούν νέοι αναπτυξιακοί σχεδιασμοί. Ο πρώτος σημαντικός "σταθμός" της 25ετίας είναι το 1991, όταν και ξεκινά η κατασκευή του Συνεδριακού Κέντρου "Ι. Βελλίδης", ενώ ολοκληρώνεται η υλοποίηση του Περιπτέρου 4. Η Helexpo-ΔΕΘ το 1992, με το Ν.2084 της 7ης Οκτωβρίου, καθιερώνεται ως ο Επίσημος Εθνικός Εκθεσιακός Φορέας της χώρας. Το 1994 η 59η ΔΕΘ γίνεται τόπος υπογραφής μίας πολύ σημαντικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, με την οποία οι δύο χώρες εκδήλωσαν την πρόθεσή τους για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Μία πενταετία μετά, δηλαδή το 1997, η Θεσσαλονίκη είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και η Helexpo-ΔΕΘ, σε συνεργασία με τον αρμόδιο Οργανισμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, κάνουν πράξη την μοναδική έκθεση των "Θησαυρών του Αγίου Όρους". Το 1999 διασπάται η εταιρεία, "HelexpoΔΕΘ", που είχε ιδρυθεί το 1977, σε δύο νέα εταιρικά σχήματα, τη "ΔΕΘ ΑΕ" και την "Ελληνικές Εκθέσεις-HELEXPO ΑΕ", μία πρωτοβουλία, η οποία εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε πως δημιούργησε πολλά και μεγάλα προβλήματα για τον εθνικό εκθεσιακό φορέα. Λίγους μήνες μετά και συγκεκριμένα την 1η Ιανουαρίου του 2000, ξεκινά να λειτουργεί το Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο στο

Μαρούσι Αττικής, σηματοδοτώντας την παρουσία της εταιρίας στο λεκανοπέδιο. Οι αρχές της πρώτης δεκαετίας της νέας χιλιετίας διακρίνονται από εξελίξεις που επηρεάζουν ταυτόχρονα όλη την υφήλιο και στο πλαίσιο αυτό, στην 66η ΔΕΘ του 2001, η τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ "παγώνει" το επιχειρηματικό κλίμα στην έκθεση και το Αμερικανικό περίπτερο κλείνει και ξανανοίγει μετά από τρεις ημέρες με αυξημένα μέτρα ασφαλείας, ενώ το 2008 οι ΗΠΑ απουσιάζουν από την 73η ΔΕΘ και δεν διοργανώνουν ξανά εθνικό περίπτερο μέχρι και σήμερα. Την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων η Θεσσαλονίκη ψάχνει αντίβαρο και στο πλαίσιο της αποτυχημένης διεκδίκησης της Παγκόσμιας Έκθεσης ΕΧΡΟ 2008 αρχίζουν οι συζητήσεις, που αφορούν στην απαραίτητη αναβάθμιση του εκθεσιακού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Το 2005 ο διάσημος Ισπανός αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Σαντιάγκο

Καλατράβα παρουσιάζει το όραμα του για την αναμόρφωση του εκθεσιακού κέντρου της Θεσσαλονίκης και της γύρω περιοχής, αλλά η υλοποίηση του σχεδίου αυτού τελικά δεν προχώρησε. Το 2007 η διενέργεια εθνικών εκλογών συμπίπτει για πρώτη φορά στην ιστορία της ΔΕΘ με την δεύτερη Κυριακή της έκθεσης, με αποτέλεσμα να πληγεί η επισκεψιμότητα. Ο εθνικός εκθεσιακός φορέας ολοκληρώνει τα τελευταία 25 χρόνια με μία θετική εξέλιξη, καθώς το 2013 πραγματοποιήθηκε η επανένωση των Δ.Ε.Θ. Α.Ε και Helexpo A.E. σε μια νέα ανώνυμη εταιρεία με τον διακριτικό τίτλο «Δ.Ε.Θ.-HELEXPO A.E». Έτσι, διευθετήθηκαν οριστικά οι οικονομικές διαφορές μεταξύ της Δ.Ε.Θ. και της HELEXPO και η νέα ενιαία εταιρεία αναπτύσσεται με ταχύ ρυθμό εμπλουτίζοντας και διεθνοποιώντας τις δραστηριότητές της.

Nοέμβριος 2014

21

22

Από τον Νεοπλουτισμό στην κρίση Λέξεις: Ελευθερία Δέλτσου | eikona: Κοσμάς Παυλίδης

Τ

o 1989 η φοιτητική ζωή στη Θεσσαλονίκη ήταν «μετρημένη». Τα φοιτητικά σπίτια ήταν στοιχειωδώς εξοπλισμένα, χωρίς πολλά-πολλά. Πέρα από τον αναγκαίο εξοπλισμό της κουζίνας, ένα ραδιοκασετόφωνο για μουσική και οι πιο εύποροι, ίσως, στερεοφωνικό και κασέτες από τους πάγκους μέσα στο πανεπιστήμιο. Τηλεόραση δεν υπήρχε μέσα στα φοιτητικά δωμάτια και σπίτια. Ήταν ακριβή και δεν ήταν και απαραίτητη. Εκείνη τη χρονιά κάποιοι φίλοι που ψιλοδούλευαν, κάνοντας ταυτοχρόνως μεταπτυχιακά, αγόρασαν τηλεόραση. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Αναρωτήθηκα πώς τα κατάφεραν. Μου απάντησαν «με δόσεις από το κατάστημα». Μόλις άρχιζε μια περίοδος κατανάλωσης που εξελίχθηκε τις επόμενες δύο δεκαετίες -του 1990 και του 2000- σε μια επιδεικτική υπερκατανάλωση, που τη διαμόρφωσε η αγορά με τις διάφορες μορφές χρηματοδότησης. Μια, όπως τη βιώνουμε τώρα, «φούσκα» οικονομικής ανάπτυξης με πραγματικό όμως αντίκρισμα στις ζωές μας. Η ελπίδα της βελτίωσης της ζωής όλων μας πήρε υπόσταση σε έναν ατομικό επιδεικτικό καταναλωτισμό που υλοποιήθηκε στους δρόμους της Θεσσαλονίκης με μαγαζιά που όλο και πλήθαιναν, που όλο και ανεβάζανε τις τιμές. Όλοι μπορούσαν ή διεκδικούσαν να αναρριχηθούν στον καινοφανή νεοπλουτισμό αγοράζοντας ρούχα, αυτοκίνητα, σπίτια. Και οι τράπεζες προσφέρανε όλο και περισσότερες πιστωτικές κάρτες, όλο και περισσότερα και πιο ειδικά δάνεια: καταναλωτικό δάνειο, αυτοκινήτου, διακοπών, πρώτης κατοικίας, εξοχικής κατοικίας κλπ. Η Θεσσαλονίκη γέμισε και αυτή με ανθρώπους που ακολουθούσαν πιστά τη μόδα, με περισσότερα και καινούρια αυτοκίνητα, με καινούριες κατοικίες «πολυτελούς κατασκευής» αρχικά στην ανατολική Θεσσαλονίκη,

#198

23

Nοέμβριος 2014

μετά και στη δυτική, με εστιατόρια, καφέ και μπαρ, με ανθρώπους που συζητούσαν τι αγόρασαν, πού συχνάζουν, τις διακοπές τους εντός και εκτός Ελλάδας. Δυο δεκαετίες πλέον μετά η διαφορά από τα τέλη του 1980 ήταν μεγάλη. Το 2008 η κόρη μιας φίλης ξεκινούσε τη φοιτητική της ζωή και η φίλη μου της ετοίμασε το σπίτι όπου θα έμενε. Ένα σπίτι που είχε όχι απλώς τηλεόραση και cd player, αλλά έναν πλήρη εξοπλισμό που παλιότερα θα τον ζήλευαν άνθρωποι που φτιάχνανε το μόνιμο σπιτικό τους: ψυγείο, ηλεκτρική κουζίνα, ηλεκτρική σκούπα, τηλεόραση και όλα όσα περιλαμβάνουν πλέον τα καταστήματα ηλεκτρικών ειδών στα φοιτητικά πακέτα. Αλλά και καναπέδες, κουρτίνες, χαλιά και ό,τι άλλο κατέληξε να θεωρείται απαραίτητο για να ζει αξιοπρεπώς ένα φοιτητής, μια φοιτήτρια. Σ’ αυτές τις ίδιες δεκαετίες στην πόλη της Θεσσαλονίκης συνυπήρχαν εικόνες πείνας και εξαθλίωσης. Το τέλος του υπαρκτού σοσιαλισμού στις γείτονες Βαλκανικές χώρες, ο διαμελισμός της πρώην Γιουγκοσλαβίας και ο πόλεμος εκεί συνέβαλαν στη ραγδαία αύ-

ξηση στην πόλη της Θεσσαλονίκης επαιτών που προβάλλανε ότι ήταν θύματα μιας πολιτικο-οικονομικής αλλαγής. «Είμαι Σέρβος, έχω 2 παιδιά, δεν έχω σπίτι και πεινάω», μια χαρτονένια ταμπέλα, γραμμένη -ηθελημένα ή αθέλητα- ανορθόγραφα και με ανάμεικτα κυριλλικά γράμματα, τοποθετημένη μπροστά από ανθρώπους που περιμένανε έξω από σούπερ μάρκετ, εκκλησίες και άλλα μέρη για να λάβουν τον οβολό των ευημερούντων φιλεύσπλαχνων. Αλλά και παιδιά που όλο και αυξάνανε στα φανάρια των δρόμων και στα μαγαζιά που οι Θεσσαλονικείς καθότανε για να διασκεδάσουν. «Δε θέλω να βλέπω τέτοιες εικόνες που μου χαλάνε τη διάθεση», ακουγόταν συχνά από Θεσσαλονικείς που απολαμβάνανε την έξοδό τους. Η ευμάρεια των Θεσσαλονικέων ερχότανε σε αντιπαράθεση με την εξαθλίωση ενός γειτονικού, αλλά επίσης και ενός ελληνικού κόσμου από τον οποίο κρατούσανε σταθερά αποστάσεις: ήταν το αποτυχημένο οικονομικό και πολιτικό τους σύστημα που ευθυνότανε, ήταν η εθνοτική τους καταγωγή αφού πολλοί ήταν ρομά, ήταν οι συμμορίες που

εκμεταλλεύονταν τη φτώχεια και βγάζανε τον κόσμο στη ζητιανιά και εμείς οι ευημερούντες καλούμασταν να διαχειριστούμε τη φτώχεια ενδίδοντας ή όχι στην επαιτεία. Την ίδια περίοδο αυξήθηκε και ο αριθμός των μεταναστών στη Θεσσαλονίκη και από άλλα μέρη του κόσμου, κάποιοι από τους οποίους εντάχθηκαν στο πλανόδιο παραεμπόριο και κάποιες στις οικιακές βοηθούς. Και οι δύο δραστηριότητες ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τις καταναλωτικές πρακτικές των Θεσσαλονικέων: το παραεμπόριο προσφέρει ως εναλλακτική το αντίγραφο στον επιδεικτικό καταναλωτισμό και οι οικιακές βοηθοί την επανασύσταση του νεοελληνικού νοικοκυριού χωρίς την πολιτισμικά καταχωρημένη ως έμφυλη, οικιακή εργασία της συζύγου και μητέρας. Και μετά ενέσκηψε στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη η ‘κρίση’. Πώς συμβιβάζονται, λοιπόν, την τελευταία πενταετία η συνεχώς αυξανόμενη οικονομική δυσπραγία και η έλλειψη καταναλωτικής ευμάρειας που αυτή συνεπάγεται με τη ‘φτώχεια’ και την εξαθλίωση από την οποία πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, παίρναμε τόσα χρόνια

αποστάσεις; Συμπάσχουμε με όσους πεινάνε και κατανοούμε τη ρευστότητα της συνθήκης μέσα στην οποία ζούμε; Γίναμε πιο φιλεύσπλαχνοι και προς ποιους; Αν παραμείνει κανείς στην εικόνα που διαμορφώνεται στο κέντρο της πόλης, τέτοια συμπεράσματα δεν είναι προφανή. Αν η κατανάλωση αποτελεί ενδείκτη ευμάρειας, τότε το κέντρο της Θεσσαλονίκης δείχνει μάλλον ιδιόμορφο. Από τη μια καταστήματα που κλείνουν, καθαρό αποτέλεσμα της κρίσης, αλλά και πολλά νέα που ανοίγουν. Και δεν είναι μόνον οι μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων που αναπτύσσονται στο χώρο. Πολλά νέα μικρά μαγαζιά, κατά κύριο λόγο καφέ, μπαρ, εστιατόρια, φαίνεται να επενδύουν σε μια κοσμοπολιτική αισθητική που θυμίζει «άλλα» μέρη του κόσμου, μέρη που ακόμα ευημερούν. Άραγε ξορκίζουν οι Θεσσαλονικείς τη φτώχεια με μικρές χαρές κατανάλωσης ή ευελπιστούν ότι "μπόρα είναι θα περάσει" κι εμείς θα ξαναβρούμε τον επιδεικτικό καταναλωτισμό μας εκεί που τον αφήσαμε, βαθύτερα ανέγγιχτοι από την κρίση;

24

#198

SKG 1989 // 2014 Λέξεις: ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

ΣΙΝΕΜΑ 1989 0 multiplex, 26 κινηματογράφοι, 8 τσοντάδικα, 6 θερινοί, 7 drive in 2014 4 multiplex, 5 κινηματογράφοι, 2 τσοντάδικα, 4 θερινοί

ΕΚΚΛΗΣΙΑ 1989 40 ναοί και 3 μοναστήρια 2014 47 ναοί, 3 μοναστήρια

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ 1989 3.150 γάμοι, 11.250 γεννήσεις, 3.100 θάνατοι 2014 1.400 γάμοι, 5.878 γεννήσεις, 3.078 θάνατοι *2013

ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ 1989 4 ομάδες στην Α' Εθνική θάνατοι 2014 1 ομάδα στην Α' Εθνική

ΜΟΥΣΕΙΑ 1989 9 2014 11

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ 1989 744.997 κάτοικοι 2014 1.882.108 κάτοικοι *σε επίπεδο Περιφέρειας

ΜΜΕ 1989 2 εφημερίδες, 4 περιοδικά, 4 ραδιόφωνα, 2 κανάλια 2014 11 καθημερινές και κυριακάτικες εφημερίδες, 2 εβδομαδιαίες, 1 μηνιαία, 3 περιοδικά, 1 πρακτορείο ειδήσεων, 13 κανάλια, 56 ραδιόφωνα 30+ ιστοσελίδες ενημερωτικού περιεχομένου

ΠΑΜΑΚ 1989 Το 1989 ήταν Ανωτάτη Βιομηχανική με 2 τμήματα, 26 μέλη ΔΕΠ και 2.100 φοιτητές 2014 15.872 φοιτητές, 1.387 μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές, 294 καθηγητές και διδακτικό προσωπικό

ΑΠΘ 1989 33.360 φοιτητές, 218 μεταπτυχιακοί και 148 διδακτορικοί 2014 73.930 φοιτητές, 4.764 μεταπτυχιακοί και 4.140 διδακτορικοί φοιτητές

ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1989 Πέντε σχολές, 10.409 σπουδαστές και 1.272 πτυχιούχοι 2014 Πέντε σχολές με 21 τμήματα, 3 παραρτήματα στην περιφέρεια, 18.000 σπουδαστές

ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 1989 Άφιξη/ αναχώρηση αεροσκαφών: 18.212 κινήσεις Αναχωρούντες: 799.000 Αφιχθέντες: 792.000 Εμπορεύματα σε τόνους: 17.523 2014 2013 2.100.036 αφιχθέντες 2.142.397 αναχωρούντες Κίνηση αεροσκαφών (άφιξη/ αναχώρηση): 40.800 κινήσεις – αεροσκάφη 20.400 Εμπορεύματα: 1.815.666.000 άφιξη, 1.356.783.000 κιλά αναχώρηση

EΣΟΔΑ ΚΑΙ EΞΟΔΑ ΔHΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝIΚΗΣ 1989 Έσοδα 11.729.855 χιλ. δρχ. και έξοδα 10.845.600 χιλ. δρχ.

2014 379.000.000 ευρώ τακτικά έσοδα και έξοδα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1989 8.092 (οικονομικά τακτοποιημένες από το 1985/ στοιχεία ΕΒΕΘ) 2014 13.319 (οικονομικά τακτοποιημένες από το 2009/ στοιχεία ΕΒΕΘ)

ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ 1989 900 2014 1,320

25

Nοέμβριος 2014

ΔΑΠAΝΕΣ ΥΠΟΥΡΓΕIΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝIΑΣ ΘΡAΚΗΣ 1989 1,546,8 εκατ. δρχ.

2014 7,685 εκατ. Ευρώ (περίοδος 2013-14)

ΑΝΕΡΓΙΑ 1989 12% 2014 32%

ΟΑΣΘ 1989 411 λεωφορεία, 106.979 επιβάτες 2014 622 λεωφορεία, 544 σε κίνηση, 4 ειδικά διαμορφωμένα για μετακίνηση Α.με.Α., 167 εκ. επιβάτες ετησίως

ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ 1989 13 2014 27

ΟΣΕ 1989 Τρία τρένα προς Ευρώπη και καθημερινά δρομολόγια προς Τουρκία και Βουλγαρία 2014 Ένα τρένο προς Βουλγαρία (Μπλαγκοεβγκραντ)

ΥΓΕΙΑ 1989 11 Δημόσια Νοσοκομεία, 36 Ιδιωτικές κλινικές 2014 9 Δημόσια Νοσοκομεία, 19 Ιδιωτικές Κλινικές

ΠΡΑΣΙΝΟ 1989 30.000 δένδρα, από τα διαθέσιμα στοιχεία του Δήμου Θεσσαλονίκης 2014 Συνολική έκταση πρασίνου: 691.592 τμ Δένδρα: 13.917 Θάμνοι: 54.455 Έκταση παρτεριών με θάμνους εδαφοκάλυψης: 11.820 τμ Φυτικοί φράχτες: 25.797 τρέχοντα μέτρα Τριανταφυλλιές: 3.488 τετραγωνικά μέτρα Έκταση παρτεριών με ετήσια ανθοφόρα φυτά: 5.455 τμ ( 300.000 φυτά ετησίως) Χλοοτάπητας: 482.669 τμ

ΛΙΜΑΝΙ 1989 2.994 πλοία, 276 επιβατικά, 260 εσωτερικού και 16 εξωτερικού 14.556.057 τόνοι εμπορευμάτων 2014 1.819 πλοία, 40 επιβατικά, 451 εσωτερικού, 1.368 εξωτερικού, 18 κρουαζιερόπλοια, 3 θαλαμηγοί 12.983.322 τόνοι εμπορευμάτωνΣ Το λιμάνι Θεσσαλονίκης παραμένει αποκομμένο από τη σύνδεση του με τα νησιά του Αιγαίου

stats

26

#198

Modern City Λέξεις: Χρύσα Νάνου Εικόνες: Ορχάν Τσολάκ, XΡΥΣΑ ΝΙΚΟΛΕΡΗ

Σπουδές στα οικονομικά, την πληροφορική, στην γραφιστική, το design, την μουσική, το θέατρο και ό,τι άλλο επιθυμείτε είναι διαθέσιμες κάπου κοντά κοντά σας στην πόλη.

Δίπλα σε all time classic πλέον έργα, όπως το σύνολο κτιρίων του ΑΠΘ των Ντίνου Παπαϊωάννου και Κώστα Φινέ και το Αρχαιολογικό Μουσείο τού Πατρόκλου Καραντινού, και σε συνδυασμό με παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους (κορυφαία τους, αναμφισβήτητα, η ανάπλαση της Νέας Παραλίας από τους Νικηφορίδη - Cuomo), αυτά τα σχετικά νέα αρχιτεκτονικά έργα συνδιαμορφώνουν το σύγχρονο πρόσωπο της Θεσσαλονίκης, και διασκεδάζουν τις εντυπώσεις από την αδιάφορη, εμπορευματοποιημένη αρχιτεκτονική, που κυριαρχεί σε αυτή όπως και σε κάθε ελληνική πόλη. ΜΟΝΗ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ Εμβληματικό κτιριακό συγκρότημα συνολικής έκτασης 20.000 τ.μ., με ιδιαίτερη σημασία από ιστορική, αρχιτεκτονική και κοινωνιολογική άποψη. Υπήρξε εξαφανισμένο για χρόνια από τον αστικό χάρτη και η πόλη το ξανακέρδισε χάρη στην πολύπαθη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997. Η Μονή Λαζαριστών χτίστηκε το 1861 από τους μοναχούς του τάγματος του Αγίου Βικεντίου του Παύλου. Ο χώρος λειτούργησε

ως ορφανοτροφείο, ιεροσπουδαστήριο των καθολικών, νοσοκομείο και κέντρο φιλοξενίας προσφύγων μετά το 1922. Ως τη δεκαετία του ’70 απέμειναν εκεί κάποιες οικογένειες, σταδιακά όμως το κτίριο εγκαταλείφθηκε στην παρακμή. Σχεδόν ερειπωμένο, χαρακτηρίστηκε το 1980 «ιστορικό μνημείο» και τρία χρόνια αργότερα αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο με την ευκαιρία του εορτασμού των 2.300 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης. Αναστηλώθηκε στο πλαίσιο του τεχνικού προγράμματος της Πολιτιστικής και λειτούργησε ξανά το 1998. Στη βορειοανατολική πτέρυγά του απέκτησε στέγη το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με κομψούς, όμορφους αν και κάπως στενόχωρους εκθεσιακούς χώρους, που αναπτύσσονται σε τέσσερις ορόφους και είναι λειτουργικά εξοπλισμένοι βάσει διεθνών προδιαγραφών. Η λειτουργία του ΚΜΣΤ μέχρι σήμερα, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος για κάποια χρόνια με παραστάσεις στο μεγάλο θέατρο της παρακείμενης μονάδας, καθώς και το Φεστιβάλ της Μονής Λαζαριστών στον υπαίθριο χώρο τα καλοκαίρια, έδωσαν σε μια τυπική αστική γειτονιά της δυτικής

Θεσσαλονίκης φιλότεχνο προφίλ. ΝΕΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ Στην ανατολική είσοδο του ιστορικού κέντρου βρίσκεται το πιο πολυσυζητημένο δημόσιο κτίριο των τελευταίων χρόνων στη Θεσσαλονίκη. Δέχτηκε αρνητικές κριτικές για ένα σωρό λόγους: ότι χτίστηκε σε ακατάλληλη θέση, ότι αρχιτεκτονικά δεν κάνει «διάλογο» με το περιβάλλον, ότι εξαφάνισε τα γειτονικά μουσεία Βυζαντινού Πολιτισμού και Αρχαιολογικό. Ναι σε όλα. Όμως, το πέρασμα του χρόνου έσβησε τις αρνητικές κριτικές και άφησε έδαφος στην πραγματικότητα: η πόλη, 140 χρόνια μετά την ίδρυση του Δήμου Θεσσαλονίκης, επιτέλους απέκτησε Δημαρχιακό Μέγαρο, το οποίο αποδείχτηκε πολυλειτουργικό και φιλικό προς τον επισκέπτη, όπως ήταν ο στόχος, και έγινε πλέον σημείο αναφοράς για την περιοχή του. Το επιβλητικό, μοντέρνο κτιριακό συγκρότημα, έργο των αρχιτέκτονων Τάσου και Δημήτρη Μπίρη, κατασκευάστηκε από το 2005 ως το 2010, με αρκετές αλλαγές στην αρχική μελέτη που είχε κερδίσει τον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό το 1987.

Το συγκρότημα «σπάει» σε ανεξάρτητες κτιριακές μονάδες, που οργανώνονται γύρω από έναν υπαίθριο κοινόχρηστο χώρο, αναφορά στην ανοικτή αγορά-πλατεία. Οι επιμέρους ενότητες χαμηλώνουν σταδιακά, ώστε στην όψη της Γ' Σεπτεμβρίου με τη Βασιλέως Γεωργίου το κτίσμα καταλήγει διώροφο. Μαρμαροεπενδύσεις και μεταλλικές περσίδες σφραγίζουν την τελική εικόνα. Το 2011 το Νέο Δημαρχείο απέσπασε πρώτο βραβείο (ένα από τρία ισότιμα) στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το «πιο φιλικό δημόσιο κτίριο», που προκήρυξε η Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων (U.I.A) στο συνέδριό της στο Τόκιο. ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Πάνω στην Παραλία, λίγα μέτρα ανατολικά του Λευκού Πύργου, το παλιό (χτισμένο το 1938 σε σχέδια του Κ. Δοξιάδη) Βασιλικό Θέατρο κρίθηκε προβληματικό και ανεπαρκές ως κτίσμα (ζημιές από το σεισμό του ’70, ζητήματα θέρμανσης, ηχομόνωσης κλπ). Αυτό που προβλεπόταν από τον Οργανισμό Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997» ως «ανακαίνιση και

27

Nοέμβριος 2014

εκσυγχρονισμός» του Βασιλικού, έγινε σε μια νύχτα «ανακατασκευή»: η ήπια λύση θα είχε τεχνικές δυσκολίες και υψηλό κόστος. Έτσι η Θεσσαλονίκη κληρονόμησε (έναντι 11 δις δραχμών εκείνη την εποχή) μία τεράστια θεατρική σκηνή, με υψηλών προδιαγραφών εξοπλισμό, γυαλιστερά, αχανή φουαγιέ και παράλληλα ένα βαρύ, εκβιαστικά επιβλητικό κτίριο, που ούτε το παλιό θέατρο θυμίζει ούτε με τον περιβάλλοντα χώρο του συνδιαλέγεται, κι επιπλέον περιφρονεί τη θάλασσα μπροστά του. ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΩΝ Εντυπωσιακό κτίριο, που κάπως σε ξαφνιάζει τη στιγμή που το διακρίνεις επί της Αγίου Δημητρίου, πάνω από το ΑΠΘ. Το Ίδρυμα υπήρξε για δεκαετίες όραµα του ζεύγους Νέστορα και Αλίκης Τέλλογλου, οι οποίοι διέθεσαν για τον σκοπό αυτό στο ΑΠΘ τη μεγάλη συλλογή έργων τέχνης τους και κληροδότηµα. Η κατασκευή (τη μελέτη έκανε η ομάδα των αρχιτεκτόνων Ε. Κωνσταντάκου, Κ. Λάµπρου, Ν. Μάρδα και

Κ. Μωραΐτη µε εποπτεία του ΑΠΘ) άρχισε το 1988 και τέλειωσε το 1997. Το κτίριο άνοιξε τις πόρτες του στα τέλη του 1999. Συνολικού εµβαδού 6.500 τ.µ., το Τελλόγλειο περιβάλλεται από δασύλλιο και φιλοξενεί όχι μόνο τη µόνιµη συλλογή του Ιδρύµατος αλλά και πολλές περιοδικές εκθέσεις. Είναι κτίριο που δύσκολα αγαπά ο επισκέπτης, ψυχρό στο εσωτερικό του, κυρίως λόγω των μαρμαροεπενδύσεων, με κάπως άχαρους εκθεσιακούς χώρους. ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Κτίριο-τοπόσημο στην ανατολική πλευρά της Νέας Παραλίας. Λέμε «Μέγαρο» αν και πρόκειται για «Μέγαρα»: Δύο κτίρια, χτισμένα σε διαφορετικές περιόδους, εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους και ίσως γι’ αυτό πιο ενδιαφέροντα. Α’ ΚΤΙΡΙΟ Πλέον πολύπαθο υπήρξε το πρώτο κτίριο: προηγήθηκε αρχιτεκτονική προµελέτη των Π. Tζώνου - Ξ. Xόιπελ - G. Xόιπελ, η

οποία άλλαξε τόσο ώστε έγινε αγνώριστη, και ακολούθησε αρχιτεκτονική µελέτη (οριστική) των B. Σγούτα, Λ. Γιαννούση, ∆. Λάιου, N. Σχολίδη - K. Kουρουσόπουλου. Χτίστηκε το 2000 και έκτοτε σφραγίζει το βλέμμα στον Θερμαϊκό προς τα ανατολικά. Είναι ένα μνηµειακό, ορθογώνιο κτίσµα, πάνω στη θάλασσα. Η ώχρα εξωτερικά δίνει βυζαντινίζουσα όψη, το µέταλλο και το γυαλί την εξισορροπούν ως στοιχεία μοντέρνου, ευρωπαϊκού τόνο. Όλα αυτά τα χρόνια πέρασαν από τη μεγάλη σκηνή του πολλές συναυλίες, παραστάσεις όπερας και μπαλέτου. Β΄ΚΤΙΡΙΟ Το δεύτερο κτίριο (η κατασκευή Συνεδριακού και Πολιτιστικού Κέντρου προβλεπόταν από τον ιδρυτικό νόμο του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης 1993) ήρθε αργά αλλά και αθόρυβα σε σχέση με το πρώτο. Ύστερα από διαγωνισμό, στις αρχές του 2004, το έργο ανατέθηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο Arata Isozaki & Associates, από τα κορυφαία του σύγχρονου design, σε

συνεργασία με το γραφείο μελετών Schema 4 από τη Θεσσαλονίκη. Ο Ισοζάκι όχι μόνο δεν δεσμεύτηκε από το πρώτο κτίριο επιχειρώντας τον περίφημο «διάλογο», αλλά έφτιαξε κάτι εντελώς διαφορετικό: ένα εξαιρετικό κτίσμα από μπετόν, μέταλλο, ξύλο, γυαλί και μάρμαρο. Από διάφορους χώρους στο εσωτερικό του έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι εν πλω, καθώς το κτίριο είναι (επιτέλους) τοποθετημένο με «πλάτη» προς την πόλη, ενώ η πρόσοψη (και είσοδος) όχι μόνο είναι στραμμένη προς τη θάλασσα, αλλά είναι και κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από γυαλί «δεμένο» με μέταλλο, ώστε ο επισκέπτης να έχει την αίσθηση πως ακυρώνεται κάθε χώρισμα από το νερό. ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «DAIOS» Κομψό, μικρό σχετικά (49 δωματίων) ξενοδοχείο, οκτώ ορόφων, η ανέγερση του οποίου το 2006 άλλαξε εντυπωσιακά το προφίλ της λεωφόρου Νίκης, σε ένα από τα πιο όμορφα σημεία για να αγναντεύεις σε όλο του το πλάτος και το μεγαλείο τον

28

#198

XΡΥΣΑ ΝΙΚΟΛΕΡΗ

Αρβανιτοπούλου, ∆. ∆ακή, Ε. Σπάρτση, Γ. Χορόζογλου σχεδίασαν ένα συμμετρικό μεταλλικό κτίριο πέντε ορόφων σε σχήμα «Π», μεγάλου μήκους (200μ.) και μικρού πλάτους (μόλις 7 μ.) . Το κτίριο οργανώνεται γύρω από τα τρία αμφιθέατρα στην πίσω πλευρά του σχεδιασμένου το 1950 από τον Πάτροκλο Καραντινό παλαιού κτιρίου της Φυσικομαθηματικής Σχολής. Ουσιαστικά το νέο κτίριο, που κατασκευάστηκε το 1996, «αγκαλιάζει» το παλαιό χωρίς να το κρύβει και διαμορφώνει το νέο σχήμα του συνόλου μετασχηματίζοντας την «τυφλή» πλευρά του και δημιουργώντας μια νέα όψη με κύρια είσοδο από την οδό Αγ. Δημητρίου.

THE MET HOTEL Design ξενοδοχείο 5 αστέρων, 1,5 χλμ. δυτικά της πλατείας Αριστοτέλους (επί της 26ης Οκτωβρίου), στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Σχεδιασμένο από τη Zege architects (Τάσος Ζέππος, Ελένη Γεωργιάδη), το 212 δωματίων ξενοδοχείο του Ομίλου Χανδρή συνδιαλέγεται με το περιβάλλον του, με κυματοειδείς επιφάνειες να αποτελούν το βασικό του χαρακτηριστικό, λευκό και μαύρο μάρμαρο, ξύλο και γυαλί. Από πολλά δωμάτια, καθώς και το rooftop, την εξαιρετική θέα συνθέτουν οι γερανοί του λιμανιού και ένα σπάνιο κάδρο του Θερμαϊκού από τα δυτικά. Στο καλόγουστο εσωτερικό, τον τόνο δίνουν έργα σύγχρονης τέχνης διεθνώς αναγνωρισμένων καλλιτεχνών. Το 2013 στον διαγωνισμό Idea Tops, International Space Awards, που έγινε στο Shenzen στην Κίνα, oι Zege Architects κέρδισαν το βραβείο Best Hotel για το ξενοδοχείο THE MET.

Θερμαϊκό κόλπο. Με κύρια χαρακτηριστικά το γυαλί και το μέταλλο, το κτίριο σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Κωνσταντίνο Λεφάκη και Αντώνη Στυλιανίδη. Εξωτερικά θυμίζει τεράστιο πλοίο που ετοιμάζεται να διασχίσει τη θάλασσα. Τα βράδια ο φωτισμός του κορυφώνει την αίσθηση κομψότητας που το διακρίνει. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ «Ήθελα ένα χώρο που η κίνηση μέσα σ' αυτόν να δίνει ένα αίσθημα ελευθερίας ανακινώντας τις αισθήσεις και όπου το έκθεμα θα ήταν η έκπληξη μέσα στην κίνηση. Ήθελα ν' αποφύγω τον καταναγκασμό του μουσείου, που

επιβάλλει να δεις ένα σωρό έργα στη σειρά, γιατί θυμόμαστε το σκίρτημα απ' το εσωτερικό ενός ξωκλησιού αλλά ξεχνάμε συνήθως τα έργα που βλέπουμε στα μουσεία». Αυτά έγραφε ο αρχιτέκτονας Κυριάκος Κρόκος το 1989, ενώ ξεκινούσε η ανέγερση του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού σε δικά του σχέδια. Το έκτασης 11.500 τ.µ. λιτό κι απέριττο κτίριο, που ολοκληρώθηκε το 1993, καταφέρνει να υπερβεί τον σκόπελο της γειτνίασης με το σχεδιασμένο από τον Π. Καραντινό Αρχαιολογικό Μουσείο και πετυχαίνει έναν ασυνήθιστο συνδυασµό του µοντερνισµού και της ελληνικής αρχιτεκτονικής παράδοσης. Με κύρια υλικά το µπετόν και το τούβλο, σφράγισε με ανεξίτηλα χρώματα την περιοχή απέναντι

από το Γ’ Σώμα Στρατού στην οποία δεσπόζει. Απέσπασε ειδική διάκριση στο διαγωνισµό «Βραβεία 2000» του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και το 2001 κηρύχθηκε από το Υπουργείο Πολιτισµού «ιστορικό διατηρητέο µνηµείο» και έργο τέχνης. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΑΠΘ Παλιό και καινούργιο συνδυάζονται αρμονικά και με έξυπνο τρόπο στη νέα πτέρυγα του κεντρικού κτιρίου της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ (πρώην Φυσικομαθηματικής Σχολής). Οι αρχιτέκτονες Α. Κωτσιόπουλος, Ν.

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΠΘ Το γνωστό και ως «Κόκκινο κτίριο» του ΑΠΘ εγκαινιάστηκε το 2011. Σχεδιάστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Πόλις Α.Ε.Ε. - Γιάννης Βλάχος, Γιώργος Παπακώστας. Βρίσκεται ανάμεσα στο Γυμναστήριο και τη Φοιτητική Λέσχη, απέναντι από το Παιδαγωγικό Τμήμα του ΑΠΘ στη συμβολή της Εγνατίας με την Γ’ Σεπτεμβρίου. Η κόκκινη επιφάνειά του το κάνει να ξεχωρίζει στην Πανεπιστημιούπολη. Πέρα α πό το εντυπωσιακό χρώμα, όμως, είναι ένα εξαιρετικό κτίριο, τοπόσημο του ΑΠΘ, που με διακριτικό τρόπο εισάγει μία μοντέρνα, καινοτόμα αρχιτεκτονική σε συνδυασμό με έναν σύγχρονο οικολογικό - ενεργειακό σχεδιασμό.

Nοέμβριος 2014

29

30

#198

ΜΜΕ Ο κύκλος που έκλεισε

Λέξεις: Βασίλης Κατσάρας, Γιάννης Αγγέλου Εικόνα: Θανάσης Σταθόπουλος

Λ

ένε όσα δεν φέρνει ο χρόνος μια στιγμή θα φέρει. Κι αν αυτό φαντάζει ολίγον υπερβολικό, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως, αν όχι σε μια στιγμή αλλά σταδιακά, τα τελευταία πέντε χρόνια ήρθανε τα πάνω - κάτω σε όλους τους τομείς. Κοσμογονικές ήταν και οι αλλαγές που έγιναν στο χώρο των μέσων. “Αυτοί τα αυγά κι εμείς τα καλάθια”! Έτσι έγραφε για τη σχέση Αθήνας Θεσσαλονίκης στο επετειακό τεύχος των εικοσάχρονων της Parallaxi ο καλός συνάδελφος Δημήτρης Αθανασόπουλος στο ανάλογο αφιέρωμα για τα ΜΜΕ της πόλης μας. Πέντε χρόνια μετά μπορούμε να πούμε ότι δυστυχώς, χάθηκαν και τα δυο! “Έτσι τελειώνει πάντα, με τον θάνατο”, όπως υποστηρίζει στο 1Q84 ο Χαρούκι Μουρακάμι. “Προηγήθηκε όμως η ζωή”! Και τί ζωή! Η γέννηση της Parallaxi έρχεται σε μια εποχή που κάτι άλλο πνέει τα λοίσθια και ένας νέος κύκλος στην ιστορία των ΜΜΕ ανοίγει. Η δωρική ενημέρωση από τα τότε κρατικά μέσα δίνει τη θέση της στην αμερικανική κουλτούρα που εισάγουν τα ιδιωτικά κανάλια, τα οποία με θεαματικό τρόπο εμφανίζονται το 1989 και κάνουν την τηλεόραση το μεγαλύτερο “ζώο” στη ζούγκλα των ΜΜΕ! Την ίδια εποχή στο βουνό, κάπου στο δάσος του Σέιχ Σου, μέσα

από κυνηγητά και διαμαρτυρίες, ιστορίες για αρκούδες και... Αρκουδαίες, γεννιέται και η δημοτική ράδιο - τηλεόραση Θεσσαλονίκης, ενώ στη θάλασσα των συχνοτήτων τα “πειρατικά”, έχοντας καταλάβει μετά από μια ¬ρομαντική πολιορκία χρόνων το λιμάνι, κατεβάζουν σημαίες και αποκτούν άδεια εκπομπής στη μπάντα των FM. Δημιουργούνται ενημερωτικά και μουσικά ραδιόφωνα που θα χαράξουν βαθιά στη μνήμη των Θεσσαλονικέων τα νούμερα που συνθέτουν τη συχνότητα που τα “πιάνεις στο ράδιο”. Ο τύπος προσαρμόζεται και αυτός στα σημεία των καιρών. Οι εφημερίδες που βλέπουν το θεριό - tv έτοιμο να τις κατασπαράξει, οπτικοποιούνται και από τα πυκνογραμμένα σεντόνια περνάμε στα αισθητικά προσεγμένα ταμπλόιντ. Η πόλη της Θεσσαλονίκης είναι η μητέρα και των

πρώτων free press περιοδικών που κάνουν την εμφάνισή τους και αγκαλιάζονται με θέρμη από το κοινό. H Parallaxi είναι ένα τέτοιο αγαπημένο παιδί! Τα επόμενα χρόνια τα ΜΜΕ στη Θεσσαλονίκη θα ζήσουν, πάντα σύμφωνα με τους ρυθμούς της Αθήνας, έναν ανελέητο ανταγωνισμό που θα είναι δημιουργικός και παράλληλα καταστροφικός. Πολλοί σημαντικοί άνθρωποι θα ασχοληθούν με το χώρο και θα αφήσουν το στίγμα τους. Το ίδιο θα κάνουν και πολλοί ασήμαντοι που επίσης θα βρουν θέση στις επιχειρήσεις που εξουσιάζουν και εξουσιάζονται. Θνησιγενή πειράματα, αρπαχτές του είδους αλλά και σοβαρές, φιλόδοξες προσπάθειες θα χαρακτηρίσουν τη δεκαετία του '90. Το μιλένιουμ δεν θα φέρει την καταστροφή του κόσμου, ούτε την καταστροφή των

ΜΜΕ. Προοιωνίζεται όμως το τέλος της παραδοσιακής μορφής της ενημέρωσης. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας αλλάζει και πάλι το παιχνίδι, αυτή τη φορά ακόμη πιο επαναστατικά! Στην πορεία της δεκαετίας το διαδίκτυο παίρνει διάφορες μορφές. Είναι αρχικά “ο νέος, που μπορεί να είναι ωραίος, δεν έχει όμως ελπίδα να νικήσει τον παλιό που ως γνωστόν είναι αλλιώς”. Στη συνέχεια θα γίνει “ο δαίμονας που ήρθε να σπείρει το κακό και πρέπει να τον πολεμήσουμε”. Γρήγορα όμως ο φόβος θα γίνει έρωτας και θα αρχίσουν τα... προκαταρκτικά. Το πάθος θα θεριέψει και αν σε κάποιες περιπτώσεις ξεθυμάνει και η σχέση δεν καταλήξει σε γάμο, το διαδίκτυο θα μείνει “φίλος”. Ο πιο στενός. Αυτοκόλλητος! Πλησιάζοντας στο τέλος της δεκαετίας, τίποτα δεν είναι το ίδιο. Για όσους στο

Nοέμβριος 2014

31

32

χώρο των ΜΜΕ δεν το κατάλαβαν και δεν φρόντισαν να προσαρμοστούν, το νερό στο καζάνι στο οποίο βρέθηκαν έφτασε στο χείλος. Η οικονομική κρίση απλά έκλεισε με θόρυβο το καπάκι! Σήμερα η φράση “τα ΜΜΕ της Θεσσαλονίκης” τείνει να μοιάζει με ανέκδοτο. Η ανεργία έχει ξεπεράσει κάθε άλλο κλάδο. Τα ελάχιστα μέσα που παραμένουν εν ζωή, βρίσκονται διασωληνωμένα, με μηχανική υποστήριξη, και αυτό που απομένει είναι η απόφαση για το πάτημα του κουμπιού. Οι εξαιρέσεις, ελάχιστες, δείχνουν το δρόμο. Νέα πραγματικότητα επιβάλλει νέα μέσα. Ο κύκλος έκλεισε. Ένας νέος κύκλος θα ανοίξει. Θα τα πούμε σε πέντε χρόνια! Ελπίζουμε.. ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ Τις ημέρες που γραφόταν αυτό το κείμενο οι εργασιακές συνελεύσεις στην ΕΣΗΕΜ-Θ για τον "Αγγελιοφόρο" και τη "Μακεδονία" διαδέχονταν η μία την άλλη. Το ελάχιστο προσωπικό που έχει μείνει στα δύο αυτά ιστορικά συγκροτήματα της πόλης, βρίσκεται κυριολεκτικά στον αέρα καθώς τα προβλήματα μοιάζουν αξεπέραστα. Πριν από 25 χρόνια τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. > Η “Μακεδονία”, αποτελούσε ακόμη την καθημερινή συνήθεια των Θεσσαλονικέων. Λίγα χρόνια πριν οι καθημερινές τις πωλήσεις προσέγγιζαν τις 150 χιλιάδες φύλλα. Μετά την επέλαση της τηλεόρασης τα νούμερα άρχισαν να υποχωρούν. Ωστόσο κρατούσε γερά. Το ίδιο και το αδερφάκι της, η “Θεσσαλονίκη” που ιδρύθηκε το 1962 και αποτελούσε την πιο σύγχρονη, νεανική και προοδευτική εφημερίδα του συγκροτήματος Βελλίδη. Προχωρώντας στη δεκαετία του 90 τα προβλήματα μεγάλωναν διαρκώς για να έρθει το οριστικό λουκέτο το καλοκαίρι του 1996. Ωστόσο, ένα χρόνο νωρίτερα, ο εκδοτικός όμιλος με τις τόσες πρωτιές, είχε καινοτομήσει για άλλη μια φορά με την πρώτη ηλεκτρονική έκδοση με τον τίτλο MakThes! Το 1998 τα δύο φύλλα επανακυκλοφορούν υπό άλλη ιδιοκτησία. Θα επιχειρηθεί η ανάσταση πολλές φορές το επόμενο διάστημα. “Το τέλος των εφημερίδων” όπως υποστηρίζει ο Bernard Poulet θα το βιώσει πρώτη η “Θεσσαλονίκη”. Η “Μακεδονία”...; > Απέναντι στις εφημερίδες του

#198

Βελλιδέικου, κυκλοφορούσε για πολλές δεκαετίες ο ιστορικός “Ελληνικός Βορράς”. Από το 1986 έγινε εβδομαδιαίος και εκδιδόταν πλέον σε μικρό σχήμα. Βιώνοντας την ίδια σκληρή πραγματικότητα, όπως ολόκληρος ο τύπος, έβγαλε το τελευταίο του φύλλο την 1η Δεκέμβρη του 2001. > Στα μέσα της δεκαετίας του 90, το κενό που δημιουργείται στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης έρχεται να το καλύψει ένα εβδομαδιαίο φύλλο αγγελιών. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1996 ο "Αγγελιοφόρος" γίνεται καθημερινή πολιτική εφημερίδα και κερδίζει την αγάπη του κοινού. Η επιτυχία του ημερήσιου φύλλου οδηγεί ένα χρόνο αργότερα στην έκδοση του Αγγελιοφόρου της Κυριακής, που θα γίνει η πρώτη εφημερίδα της πόλης. Δυστυχώς ακολουθώντας τη μοίρα του τύπου στη Θεσσαλονίκη, το Φεβρουάριο του 2012, το καθημερινό φύλλο του Αγγελιοφόρου θα σταματήσει να κυκλοφορεί. Δυο μήνες μετά θα επανέλθει. Οι αρρυθμίες είχαν αρχίσει! Κατά τη διάρκεια των 25 αυτών χρόνων προσπάθησαν αρκετοί να πείσουν τους κατοίκους της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ελλάδας να μην ενημερώνονται αποκλειστικά από τους τίτλους των Αθηνών. Μάλλον δεν τα κατάφεραν! ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ Ήταν καλοκαίρι του 1989 όταν ο Σωτήρης Κούβελας έχτισε στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης ένα κτίριο με τον απαραίτητο εξοπλισμό εκπομπής τηλεοπτικού σταθμού. Διατάχθηκε επέμβαση της αστυνομίας, που κατεδάφισε τις εγκαταστάσεις και συνέλαβε τους υπευθύνους! Ακολούθησε η περίφημη "δίκη της κεραίας" που δικαίωσε τον Δήμαρχο Σωτήρη Κούβελα. Η Θεσσαλονίκη έγινε η πόλη όπου λειτούργησε ο πρώτος μη κρατικός τηλεοπτικός σταθμός. Ήταν η TV-100, που προηγήθηκε έστω και λίγο της επέλασης των ιδιωτικών καναλιών της Αθήνας που άρχισε στα τέλη του 1989. Με έδρα τη Θεσσαλονίκη εκπέμπει πανελλαδικά το 1991 το TV Μακεδονία. Πολλοί συνάδελφοι δημοσιογράφοι, τεχνικοί και άλλα γνωστά πρόσωπα της πόλης πέρασαν από τα στούντιο του καναλιού που σήμερα λειτουργεί ως το μικρό αδελφάκι του ANT1. Οι απόλυτοι κυρίαρχοι ωστόσο του παιχνιδιού όλα αυτά τα χρόνια ήταν τα μεγάλα ιδιωτικά κανάλια της Αθήνας. Στη

Θεσσαλονίκη δημιούργησαν ανταποκριτικά γραφεία στελεχωμένα με αρκετούς δημοσιογράφους και τεχνικούς. Για πολλά χρόνια ο σκληρός ανταγωνισμός, αλλά και η συνεργασία μεταξύ τους, πρόσφεραν απίστευτες ιστορίες μπροστά και πίσω από τις κάμερες που ακόμα προκαλούν ενδιαφέρον. Ωστόσο η κρίση έφερε περικοπές! Μετά το κλείσιμο των γραφείων του STAR και το λουκέτο στο ALTER η κατάσταση χειροτερεύει συνεχώς. Τα πολυπληθή ανταποκριτικά γραφεία αποτελούν πλέον παρελθόν, όπως παρελθόν αποτελεί και η ενημέρωση από τη Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη περιφέρεια.

FREE PRESS ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Ένα “Πολιτιστικό έντυπο ελεύθερης σκέψης και έκφρασης” είναι το πρώτο free-press που κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Ο λόγος για τον “Εξώστη” της Θεσσαλονίκης που δείχνει το δρόμο για πολλές άλλες δωρεάν εκδόσεις που θα κατακλύσουν την πόλη τη δεκαετία του '90. Ποιός θα ξεχάσει το "Φιξ Καρέ", την"Οθόνη" ή τα "Κινηματογραφικά τετράδια"! Με έμφαση στην πολιτιστική και κινηματογραφική επικαιρότητα τα περιοδικά αυτά θα γίνουν χώρος έκφρασης επιφανών λογοτεχνών, ποιητών και στοχαστών της πόλης. Ο "Εξώστης", ασπρόμαυρος από άποψη για πολλά χρόνια, μετά από ένα διάλειμμα το 2009, συνεχίζει να κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη. Το άλλο έντυπο της χρυσής γενιάς των free-press που εξακολουθεί αδιάλειπτα να κυκλοφορεί, καινοτομώντας και παρεμβαίνοντας με μια ματιά που βλέπει τη “Θεσσαλονίκη Αλλιώς” είναι φυσικά η Parallaxi! Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία! Η Θεσσαλονίκη αγαπά τα περιοδικά. Το Close up, το Soul, το About και το City, το Glow και το Biscotto, τα ένθετα των εφημερίδων, Επιλογές και Sunday και πολλά άλλα βρήκαν για λίγο ή βρίσκουν ακόμη ανταπόκριση στο αναγνωστικό κοινό που, είτε τα αγοράζει στα περίπτερα είτε τα συναντά στα καφέ του κέντρου, στα λεωφορεία και στα stand, κάθεται και τα ξεφυλλίζει. Τί ωραία συνήθεια! ΡΑΔΙΟΦΩΝΑ Τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης, τα οποία σήμερα επιδιώκουν τη διαδραστικότητα και τη δημιουργία πιστών κοινοτήτων, μάλλον θα έπρεπε να ζηλεύουν και ίσως να

«κοπιάρουν» τις πρακτικές που ακολούθησαν οι ιστορικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί στα 90s, τη δεκαετία της μεγάλης ακμής τους. Τότε που το κοινό ήταν φανατικό, οι παραγωγοί συντροφιά του και οι σταθμοί «κοινωνικοί πυρήνες». Στα τέλη του ’80 άρχισε η έκρηξη της ονομαζόμενης ελεύθερης ραδιοφωνίας, όταν οι «πειρατές» κατέβασαν τις κεραίες από τις ταράτσες, εγκατέλειψαν τις κονσόλες στα μικρά δωμάτια των σπιτιών τους και έμπλεξαν με… business. Η αρχή της ελεύθερης ραδιοφωνίας γίνεται από τα δημοτικά ραδιόφωνα, με το FM100 να εκπέμπει για πρώτη φορά στις 7 το πρωί της 3ης του Σεπτέμβρη του 1987. Στο δημοτικό ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης προστέθηκαν στη συνέχεια για να διαγράψουν τη δική τους πορεία ο FM 100,6 και ο 101. Στο πλαίσιο της Δημοτικής Ραδιοφωνίας προκύπτει και το Ένατο Κύμα, μία προσπάθεια για Διαδημοτικό Ραδιόφωνο στη Θεσσαλονίκη, η οποία δεν θα αντέξει στο χρόνο. Πρωτοπόρα η Θεσσαλονίκη και στη Ραδιοφωνία, φιλοξενεί ως σήμερα το πρώτο ιδιωτικό ραδιοφωνικό σταθμό της χώρας. Ο λόγος για το Ράδιο Θεσσαλονίκη το οποίο γρήγορα αγκαλιάζεται από την πόλη και μετατρέπεται στο φόρουμ της συζήτησης της. Έτσι προέκυψε και το συλλαλητήριο διαμαρτυρίας, όταν οι αρχές προσπάθησαν να το κλείσουν, με τους Γιώργο Παπανδρέου και Κώστα Λαλιώτη να καταθέτουν ως μάρτυρες στη δίκη που ακολούθησε. Σημείο αναφοράς στα ραδιοφωνικά δρώμενα της πόλης και το Ράδιο Παρατηρητής. «Σχολή» για μία σειρά δημοσιογράφων, οι οποίοι στελέχωσαν στη συνέχεια τα Μέσα Ενημέρωσης της πόλης. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 η ενημέρωση δίνει τη θέση της στη μουσική και η στροφή αυτή γεννά σταθμούς οι οποίοι γράφουν τη δική τους ιστορία: Μουσικός ∆ίαυλος, Star FM, Ερωτικός, Κοσµοράδιο, Rock Radio κ.α. Και ποιος δεν πέρασε από τα events και τα parties του 88μισό; Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Μύλου, που έβγαινε στον αέρα από ένα βαγόνι τρένου, έθετε για χρόνια σε …τροχιά τη ζωή της πόλης.

Nοέμβριος 2014

33

34

#198

Ο άνθρωπος που άλλαξε την επικοινωνία Λέξεις: Περικλής Πηλείδης

Τ

ην εποχή που γεννιόταν η Parallaxi, εγώ ζούσα πλέον στη Θεσσαλονίκη, φοιτητής στη σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., έχοντας τελειώσει σπουδές γραφιστικής στην Αθήνα. Με σκοπό να κερδίσω χρήματα και εξυπηρετώντας τη ματαιοδοξία μου να γίνω γρήγορα γνωστός, έπεσα με τα μούτρα στη δουλειά σχεδιάζοντας λογότυπα, συσκευασίες, αφίσες, διαφημίσεις και γενικά ό,τι μπορεί να… σχεδιαστεί. Θυμάμαι λοιπόν το τοπίο της διαφήμισης - επικοινωνίας της εποχής και τα μέσα που υπήρχαν στη διάθεσή μας: η πόλη τότε ήταν γεμάτη με γιγαντοαφίσες που τις λέγαμε 12φυλλες, γιατί αποτελούνταν από δώδεκα αφίσες 70χ100εκ. που δημιουργούσαν μία ενιαία εικόνα. Αργότερα τετραπλασιάστηκαν σε μέγεθος και τις βαφτίσαμε 48φυλλες… Όλες μαζί δημιουργούσαν μία απίστευτη οπτική ρύπανση γιατί οι περισσότερες ήταν αισθητικά άθλιες. Σαν όαση ανάμεσά τους ξεχώριζαν οι αφίσες του Oliviero Toscani για την Benetton. Το ραδιόφωνο, που απελευθερώθηκε το 1986 από το Δήμαρχο Σωτήρη Κούβελα, πήρε τη μερίδα του λέοντος από τη διαφημιστική δαπάνη, ενώ οι πινακίδες στα γήπεδα ήταν αγαπημένο σπορ για αρκετούς διαφημιστές. Πανίσχυρο μέσο ήταν και η εφημερίδα «Μακεδονία», ειδικά το εβδομαδιαίο ένθετο «ΕΠΙΛΟΓΕΣ». Οι «ΕΠΙΛΟΓΕΣ» της εποχής εκείνης δεν είχαν καμία σχέση με τις σημερινές «ΕΠΙΛΟΓΕΣ» της εφημερίδας. Τότε ήταν ένα μνημείο κιτς και επαρχιωτισμού. Το πιο αστείο τμήμα του περιοδικού ήταν τα κοσμικά της πόλης όπου συχνά πόζαρε και η αρχοντομουτσουνάρα μου.

Πολλές άσχημες διαφημίσεις κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή, χωρίς απαραίτητα να έχουν την ευθύνη γι’ αυτό οι δημιουργικοί, γραφίστες ή διαφημιστές. Σας μεταφέρω την εμπειρία μου από υποψήφιο πελάτη, που παρέμεινε υποψήφιος. Σχεδίασα μία σελίδα για περιοδικό σε λευκό φόντο (που το αγαπώ γενικώς), με αρκετή επιφάνεια κενή. Δεν του άρεσε καθόλου. Το επιχείρημά του ήταν: «Πληρώνω ένα σκασμό λεφτά στο περιοδικό! Να μου γεμίσεις τη σελίδα. Βάλε και φόντο… και τα γράμματα όσο πιο μεγάλα μπορούν!». Πολλά τέτοια ακούγαμε… Επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας μερικά στιγμιότυπα του τότε διαφημιστικού και αισθητικού τοπίου της πόλης, μέσα από δικές μου εμπειρίες. Μία από τις δουλειές που θυμάμαι με χαρά ήταν όταν σχεδίασα το λογότυπο και τις συσκευασίες του ζαχαροπλαστείου «Αγαπητός». Ήταν το 1984, όταν ήμουν 21 ετών, και από ανασφάλεια για το μικρό της ηλικίας μου έλεγα ψέματα στον Τάκη Βαλογιώργη πως είμαι 24, μήπως με πάρει πιο στα σοβαρά. Ο Τάκης μου έδωσε το ελεύθερο και εγώ σχεδίασα συσκευασίες ροζ και τιρκουάζ όταν σχεδόν όλα τα ζαχαροπλαστεία της Ελλάδας είχαν καφέ κουτιά… Άλλη μια υπέροχη δουλειά που αγάπησα ήταν για τον φανταστικό φούρνο ARTOS και τo café-ζαχαροπλαστείο FAMILY. Εκεί έκανα κυριολεκτικά ό,τι ήθελα. Σχεδιάστηκαν και εκπληκτικά καταστήματα που πιστεύω επηρέασαν πολύ την αισθητική στη διακόσμηση των καταστημάτων της πόλης. Την ευθύνη γι’ αυτό είχαν η αγαπημένη μου Ράνια Σταματάκη και ο φίλος Άκης Ταλιαδώρος. Το 1989 έστησα την εταιρία μου μαζί με την Κατερίνα Γκαβοπούλου. Αν δεν είχα την υποστήριξη, τη δημιουργικότητα και το πείσμα

35

Nοέμβριος 2014

της Κατερίνας, δεν είμαι σίγουρος αν θα τα κατάφερνα. Της οφείλω κάτι περισσότερο από πολλά. Στις εθνικές εκλογές του 1989 ανέλαβα την προεκλογική εκστρατεία του 27χρονου υποψήφιου βουλευτή Νίκου Ταχιάου. Του πρότεινα να μην κυκλοφορήσει αφίσες με το πορτραίτο του, όπως έκαναν όλοι, αλλά με κοινωνικά μηνύματα. Το τόλμησε. Μία από αυτές ήταν για το AIDS. Ήταν η πρώτη φορά στην Ελλάδα που σε πολιτική καμπάνια εμφανίστηκαν προφυλακτικά και η συγκεκριμένη αφίσα έγινε η δημοφιλέστερη. Με το Νίκο Στεφανίδη του «Μύλου» έχω την εντύπωση πως γνωριζόμαστε πριν γεννηθούμε. Το 1993 σχεδιάσαμε δύο διαφημίσεις για το ραδιόφωνο του «Μύλου», τον 88μισό, που ταξίδεψαν μαζί με άλλες δουλειές μας εκείνης της χρονιάς στην Αθήνα, στο Φεστιβάλ Διαφήμισης στο Μέγαρο Μουσικής. Στον Νίκο δεν είπαμε τίποτα. Από σύμπτωση, ο Νίκος βρισκόταν στην Αθήνα και ένας φίλος τού πρότεινε να παρακολουθήσουν την τελετή απονομής των βραβείων. Προς μεγάλη του έκπληξη είδε τις δύο διαφημίσεις του 88μισό να κερδίζουν την πρώτη και την τρίτη θέση στις διαφημιστικές καταχωρήσεις… Στο λογότυπο των «Δημητρίων» είχα την τύχη να συνεργαστώ με τον άνθρωπο design Στέργιο Δελιαλή, που πρότεινε να χρησιμοποιήσουμε το σύμβολο που είχε σχεδιάσει πριν πολλά χρόνια ο «πρίγκιπας» των γραφικών τεχνών Γιάννης Σβορώνος. Η γραμματοσειρά που χρησιμοποιήσαμε ήταν μία από τις δεκάδες που είχε σχεδιάσει ο πατέρας μου, ο χαράκτης Σταύρος Πηλείδης. Ήταν ένας τρόπος να του στείλω ένα ευχαριστώ… Μέσα από αυτή τη δουλειά, αυτό που εγώ

θεωρώ σημαντικό, δεν είναι οι δουλειές που κυκλοφόρησαν. Είναι οι αξιόλογοι άνθρωποι που γνώρισα και οι σχέσεις που χτίσαμε όλα αυτά τα χρόνια. Για φινάλε σας έχω μια νόστιμη ιστορία: στις εθνικές εκλογές του 1985, ο δαιμόνιος διαφημιστής Γιώργος Κωνσταντινίδης, που είναι ο άνθρωπος που μου άνοιξε την πόρτα στο χώρο της διαφήμισης, μου αναθέτει να βγάλω μια ιδέα για την προεκλογική καμπάνια του υποψηφίου βουλευτή Βασίλη Παπαγεωργόπουλου. Προτείνω λοιπόν, ως κεντρική φωτογραφία για τις αφίσες και τα προεκλογικά φυλλάδια, μια φωτογραφία με τον Παπαγεωργόπουλο να δένει τα αθλητικά παπούτσια ενός παιδιού, θέλοντας να υπενθυμίσω την αθλητική του διαδρομή μαζί με την ταπεινοφροσύνη ενός υπηρέτη του λαού. Στην πολυκατοικία που έμενα τότε υπήρχε μια πολύ όμορφη οικογένεια. Το μικρό κοριτσάκι της οικογένειας ήταν εξωφρενικά όμορφο, με φοβερή λάμψη. Ζήτησα από τους γονείς να πρωταγωνιστήσει στη φωτογράφηση. Με πολλούς δισταγμούς και επιφυλάξεις ομολογώ, δέχτηκαν. Φωτογράφισα εγώ ο ίδιος διαπιστώνοντας πως η μικρούλα εκτός από φοβερό ενθουσιασμό είχε και φοβερό ταπεραμέντο. Η μικρούλα αυτή είναι η Σίσσυ Χρηστίδου, που εξακολουθεί να έχει τα ίδια προτερήματα. Αυτές είναι κάποιες προσωπικές ιστοριούλες που ανακάλεσα στη μνήμη μου εξαιτίας του Γιώργου Τούλα που μου ζήτησε να θυμηθώ πώς ήταν το αισθητικό και επικοινωνιακό τοπίο της πόλης όταν γεννιόταν η Parallaxi… Άντε και του χρόνου!

36

Ξαγρυπνώντας Λέξεις: Απόστολος Βεϊζαδες eikona: Θανάσης Σταθόπουλος

Έ

τσι κάπως ξεκινάς τη διαδρομή σου ... Είναι Νοέμβριος του 1989 και εσύ περπατάς στο κέντρο της πόλης. Είσαι στην Τσιμισκή. Πριν μερικές ημέρες, στις 5 του μηνός, έχουν γίνει εκλογές, αλλά για δεύτερη συνεχόμενη φορά δεν έχει εκλεγεί κυβέρνηση. Τέσσερις μέρες μετά, στις 9, έχει πέσει το Τείχος του Βερολίνου, αλλά κανείς εδώ δεν έχει χύσει ένα δάκρυ γιατί όλοι ασχολούνται με τον Μητσοτάκη και τον Παπανδρέου (άντε και με τον Φλωράκη) . Και δεκαπέντε ημέρες αργότερα, στις 20, στην Αθήνα λένε πως άρχισε να εκπέμπει σήμα ο πρώτος ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός στην Ελλάδα, που λέγεται Μega Chanel. Κοσμογονία ... Ήδη οι ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί λειτουργούν πάνω από έναν χρόνο στη Θεσσαλονίκη και το γκρίζο χρώμα των προηγούμενων δεκαετιών αρχίζει να παίρνει κάποιες χρωματιστές στρώσεις. Θέλεις και εσύ να συμμετέχεις στο νέο κόσμο που ανατέλλει. Μαθαίνεις για κάτι κινηματογραφικές προβολές που διοργανώνονται για πρώτη φορά...Ποιος ; Η "Παράλλαξη ". Θα πας φυσικά. Κι έτσι περπατάς αμέριμνος στη Μητροπόλεως και κατεβαίνεις στη Βογάτσικου. Στα αυτιά σου ηχούν ακόμη οι ήχοι του αγαπημένου σου τραγουδιού "The Living Years" των Mike and the Mechnics.

Mπορεί η Μadonna να κάνει super hit με το 'Like a prayer", αλλά εσένα σε συγκινούν ακόμη οι Simple Minds και φυσικά το

#198

37

Nοέμβριος 2014

"Belfast Child". Kι έχοντάς το στο μυαλό σου μπαίνεις στο Bel Air, το οποίο και είναι το αγαπημένο σου στέκι την εποχή εκείνη. Πέντε χρόνια λειτουργίας έχει συμπληρώσει το μαγαζί, ενώ μαζί με το ανακαινισμένο από τον Μάιο του 1987 "Αχίλλειο' έχουν μετατρέψει την περιοχή σε απόλυτο προορισμό για τις ηλικίες των είκοσι κάτι έως τριάντα φεύγα. Αλλού; Μετά θα πας στο Base Mobile στην Ανθέων αφού προηγουμένως έχεις περάσει από το Sante του Κίκη, που παραμένει δια μέσου των δεκαετιών ένα all time classic στέκι και που ζει ξανά μέρες δόξας. Aλλά η πόλη είναι αλήθεια πως αλλάζει πρόσωπο και νέοι προορισμοί δημιουργούνται. Τώρα το παιχνίδι δεν παίζεται μόνον στο κέντρο στα γνωστά μέρη, όπως στην οδό Τσιρογιάννη, που δίπλα στο (διαμέσου των δεκαετιών καθιερωμένο) Ντορέ την τελευταία δεκαετία έχουν φυτρώσει το Flou (που έφτιαξε ο Γιώργος Ζήκας και τώρα το έχουν ο Φλόκας με τον Καρδαχάκη), το Time Out (του Μηνάογλου), ο Λωτός (του Αίμωνα και του Αιγίσθου), το Αle House ή λίγο πιο κάτω, στη Λώρη Μαργαρίτη, Προξένου Κορομηλά και στα πέριξ, ο Δον Κιχώτης, το Berlin, το Lucky Luke και φυσικά το αξεπέραστο σε στυλ Βanal του Ηρακλή Δούκα. Υπάρχει κόσμος που φεύγει Ανατολικά πια και δεν σταματάει μόνον στο Ιpanema, των αδελφών Παπαγιάγκου, στην Β. Όλγας, αλλά πάει στην Κρήνη... όχι βέβαια πια για την υπερ- καφετέρια Volcano, αλλά προχωράει σε κάποια νέα μπαράκια που λειτουργούν εκεί ,όπως το εκλεπτυσμένο Αperitto, το πιο μπιτάτο Ζanzibar και το Μistral. Από την άλλη οι φήμες λένε πως αυτή την εποχή κάποιοι τολμηροί θέλουν να αλλάξουν το πρόσωπο στα Λαδάδικα και να μην στεγάζει πια μόνον εμπορικές επιχειρήσεις το πρωί και να εμπορεύεται τον αγοραίο έρωτα το βράδυ. Ένα πολύ φρέσκο club άνοιξε εκεί, (αλλά αυτοτοποθετείται στο Λιμάνι και όχι στα Λαδάδικα) και λέγεται Dock'n' Roll, ενώ ο δημιουργός του Bel-Air, Δημήτρης Νούλης, εγκαινίασε πριν το καλοκαίρι ένα εστιατόριο με το όνομα ΜπεχΤσινάρ, στην οδό Κατούνη. Αλλά πάλι, είναι δυνατόν να υπάρξουν στέκια στα Λαδάδικα;" Αναρωτιέσαι. Αν βέβαια κάποιος λαχταρίσει για το βράδυ την ελληνική μουσική ο δρόμος πια δεν είναι ένας, να τον οδηγήσει στο "Ακρόαμα", στη Νέα Κρήνη. Υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι. Η Άλκηστη Πρωτοψάλτη τραγουδάει, με τεράστια επιτυχία, εδώ και ένα μήνα σε ένα καινούργιο μαγαζί που λέγεται Chorus Live, στην Ιασωνίδου, ενώ διακόσια μέτρα πιο πάνω, στο Αβαντάζ, περιμένει μια κοπελίτσα,

φοιτητριούλα της Φιλοσοφικής από την Καβάλα, για να ντεμπουτάρει εκεί. Τη λένε Δέσποινα Μαλέα, αλλά της προτείνουν να εμφανισθεί με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Βανδή. Κι έτσι κάπως τα eighties πνέουν τα λοίσθια και ετοιμάζονται σε μερικές ημέρες να παραδώσουν στα ninties και η Παράλλαξη μόλις που προλαβαίνει να ξεμυτίσει ένα μήνα πριν ξεψυχήσει η δεκαετία. Εικοσιπέντε χρόνια δεν είναι καθόλου λίγα... μόδες γεννιούνται και πεθαίνουν μέσα σε πολύ λίγο καιρό. Τα Λαδάδικα θα μετατραπούν γρήγορα σε ένα Λούνα Παρκ διασκέδασης , θα απογειωθούν ακόμη περισσότερο γρήγορα και θα προσγειωθούν με δραματική ταχύτητα -δυστυχώς... Ενάμιση χρόνο αργότερα ένας ταλαντούχος νέος της εποχής (ο οποίος έχει ξεκινήσει μια διαδρομή από το Lucky Luke, και στη συνέχεια έχει δημιουργήσει το πρώτο live stage για blues και jazz bands στην πόλη, το Παραρλάμα), ο Νίκος Στεφανίδης, θα δημιουργήσει έναν μνημειώδη, για τα μεγέθη της τότε ελληνικής κοινωνίας, πολυχώρο, ο οποίος ονομάζεται Μύλος και πρώτος αυτός θα μεταφέρει το ενδιαφέρον της νυχτερινής διασκέδασης στην περιοχή της δυτικής εισόδου της πόλης. Αμέσως μετά πολλοί θα τον μιμηθούν και θα ακολουθήσει η Βίλκα, το Casa la Femme , το Βαρελάδικο κλπ. Κοντά τους θα ενσωματωθεί και η περιοχή του Βαρδαρίου, όπου club όπως το Nani-nani και εστιατόρια θα προσελκύσουν τον δικό τους κόσμο εκεί. Τα χρόνια περνάνε γρήγορα και η ζωή μας αιφνιδιάζει (ενίοτε και ευχάριστα). Η Θεσσαλονίκη, η πόλη που ποτέ δεν κοιμάται, θα δει τα ρεύματα του κόσμου μέσα στα εικοσιπέντε αυτά χρονιά να κινούνται , άλλοτε ανατολικά , άλλοτε δυτικά και άλλοτε να επιστρέφουν στο κέντρο. Τα Λαδάδικα γνωρίζουν τώρα πια τη δική τους δεύτερη νιότη, ενώ στη Βαλαωρίτου τα μαγαζιά ανοίγουν και κλείνουν με ραγδαίους ρυθμούς φιλοξενώντας την επιθυμία του κόσμου να ανακαλύψει νέους προορισμούς όταν όλα μοιάζουν να έχουν εξερευνηθεί. Παράλληλα νέες τοπικές πιάτσες, οι οποίες δεν υπήρχαν παλιότερα, διαμορφώνονται, όπως πχ στο Πανόραμα, όπου τα νέα bars υποδέχονται τους μεγαλύτερους σε ηλικία που δεν είναι πλέον τόσο ευέλικτοι στις μετακινήσεις.

38

#198

Ρέκβιεμ για μια πόλη Λέξεις: Γιώργος Χρηστίδης | ΕΙΚΟΝeσ: Νίκος Βαβδινούδης

Έ

να τέταρτο του αιώνα έχει περάσει από τότε που άρχισαν να γράφονται τα πρώτα ρέκβιεμ για την αποβιομηχάνιση της Θεσσαλονίκης, και έκτοτε οι θρήνοι για την οικονομική παρακμή της πόλης συναγωνίζονται σε συχνότητα τις ονειρώξεις για τη μετεξέλιξή της σε μητρόπολη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και άλλα ηχηρά παρόμοια. Οι επικήδειοι, που εντάθηκαν από το 2008 και μετά, ελέω της παγκόσμιας (αρχικά) και εγχώριας (μετά το 2009-2010) οικονομικής κρίσης, συνήθως συνοδεύονται από ατέλειωτες λίστες με παραδοσιακούς και άλλοτε κραταιούς κλάδους που οδηγήθηκαν στην εξαφάνιση ή φυτοζωούν (κλωστοϋφαντουργία, έπιπλο, ξυλεία, καπνά, κλπ.) και με τις μεγάλες επιχειρήσεις που έβαλαν λουκέτο, μεταφέρθηκαν εντός και εκτός συνόρων ή μείωσαν δραματικά τις δραστηριότητές τους (ενδεικτικά: Goodyear, Siemens, ΑΓΝΟ, Βαλκάν Εξπόρτ, ΒΙΑΜΥΛ, ΑΒΕΖ, Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων, Καματάκης). Καταλήγουν δε κατά κανόνα με την επίκληση των “στρατηγικών πλεονεκτημάτων” της πόλης που παρέμεναν τότε και παραμένουν

εν πολλοίς και σήμερα αναξιοποίητα, όπως η γεωγραφική θέση, τα κάλλη και η ιστορία της. Τα ρέκβιεμ ασφαλώς είναι δικαιολογημένα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η Θεσσαλονίκη βγήκε από τις ράγες της ανάπτυξης και η ψαλίδα με την Αθήνα άρχισε να ανοίγει. Η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε έκτοτε με αποτέλεσμα σήμερα η πόλη να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στη χώρα (κοντά στο 30%) και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας να έχει κατρακυλήσει στο 67% του μέσου όρου της Ευρώπης των 27, όταν της Αθήνας φτάνει στο 107%. Ήταν άραγε εξωγενής και νομοτελειακή αυτή η παρακμή; Ασφαλώς υπήρξαν εξελίξεις πέρα από τον έλεγχο της πόλης και της χώρας που βοήθησαν στο ξήλωμα του οικονομικού ιστού: Ο κόσμος άλλαξε δραματικά μετά το 1989, την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ και των συνόρων, τους πολέμους στα Βαλκάνια, την επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης. Πολλοί εργοδότες είχαν τη δυνατότητα να αναζητήσουν αλλού φτηνότερα εργατικά χέρια και το έκαναν. Η κρίση έδωσε τη χαριστική βολή: Σύμφωνα

39

Nοέμβριος 2014

με τα στοιχεία του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ), από το 2008, δηλαδή την έναρξη της οικονομικής κρίσης, μέχρι το 2012, είχαν κλείσει οριστικά περισσότερες από 50 σημαντικές μεταποιητικές επιχειρήσεις με έδρα τις τέσσερις περιφέρειες του βορειοελλαδικού τόξου. Αλλά και από τις εν λειτουργία, οι μισές ήταν ζημιογόνες. Όμως οι εξωτερικοί παράγοντες δεν είναι οι μόνοι υπαίτιοι της κατάρρευσης. Εξάλλου η αποβιομηχάνιση χτύπησε και χτυπά όλες τις χώρες της Δύσης. Η Γαλλία, λόγου χάρη, έχασε 355.000 θέσεις εργασίας στη μεταποίηση μέσα στην πρώτη πενταετία του Σαρκοζί. Αφενός όμως η παρακμή δεν είναι νομοτελειακή, αφετέρου θα μπορούσε η Θεσσαλονίκη να έχει υποστεί πολύ μικρότερο πλήγμα από την όντως αδήριτη μετακίνηση των δραστηριοτήτων έντασης εργασίας σε χώρες και περιοχές με φτηνό εργατικό δυναμικό. Εξάλλου η περίοδος μετά το 1989 δεν συνοδεύτηκε μόνο από προκλήσεις, αλλά και από ευκαιρίες, τις οποίες δεν κατάφερε να αξιοποιήσει η πόλη: ούτε τη γεωγραφική της θέση να εκμεταλλευτεί, ούτε την παραγωγική της βάση να αναδομήσει στρεφόμενη σε άλλους κλάδους με υψηλή προστιθέμενη αξία και εξαγωγικό προσανατολισμό, παρά τις όποιες σπασμωδικές και ατελέσφορες προσπάθειες όπως η τραγική περίπτωση της “Ζώνης Καινοτομίας”. Με τον γνωστό μεγαλοϊδεατισμό μας ονειρευόμασταν ότι η Ελλάδα θα γίνει πότε Δανία και πότε Ιρλανδία της Νότιας Ευρώπης (με τον υπουργό Οικονομικών της Ιρλανδίας να μου λέει τότε σε ένα συνέδριο με τον χαρακτηριστικό τίτλο “πώς θα γίνει η Ελλάδα Ιρλανδία” ή κάτι συναφές, “λυπάμαι, αλλά αυτό είναι αδύνατον: καταρχάς, δεν είναι μητρική σας γλώσσα η αγγλική” - αναρωτιέμαι γιατί δεν είχε ενημερώσει εγκαίρως και τους διοργανωτές του συνεδρίου). Το αθηνοκεντρικό κράτος έχει μεγάλες ευθύνες -διογκώθηκε και εδραίωσε την παντοκρατορία του σε βάρος των άλλων περιοχών της χώρας- αλλά δεν είναι ο μόνος υπαίτιος. Οι τοπικές ελίτ επίσης αποδείχθηκαν κατώτερες των περιστάσεων, χαρακτηριζόμενες κυρίως από έντονη εσωστρέφεια και συντηρητισμό. Πολλοί επιχειρηματίες της πόλης ομολογούν σήμερα ότι είχαν επαναπαυτεί και αγνοούσαν την εξωστρέφεια, μέχρι που η κρίση τους ανάγκασε να δουν πέρα από τη μύτη τους. Η πόλη δεν κατάφερε να αξιοποιήσει ούτε το επιστημονικό δυναμικό της. Οι πιο δημιουργικοί της άνθρωποι συχνά καταλάβαιναν ότι η κάθοδος στην Αθήνα ήταν η μόνη λύση, ενώ τα πανεπιστήμιά της δεν κατάφεραν να γίνουν κέντρα προσέλκυσης

φοιτητών και ερευνητών από όλο τον κόσμο σε κλάδους όπως οι βυζαντινές σπουδές. Παρά τις θριαμβολογίες των τελευταίων ετών, η Θεσσαλονίκη δεν απέκτησε ποτέ ισχυρό brand name. Συζητώντας με δεκάδες ξένους δημοσιογράφους που βρέθηκαν τα χρόνια της χρεοκοπίας στην πόλη, άλλοι ξαφνιάζονταν βλέποντας από την παλιά παραλία τον Όλυμπο, ρωτώντας “ποιο είναι αυτό το βουνό”, άλλοι αδυνατούσαν να πιστέψουν ότι έχει η Θεσσαλονίκη τόσο μακρά και λαμπρή ιστορία, άλλοι δεν πίστευαν καν ότι υπάρχει βιομηχανική περιοχή και επιχειρήσεις που παράγουν. Γιατί πράγματι υπάρχουν τέτοιες: Εταιρείες όπως η ΖΑΝΑΕ, η ΑΦΟΙ ΧΑΪΤΟΓΛΟΥ, η Alumil, η MLS, ο Μασούτης, η Μεβγάλ, συνεχίζουν να παράγουν και να καινοτομούν και πασχίζουν να μείνουν ανταγωνιστικές σε πείσμα των φιλότιμων προσπαθειών του κράτους να τις αφανίσει. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΒΒΕ, Αθανάσιο Σαββάκη, στα ουκ ολίγα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι επιχειρήσεις του κλάδου περιλαμβάνονται το φορολογικό καθεστώς, η έλλειψη ρευστότητας, το υψηλό ενεργειακό και χρηματοοικονομικό κόστος, οι ελλιπείς υποδομές. Οι υποδομές είναι μια πονεμένη ιστορία. Τα “μεγάλα έργα” δεν είναι ικανή είναι όμως αναγκαία συνθήκη της ανάπτυξης. Θυμάμαι που συζητούσα στην Αμερική πριν λίγα χρόνια την περίπτωση του Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας. Παρότι και οι ΗΠΑ έχουν υποστεί ραγδαία αποβιομηχάνιση, η μικρή αυτή πόλη ανέστησε τον μεταποιητικό κλάδο της με αιχμή επενδύσεις 2 δισ. δολαρίων στο λιμάνι, το αεροδρόμιο, το οδικό δίκτυο και σε άλλες κρίσιμες υποδομές. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας και μια έκρηξη της απασχόλησης στη μεταποίηση και το διαμετακομιστικό εμπόριο. Δεν χρειάζεται εδώ να επαναλάβουμε τα τετριμμένα για τα μεγάλα έργα της Θεσσαλονίκης. Για να μην πάμε σε ακόμα μικρότερα μέρη, όπως το Dubuque της Άιοβας: μετά μια περίοδο αποβιομηχάνισης και παρακμής, σήμερα διαπρέπει, χάρη, μεταξύ άλλων, στη συνεργασία όλων των “φορέων”, όπως θα λέγαμε στα καθ’ ημάς. Τα τοπικά κολέγια, για παράδειγμα, εκπαιδεύουν εξειδικευμένους εργαζόμενους που απασχολούνται αμέσως στις εξωστρεφείς επιχειρήσεις της περιοχής. Το εκπαιδευτικό κατεστημένο και οι γονείς στην Ελλάδα, αντίθετα, ανέκαθεν απεχθάνονταν την τεχνική κατάρτιση. Όλοι θα γίνουν γιατροί. Ή θα ανοίξουν καφετέρια. Να και κάτι που δεν άλλαξε στο τέταρτο του αιώνα που ζει η Parallaxi.

40

#198

Φοιτητικά στέκια στο πέρασμα του χρόνου Λέξεις: Ευθύμης Σαββάκης | eikona: Άγγελος Ζυμάρας, Θανάσης Σταθόπουλος

Τα «παλαιά» τα χρόνια Σα βγεις στον πηγαιμό για τον «Ηρακλειώτη», να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο... φοιτητικός δρόμος. Λεωφόρος Στρατού. Από τα πρώτα φοιτητικά στέκια στην πόλη. Φοιτητές από όλες τις περιοχές έφταναν για να απολαύσουν τον περίφημο χαλαρό καφέ, προτού ανηφορίσουν για τη συνέχεια στην Πρίγκιπος Νικολάου και στο «Galaxy» για ένα δεύτερο γύρο. Και μπορεί ο καφές να αποτελεί θρύλο για την πόλη, αλλά τα γευστικά κουτούκια αποτελούσαν πάντα δημοφιλή προορισμό σε όσους αποκτούσαν φοιτητική ταυτότητα. Παρέες και χέρια μπλεγμένα μεταξύ τους ανηφόριζαν τη Ναβαρίνου και έψαχναν ένα τραπέζι στα ταβερνάκια της Ροτόντα, προσπαθώντας να συνδυάσουν τις φοιτητικές τους ανησυχίες με λίγη μουσική και καλό φαγητό. Η περιοχή κράτησε αναλλοίωτο το φοιτητικό της χαρακτήρα και τις επόμενες δεκαετίες, με πολλά μαγαζιά να συγχρονίζονται στις απαιτήσεις της νέας εποχής. Όταν πάλι τελείωναν οι γευστικές αποδράσεις στο πάνω μέρος της Εγνατίας (ή στο «Χρυσό Παγώνι» και την «Πέρδικα»), ακολουθούσε η έξοδος σε κάποια από τις ντισκοτέκ της Τσιμισκή, ή σε κάποια μουσική ταβέρνα στην Τούμπα. Γιατί μπορεί η περιοχή να είναι γνωστή για τα κατορθώματα του ΠΑΟΚ, αλλά είχε ανέκαθεν τον χαρακτήρα του φοιτητομαγνήτη, ιδιότητα που δεν έχει απολέσει μέχρι και σήμερα καθώς δεκάδες καφέ εκτείνονται σε όλη την επικράτειά της (περισσότερα και από τα εισιτήρια διαρκείας του «δικεφάλου»). Αν πάλι είχες δυνάμεις μετά το τριγύρισμα της ημέρας, η βραδιά

Αποτελεί κάθε χρόνο πόλο έλξης δεκάδων χιλιάδων σπουδαστών. Η ίδια, άλλωστε, έχει στο κέντρο της το μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της χώρας. Πώς όμως έχει αλλάξει ο χάρτης των φοιτητικών προορισμών στη Θεσσαλονίκη; Ποιες περιοχές «εκθρονίστηκαν» και ποιες «βασιλεύουν» στη σημερινή εποχή; Η Parallaxi κάθεται σε ένα παγκάκι, κρατάει μία παγωμένη μπύρα στο χέρι και αφηγείται ιστορίες περασμένων δεκαετιών από θρυλικά στέκια. Κοπιάστε!

41

Nοέμβριος 2014

ολοκληρωνόταν σε κάποιο πατσατζίδικο, με την Ιπποδρομίου και τον «Τρούλο» να έχουν αφήσει στο διάβα τους τις περισσότερες θρυλικές ιστορίες. Οι σταθερές αξίες και η ομαλή μετάβαση Ένας δρόμος που περιέχει μερικά από τα πιο ιστορικά φοιτητικά στέκια της πόλης είναι και η Αλεξάνδρου Σβώλου. Σταθερά από τη δεκαετία του 1960 πολλά μαγαζιά έχουν αφήσει το στίγμα τους στις φοιτητικές παρέες, αποτελώντας έναν προορισμό που παραμένει αναλλοίωτος ακόμα και σήμερα στο κέντρο της πόλης. Από το Café Alpha μέχρι την Ανεμόεσσα και το πιο σύγχρονο Εμιγκρέ, η Σβώλου αποτέλεσε μία από τις πιο σταθερές αξίες στη φοιτητική ζωή της πόλης, βλέποντας πολλούς από τους θαμώνες της να «αποφοιτούν» και να παραμένουν πιστοί στα μπαράκια της περιοχής με τις τσέχικες πινελιές. Ο δρόμος απέκτησε το τελευταίο διάστημα και κανάλι , το «Σβώλου TV», το οποίο έχει θεματολογία αποκλειστικά γύρω από τη ζωή στον διάσημο δρόμο, ενώ και με το περίφημο δείπνο οι κάτοικοι απέδειξαν ότι το κέντρο θα έχει για πάντα ένα μέρος να στεγάσει τον ελεύθερο χρόνο του. Φοιτητικό και μη. Σκαμπανεβάσματα στη φοιτητική της απόδοση εμφάνισε και η περιοχή των Λαδάδικων, καθώς από στέκι με ουρές έξω από τα καταστήματα και ατελείωτες ιστορίες που ταξίδεψαν στον κάθετο που οδηγεί στον Θερμαϊκό, γνώρισε την παρακμή την πρώτη δεκαετία του 2000, με την περιοχή να χάνει τη φοιτητική της ταυτότητα και να γίνεται περισσότερο τουριστική. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ο φοιτητικός κόσμος επέστρεψε (δυναμικά) στον χώρο, θυμήθηκε τις κρασοκαταστάσεις και τις ξανθές μπύρες του παρελθόντος και συμφώνησε με τα σοφά λόγια του Μητροπάνου. Στα λαδάδικα (ξανα)πουλάν αυτό που θες. Η σύγχρονη εποχή με νότες από το παρελθόν και η νέα μόδα Για ένα διάστημα μπορεί να μην υπέθετε κανείς ότι υπάρχει φοιτητική ζωή στο πάνω μέρος της Εγνατίας, τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η πιάτσα της Ολύμπου έχει καταφέρει να μπει σφήνα στους χοτ φοιτητικούς προορισμούς, προσπαθώντας να διατηρήσει την εναλλακτική της οπτική που οδεύει να γίνει mainstream. Φοιτητικά κουτούκια, κρασάδικα με παρελθόν και πολλά σύγχρονα στέκια, έχουν δώσει άλλο αέρα στην περιοχή, με τους θαμώνες να πολλαπλασιάζονται σταδιακά τα τελευταία χρόνια. Η περιοχή έχει να επιδείξει μερικά φρέσκα

φοιτητικά προϊόντα (π.χ. Φρειδερίκο Αγάπη μου, Πιόνι), αλλά ιστορικά τροφοδοτείται και από την ύπαρξη της Ιουστινιανού, ενός από τους πιο φοιτητικούς δρόμους του κέντρου. Τα καφενεία - μεζεδοπωλεία έχουν αποτελέσει πόλο έλξης για φοιτητές (όπως το «Γλυκιά Συμμορία»), ενώ σημαντικό ρόλο στο φοιτητικό κίνημα εξόδου (στην περιοχή) διαδραμάτισε και το «Καφωδείο Ελληνικόν», όπου το κοινό αναζητεί μία εναλλακτική πρόταση κρυμμένη σε παραδοσιακά τραπέζια και σοφίτες. Στην καρδιά της περιοχής βρίσκεται το, επίσης, θρυλικό «Μπιτ Μπαζάρ», μία «μυστική» πλατεία αποτελούμενη από στοές, παλιές αγορές και αντικερί, όπου τα μικρά μαγαζιά είναι σχεδόν πάντα γεμάτα να υποδεχτούν ιστορίες, ανησυχίες και παρέες. Πρωτοφανή άνοδο γνώρισε τα τελευταία χρόνια και η Βαλαωρίτου, η οποία κατάφερε να «κλέψει» σημαντικό ποσοστό των φοιτητών από παραδοσιακά μαγαζιά του κέντρου, «μαραζώνοντας» για ένα διάστημα την παραλία. Σταδιακά τα φοιτητικά σταράκια προσπερνούσαν την Ίωνος Δραγούμη, γύριζαν την πλάτη στον Θερμαϊκό και ανηφόριζαν για τα νέα τους στέκια, τα οποία παραταγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, δημιουργούσαν Παρασκευή και Σάββατο βράδυ το αδιαχώρητο και έδιναν ζωή σε μία περιοχή που είχε φτάσει μέχρι την παρακμή, προτού γίνει το επόμενο «must». Και μπορεί τα φοιτητικά κύματα να πηγαινοέρχονται στην πόλη, ο δρόμος της Ικτίνου, ωστόσο, μαζί με τον κάθετο της Ζεύξιδος είναι από τις μοναδικές περιοχές που έχουν διατηρήσει αναλλοίωτο το στοιχείο τους, κατορθώνοντας να παραμείνουν ψηλά στην κορυφή των φοιτητικών προτιμήσεων. Μόδα, μάλιστα, έχει γίνει το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότεροι να παίρνουν μία μπύρα στο χέρι, ένα κοκτέιλ από την Πάστα Φλώρα ή ένα ποτό από τα γειτονικά μαγαζιά και να κάθονται στη διασταύρωση των δύο οδών, δημιουργώντας πολλά βράδια του Σαββάτου το αδιαχώρητο μπροστά από το σχολείο της περιοχής. Και μπορεί αλυσίδες, όπως τα MIKEL, να έχουν κλέψει τις εντυπώσεις και κάποια εκατοντάδες ζευγάρια πόδια στα καθίσματά τους, αλλά η νέα «Ναβαρίνου» έχει συνεχώς πολλαπλασιαζόμενους φαν, οι οποίοι δημιουργούν την νέα τάση στο φοιτητικό κίνημα, που προστάζει ποτό στο χέρι, παγκάκι και γρασίδι.

42

#198

Μια νύχτα στα μπουζούκια Λέξεις: Θοδωρής Μπούντας | eikona: Πάνος Κονιός

Μια φορά και έναν καιρό υπήρχε μια βιομηχανία στην Ελλάδα που θα μπορούσε να ονομάζεται «Πίστα Α.Ε». Ο τζίρος της έφτανε τα αρκετά δις, όταν υπήρχε η δραχμή και αργότερα τα αρκετά εκατομμύρια όταν κατέφθασε το ευρώ. Η βιομηχανία αυτή άνθισε για περίπου 20 χρόνια και μετά… Αλλά ας πάρουμε το παραμύθι από την αρχή!

Τ

α νυχτερινά κέντρα (μπουζούκια) ήταν για πολλά χρόνια υπόθεση για ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό που είχε οικονομική άνεση και ήταν άνω των σαράντα ως προς την ηλικία. Για τον λόγο αυτό υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη πολύ λίγα, με κυρίαρχα τη «Θεσσαλονικιά» και τη «Νεράϊδα» στην περιοχή αεροδρομίου, που έφερναν τα μεγάλα ονόματα και έπαιρναν τη μερίδα του λέοντος από τους χορούς των εκατοντάδων Σωματείων, και δυο τρία ακόμη στην περιφέρεια της πόλης όπως ο «Σκορπιός» δυτικά και η «Πολιτεία» ψηλά στο βουνό. Βλέπετε η κρατική τηλεόραση έμενε μακριά από το λαϊκό εμπορικό τραγούδι, ενώ μόνος τρόπος προβολής ήταν κάποιες εφημερίδες. Χαρακτηριστικό είναι πως γνωστός δημοσιογράφος τοπικής εφημερίδας που είχε τότε την επιμέλεια σελίδας διασκέδασης, ήταν ο άρχοντας της νύχτας, αφού πέντε λέξεις του στην εφημερίδα αρκούσαν για να εκτοξεύσουν έναν τραγουδιστή ή ένα πρόγραμμα. Λέγεται πως ο εν λόγω δημοσιογράφος θα μπορούσε να έχει γίνει ζάμπλουτος αλλά είχε πολλές και πολυέξοδες συνήθειες. Τα «ορμητικά» 90ς Στις αρχές της δεκαετίας του 90, όμως, συνέβη κάτι που θα άλλαζε το τοπίο. Η ίδρυση των ιδιωτικών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών και το μεγάλο

μπάμ στις εκδόσεις περιοδικών. Μακριά από «ποιοτικές» και άλλες αγκυλώσεις, οι επιχειρήσεις αυτές έπρεπε να καλύψουν χιλιάδες ώρες «αέρα» κοπανιστού πολλές φορές, με ψυχαγωγικά προγράμματα και χιλιάδες εξώφυλλα, σαλόνια και κουτσομπολίστικες στήλες με νέα πρόσωπα που διψούσαν για προβολή. Κάτι που μυρίστηκαν οι δισκογραφικές εταιρίες με αποτέλεσμα να αρχίζει να δημιουργείται αργά αλλά σταθερά, η μουσική λαϊκή βιομηχανία. Παράλληλα, αρκετοί επιχειρηματίες

βλέποντας από τη μια μεριά τα παραπάνω, αλλά και το γεγονός πως οι Έλληνες είχαν πλέον χρήματα για να ξοδέψουν, αποφασίζουν να σπάσουν τον στενό κύκλο των επιχειρηματιών της νύχτας και να ανοίξουν νέες επιχειρήσεις κυρίως στην Αθήνα. Ποιος είναι ο ρόλος της Θεσσαλονίκης την εποχή εκείνη; Απλός. Να προμηθεύει νέα ταλέντα. Κάτι που έκανε και παλαιότερα (Μαρινέλλα, Καζαντζίδης, Διονυσίου κ.α). Έτσι λοιπόν οι δισκογραφικές έρχονται στη Θεσσαλονίκη, ανακαλύπτουν ταλέντα (Βασίλης Καρράς,

43

Nοέμβριος 2014

Αντώνης Ρέμος, Δέσποινα Βανδή κ.α), τους προσφέρουν συμβόλαια, τότε πολύ υψηλά, και τους κατεβάζουν στην Αθήνα όπου με τη βοήθεια των πρωϊνάδικων, των ραδιοφωνικών μεταδόσεων και των εξωφύλλων αρχίζουν να καταλαμβάνουν και τις μεγάλες αθηναϊκές πίστες. Στη Θεσσαλονίκη δημιουργούνται χώροι (Ρέξ, Άστρα, Αβαντάζ κ.α.) αλλά τα πράγματα παραμένουν ακόμη μικρά σε σχέση με την Αθήνα.

2000…η νέα γενιά Το 2000 η Θεσσαλονίκη αντιλαμβάνεται πιο γρήγορα από την Αθήνα πως η νεολαία, λόγω των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης, είναι πλέον έτοιμη για να πάει στα μπουζούκια. Έπρεπε όμως και τα μπουζούκια να προσαρμοστούν στη νεολαία. Το πρώτο βήμα γίνεται στα χειμερινά «Μαμούνια» όπου για πρώτη φορά μπαίνουν καναπέδες, την θέση των ηλικιωμένων και βλοσυρών σερβιτόρων καταλαμβάνουν νέα παιδιά, οι

τιμές της φιάλης αλλά και του ποτού στο μπαρ είναι πιο φιλικές και το πρόγραμμα γίνεται πιο νεανικό, τουλάχιστον μέχρι τις 2 μετά τα μεσάνυχτα. Η χρυσή δεκαετία έχει μόλις ξεκινήσει. «Μαμούνια», «Πύλη Αξιού» με νονά την Μαρινέλλα, «Φιξ», «Μούσες» κ.α. αναδεικνύουν τους νέους σταρ στην πίστα αλλά και τους νέους «σταρ» πελάτες που ξοδεύουν αμύθητα ποσά ρίχνοντας γαρίφαλα από Τουρκία και Αργεντινή (ναι η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη) κατά χιλιάδες σε έναν αγώνα εντυπωσιασμού. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση γνωστού επιχειρηματία που απαιτούσε, όπου πήγαινε, οι λουλουδούδες να πετούν μόνο λευκά γαρίφαλα και ενός άλλου (μέγας χορηγός) που είχε κάνει το Μιλάνο- Θεσσαλονίκη εβδομαδιαίο ταξίδι προκειμένου οι τραγουδίστριες -τρόπαια να αγοράσουν ό,τι πιο ακριβό από τις μπουτίκ της Ιταλικής πόλης. Το καλοκαίρι έφερε τα μπουζούκια στο αεροδρόμιο κοντά στο καζίνο. «Ρόδον», «Μαμούνια», «Πολιτεία»,

«Μούσες», «Focus». «Boom» (με νονά την Άννα Βίσση), με το τελευταίο να απασχολεί ακόμη τα δικαστήρια λόγω του οικονομικού σκανδάλου στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Στην Αθήνα τα media και τα νυχτερινά κέντρα αναζητούν συνεχώς νέα ταλέντα και τα βρίσκουν. Πάολα ( η μοναδική που άντεξε στη λαίλαπα της μετέπειτα κρίσης), Νίκος Μακρόπουλος, Αγγελική Ηλιάδη, Onirama (όσο κι αν φαίνεται περίεργο με τον ίδιο τρόπο αναδείχτηκαν), Δημήτρης Χρυσοχοϊδης, Ζαφείρης Μελάς και πολλοί ακόμη. Αυτοί, μαζί με κάποιους που δημιούργησε η τηλεόραση με τα Talent shows, γίνονται οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού.

2010…Το τέλος του παραμυθιού Όπως γίνεται με κάθε βιομηχανία που βασίζεται στην υπερκατανάλωση αρκεί μια οικονομική κρίση για να τη «γονατίσει». Η πελατεία δεν έχει χρήματα, οι χορηγοί εξαφανίζονται (μαζί με τα Cayene που ήταν παλαιότερα παρκαρισμένα κατά δεκάδες

έξω από τα νυχτερινά κέντρα), οι αστέρες αρνούνται να κατεβάσουν την αμοιβή τους. Οι έξι νύχτες μειώνονται συνεχώς για να φτάσουν τις δύο, τα μπουρμπουάρ γίνονται θέμα μόνο για εξιστορήσεις, τα μαγαζιά κλείνουν ή μάλλον δεν ανοίγουν, τα φοιτητικά τραπέζια γίνονται περισσότερα από τα κανονικά. Στα Σφαγεία από δέκα μένουν δύο και στο αεροδρόμιο από δώδεκα απομένουν δύο που όμως δεν λειτουργούν ολόκληρο το καλοκαίρι. Η οικονομική κρίση στέλνει τον κόσμο στα μπαράκια που όλο και πιο συχνά φιλοξενούν live μικρού κόστους. Το παραμύθι αυτό είναι από τα λίγα που δεν είχε το γνωστό τέλος «και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Μάλλον του ταιριάζει «και ζήσαμε καλά, αλλά….».

44

#198

Η κυλιόμενη δημογραφία των Σαλονικιών Λέξεις: Κωστής Τσιτσελίκης | εικονα: αγγελοσ ζυμαρασ

Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

0

ι πόλεις αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου και μαζί με αυτές και οι κάτοικοί τους. Αυτό είναι περισσότερο από δεδομένο καθώς καθημερινά από τους κατοίκους κάθε πόλης, άλλοι πεθαίνουν, άλλοι γεννιούνται σε μια συνεχή ανακύκλωση της δημογραφίας. Η κοινοτοπία αυτής της πραγματικότητας παίρνει εντελώς άλλη διάσταση εάν τεθεί με εθν(οτ)ικό χρώμα και αμέσως εξάπτει το ενδιαφέρον, ειδικά στην πόλη μας: η Θεσσαλονίκη αποτελεί μια πόλη με διαδοχή περιόδων ριζικών (εθνοτικών) δημογραφικών μεταβολών. Το πέρασμα από

την oθωμανική στην ελληνική επικράτεια το 1912, η Ανταλλαγή Πληθυσμών του 1923 και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων το 1944 αποτέλεσαν ιστορικούς σταθμούς μεταβολών που αφαίρεσαν από την πόλη τα «έτερα» στοιχεία, αφήνοντας στον ελληνόφωνο ελληνορθόδοξο πληθυσμό της την αναμφισβήτητη πρωτοκαθεδρία. Η παγίωση μιας εθνοτικής ελληνικότητας για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της πόλης, άρχισε να εμπλουτίζεται από την πρόσφατη μετανάστευση προς την Ελλάδα ήδη από τη δεκαετία του 1980 (βλ. Άραβες φοιτητές), αλλά κυρίως από

Nοέμβριος 2014

45

46

το 1990 (από Αλβανία, Βουλγαρία, Ρωσία, Αρμενία, Γεωργία, κ.άλ.) και, τέλος, το 2001 (από Αφγανιστάν, Πακιστάν, Συρία, Νιγηρία, Σενεγάλη κ.άλ.). Η άφιξη μεταναστών έφερε τη σαλονικιώτικη κοινωνία ενώπιον νέων προκλήσεων που αποτυπώθηκαν στην οικονομική διαστρωμάτωση, αλλά και τη χωροταξία της πόλης. Η εθνοτική ετερότητα των μεταναστών είναι αόρατη σε αντίθεση με τη θεσμική ορατότητα που απολάμβαναν παλαιότερα, αλλά και μέχρι σήμερα, στη Θεσσαλονίκη ετερόθρησκες και ετερόδοξες ή αλλόφωνες ομάδες όπως Kαθολικοί, Προτεστάντες, Μουσουλμάνοι, Αρμένιοι, Εβραίοι, Ρουμάνοι και Βούλγαροι. Η εγκατάσταση περίπου 50.000 αλλοδαπών στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Θεσσαλονίκης προκάλεσε φοβικά αντανακλαστικά απέναντι στο καινούργιο φαινόμενο. Ωστόσο, οι «ξένοι» ανέλαβαν τις βαριές δουλειές (κατασκευές, καθαριότητα, φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων), συχνά σε σχέσεις εκμετάλλευσης, δημιουργώντας μια βολική μετατόπιση στις εργασιακές σχέσεις. Η κατανομή του μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού, από τη δεκαετία του 1990, στα χαμηλότερα κοινωνικόοικονομικά στρώματα εγκαθίδρυσε έναν ταξικό εθνοτισμό, ο οποίος προς το παρόν μόνο εν μέρει έχει εξισταθμιστεί. Αντίρροπες δυνάμεις ασκήθηκαν μακροπρόθεσμα και τα αποτελέσματά τους άρχισαν να γίνονται ορατά τα τελευταία χρόνια: δυναμικές κοινωνικής ενσωμάτωσης, μέχρι και γλωσσικής και θρησκευτικής αφομοίωσης, μικτοί γάμοι, οικονομική επιτυχία και κοινωνική ανέλιξη, συγχρωτισμός με τους ντόπιους Έλληνες από την πλευρά των

#198

νέο-εγκαταστημένων (κυρίως Αλβανών). Η τοπογραφία της πόλης άρχισε να παίρνει μεταναστευτικό χρώμα οριζόντια και κάθετα. Κάθετα, καθώς η κοινωνική θέση του μετανάστη μπορεί να μετρηθεί με τον όροφο εγκατάστασης στην πολυκατοικία, από τα υπόγεια, ημιυπόγεια σε ψηλότερους ορόφους. Οριζόντια, καθώς εγκατάσταση των μεταναστών και «ομογενών» μπορεί να εντοπιστεί με μεγαλύτερη ή μικρότερη πυκνότητα ή διασπορά σε ορισμένες περιοχές (βλ. περιοχή πάνω από την Βασ. Όλγας ή πάνω από την Εγνατία, Χαριλάου κλπ.). Ορισμένες κοινότητες διατηρούν χαμηλή συνοχή μεταξύ τους και δεν κατοικούν σε συγκεκριμένη περιοχή της Θεσσαλονίκης (όπως οι Αλβανοί). Άλλες διαβιούν σε μεγάλη εγγύτητα μεταξύ τους (βλ. Ομογενείς από πρώην ΕΣΣΔ στη Νικόπολη και την οδό Κασσάνδρου, την Άνω Πόλη ή το Ωραιόκαστρο, Κινέζοι στο Βαρδάρι, Φιλιππινέζες στο Πανόραμα κλπ) ή έχουν δημιουργήσει αμιγείς περιοχές (βλ. Ομογενείς στη Νικόπολη). Οι νέοι Θεσσαλονικείς είναι φορείς μιας ποικιλίας εθνικών, γλωσσικών (αλβανικά, ρωσσικά, γεωργιανά, αρμενικά, κινεζικά, τουρκικά, ουρντού, γαλλικά, αγγλικά κ.άλ.), και θρησκευτικών (μουσουλμάνοι, χριστιανοί άλλων εκκλησιών) ταυτοτήτων, η οποία εμπλούτισε πολιτισμικά την πόλη. Ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό οι ανάγκες που συνέχονται με την θρησκευτική και γλωσσική ετερότητα, δηλαδή η δημιουργία τόπου λατρείας και η διδασκαλία γλωσσικών μαθημάτων αντίστοιχα βρίσκουν θεσμικά κωλύματα. Ειδικά ως προς την ανέγερση τζαμιού για τους μουσουλμάνους και την διδασκαλία της

μητρικής γλώσσας, κυρίως των αλβανικών ή των ρωσικών, οι αντιστάσεις, θεσμικές και ιδεολογικές είναι ισχυρές. Ο νομοθέτης αντέδρασε με καθυστέρηση, θεσμοθετώντας το διαπολιτισμικό σχολείο, χωρίς να καλύπτει τις ανάγκες αυτές: Οργανώθηκαν τάξεις υποδοχής, φροντιστηριακά τμήματα και ιδρύθηκαν διαπολιτισμικά σχολεία στον Εύοσμο, την Πυλαία, στον δήμο Θεσσαλονίκης, το Κορδελιό, τη Μενεμένη, και τους Νέους Επιβάτες. Η οικονομική κρίση και οι σκληρές γωνίες του νομικού πλαισίου που διέπει τους αλλοδαπούς μετανάστες δημιουργεί δυναμικές προσωρινότητας-μονιμότητας που συνήθως είναι αόρατες στην υπόλοιποι κοινωνία, καθώς άνθρωποι αόρατοι θεσμικά, αλλά και πολλοί που εκπίπτουν από την νομιμότητα, υποχρεούνται να φύγουν από την πόλη στην οποία είχαν ζήσει για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα, έχοντας την προσδοκία ή την πεποίθηση της μονιμότητά τους. Οι νέοι Σαλονικιοί έγιναν αναγνωρίσιμοι ως «πρόβλημα» από την πλειοψηφία των «παλαιών» και τα τοπικά ΜΜΕ μέσα από τη σύνδεση μετανάστευσης και εγκληματικότητας, αλλά και ανεργίας, υποβαθμίζοντας τον κοινωνικό αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση και τη φτώχεια που εν πολλοίς πολλοί από τους προγόνους τους είχαν αντιμετωπίσει ως πρόσφυγες από τα Βαλκάνια και την Μικρά Ασία. Έτσι ανατροφοδοτούνται ξενόφοβες αντιλήψεις, ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες και συγκροτούν πολιτικές πελατείες, γνωστές και εδραιωμένες στη Θεσσαλονίκη από παλιά. Κατά κανόνα, ακόμα και η ιδέα ότι

οι εγκαταστημένοι μετανάστες είναι και αυτοί κάτοικοι Θεσσαλονίκης και μάλιστα συν-πολίτες μας δεν είναι καθόλου οικεία. Η διαφοροποιημένη αντιμετώπιση με αρνητικό πρόσημο θεμελιώνεται επίσης και στις θεσμικές κατηγοριοποιήσεις του «ομογενούς» - «αλλογενούς», «έλληνα πολίτη» - «αλλοδαπού», του «Βορειοηπειρώτη» και «ΠαλιννοστούνταΡωσσοπόντιου». Οι διαφοροποιήσεις επιδρούν στις δυνατότητες επιλογών και τις δυνατότητες για κοινωνική ανέλιξη, οικονομική αναβάθμιση, μόρφωσης, απασχόληση και κατοικία. Φαινόμενα μαύρης εργασίας, εγκληματικότητας και το έλλειμμα της κοινωνικής προστασίας -ειδικά στην εποχή της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης- άσκησαν μεγάλη πίεση στους ετερόχθονες Σαλονικιούς, αλλά και στα παιδιά τους, γνήσιους πλέον Σαλονικιούς, μέσα από διεργασίες που παλινδρομούν από την αποδοχή στην απόρριψη και από την ένταξη στην περιθωριοποίηση. Και αυτές οι διεργασίες αποτελούν κρυμμένες εκφάνσεις της «Θεσσαλονικιότητας» μας: Σαλονικιός, γεννιέσαι ή γίνεσαι; Εν τέλει, η κυλιόμενη δημογραφία της πόλης μας αποτελεί πρώτα απ’ όλα άσκηση αυτοσυνειδησίας όλων των Θεσσαλονικέων. Της αποδοχής των πραγματικών διαστάσεων της δημογραφίας της πόλης, της ιστορικότητας των μεταβολών της και των παραμέτρων μονιμότητας-προσωρινότητας. Οι διαδικασίες συμπερίληψης και αποκλεισμών είναι μια συνεχής άσκηση αντοχής της ιδέας της συμπερίληψης απέναντι στην ξενοφοβία. Και αυτό μας αφορά όλους.

Nοέμβριος 2014

47

48

#198

Μόδα μια υπόσχεση που έμεινε ανεκπλήρωτη Λέξεις: Δήμητρα Νάνου | eikona: Ηλίας Γκούβας

Η

δεκαετία του 90 μόλις ξεκινούσε κι οι ραπτομηχανές δούλευαν ασταμάτητα στη Βαλαωρίτου, την Πτολεμαίων και τα τριγύρω στενά. Μικρά και μεγάλα φασόν με εξειδίκευση στο ζέρσεϊ , μικρομεσαίες επιχειρήσεις με απαιτητικές παραγωγές τζάκετ και πουκαμίσων, ατελιέ σχεδιαστών στο ξεκίνημά τους με πελάτες που ήθελαν κάτι μοναδικό για τις νυχτερινές τους εξό-

δους και μεγάλες εξαγωγικές μονάδες με σορτιμέντα εκατομμυρίων τεμαχίων για τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές φίρμες. Η Θεσσαλονίκη έπαιξε με επιτυχία, για τουλάχιστον δύο δεκαετίες, τον ρόλο της πρωτεύουσας της Ελληνικής μόδας. Ένα παρελθόν απαιτητικής κομψότητας και ραπτικής δεξιοτεχνίας ευρωπαϊκού επιπέδου, η κληρονομιά των καταπληκτικών ατελιέ

Παξιμαδά, Κατράνη, Φλόκα, Αμπραχαμιάν κ.α. από τις προηγούμενες δεκαετίες, δημιούργησε τις προϋποθέσεις. Η πόλη είχε τις γνώσεις και την ικανότητα. Η αγάπη για την αισθητική της γειτονικής Ιταλίας έγινε οδηγός, ενώ τα πολυμήχανα μυαλά σε θέσεις κλειδιά της παραγωγής και τα κονδύλια της Ευρώπης που έλυσαν προβλήματα χρηματοδότησης έκαναν τα πράγματα να φαίνονται

49

Nοέμβριος 2014

αισιόδοξα και ελπιδοφόρα. Η πόλη γέννησε τα δικά της brand names: Ο Nassos Couture, η Silhouette Fashion, ο Konstantinos Tsigaros, η Αndria Papadopoulou, η Denise Eleftheriou, ο Simeoni και ο Nicolas απέκτησαν φήμη και πελατεία που ξέφυγε από τα σύνορα της πόλης κι έφτασε τον δύσκολο στόχο της πρωτεύουσας. Στα ατελιέ τους, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, σε κομψούς, μοντέρνους χώρους, τα ραντεβού κλείνονταν εβδομάδες πριν και οι πελάτισσες σχεδίαζαν τις εμφανίσεις της χρονιάς με προσήλωση fashion victim. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι “designers made in SKG” έντυσαν νύφες και ντεμπιτάντ με ακριβά φορέματα sur mesure και παρουσίασαν show μόδας με πανάκριβες παραγωγές και διάσημους front row καλεσμένους που έγιναν θέμα σε περιοδικά και τηλεόραση. Παράλληλα, εταιρείες όπως οι Sarah Lawrence, Minerva, Oxford Company, Bitsiani και SAM 0-13, όλες με έδρα τους τη Θεσσαλονίκη, έγιναν Πανελλαδικής εμβέλειας brands και άνοιξαν καταστήματα σε όλη τη χώρα με επιτυχία. Για το εργατικό δυναμικό της πόλης τα χρόνια εκείνα ήταν καταπληκτικά. Η γυναικεία απασχόληση ήταν στα καλύτερά της, οι αγγελίες για κοπτοράπτριες κάλυπταν έως και δύο σελίδες στην εφημερίδα Μακεδονία και η περίφημη σχολή art & design Δημητρέλη γέμιζε καθημερινά από αγόρια και κορίτσια των 18 στα έξι καθημερινά τμήματα Σχεδίου Μόδας και styling. Οι κοπέλες εκπαιδεύονταν αρχικά ως βοηθητικά χέρια και αργότερα ως μοδίστρες και αρκετές άνοιξαν τα δικά τους μικρά ατελιέ ή φασόν όταν οι ανάγκες της παραγωγής πλήθυναν. Βιοτεχνίες κουμπιών και κεντημάτων, τυπωτήρια, πλυντήρια και σιδερωτήρια ξεφύτρωναν εδώ κι εκεί κι επιχειρηματίες με μηδαμινές γνώσεις μόδας και αισθητική «μπουζουκιών», που ασχολήθηκαν με το είδος μόνο και μόνο για τα περιβόητα ευρωπαϊκά πριμ, βρέθηκαν σε μικρό χρονικό διάστημα με ανώνυμες εταιρίες τεράστιων τζίρων και προσωπικό εκατοντάδων ατόμων. Οι κλωστοϋφαντουργίες και τα βαφεία, η βαριά βιομηχανία της Μακεδονίας, με προσωπικό εξειδικευμένο στο βαμβάκι, είχαν μόλις συμπληρώσει μια δεκαετία ξέφρενης παραγωγής. Με ευρωπαϊκές επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων, ισχυρά σωματεία αλλά και υψηλή ποιότητα παραγωγής, τροφοδοτούσαν τον κύκλο εργασιών με την πρώτη ύλη και όλα πήγαιναν ρολόι. Η αγορά της Θεσσαλονίκης είχε τα πάντα: τις μεγαλύτερες παγκόσμιες φίρμες, cool αθηναϊκά καταστήματα με τις τελευταίες συλλογές Γάλλων και Ιταλών σχεδιαστών, underground εργαστήρια με πρωτοποριακά ρούχα για τους θαμώνες του Ναβαρίνου και

τα καλύτερα καταστήματα, λέγανε, παπουτσιών σε όλη την Ελλάδα. Ο μύθος της «πάντα στην τρίχα» Θεσσαλονικιάς δεν άργησε να δημιουργηθεί και ο όρος «γκλάμουρ» μπήκε στο καθημερινό λεξιλόγιο μαζί με ένα γεμάτο πρόγραμμα κομμωτηρίου, νυχιών, αισθητικής και τακουνιών. Και κάπου εκεί, λίγο μετά το 1997, το σκηνικό άρχισε να καταρρέει. Το άνοιγμα των συνόρων των χωρών του πρώην Ανατολικού μπλοκ αρχικά και λίγο αργότερα της Κίνας, η είσοδος, στο χώρο, της Τουρκίας, καθώς και η τεράστια αλλαγή στην παγκόσμια μόδα με την εμφάνιση του Ισπανού γίγαντα, έβγαλαν την Θεσσαλονίκη πολύ γρήγορα έξω από το παιχνίδι της παραγωγής. Τα μεγάλα ευρωπαϊκά ονόματα μετακινήθηκαν εσπευσμένα σε φθηνότερες αγορές και οι ελληνικές εταιρείες δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν. Ο 21ος αιώνας βρήκε τη Θεσσαλονίκη σε απραξία. Στα χρόνια μετά το 2005 οι μικρές βιοτεχνίες έκλεισαν η μία μετά την άλλη και οι πεπειραμένες γαζώτριες, αυτές που δούλευαν δωδεκάωρα καθημερινά για δύο δεκαετίες, μπήκαν αρχικά στο ταμείο ανεργίας και στη συνέχεια έγιναν νοικοκυρές. Οι μεγαλύτερες κλωστοϋφαντουργίες και οι περισσότερες εξαγωγικές εταιρείες πτώχευσαν με συνοπτικές διαδικασίες και κάποιες μετακόμισαν στις γειτονικές χώρες του πρώην Ανατολικού μπλοκ με σοβαρά παραγωγικά προβλήματα να αντιμετωπίσουν. Η αγορά της πόλης άλλαξε. Οι σχεδιαστές έπρεπε να ξεπεράσουν από τη μία την κάθετη πτώση των πωλήσεων λόγω της γενικής οικονομικής κρίσης και από την άλλη μεγάλα προβλήματα παραγωγής, αφού οι τεχνικοί της μόδας και οι σχετικές υποστηρικτικές επιχειρήσεις εγκατέλειψαν τον χώρο. Η Τσιμισκή έμεινε μόνο με τις μεγάλες αλυσίδες φθηνού ρούχου και τα τοπικά ονόματα περιορίστηκαν σε δρομάκια του κέντρου ή εξαφανίστηκαν από τον χάρτη. Καθώς το καρουζέλ της μόδας γυρίζει ολοένα και γρηγορότερα, η Θεσσαλονίκη φαίνεται να μην βρίσκει τρόπο να ξαναμπεί στο παιχνίδι. Στις μέρες μας, η παγκόσμια αγορά ψάχνει και πάλι τρόπο να μετακινήσει τις παραγωγές της πίσω στην Ευρώπη και ο νέος ψηφιακός κόσμος έχει κάνει την παραγωγή ρούχου γρηγορότερη και τη διαφήμιση μια εύκολη ιστορία ακόμα και για μικρά μπάτζετ. Δυστυχώς, η τεχνογνωσία έχει χαθεί από την πόλη, καθώς το ανθρώπινο δυναμικό έχει διαλέξει άλλους χώρους εργασίας. Περιμένοντας τη νέα γενιά ανθρώπων που αγαπούν τη μόδα να τολμήσουν, η δημιουργική πόλη περιμένει να της δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία.

50

#198

Η μουσική στη θεσσαλονίκη 25 χρόνια επιτυχίες Λέξεις: Άκης Σακισλόγλου | ΕΙΚΟΝΑ: Άγγελος Ζυμάρας

Μουσική και μουσικοί Καλλιτεχνικά το διάστημα από το 1989 μέχρι σήμερα έχει να επιδείξει ένα σπουδαίο ροκ ρεύμα. «Τρύπες», «Ξύλινα Σπαθιά», «Μωρά στη Φωτιά» πρωτοστάτησαν αλλά δεν ήταν οι μόνοι. Οι παρέες τους έσμιξαν μουσικά, έφτιαξαν διαμάντια και διαλύθηκαν για να ξεκινήσουν χωριστή πορεία, να ξανασμίξουν και να αποτελέσουν την ροκ «σχολή Θεσσαλονίκης» που ήρθε να συμπληρώσει την έντεχνη αντίστοιχη «σχολή». Ο Γιάννης Αγγελάκας από τις "Τρύπες" και ο Παύλος Παυλίδης από τα «Σπαθιά» και τα «Μωρά», συνεχίζουν να γράφουν τραγούδια και με μια μικτή παρέα μουσικών να εμφανίζονται συχνά (ακόμη θυμάμαι το «ντου» της Ελληνοφρένειας πριν λίγες μέρες στην Ιερισσό στη συναυλία του Αγγελάκα και σήμερα έμαθα πως ο Παυλίδης θα παίζει καθημερινές στη Μαύρη Τρύπα, στα Λαδάδικα). Το ροκ το Θεσσαλονικιώτικο έδρασε παράλληλα με την έντεχνη και λαϊκή σκηνή. Ο Σαββόπουλος έστρωσε το έδαφος για τον Νίκο Παπάζογλου κι αυτός έγινε ο «πατέρας» δημιουργών όπως ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, η Μελίνα Κανά, η Λιζέτα Καλημέρη. Από τη Θεσσαλονίκη ξεπήδησαν ήχοι που γοήτευσαν την υπόλοιπη Ελλάδα κι έστειλαν σε πολλούς το μήνυμα πως δε χρειάζεται να κάνεις «φτηνό» τραγούδι για να έχεις επιτυχία. Ο Νίκος Παπάζογλου αραίωσε αρκετά τις δικές του δουλειές. στήριξε με την ετικέτα «στρόγγυλοι δίσκοι» την προσπάθεια πολλών με ηχογραφήσεις στο «Αγροτικόν» και έδειξε και τον τρόπο «αυτοοργάνωσης» των καλλι-

Δημιουργοί, μουσικές σκηνές, παραγωγοί δίσκων, στούντιο ηχογράφησης, δισκοπωλεία, ατζέντηδες, συναυλίες. Η μουσική έχει κι αυτή ως διαδικασία τον δικό της μηχανισμό. Κι επειδή 25 χρόνια είναι μεγάλο διάστημα στο χώρο του θεάματος - ακροάματος, πολλά γέννηθηκαν, μεσουράνησαν, ξέπεσαν και χάθηκαν το τελευταίο 1/4 του αιώνα στο οποίο θα αναφερθούμε. Θα θυμηθούμε και θα γελάσουμε πικρά με τα μικρά και τα μεγάλα που δημιούργησε η Θεσσαλονίκη.

τεχνών σε συναυλίες και παραγωγές δίσκων. Η δική του φυσική απώλεια ακόμη δεν έχει εκτιμηθεί πόσο μεγάλο πλήγμα υπήρξε για την αισθητική της Θεσσαλονίκης. Σαν δευτερεύοντα αλλά εξίσου σημαντικό πόλο θα ανέφερα και τον Γιώργο Καζαντζή, ο οποίος, εκτός από εξαιρετικός συνθέτης, εξελίχθηκε σε άριστο παραγωγό δίσκων, ιδιοκτήτη του στούντιο «Πολύτροπον» και καλλιτεχνικό διευθυντή του Δήμου Καλαμαριάς. Με όλες αυτές τις ιδιότητες ο Καζαντζής επηρέασε και βοήθησε να προχωρήσουν πολλές προσπάθειες στον χώρο. Από το βινύλιο στο mp3 Πριν 25 χρόνια μεσουρανούσε το βινύλιο. Αλλη κατάσταση, σχεδόν αδιανόητη για τα νέα παιδιά. Εβγαινε δηλαδή μια δουλειά, την αγοράζαμε στην τεράστια διάσταση ενός δίσκου και την ακούγαμε τοποθετώντας τη βελόνα στο πικ - απ... Προσπαθήστε να το εξηγήσετε στα παιδιά σας! Κι όμως η εποχή εκείνη ήταν η εμπορικότερη σε νούμερα φάση της ελληνικής δισκογραφίας, με πωλήσεις χιλιάδων αντιτύπων ανά δισκογραφική δουλειά. Χώρια οι κασέτες που γραφόντουσαν στα λεγόμενα «δισκάδικα»! Ο κόσμος όλη τη δεκαετία του '90 το γύρισε στον ψηφιακό δίσκο, αργότερα στον υπολογιστή και πλέον στο mp3, στην απευθείας ακρόαση από το youtube, στο «μοίρασμα» ήχου μέσω του ίντερνετ σε όλο τον κόσμο. Η ελληνική δισκογραφία υπέστη τεράστιες αλλαγές από το 1989 μέχρι σήμερα, αποτέλεσμα της εκρηκτικής εξέλιξης της τεχνο-

λογίας. Blow up - Metropolis - Ηχος... Δεν υπάρχουν πλέον. Τα δεκάδες δισκοπωλεία έδωσαν τη θέση τους σε ελάχιστα καταστήματα που, παράλληλα με τα CD, πωλούν DVD, παιχνίδια, βιβλία, ηλεκτρονικές συσκευές. Χάθηκαν τα συνοικιακά δισκοπωλεία που συντηρούνταν από τις αντιγραφές σε κασσέτες, χάθηκε η κίνηση στο κέντρο και η κουλτούρα αγοράς προϊόντων ήχου για δώρα ή για προσωπική ακρόαση και όλοι πλέον καταναλώνουμε δωρεάν το καινούριο (ελάχιστο ποσοτικά, απ' ό,τι στο παρελθόν) υλικό των δημιουργών. Αμήχανες οι εταιρείες δίσκων παρακολούθη-

σαν όλη αυτή την εξέλιξη μην μπορώντας να αντιδράσουν. Σταδιακά έκλεισαν τα γραφεία της Θεσσαλονίκης, έπειτα σταμάτησαν οι αναζητήσεις καλλιτεχνών και στο τέλος οι ελάχιστες εταιρείες που έμειναν προσπάθησαν να πουλήσουν (χωρίς επιτυχία) τον κατάλογο των παραγωγών τους. «Γκρεμίστηκαν», δικαίως, γιατί παρέμειναν απαθείς και όταν πια έπεσαν ραγδαία οι πωλήσεις, προτίμησαν να σταματήσουν την παραγωγή για να γλυτώσουν χρήματα. Εχασαν τη χρησιμότητά τους και εξαφανίστηκαν. Στη Θεσσαλονίκη, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90, η Λύρα είχε δικό της δισκοπωλείο και δικό της γραφείο. Το ίδιο και η Μίνος, η

51

Nοέμβριος 2014

Warner, η Universal, η FM Records. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα απολύτως, όχι μόνον στην συμπρωτεύουσα αλλά και στην Αθήνα. «Σκηνή Θεσσαλονίκης» Η 25ετία στην οποία αναφερόμαστε είχε σπουδαίες και τραγικές στιγμές και όσο αφορά τις μουσικές σκηνές. Η παρέα του Νίκου Στεφανίδη έστησε τον «Μύλο», μετά το «Παραρλάμα». Το τι έγινε εκεί, δεν περιγράφεται. Η ιδέα του «πολυχώρου» προκάλεσε αλλαγή στα δεδομένα της διασκέδασης. Ολοι έπαιξαν και γούσταραν. Ελληνες και ξένοι. Παράλληλα, ο χώρος είχε δικά του ραδιόφωνα και περιοδικό. Εκπληκτικό ακόμη και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα project το οποίο κράτησε για τουλάχιστον μια δεκαετία πριν ακολουθήσει φθίνουσα πορεία και χαθεί. Ο Μύλος πρόλαβε να κάνει και δική του δισκογραφική εταιρεία απ' όπου έβγαλαν τις δουλείες τους καλλιτέχνες όπως ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, ο Μάνθος Αρμπελιάς, ο Κώστας Πρατσινάκης, ο Ντίνος Σαδίκης και άλλοι.

Το ίδιο διάστημα μεσουρανούν και οι μικρότερες σκηνές. Η «Αίγλη», το «Τήνελα», το «Πλατώ», το «Παρασκήνιο», η «Βάρδια» με πλήρη προγράμματα και καλεσμένους καλλιτέχνες εξ Αθηνών. Η φοιτητική ζωή αυτής της πόλης, με τα χιλιάδες νέα παιδιά από όλη την Ελλάδα, τόνωσε πολύ όλα τα μαγαζιά και τα συντήρησε μέχρι περίπου το 2010, που ήρθε η κρίση. Τότε, οι συναυλιακοί χώροι δέχτηκαν τεράστιο πλήγμα γιατί ο οικονομικός προγραμματισμός των θεατών δεν σήκωσε 20, 25 ή και 30 ευρώ κόστος για μια συναυλία, όσο λογικό κι αν ήταν το τίμημα για να «βγούν» αυτές οι παραγωγές. Ελάχιστα πράγματα υπάρχουν σήμερα. Περισσότερο κινούνται κάποιες μεγάλες σκηνές για τους πελάτες του Σαββατόβραδου αφού τις καθημερινές ο κόσμος δεν έχει χρήματα, ούτε και διάθεση να βγει και να διασκεδάσει. Τη δική τους ιστορία στη Θεσσαλονίκη έγραψαν κι άλλοι, μικρότεροι χώροι, μεταξύ μπαρ και σκηνής, όπως το «Chic» (ακόμη υπάρχει), το ιστορικό «Λιόγερμα», ο φοιτητικός «Πα-

παγάλος» και άλλα, απ' όπου αναδείχθηκαν σπουδαίοι δημιουργοί. «Από τη Θεσσαλονίκη με αγάπη» Η Θεσσαλονίκη είναι συνυφασμένη με τη μουσική κι αυτό είχε τα θετικά και τα αρνητικά του, 25 χρόνια τώρα. Με δεδομένο πως οι ρυθμοί εδώ είναι λιγότερο πιεστικοί και τα μεγέθη περισσότερο ανθρώπινα, οι καλλιτέχνες ανάσαναν ευκολότερα και δημιούργησαν διαφορετικά. Αν προσθέσουμε και τη γοητεία που ασκεί αυτή η περιοχή στην υπόλοιπη χώρα, η Θεσσαλονίκη δημιούργησε ένα προϊόν με «ονομασία προέλευσης» το οποίο και ευδοκίμησε. Οι μουσικές σκηνές δούλεψαν με κόσμο από την περιφέρεια αλλά και με επισκέπτες από την Αθήνα. Η ελληνική δισκογραφία κάποια στιγμή έκανε σύνθημα την φράση «ο τραγουδοποιός από τη Θεσσαλονίκη», ως εγγύηση ποιότητας. Ακόμη και στο εμπορικό, λαϊκό είδος, η «κάθοδος» ενός τραγουδιστή στην Αθήνα, έστω και ως έπαθλο, αντιμετωπιζόταν θριαμβευτικά από τη βιομηχανία του θεάματος. Σημεία

των καιρών που εκλείψανε πλέον. Θα ήταν παράλογο να ζητήσουμε να μην αλλάξει τίποτα στο χώρο της μουσικής, ωστόσο, αυτό το τόσο διαφορετικό σημερινό περιβάλλον έχει αφήσει πολλά κενά καλλιτεχνικής μνήμης. Σα να μην υπάρχει συνέχεια. Που υπάρχει, φυσικά, αλλά βγαίνει με έναν τρόπο άχαρο και χωρίς να προσδιορίζεται το είδος της μουσικής που «γεννά» αυτή η πόλη. Ίσως γιατί κανένα είδος πια δεν είναι τόσο ατόφιο όσο στο παρελθόν. Ισως γιατί οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί και δεν υπάρχουν ξεκάθαρα τοπικά χαρακτηριστικά. Πωωωωωω! Ακόμη να το πιστέψω. 25 χρόνια! Να πω στον Γιώργο και στην Κύα να βάλουν τίτλο τεύχους «Ήμουνα νιος και γέρασα». Το έλεγε ο μπαμπάς μου και γελούσα. Ήδη έχω αρχίσει να λέω χειρότερα στα παιδιά μου! Να τα εκατοστήσουμε...

52

#198

Στη σκηνή Λέξεις: Γιάννα Τσόκου | ΕΙΚΟΝΑ: Θόδωρος Καρανίκας

Νοέμβριος 1989. Κρατούσε στα χέρια της το πρώτο τεύχος ενός περιοδικού που έμελλε να γράψει ιστορία στην πόλη. Η θεατρόφιλη φοιτήτρια αναπολεί το καλοκαίρι, όταν ανέβηκε στο Θέατρο Δάσους για να απολαύσει τις “Τρωάδες” από το ΚΘΒΕ, σε σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά. Θυμάται τις κουβέντες της παρέας για τις σημαντικές ερμηνείες νέων ηθοποιών όπως η Λυδία Φωτοπούλου και η Φιλαρέτη Κομνηνού, δίπλα στην Εκάβη της Αλέκας Παΐζη. Με το θέατρο τους έφερε σε επαφή ο Νικηφόρος Παπανδρέου μέσα από μάθημα Θεατρολογίας στο ΑΠΘ. Ο καθηγητής τους Δημήτρης Μαρωνίτης, διηύθυνε το ΚΘΒΕ, ενώ ένας ξεχωριστός φιλόλογός, ο Νίκος Χουρμουζιάδης, σκηνοθετούσε στην Πειραματική Σκηνή. Νοέμβριος 1999. Η αναγνώστρια μας, φιλόλογος πλέον και μητέρα, παραμένει ευτυχώς θεατρόφιλη. Καθώς πλησιάζουν Χριστούγεννα αναπολεί τη δεκαετία που πέρασε. Τις μοναδικές παραστάσεις του Φεστιβάλ της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης που φιλοξένησε το ΚΘΒΕ. Τα ανοιξιάτικα βράδια που στριμωχνόταν στο Θέατρο Αμαλία για να μη χάσει καμιά παράσταση της «Θεατρικής Άνοιξης» από την Πειραματική Σκηνή. Πιστή στο ΚΘΒΕ, όπου μορφώθηκε θεατρικά, είδε Χοροθέατρο και Όπερα, θυμάται εξαιρετικές βραδιές και παραστάσεις που δεν ξέφευγαν από το χαρακτηριστικό ύφος του Κρατικού. Λάτρης του αρχαίου δράματος, παρακολούθησε το άνοιγμα σε αιρετικές αναγνώσεις της τραγωδίας και την επιστροφή σε κλασικότροπες σκηνοθεσίες. Η καθηγήτριά μας αγαπά τις μικρές σκηνές: «Λύκη Βυθού», «Νέες Μορφές», «Θέατρο Αναζήτηση Θεσσαλονίκης», «Παράθλαση», «Νέμεση», «Κέντρο Θεατρικής

Έρευνας Θεσσαλονίκης». Τις Κυριακές συνοδεύει την κόρη της στο «Νέο Θέατρο Θεσσαλονίκης», το Κρατικό, την Πειραματική Σκηνή, στο Θέατρο Φλέμινγκ. Νοέμβριος 2009. Μέλος του Πανελληνίου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, η φιλόλογός μας, πιστεύει στη δημιουργική χρήση του θεάτρου στο σχολείο. Με τους μαθητές της παρακολουθεί τη Νεανική Σκηνή του Κρατικού Θεάτρου. Κατά καιρούς πηγαίνει στο ΚΘΒΕ αν και η συντηρητική τάση των τελευταίων χρόνων την απωθεί. Την αποζημίωσε βέβαια η διοργάνωση των Ευρωπαϊκών Βραβείων Θεάτρου. Για την ίδια, η καρδιά του θεάτρου κτυπά στα υπόγεια όπου μικροί θίασοι φέρνουν νέες προτάσεις στην πόλη: «Ακτίς Αελίου», «Σχήμα εκτός Άξονα», «Ούγκα Κλάρα», «Μικρό Θέατρο», «Πανδαιμόνιο 7», «Νέμεση», «Ars Moriendi», «Angelus Novus», «Εταιρεία Θεάτρου Χώρος», «Ομάδα Τέχνης Oberon», «Kontakt ensemble», «Ομάδα Παραστατικών Τεχνών Α4Μ», «Πολιτεία Θεάτρου», «Θέατρο Έξω από τα Τείχη», "Θέατρο Σοφούλη"… Σεπτέμβριος 2014. Η φίλη μας περιμένει με ανυπομονησία τα ανανεωμένα Δημήτρια και το θεατρικό χειμώνα. Στο θέατρο "Αυλαία", βλέπει επιλεγμένες παραστάσεις από την Αθήνα, σπανιότερα στο "Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς", στο "Εγνατία" ή στο θέατρο Αριστοτέλειο. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια απέφευγε το ΚΘΒΕ, προτιμούσε να στέλνει τη μάμα της με τις φίλες της …στη «Μαντάμ Σουσού». Φέτος όμως αποφάσισε να ξαναπάει μιας και το Θέατρο αρχίζει να αποκτά και πάλι το ήθος κρατικού θεάτρου. Πηγαίνει συχνά στο Δημοτικό Θέατρο Άνετον, ιδιαίτερα για να παρακολουθήσει την Ανοιχτή

Σκηνή και τις πολλές νέες ομάδες, όπου συμμετέχουν συμφοιτητές της κόρης της, απόφοιτοι του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ και φίλοι από τις δραματικές σχολές της πόλης. Της κάνουν εντύπωση τα περίεργα ονόματα: «C. For Circus», «SourLiBoom», «Passatempo», «Perros», «Eclipses Group Theater», «NoVAN, «ριSko», «Μαύρος Γάντζος», «Θέατρο του άλλοτε»… Θέατρο Δάσους, «Πέρσες» σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη. Η φιλόλογος μας, ενώ χαζεύει τα φώτα της πόλης που απλώνεται μπροστά της, συνειδητοποιεί ότι μόλις είδε να συνυπάρχουν αρμονικά επί σκηνής διαφορετικοί υποκριτικοί κώδικες από αγαπημένους ηθοποιούς όπως ο Άκης Σακελαρίου, ο Γιάννης Φέρτης, ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, ο Γιώργος Κολοβός κι έναν πολύ καλό Χορό. Διέκρινε φόρμα βασισμένη στο θέατρο της Ανατολής, έμφαση στο λόγο, εξπρεσιονιστικό σωματικό θέατρο, ρεαλιστικό παίξιμο. Αντιλαμβάνεται ότι είδε είκοσι πέντε χρόνια θέατρο σε μια παράσταση… Και λίγες σκέψεις Έργο τέχνης εφήμερης το θέατρο, μετατρέπεται σε παρελθόν την ώρα που συμβαίνει

κι όμως αφήνει σημάδια στο υποσυνείδητο της πόλης. Η παράσταση ζει στη μνήμη και χάνεται στη λήθη ταυτόχρονα. Όπως και οι όσοι μας άφησαν: Νίκος Χουρμουζιάδης, Νίκος Ναουμίδης, Νίκος Μπακόλας, Ανδρέας Βουτσινάς, Μίνως Βολανάκης, Χρήστος Αρνομάλλης, Νίκος Σεργιανόπουλος, Δημήτρης Καρέλλης, Λίνα Λαμπράκη. Ο χορός καλά κρατεί… Στο σήμερα της εθνικής θλίψης, οι νεότεροι μας δίνουν ελπίδα με το δυναμισμό και τη φαντασία τους, οι παλαιότεροι με το πείσμα και την ωριμότητά τους. Μας τιμούν οι καλλιτέχνες που αποφάσισαν συνειδητά να μείνουν συντροφιά μας στη συντηρητική επαρχία. Χαιρόμαστε όσους έφυγαν και γύρισαν καλλιτεχνικά ρωμαλέοι. Πριν και μετά την επιχορήγηση θα μπορούσε να είναι ένα όριο στα θεατρικά πεπραγμένα. Προ και μέσω κρίσης άλλαξαν πολλά. Θίασοι αναγκάστηκαν να τερματίσουν τη δράση τους άλλοι αποχαιρέτησαν εστίες δεκαετιών. Θετικό της εποχής αποτελούν οι συνεργασίες και η λιγότερη έπαρση. Το θέατρο σε δύσκολους καιρούς εμπλουτίζει την πόλη που δεν παύει να το αναζητά.

Nοέμβριος 2014

53

54

#198

ΕΡΤ3 Fade to Black

Λέξεις: Βασίλης Κατσάρας, Γιάννης Αγγέλου ΕΙΚΟΝΑ: Θανάσης Σταθόπουλος

Β

ράδυ 11ης Ιουνίου 2013. Στο κτίριο της Λεωφόρου Στρατού επικρατεί αναβρασμός, αλλά τα αίματα παγώνουν από τις φωνές στα γραφεία του δευτέρου ορόφου: “Ανακοίνωσαν το κλείσιμο της ΕΡΤ”. Λίγη ώρα αργότερα οι ίδιες φωνές σφραγίζουν αυτό που σήμερα χαρακτηρίζεται ως η χυδαιότερη πράξη στη σύγχρονη πολιτική ιστορία: “Μας έριξαν μαύρο!”. Περίπου 25 χρόνια νωρίτερα, το απόγευμα της 14ης Δεκεμβρίου 1988, στον ίδιο όροφο της Στρατού, μία άλλη φωνή αναστάτωνε τα γραφεία: “Είναι έτοιμη η εκφώνηση ή θα γίνουμε ρεζίλι;” Ήταν ο σύμβουλος της ΕΡΤ Τάσος Αλεξάκης. Λίγα λεπτά αργότερα η Μαρία Χούκλη και ο Μανόλης Κανάρης έγραφαν την πρώτη σελίδα στην ιστορία του τηλεοπτικού αέρα της ΕΡΤ3: “Κυρίες και Κύριοι καλησπέρα σας. Να μας ζήσει”. Η ΕΡΤ3, θυμούνται οι παλιοί, προέκυψε από απλά μαθηματικά: Δύο και Ένα κάνουν Τρία. Δημιουργήθηκε από τη συνένωση των τότε δύο κλιμακίων υπηρεσιών και εργαζομένων. Της ΥΕΝΕΔ, που ήταν υπεύθυνο για την λειτουργία της ΕΤ2 και της ΕΡΤ που στελέχωνε την ΕΤ1. Τυπικά -και μόνο- είχε διοικητική, οργανωτική και οικονομική αυτοτέλεια. Για αυτό επέμεινε ο τότε αρμόδιος υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος, κατά τραγική ειρωνεία, σφράγισε και το (προσωρινό;) τέλος της, ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης που έριξε μαύρο στον τηλεοπτικό της αέρα. Επίσης μόνο θεωρητικά, και ποτέ στην πράξη, η οικονομική αυτοτέλεια της ΕΡΤ3 βασιζόταν

στην είσπραξη του 10% του ανταποδοτικού τέλους που πληρώναμε στους λογαριασμούς της ΔΕΗ για την ΕΡΤ. Στην πραγματικότητα ποτέ, καμία διοίκηση της ΕΡΤ Α.Ε. δεν απέδωσε στην ΕΡΤ3 το 10%, αλλά λιγότερο. Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της η τηλεόραση της ΕΡΤ-3 εκπέμπει πρόγραμμα διάρκειας μόλις πέντε ωρών την εβδομάδα. Το 1990 το πρόγραμμα εμπλουτίζεται και διαρκεί περίπου 43 ώρες για να φτάσει το 2008 στις 168 ώρες την εβδομάδα. Η κατεύθυνση του προγράμματος παρέμεινε σταθερή στα 25 χρόνια του (πρώτου) κύκλου ζωής της. Με επιμονή και προσήλωση στην ψύχραιμη και έγκυρη ενημέρωση, την προβολή κοινωνικών και πολιτισμικών θεμάτων από την περιφέρεια, με έμφαση σ την Μακεδονία και τη Θράκη και την ανάδειξη θεμάτων από το χώρο των Βαλκανίων. Νωρίς στη διάρκεια της ιστορίας της η ΕΤ-3 προσανατολίστηκε στην παραγωγή ντοκιμαντέρ και σήμερα κληρονομεί στις σύγχρονες γενιές τη σημαντική παρακαταθήκη ενός πλούσιου αρχείου, σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από κάθε γωνιά της χώρας. Η ποιότητά της ξεχωρίζει πρώτα στο κοινό και στη συνέχεια, με τις πολλαπλές βραβεύσεις και διακρίσεις της, σε διεθνή φεστιβάλ, ιδρύματα προαγωγής της δημοσιογραφίας, επιστημονικούς και πολιτιστικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Καινοτομεί όμως και τεχνολογικά. Το 1996 εκσυγχρονίζει τις εγκαταστάσεις της, δημιουργεί ψηφιακά στούντιο και θάλαμο ροής προγράμματος και μεταδίδει για πρώτη φορά στην Ελλάδα πρόγραμμα “συστήματος ευρείας οθόνης” 16:9, σύστημα το οποίο υι-

οθέτησαν στη συνέχεια οι άλλοι τηλεοπτικοί σταθμοί της χώρας. Πολλοί ξεχνούν το «Ρ» της ΕΡΤ3. Όχι όμως το κοινό της Θεσσαλονίκης, της Μακεδονίας και της Θράκης και ο απανταχού απόδημος ελληνισμός. Μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της, ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Μακεδονίας. Το πρώτο του πρόγραμμα, το ενημερωτικό, ο 102fm. Προηγμένος τεχνολογικά ως ο πρώτος ψηφιακός ραδιοφωνικός σταθμός της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με μεγάλες συνεργασίες όπως αυτές με το BBC και τη Deutsche Welle, γίνεται η Φωνή της Μακεδονίας και της Θράκης. Ως το «Ραδιόφωνο του Πολιτισμού» μένει στην ιστορία το δεύτερο πρόγραμμα ο 9,58. Φιλόξενη συχνότητα για τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, ο 9,58 πραγματοποιεί στην πράξη πολιτισμική παρέμβαση στην κοινωνία. Στον ελληνισμό των πέντε ηπείρων και των επτά θαλασσών απευθύνεται για χρόνια το τρίτο πρόγραμμα της ΕΡΤ3 που εκπέμπει στα Βραχέα κύματα και μετατρέπεται σε δίαυλο επικοινωνίας για εκατομμύρια έλληνες οι οποίοι διαμένουν μίλια μακριά από τον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Θέλοντας να καταγράψουμε τα «μεγάλα ονόματα» που γέννησε η ΕΡΤ3 επιλέξαμε να σταθούμε στους μικρούς της ήρωες. Είναι αυτοί που επί 25 χρόνια φρόντιζαν να μεταδίδεται πρόγραμμα σε μία τηλεοπτική συχνότητα και τρεις ραδιοφωνικές, ενώ αριθμούσαν λιγότεροι και από το προσωπικό ενός, οποιουδήποτε, τηλεοπτικού σταθμού.

Nοέμβριος 2014

55

56

#198

Λιμάνι και πόλη:

Παράλληλοι βίοι Λέξεις: Στυλιανός Αγγελούδης, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της ΟΛΘ Α.Ε ΕΙΚΟΝΑ: Ορχάν Τσολάκ

Τ

ο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης είναι συνυφασμένο με την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης. Είναι κομμάτι του αστικού ιστού της, άρρηκτα συνδεδεμένο με την καθημερινότητα των πολιτών. Η πρώτη προσέγγιση σύνδεσης της πόλης με το λιμάνι πραγματοποιήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 με την ανακατασκευή και διάθεση σε πολιτιστικούς φορείς των Αποθηκών της Α’ προβλήτας στα πλαίσια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Οι Αποθήκες ανακατασκευάστηκαν εσωτερικά, διατηρώντας όμως την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους και αργότερα διαμορφώθηκαν σε λειτουργικά κτίρια πολλαπλών χρήσεων που φιλοξενούν το Μουσείο Κινηματογράφου, Φωτογραφίας και Σύγχρονης Τέχνης, εκθέσεις σεμινάρια, δεξιώσεις, θεατρικές παραστάσεις.

Ημερομηνία σταθμός για το Λιμάνι είναι το 2011, όπου πραγματικά για πρώτη φορά μετά από ολόκληρες δεκαετίες άνοιξαν οι πόρτες του στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, με την ήπια ανάπλαση της Α' προβλήτας. Με την απομάκρυνση των αυτοκινήτων και του λιμενικού σώματος αλλά και τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις, ο χώρος έγινε πιο φιλικός για τους επισκέπτες αλλά και για τους φίλους του κινηματογράφου καθώς ανελλιπώς κάθε Νοέμβριο, τα τελευταία χρόνια, η καρδιά του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης χτυπάει και στο λιμάνι. Παράλληλα, σε δύο αποθήκες της Α΄ Προβλήτας λειτουργούν σε σταθερή βάση κινηματογραφικές αίθουσες. Ακόμη μια μόνιμη έκθεση φωτογραφίας με θέμα το λιμάνι της πόλης μας προστέθηκε τους τελευταίους μήνες στο παλιό αντλιοστάσιο αυξάνοντας τις πολιτιστικές επιλογές στον συγκριμένο χώρο. Επιλογές όχι μόνο για τους κατοίκους

τους πόλης αλλά και για τους επιβάτες κρουαζιέρας οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σημαντικά. Οι προσπάθειες την ΟΛΘ έχουν ήδη αρχίσει να αποδίδουν. Το 2014 αναμένεται να είναι η καλύτερη χρονιά των τελευταίων πέντε ετών, καθώς 30 κρουαζιερόπλοια με περισσότερους από 20.000 επιβάτες θα προσεγγίσουν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Επίσης, έπειτα από πολλά χρόνια προσπαθειών, θα ξεκινήσουν εντός του έτους οι εργασίες συντήρησης του κτιρίου του επιβατικού σταθμού, ένα πάγιο αίτημα της ΟΛΘ Α.Ε. που έλαβε τις απαραίτητες εγκρίσεις. Με την ολοκλήρωση των έργων, ο επιβατικός σταθμός θα αποκτήσει την αίγλη του παρελθόντος αποτελώντας ένα ακόμα παράγοντα αύξησης της ελκυστικότητας του λιμένα. Στο πέρασμα των τελευταίων 25 χρόνων το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης γνώρισε και αληθινά δύσκολες στιγμές, ιδίως την περίοδο

του πόλεμου της Γιουγκοσλαβίας, της αποβιομηχάνισης της πόλης και του κλεισίματος των οδικών αρτηριών προς τα Βαλκάνια. Η υπόθεση του έκτου προβλήτα που παραμένει στάσιμη και θα έδινε τη νέα πνοή στη δυναμική του και η διαρκής συζήτηση περί των όρων της ιδιωτικοποίησης του είναι ζητήματα ανοιχτά και κυρίαρχα. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, ζει στον παλμό της πόλης, αναπνέει, παράγει και προσκαλεί όχι μόνο για λιμενικές εργασίες αλλά και για δραστηριότητες πολιτιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα.

Nοέμβριος 2014

57

58

#198

Φυλλομετρώντας 25 χρόνια Λέξεις: Εύη Καρκίτη | Εικόνα: Γιάννης Τζιμπρές

Γυρίζοντας πίσω 25 χρόνια, η μνήμη πέφτει πάνω στο προσωπικό. Θυμάμαι να ψάχνω μια επιθεώρηση βιβλίου με αφιέρωμα στο αστυνομικό στον Ραγιά που βρίσκονταν ακόμη στην Τσιμισκή -τότε ακόμη συζητούσαμε για το αν τα αστυνομικά είναι λογοτεχνία ή αναγνώσματα για να περνάει η ώρα-, ένα περιοδικό για το ντιζάιν που αγόρασα από του Μόλχο, τα πρώτα χρόνια του «Ιανού», τα «Αποσπάσματα Ερωτικού Λόγου» του Μπαρτ που πήρα από κιόσκι στο φεστιβάλ βιβλίου, τις διεθνείς εκθέσεις, που έφεραν μερικούς από τους συγγραφείς που δεν περίμενα ποτέ από κοντά να συναντήσω, την πρώτη ολονυκτία ποίησης στο Underground Εντευκτήριο, βιβλία που αγόρασα στις δύο το πρωί από τον «Λοξία» και πολλά ακόμη, μικρά και δικά μου, ίσως και δικά σας. Σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, οι αναμνήσεις του ενός, εισχωρούν στις αναμνήσεις του άλλου, τα βήματα μας συχνά διασταυρώνονται. Για να παρουσιάσω μνήμες και αλλαγές σε λίγες γραμμές, συζήτησα με ανθρώπους που τις έζησαν έντονα και από μέσα, όπως είναι ο εκδότης του περιοδικού «Εντευκτήριο», ο ποιητής Σταύρος Ζαφειρίου, φίλοι που εργάζονται ή κάποτε εργάστηκαν σε βιβλιοπωλεία και άλλους φίλους που τα επισκέπτονται πολλές φορές τον μήνα. Η σχέση του πωλητή των βιβλίων με τον

πελάτη του συνηθίσαμε, στη Θεσσαλονίκη, να είναι στενή, μια σχέση σχεδόν φιλική, ένα διάλειμμα μέσα στη μέρα, το οποίο δεν θα κατέληγε απαραιτήτως σε αγορά. Παρά την γκρίνια -όχι πως είναι αδικαιολόγητηότι η σχέση αυτή κατέληξε σε ένα πράγμα άνευρο και απρόσωπο, σε ένα «καλημέρα» και ένα «μισό λεπτό να δω στον υπολογιστή αν έχουμε το βιβλίο», εξακολουθούν να υπάρχουν άνθρωποι στα βιβλιοπωλεία της πόλης, με αληθινό πάθος για αυτό που κάνουν, ενημερωμένοι, που μπορούν να πουν μια γνώμη εμπεριστατωμένη, που μπορούν να προτείνουν. Είναι ολοένα και λιγότεροι, όμως υπάρχουν. Θα τους βρείτε στον «Βιβλιορυθμό», στο «Σαιξπηρικόν» που μετακόμισε πρόσφατα σε νέα διεύθυνση, στη «Μυθιστορία», στο «Δημιουργικό Βιβλιοπωλείο», που είναι αφιερωμένο στο παιδικό βιβλίο, στο «Κέντρο βιβλίου», το «Κεντρί», στις «Ακυβέρνητες πολιτείες», στο «Κατώι» της Μητροπολίτου Ιωσήφ, στον «Κωνσταντινίδη», στο βιβλιοπωλείο του «Μιετ». Στα χρόνια που μεσολάβησαν, όμως, χάσαμε πολλούς χώρους που ήξεραν πώς να υποστηρίξουν το καλό βιβλίο ή άλλαξαν θέση αλλάζοντας παράλληλα και τον χαρακτήρα τους. Η αλλαγή διεύθυνσης του «Ραγιά» σηματοδότησε και μια νέα εποχή για το βιβλιοπωλείο, η απώλεια του βιβλιοπωλείου «Μόλχο» μας στοίχησε. Και όχι μόνον αυτή, έκλεισε ο «Παρατηρητής», η «Γωνιά του βιβλίου», η «Σύγχρονη εποχή», ο «Μαλλιάρης»

Γύρω από τον χώρο που λέμε «του βιβλίου» αυτά τα 25 χρόνια, πολλά άλλαξαν, μαζί τους και εμείς, στον τρόπο που επιλέγουμε, διαβάζουμε και συζητούμε για τα βιβλία.

και το «Κατώι του βίβλιου» στην Αριστοτέλους, ο «Παπασωτηρίου», ο «Ελευθερουδάκης» που ήρθε για λίγο, ο «Λοξίας» που πήγε μερικά καταστήματα πιο κάτω, η «Πυξίδα» που έβγαλε πρόσφατα πωλητήριο… Ξεχωριστή είναι η περίπτωση του «Ιανού» που έγραψε τη δική του ιστορία στην πόλη. Ίσως όταν άνοιξε το πρώτο κατάστημα στην οδό Αριστοτέλους κανείς να μην μπορούσε να προβλέψει την εξέλιξη, με καταστήματα σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης, και τελικά στην Αθήνα, αναπτύσσοντας παράλληλα πολλές δραστηριότητες στο χώρο

του πολιτισμού. Έδωσε στίγμα από την αρχή. Χώρος σε ευρωπαϊκά πρότυπα, τραπεζάκια και καρέκλες για να διαβάσεις ώστε να διαλέξεις βιβλία με την ησυχία σου, πατάρι για εκθέσεις και εκδηλώσεις. Ο «Ιανός» έδωσε έμφαση στις βιβλιοπαρουσιάσεις, υιοθετώντας το μοντέλο με τους ομιλητές που πλαισιώνουν τον συγγραφέα, ο οποίος είχε την ευκαιρία να συζητήσει με το κοινό του, να δεχτεί ερωτήσεις και αν θέλει να διαβάσει αποσπάσματα από το βιβλίο του επιχειρώντας τη σύνδεση του αναγνώστη με τον δημιουργό.

59

Nοέμβριος 2014

10 ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ Στα χρόνια που μεσολάβησαν είδαμε το βιβλίο να βγαίνει από το βιβλιοπωλείο και τις βιβλιοθήκες και να πηγαίνει σε άλλους χώρους. Το Φεστιβάλ Βιβλίου, που η πόλη δεν έπαψε να παρακολουθεί, ήταν μια από τις πρώτες κινήσεις που πήγαν το βιβλίο στα σημεία που η πόλη έκανε και κάνει ως σήμερα τη βόλτα της, μετακομίζοντας πρόσφατα από την περιοχή του Λευκού Πύργου στο αναπλασμένο κομμάτι της νέας παραλίας. Αργότερα είδαμε το βιβλίο να πηγαίνει σε μπαρ, καφέ και θέατρα, με λογοτεχνικές βραδιές, παρουσιάσεις βιβλίων, σεμινάρια για τη λογοτεχνία και την τέχνη, όπως αυτά του συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη, αλλά και άλλες εκδηλώσεις, πολλές από τις οποίες είχαν έναν φρέσκο, τολμηρό χαρακτήρα, μακριά από την πεπατημένη. Δημιουργήθηκαν επίσης χώροι που είχαν κάτι νέο να προτείνουν, ανατρέποντας τα δεδομένα, όπως «Underground Εντευκτήριο», με τη δική του αισθητική σφραγίδα που έδωσε χώρο στην

ποίηση και σε μια ανήσυχη πεζογραφία, φιλοξενώντας γνωστούς και προτείνοντας λιγότερο γνωστούς λογοτέχνες, δημιουργώντας μια νέα συνθήκη για να συναντηθούν με το κοινό, μέσω εκδηλώσεων που σε κάποιες περιπτώσεις πήραν τη μορφή θεσμού. Το περιοδικό «Εντευκτήριο» εδώ και 25 χρόνια αποτελεί μια φιλόξενη στέγη για καταξιωμένους και την ίδια ώρα εφαλτήριο για νέους δημιουργούς, ενώ το στίγμα του υπάρχει και στην εκδοτική του δραστηριότητα. Αξιόλογα βιβλία είδαμε επίσης και εξακολουθούμε να βλέπουμε από τις εκδόσεις «University studio Press», «Gutenberg», «Ζήτη», «Νησίδες», τα παιδικά «Κίρκη» με την Άννα Χατζημανώλη στο τιμόνι, «Σαιξπηρικόν», «Λογότεχνο» και αρκετά ακόμη. Η Διεθνής Έκθεση βιβλίου έφερε τα δικά της δεδομένα βάζοντας ως στόχο να ανοίξει ένα παράθυρο στο κόσμο, οργανώνοντας πλήθος εκδηλώσεων, παρουσιάσεων, συζητήσεων, εργαστηρίων, προβολών. Ο θεσμός

της τιμώμενης χώρας, που εγκαινίασε την πέμπτη χρονιά της λειτουργίας της, έδωσε την ευκαιρία στο κοινό να συναντήσει συγγραφείς που μέχρι τότε ήταν δύσκολο να βρεθούν στην Θεσσαλονίκη. Οι χώρες που τιμήθηκαν ήταν η Γαλλία, η Γερμανία, η Κίνα, οι χώρες της Μέσης Ανατολής, η Σερβία, η Μ. Βρετανία και το Ισραήλ. Τα τελευταία χρόνια είδαμε να αναπτύσσονται οι «Λέσχες ανάγνωσης» και στη Θεσσαλονίκη είναι ενεργές τουλάχιστον 12 λέσχες. Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που άλλαξαν στον χώρο του βιβλίου και σε ό,τι σχετίζεται μαζί του τα τελευταία 25 χρόνια είναι η απήχηση και η αποδοχή των λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης, κυρίως των πεζογράφων, όπως είναι ο Θωμάς Κοροβίνης, ο Ισίδωρος Ζουργός, η Σοφία Νικολαϊδου κ.α. με τρόπο που ίσως δεν μπορούσαν να διανοηθούν οι παλαιότεροι.

1.Την υπέροχη κόκκινη πόρτα του βιβλιοπωλείου «Μόλχο» που θυσιάστηκε στην ανακαίνιση λίγο πριν το οριστικό κλείσιμο του βιβλιοπωλείου.

2. Τον Παναγιώτη Ραγιά, που τόσο αγάπησε η πόλη.

3. Το ζαχαροπλαστείο στην οδό Ανθέων το οποίο υπήρξε ένα από τα τελευταία λογοτεχνικά στέκια της Θεσσαλονίκης 4. Τον «Λοξία», ανοιχτό και έτοιμο για συζήτηση και μετά τις 12 τα μεσάνυχτα.

5. Τις «παιδικές γωνίες» όλες τις χρονιές της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.

6. Τις εξομολογήσεις ποιητών, πεζογράφων και διανοούμενων της πόλης στις εκδόσεις του «9.58» 7. Τις ολονυκτίες για την ποίηση στο Underground Εντευκτήριο 8. Τα λογοτεχνικά περιοδικά της πόλης και τις φωνές που φιλοξενήθηκαν σε αυτά.

9. Τον Έρικ Χομπσπαουμ στην Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 2004 10. Τον Κάρλος, τον πολύχρωμο τεράστιο παπαγάλο στο Κατώι του βιβλίου.

60

#198

θέματα στην πρώτη σελίδα Λέξεις: Τάσος Τασιούλας | Εικόνα: αλεξανδροσ αβραμιδησ,ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΠΡΕΣ

Η

Θεσσαλονίκη που γνώρισα το 1989, όταν το ρεπορτάζ έγινε το επάγγελμα από το οποίο ζω, όταν άρχισα να στήνω τη ζωή μου στην πόλη (ναι εγώ είμαι… εισαγόμενος όχι γέννημα θρέμμα και με άλλο ΑΣΜ), όταν η «Παράλλαξη» έκανε τα πρώτα της βήματα, δεν είναι ίδια με τη σημερινή. Η Θεσσαλονίκη άλλαξε, βελτιώθηκε, αλλά δυσκολευόμαστε να το αναγνωρίσουμε. Είναι η αδυναμία μας να ξεφύγουμε από τη μιζέρια της σύγκρισης με την Αθήνα; Προσπάθησα να θυμηθώ ποιες ήταν οι κύριες διεκδικήσεις της πόλης τα τελευταία 25 χρόνια, όπως τις κατέγραψα μέσα από τα ρεπορτάζ, και το πρόσημο στο οποίο κατέληξα είναι θετικό. Άλλο το όνειρο κι άλλο η πραγματικότητα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πόλη έχει πέσει θύμα ενός έργου: του μετρό. Τόσο που ακόμη κι όταν ολοκληρωθεί φαντάζομαι ότι θα βρούμε κάτι να μας ενοχλεί. Το 1989, όταν τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα έμπαιναν στη ζωή μας, η πόλη πρωταγωνιστούσε. Το ότι το FM100 και η TV100 θα έμπαιναν μπροστάρηδες στην κατασκευή του μετρό έφτασε να αποτελεί, τότε, συνείδηση (πολιτικά και κοινωνικά). Σήμερα προφανώς έχει καταντήσει ανέκδοτο. Παραμένει όμως η ουσία: το ίδιο το έργο. Με απίστευτες καθυστερήσεις κατασκευάζεται. Είδα οραματικά έργα να ακυρώνονται. Η ιστορία της υποθαλάσσιας αρτηρίας είναι διδακτική. Τη χρυσοπληρώσαμε και δεν έγινε. Η ανάγκη όμως να κλείσει ο δακτύλιος γύρω από την πόλη παραμένει κι ας κάνουμε τα στραβά μάτια. Τα σχέδια για «καραβάκια» και τραμ, που στην πορεία των χρόνων από ιδέες μετατρά-

πηκαν σε συνείδηση και διεκδίκηση, έγιναν μελέτες και δειλά δειλά κάνουν τα πρώτα βήματα υλοποίησης. Η περιφερειακή οδός, που σήμερα είναι ένας αστικός δρόμος, κατασκευάστηκε και από τη λειτουργία της γλίτωσε το οριστικό έμφραγμα η Θεσσαλονίκη. Θυμάμαι την πολεμική που δέχτηκε ο δρόμος. Με τη διαρκή γκρίνια κατορθώσαμε να έχουμε έναν δρόμο 32 χλμ., χωρίς μια εσοχή για στάθμευση, χωρίς μια τουαλέτα… Για να μη θυμηθώ ότι επί πολλά χρόνια ήταν γεμάτη φανάρια... Στα χρόνια αυτά αποκτήσαμε -για όσους δε θέλουν να το γνωρίζουν- και εξωτερική περιφερειακή οδό. Έργο πολυδιαφημισμένο στην εποχή του, το οποίο όμως έγινε αθόρυβα κυρίως επειδή ήταν μακριά από τα συμφέροντα των οικοπεδοποιήσεων και από πολυσύχναστες περιοχές. Ζήσαμε και το όνειρο οδικών υποδομών, όπως ο εξωτερικός περιφερειακός δακτύλιος. Σχεδιάστηκε και εγκαταλείφθηκε… Αποκτήσαμε όμως ποδηλατοδρόμους και νέους πεζοδρόμους. Οι σπουδαίες αρχαιότητες στο κέντρο της πόλης δεν είναι οι σκουπιδότοποι του παρελθόντος, ακόμη κι αν το «αγκάθι» της πλατείας Διοικητηρίου παραμένει. Επί 20 χρόνια κυρίαρχο θέμα ήταν οι επεκτάσεις των σχεδίων πόλης. Ό,τι υπήρχε αδόμητο χτίστηκε στην εποχή της «φούσκας των ακινήτων». Κάθε «ρουμάνι» απέκτησε αξία εκατομμυρίων ευρώ. Το αποτέλεσμα: νέες τσιμεντουπόλεις στις οποίες έχουν ενταφιαστεί τα όνειρα νέων ανθρώπων. Επί τουλάχιστον 20 χρόνια το αναπτυξιακό όραμα τοπικών αρχόντων και πολιτών περνούσε μέσα από την ανοικοδόμηση. Χωρίς τις αναγκαίες υποδομές. Δεν είναι όλα καλώς καμωμένα στη Θεσσαλονίκη. Η

Αν πριν από 25 χρόνια κάποιος μας έλεγε ότι η Θεσσαλονίκη θα έχει το 2014 την εικόνα που έχει σήμερα θα ήμασταν ευχαριστημένοι; Φαντάζομαι οι περισσότεροι όχι. Ύστερα από 25 χρόνια επαγγελματικής ενασχόλησής μου με το ρεπορτάζ -και- της πόλης είμαι και χαρούμενος και υπερήφανος για το παρόν της Θεσσαλονίκης και συνεχίζω να ελπίζω (και να δουλεύω) για το μέλλον της.

61

Nοέμβριος 2014

μεγάλη πληγή της είναι το τσιμέντο, αλλά είναι επιλογή της πλειοψηφίας. Θυμάμαι όταν είχα διαρρεύσει τις προτάσεις προς το -τότε- ΥΠΕΧΩΔΕ από εξειδικευμένους επιστήμονες, που σχεδίασαν πόλεις όπως το Μπορντό, είχε επικρατήσει πανικός. Να προτείνει κάποιος την εποχή των παχέων γελάδων τη μείωση του κτηριακού αποθέματος της πόλης για να «ανασάνει» η πόλη ήταν αδιανόητο. Τόσο ώστε κάποιοι απειλούσαν με μηνύσεις για τη δήθεν απαξίωση της περιουσίας τους. Η οποία συνίσταται (ακόμη) σε γκρέμια και «επίφοβες» πολυκατοικίες, που δυστυχώς πολλοί έχουν προειδοποιήσει πως σε έναν ισχυρό σεισμό (και σ’ αυτό το ενδεχόμενο κλείνουμε όλοι μάτια και αυτιά) μπορεί να καταρρεύσουν. Επί χρόνια επίσης αποτελούσε ζητούμενο η επανασύνδεση της πόλης με τη θάλασσα και το βουνό. Με καθυστερήσεις, η σημερινή εικόνα της παραλίας είναι αξιομνημόνευτη. Και οι παραλιακές αναπλάσεις θα συνεχιστούν και στην παλιά παραλία και στο ανατολικό και στο δυτικό κομμάτι. Τα στρατόπεδα απελευθερώνονται, αλλά θα

περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να γίνουν οι χώροι που θέλουμε. Μπορεί να μην είναι βιτρίνα, αλλά η αποφυγή τσιμεντοποίησης του Σέιχ Σου μέχρι σήμερα χρειάστηκε αγώνες για να επιτευχθεί. Και οι αγώνες αυτοί συνεχίζονται, διότι τα συμφέροντα που απεργάζονται ένα πιο σκοτεινό μέλλον γι’ αυτήν την πόλη δεν έπαψαν να υπάρχουν. Στα κέρδη της πόλης αυτή την 25ετία θα βάλω και τον περιορισμό της ξενοφοβίας και της μισαλλοδοξίας, που άρχισε να γίνεται συνείδηση και πράξη τα τελευταία χρόνια και μάλιστα σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον και παράλληλα με την ενίσχυση κομμάτων που πρεσβεύουν ακριβώς το αντίθετο. Κάποτε σκοτωνόμασταν για τα κέντρα χορήγησης μεθαδόνης… Σήμερα, πιστεύω πως έχουμε τη Θεσσαλονίκη όχι που θέλει ο καθένας από εμάς, αλλά τη Θεσσαλονίκη που θέλουν οι περισσότεροι. Είναι αρκετό; Δεν είναι αρκετό;

62

#198

Η γεύση

Οι άνθρωποι, τα πιάτα, οι συνήθειες που γέμισαν τη ζωή μας τα τελευταία 25 χρόνια Λέξεις: Δημήτρης Κοπαράνης | ειkoneσ: άγγελοσ ζυμαρασ

Η δεκαετία του 80 Η Θεσσαλονίκη φοράει τα καλά της και βγαίνει για οικογενειακό φαγητό στον Κρικέλα, τη Ρέμβη και στο Όλυμπος-Νάουσα. Οι επώνυμοι δειπνούν με κοτόπουλο Αμερικέν με μανιτάρια, μπιφτέκι με πουρέ σπανάκι, μουσακά, σουτζουκάκια και φρεσκοψημένη σπανακόπιτα. Η γαλλική κουζίνα, σερβίρεται σε πορσελάνες εισαγωγής την ίδια στιγμή που τα οικογενειακά τραπέζια γεμίζουν με το κυριακάτικο κοτόπουλο και παστίτσιο με μπόλικη μπεσαμέλ. Οι παρέες μαζεύονται στην ταβέρνα της γειτονιάς και οι νοικοκυρές μαγειρεύουν για την οικογένεια συνταγές από τα βιβλία της Χρύ-

σας Παραδείση και του Τσελεμεντέ. Υπήρχε βέβαια και το τραπέζι - κοινωνικό γεγονός και ευκαιρία για καινούρια ρούχα και κάθε είδους συναναστροφές. Εκείνα τα χρόνια μία θέση στα καλά τραπέζια ήταν ένδειξη κοινωνικού status. Τα τραπέζια αυτά ήταν κανονικές υπερπαραγωγές. Η οικοδέσποινα με τη μαγείρισσα αποφάσιζαν για το μενού, το σαλόνι άδειαζε από έπιπλα για να γεμίσει με ένα μεγάλο τραπέζι ή ροτόντες ανάλογα με τους καλεσμένους, τα λινά τραπεζομάντιλα περίμεναν κολλαρισμένα δίπλα στις πορσελάνες εισαγωγής και τα ασημένια σκεύη σερβιρίσματος. Οι προετοιμασίες κρατούσαν τρεις μέρες τουλάχιστον, οι ψαράδες

από τις κοντινές παραλίες έφερναν τελάρα τους αστακούς και τις γαρίδες, μόνο φρέσκα και εκλεκτά είχαν θέση στις κουζίνες εκείνες. Φιλέ μινιόν, αστακοί κατά δεκάδες, κρέπες γεμιστές με γαρίδες και κρέμα γάλακτος, όπου μπορεί κανείς να φανταστεί, είναι μερικά από τα αγαπημένα της εποχής Η δεκαετία του 90 Θεσσαλονίκη 31.12.1989 Το πρώτο βράδυ της νέας δεκαετίας μας βρίσκει γύρω από το γιορτινό τραπέζι. H Ελλάδα ζει την έκρηξη των media, αλλάζει χρόνο με το Mega Chanel, ο Πάπας αφορίζει τη Madonna για το «Like A Prayer», εμείς

63

Nοέμβριος 2014

τρέχουμε στον Έσπερο να δούμε τον «Κύκλο των χαμένων Ποιητών» και το grunge των Νirvana και του Marc Jacobs είναι έτοιμο να προσγειωθεί στη ζωή μας και να τα αλλάξει όλα. Αλλά όχι ακόμη. Η έννοια καλό φαγητό ταυτίζεται με μια σειρά εστιατόρια του κέντρου. Το Βήτα-Βήτα στον πρώτο όροφο της γωνίας Καρόλου Ντιλ με Τσιμισκή, εκεί που σήμερα είναι η Zara, ο Μανδραγόρας, στο τέλος της Μητροπόλεως, πάλι σε όροφο και κάποια στιγμή το πολυτελές Σαούλ Μόδιανο, στην ομώνυμη στοά της Βενιζέλου. Στις αρχές το φαγητό στη Θεσσαλονίκη υπάρχει για να καλύψει τη βασική ανάγκη της πείνας και κάτι παραπάνω. Οι νοικοκυρές γεμίζουν τα ντουλάπια της κουζίνας με προϊόντα που ψωνίζουν στα μεγάλα σουπερ μάρκετ Σάββατο πρωί και είναι τόσο χαρούμενες που μπορούν να μαγειρεύουν γρήγορα τα οικογενειακά φαγητά στη χύτρα ταχύτητας. Αγαπούν την κρέμα γάλακτος, τα μανιτάρια κονσέρβας, τη μαργαρίνη,

το μοσχαρίσιο φιλέτο και την παρμεζάνα, το σουφλέ τυριών, τις σοκολατίνες και το cheesecake ψυγείου με μαρμελάδα φράουλα. Επίσης τη μους σε σκόνη και τα ζελέ με γεύση εξωτικών φρούτων. Μαζεύουν συνταγές από τα εβδομαδιαία τηλεοπτικά περιοδικά και ανταλλάσσουν σημειώσεις πίνοντας καφέ. Τις φορές που η οικογένεια έβγαινε εκτός σπιτιού για φαγητό ήταν για μία ιταλική πίτσα με απ' όλα ή για κοψίδια και ψάρι σε κάποια ταβέρνα με θέα στη θάλασσα. Τη δεκαετία αυτή, και ακολουθώντας τη μόδα του αθηναϊκού dinning, κάνουν την εμφάνιση τους τα νέα εστιατόρια. Το Greko στην Παύλου Μελά εισάγει την έννοια του «βγαίνω για φαγητό με τους φίλους μου», σερβίρει pasta fresca και το 1997 είναι το μέρος to see & to be seen. Η ρόκα-παρμεζάνα-μπαλσάμικο σερβίρεται σε μεγάλη σαλατιέρα και το lifestyle παραμύθι αρχίζει.

2000-2009 Οι εικοσάρηδες της εποχής διαβάζουν ΚΛΙΚ και iD, βλέπουν δορυφορικά κανάλια και δίνουν ραντεβού για burger, πατάτες τηγανητές στα Goody’s και παγωτό χωνάκι στην Ωραία, στην Κούσκουρα. Στην ηλικία αυτή κανείς δεν ασχολείται με το φαγητό σοβαρά. Μέχρι που τo Living Room κάνει μόδα το lounge και το φαγητό στις νεαρές ηλικίες. Ένας χώρος ευρωπαϊκών προδιαγραφών, με εντυπωσιακό design, δυνατή μουσική και φυσικά φαγητό. Flashy Dolce & Cabanna ρούχα, σκούρα μπλε κοστούμια, φιλέτα, ιταλικές μακαρονάδες, ριζότο, το πρώτο cigar room της πόλης, η πόλη γνωρίζει επιτέλους το γυαλιστερό fine dinning. Συνέχεια over booked, χρειάζεσαι μερικές πολλές δυνατές γνωριμίες για να είσαι μέσα και στο σωστό τραπέζι. Από τον χώρο αυτό έχουν περάσει όλοι οι σημαντικοί της εποχής καθώς και ένα σωρό hollywood stars που βρέθηκαν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο. Ο χώρος αυτός σηματοδοτεί και το ξεκίνημα της χρυσής εποχής για το χώρο της εστίασης

στην πόλη. Το Mishou- Mishou στην Καλάρη σερβίρει υψηλή κουζίνα, ενώ το Kitchen Bar σε μία αποθήκη στο λιμάνι και το Parapoli στην αρχή της Νίκης, εισάγουν την έννοια του high end dinning. Φαγητό casual, κυρίως burgers, σάντουιτς, ζυμαρικά, πίτσες και σαλάτες υπερπαραγωγές με κοτόπουλο και ψημένο bacon, που σερβίρεται όλη τη μέρα, από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Είναι η στιγμή που το fusion ή το "ανακάτεμα" είναι της μόδας. Στα μενού των εστιατορίων μπορεί κανείς βρει πιάτα με στοιχεία από κάθε μέρος του πλανήτη, το ιταλικό ριζότο και το γιαπωνέζικο σούσι είναι πολύ της μόδας ενώ αυτή είναι η στιγμή που το εμφιαλωμένο κρασί κάνει δυνατή επιστροφή στα τραπέζια και η ετικέτα γίνεται σύμβολο οικονομικής και κοινωνικής καταξίωσης. Την ίδια περίοδο, τότε που τα εστιατόρια των ξενοδοχείων της πόλης μπαίνουν δυνατά στο παιχνίδι, μία άλλη ισχυρή τάση κάνει την εμφάνιση της στην πόλη. Η μεσογειακή

64

#198

και η ελληνική δημιουργική κουζίνα. Με σημαντικότερους εκπροσώπους τον Χρύσανθο Καραμολέγκο, τον Χριστόφορο Πέσκια και τον Λευτέρη Λαζάρου τα θαλασσινά με φρέσκα μυρωδικά, το ριζότο με μελάνι σουπιάς και το κατσικάκι είναι ξανά της μόδας. Το 2008, η πόλη υποδέχεται το Αγιολί, στο ισόγειο του ξενοδοχείου Electra Palace και το YaMas στη Νίκης, σερβίροντας πιάτα που στηρίζονται σε ελληνικά παραδοσιακά και μέχρι τότε ξεχασμένα υλικά. Είναι της μόδας η φάβα, η ταραμοσαλάτα, τα ψητά στη σχάρα ελληνικά τυριά και η Θεσσαλονίκη με καθυστέρηση δεκαετίας παραδίνεται στην πεσκανδρίτσα του Λευτέρη Λαζάρου. Τα τραπέζια γεμίζουν από παρέες που πεινάνε για celebrity chefs, λαμπερά ονόματα και το ελληνικό κρασί γνωρίζει τις μεγάλες του δόξες. Ο Μανδραγόρας στη Μητοπόλεως γεμίζει από wine lovers, ο Βotrini στο Τελόγλειο σερβίρει μοντέρνα μοριακή κουζίνα και το .ES στην αρχή της Φράγκων είναι ασφυκτικά γεμάτο κάθε Σάββατο βράδυ και η διαχείριση των κρατήσεων είναι ένας γρίφος με υψηλό βαθμό δυσκολίας. Τα lifestyle περιοδικά αφιερώνουν σελίδες ολόκληρες στο φαγητό και ο κόσμος μόλις βρήκε μία νέα αγαπημένη ασχολία. Κανείς δεν μπορεί να υποψιαστεί αυτό που θα ακολουθήσει λίγα χρόνια αργότερα.

πιο δύσκολά, το budget που απομένει για φαγητό είναι περιορισμένο και έτσι τα μεγάλα εστιατόρια, το ένα μετά το άλλο, εγκαταλείπουν τη μάχη. Μαζί τους και οι celebrity chefs, οι ηχηρές μεταγραφές, τα ανάκατα μενού με πολυτελή υλικά από τον καταψύκτη, τα ακριβά σερβίτσια, οι καναπέδες και οι πολυέλαιοι στις σάλες. Είναι η εποχή που ο κόσμος επιστρέφει στα βασικά. Το internet έρχεται και αλλάζει και τον τρόπο με τον οποίο τρώμε, μεταφέροντας τις όποιες πληροφορίες αστραπιαία, δημιουργώντας τάσεις, ανάγκες και super stars σε μία νύχτα. Ο κόσμος ανακαλύπτει μικρές ταβέρνες σε περιοχές πέρα από το κέντρο ενώ είναι της μόδας οι νεο-ταβέρνες τα wine bars, τα μικρά εστιατόρια που στήνονται με τα βασικά, τα μενού που αλλάζουν καθημερινά, τα ελληνικά προϊόντα. Ειδικά τα τελευταία. Ο τραχανάς είναι το νέο αγαπημένο υλικό, μαζί με τα όσπρια και τα αλλαντικά. Ποιος θα το περίμενε πως η φάβα και η φακή θα είχαν τέτοια επιτυχία; Στα χρόνια αυτά δοξάζονται τα άγρια χόρτα, το ψάρι πλακί και τα ποτήρια γεμίζουν με κρασί από το βαρέλι. Το μαγείρεμα στο σπίτι είναι το νέο cool, τα μεζεδοπωλεία γνωρίζουν δόξες μεγάλες, το ίδιο και τα απλά μαγειρεμένα φαγητά. Αυτό που μας αρέσει να ονομάζουμε street food ή comfort.

2009 - σήμερα Το 2009 ξημερώνει η νέα εποχή στον κόσμο του φαγητού. Τα πράγματα γίνονται όλο και

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς πως θα τρώμε ακόμη και στο άμεσο μέλλον. Ο χώρος του φαγητού είναι συναρπαστικός

και συνεχώς εξελισσόμενος. Το επόμενο mega hit ετοιμάζεται τη στιγμή αυτή σε μία κουζίνα κάπου στον κόσμο και ο μεγάλος επενδυτής είναι έτοιμος να επενδύσει στο επόμενο επιτυχημένο εστιατόριο. Περιμένουμε λοιπόν. Με δύο λόγια 1980-1997 Όλυμπος-Νάουσα, Ζύθος, Κρικέλας, Τed’s house, Τiffany’s, Χάλαρο, Συρακούσες, Goody’s, μυδοπίλαφο, κοτόπουλο Αμερικέν, μπιφτέκι με πουρέ σπανάκι, ρύζι με αρακά, πίτσα, κρέπες με γαρίδες στο φούρνο, πάστα Σεράνο, τρίγωνα Πανοράματος, Χρύσα Παραδείση, Τσελεμεντές, Βέφα, τα Νησιά, το Clochard,Ουζερί Αριστοτέλους.

1997-2009 Greko, Living Room, Alfredo’s, Μανδραγόρας, Ερμής, Ζεύξιδος 6, Τάσος, Σουσάμι, Mishou-Mishou, 7 Thalasses, mare e Monti, Garcon, B στο Βυζαντινό Μουσείο,Code Vinum, Kitchen Bar, Parapoli, Αγιολί, Λόλα, Χρυσόψαρο, Banquet, Les Zazous, YaMas, Μανδραγόρας, .ES, Tre Marie, La Place Mignon, Μύλος, Αγκυροβόλι, Sani Gourmet, Botrini’s στο Τελόγλειο, Les lazaristes, pasta fresca, φιλέτο κάθε είδος μαγειρεμένο σε κόκκινο κρασί, σαλάτα σε κυπελάκι παρμεζάνας, μπαλσάμικο, sushi, etnic, Λευτέρης Λαζάρου, πεσκανδρίτσα, ριζότο, κριθαρότο, τραχανότο, φουά γκρα, γαριδομακαρονάδα, αφρός σε κάθε εκδοχή,

σουφλέ σοκολάτας με παγωτό, πανακότα με σιρόπια από πάνω, τσουρέκι με κρέμα λευκή σοκολάτα.

2009-2014 Νέα Φωλιά, Σέμπρικο, Anassa, Πεζοδρόμος, Μάντολα, ERGON, Canteen, Poselli, El Burrito, Όμικρον, Sugar Angel, Sugarela, Da Leonardo, Be*, Brothers in Law, Μασσαλία, Mia Feta, Aψέντι, Κεφτέδες, Estrella, σπαλομπριζόλα με άγρια τρούφα, φιλέτο μοσχαρίσιο με πουρέ σέλερι, κουνέλι στιφάδο, πατάτες τηγανητές με στάκα, brunch, αυγά σε κάθε μορφή, pancakes, κεσαντίγιας κοτόπουλο, ντοματαοσαλάτα με ψητές σαρδέλες, Ανδριανή, cupcakes, donuts, pizza tartufata, χοιρινά μπριζολάκια σχάρας, φάβα, burgers, φέτα με τρούφα, τραχανάς με αφρό παρμεζάνας, #bougatsan ™. Σημείωση. Αυτό το κείμενο δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τις ιστορίες των ανθρώπων. Ευχαριστώ όσους μοιράστηκαν κάποιες από αυτές μαζί μου.

Nοέμβριος 2014

65

66

#198

Η «χαμένη» Θεσσαλονίκη Λέξεις: Πολυξένη Αδάμ-Βελένη | εikonα: ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΥΜΑΡΑΣ

Η

Θεσσαλονίκη, αυτή η πόλη με τη αδιάκοπη ζωή από την ίδρυσή της το 315 π.Χ. από τον Κάσσανδρο, ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε όπως θα άξιζε στο μακραίωνο παρελθόν της. Αλλεπάλληλα γεγονότα τα τελευταία 100 χρόνια έθεσαν άλλες προτεραιότητες: οι βαλκανικοί πόλεμοι, η εκτεταμένη πυρκαγιά του 1917, ο πρώτος παγκόσμιος, η μικρασιατική καταστροφή, ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, ο εμφύλιος, το κύμα αστυφιλίας και η οργιώδης ανοικοδόμησή της μέσω της αντιπαροχής, ο μεγάλος σεισμός του ’78 καθόρισαν την

τύχη του αρχαιολογικού της ιστού, που είχε την ατυχία να βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη πόλη. Η κυριαρχία της νοοτροπίας του εργολάβου οδήγησαν σε μία στρεβλή άποψη για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό, με αποτέλεσμα να εφαρμοστεί μία πολιτική καταστροφική για την κληρονομιά του ιστορικού της κέντρου. Εσκεμμένες καταρρεύσεις μνημείων, αποχαρακτηρισμοί διατηρητέων, αδιάφορη δόμηση περιβάλλοντος χώρου, καταστροφές αρχαιοτήτων εν κρυπτώ, καταχώσεις σημαντικών ανασκαμμένων αρχιτεκτονικών συνόλων, περιορισμένη και

ελλιπής τεκμηρίωση κάτω από την πίεση των εργολάβων σε οικόπεδα της πόλης οδήγησαν στο να έχουμε σήμερα εξαιρετικά αποσπασματική εικόνα της αρχαίας Θεσσαλονίκης, μιας πόλης που ακόμη διασώζει, αυτή μόνη στον κόσμο όλο, την περίμετρο των τειχών της. Στις αρχές του ’90 οι συνειδήσεις των πολιτών της αφυπνίστηκαν με την ανεύρεση τμήματος του θεάτρου σταδίου στην οδό Απελλού. Οι πολίτες υποστήριξαν τη διάσωση του σημαντικότατου αυτού αρχαίου οικοδομήματος με 16.000 υπογραφές τις καταθέσαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό

67

Nοέμβριος 2014

Συμβούλιο και διεκδίκησαν με επιτυχία τη διάσωση του μνημείου, η απαλλοτρίωση του οποίου τελεσφόρησε το 2000 και έκτοτε αναμένει ένταξή της εγκεκριμένης μελέτης διαμόρφωσής του σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα δεν διαγράφτηκε ευνοϊκότερη για την ιστορική Θεσσαλονίκη. Η αντιμετώπιση της ύπαρξης αρχαιοτήτων στο κέντρο της παρέμεινε αναλλοίωτη εδώ και εκατό χρόνια, αφού ακόμη και σήμερα θεωρούνται από τους περισσότερους σοβαρό εμπόδιο υλοποίησης μεγάλων δημόσιων "κοινωφελών" έργων. Τα τελευταία 25 χρόνια έχουν υλοποιηθεί μεγάλα έργα μέσα στην πόλη, τα οποία επέφεραν δραστικές αλλαγές στη μορφή της. Η εσφαλμένη τακτική να γίνονται υπεδάφιες επεμβάσεις τεράστιας κλίμακας (αγωγοί αερίου, αποχέτευσης κ.ά.) μέσα στην καρδιά του ιστορικού κέντρου, που ορίζεται από την περίμετρο των τειχών του, προϋποθέτει εξαφάνιση των επάλληλων

αρχαιολογικών στρωμάτων. Δεν υπάρχει ενιαία στρατηγική για όλα αυτά τα μεγάλα έργα μέσα στην πόλη, δεν έγινε ποτέ ένας συνολικός σχεδιασμός σε συνεργασία με τις αρχαιολογικές υπηρεσίες, ο οποίος θα αντιμετώπιζε ορθολογιστικά την πολλαπλότητα των προβλημάτων τους σε συνδυασμό ή, καλύτερα, με κύριο γνώμονα την ανάδειξη και την πλήρη αξιοποίηση των αρχαιολογικών ευρημάτων. Γιατί αυτά είναι η μεγαλύτερη, η πολυτιμότερη και η ανεκτίμητη περιουσία της Θεσσαλονίκης. Η μελέτη και η εκτέλεση των έργων ανατέθηκαν σε διάφορους φορείς, που έδρασαν παράλληλα κι ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον, με αποτέλεσμα συχνά να αλληλοαναιρούνται ή να επικαλύπτονται μεταξύ τους και βέβαια πάντοτε παραγνωρίζοντας το αρχαιολογικό υπέδαφος, αφού από τους περισσότερους δεν έχει εκλείψει ακόμη η πεποίθηση ότι οι αρχαιότητες αποτελούν σταθερά ανασταλτικό παράγοντα της προόδου.

Η εμμονή των εκάστοτε κυβερνήσεων για την κατασκευή υπόγειων χώρων στάθμευσης, καθώς και η εντός των τειχών δημιουργία μετρό μέσα σε ένα ιστορικό κέντρο κατάμεστο από παλαιότερες οικοδομικές φάσεις μοιάζει ακατανόητη, όταν είναι γνωστές οι καταστροφές που προαπαιτούνται για την υλοποίηση έργων τέτοιας κλίμακας. Η λύση υπέργειων σταθμών για τα αυτοκίνητα, ακόμη κι αν απαιτούνταν απαλλοτρίωση ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων στο ιστορικό κέντρο, θα ήταν ασφαλώς πιο λογική, πιο οικονομική και αναμφίβολα σωτήρια για τις υπεδάφιες αρχαιότητες. Η πάγια πρόταση των αρχαιολογικών υπηρεσιών να δημιουργηθεί δίκτυο μετρό για τις απομακρυσμένες ανατολικές και δυτικές συνοικίες της πόλης και υπέργειο ελαφρύ μέσον για την εντός των τειχών απόσταση- από το Σιντριβάνι μέχρι την πλατεία Βαρδαρίου- μια απόσταση ούτε οκτώ χιλιομέτρων, προσέκρουσε στις αντιπαλότητες των τοπικών αρχόντων και έπεσε στο κενό. Το μετρό περιορίστηκε να πραγματοποιηθεί μέσα στο ιστορικό κέντρο, όταν οι αρχαιολογικές υπηρεσίες είχαν προβλέψει το μέγεθος και τη σπουδαιότητα των ευρημάτων που θα αποκαλύπτονταν. Το βυζαντινό σταυροδρόμι με τα εμπορικά καταστήματα εκατέρωθέν του, που ήρθε στο φως στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Εγνατία έδωσε ένα μοναδικό σύνολο του κοσμικού Βυζαντίου, η ανεύρεση του οποίου δημιούργησε και πάλι στείρες αντιπαλότητες. Η Θεσσαλονίκη του σήμερα, διαθέτει τρεις μεγάλους αρχαιολογικούς στο ιστορικό της κέντρο, από τους οποίους οι δύο, η αγορά και το ανακτορικό συγκρότημα, αποδόθηκαν με επιτυχία στο κοινό για διάφορες αστικές χρήσεις. Για τον τρίτο, και πρόσφατα δημι-

ουργημένο χώρο, αυτόν της πλ. Κυπρίων Αγωνιστών, εκκρεμεί αρκετά χρόνια η εκπόνηση της μελέτης διαμόρφωσής του. Έχει ήδη προταθεί από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων η αποκατάσταση της θαυμάσιας προϋπάρχουσας μαρμαροστρωμένης πλατείας μπροστά από το Διοικητήριο, με τις αρχαιότητες να διαφυλάσσονται κάτω από αυτήν. Πέρα από τους τρεις αυτούς αρχαιολογικούς της χώρους, και τον νεοαποκαλυφθέν συγκλονιστικό βυζαντινό σταυροδρόμι, τα μοναδικά τείχη και οι πολυποίκιλτες βυζαντινές εκκλησιές της είναι ό,τι περιουσία απέμεινε από το ένδοξο παρελθόν της υστερορωμαϊκής και βυζαντινής αρχαιότητας, έτσι ώστε σήμερα η Θεσσαλονίκη δικαίως να φέρει τον τίτλο της δεύτερης βυζαντινής πόλης μετά την Κωνσταντινούπολη- στον κόσμο, της μοναδικής, ωστόσο, σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αυτή θα μπορούσε να είναι και η κυρίαρχη φυσιογνωμία της σύγχρονης πόλης, μιας πόλης που τις τελευταίες δεκαετίες αναζητά με αγωνία την ταυτότητά της. Απαραίτητη προϋπόθεση, θα ήταν να διασωθεί αμετακίνητο και στη θέση του το βυζαντινό σταυροδρόμι, ακόμη και με κατάργηση του σταθμού Βενιζέλου (ένα τόσο ανεκτίμητο εύρημα θα έπρεπε να επαναπροσδιορίσει τον αρχικό σχεδιασμό των σταθμών του μετρό) και να εκπονηθεί μια ενιαία μελέτη που θα συνδέσει αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μνήμες με το παρόν, σε μια οργανική, καθημερινή σχέση με τους σύγχρονους αστικούς πυρήνες ζωής.

68

#198

Οι αλλαγές στην αγορά Λέξεις: Γιάννης Ανδρέου | Εικόνα: Ορχάν Τσολάκ

Ό

ταν γεννήθηκε η parallaxi η αγορά της πόλης ήταν ίσως η πιο παραδοσιακή αγορά στη χώρα. Ήταν αυτό που περιέγραφε η λέξη των παιδικών μας χρόνων: «Αύριο θα κατέβουμε στην αγορά για ψώνια». Η Τσιμισκή ήταν ο ακριβός δρόμος της πόλης, στη Μητροπόλεως ξεκινούσε η χλιδή, η Κορόμηλα ήταν ακόμη μπαρόδρομος, η Αγίας Σοφίας και η Έρμου των μέσων στρωμάτων και η αιώνια Εγνατία ο λαϊκός δρόμος της πόλης για τις οικογένειες της συνοικίας που στήριζαν τα καταστήματά της. Το πρώτο εμπορικό κέντρο, το Μακεδονία, εμφανίζεται στα ανατολικά της πόλης, και εκεί ανοίγουν και τα Ster. Ο Μαρινόπουλος πρωτοπορεί και το πάρκινγκ του εμπορικού γίνεται αντικείμενο μελέτης. Όλοι λένε «μα θα αφήσει ο μπαγιάτης Σαλονικιός το κέντρο

για ψώνια;» Και το αφήνει. Το άνοιγμα, από τις Lamda Development και Sonae-Χαραγκιώνης, του Μediterranean Cosmos, το φθινόπωρο του 2005 στα πατριαρχικά Πυλαίας, άλλαξε εντελώς την έννοια εμπορικό κέντρο στη Θεσσαλονίκη. Και τις συνήθειες των καταναλωτών. Λίγο πιο κάτω τα Φλόριντα 1 και 2 με όλες τις αλυσίδες που φιλοξενούν συμπληρώνουν την εικόνα στα Ανατολικά. Μερικά χρόνια πριν, η μετατροπή της παλιάς Αυστροελληνικής στο εμπορικό κέντρο Πλατεία, το 1998, βάζει και το κέντρο στο παιχνίδι, στην αρχή με επιτυχία μετά με πολλά λουκέτα. Η μετατροπή της παλιάς στοάς της Τσιμισκή σε Notos Galleries, χρόνια αργότερα και το άνοιγμα του νέου ATTICA στη θέση του παλαιού Φωκά αλλάζουν ξανά το χάρτη της αγοράς.

Και αν στα Ανατολικά η επιτυχία ήταν εξασφαλισμένη από την αρχή, δεν συνέβη το ίδιο με το City Gate της Γιαννιτσών. Την ατυχή του πρώτη περίοδο διαδέχεται τώρα ένα νέο πείραμα με πολλές αξιώσεις. Ένα νέο εκπτωτικό κέντρο, με την εταιρία Μαρίνοπουλος να ηγείται του πειράματος, έρχεται την άνοιξη. Η Πρόξενου Κορόμηλα, που επιχείρησε να γίνει η Βία Μοντεναπολεόνε της Θεσσαλονίκης με τη φιλοξενία επώνυμων μπουτίκ και στιλάτων καταστημάτων, συμβιβάστηκε τελικά στην ημι-μετατροπή της σε μπαρόδρομο. Η Τσιμισκή μπορεί άνετα να

Η Εσωτερική Θεσσαλονίκη Λέξεις: Στέφανος Ελμάζης*

Η

Θεσσαλονίκη υπήρξε ανέκαθεν πεδίο έντονων πολιτικών και πνευματικών ζυμώσεων που διαμόρφωσαν τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα. Μια από τις πιο γοητευτικές πτυχές της ιστορίας της, ελάχιστα γνωστή, είναι η εσωτερική ή μυστικιστική. Πολλά μυστικιστικά κινήματα και εσωτερικές σχολές έχοντας ως στόχο την πνευματική φώτιση γεννήθηκαν ή ήρθαν στη Θεσσαλονίκη, με κορυφαίο ίσως το κίνημα των Ησυχαστών, τον 14ο αιώνα. Δεν ήταν όμως μόνο ο Χριστιανισμός που γέννησε τέτοια κινήματα. Η μακραίωνη παρουσία στη Θεσσαλονίκη Εβραίων και Μουσουλμάνων είχε ως αποτέλεσμα την ύπαρξη ομάδων του μυστικιστικού Ιουδαϊσμού και του Ισλάμ (Σούφι). Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του 20ού αιώνα, λειτουργούσαν στη Θεσσαλονίκη

δεκάδες σούφικοι τεκέδες (μοναστήρια), με σπουδαιότερο αυτό των Περιστρεφόμενων Δερβίσηδων. > Το 1907 ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη και η πρώτη τεκτονική στοά με την ονομασία «Φίλιππος». Τα επόμενα χρόνια θα ιδρυθούν και άλλες στοές που λειτουργούν έως σήμερα στο γνωστό κτίριο στην οδό Φιλικής Εταιρείας. > Με τη μεταπολίτευση, κάνουν την εμφάνισή τους και άλλες κινήσεις ή ομάδες. Το 1974 ιδρύεται η πρώτη σχολή γιόγκα, από την Σοφία Χατζηπαναγιώτου. Το 1978 δημιουργείται το πρώτο βιβλιοπωλείο πνευματικής αναζήτησης, το Βιβλιοπωλείο Ψαράς, στην πλατεία Ιπποδρομίου (σήμερα επί της οδού Φιλικής Εταιρείας) που γίνεται σημείο συνάντησης των «ανήσυχων» ανθρώπων της πόλης. Την ίδια περίοδο μια παρέα αναζητητών

που μελετάει τα βιβλία της Αλίκης Μπέιλη (σχολή Αρκέην), συστήνει το γραφείο εσωτερικών μελετών «Ώρος», σε μια πάροδο της πλατείας Ναυαρίνου. Στο χώρο αυτό κάθε εβδομάδα γίνονται οι πρώτοι ομαδικοί διαλογισμοί. > Το 1987 συστήνεται η πρώτη ομάδα πάνω στη Διδασκαλία (Εργασία) του Έλληνα πνευματικού δασκάλου Γεωργίου Γκουρτζίεφ. Οι συναντήσεις γίνονται σε ένα διαμέρισμα επί της οδού Γρηγορίου Ε' (περιοχή Βούλγαρη). Το 1992 η ομάδα εγκαθίσταται σε μια μονοκατοικία στη δυτική πλευρά της πόλης και από το 2003 στην οδό Κρυστάλλη (Κηφισιά). > Το 1998 ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη ο εκδοτικός οίκος Αρχέτυπο και τον επόμενο χρόνο το περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ που εξειδικεύονται στη φιλοσοφία, στη ψυχολογία και στην πνευματική αναζήτηση,

χαρακτηριστεί οδός των πολυεθνικών, αφού δεν διαφέρει σε τίποτε από τους μεγάλους δρόμους της Δύσης φιλοξενώντας τα ίδια ακριβώς καταστήματα. Στις συνοικιακές αγορές πρωταγωνιστούν εκείνες της Καλαμαριάς, πέριξ των πεζοδρόμων της, της Τούμπας, στη Λαμπράκη και την Ανατολικής Θράκης, και των Αμπελοκήπων, πέριξ της πλατείας. Η πόλη λόγω του μικρού μεγέθους της δεν ανέπτυξε ισχυρές τοπικές αγορές.

αποτελώντας σήμερα ίσως τη μοναδική τέτοιου είδους εκδοτική δραστηριότητα πανελλαδικά. > Το 2001 το ΑΒΑΤΟΝ διοργανώνει το πρώτο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Πνευματικής Αναζήτησης με μεγάλη απήχηση. Το Φεστιβάλ θα λειτουργήσει μέχρι το 2007, παρουσιάζοντας κάθε χρόνο σπάνιες ταινίες που παρακολουθούν χιλιάδες άνθρωποι. > Το 2000 ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη το πρώτο Βουδιστικό Κέντρο με την ονομασία Karma Gyaltsen Ling, που λειτουργεί έως σήμερα (Αριστοτέλους 24) με εβδομαδιαία μαθήματα διαλογισμού. Σήμερα δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη πολλές ομάδες και σχολές εσωτερικού χαρακτήρα, ποικίλης σοβαρότητας και ποιότητας, επιβεβαιώνοντας ίσως έτσι τον κάπως ρομαντικό ή μυστηριακό χαρακτήρα της πόλης. *Ο Στέφανος Ελμάζης είναι συγγραφέας, ιδρυτής-διευθυντής του περιοδικού ΑΒΑΤΟΝ και των εκδόσεων Αρχέτυπο.

Nοέμβριος 2014

69

70

#198

The Gay side of life Λέξεις: Γιώργος Τσιτιρίδης | eikona: Ελένη Βράκα

Το μεγαλύτερο χτύπημα στις συνήθειες και τον τρόπο ζωής των ομοφυλόφιλων ήρθε το 1980 με την έλευση του HIV και στην συνέχεια, λίγο μετά το 2005, με την εξέλιξη της τεχνολογίας (κινητά, ίντερνετ). Όσο υπερβολικό και να ακούγεται έπαιξαν το καθένα τον δικό του ρόλο στη διαμόρφωση της διασκέδασης και τον τρόπο επικοινωνίας και διεκδίκησης δικαιωμάτων τα τελευταία 35 χρόνια και η πόλη μας δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.

τον Σταύρο, τον Ματθαίο, λουλουδούδες, τραγουδιάρες, τσιγγανάκια Δεδροποταμίσια, επίδοξους γκόμενους, περαστικούς ταξιδιώτες και τσόλια.

Τ

ο 1995 βρέθηκα να ζω στην Θεσσαλονίκη στην οδό Ταντάλου, καταμεσής του Βαρδάρη, φοιτητής στην Parallaxi και το μόνο που με ενδιέφερε ήταν οι ταινίες, τα βιβλία και το περιθώριο. Δεν άργησα να ψαχτώ και να πέσω πάνω στο πεπρωμένο μου. Τα Λαδάδικα τον καιρό εκείνο ήταν ήδη γεμάτα νυχτερινά μαγαζιά. O Μύλος, το Fix, η Βίλκα θα μας αναγκάσουν να περιορίσουμε τη βόλτα στις μπασκέτες της σχολής Πυθαγόρα στα δικαστήρια, στο πάρκο του Σταθμού και στα στενά του Βαρδάρη. Εκεί, όλοι μαζί, γκέι λουμπινιές, τραβεστί και πουτάνες. Αν ήθελες να βρεις το αντικείμενο του πόθου σου έπρεπε να ρισκάρεις και να μπλεχτείς στα σκοτεινά καλντερίμια.

Ο Βαρδάρης κρατούσε ακόμα τη γοητεία του, ξενυχτάδικα, κωλόμπαρα, πουτάνες, προστάτες, πατσατσίδικα, ξενοδοχεία με την ώρα, τα θρυλικά τσοντοσινεμά, Ίλιον, Αλέκα και τα εναπομείναντα Λαϊκό, Βίλμα, στις τουαλέτες και τα θεωρεία των οποίων γινόταν το αδιαχώρητο. Γκέι γνωριμίες, καυλωμένοι φαντάροι, φοιτητές, επαρχιώτες που ήρθαν για μια δουλειά στην πόλη και θα έφευγαν με το επόμενο λεωφορείο. Σ’ εκείνα τα μαγαζιά, τους δρόμους και τις πιάτσες γνώρισα τις πιο χαρακτηριστικές περσόνες της νυχτερινής Θεσσαλονίκης. Τη Νανά, τον Πετράκη (Πετρονία), τη Λούσι, τη Βίρνα, τη Στέλλα, την Τάσμπι, το γλυκό Μαρινάκι, τη Δώρα, την Τάιρα, την Αναίς, την Ντάλτον, τη Λια την τσοπερού, τον Αλίτσο, τον Βασίλη,

Αυτή ήταν η σκληρή πλευρά της πόλης. Ωστόσο υπήρχε και η άλλη που διαμορφώθηκε με τα χρόνια και αποτελούνταν από τα δύο γνωστότερα πάρκα, το υπαίθριο πάργκινγκ με την ονομασία Καλαχάρι (το σημερινό Δημαρχείο) και το πάρκο των σκύλων στο Μακεδονία Παλλάς. Δυο καθαρά γκέι στέκια που γνώρισαν ένδοξες μέρες την εποχή που δεν υπήρχαν site γνωριμιών και σελίδες κοινωνικής δικτύωσης να κάνουν τη δουλειά πιο εύκολη. Ο Στέλιος Αναστασιάδης, το 1995, θα φτιάξει ένα μαγαζί ανάμεσα στα δύο αυτά σημεία, απέναντι από το Μακεδονία Παλλάς στην οδό Χάλκης 3 (σήμερα εκεί υπάρχει ένα ιατρείο μικρών ζώων) και εν αγνοία του θα σημαδέψει μια ολόκληρη εποχή και θα ενηλικιώσει μια ολόκληρη γενιά ομοφυλόφιλων προσφέροντάς τους διασκέδαση. Το clud Αhududu ήταν για πολλά χρόνια το μοναδικό γκέι μαγαζί της πόλης και μεσουρανούσε. Είχε περάσει από εκεί σχεδόν όλη η πόλη και δεν υπάρχει κανείς που δεν έχει να θυμάται μια νύχτα σ αυτό. Επρόκειτο ουσιαστικά για μια τρύπα με φθηνή διακόσμηση από τα χέρια του Στέλιου και των υπαλλήλων, χωρίς εξαερισμό αλλά με άφθονο κέφι και μια ανεξήγητη μαγεία. Ο Στέλιος μεθούσε και έσπαγε όλο το μαγαζί τραγουδώντας ακαπέλα δημοτικά τραγούδια, οι γείτονες πετούσαν νερά και φώναζαν την αστυνομία, η θρυλική γκαρσόνα Κοκουζέλ είχε πάντα έτοιμες τις καλύτερες ατάκες, η drag queen Κέλυ, με μεγάλη καριέρα στην Μύκονο και στο εξωτερικό, έδινε το δικό της show παρέα με το Λιζάκι και τις άλλες φίλες

71

Nοέμβριος 2014

της … Όλα τα άλλα είναι απλά ιστορία. Στο ahududu έπεσα πάνω στους προσωπικούς μου μύθους, ιστορίες ανθρώπων που χρειάζομαι τόνους μελάνι για να περιγράψω. Η Τέρυ, η Μακουέλ, ο Κάλλας, η Λάιζα, η Κέλυ, η Εύα, η Δήμητρα Παξινού, ο Γιώργος Μαυρογιάννης και η λίστα είναι μεγάλη. Δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να περιγράψει το κλίμα αυτού του μαγαζιού, μόνο όσοι το έζησαν μπορούν να καταλάβουν για τι πράγμα μιλάμε. Τα μόνα άξια αναφοράς μαγαζιά εκείνης της εποχής, εκτός του ahududu, είναι το Γιουκάλι στο Μπιτ Μπαζάρ, ένα λεσβιάδικο που εξελίχθηκε σε μαγαζί για όσους είχαν κέφια για έντεχνο και πολλούς νταλκάδες, με τη Μένη στα decks, το Different στην Kαλαποθάκη, μια προσπάθεια δημιουργίας ενός lounge café bar, το Bigaroon στην Παύλου Μελά, το μακροβιότερο ως σήμερα μπαράκι της πόλης, φτάνοντας σήμερα στο En ola, στη Βαλαωρίτου 19, από τα πρώτα μαγαζιά της περιοχής, που συνεχίζει με την αγαπητή Diona dallas και τον Mike να σε υποδέχεται στην είσοδο. Είναι πολλά τα λεγόμενα “φιλικά” μαγαζιά αλλά και καθαρά γκέι που θα μπορούσα να αναφέρω. Θα μείνω όμως σ αυτά ως τα πιο σπουδαία. Πολύ μεγάλο ρόλο, βέβαια, εκτός από τη διασκέδαση έπαιξε η διαμόρφωση της γκέι κουλτούρας και του ακτιβισμού από ομάδες ανθρώπων που από νωρίς πάλεψαν για το δικαίωμα στην ορατότητα και την ισότητα. Η αρχή έγινε με την Ο.Π.Ο.Θ. ( Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης), η οποία είχε δική της ραδιοφωνική εκπομπή στο Ράδιο Κιβωτος 92,5 FM, εξέδιδε το περιοδικό «Ο Πόθος», από τα γνωστότερα περιοδικά της Ελλάδος κυρίως χάρη στις ιδέες και την προσωπική δουλειά του Άρη Μπατσιούλα, υπεύθυνου για την ύλη και το στήσιμό του. Από τους σημαντικότερους ανθρώπους στο χώρο του ακτιβισμού στην πόλη, ο Νίκος Χατζητρύφων καλεί στην δημιουργία του σωματείου Σύμπραξη κατά της ομοφυλοφοβίας, στο οποίο ξεκίνησε η δική μου ακτιβιστική δράση, ως εμπνευστής και υπεύθυνος του Πανοράματος Ομοφυλοφιλικών Ταινιών για 10 χρόνια. Πρόκειται για το πρώτο φεστιβάλ ταινιών στην Ελλάδα που συνεχίζεται με διευθυντή τον Ν. Χατζιτρύφων, κάθε Σεπτέμβριο από την ΜΚΟ Σύμπραξη για το Κοινωνικό Φύλο. Ο Νίκος συμμετείχε και συμμετέχει σε όλες τις δράσεις που αφορούν θέματα διακρίσεων στην πόλη και έχει οργανώσει πολλές ημερίδες και συζητήσεις με μεγάλη επιτυχία. Το περιοδικό Screw ήταν ο επόμενος μεγάλος σταθμός μιας και με έδρα την Θεσσαλονίκη έγινε γνωστό και απασχόλησε όλη την Ελ-

λάδα. Πίσω από την ιδέα βρίσκονταν ο Άρης Μπατσιούλας, ο Νίκος Θεοδώρου και εγώ και ακολούθησαν αργότερα ο Α. Ιωαννίδης και ο Γ. Στριφτάρης. Μια διαφορετική πρόταση που έμελε να γίνει και η αφορμή για να οργανωθεί το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας - Pride στην πόλη. Στην πρώτη συνέντευξη μετά την εκλογή του ως Δήμαρχος, ο Γιάννης Μπουτάρης μιλάει στο Screw για τους γκέι, το σύμφωνο συμβίωσης και τα Gay pride και τους επόμενους μήνες μαζί με τον Γιώργο Λαζαρίδη κάνουμε το πρώτο ανοιχτό κάλεσμα για την δημιουργία του. Η αρχή είχε γίνει. Το pride συνεχίζει για 3η χρονιά την πετυχημένη του πορεία από τις ομάδες homophonia και Thessaloniki pride και είναι ανοιχτό για όλους όσους θέλουν να συμμετέχουν. Μετά από 25 χρόνια άλλαξαν οι συνήθειες, τα στέκια, οι αντιλήψεις. Πολλά δικαιώματα κατακτήθηκαν, πολλά μένει να κατακτηθούν. Έχουμε δραστήριους νέους ακτιβιστές, δήμαρχο που περπατάει μαζί μας στο pride και μια γενική πεποίθηση ότι οι γκέι δεν χρειάζεται πλέον να φοβούνται να εκφράσουν την σεξουαλικότητά τους. Ίσως πολλοί από τους παλαιότερους να μη χωράνε εύκολα στα νέα δεδομένα. Η ζωή στην πόλη προχωράει σύμφωνα με τις επιταγές της εξέλιξης και καλώς ή κακώς είμαστε και εμείς ένα κομμάτι της.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΘΕΙΤΕ: thessalonikipride.gr thessalonikipride.com.gr enola.gr playthessaloniki.gr goodasyouth.com #Thessalonikipride FESTIVAL GAY ΤΑΙΝΙΏΝ • «Από το πάρκο στο κενό» Παλαμιώτης, Εκδόσεις Πολύχρωμος Πλανήτης • «Τα Καλιαρντά» Ηλία Πετρόπουλου, Εκδόσεις Νεφέλη • «Τα αλάνια του Βαρδαρίου», Δημήτρης Τσίαλας Ντίνος Χριστιανόπουλος • «Καλάν Ντ μουρ» Θωμάς Κοροβίνης, Εκδόσεις Άγρα • Καλαχαρι • Ahodudu • Τσόλι, λούγκρα, λουμπινιά, μπάρα, κατσικανά, μούντζα • Σκυλόπαρκο • Ζαρντέν

72

#198

The wine history Λέξεις: Μαρία Νέτσικα | ΕΙΚΟΝΑ: Μελίσσα Σελεβίστα

Π

ριν από 25 χρόνια… Είχα μόλις επιστρέψει από τις σπουδές στη Γαλλία και είχα αρχίσει να δουλεύω στην εταιρεία Μπουτάρη. Ήμουν ευτυχισμένη! Ασχολιόμουν με το αντικείμενο που αγαπούσα -και συνεχίζω ακόμη να αγαπώτρομερά, δούλευα σε μια μεγάλη, δραστήρια με μοντέρνο προφίλ εταιρεία, είχα νέους και εξίσου παθιασμένους συνεργάτες και ένα «αφεντικό», τον Γιάννη Μπουτάρη, με συνεχείς, ενδιαφέρουσες, καινοτόμες, τρομερές ιδέες. Όπως το 1989, που είχε την ιδέα να στηρίξει τη δημιουργία του Anatolia Wine Club, της πρώτης λέσχης κρασιού στη Θεσσαλονίκη. Σε μια εποχή που το «κολονάτο» ποτήρι για το σερβίρισμα του κρασιού, οι κάβες συντήρησης, οι διαφορετικές εσοδείες και η σημασία τους ήταν εξωτικές έννοιες για τις περισσότερες ταβέρνες, ουζερί, αλλά και εστιατόρια στην πόλη. Για να μη μιλήσω για τους οινοχόους! Φυσικά, είχε δίκιο! Γιατί, όπως εξάλλου σε κάθε τομέα, ο μοχλός για να κινηθούν οι εξελίξεις ήταν η εκπαίδευση! Και των επαγγελματιών, αλλά και των καταναλωτών. Έγινε λοιπόν η αρχή και τα πράγματα, στη συνέχεια, κινήθηκαν πολύ γρήγορα. Βοήθησε, βεβαίως, το ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90 το κρασί είχε καταφέρει να βελτιώσει την εικόνα του, παγκοσμίως. Είχε αποκτήσει prestige, το οποίο δημιούργησε και στη Θεσσαλονίκη

τις στήλες, τις σελίδες κι αργότερα μεγάλα αφιερώματα στον τύπο, ακόμη και εξ’ ολοκλήρου αφιερωμένα σ’ αυτό περιοδικά. Ο κόσμος ήθελε να μάθει για το κρασί, πώς να το επιλέγει, να το δοκιμάζει, να το απολαμβάνει. Αυτή η φρενίτιδα εμπεριείχε και τον κίνδυνο του ελιτισμού, από τον οποίο, σαφώς, δεν ξεφύγαμε! Προσωπικά, αρχίζοντας πλέον να δουλεύω ως ιδιώτης, έστησα το Wine Club Thessaloniki ’96 (το οποίο φέτος συμπληρώνει 19 χρόνια λειτουργίας!), αρχικά στον τότε Μύλο. Ένα μεγάλο σχολείο -πιστεύωγια εκατοντάδες σημερινούς, περισσότερο ή λιγότερο φανατικούς, οινόφιλους. Οι οποίοι και στη συνέχεια αναζήτησαν τις ετικέτες που δοκιμάζαμε σε κάβες, εστιατόρια, bar-restaurants που μέχρι τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας αυξάνονταν και πληθύνονταν στην πόλη. Σαφώς, η υπερβολή, που χαρακτήριζε κάθε έκφραση της ζωής στην Ελλάδα, είχε το μερίδιό της και στην εντόπια κατανάλωση κρασιού. Υπήρχε η υπέροχη πλευρά της, που ήταν η μεγάλη ποικιλία επιλογών, τεράστιο δώρο για τους διψασμένους για νέες γνώσεις και ανακαλύψεις φίλους του κρασιού. Πραγματικός καταιγισμός προτάσεων, κλασικών και μοντέρνων, από παλιούς και νέους οινοποιούς. Ο Νομός Θεσσαλονίκης, καταρχάς, έχει αναδείξει δυναμικούς παραγωγούς και κρασιά που σαρώνουν σε διεθνείς διαγωνισμούς.

Λόγω εντοπιότητας θα αναφέρω ορισμένα, όπως το λευκό Κτήμα Γεροβασιλείου, το Δάκρυ της Δρυός του Στέλιου Κεχρή, το Chardonnay Αρβανιτίδη, το ροζέ του Κτήματος Μπαμπατζιμόπουλου. Και η υπόλοιπη οινική Ελλάδα εφοδιάζει με εκλεκτές προτάσεις τα ποτήρια των Θεσσαλονικέων και των επισκεπτών της πόλης. Η αρνητική ήταν οι υψηλές έως και εξωφρενικές σε μερικές περιπτώσεις τιμές! Και μετά ήρθε η κρίση. Μετά το αρχικό απότομο πάγωμα, είδαμε την άνοδο του ανώνυμου κρασιού χύμα. Επειδή όμως η γνώση δημιουργεί πιστούς φίλους, παρόλη την πτώση της κατανάλωσής του, το επώνυμο εμφιαλωμένο κρασί άντεξε, να μην πω ότι βγήκε και κερδισμένο. Διότι τα πράγματα εξορθολογίστηκαν. Οι οινοποιοί στράφηκαν με σοβαρότητα προς τις ξένες αγορές. Μέσω αυτών ξαναείδαν με προσοχή την τιμολόγησή τους. Έβγαλαν στην αγορά και νέες, πιο

οικονομικές ετικέτες. Στην εσωτερική αγορά, διανομείς, καβίστες και εστιάτορες αποφάσισαν να μειώσουν τα ποσοστά κέρδους τους και να χρησιμοποιήσουν «εργαλεία» πώλησης, όπως το κρασί σε ποτήρι, που εδώ και δεκαετίες κάνουν θραύση σε όλες τις αμπελουργικές χώρες. Στη νέα πλέον δεκαετία έχουμε τη χαρά να βρίσκουμε δεκάδες επιλογές ετικετών στα wine bars. Μια νέα τάση που στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε λίγο μουδιασμένα, σε σχέση τουλάχιστον με τον οργασμό των Αθηνών, για να αποκτήσει πλέον σταθερά γρήγορο βηματισμό. Εν κατακλείδι, το κρασί στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία 25 χρόνια κέρδισε πάρα πολλά. Κυρίως τους χιλιάδες πιστούς φίλους που κάθε χρόνο επισκέπτονται τις οινικές εκδηλώσεις, με αποκορύφωμα τον Χάρτη των Γεύσεων στην Αποθήκη Γ', στο Λιμάνι. Ομολογώ, ότι χαίρομαι πολύ που έχω συμβάλει σε αυτή την εξέλιξη.

73

Nοέμβριος 2014

η ζωή σε λίγες λέξεις

Ι Δ Ε Ε Σ . Ι Σ ΤΟ Ρ Ι Ε Σ . ΤΑ Σ Ε Ι Σ . Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Ι . Π Ο Λ Η .

74

#198

Φεστιβάλ: Από τη σινεφιλία στην αμηχανία Λέξεις: Λίνα Μυλωνάκη | eikona: Ελένη Βράκα

Η

ιστορία του φεστιβάλ ήταν εξαρχής ανατρεπτική σαν κινηματογραφικό σενάριο, με πρωταγωνιστές, δράματα, εντάσεις και σασπένς. Το στοιχείο της κρίσης ήταν στη φύση του φεστιβάλ από την ίδρυσή του (1960) μέχρι σήμερα. Ήδη από την Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου (1960-1966), που προηγήθηκε της σημερινής μορφής, σημειώθηκαν αντιπαραθέσεις για το παρόν και, κυρίως, το μέλλον του θεσμού. Η ύπαρξή του τέθηκε συχνά στο στόχαστρο, αφού η μεταφορά της έδρας από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα εμφανίστηκε από την πρώτη κιόλας διορ-

γάνωση και συνοδεύει έκτοτε το θεσμό ως μόνιμη απειλή. Η αμφισβήτηση ήταν ένα ακόμη εγγενές στοιχείο του φεστιβάλ: Κινηματογραφιστές, παραγωγοί, θεατές, επίσημο κράτος και φορείς της πόλης εξέφρασαν κατά καιρούς ενστάσεις για την ταυτότητα του θεσμού, που επί δεκαετίες μετεωρίστηκε ανάμεσα στο εμπορικό και το ποιοτικό, το δημοφιλές και το καλλιτεχνικό, με κοινό παρονομαστή την προβολή του ελληνικού κινηματογράφου. Το φεστιβάλ βίωσε έντονα την παρατεταμένη κρίση του ελληνικού κινηματογράφου (δεκαετίες ’80 & ’90) που, τουλάχιστον μέχρι

Βήμα προώθησης της κινηματογραφικής δημιουργίας ή πεδίο συγκρούσεων για το ελληνικό σινεμά; Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης υπήρξε εξαρχής και τα δύο. Ταυτισμένο με την ιστορία της σύγχρονης Θεσσαλονίκης όσο λίγοι πολιτιστικοί θεσμοί, το φεστιβάλ αντιμετωπίζει στα 55 του χρόνια μία ακόμη παρατεταμένη κρίση, που το βρίσκει με ανοιχτά μέτωπα απέναντι στο ελληνικό σινεμά και με οικονομική αβεβαιότητα για το μέλλον.

την κατάργηση του ελληνικού διαγωνιστικού τμήματος (1997), έβλεπε στο φεστιβάλ το μοναδικό φορέα προώθησης. Αλλαγές ταυτότητας Η μετάβαση από τον «παππού» του ελληνικού σινεμά Γρηγόρη Δανάλη στον κριτικό κινηματογράφου Μισέλ Δημόπουλο ως καλλιτεχνικό διευθυντή (1991-2004), με πρόεδρο τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, ταυτίζεται με τη διεθνοποίηση του θεσμού. Το φεστιβάλ ξεφεύγει από τις συντεχνιακές αντεγκλήσεις του ελληνικού σινεμά της εποχής και γίνεται εξωστρεφές μέσα από δύο

διαγωνιστικά τμήματα για ταινίες μεγάλου μήκους: το ελληνικό και το διεθνές, με ταινίες πρωτοεμφανιζόμενων σκηνοθετών, που διαγωνίζονται για το Χρυσό και τον Αργυρό Αλέξανδρο και σημαντικά χρηματικά έπαθλα. Με παράλληλα προγράμματα («Νέους Ορίζοντες» του Δημήτρη Εϊπίδη και «Ματιές στα Βαλκάνια» του Δημήτρη Κερκινού) το φεστιβάλ προωθεί τη σινεφιλία και γνωρίζει το ανεξάρτητο σινεμά, με αφιερώματα σε αχαρτογράφητες εθνικές κινηματογραφίες και δημιουργούς παγκόσμιας φήμης (Cassavetes, Dassin, Ossima, Kislowski, Moretti, Bertolucci, Chiarostami κ.ά.), ενώ

75

Nοέμβριος 2014

αποκτά Μουσείο Κινηματογράφου (1997) και Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ (1999), υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Εϊπίδη. Η αλλαγή σκυτάλης από τον Μισέλ Δημόπουλο στην παραγωγό Δέσποινα Μουζάκη (2005), με πρόεδρο τον ηθοποιό Γιώργο Χωραφά, συνοδεύεται από πολλαπλασιασμό των δράσεων, με έμφαση στην παραγωγή και τα αναπτυξιακά προγράμματα (Agora, Crossroads, Works in Progress, Generation Next), τις ψηφιακές τεχνολογίες (Digital Wave) και την κινηματογραφική εκπαίδευση (Salonica Studio, εκδόσεις). Οι «Νέοι Ορίζοντες» αντικαθίστανται από τις εξίσου σινεφιλικές «Ημέρες Ανεξαρτησίας» του Λευτέρη Αδαμίδη. Στην πιο εμπορική του εποχή, στο μοντέλο μεγάλων κινηματογραφικών αγορών (Κάννες, Βερολίνο), το φεστιβάλ προσπαθεί να κερδίσει αίγλη με άνοιγμα στους επαγγελματίες του σινεμά και με διάσημους προσκεκλημένους (Francis Ford Coppola, Isabelle Huppert, John Malkovich, Oliver Stone, Jim Giannopoulos). Η παραίτηση Μουζάκη (Μάιος 2010), λίγους μήνες μετά το επετειακό —και επεισοδιακό λόγω της κόντρας με τους Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη— 50ό φεστιβάλ, ξανα-

φέρνει στο προσκήνιο το Δημήτρη Εϊπίδη ως καλλιτεχνικό διευθυντή. Τα πυρά στη θητεία Μουζάκη, η οποία κατηγορήθηκε για «γιγαντισμό της διοργάνωσης και υπέρογκα χρέη», καταλαγιάζουν προσωρινά. Η οικονομική κρίση επιβάλει δραματικές περικοπές στη χρηματοδότηση και μείωση των δράσεων, ενισχύοντας την εσωστρέφεια.

γυρνούν την πλάτη, ενώ λείπει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα γραφής της πρόσφατης κινηματογραφικής παραγωγής, ενδεχομένως υπό τη μορφή ενός πανοράματος ελληνικού κινηματογράφου, που θα επιτρέψει στους εκπροσώπους του Τύπου, Έλληνες και ξένους, να γνωρίσουν το σύγχρονο ελληνικό σινεμά.

Αδύναμη ελληνική παρουσία Η φιλοσοφία του συμμαζέματος από το Δημήτρη Εϊπίδη και η κόντρα με την προηγούμενη διοίκηση φέρνουν νέες γκρίνιες. Η κρίση υφέρπει, όχι μόνο στα οικονομικά, αλλά κυρίως στη σχέση με τους Έλληνες κινηματογραφιστές, που κορυφώνεται με την κατάργηση των Κρατικών Βραβείων Ποιότητας (2009) και την απώλεια του διαγωνιστικού χαρακτήρα του ελληνικού τμήματος. Παρά την ανάδειξη του ελληνικού «νέου κύματος» σε διεθνείς διοργανώσεις, το φεστιβάλ στέκεται αμήχανο απέναντι στην ελληνική ταινία. Ζητούμενο παραμένει ο ρόλος του στο ελληνικό σινεμά συνολικά, που κατά γενική ομολογία έχει ατονήσει σημαντικά (το 2013 παρουσιάστηκαν μόλις 8 ελληνικές ταινίες). Οι Έλληνες κινηματογραφιστές του

Φεστιβάλ 2014 Το φετινό αφιέρωμα στα 100 χρόνια ελληνικού κινηματογράφου για τα 55 χρόνια φεστιβάλ και οι συνεχείς διακηρύξεις για ενίσχυση του ελληνικού χαρακτήρα από τον απερχόμενο (και επόμενο;) Πρόεδρο, τον σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή, φανερώνουν τη σπουδή της διοίκησης να διευθετήσει το θέμα. «Αγκάθι» ωστόσο παραμένει η επεισοδιακή —και πρόχειρη— διαχείριση της διοίκησης του φεστιβάλ συνολικά από το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού. Την παραίτηση του Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη από τη θέση του προέδρου του φεστιβάλ -και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απεμπλοκή του πρώτου Δήμου της πόλης από τα διοικητικά του θεσμού, ακολούθησε η αντικατάστασή του από τον Γιάννη Σμαρα-

γδή, η θητεία του οποίου επίσης έληξε και δεν έχει (επισήμως τουλάχιστον) ανανεωθεί. Στο «παρά πέντε» διευθετήθηκε και το ζήτημα της γενικής διεύθυνσης, έπειτα από μία παρατεταμένη περίοδο σιωπής από το ΥΠΠΟ για τον μέχρι πρότινος καλλιτεχνικό διευθυντή Δημήτρη Εϊπίδη, ο οποίος τελούσε υπό παραίτηση που δεν είχε γίνει δεκτή. Μόλις ενάμισι μήνα πριν την έναρξη του φεστιβάλ, το ΥΠΠΟ διόρισε στη θέση του γενικού διευθυντή για την επόμενη τριετία τον Δημήτρη Εϊπίδη, ο οποίος πρόσφατα συγκρούστηκε με μερίδα των κινηματογραφιστών και τον ΣΥΡΙΖΑ, που του καταλόγισαν «αυταρχισμό, απουσία χρηστής διοίκησης» και «καθεστώς μειωμένης διαφάνειας». Ελπίδα στο θολό τοπίο παραμένουν εργαζόμενοι και εθελοντές του φεστιβάλ, αφοσιωμένοι στο σινεμά παρά τις αντιξοότητες, όπως και οι χιλιάδες σινεφίλ κάθε ηλικίας, που εδώ και χρόνια γεμίζουν τις αίθουσες. Στα 55 του το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης δεν έχει χάσει (ακόμη) το ραντεβού με το κοινό.

76

#198

Τι έκανες τα τελευταία 25 χρόνια; Ρωτήσαμε τέσσερις παλιούς επαγγελματίες της Θεσσαλονίκης που έρχονται καθημερινά σε επαφή με εκατοντάδες κόσμου να μας πουν τι άλλαξε στις συνήθειες μας τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια. Ο καθένας από το μετερίζι του.

Λέξεις: Σάκης Ιωαννίδης ΕΙΚΟΝeσ: Ελένη Βράκα, Σάκης Ιωαννίδης

Καθημερινές συνήθειες Γιώργος Αγγελάκης, Κυλικείο The Hot Mpriki, Μητροπόλεως 27 Απ’ έξω είναι ένας τσιμεντένιος όγκος, όπως όλες οι άλλες οικοδομές επί της Μητροπόλεως. Μέσα όμως, δίπλα από τους ανελκυστήρες που οδηγούν στα δεκάδες γραφεία των 9 ορόφων, ακούς γέλια, φωνές και παραγγελίες από το μικρό κυλικείο του Γιώργου Αγγελάκη. Τα κορίτσια από τα Notos και τα Public, οι υπάλληλοι των γραφείων και ο κόσμος της αγοράς από την Αγίας Σοφίας μέχρι και το Λιμάνι πίνουν καφέ, της χαράς και της παρηγοριάς από τα χέρια του Γιώργου. Καθόμαστε δίπλα στα χρυσάνθεμα που έχει βάλει στο μοναδικό παράθυρο που του φέρνει λίγο από το φως του ήλιου τα τελευταία 20 χρόνια. «Η οικοδομή έγινε μέσα στο ’60 και ο χώρος ήταν από τότε κυλικείο», λέει και μας δείχνει τον πίνακα με τις παλιές ενδοεπικοινωνίες των γραφείων. Το κυρίαρχο φραπόγαλο άρχισε να κλονίζεται από την έλευση του καπουτσίνο στα τέλη του ’90. «Στην αρχή από Αθηναίους και Λαρισαίους πελάτες και αργότερα το συνηθίσαμε και εμείς. Τότε θυμάμαι ότι ένας υπάλληλος έπινε μέχρι και 3 καφέδες στο ωράριο του και έτρωγε κάτι. Τώρα, δύσκολα αγοράζουν πάνω από έναν καφέ και το κολατσιό έρχεται από το σπίτι», σημειώνει. Σταδιακά τα σνακ έγιναν τοστ, προστέθηκαν τα hot dogs και οι σαλάτες:

σεφ, σιζαρς, τονοσαλάτες που έβλεπαν οι πελάτες στα μαγαζιά. «Μπήκε στο πρόγραμμα η υγιεινή διατροφή. Γίνονται συζητήσεις για φαρμακευτικά βότανα, μου ζητάνε μαύρη μπαγκέτα και πολύσπορο ψωμί. Φέραμε και γιαούρτι με φρούτα». Οι πελάτες του είναι σταθεροί, αν και πολλοί έχουν φύγει επειδή έκλεισαν τα μαγαζιά και τα γραφεία τους και δεν άνοιξε τίποτα στη θέση τους. «Που να έβλεπες παλιά ξενοίκιαστο μαγαζί στη Μητροπόλεως; Έκλειναν το ένα βράδυ, άνοιγαν το άλλο πρωί». Το τηλέφωνο χτυπάει για την επόμενη παραγγελία. Εσπρέσο με μέλι, μου λέει. Ό,τι πει ο πελάτης σκέφτομαι. Φεύγοντας βλέπω το ρούτερ για το wi-fi.

The Hot Mpriki, για να ελέγχεις τα μέιλ σου. «Ο Σωτήρ των ποδιών» Δημήτρης Μελιδονιώτης, Επιδιορθώσεις Υποδημάτων, Βελισαρίου 26 Ένα ζευγάρι παπούτσια για ορισμένους είναι φετίχ, κοινωνικό στάτους, ώρες δοκιμών στα μαγαζιά, είναι αγαπημένα ή απλά αδιάφορα, για άλλους είναι ολόκληρη επιστήμη. Σ’ αυτούς τους «άλλους» συγκαταλέγεται και ο Δημήτρης Μελιδονιώτης, ένας πραγματικός επιστήμονας των υποδημάτων που έζησε τα πάνω και τα κάτω της αγοράς και τα τελευταία χρόνια επέστρεψε από εκεί που ξεκίνησε, στην τέχνη του τσαγκάρη. «Αν ξέρεις τη δουλειά όλα διορθώνονται», μας λέει καθισμένος ανάμεσα στις

ογκώδης πρασινωπές μηχανές κατασκευής παπουτσιών της δεκαετίας του ’50, σκεπασμένες με μαύρα στίγματα από τα χρώματα και τα γράσα. Και πράγματι στα ράφια του μικρού τσαγκαράδικου βρίσκονται ένα σωρό παπούτσια: αθλητικά, λουστρίνια, μπότες και μποτίνια, εργασίας, τρέντι και κλασικά, με κορδόνια ή χωρίς. Ο Δημήτρης δεν θα σου φτιάξει το τακούνι ούτε σε ένα ούτε σε πέντε λεπτά γιατί το τακούνι που θα πάρεις στο τέλος θα μείνει στο παπούτσι. «Όταν κάποια πράγματα τα κάνεις γρήγορα γίνονται και πρόχειρα. Ο κόσμος πια φέρνει για επιδιόρθωση σκισμένα παπούτσια, με τις σόλες να κρέμονται, για αλλαγή χρώματος, οτιδήποτε. Συνήθως τα πολύ φθηνά είναι και αυτά που δεν αντέχουν πολύ», μας λέει βάζοντας κόλλα στις καινούργιες σόλες από ένα ζευγάρι πάνινα μποτάκια. «Θυμάμαι τις βιοτεχνίες μαζεμένες στην Τριανδρία. Σχεδόν κάθε οικοδομή είχε στο υπόγειο ένα εργαστήριο που έβγαζε παπούτσια και παντόφλες. Με τις εισαγωγές από τις Κίνα στις αρχές του ’90 έκλεισαν πάνω από 3.000 βιοτεχνίες», σημειώνει. Ο ίδιος από «μαθητής» σε εργοστάσιο παπουτσιών έγινε υπεύθυνος παραγωγής και αργότερα είχε την Πηγή του Παπουτσιού που ίσως θυμούνται οι παλαιότεροι. «Η κρίση τα έφερε έτσι και τώρα είμαι εδώ, σχεδόν από εκεί που ξεκίνησα. Δεν με πειράζει καθόλου. Η όρεξη και η αγάπη για αυτή τη δουλειά δεν φεύγουν».

Γευστικές αναζητήσεις Χριστίνα Σαφούρη, Εστιατόριο Tifanny’s, Ικτίνου 22 Αν σου φαινότανε κάπως απόμακρο το στιλ που διατηρούσε από το ’70 στην παλιά του διεύθυνση, η αλλαγή χώρου σηματοδότησε μια πετυχημένη αλλαγή γευστικής και σχεδιαστικής αισθητικής και πλέον το Tifanny’s είναι μέσα στη λίστα των must για ένα καλομαγειρεμένο φαγητό. «Τον τελευταίο χρόνο προσθέσαμε νέα πιάτα και πιο σύνθετες γεύσεις, χωρίς να απομακρυνθούμε από τις κλασικές μας συνταγές. Πέστο βασιλικού, σάλτσα σολομού, φλογέρες, χειροποιήτες κροκέτες. Άρεσε στους πελάτες μας και τα κρατήσαμε», μας λέει η Χριστίνα Σαφούρη, μία εκ των τριών ιδιοκτητών δεύτερης γενιάς. Από μικρή τριγύριζε μέσα στο μεγάλο εστιατόριο για παιχνίδι. Καθώς περνούσαν τα χρόνια η δουλειά του πατέρα της έγινε μέρος της καθημερινότητας της και μαζί με τις σπουδές της στη Νομική το 1984 ξεκίνησε τη δουλειά στο Tifanny’s. «Από τότε μέχρι και το 2010 οι συνήθειες των πελατών μας δεν άλλαξαν στο ελάχιστο. Το Tifanny’s ήταν καθημερινή ανάγκη για το μεσημεριανό φαγητό και συνδυαζόταν με τη βραδινή τους έξοδο. Είναι ένα από τα στέκια της πόλης όταν μιλάμε για ελληνική παραδοσιακή κουζίνα με μαγειρευτά και σχάρας», σημειώνει. Η κρίση μείωσε την κίνηση και τα αντανακλαστικά

Nοέμβριος 2014

77

πλέον περιοριζόμαστε στις ποιοτικές ταινίες. Δεν έχει νόημα να κυνηγάμε το εμπορικό κομμάτι. Ο κόσμος ξέρει τι έρχεται να δει στο Μακεδονικόν». Σινεφίλ, άνθρωποι των γραμμάτων της πόλης, καθηγητές, συνταξιούχοι, που ήξεραν από παλιά τον κινηματογράφο, μαζεύονται στο στενό της Φιλικής Εταιρείας κάθε Σάββατο βράδυ. «Από εκεί φαίνεται εάν θα είμαστε καλά στα εισιτήρια. Η εβδομάδα πηγαίνει μέτρια. Κάποτε είχαμε και αρκετούς φοιτητές αλλά και αυτοί τώρα κατεβάζουν ταινίες στον υπολογιστή τους», σημειώνει. Για το Μακεδονικόν, όμως, δεν φοβάται. Θα επιβιώσει, λέει, οι εταιρείες διανομών ξέρουν το σινεμά που παίζει και το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Στο τιμόνι θα είναι κάποιος άλλος, ίσως ένα από τα παιδιά του, για να μπορεί ο ίδιος να περνάει περισσότερο χρόνο στον κήπο και τις ελιές του στην Καλλικράτεια. Μοιάζει με corny ταινία; Σε όλους μας αρέσουν λίγο, παραδέξου το.

των νέων ιδιοκτητών ενεργοποιήθηκαν αμέσως. «Βγάλαμε πρώτοι μενού με 10 ευρώ που ισχύει κάθε μέρα χωρίς εξαιρέσεις και ανανεώσαμε το μενού μας». Στα παλιά σινεμά Λάκης Ράππος, Μακεδονικόν, Φιλικής Εταιρείας 44 Στα 70 του χρόνια ο Λάκης Ράππος έχει δει πολλά και πολλές. Πολλές ταινίες, πρεμιέρες, αφιερώματα, νέους σκηνοθέτες, επαναλήψεις, ριμέικ, ρετροσπεκτίβες, έγχρωμες και ασπρόμαυρες. Το ’89 τον βρίσκει να διαχειρίζεται 16 κινηματογράφους στην πόλη. Ένα νούμερο απίθανο με τα σημερινά δεδομένα. Οι εμπορικές πήγαιναν στα κεντρικά σημεία και τις ποιοτικές τις κρατούσε για το Μακεδονικόν και τον Έσπερο. Τότε η Parallaxi ήταν κάτι περισσότερο από μια ιδέα και οι σινεφίλ της πόλης καλούνταν να παρακολουθήσουν τις κινηματογραφικές βραδιές που οργάνωνε. «Οι μεταμεσονύχτιες είχαν τρομερή επιτυχία. Ο κόσμος έκανε ουρές. Διαμαρτύρονταν η γειτονιά γιατί ο κόσμος έκανε φασαρία όταν καθόταν έξω για τον απαραίτητο σχολιασμό». Μέσα στο ’90 εμφάνιση των μουλτιπλεξ άλλαξε το παιχνίδι. Οι εμπορικές ταινίες παιζόντουσαν σε πέντε αίθουσες ταυτόχρονα, ο κόσμος προτίμησε τις καινούργιες αίθουσες και τα συνοικιακά σινεμά έκλεισαν. «Εμείς

78

#198

Θεσσαλονίκη Ένα μανιφέστο για το μέλλον

Λέξεις: Μιχάλης Γουδής ΕΙΚΟΝeσ: DOLPHINS // COMMUNICATION DESIGN

Πιθανόν το 2039 τα περιοδικά να μην τυπώνονται πλέον σε χαρτί, οπότε το αντίστοιχο άρθρο για τα 50 χρόνια κυκλοφορίας της Parallaxi, να το διαβάσετε σε κάποια συσκευή που θα σκαρφιστούν οι εταιρίες τεχνολογίας στο μέλλον. Όποια μορφή κι αν έχει εκείνο το συλλεκτικό τεύχος θα παρατηρεί την πραγματικότητα της Θεσσαλονίκης σε 25 χρόνια από σήμερα. Ο Μιχάλης Γουδής ονειρεύεται να συντάξει εκείνο το κείμενο κι επειδή επιθυμεί να είναι γεμάτο θετικές ειδήσεις, καταγράφει τις τρεις κυριότερες προκλήσεις, στις οποίες η πόλη καλείται να δώσει πειστικές απαντήσεις, ώστε να εξασφαλίσει ένα όσο το δυνατόν πιο βιώσιμο μέλλον στους κατοίκους της.

Ζ

ωντανή, ασφαλής, υγιής και βιώσιμη· έτσι ορίζεται μία ανθρώπινη πόλη κατά τον κορυφαίο αστικό σχεδιαστή, τον Δανό Γιαν Γκελ, στο ομώνυμο βιβλίο του που από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 εισήγαγε μία διαφορετική αντίληψη για το σύγχρονο αστικό περιβάλλον. Κατά τον Γκελ στο επίκεντρο κάθε πόλης πρέπει να τίθεται ο άνθρωπος και η όσο το δυνατόν υψηλότερη ποιότητα ζωής του και σε δεύτερη ή τρίτη μοίρα η οικοδομική δραστηριότητα. Κάτι τέτοιο δεν έγινε τον τελευταίο μισό αιώνα στη Θεσσαλονίκη, η οποία σήμερα απέχει αρκετά από το να χαρακτηριστεί ανθρώπινη πόλη. Τα επόμενα χρόνια εν μέσω της νέας κανονικότητας που γέννησε η οικονομική κρίση απαιτούν σοβαρό και συνεπές σχέδιο σε τρεις βασικές προκλήσεις: α) την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, β) την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και γ) τη διαμόρφωση μίας ολοκληρωμένης ταυτότητας της πόλης. Ο Αστικός Σχεδιασμός Η συνέχεια και η συνοχή αποτελούν βασικά συστατικά κάθε σχεδίου διαχείρισης του αστικού ιστού. Προκειμένου να διασφαλίσουν αυτές τις αρχές, αρκετές πόλεις

του εξωτερικού έχουν θέσει δικλείδες στις δομές τους, όπως για παράδειγμα η Αμβέρσα στο Βέλγιο. Σε αυτό το πλούσιο λιμάνι της Φλάνδρας ο αρχιτέκτονας πόλης (city architect) είναι αυτός που καθορίζει τη διαμόρφωση της πόλης σε συνεργασία με τους αιρετούς άρχοντες, ταυτόχρονα όμως με απόλυτη ανεξαρτησία. Το πρόσωπο αυτό αλλάζει σε περιόδους μεγαλύτερες της δεκαετίας, συνήθως, αποτελώντας έτσι εγγύηση για έναv συνεκτικό αστικό σχεδιασμό. Κάντο όπως στη Νέα Παραλία Ίσως μία τέτοια πρόταση να φαντάζει εκτός ελληνικής πραγματικότητας, ώστοσο ίσως αποτελεί μονόδρομο ώστε η πόλη να πάρει μία σωστή κατεύθυνση χωρίς δισταγμό και χωρίς επιστροφή. Οι βασικές ιδέες που εντοπίζει κανείς στην ανάπλαση της Nέας Παραλίας, για την οποία στον Πρόδρομο Νικηφορίδη και τον Μπερνάρ Κουόμο απονεμήθηκε από τη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων το βραβείο για “τη διαμόρφωση φιλικών και προσβάσιμων χώρων”, μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για το πρόσωπο που θα μπορούσε να έχει ολόκληρη η πόλη. Η γενναιόδωρη απόδοση δημόσιων χώρων, πράσινων, προσβάσιμων και φιλικών προς

τους πολίτες είναι αναγκαίο να ενταχθεί στην καθημερινότητα της Θεσσαλονίκης. Η πεζοδρόμηση του άξονα της Αγίας Σοφίας, μετά από μία χρόνια πιλοτική εφαρμογή με χαρακτηριστικά παρωδίας, κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως εγείρει επιτακτικά ερωτήματα σχετικά με τη διαχείριση της κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης, το οποίο ειδικά με την απουσία της δημοτικής αστυνομίας παραδόθηκε σε ένα αυτορυθμιζόμενο χάος. Οι προσιτοί οικονομικά χώροι στάθμευσης και οι εναλλακτικοί τρόποι μετακίνησης που θα τεθούν στη διάθεση των πολιτών, θα κρίνουν τόσο την τύχη των πεζοδρομήσεων όσο και της μορφής που θα λάβει η καρδιά της πόλης στο άμεσο και το απώτερο μέλλον. Και εν τέλει θα αποδείξει κατά πόσο είναι βιώσιμο το πλάνο πεζοδρόμησης της Λεωφόρου Νίκης και της δημιουργίας ενιαίου θαλάσσιου μετώπου, που επίσης πιλοτικά υποστηρίχθηκε από την πλειόνοτητα των πολιτών που είχαν ενημερωθεί εγκαίρως από τις αρχές. Κι επειδή το πρόσωπο της πόλης δεν αλλάζει παρά μόνο με αναπλάσεις, είναι απαραίτητη η λήψη θαρραλέων αποφάσεων

με πρώτο και κύριο στόχο της ΔΕΘ. Η χιλιοσυζητημένη υπόθεση μεταφοράς της Έκθεσης εκτός κέντρου πρέπει να μπει το συντομότερο δυνατό σε εφαρμογή. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσες και τόσες πόλεις αντίστοιχου πληθυσμιακού μεγέθους με τη Θεσσαλονίκη ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο. Εδώ και περίπου 20 χρόνια μία ολόκληρη πόλη (Messestadt) έχει διαμορφωθεί με επίκεντρο με την Έκθεση του Μονάχου στην έκταση του παλιού αεροδρομίου. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στις Βρυξέλλες με το χώρο της Expo που αποτελεί κατά βάση πόλο έλξης των τουριστών λόγω του Atomium αλλά και τόπο φιλοξενίας εκατοντάδων θεματικών εκθέσεων στη διάρκεια της χρονιάς που δεν επιβαρύνουν το ήδη βεβαρυμένο λόγων ευρωπαϊκών οργάνων κέντρο της πρωτεύουσας του Βελγίου. Η έκταση της ΔΕΘ προσφέρει μία και μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία μίας τόσο αναγκαίας πράσινης παρένθεσης ανάμεσα στην άναρχη υπεροικοδόμηση. Ένας τέτοιος χώρος πρασίνου, αναψυχής και μουσείων θα μπορούσε να δημιουργήσει επιπλέον μία ελκυστική ενότητα που θα συνδέει την παραλία με την Άνω Πόλη περιλαμβάνοντας

Nοέμβριος 2014

2039

79

80

το πάρκο της ΧΑΝΘ, το πάρκο της ΔΕΘ και το πανεπιστημιακό campus. Απώτερος σκοπός είναι η δημιουργία περισσότερων διαδρομών για περπάτημα, οι οποίες μολονότι θεωρητικά ευνοούνται από το μέγεθος της πόλης, εντούτοις λίγοι είναι αυτοί που φαίνεται να τις προτιμούν. Το στοίχημα των μεταφορών Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς αποτελούν ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα για τη βιωσιμότητα της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία που επικύρωθηκε επί υπουργίας Μιχάλη Λιάπη το 2008, ο ΟΑΣΘ διατηρεί το μονοπώλιο στις αστικές συγκοινωνίες της Θεσσαλονίκης έως και δύο χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του Μετρό. Παράλληλα και μέχρι τότε ο Οργανισμός μπορεί κατά βούληση να διαμορφώνει την πολιτική του, η οποία εσχάτως συμπεριέλαβε μία ακόμη αύξηση της τιμής του εισιτηρίου με ταυτόχρονο περιορισμό των δρομολογίων. Σε αυτό το μείγμα πρέπει να προσθέσει κανείς και τις απεργίες που την τελευταία διετία είναι συχνότερες από ποτέ με αφορμή τις καθυστερήσεις στην καταβολή της κρατικής επιχορήγησης. Όσο στις σύραγγες του μετρό δεν κινούνται συρμοί, τόσο το μεγαλύτερο έργο στην ιστορία της πόλης θα γίνεται μεγαλύτερο ανέκδοτο μεταξύ των πολιτών, θα εντείνει το κυκλοφοριακό πρόβλημα και κυρίως θα συνεχίσει να προκαλεί παράπλευρες απώλειες, αφού εκατοντάδες είναι καταστήματα που θάφτηκαν πίσω από τις λαμαρίνες των εργοταξίων.

#198

Οι εναλλακτικές λύσεις Η θαλάσσια συγκοινωνία με τα πολυθρύλητα “καραβάκια” της “Thessaloniki Waterways” ήταν μία θετική προσθήκη στην καθημερινότητα της πόλης με μάλλον περιορισμένο προς το παρόν αντίκτυπο . Από την άλλη το μετρό έχει στερήσει από τη Θεσσαλονίκη τη δυνατότητα να ασχοληθεί σοβαρά με την πολύ πιο προσιτή και λογική εναλλακτική λύση του τραμ. Ο ίδιος ο δήμαρχος, Γιάννης Μπουτάρης, εξήγησε τα συγκριτικά πλεονέκτηματα του συγκεκριμένου μέσου σε παρέμβασή του σε ημερίδα που διοργάνωσε το Συμβούλιο Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΣΑΣΘ) στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος “ECOTALE”. Σύμφωνα με το δήμαρχο αλλά και με την κοινή λογική: “Το τραμ εκπέμπει σχεδόν μηδενικούς ρύπους, έχει χαμηλό κόστος κατασκευής και συντήρησης, δεν μπορεί να παρεμποδιστεί από αρχαιολογικά ευρήματα, είναι πιο φιλικό προς το αστικό περιβάλλον και δεν προκαλεί ηχορρύπανση”. Οι λόγοι, για τους οποίους προκρίθηκαν αντί του τραμ φαραωνικά σχέδια, όπως το μετρό και η υποθαλάσσια αρτηρία, αποτελούν κοινό μυστικό για την τοπική κοινωνία αλλά και απόδειξη της χρησιμότητας και εν προκειμένω της έλλειψης ενός ανθρώπου ή φορέα που θα χάρασσε ένα ορθολογικό συνεκτικό σχέδιο. Οι άνθρωποι και η πόλη Λαμβάνοντας υπόψη τη νέα διαμορφωθείσα πραγματικότητα και την αδυναμία- αν όχι ανικανότητα- της κεντρικής διοίκησης να υπηρετήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες των πολιτών, μοιραία το βάρος της ευθύνης

πέφτει περισσότερο από ποτέ στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η έλλειψη πόρων και ουσιαστικής ανεξαρτησίας πρέπει να πάψουν να αποτελούν δικαιολογία. Εκτός του ΕΣΠΑ, η πόλη μπορεί να αναζητήσει ιδέες, υποστηρίξη και πάνω απ’ όλα χρηματοδότηση μέσω και συγκεκριμένων ευρωπαϊκών προγραμμάτων από κοινού με στοχευμένους στρατηγικούς εταίρους. Η χαμένη ευκαιρία του 2014 Ο τίτλος της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Νεολαίας 2014 υπήρξε στη βάση της μία καλή ιδέα που κατέληξε και εν μέσω της πρεκλογικής περιόδου μία ακόμη ιστορική χαμένη ευκαιρία. Την ανοιχτή διαβούλευση, το κέφι και τις συνέργιες, κατά τη φάση της διεκδίκησης, διαδέχτηκαν οι εσωτερικές έριδες και τελικά η διαμόρφωση ενός προγράμματος μάλλον διεκπεραιωτικού και χωρίς καμία στόχευση. Εκκωφαντική υπήρξε η απουσία των πανεπιστημίων από το πρόγραμμα. Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Θεσσαλονίκης, ιδιαίτερα το Α.Π.Θ., το μεγαλύτερο της νοτιοανατολικής Ευρώπης, είχαν συμπληρωματικό ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό πως στο μνημόνιο συνεργασίας που υπογράφηκε το 2012 το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο δήλωσε την πρόθεση του να βοηθήσει στη σίτιση των νέων επισκεπτών της Πρωτεύουσας Νεολαίας και να φιλοξενήσει ένα κάμπινγκ το καλοκαίρι στις εγκαταστάσεις του στο Ποσείδι της Χαλκιδικής. Ως προς την ουσία των ζητημάτων των νέων στην πόλη και ως προς την παραγωγή ιδεών και προτάσεων για την επίλυσή τους,

δεν γίνεται κάποια επίσημη αναφορά. Δεν αξιοποίηθηκε δηλαδή ο συγκεκριμένος διεθνής τίτλος ως μία ευκαιρία για να βγουν πραγματικά οι νέοι της Θεσσαλονίκης στο προσκήνιο και να αλληλεπιδράσουν με τους φορείς και τους επαγγελματίες της πόλης σχετικά με το ρόλο που μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν. Σε μία εποχή όπου η εύρεση εργασίας αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα ζητούμενο, προτίμηθηκαν για μία ακόμη φορά τα πάρτυ. Τρόποι χαμηλού κόστους και άμεσης εφαρμογής υπάρχουν. Η Καρλσρούη, για παράδειγμα, μία μικρή πανεπιστημιούπολη της Γερμανίας, δημιούργησε εντός του δήμου ένα γραφείο “πολιτιστικής και δημιουργικής οικονομίας” με την επωνυμία “Κ3”. Δύο ειδικοί παρέχουν στους πολυάριθμους νέους της πόλης κάθε μορφή υποστήριξης που τους είναι απαραίτητη: χώρους συνεργασίας, ευκαιρίες χρηματοδότησης, προγράμματα περαιτέρω κατάρτισης καθώς και συμβουλές διαμόρφωσης της επαγγελματικής τους ταυτότητας. Πέρα από τους νέους Φυσικά, επειδή η Θεσσαλονίκη δεν είναι μόνο υπόθεση των νέων κι επειδή η κρίση έχει δημιουργήσει πληθώρα ειδικών καταστάσεων στον πυρήνα των αστικών κέντρων, ένα ακόμη στοίχημα για το μέλλον σχετίζεται με το κοινωνικό πρόσωπο της πόλης. Μέτρα όπως η δημιουργία του κέντρου φιλοξενίας αστέγων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο δήμος μπορεί να διεκδικήσει και να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην έστω μερική αποκατάσταση του κοινωνικού κράτους που συμπαρέσυρε η κρίση. Ακολουθώντας

81

Nοέμβριος 2014

το δρόμο πολλών γερμανικών κρατιδίων η περιφέρεια και ο δήμος μπορούν να δημιουργήσουν, παραδείγματος χάρη, τις προϋποθέσεις για την παροχή κοινωνικής στέγης στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης σε μία εποχή που τα “κόκκινα” δάνεια απειλούν όσο ποτέ την ιδιόκτητη στέγη και που τα ενοικία δε μοιάζουν όσο προσιτά θα ανέμενε κανείς. Η σταδιακή διαμόρφωση τέτοιων υποδομών μπορεί να ανακουφίσει κάπως μακροπρόθεσμα την τοπική κοινωνία από την υφιστάμενη οικονομική και ψυχολογική πίεση.

Branding ή αλλιώς ταυτότητα Ο Μιχάλης Καραβατζής διδάσκει Marketing στο πανεπιστήμιο του Λέστερ με εξειδίκευση στην έννοια του branding. Ο ίδιος την ορίζει ως “ένα πλαίσιο που εκμεταλλεύεται τον επικοινωνιακό χαρακτήρα όσων συμβαίνουν στην πόλη και της προσθέτει αξία”. Αυτός ο ορισμός αποτέλεσε και την κεντρική ιδέα της παρουσίασής του στην ημερίδα που διοργάνωσαν η Parallaxi και “Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς” τον Μάιο του 2014 για το μέλλον της Θεσσαλονίκης. Εκεί, στην κατάμεστη αίθουσα του Ολύμπιον, και υπό το βλέμμα αρκετών τοπικών αρχόντων και επαγγελματιών της πόλης, ο κ. Καραβατζής εξήγησε πώς με πέντε απλά βήματα που ξεκινούν από την έρευνα, εμπλέκουν τη συμμετοχή των πολιτών και καταλήγουν στη διαμόρφωση της ταυτότητας, μπορεί μία πόλη να χτίσει το προφίλ της. Κι επειδή το λογότυπο δε βρίσκεται στην αρχή της διαδικασίας, αλλά στο τέλος της, διαπιστώνει κανείς γιατί ήταν λανθασμένη η προσέγγιση της διαμόρφωσης του σήματος

“Many stories, one heart” χωρίς να έχει προηγηθεί η κατάρτιση ενός πλάνου με κατευθυντήριες γραμμές και κυρίως με τα χαρακτηριστικά και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που θα ήθελε να προβάλλει η Θεσσαλονίκη στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Κάποια από αυτά, είναι η αλήθεια, πως ad hoc εντοπίστηκαν κατά την πρώτη θητεία της διοίκησης Μπουτάρη και αφορούν το ιστορικό παρελθόν, τη γαστρονομία και το νεανικό προφίλ. Για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, απαιτείται ολοκληρωμένη στρατηγική και όχι σπασμωδικές κινήσεις. Οι επαφές με ομολόγους σε Ισραήλ και Τουρκία που οδήγησαν στην τακτική άφιξη κρουαζιερόπλοιων στο λιμάνι και στην ένταξη της Θεσσαλονίκης στο πτητικό πρόγραμμα της Turkish Airlines ήταν ένα καλό πρώτο βήμα. Η πρόκληση που ακολουθεί αφορά τη διαχείριση του αυξανόμενου αριθμού των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη. Και εδώ υπεισέρχεται το branding. Συνεργασίες Τα μνημεία της πόλης, η γαστρονομία της Θεσσαλονίκης, η αγορά της, οι περιπατητικές και ποδηλατικές διαδρομές της, τα μυστικά που μόνο οι ντόπιοι γνωρίζουν… Καθημερινά αναρίθμητοι χρήστες του διαδικτύου πληκτρολογούν την ερώτηση “τι να κάνω/ πού μπορώ να φάω/ τι μπορώ να δω κ.ο.κ.” σε μία συγκεκριμένη πόλη. Από τις απαντήσεις της μηχανής αναζήτησης μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς πόσο σωστά μπορεί να αυτοσυστηθεί μία πόλη. Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης δεν είναι το καλύτερο δυνατό παράδειγμα.

Ο συντονισμός όλων των φορέων που συνδιαμορφώνουν την εικόνα της πόλης είναι απαραίτητος μακριά από έριδες του πρόσφατου παρελθόντος. Ξενοδοχεία, μουσεία, τουριστικά γραφεία και όλες οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα οι θεματικές περιπατητικές ξεναγήσεις που παρουσιάζουν άνθηση τελευταία, επιβάλλεται να συντονιστούν σε μία μεγάλη συνέργια με το Δήμο και την Περιφέρεια. Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει η απαραίτητη συνοχή των πληροφοριών που διακινούνται και διαμορφώνουν την εικόνα της πόλης προς τους (εν δυνάμει) επισκέπτες της. Παράλληλα, είναι ο μοναδικός τρόπος επίλυσης πρακτικών ζητημάτων όπως η δημιουργία πραγματικών θεματικών τουριστικών πακέτων ή η ανοιχτή πληγή των ωραρίων των μουσείων. Άλλο ένα επίπεδο συνεργασίας που φάνηκε να επιζητά η Θεσσαλονίκη είναι αυτή με τα μέρη που την περιβάλλουν. Από τη στιγμή που η πόλη διαθέτει την τύχη να απέχει ελάχιστα από δημοφιλείς καλοκαιρινούς και χειμερινούς προορισμούς, καλείται να εντάξει και αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημα στο προφίλ της. Αυτό φυσικά δημιουργεί την ανάγκη συντονισμού σε επίπεδο πολιτικής και υπηρεσιών και εδώ σημαντικός είναι και ο ρόλος της Περιφέρειας. Αφήνοντας στην άκρη τους δήθεν πολιτικούς ανταγωνισμούς και τα μικροπολιτικά συμφέροντα, τα οποία η κρίση ούτως ή άλλως ξεγύμνωσε στα μάτια των περισσοτέρων, ίσως καταστεί αυτός ο αναγκαίος συντονισμός δυνατός. Ενημέρωση Κλειδί είναι, όπως σε κάθε διαδικασία που εμπλέκει την επικοινωνία, η ενημέρωση. Η

εγκατάσταση των πράσινων πινακίδων προσανατολισμού σε πολλά σημεία της πόλης ήταν μία κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Στην εποχή των κοινωνικών δικτύων η Θεσσαλονίκη καλείται να αναβαθμίσει περαιτέρω τη διαδικτυακή της παρουσία μέσω του thessaloniki.travel και να ασχοληθεί σοβαρά με το προφίλ της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και πάλι με συνεπή τρόπο ως προς το brand name που θα πρέπει να χτίσει. Πρόκειται για εργαλεία με ιδιαίτερα ευνοϊκή σχέση κόστους-απόδοσης που δεν υπάρχει η πολυτέλεια να παραμένουν αναξιοποίητα. Εκτός των άλλων ένα τέτοιο άνοιγμα υπηρετεί την επαφή των αρχών με τους πολίτες. Αυτό το ανοιχτό πρόσωπο και η ζύμωση με τους πολίτες μόνο οφέλη μπορεί να αποφέρει στην πόλη, όπως αποδεικνύει το παράδειγμα δεκάδων πόλεων με χαρακτηριστικό αυτό του Αμβούργου που η σελίδα του στο facebook αριθμεί περισσότερα από 817.000 likes και παρέχει κάθε μορφής πληροφορία που μπορεί να φανεί χρήσιμη στους πολίτες. Συνεχής διαδικασία Η προσπάθεια για να φτάσει μία πόλη στο σημείο, ώστε κάτοικοι και επισκέπτες να την αντιλαμβάνονται ως ανθρώπινη είναι μία επίπονη διαδικασία που δε σταματά ποτέ. Τα αποτελέσματα σαφώς και δε γίνονται άμεσα αντιληπτά, αλλά μάλλον αξίζουν τον κόπο. Η Θεσσαλονίκη είναι σίγουρα ζωντανή. Μένει να γίνει ή καλύτερα μας προτρέπει να την κάνουμε ασφαλή, υγιή και βιώσιμη, αν ακολουθήσουμε τον ορισμό του Γκελ. 25 χρόνια φτάνουν; Μπορεί και να περισσεύουν…

82

#198

25 Time classic

Όσα άντεξαν στα 25 χρόνια ζωής της parallaxi και συνεχίζουμε να τα αγαπάμε το ίδιο. Λέξεις: Γιώργος Τούλας | Εικόνα: Ελένη Βράκα

1. Ο Θερμαϊκός. Σταθερή αξία.

16. Ο Χαρίλαος. Η επιτομή του ξηρού

2. Το Berlin. Ξενυχτά γενιές.

καρπού.

3. Το Stereodisc. Το ακλόνητο δισκάδικο.

17. Το Μακεδονικό. Το κουτούκι που ξέχασε

4. Η Καμένη γωνιά. Αιώνιο μαγειρείο.

ο χρόνος στην Άνω Πόλη.

5. Φωτογραφείο Νικολέρη. Η εικόνα της

18. Η Τόμπολα. Τα παιχνίδια της ζωής μας.

πόλης μας.

19. Το φαρμακείο Ζωγράφου. Ουρές στο

6. Το Flou. Το ποτάδικο της αιώνιας νιότης.

ταμείο.

7. Ο Τσαρουχάς. Το φάρμακο για το ξενύχτι.

20. Το Goodys της Κούσκουρα. Έθρεψε

8. Υφαντίδης. Τα πασούμια της ζωής μας. 9)

κόσμο.

Ο Ερμής. Κλασική συνταγή γεύσης.

21. Ο Τερκενλής της Αριστοτέλους. Κόλαση.

10. Ο Ιανός. Άλλαξε το τοπίο του βιβλίου.

22. Το Dil. Το απόλυτο γυναικείο

11. Το Μακεδονικόν. Το πιο αγαπημένο

κατάστημα.

σινεμά της πόλης.

23.Ο Καπετάνιος. Βασιλιάς της κάλτσας.

12. Το Residents. Προορισμός.

24. Το mini Golf στη Σοφούλη. Fun.

14. Το ΑΖΑ. Πηγή έμπνευσης.

25. To αναψυκτήριο της Αρετσούς. Θεϊκά

15. Τα γλυκά Παπαγεωργίου. Το σιρόπι της

ηλιοβασιλέματα.

ζωής μας.

25 Ελπίδες

Όσα αγαπάμε στην πόλη σήμερα και όσα μας γεννούν ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον

Λέξεις: Parallaxi

1. Η ΚΟΘ. Μια ορχήστρα που κατάφερε να κάνει τα αδύνατα δυνατά.

2. Η Stereosis. Η μεγαλύτερη δημιουργική κολεκτίβα αυτής της πόλης.

3. Τα παιδιά στα εργαστήρια του ΑΠΘ. Παράγουν ιδέες και αποτέλεσμα.

4. Κινήματα πολιτών. Όσοι άνοιξαν δρόμους τα τελευταία χρόνια.

5. Περιαστικοί καλλιεργητές. Πέρασαν στη πράξη.

6. Νέες θεατρικές δυνάμεις. Δημιουργούν το αύριο αθόρυβα στα πέριξ.

7. To open house. Ανοίγει σπίτια.

8. Η αξιοποίηση των στρατοπέδων. Των αδόμητων χώρων σε μια πόλη που ασφυκτιά.

9. Η οριστική πεζοδρόμηση της Νίκης και

η δημιουργία μιας ξύλινης εξέδρας που θα μεγαλώσει το πεζοδρόμιό της προς τη θάλασσα.

10. Νέοι ποδηλατόδρομοι. Σε μια πόλη που της αξίζει το ποδήλατο.

11. Οι νέες κουζίνες που ξεφυτρώνουν παντού και ανανεώνουν μια πόλη με παράδοση γαστριμαργική.

12. Οι lindy hop Greece. Η πιο χαρούμενη και αισιόδοξη νότα της πόλης.

13. Οι designers που επιμένουν. Ο Θανάσης Μπάμπαλης, ο Γιάννης Καλογιαννίδης, ο Ανδρέας Ζαπατίνας, ο Χάρακας.

14. Art Thessaloniki. Το μεγαλύτερο στοίχημα της επόμενης χρονιάς.

15. Τα μουσεία της πόλης. Οι επίμονοι κηπουροί της ζωής μας.

16. Οι γραφίστες της πόλης. Οι διακρίσεις και κυρίως οι δουλείες τους αποτελούν τη χρυσή εφεδρεία της.

17. Τα δημοτικά κτίρια με μέλλον. Τα Σφαγεία, το Maison, η βίλα Πετρίδη, το Ντεπό.

18. Τα ξενοδοχεία της πόλης. Γίνονται μέρος της καθημερινότητάς της μετά από δεκαετίες που αφορούσαν μόνο τους τουρίστες.

19. Οι νέοι αρχιτέκτονες με όραμα. Σχεδιάζουν Θεσσαλονίκες που θα μπορούσαν να θριαμβεύσουν.

20. Η θαλάσσια συγκοινωνία. Αυτό που αρμόζει στο Θερμαϊκό και του το στερούν.

21. Δυτικό θαλάσσιο μέτωπο. Ο άγνωστος κρυμμένος θησαυρός που περιμένει να

ανακαλυφθεί.

22. Οι street artists! Μια δυναμική σκηνή υπαίθριων καλλιτεχνών που αλλάζουν το δημόσιο χώρο.

23. Οι εθελοντές. Από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου μέχρι το Θεσσαλονίκη Αλλιώς και τα συσσίτια άνθρωποι προσφέρουν ανάσες.

24. Ο πατέρας Αθηναγόρας. Ένας άγιος στο Δεντροπόταμο.

25. Το κέντρο της πόλης άνωθεν της Εγνατίας. Η μεγαλύτερη επιστροφή με νόημα.

Nοέμβριος 2014

83

84

#198