Setesdal - Gratismagasin sommar/haust 2016

Setesdal

GRATISMAGASIN SOMMAR/ HAUST 2016

PROFILMANUAL FOR KOMMUNER I SETESDAL 13

BRUK AV FARGESTRIPE

Bruk av fargestripe – kan brukes av Setesdal regionråd og interkommunale selskap / - samarbeid. ( ikke i kombinasjon med kommunevåpen) Høyde på strek er alltid 1,5mm.

Via Ferrata Valle - oppleving side 10

Kim Rysstad - musikk side 26

Festivalbygda Ose - musikk/mat side 68

Noe for enhver.

Vi gir deg norskprodusert kjøkken i alle prisklasser og i alle stilarter! Uansett hvor du befinner deg i livet, har vi kjøkkenet for deg – enten du foretrekker det moderne, tidløse eller det klassiske.

STRAI KJØKKEN KRISTIANSAND BARSTØLVEIEN 84. 4636 KRISTIANSAND TLF: 47 45 20 00 KRISTIANSAND@STRAI.NO

ÅPNINGSTIDER: HVERDAGER 10-20 FREDAG 10-18 LØRDAG 10-14

STRAI.NO

DITT EVENTYR BEGYNNER HER Nissan X-Trail med All-Mode 4x4-i

DITT EVENTYR BEGYNNER HER Nissan X-Trail med All-Mode 4x4-i

TOPPMODELLEN NISSAN X-TRAIL TEKNA 4X4

FRA KR. 406.900,-*

NISSAN X-TRAIL med sitt aerodynamiske design og robuste egenskaper gjør deg forberedt på alt. Med tohjulsdrift eller ALL MODE 4x4-i, 5 til 7 seter og et romslig og allsidig bagasjerom, er denne kompakt-SUV-en den ultimate partneren for deg og familien din.

NYHET! KOMMER SNART MED 4X4 OG AUTOMAT

OPPMODELLEN ISSAN X-TRAIL TEKNA 4X4 RA TOPPMODELLEN KR. 406.900,-* NISSAN X-TRAIL TEKNA 4X4

SAN X-TRAIL med sitt aerodynamiske design og robuste egenskaper deg forberedt på alt. Med tohjulsdrift eller ALL MODE 4x4-i, 5 til 7 r og et romslig og allsidig bagasjerom, er denne kompakt-SUV-en den mate partneren for deg og familien din.

FRA KR. 406.900,-*

NISSAN X-TRAIL med sitt aerodynamiske design og robuste egenskaper gjør deg forberedt på alt. Med tohjulsdrift eller ALL MODE 4x4-i, 5 til 7 seter og et romslig og allsidig bagasjerom, er denne kompakt-SUV-en den ultimate partneren for deg og familien din.

YHET! KOMMER SNART MED 4X4 OG AUTOMAT NYHET! KOMMER SNART MED 4X4 OG AUTOMAT * Gjelder biler på lager, du sparer 48.000,-. X-TRAIL: Forbruk blandet kjøring/utslipp CO2 og NOx: Fra 0,49 l/mil - 0,64 l/mil, fra 129 g/km - 149 g/km, fra 60 mg/km - 150 mg/km. Avbildede modeller kan ha ekstrautstyr.

Vi tar forbehold om trykkfeil. Pris levert Kristiansand.

TØFFERE OG SMARTERE ENN NOENSINNE DITTTØFFERE EVENTYR BEGYNNER HER OG SMARTERE ENN NOENSINNE Nissan X-Trail med All-Mode 4x4-i TØFFERE OG SMARTEREBEGYNNER ENN NOENSINNE HER DITT EVENTYR Nissan X-Trail med All-Mode 4x4-i

TOPPMODELLEN NISSAN X-TRAIL NYE NISSAN TEKNA NAVARA 4X4 NYE NISSAN NAVARA 4x4 off-road egenskaper • 3,5 tonn tilhengervekt • Høy TOPPMODELLEN FRAnyttelast KR. 406.900,-* 4x4 off-road egenskaper • 3,5 tonn tilhengervekt • Høy nyttelast • Kjøreegenskaper med crossoverkomfort • Kjøreegenskaper med og crossoverkomfort konstruert på stiv ramme bakhjulsopphengmed NISSAN X-TRAIL TEKNA 4X4 konstruert på stiv NAVARA ramme bakhjulsopphengmed støttestag • Fullog kontroll med Around View Moni NYE fem NISSAN NISSAN X-TRAIL med sitt aerodynamiske design og robuste egenskaper fem støttestag •tohjulsdrift Full kontroll View gjør deg forberedt alt. Med ellermed MODE 4x4-i, 5 tilMoni 7 2.0 tor • Nødbrems-system •Around NissanConnect 4x4 på off-road egenskaper • 3,5ALL tonn tilhengervekt • Høy med seter og et romslig allsidig bagasjerom, denne kompakt-SUV-en den tor • og Nødbrems-system •er NissanConnect 2.0 med navigasjon • 7 kollisjonsputer • Bakkestart-assistent • nyttelast • Kjøreegenskaper med crossoverkomfort ultimate partneren forKlasseledende deg• og familienCO din. navigasjon 7 kollisjonsputer • Bakkestart-assistent • fra 169 g/km

FRA KR. 406.900,-*

konstruert på stiv ramme2 og bakhjulsopphengmed NISSAN X-TRAIL CO med sitt aerodynamiske Klasseledende fra 169 g/km design og robuste egenskaper 2 kontroll med Around View Moni fem støttestag • Full gjør deg forberedt på alt. Med tohjulsdrift eller ALL MODE 4x4-i, 5 til 7 tor • Nødbrems-system • NissanConnect 2.0 med seter og et romslig og allsidig bagasjerom, er denne kompakt-SUV-en den navigasjon • 7 kollisjonsputer • Bakkestart-assistent • ultimate partneren for deg og familien din.

FRA KR Klasseledende CO 2 fra 169 g/km FRA KR

NYHET! KOMMER SNART MED 4X4 OG AUTOMAT

344 780 344 780 (290 383 KR EKS. MVA) (290 383 KRKOMMER EKS. MVA) SNART MED 4X4 OG AUTOMAT NYHET! FRA 344 780 KR

BESTILL PRØVEKJØRING I DAG (290 383 KR EKS. MVA) BESTILL PRØVEKJØRING I DAG BESTILL PRØVEKJØRING I DAG

Frå venstre: Jon Rolf Næss, styreleiar i Setesdal Regionråd, destinasjonssjef Lasse Eidskrem og næringsminister Monica Mæland under utdelinga av merke for berekraftig reiseliv i Oslo.

6 SETESDAL SOMMAR 2016

Velkomen til Setesdal - berekraftig reiseliv Vi er stolte av å presentere nokre smakebitar frå Setesdal.

Magasinet Setesdal er det fyrste i si form, og vi ønskjer at du som lesar skal oppleve heilt nye sider av dalen vår.

I 2013 lanserte Noreg som fyrste land i verda ei nasjonal merkeordning for berekraftig reiseliv.

Setesdal er ein av destinasjonane som no har kome gjennom nålauget etter mange års målretta arbeid.

Destinasjonssjef Lasse Eidskrem og Jon Rolf Næss, styreleiar i Setesdal Regionråd, fekk den

9. juni det prestisjefylte merket for berekraftig reisemål av næringsminister Monica Mæland.

Merket for berekraftige reisemål er utvikla av Innovasjon Noreg og er basert på internasjonale kriterium. Reisemåla som oppnår merket har oppfylt ei lang rekkje krav for å redusere miljøskader og dei klimamessige fotavtrykka. Dei jobbar målretta for god bevaring av natur og kultur, godt samarbeid i lokalsamfunnet og ein sunn økonomi i reiselivet.

Den vakre naturen vår gjer den lokale maten ekstra smakfull. Vi har tradisjonsrike stev, ei kulturhistorie som fortener merksemd og arbeidssame menneske som gjer alt levande.

Det skal vere godt å bu, gjeste og drive verksemd i Setesdal!

Setesdal Regionråd v/Jon Rolf Næss Visit Setesdal v/Lasse Eidskrem

Vi håper desse smakebitane vil gjere opplevinga i Setesdal rikare.

SETESDAL SOMMAR 2016 7

8 SETESDAL SOMMAR 2016

INNHALD Via Ferrata Valle side 10

Glashytta på Bygland side 16

Sommar på Bjoren på Byglandsfjord Hovden side 62 side 54

Stevtonar frå Setesdal side 24

Smaken av Setesdal side 44

Festivalbygda Elgtun på Ose Grendi side 68 side 74

ANSVARLEG UTGIVAR/REDAKSJON: SETESDAL REGIONRÅD / VISIT SETESDAL / 07 MEDIA SKRIBENT: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA SPRÅKKONSULENT: MARTIN SKJEKKELAND, PROFESSOR UIA DESIGN: JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA FOTOGRAFAR: MARIT SIMONSTAD KVAALE, ANDERS MARTINSEN FOTOGRAFER, JANNE GRUNDETJERN, REKORDFESTIVALEN/KIRYD, TOM KNUDSEN, SETESDALSMUSEET, ERLEND AAS/SCANPIX, STIAN ANDERSEN, OLE BIRGER LIEN, SETESDØLEN/INGOLV HAALAND, SIGNE SOLLIEN HAUGÅ FRAMSIDEFOTO: ANDERS MARTINSEN FOTOGRAFER

SETESDAL SOMMAR 2016 9

10 SETESDAL SOMMAR 2016

Her er lukka betre enn forstanden Det var det Arne Holskog tenkte då han snudde seg i fjellsida på Straumsfjellet og vende blikket ned mot garden.

Ein viaferrata blei bygt i det 600 meter høge fjellet sommaren 2014, og dei framtidige planane er store.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA/ KAI STOKKELAND, NRK FOTO: TOM KNUDSEN/ TOMKNUDSEN.NO VILLE SKAPE NOKO NYTT For fem år sidan kjøpte Arne Holskog to gardar på Helle i Valle kommune. Bygningane var falleferdige, men Arne var mest oppteken av dei fantastiske areala som følgde med eigedomane.

Etter mange år som entreprenør hadde han ein draum om å skape noko heilt nytt.

Arne voks opp i Holskogkilen i Vågsbygd, Kristiansand. Her budde han i 50 år. Arbeidslivet har han vigt til entreprenørverksemd. No bur han saman med kona Noi på garden Helle. Som tidlegare skytebas såg han moglegheitene i dei bratte fjellsidene.

- Areala som høyrer til gardane

her oppe er fantastiske. Spesielt det minste området på austsida av Otra. Tom Knudsen, ein god venn, klatrar, fotograf og hyttenabo, tipsa meg om kven eg kunne ta kontakt med då vi sat ein kveld på hytteverandaen og koste oss. Eg ringte til Bjarte Vestøl og hans fyrste reaksjon var at det i Straumsfjellet kunne bli laga ei ekstremløype for dei som verkeleg ville utfordre fjellet og naturen, seier han.

KVA ER EIN VIAFERRATA? Via Ferrata betyr ”jarnveg” eller ”jarnstig”. Dei fyrste rutene blei bygde i Dolomittane under fyrste verdskrigen. Infanteriet skulle over fjellet. Og for å gjere dette mogeleg, og ikkje minst sikrare, blei det bygt faste anordningar i fjellet med stigar, bøylar og tau.

Dette blei startskotet for Via Ferrata.

SETESDAL SOMMAR 2016 11

Biletet oppe til venstre: Børre Bergshaven.

Biletet oppe til høgre: Arne Holskog og kona Noi. Biletet til høgre: Endeleg er målet nådd.

Biletet neste side: Klatreruta Via Ferrate-Straumsfjellet.

Fjellet blir utstyrt med faste sikringsmidlar, som stålwire, bøylar, stig og bruer. Dette blir så nytta for å klatre i fjellet på ein mest mogeleg sikker og opplagd måte, utan at ein treng å inneha rikelege klatrekunnskapar. Normalt god form og motorikk er som regel nok for å gå ein viaferrata.

Det finst viaferrataar i ei rekkje europeiske land og på andre kontinent, som USA, Canada, Mexico, Peru, Japan og Malaysia. Til og med i Singapore er det funne plass til ein jarnstig, men denne er bygd innandørs og er berre 30 meter høg. Verdas høgste viaferrata ligg på 3 800 meters høgd ved Mount Kinabalu i Malaysia.

12 SETESDAL SOMMAR 2016

EIN AV VERDAS MEST ERFARNE BOLTARAR Arne tok kontakt med Børre Bergshaven, ein sentral person i det norske klatrarmiljøet og med internasjonalt nettverk.

Børre tok regien, og med mange gode hjelparar bygde dei NordEuropas lengste viaferrata som det no går gjetord om i klatremiljøet. Børre fortel om prosjektet på Straumsfjellet: - Det spesielle med viaferrataen på Straumsfjellet er at den kombinerer kunstige trinn med det naturlege i fjellet, seier han.

Grimstadguten Børre Bergshaven har halde på med fjellklatring i 30 år. Han stifta Grimstad og Arendal

Klatreklubb i 1993. Han begynte å klatre i 20-års-alderen. Det var kompisane som maste på han og ville ha han med. Han blei med på ein tur, blei bite av basillen og no er klatring nesten heile livet hans.

- Fjellklatring og bolting av nye løyper har blitt ei blanding av hobby og jobb. Eg brenn for at folk skal kome seg ut i naturen, og at dei skal få kjenne på gleda av å klatre.

Kombinasjonane på Straumsfjellet er enklare og meir folkelege enn mange andre stader, seier han.

Han har laga viaferrataar i heile Europa. Han bolta éin i Åmli på 260 meter for mange år sidan. Sjuåtte viaferrataar på Sørlandet har Bergshaven stått for.

- Fyrst klatrar eg traséen og finn den ideelle løypa som skal boltast.

Eg brukte 14 dagar på å finne traséen på Straumsfjellet. Det er viktig at det blir både idyllisk, masse adrenalin og folkevennleg. Alt som er farleg skal reinskast vekk, seier han.

Den største fjellklatrarsida i verda, 8a.nu, har kåra Børre Bergshaven eller ”Boltebørre” som han blir kalla i klatrarmiljøet, til den mest-boltande «enkeltpersonen» i verda.

Han har sin eigen bolteverkstad i Grimstad. Børre ser kunstnarisk på det heile.

- Ein kunstmålar lagar måleri, medan eg boltar ruter i fjellet, smiler han. På Straumsfjellet blir det fjellklatring for folk flest. På veg

ned går du over Straumebolten. Ei stor oppleving i seg sjølv.

Ei av fjellhyllene heiter ”Strikkehylla”. Børre fortel om korleis den fekk namnet sitt.

- Kona min, Gro Anita Wehus, var med og bolta dei siste lengdene på toppen. Eg likar at vi er to når eg jobbar så høgt. Ho hadde med seg strikketøyet og sat på ein høgde og strikka ullsokkar. Plassen fekk namnet deretter.

Arne kan ikkje få fullrost Børre nok for jobben han har gjort.

NRK-JOURNALIST GJEKK VIAFERRATAEN OG FILMA Ryktet til viaferrataen er godt

allereie. Det var gjester frå 30 nasjonar det fyrste året, og Holskog fekk mykje skryt.

- Det er fleire som skriv om oss, og NRK har laga ein fantastisk film. Eg trur dei kjem med meir, seier Arne.

NRK-journalist Kai Stokkeland har allereie laga ei kort, magisk filmoppleving frå Straumsfjellet.

Filmane kan du sjå på nrk.no.

Stokkeland fekk sjølv oppleve å gå viaferrataen medan han laga filmen. Han skreiv om opplevinga på nrk sine nettsider. Her er siste avsnitt: - ”Endeleg på toppen. Då vi endeleg stod på toppen, var det uverkeleg. Nokre minutt tidlegare hang

SETESDAL SOMMAR 2016 13

vi i eit bratt stup kor det var berre ein karabinkrok som skilte oss frå den visse død. Vi forsto at vi hadde opplevt noko heilt spesielt. Vi brukte fem timar frå botn til topp. Det er heilt normalt.

Turen ned igjen går på baksida av fjellet, på ein heilt vanleg skogsstig. Totalt tok heile opplevinga over ni timar. Sjølve klatringa føregikk 10. juni 2015. Ruta blei offisielt opna tre dagar seinare med stor opningsfest i Valle. I løpet av 2015 klatra over 700 personar opp veggen, i tillegg til guidane. Reiselivsnæringa i Setesdal håper viaferrataen i Valle vil få stor verdi som turistattraksjon.

I ettertid er eg glad for at eg gjennomførde ruta. Det var somme stader i løypa kor eg kjende at eg var langt utanfor det eg var komfortabel med, men alt i alt opplevde eg jo at eg klarte å kome opp utan varige men.

Målet var å klatre opp i god behald, og i tillegg lage eit TV-program. Eg klarte begge delar. No håper eg at folk vil like programmet.”

14 SETESDAL SOMMAR 2016

PLANAR FOR FRAMTIDA Arne Holskog ser framover. Han vil ha fleire ut i naturen og fleire til Straumsfjellet.

- Sjølv har eg som mål å ta ein tur opp fjellsida kvart år. Eg var nok den tyngste i gruppa som gjekk saman til toppen, så når eg klarer det, kan veldig mange andre klare det. Eg måtte takle å vere på utsida av komfortsona.

Viaferrataen på Straumsfjellet vart godt gjesta den fyrste sesongen. Yngstemann var 7 år og eldstemann 76. Turar kan bestillast på viaferratanorway.no.

- I sommar skal vi holde klatreskule for barn og vaksne i alle aldrar. Vi vil sørgje for gode overnattingsmåtar, lage sunn og god mat og skape noko som kan gi folk flest gode opplevingar, avsluttar Holskog.

For meir info: viaferratanorway.no Kjelder: Wikipedia.no og nrk.no.

reis reispåpåførste førsteklasse klassemed medvolvo volvo En En ny ny æraæra innen innen design design og og innovasjon innovasjon Vi presenterer Vi presenterer den den elegante elegante VolvoVolvo S90S90 og V90. og V90.

MedMed utsøkte, utsøkte, naturlige naturlige materialer materialer kombinert kombinert medmed sofistikert, sofistikert, intuitiv intuitiv teknologi teknologi - dette - dette er neste er neste gererasjon gererasjon Volvo.

Volvo.

TwinTwin Engine-teknologi Engine-teknologi MedMed sin T8 sinTwin T8 Twin Engine Engine tilbyrtilbyr VolvoVolvo S90S90 og V90 og V90 maksimal maksimal ytelse ytelse utenuten kompromiss. kompromiss.

De tre Deforskjellige tre forskjellige kjøremodusene kjøremodusene er designet er designet for åfor dekke å dekke alle behov. alle behov.

Hybrid-modus Hybrid-modus gir deg gir deg jevn jevn og effektiv og effektiv daglig daglig kjøring. kjøring.

I renI elektrisk ren elektrisk modus modus er er kjøreturene kjøreturene nesten nesten lydløse lydløse medmed null utslipp. null utslipp.

Power-modus Power-modus kombinerer kombinerer bensinbensinog elektrisk og elektrisk kraftkraft til å gi til ådeg gi deg maksimal maksimal ytelse. ytelse.

Ønsker Ønsker du å du prøvekjøre å prøvekjøre en aven våre av flotte våre flotte VolvoVolvo modeller? modeller?

SendSend SMSSMS Kodeord Kodeord FRYDENBØ FRYDENBØ FBKFBK til 2012 til 2012 for å for avtale å avtale prøvekjøring prøvekjøring av ønsket av ønsket modell. modell.

frydenbo-bil.no frydenbo-bil.no KRISTIANSAND KRISTIANSAND MANDAL MANDAL 38 04 90 00 38 04 90 0038 26 03 22 38 26 03 22

SETESDAL SOMMAR 2016 15

Glashytta i Setesdal Glasomnen er alltid tent på Bygland. Den sterke varmen og det klare ljoset er hjartet i alt dei gjer. Hytta er kledd med glas i alle fargar og fasongar. Inger Tone Homme og Tor Birger Egge har blåse glas på Bygland i seksten år.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

TIDLEG FASINERT AV GLAS Rett innanfor døra møter vi ein butikk fylt med fargar, og saman med lærlingen, Pernille, formar Inger Tone nye, vakre glas. Ho konsentrerer seg. Dei samarbeider utan for mange ord, og det som ein gong var ei eldkule, blir til slutt eit raudvinsglas eller kanskje ein pyntegjenstand.

- Eg var fasinert av glas tidleg i ungdomen. Varmen, fargane og den varme massen, seier Inger Tone.

Ho tenkte det var dette ho skulle jobbe med då ho etter kvart begynte på glasskule i Sverige. Ho trefte mannen Tor Birger på Hadeland Glassverk, og for seksten år sidan tok ho han med seg til Bygland, og der bygde dei Glashytta.

- Det er dette som er livet. Her blæs vi glas heile året. Produkta blir til sal i butikken, eller vi blæs glas på bestilling til bedrifter, til utmerkingar og gåver. Vi har gjesting av grupper og skuleklasser og har til og med hatt utdrikningslag her i hytta, smiler ho.

FØRER KUNNSKAPEN VIDARE Dei blæs på frihand på Glashytta.

Det vil seie utan hjelp av maskiner og ferdige former. Nøyaktigheita og augemålet er uvurderlege eigenskapar. Glasmassen er som sirup. Smelting av glas skjer om natta, og smeltetemperaturen er opp mot 1300 gradar. Glaset er ferdig smelta morgonen etter.

Arbeidsprosessen og samarbeidet må vere godt planlagt før dei set i gong. Inger Tone fortel at dei utviklar rutinar og eit kroppsspråk slik at ord blir unødige. Det handlar om å gjere seg nytte av både tyngdekrafta og sentrifugalkrafta.

Mange års erfaring og intuisjon er viktig for å kunne arbeide med glasmassen.

Inger Tone og Tor Birger er også opptekne av å føre kunnskapen vidare til nye håpefulle glasblåsarar.

Pernille Aastrup Larsen har begynt som lærling hos fagfolka i Glashytta. Ho har gått eit år på Design og handverk, og ho fullroser menneska på Glashytta.

16 SETESDAL SOMMAR 2016

Inger Tone Homme blæs på frihand. Nøyaktigheita og augemålet er uvurderlege eigenskapar.

- Her er det veldig gøy. Eg lærer masse nye og mange forskjellige teknikkar. Eg trur kanskje eg har den beste arbeidsplassen i verda.

Eg trivst godt på Bygland også. Naturen er heilt fantastisk her oppe, og det er ikkje så mykje meir enn ein times avstand til byen, seier ho.

SENTRALT I BYGLAND Glashytta ligg sentralt til, midt i Bygland, og ekteparet Homme Egge har også ansvar for turistinformasjonen i kommunen.

- Rett ved oss har vi brygga der Bjoren legg til, vi har og ein kafé, fine badestrender og tilgang til Bygland Museum, seier Inger Tone.

Glashytta har blitt ein naturleg stoppeplass for folk som fer opp og ned dalen. For dei som har el-bil, er det ladestasjonar rett på utsida av veggen til Glashytta.

GODT SYNLEGE Glashytta i Setesdal har blitt eit knutepunkt. Inger Tone fortel:

- Ja, vi er godt synlege frå vegen, og området her er lyst og luftig om sommaren.

Ho får ikkje fullrost bygda som ho og mannen etablerte seg i for seksten år sidan.

- Her er fantastisk natur og eit aktivt miljø for store og små! Bordet i hytta er dekt til sommarsesong med glas i mange former og i all verdas fargar, seier ho.

SETESDAL SOMMAR 2016 17

Va

! l a d s e t e S i t e rehus

l e d n a h g i l e g g y en h r is Evje! l ti n e m m o k l Ve

hos Europ

Catering Velg mellom

Snitter Koldtbord Middag

PRØV VÅR

Lunsjbuffet Stort salatbord og varmmat

Serveres mandag t.o.m. søndag Kaffe eller te er inkludert

-

, 5 6 1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......

VI TILBYR

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......

r e d i st g n Åpn i 0 9 – 20 ( 1 8 )

t n e p å s g a d S øn 8 1 – 2 1 r e m m i so

Velkommen til oss!

Kjøttkaker m/tilbehør

Serveres alle dager!

Kaffe eller te er inkludert

FRA

-

, 12 9

Følg oss på Facebook!

T: 37 93 00 69 · SENTRUMSBYGGET · 4733 EVJE

18 SETESDAL SOMMAR 2016

PRØV OGSÅ

Smykker i gull og sølv - Håndlaga bunadsølv

Tlf. 37 93 11 50 - 4735 Evje

Barnevennlig ferieplass og et utpreget familiested

Setesdalsvegen 942 - 4720 Hægeland Tlf. +47 901 35 829 - bornescamping.no

MYKJE SPANANDE OG NYTT PÅ BRILLEFRONTEN FINN DU HJÅ EVJE OPTIKK Ynskjer du å avtale tid for brillerettleiing? Ring 37 93 06 18

Ope: 09-17(15) fre. til 19 Tlf: 37 93 06 18

Evje Elektroservice Verksvegen 16 - 4735 Evje Tlf. 37 92 95 00 - post@ees.no

TLF: 900 12 268 / 37 93 61 25

setesdal.com

20 SETESDAL SOMMAR 2016

SETESDAL SOMMAR 2016 21

Sylvsmedane i Setesdal Eit anna av dei gamle yrka var gjørtlaren; han som støypte knappar, søljer og andre småting av tinn eller bronse. Det hende nok at nokre lurte seg til å lage sylvsmykke, men det var ulovleg. Om han så gjorde, kunne ein vere temmeleg sikker på at det var tale om stole sylv frå gruvene på Kongsberg.

TEKST OG FOTO: SETESDALSMUSEET

Det gamle bunadssylvet var laga i byane. Det var «import». Truleg ei høveleg gåve frå husbonden til mor i huset når han hadde vore på byferd i to-tre veker. Vi veit at somme av byferdene kunne vere heller «fuktige», og då tenkjer vi ikkje spesielt på snø og slaps og dårleg is. Då kunne det vere greitt å ha med heim noko pynt, om ikkje anna enn for husefreden si skuld.

SYLVSKATTEN Far tala tidt om då dei laut ut med sylvskatten. Far var til Tveiti med sylv. Det var alle slags sylv dei kom med. Medan han var der, var der ein med ei sølje, ei av dei sværaste søljer han hadde sett. Lensman-

22 SETESDAL SOMMAR 2016

nen tok sylvet, og då han hadde voge det, braut han sølja i hop og kasta det i ei kro. Der låg det ein heil haug. Dei laut anten skaffe sylvpengar eller anna sylv. Dei fekk kaupe sylvdalarar i Arendal, men det var så dyrt. Dei måtte betale om lag 100 brevdalar for ein sylvdalar. (Jon Løyland)

av jernsmedane i dalen har røter i denne slekta, men ein av sønene, Linder, er etter tradisjonen opphavsmannen til ei spesiell sølje kalla «lindesylgje». Han busette seg like nordanfor Flårendsbrua, der det framleis heiter Lindersnes. Mogeleg kontakt med Kongsberg og tilgang til sylv derfrå er tydeleg.

Året denne skatten vart kravd inn var 1816, og grunnen var at det skulle opprettast ein eigen norsk bank – Norges Bank.

Den fyrste som fekk «Amtets Bevilling» til å byrje med sylv var ein av ljåsmedane; Sigurd Hallvardsson Rysstad. Dette var i 1851. Vi kjenner ikkje til at han gjorde dette til ei næring, men heldt fram med anna smedarbeid.

Det er tradisjon om at den fyrste sylvsmeden i Setesdal var innflyttar frå Numedal. Foreldra var truleg knytte til sylvverket på Kongsberg, og busette seg på Heddeviki i Austad sokn kring 1705. Mange

Næring vart det derimot då Ånund Torgrimsson Flateland i juli 1856 fekk løyve frå amtet «at arbeide i

Knut Sigurdsson Helle var ein av pionerane innan sylvsmedfaget i Setesdal. Biletet visar familien utanfor huset på Helle.

Guld og Sølv inden Valle Præstegjeld”. Ånund var i Telemark og lærde, og etter kvart var det mange oveinangar som ”sylva”.

Ein gong rett rundt år 1900, reiste ein ung gut frå Helle til Flateland for å lære. Det var Knut Sigurdsson Helle, og rundt han voks det fram det vi mest kan kalle ei handverksbygd med sylvsmedar. Så seint som i 1953 var det 25 sylvsmedløyve i Hylestad. I Valle var det to, og noko liknande var det i Bygland. Mange som ikkje hadde løyve heldt likevel på med sylv; nokre krulla og andre var opptekne med å blåse ballar eller hengje på lauv. Kone og born hadde oppgåver før sølja var ferdig, men lodding og endeleg finpuss og godkjenning var

det sylvsmeden sjølv som tok ansvaret for.

myntar. Namnet «Agnus Dei» følgde med vidare.

PENGAR TIL PYNT Pengar hadde verdi, og når nokon gifta seg i gamle dagar, var det ikkje så mange verdifulle ting ein kunne bruke i den samanheng.

Kvinnene sylva seg «så det druste» som det heiter, men karane hadde ikkje så mykje å velje i. Ein måte å hjelpe seg på var å take ein sylvdalar og hengje i ei lekkje rundt halsen. Som oftast er det eit vedheng til dalaren, alltid tri i talet; med ei klar kopling til den trieinige Gud.

Om somrane var det å pakke sekken full av ferdige sylvsmykke og reise på handelsferd til andre bygder.

Lenge var dette mest den einaste måten å verte av med sylvet på ved sida av å selje til bygdefolk. Det er i seinare tid at ein har hatt avtalar om levering til utsal andre stader, og har produsert i høve til det.

Opphaveleg var dette eit smykke med eit motiv som framstilte Guds lam (Agnus dei), men som etter kvart vart erstatta av vanlege

I dag er strukturen på verksemdene ein heilt annan enn for nokre tiår sidan, men røtene til svært mange av dei smiene som i dag leverer tradisjonelt bunadssølv, er på Helle.

SETESDAL SOMMAR 2016 23

Kirsten Bråten Berg og Astri Rysstad med boka ”Stev for dagen”.

Stevtonar på veg ut i verda 24 SETESDAL SOMMAR 2016

Den tradisjonsrike musikken frå Setesdal kan bli ein del av verdsarven. Astri Rysstad ser tilbake på eit liv med musikk og dans.

Ho jobbar no for at mange skal oppleve setesdalsmusikken.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: ERLEND AAS/SCANPIX

MUSIKKEN INN I BARNDOMSHEIMEN Astri voks opp på Rysstad, ikkje langt frå Sølvgarden. Bestefaren og faren hennar dikta mykje. Ho hadde onklar som dansa, og som gjesta familien med musikk, dans og stev.

- Det spesielle frå dalen er gangarrytmen, både musikken og dansen, stev og stevleik. Etter kvart blei hardingfela og munnharpa tonesetjarane. Eg hugsar godt at spelemenn og familie fylte huset vårt med musikk.

BYKLE KOMMUNE I 30 ÅR I Setesdal har ho levt livet, bortsett frå perioden frå ho var 15 til ho var 30 år. Desse åra studerte ho, og jobba med kultur i Åmli, Hornnes, Bø, Oslo og Kristiansand.

Men ho ville tilbake. Ho fekk jobb i Bykle kommune som kultursekretær, ein jobb ho har hatt i 30 år.

No er Astri snart pensjonist, men ho brenn framleis for kulturlivet i Setesdal.

- På 60-talet fekk vi eit samfunnshus her og det ga oss konsertar, nye spelemenn og kvinner som utøvde musikk, fortel ho med stor entusiasme.

Ho er framleis leiar for Setesdal Spelemannslag og ser at interessa veks.

- Konsertspeling er eit fenomen som kom i det førre hundreåret.

No har vi mange spelemenn og artistar som gir ut plater og opptrer.

Fleire av dei er kjende i Noreg og ut over Noregs grenser. Bjørn Ole

Rasch med prosjektet «Music Without Boarders», og Universitetet i Agder har teke tonane frå Setesdal ut i verda på ein fantastisk måte.

NÆRARE 40.000 STEV I ARKIVET Musikken og dansen er tett knytte saman. Spelemannslaget har arrangert pøb-kveldar på Sylvartun der dansen og gangaren har vore ein del av underhaldninga.

- I Gangaren skiftar mannen dame heile tida og det gjer nok den dansen veldig populær, seier ho med eit smil om munnen.

Ho legg til at setesdølar er trauste og sindige, men at du kan få fram det leikne i setesdølen når stev og gangar blir serverte.

- Vi har kanskje 30-40 stevtonar, og vi veit at nærare 40.000 stev ligg godt forvara i arkivet. Med eit stev kan du opptre på ei scene eller hylle ein ven. I tillegg så forgyller musikken vår ofte eit bryllaup, ein barnedåp eller ein annan festleg seremoni.

Astri tonar sjølv ned sin eigen musikalitet og framhevar interessa si for dans, kveding og dikting.

Men ho har hjelpt til slik at mange unge har fått kjennskap til den vakre setesdalsmusikken.

SETESDAL SPELEMANNSLAG Det er ikkje få kulturarrangement Astri Rysstad har gått i bresjen for, der også unge setesdølar har fått sitt fyrste møte med hardingfele, gangar og kveding.

- Ta for eksempel Eldbjørg Trydal Rysstad. Ein ung utøver som blant anna har vore på NRK. Her ser vi at musikken går i tradisjonar og

familiar. Tor Hoslemo, Kim Andre Rysstad, Sigrid Berg og Sigrid K. Jore er andre gode eksempel. Det er mange av dei, og mangfaldet er stort, seier ho. Ikkje minst har Kulturpatrulja vore ein god ambassadør for musikken og dansen vår.

EIN DEL AV VERDSARVEN Det var Kari Margrete Okstad som kom med idéen om å søkje UNESCO om å bli ein del av verdsarven.

Setesdal spelemannslag kasta seg på, og Gunnar Stubseid laga den fyrste søknaden som blei sendt i 2013.

Søknaden i år blei ikkje sendt vidare til Paris, og ein av grunnane var at det manglar ein nasjonal portal der kulturarven vår blir registrert. Eg håper ein slik portal etter kvart blir godkjent og har stor tru på det. Det vil skape auka interesse for Setesdal generelt, det vil påverke turismen og selje Setesdal på ein ny og betre måte, seier ho. Det blir sendt ny søknad i 2017 til Norsk Kulturråd, som evt. sender denne vidare til Kulturdepartementet.

Noreg har åtte stader på UNESCO si liste over verda sin kultur- og naturarv. Bryggja i Bergen, Helleristningene i Alta og den vakre Geirangerfjorden er tre av dei.

Kanskje den neste er musikken frå Setesdal på den immaterielle kulturarvlista, der har Noreg til no ingen som er med.

- Vi skal jobbe hardt for det, men det viktigaste er at vi tek vare på det vi har her og no. I kveld skal eg nyte den nye plata til Sigrid Jore, avsluttar Astri.

SETESDAL SOMMAR 2016 25

Musikken har alltid vore der Han høyrde ikkje på folkemusikk i ungdomen, men då han byrja jobbe ved Agder Folkemusikkarkiv i 2003, fann han tilbake til dei musikalske røtene.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: STIAN ANDERSEN

tande eksamen i utøvande folkemusikk, seier Kim.

OLDEFAR SINE STEV Kim Rysstad fekk jobb på Rysstad.

Medan han digitaliserte og arkiverte gamle musikkopptak, kom Birgit Rike Lund si vene stemme ut av høgtalarane. Stemma og musikken hennar gjorde noko med den unge setesdølen, og då han høyrde at det var oldefaren hans sine stev, blei han motivert til å lære meir.

MELODI GRAND PRIX Etter utdanninga har han jobba freelance som musikar. Rysstad er ikkje redd for å blande folkemusikken med andre sjangrar, Vi har sett og høyrt han i Melodi Grand Prix og på scener i inn- og utland. Han formidlar mange ulike typar musikk, men folkemusikken og stevtonane frå Setesdal ligg heile tida i botnen.

- Eg har fått mykje av gleda med musikken frå familien. Gleda har alltid vore der, men interessa for folkemusikken var lik null i yngre år. Gome (bestemor) song mykje for oss då me var små, og eg har ein bror som er særs dyktig både til å kvede og å spele munharpe.

Så eg har høyrt mykje folkemusikk.

Dette, i tillegg til alt eg fekk lære av Kirsten førte til at eg nok lærte meg kvedinga ganske kjapt, då interessa først kom.

Folkemusikken som han hadde høyrt mykje av opp gjennom oppveksten, men ikkje likte, vart plutseleg noko som trefte. Han fekk starte med kvedetimar hjå Kirsten Bråten Berg, og Kim vart etter kvart med på sin fyrste kappleik.

Det begynte ikkje så bra, men etter kvart blei han nummer tre i ein landskappleik og fekk vere med i folkemusikktimen i NRK. - Etter å ha lært mykje av Kirsten søkte eg på, og fekk studieplass ved Folkemusikkstudiet på Rauland. Der var eg i to år. Eit år gjekk eg også på høgskulen i Bø før vegen gjekk vidare til Ole Bull Akademiet på Voss, der eg etter to år tok avslut-

26 SETESDAL SOMMAR 2016

Kim er stolt av musikken frå Setesdal. Han kan setje pris på dei høgtidsstemte konsertane, men likar også godt å dikte eller kvede stev til nokon han er glad i.

- Setesdalsmusikken har ein eigen dåm, ein eigen nerve. Melodiane kan vere enkle, suggererande, viltre, og uendeleg vakre. Tekstane i t.d. nystevet er ofte direkte, du må seie det du vil ha sagt i det eine verset med fire liner. Det er spesielt, og har ein heilt eigen rytme. Det er også ganske lett å dikte på nystevforma, noko som truleg er grunnen til at den vart så populær i Setesdal. At folkemusikken vår kan nå ut i verda, er eg ikkje i tvil om. Sjølv har eg reist både i Europa og Asia med nystev frå Setesdal på repertoarlista mi.

NY PLATE I OKTOBER Rysstad er stadig på jakt etter å finne sitt eige uttrykk i musikken.

Han lanserer ei ny plate i oktober, der han mellom anna samarbeider med pianist Helge Lien. Forutan eigne tekstar og melodiar er også Trym Bjønnes og Anne Tungland Takle med som låtskrivarar på plata.

- På denne plata har eg valt å ikkje ha med folkemusikk. Men eg har tonesett eit par dikt etter mi grandtante Jorunn Rysstad Fjermestad, så Setesdal er med.

Folkemusikken er ryggrada i alt eg gjer, og eg er glad for at eg opna opp for den, avsluttar han.

SETESDAL SOMMAR 2016 27

Tek Setesdalsmus

Frå venstre: Kirsten Bråten Berg, Gunnar Stubseid, Sigurd Brokke, Bjørn Ole Rasch og Hallvard Bjørgum.

28 SETESDAL SOMMAR 2016

sikken ut i verda

SETESDAL SOMMAR 2016 29

”Det kjem eit åndsverk om eit år.

Her blir det vanskeleg å velje kva som skal nyttast.”

Bjørn Ole Rasch

Bileta: Musikarar og songarar ute i verda responderer på Setesdalsmusikken.

Bjørn Ole Rasch har folkemusikken i hjartet og stevtonar i sekken.

No reiser han rundt i verda. Han leier prosjektet MWB, Music Without Borders. Universitetet i Agder forskar på landsdelens eigen musikk.

TEKST: ANDRÉ VAALER FOTO: OLE BIRGER LIEN, SETESDØLEN/ INGOLV HAALAND

KVA ER LØYNDOMEN? Som professor ved Universitetet i Agder, rytmisk linje, leier Rasch no oppgåva med å forske på kva som er løyndomen, kva som er kjenneteikna ved musikken frå dalen.

Han har fleire opplevingar med Setesdalsmusikken enn han nokon gong vil klare å fordøye. Vi kjenner han frå Secret Garden, saman med Annbjørg Lien, frå tallause plateutgivingar der han sit ved tangentane, eller som komponist og

30 SETESDAL SOMMAR 2016

produsent heime i sitt eige studio i Kongshavn utanfor Kristiansand.

- Kompleksiteten, nærleiken og den åndelege aspekten er noko av det som kjenneteiknar Setesdalsmusikken. Vi har folkemusikk frå forskjellige dalføre, men i Setesdal finn vi noko heilt spesielt. Og det kan vi seie på bakgrunn av alle dei musikalske møta vi opplever når vi reiser rundt og presenterer Setesdalsmusikken, og korleis andre folkemusikarar frå fjerne land responderer og «kjenner» seg igjen i denne musikken. Stev, slåttespelet og improvisasjonen; det er særprega som kjenneteiknar Setesdal.

Historikken kjenner vi noko til. Tida

då den åndelege musikken og festmusikken kjempa mot kvarandre. Vi vil vite meir om dette, seier han.

VELKJENTE MUSIKARAR Saman med doktorgradsstipendiat Annbjørg Lien, assisterande prosjektleiar Ingolv Haaland og videokunstnar Jeremy Welsh har Rasch no eitt år igjen av forskingsprosjektet. Dei velkjente musikarane Gunnar Stubseid (fele), Sigurd Brokke (munnharpe), Hallvard Bjørgum (hardingfele) og Kirsten Bråten Berg (song) har spelt inn ca. tjue minutt kvar. Bjørn Ole og kollegaene tek med kjeldeopptaka frå desse kunstnarane til musika-

rar og songarar ute i verda, som responderer på musikken med lydopptak og film. Setesdalsmusikarane responderer tilbake, og dette skal etter kvart utgiast på ei plate og bli ein del av ein kunstinstallasjon.

- Det kjem eit åndsverk om eit år.

Her blir det vanskeleg å velje kva som skal nyttast. Ei plate som denne har ingen høyrt maken til, seier Rasch.

Når Rasch og kollegaene kjem til ein ny stad, opnar dei med å fortelje om Setesdal. Historikken og livet i dalen set alt i eit historisk og menneskeleg perspektiv. Han opplever at menneske frå forskjellige kulturar raskt kan identifisere seg med dette, og når historiene blir delte, oppstår fellesskapet, og det opnar opp for musikkopplevingar.

- Eg har eit vell av historier. Eg hugsar veldig godt den mongol-

ske strupesongaren som skulle respondere på Bjørgums hardingfele. Han ville aldri gi seg, smiler Rasch. Han fortset: - Eller frå eit gammalt og slite studio utanfor Beijing. Ein flyktning frå Tibet møtte Kirsten Bråten Berg sine tonar frå Setesdal. Ho gret og det opna opp for samtalar om sakn og fattigdom, seier han.

MED SETESDAL I RYGGEN No er det eitt år igjen av prosjektet. MWB har blitt betre kjent med musikken frå Setesdal, og rundt om i verda har musikarar og songarar fått ein liten forsmak.

Rasch skjøner at dette vil ha verdi for søknaden om å bli ein del av verdsarven.

- Å bli ein del av UNESCO sin verdsarv vil sette Setesdal på verdskartet, og det vil gjere noko med ærekjensla. Dette er ekte vare, og sjølv om Kirsten Bråten Berg har

gitt ut prosjektet frå Senegal til Setesdal, og Annbjørg og eg har jobba mykje med verdsmusikk basert på vår eigen tradisjon, så kan dette synleggjere alt på ein heilt ny måte. Kjell Nupen sa så flott at han malte med Setesdal i ryggen, og det er verkeleg eit godt bilete, seier Rasch.

Om eit år kjem altså utgivinga.

Rasch trur plateselskapa har venta på dette.

- Dette er det største prosjektet vi har hatt her på avdeling for kunstfag, og så langt vil eg seie at det å formidle og få respons på musikken var enklare enn eg hadde førestilt meg. Vi er takksame, vi omgir oss med gode verdiar, og responsen overalt har vore overveldande. Vi har forska på oss sjølv og kome nærmare kulturar vi har meir til felles med enn vi kunne førestille oss.

SETESDAL SOMMAR 2016 31

KIWI Hovden 8-22 (8-20) SØNDAGSÅPENT I VINTERSESONGEN

KIWI Evje 7-23 (7-23) SØNDAGSÅPENT 5. JUNI TIL 28. AUGUST

Vi dekker HELE DALEN! Vi dekker

ESALG! 16. mars Hovden Tour 11-22 Rask • Ull- og bomullsryer, ulike typer, farger og lengder

fra kun 59,-

, farger og lengder

59,-

Punktlig • • Punktlig • Rimelig

• ••

(varer så lenge beholdninga rekker)

VALLE

VALLE

Foto: Eirik Andresen Rimelig Rask Åpent alle dager 11-20 ga rekker) Vi venter inn et parti saueskinn Punktlig av ulike 16. typermars som vi selger til vinterferiepriser!

Hovden Tour 11-22 Foto: Eirik Andresen Åpent alle Åpent dager alle11-20 dager 11-20 Rask Rimelig ager 11-20 16. mars 16.

Hovden mars Hovden Tour 11-22 Tour 11-22 Rask saueskinn Rask

• Punktlig • Rimelig n Tour 11-22 • Inntrykk vinterferiepriser!

Åpent alle Åpent dager alle11-20 dager 11-20 16. mars 16.

Hovden mars Hovden Tour 11-22 Tour 11-22

Vi dekker • • Punktlig ••DALEN! •DALEN! • • HELE HELE HELE DALEN! •• • •••••Rimelig Vi Vi dekker dekker HOVDEN HELE DALEN! DALEN! Rask HELE DALEN! ViHELE Vi dekker dekker

Foto: Eirik Andresen Foto: Eirik Andresen

• Punktlig • Rimelig • •

HYLESTAD

Foto: Eirik Andresen Foto: Eirik Andresen

KLÆR • PARFYMERI SKO • VESKER • TILBEHØR

Hovden AS

kk

•

• •

Rask Rask

Ra • Ra • Pu • Ri

Rask • Rask • •

HOVDEN HOVDEN Rask Rask • Punktlig • Punktlig HYLESTAD RaskRask Rimelig Rimelig • • Punktlig HOVDEN Rask Punktlig Punktlig Rimelig Rask Rask

Rask • • • • Rimelig Rimelig Åpningstider: Man.-tors. 10-17 • Fre. 10-19 • Lør. • KJØP BILLIG HOS BILLIGBUTIK Rask • ••• • Punktlig Rask • 2 30 Rask Rask MED SUPERMARKEDSUTVA • • • Fjellgarden Hovden er ein plass ein kan stikke innom.

HOVDEN Punktlig 2 • OSE Punktlig Det kan vere for å besøke butikken, vere med å fore sauane VINTERFERIESALG! VINTERFERIESALG! • Rimelig 28 157 • • Rask • Punktlig Punktlig BYKLE Rimelig EXTRA LAVE PRISER eller ta ein kaffe på Den Gamle Gaard.

Hovdetun - Tlf. 954 28 157

Punktlig •

• • •

••• • •••• 2 30 2•• 3 ••• •• • • • Rimelig Rimelig • • KJØP BILLIG 2HOS •• 30 BILLIGBU • • • Punktlig 2 30

BÅTUTLEIE • TRAMPOLINE STRAND •fra kunfra• 59,kun 59,VINTERFERIESALG!

Rask BYKLE Ull- og bomullsryer, ulike typer, farger og lengder Rask Rimelig Rimelig • Rask Vi venterVi inn venter et parti innsaueskinn et parti saueskinn •Punktlig Punktlig Punktlig BUTIKK OG SLAKTERI av ulike typer av som ulikevityper selger som til vi vinterferiepriser! selger til vinterferiepriser!

• • Rask Rimelig •Rimelig • Rimelig n kan stikke innom.

Rask Fjellgarden Hovden har eigen gardsbutikk, så lenge beholdninga og(varer bomullsryer, ulike typer, rekker) farger og lengder Punktlig ere medUllå fore sauane VINTERFERIESALG! VINTERFERIESALG! samt slakteri og pølsemakeri.

Punktlig Rask Rask BYKLE Eirik Andresen Inn trykk InnFoto: trykk Ullog bomullsryer, Ullog bomullsryer, ulike typer, ulike farger typer, og lengder farger og lengder i gardsbutikken er hver lørdag fra amle Åpningstider Gaard. fra kun 59,Rask PunktligPunktlig Rimelig Rimelig Åpent alle dager 11-20 Hovden ASHovden AS Vi venter inn et parti saueskinn (varerog så lenge beholdninga rekker) kl 10.00 til kl 15.00 ellers hvis kun vi er hjemme. fra fra 59,kun 59,Punktlig Punktlig av ulike typer av som ulikevityper selger som til vi vinterferiepriser! selger til vinterferiepriser!

Fjellgarden Hovden Fjellgarden er einHovden plass ein er kan ein plass stikkeein innom. kan stikke innom.

Rimelig Rimelig Rimelig Det kan vere Det for åkan besøke vere butikken, for å besøke vere butikken, med å fore veresauane med å fore sauane

• • •

BUTIKKBUTIKK OG SLAKTERI OG SLAKTERI

VINTERFERIESALG! Åpningstider: Man.-tors.

9-17 • Fre. 9-19 • Lør. 9-15 Fjellgarden Hovden harogeigen gardsbutikk, samt slakteri pølsemakeri.

•

og bomullsryer, ulikeSELSKAP typer, farger og lengder 954 28Ull157 Åpningstider i gardsbutikken er hverSELSKAP lørdag fra samt slakteri og pølsemakeri.

• •

Punktlig Rimelig

på Vertskapet Fjellgarden på Hovden Fjellgarden kl 10.00 til kl 15.00Vertskapet og ellerser hvis vi erlørdag hjemme.

Inn trykk Inntrykk Åpningstider i gardsbutikken hver fra Hovden post@fjellgardenhovden.no post@fjellgardenhovden.no www.fjellgardenhovden.no kan stå for servering kan stå foretter servering dykkaretter ønskje, dykkar ønskje,www.fjellgardenhovden.no Hovden ASHovden AS www.fjellgardenhovden.no (varer så lenge beholdninga rekker) kl 10.00 til kl 15.00 og ellers hvis vi er hjemme. løyve77 ogforhar servering løyve foravservering alkohol. avTlf: alkohol.

Tlf: 901 90 771og har / 957 641 901 90 771 Tlf: /901 957 9077 771641/ 957 77 641 SELSKAP Hovdetun Hovdetun - Tlf. Rask 954 28 - Tlf. 157 954 28 157 HYTTEUTLEIE HYTTEUTLEIE på Fjellgarden Hovden ViVertskapet venter inn et parti saueskinn ss ein kan stikke innom.

SELSKAP Punktlig kan stå for servering etter dykkar ønskje, av ulike typer som vi selger til vinterferiepriser! en, vere med å fore sauane Fjellgarden Hovden Fjellgarden er einHovden plass ein er kan ein plass stikkeein innom. kan stikke innom.

Vertskapet på for Fjellgarden Hovden og har løyve servering av alkohol.

Rimelig Det kan vere Det for åkan besøke vere butikken, for å besøke verebutikken, med å fore veresauane med å fore sauane en Gamle Gaard. kan stå for servering etter dykkar ønskje, eller ta ein kaffe ellerpåtaDen ein kaffe GamlepåGaard.

Den Gamle Gaard. og har løyveHYTTEUTLEIE for servering av alkohol.

fra kun 59,-

post@fjellgardenhovden.no

• • •

Inntrykk SLAKTERIHYTTEUTLEIE Hovden AS

Sentrumsbygget Evje Tlf. 37 93 01 28

KAP Det kan vere for å besøke butikken, vere med å fore sauane

garden Hovden eller ta ein kaffe på Den Gamle Gaard. tter dykkar ønskje, ering av alkohol. post@fjellgardenhovden.no BUTIKK OG SLAKTERI www.fjellgardenhovden.no

Tlf: 901Hovden 90 771 har / 957 77 641 Fjellgarden eigen gardsbutikk,

samt slakteriSagbruket og pølsemakeri. i Setesdal Åpningstider i gardsbutikken er hver lørdag fra post@fjellgardenhovden.no Setesdalsvegen - 4741 Byglandsfjord kl 10.00 til kl 15.00 og ellers hvis2011 vi er hjemme. post@fjellgardenhovden.no post@fjellgardenhovden.no www.fjellgardenhovden.no Tlf.: 37 93 41 06 - Epost: post@bsag.nowww.fjellgardenhovden.no -www.bsag.no www.fjellgardenhovden.no Tlf: 901 90Åpent 771 / 957 77 641 Tlf: 901 90 771 Tlf: fra: 0700-1500 mandag til fredag/9019579077771641/ 957 77 641

SELSKAP

Vertskapet på Fjellgarden Hovden kan stå for servering etter dykkar ønskje,

Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00

HYLESTAD

OSE

FOR

FOR

2 30 2 30 2 30 2 30 BYGLANDSFJORD 2 30 2 30 VALLE BYGLANDSFJORD BYGLANDSFJORD HOVDEN HOVDEN

ORIGINAL WRAP TORTILLA FROKOSTJUICE/ FOR Santa Maria.

380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70 EPLEJUICE

COOP KAFFE HYLESTAD HYLESTAD HYLESTAD Kokmalt/filtermalt.

Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g. Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70 ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

FOR

• 2•30 2 55 •• • • •KJØP KJØP BILLIG HOS BI • BILLIG HOS BILLIGBUTIKK 5590 2 55 2 30 2 3062906 • Punktlig FROKOSTJUICE/EPLEJUICE FROKOSTJUICE/ FOR EPLEJUICE Coop. 1,5COOP l KAFFE COOP KAFFE Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l. & kraftig/mild Kokmalt/fi & rund.ltermalt.

250 g. Fra Mørk 60,00/kg. & kraftig/mild 1 pk 21,70 & rund. 250 g. Fra 60,00/kg.

1 pk 21,70 1 stk fra 19,50 Fra 10,-/l.Kokmalt/fi 1 stkltermalt. fra Mørk 19,50 FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

FROKOSTJUICE/ EPLEJUICE Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

FOR

FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

FOR

• Rimelig Rimelig

•

FOR FOR

FOR

FOR

FOR

FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

KJØTTDEIG

KJØTTDEIG

Coop. Av storfe.

Coop. Av storfe.

COOP KAFFE 14 % fett. 400 gSMÅGODT 14 % fett. 400 g Kokmalt/fi Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00 Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00 COOPltermalt.

BRØD Mørk & Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 kraftig/mild & rund. 250 g Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla kneipp,og Landemannen steinbakt brød.

KJØTTDEIG Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70 650/750 Coop. Av storfe.

FORg. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 14 % fett. 400 g

6

MED SUPERMARKEDSUTVALG MED SUPERMARKEDSUTVALG OSE OSE MED 90 6SUPERMARK 690 2 29 29 MED SUPERMARKEDSUTVALG EXTRA LAVE2 EXTRA PRISER LAVE PRISER 2 30 2 30 2 302 5 OSE2 30 prix OSE HYLESTAD FOR

ORIGINAL WRAP TORTILLA ORIGINAL WRAP TORTILLA KJØTTDEIG KJØTTDEIG Santa Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk Santa 27,70 Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70 Coop. Av storfe. 14 fett. 400 g. FraCoop.

Av storfe.

14 % fett. 400 68,75/kg.

1 stk 35,00 Fra 68,75/kg.

1 stk 35,00 Det% kan forekomme andre brødsorter enng.avbildet enkelte steder i landet.

Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00

FOR

FOR

FOR

FOR

FOR

FOR

Rimelig • Rask • Rask BYKLE EXTRA LAVE PRISER LAVE P Punktlig 2 30 • Punktlig • 2 302230 30 2 EXTRA 30 Rimelig Rimelig • • BYGLANDSFJORD BYGLANDSFJORD 2 29 KJØTTDEIG FOR FOR Coop. Av storfe. 14 % fett. 400 g. FraORIGINAL 68,75/kg. stk 35,00 WRAP1TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

EVJE

Coop – litt ditt I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler. Mer informasjon om de ulike fordelene finner du på: Coop.no

EVJE

FOR

ORIGINAL WRAP TORTILLA FOR FOR Santa Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

FOR

VALLE

VALLE

Det kan forekomme andre brødsorter enn avbildet Det kan enkelte forekomme steder i landet. andre brødsorter enn avbildet enkelte steder i landet.

Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

2prix30

FROKOSTJUICE/ EPLEJUICE COOP KAFFE COOP KAFFE Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild Kokmalt/fi & rund.ltermalt.

250 g. Fra Mørk 60,00/kg. & kraftig/mild 1 pk 21,70 & rund. 250 g. Fra 60,00/kg.

1 pk 21,70 1 stk fra 19,50

prix

FROKOSTJUICE/ EPLEJUICE Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

Coop – litt I Coop får Mer inform fordelene

ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

2 30 2 30 2 30

FOR

Coop – litt ditt Coop – litt ditt Coop – litt ditt I Coop fårhandler. du kjøpeutbytte på alt duom handler.

I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler. Mer informasjon I Coop fårom du de kjøpeutbytte ulike på alt du Mer informasjon de ulike Mer informasjon om de ulike fordelene finner du på: Coop.no fordelene finner du på: Coop.no fordelene finner du på: Coop.no

FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

FOR

FOR

SMÅGODT SMÅGODT COOP BRØD COOP BRØD Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla Kystbrød kneipp,og m/omega Landemannen 3, Superbrød, steinbakt Grislabrød. kneipp,og Landemannen steinbakt brød.ORIGINAL WRAP TORTILLA 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 Santa Maria. 380 g

Coop – litt ditt I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler.

Mer informasjon om de ulike fordelene finner du på: Coop.no

FOR

2 55 2 55 BYGLANDSFJORD 2 30 2 30 HYLESTADHYLESTAD EVJE BYGLANDSFJORD

FOR

FROKOSTJUICE/ FOR EPLEJUICE Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g. Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

FOR

FOR

FOR

FROKOS EPLEJU Coop. 1 1 stk fr

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g. Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

2 30 2 55 2 30 2 55 KJØP BILLIG HOS 90 BILLIGBUT 90 2MED 302 29SUPERMARKEDSUTV 22 2930 690 690 KJØP BILLIG KJØP BILLIG HOS BILLIGBUTIKKE HOS BILLIGBU FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

KRISTIANSAND VALLE

6 6

COOP KAFFE Kokmalt/fi COOPltermalt.

BRØD Mørk & FOR FROKOSTJUICE/EPLEJUICE kraftig/mild & rund. 250 g Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla kneipp,og Landemannen steinbakt brød.

Coop.

1,5 l Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00

SMÅGODT Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 FOR

KRISTIANSAND KRISTIANSAND

FraORIGINAL 10,-/l. WRAP 1 stkTORTILLA fra 19,50 ORIGINAL WRAP TORTILLA KJØTTDEIG KJØTTDEIG Santa Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk Santa 27,70 Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70 68,75/kg.

1 stk 35,00 Fra 68,75/kg.

1 stk 35,00 Coop. Av storfe. 14 fett. 400 g. FraCoop.

Av storfe.

14 % fett. 400 Det% kan forekomme andre brødsorter enng.avbildet enkelte steder i landet.

FOR

FOR

FOR

FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt.

FOR Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

KJØTTD Coop. A 14 % fe

Fra 68,7

2 90 2

6

KJØTTDEIG Coop. Av storfe.

14 % fett. 400 g

OSE 2 30 2 30 prix MED SUPERMARKEDSUTVALG MED SUPERMARKEDSUT Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00

KJØTTDEIG FOR Coop. Av storfe. 14 % fett. 400 g. Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00

ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

PRISER 2 55 EXTRA LAVEEXTRA PRISER LAVE PRISER 2 30 2 30 2630 90 2HYLESTAD 29 2 30 2 30

2 30 prix 2 prix30 EVJE 2 29

Coop – litt ditt I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler. Mer informasjon o FOR fordelene finner du på: Coop.no

EVJEEXTRA OSEEVJE OSE LAVE FOR

SMÅGODT SMÅGODT COOP BRØD COOP BRØD Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 KJØTTDEIG Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla Kystbrød kneipp,og m/omega Landemannen 3, Superbrød, steinbakt Grislabrød. kneipp,og Landemannen steinbakt brød.ORIGINAL FOR WRAP TORTILLA FOR Coop. Av storfe. 14Santa % fett.Maria.

400 g.380 FraORIGINAL 68,75/kg. stk 35,00 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 g WRAP1TORTILLA Det kan forekomme andre brødsorter enn avbildet Det kan enkelte forekomme steder i landet. andre brødsorter enn avbildet enkelte steder i landet.

BUTIKKBUTIKK OG SLAKTERI OG SLAKTERI Fjellgarden Hovden Fjellgarden har Hovden eigen gardsbutikk, har eigen gardsbutikk, samt slakterisamt og pølsemakeri. slakteri og pølsemakeri. ÅpningstiderÅpningstider i gardsbutikken i gardsbutikken er hver lørdag er hver fra lørdag fra kl 10.00 til klkl15.00 10.00og til ellers kl 15.00 hvis ogviellers er hjemme. hvis vi er hjemme.

eigen gardsbutikk, pølsemakeri.

SELSKAP SELSKAP Hovdetun - Tlf. 954 28 157 ken er hver lørdag fra Vertskapet på Vertskapet Fjellgarden på Hovden Fjellgarden Hovden den.no kan stå for servering kan stå foretter servering dykkaretter ønskje, dykkar ønskje, ers hvis vi er hjemme. post@fjellgardenhovden.no post@fjellgardenhovden.no og har løyve og for har servering løyve for av servering alkohol. av alkohol. den.no www.fjellgardenhovden.no www.fjellgardenhovden.no 7 77 641 Fjellgarden Hovden erTlf:ein901plass 90 771 Tlf: 957 90stikke 77 771641/ 957 77 641 HYTTEUTLEIE HYTTEUTLEIE ein/901 kan innom.

TLEIE

• • •

Rask Punktlig Rimelig

KJØTTDEIG Coop. Av storfe.

14 % fett. 400 g

FOR

RaskRask HOVDEN 2 30 2 30 2 55 2 55 2 30Punktlig 2 30 Punktlig Rask EVJE Rask Rask • Punktlig • BILLIG KJØP BILLIG HOS BILLIGBUTIKKEN HOS BILLIGBUTIKKEN • • Punktlig KJØP Rimelig BYKLE BYKLE 2 30 2 Rimelig 30

(varer så lenge(varer beholdninga så lenge rekker) beholdninga rekker) Fjellgarden Hovden Fjellgarden har Hovden eigen gardsbutikk, har eigen gardsbutikk, samt slakterisamt og pølsemakeri. slakteri og pølsemakeri.

Rask Rask BUTIKK SLAKTERI venter Vi inn venter et parti innsaueskinn et parti saueskinn Åpningstider Åpningstider i gardsbutikken i gardsbutikken er hver hver fraVilørdag fra Nils OG Hegglandsveg 76lørdag -erTlf. 37 93 12 80 av ulike typer av som ulikevityper selger som til vi vinterferiepriser! selger til vinterferiepriser! Punktlig Punktlig FjellgardenklHovden eigen gardsbutikk, 10.00 tilhar klkl15.00 10.00 og til ellers kl 15.00 hvis ogviellers er hjemme. hvis vi er hjemme.

Rimelig Rimelig

• • • Rask

KJØTTDEIG Coop. Av storfe.

14 % fett. 400 g

Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00

FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

Ull- og bomullsryer, Ull- og bomullsryer, ulike typer, ulike fargertyper, og lengder farger og lengder

BUTIKK OG SLAKTERI

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

KJØP BILLIG KJØP BILLIG HOS BILLIGBUTIKKEN HOS BILLIGBUTIKKEN FOR MED SUPERMARKEDSUTVALG MED SUPERMARKEDSUTVALG

• • •

FOR

FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

Rask Rask Rask Rask Punktlig Punktlig Rimelig Rimelig

23

ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

Forbehold om trykkfeil og utsolgt

AS

FOR

VALLE

Forbehold om trykkfeil og utsolgt

• Punktlig • Rimelig •

• • Rimelig • fra kun fra59,kun 59,-

EVJE

Vi dekker •• • • HELE HELE DALEN! DALEN!69 HELE DALEN! 6 2 29 FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

FOR

Santa Maria. 380 g

Fra 39,47/kg. 1 pk Fra 27,70 39,47/kg. 1 pk 27,70

FOR

FOR

FOR

ORIGIN Santa M

FOR

ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

Annonsen gjelder i uke 33

ykk EIE

FROKOSTJUICE/ EPLEJUICE Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

LAVE PRISER 22EXTRA 30 55 2 30 • Vi2Vi dekker 2 30 30 2 30dekker • 2 55 2 55 VALLE

VALLE

Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

en Hovden Det kan vere Det for åkan besøke vere butikken, for å besøke verebutikken, med å fore veresauane med å fore sauane Rask HYTTEUTLEIE HYTTEUTLEIE Fjellgarden Hovden er ein plass kan stikke innom. dykkar ønskje, Fjellgarden Hovden ereller ein ein kan stikke taplass einein kaffe eller på taDen ein kaffe Gamleinnom. på Gaard.

Den Gamle Gaard.

Punktlig Det kanfor vereå for å besøke butikken,vere veremed med åå fore fore sauane vere besøke butikken, sauane VINTERFERIESALG! VINTERFERIESALG! g Det av kan alkohol. eller ta ein kaffe på Den Gamle Gaard. eller ta ein kaffe på Den Gamle Gaard.

OSE

COOP KAFFE HYLESTAD HYLESTAD Kokmalt/filtermalt.

Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g. Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

Annonsen gjelder i uke 33

Vertskapet på Vertskapet Fjellgarden på Hovden Fjellgarden Hovden kan stå for servering kan stå foretter servering dykkaretter ønskje, dykkar ønskje, og har løyve og for har servering løyve for av servering alkohol. av alkohol.

Fjellgarden Hovden Fjellgarden er einHovden plass ein er kan ein plass stikkeein innom. kan stikke innom.

er til vinterferiepriser!

MEDBYGLANDSFJORD

Forbehold om trykkfeil og utsolgt

• Punktlig • Rimelig •

SELSKAP SELSKAP Hovdetun Tlf. 954 28 157 Ski og -sykkelbutikken på Sørlandet Parti saueskinn

• Rask • Rask • Punktlig • Punkt Rimelig VALLE SUPERMARKEDSUT • • Rimel FOR

FOR

EXTRA LAVEEXTRA PRISER LAVE PRISER FOR

kl 10.00 til klkl15.00 10.00og til ellers kl 15.00 hvis ogviellers er hjemme. hvis vi er hjemme.

Hovdetun Hovdetun - Tlf.157 954 28 - Tlf. 157 954 28 157 Hovdetun - Tlf. 954 28 Rask

ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

Annonsen gjelder i uke 33

Inntrykk

BYKLE

KJØTTDEIG FOR FOR Coop. Av storfe. 14 % fett. 400 g. FraORIGINAL 68,75/kg. stk 35,00 WRAP1TORTILLA

emakeri.og har løyve for servering av alkohol.

Punktlig BUTIKKBUTIKK OG SLAKTERI OG SLAKTERI Inntrykk er hver lørdag HYTTEUTLEIE fra HovdenInn Fjellgarden Hovden Fjellgarden har Hovden eigen gardsbutikk, har eigen gardsbutikk, AS trykk Rimelig Rask samt og pølsemakeri. slakteri og pølsemakeri.

Hovden ASHovden AS samt slakteri Rask ldninga Hovden AS vis vi errekker) hjemme. ÅpningstiderÅpningstider i gardsbutikken i gardsbutikken er hver lørdag er hver fra lørdag fra Alt av sport og fritid

n 59,-

FOR

VALLE

OSE

eller ta ein kaffe ellerpåtaDen ein kaffe GamlepåGaard.

Den Gamle Gaard.

• •

VALLE

• Rimelig

Rimelig Rimelig av ulike typer som vi selger tillenge vinterferiepriser!

Foto: Eirik Andresen Foto: Eirik Andresen (varer så (varer beholdninga så lenge rekker) beholdninga rekker) Hovdetun Hovdetun - Tlf. Rask 954 28 - Tlf. 157 954 28 157 Åpent alle Åpent dager alle11-20 dager 11-20 Rask Rask Punktlig 16. mars 16.

Hovden mars Hovden Tour 11-22 Tour 11-22 Vi vi venter Vi inn venter et parti innsaueskinn et parti saueskinn av ulike typer som selger til vinterferiepriser!

Inntrykk

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

R P FOR R

Forbehold om trykkfeil og utsolgt

• • ••• • • ••• •• • Punktlig • 16. mars Hovden Tour 11-22 ••• Rimelig Vi venter inn et parti saueskinn SELSKAP • • •• AKTERI VertskapetNeset på Fjellgarden Hovden Camping •- www.neset.no RIESALG! • • kan ståTlf. for servering ønskje, n gardsbutikk, 922 81etter 444dykkar - 4741 Byglandsfjord • Rask

yper, farger og lengder

FOR

Annonsen gjelder i uke 33

VINTERFERIESALG! fra kun 59,•

KJØTTDEIG Coop. Av storfe.

14 % fett. 400 g

FO

Rask Rask Rask Rask PunktligPunktlig Rimelig Rimelig Rimelig PunktligPunktlig

Ull- og bomullsryer, Ull- og bomullsryer, ulike typer, ulike fargertyper, og lengder farger og lengder (varer så lenge(varer beholdninga så lenge rekker) beholdninga rekker)

R P Fra 68,75/kg. 1 s R

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

Rask Rask PunktligPunktlig Rask Rask BYKLE BYKLE BYKLE 10-15 Rimelig HOVDEN Rimelig Punktlig PunktligRimelig HOVDEN Rask Rimelig Rimelig

BYGLANDSFJORD BYGLANDSFJORD FOR

Coop – litt ditt Coop – litt ditt Coop – litt ditt FROKOSTJUICE/ I Coop fårhandler. du kjøpeutbytte på alt duom handler.

I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler. Mer informasjon I Coop fårom du de kjøpeutbytte ulike på alt du Mer informasjon de ulike Mer informasjon omEPLEJUICE de ulike fordelene finner du på: Coop.no fordelene finner du på: Coop.no fordelene finner du Coop. på: Coop.no COOP KAFFE 1,5 l. Fra 10,-/l.

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild Kokmalt/fi & rund.ltermalt.

250 g. Fra Mørk 60,00/kg. & kraftig/mild 1 pk 21,70 & rund. 250 g. Fra 60,00/kg.

1 pk 21,70 1 stk fra 19,50

Coop – litt ditt I Coop får du FROKOSTJUICE/ kjøpeutbytte på alt du handler.

EPLEJUICE Mer informasjon om de ulike fordelene finner du på: Coop.

1,5Coop.no l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

BYGLANDSFJORD 2 55 2 55

FROKOSTJUICE/EPLEJUICE FROKOSTJUICE/EPLEJUICE COOP BRØD Coop. 1,5 l Coop. 1,5 l Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla kneipp,og brød.

Fra 10,-/l.

1 stk fra Landemannen 19,50 Frasteinbakt 10,-/l. 1 stk fra 19,50 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 FOR

2 30 2 30

COOP KAFFE Det kan forekomme andre brødsorter enn avbildet enkelte steder i landet.

Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g. Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70 FOR

FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

2 30

FOR

SMÅGODT Candyking.

Pr hg. Pr kg 69,00 FROKOSTJUICE/

2 30

EPLEJUICE FOR Coop. 1,5 l. Fra 10,-/l.

1 stk fra 19,50

FOR

EVJE

26 2KJØP 55BILLIG HOS BIL 690

KRISTIANSAND prix

COOP KAFFE Kokmalt/fi COOPltermalt.

BRØD Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla kneipp,og Landemannen steinbakt brød.

Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70 Coop – litt ditt 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00

FOR

KRISTIANSAND KRISTIANSAND

FOR

SMÅGO Candyk

Coop – litt ditt

I Coop får du kjøpeutbytt I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler.

Mer informasjon om de ulike ORIGINAL WRAP TORTILLA ORIGINAL WRAP TORTILLA KJØTTDEIG KJØTTDEIG Mer39,47/kg. informasjon om27,70 de ul fordelene finner du Santa på: iCoop.no Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk Santa 27,70 Maria. 380 g. Fra 1 pk 68,75/kg.

1 stk 35,00 Fra 68,75/kg.

1 stk 35,00 Coop. Av storfe. 14 fett. 400 g. FraCoop.

Av storfe.

14 % fett. 400 Det% kan forekomme andre brødsorter enng.avbildet enkelte steder landet.

2MED 302 29SUPERMARKE 6 2 29

fordelene finner du på: Co

FOR

FOR

90

FOR

OSE

prix

6

2 30 PRIS KRISTIANSAND prix 2 prix30 EVJEEXTRA EVJE LAVE FOR

Coop – litt I Coop får d fordelene fi

SMÅGODT SMÅGODT COOP BRØD COOP BRØD Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00 Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla Kystbrød kneipp,og m/omega Landemannen 3, Superbrød, steinbakt Grislabrød. kneipp,og Landemannen steinbakt brød.ORIGINAL WRAP TORTILLA 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00 Santa Maria. 380 g Det kan forekomme andre brødsorter enn avbildet Det kan enkelte forekomme steder i landet. andre brødsorter enn avbildet enkelte steder i landet.

Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70 ORIGINAL WRAP TORTILLA Santa Maria. 380 g. Fra 39,47/kg. 1 pk 27,70

KJØTTDEIG Coop. Av storfe. 14 % fett. 400 g. Fra 68,75/kg. 1 stk 35,00

FOR

Coop – litt ditt Coop – litt ditt Coop – litt ditt I Coop fårhandler. du kjøpeutbytte på alt duom ha I Coop får du kjøpeutbytte på alt du handler. Mer informasjon I Coop fårom du de kjøpeutbytte ulike på alt du Mer informasjon Mer informasjon om de ulike fordelene finner du på: Coop.no fordelene finner du på: Coop.no fordelene finner du på: Coop.no

2 29BYGLANDSFJORD FOR

COOP KAFFE Kokmalt/filtermalt. Mørk & kraftig/mild & rund. 250 g. Fra 60,00/kg. 1 pk 21,70

FROKOSTJUICE/EPLEJUICE Coop. 1,5 l Fra 10,-/l. 1 stk fra 19,50

2 55

KRISTIANSAN

EVJE

2 30

FROKOSTJUICE EPLEJUICE Coop. 1,5 l. Fra 1 stk fra 19,50

FOR

KRISTIANSAND KRISTIANSAND

FOR

COOP BRØD Kystbrød m/omega 3, Superbrød, Grisla kneipp,og Landemannen steinbakt brød.

650/750 g. Fra 19,33/kg. 1 stk fra 19,00

SMÅGODT Candyking. Pr hg. Pr kg 69,00

Det kan forekomme andre brødsorter enn avbildet enkelte steder i landet.

KJØTTDEIG

ORIGINAL WRA

Sommar i Setesdal ”VANNVITTIGMORO” PÅ EVJE DATO: 24 - 25. JUNI Dette er ein vassfestival med mykje moro. Det er padlekonkurranse i raftingbåtar for lag, andeløp og konkurransen ”Vannvittig Meister”.

PADLEFEST I HAGEN REVSNES HOTELL DATO: 25. JUNI Festen går føre seg i hagen på Revsnes Hotell og dørene opnar kl.

20. Det blir servert mat og drikke, og Popnagel speler live frå kl. 21.

SENTRUMSFRUKOST VALLE DATO: 25. JUNI Sentrumsforeininga inviterer til frukost i Valle sentrum. I år med Lindesnes Trekkspelklubb, brusteinsball og offisiell opning av den nye hengjebrua.

folkeliv i den vesle grenda Ose. På Ose Grendehus er det etegilde med tradsjonsmat der du kan få kjøpt korv m/komle, komper, Setesdalssuppe, rjomegraut og spekemat. Gratis inngong.

FOLKEMUSIKK-PUB PÅ SØLVGARDEN HOTELL DATO: 15. - 29. JULI Bli med femti år tilbake i tida på Smedens Bar på Sølvgarden hotell. Ta med dit eige instrument, så blir det spel og musikk til seint på kveld.

SLÅTTEDAG PÅ RYGNESTADTUNET DATO: 16. JULI Bli med og opplev korleis slåtten var på gamle måten. Her kan du lære å slå med ljå og setje opp hesjer. Det blir også servering av slåttegraut.

COUNTRYFESTIVAL PÅ OSE DATO: 29. JUNI - 2. JULI Ei blanding av større og mindre internasjonale og lokale artistar kjem til Countryfestivalen på Ose. Start kl 14.00 onsdag 29. juni.

JORDBÆRFESTIVALEN PÅ EVJE DATO: 16. JULI Jordbærfestivalen på Evje er eit årleg arrangement der hovudgata i bygda er dekt til jordbærfest.

FAMILIEDAG PÅ SETESDALSMUSÉET PÅ RYSSTAD DATO: 3. JULI Her blir det ein aktivitetsdag for heile familien på Setesdalsmuseet.

Kl. 14 kjem kulturpatrulja for å underhalde. Ope frå 11-17.

BLUESLAURDAG PÅ OSE DATO: 23. JULI Her blir det konsert med artistar som Toini & the Tomcats, Finn Kalvik og Johnny Auglands skrangleorkester m/Eirik Bergene.

Start ca. kl. 18.00.

OSE MATMARKNAD DATO: 9. - 10. JULI Opplev den intime stemninga mellom tronge salsbuer og yrande

LANDESKOGEN PEACE CENTER ER 100 ÅR DATO: 30. JULI Landeskogen feirar 100 år. Det

34 SETESDAL SOMMAR 2016

blir open kafé, foredrag, bokpresentasjon, matsal, barneaktivitetar, og musikalske innslag.

SETESDALSKAPPLEIKEN PÅ RYSSTAD DATO: 5. - 8. AUGUST Kvar sommar blir Setesdalskappleiken arrangert på Rysstad. Det er Setesdal Spelemannslag som er arrangør, og dei legg til rette for konkurransar, konsertar og kurs.

BISPEVEGMARSJEN DATO: 13. AUGUST Kvart år sidan 1982 har Valle og Fyresdal IL arrangert Bispevegmarsjen. Dette er ein organisert turmarsj som startar ved Nøs før Øysædammen i Fyresdal og avsluttast ved Valle Skule.

NATURLIGVIS - MAT OG LANDBRUKSMESSE I EVJE SENTRUM DATO: 12. - 14. AUGUST Med over 100 stands og lokalmattorg med ”Bondens Marked”, ”Smaken av Setesdal” og desserttelta til Bondekvinnelaget er ”Naturlegvis” det største lokalmattorget i Agder.

REKORDFESTIVALEN PÅ HOVDEN DATO: 19.-20. AUGUST Odd Nordstoga, Fay Wildhagen og Fjellfolk er nokre av artistane som kjem til kanskje Noregs koselegaste festival.

For meir informasjon: setesdal.com

VALLE. FOTO: SETESDAL. NOREG TETT PÅ® / NILS HARTMANN

Sommar i Setesdal er så mangt. Frå festivalar og store arrangement til små og intime samankomstar i bygd og grend.

Fastbuande og tilreisande er i sommarmodus og samlar seg kring kultur og tradisjon. Om det er musikk, mat eller noko anna det handlar om, sommaren 2016 byr på det meste.

SETESDAL SOMMAR 2016 35

Den praktfulle S

Solveig Landelius fekk sin fyrste bunad då ho var heilt lita, og ho har alltid vore glad i å sy. No syr ho Setesdalsbunad kvar einaste dag.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: ANDERS MARTINSEN FOTOGRAFER/SIGNE SOLLIEN HAUGÅ

BUNADSSENTERET BLIR TIL Solveig budde i Kristiansand, og jobba i barnevernet. Ho var fostermor og reiste titt og ofte på ferie til Byglandsfjorden. Her trefte ho Olav Neset , som no driv Neset camping. Solveig og Olaf gifte seg, og ho visste at han ville heim til Neset. Etter kvart bygde han på heimplassen, og Solveig flytte med han opp til Byglandsfjorden.

For seksten år sidan bestemde Solveig at ho ville prøve noko nytt.

Ho ville starte for seg sjølv, og tankeverksemda var stor. Kva ville ho bruke kvardagane til?

36 SETESDAL SOMMAR 2016

- Eg tenkte fyrst på å bli sølvsmed, og eg spurde meg faktisk litt rundt for å sjå om det var ein stad eg kunne begynne i lære. Eg hadde allereie sytt ein del, og det var broren min som fekk meg på tanken om å sy og produsere bunader, seier ho.

BEGYNTE PÅ KURS Solveig begynte på bunadskurs i Valle hos Ingebjørg Vegestog, og fann etter kvart ut at ho ville starte for seg sjølv. Fyrst var ho på Landeskogen i ti år, men no har ho flytt systova til Neset camping og har bygt ein eigen verkstad der.

Solveig har hatt og har fleire gode hjelparar.

- No syr vi alt. Vi syr bukser og har hundre skjorter på lager.

Ho seier at ho kan sy ein bunad på ein månad, og sølvet blir produsert av Gunnar Helle.

- Setesdalsbunaden har enormt flotte fargar, og eg ser at ærekjensla veks når menneske får den på seg, seier ho.

BUNADEN GJER OSS STOLTE Ho møter mange forskjellige menneske frå Setesdal eller menneske med slekt frå Setesdal som ønskjer ny bunad. Ho syr for kjende og ukjende, og fleire gonger har ho selt sin eigen bunad til menneske som treng bunaden umiddelbart.

Historiene er mange.

- Det var ei som ringde og som hadde høyrt at eg hadde skjorter.

Ho skulle i bryllaup, og ho hadde skrekkeleg dårleg tid. På Husfliden

etesdalsbunaden

var det minimum eitt års ventetid.Kunden kom innom her hos oss og bunaden som hang her på utstillingsdokka, passa. Ho fekk sølv frå Helle og reiste blid og fornøgd heim i heilt ny Setesdalsbunad, smiler Solveig.

EI AKTIV DAME Solveig er ei aktiv dame, og gjennom førti år har ho vore fosterheim for barn og unge. No ønskjer ho å få full fart på produksjonen i verkstaden framover. Ho veit bunadene gleder mange og gir mange gode opplevingar i høgtid og fest.

- Eg trur folk er stolte når dei går i Setesdalsbunad. Bunaden viser kor dei kjem frå, og den formidlar tilhøyrsel til dalen. Setesdalsbunaden er praktfull, seier ho.

Solveig har bunadene utstilt fleire stader; på banken i Evje, på Husfliden i Arendal, i butikken Lille Setesdal i Kristiansand og heime i verkstaden på Neset camping.

Setesdalsbunad.no.

Solveig Landelius trur folk er stolte når dei går i Setesdalsbunad.

Bunaden viser kor dei kjem ifrå, og bunaden formidlar tilhøyrsel til dalen.

SETESDAL SOMMAR 2016 37

” Eg har lenge tenkt på å ta dalen til byen” Lise Stubbings

38 SETESDAL SOMMAR 2016

Lille Setesdal 10. desember 2015 opna Lise Stubbings og Sari Koskenen sin eigen drøymebutikk.

Midt i Kvadraturen finn du Lille Setesdal.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

Du opnar ei klingande dør, og med eitt er sansane og tankane i Setesdal.

- Eg har lenge tenkt på å ta dalen til byen, seier Lise Stubbings.

DET BEGYNTE PÅ HÆGELAND I 2009 tok Lise med seg mannen og katta og flytte til hytta på Vikstøl, ikkje langt frå Hægeland. Av helsemessige årsaker blei jobben i helsestellet for krevjande for ho, og ho måtte tenkje heilt nytt. Ho leigde det gamle skulehuset på Vikstøl, der ho starta «Det Lille Tøffelhuset».

- Det var iskaldt på skulehuset den fyrste vinteren, men med tre-lags bobledress og stå-på-humør fann eg ut kva eg ville jobbe med, seier Lise.

Etter ei stund flytta ho Tøffelhuset til Hægeland sentrum og blei leiar for Lisa-prosjektet. Eit prosjekt som skulle få bygde-kvinner i

arbeid. Dottera hennar var med, og det gav Lise trua på det ho dreiv med, og plutseleg blei hobbyen hennar eit levebrød. Her laga ho tøflar og designa kjolar.

- Dei seier at den dummaste bonden får dei største potetane, og eg kan kjenne meg igjen i det, seier ho og smiler.

SARI OG LISE MØTTE KVARANDRE På ein heilt annan stad i landet fekk Sari Koskinen besøk i butikken sin i Førde av to damer frå Sørlandet. Dei fortalde om Lise, og Sari bestemde seg for å dra på messe i Lillestrøm for å sjekke dette ut nærare. Ho ville treffe Lise.

- Eg fall pladask for kjolane hennar, og kjende at eg hadde lyst på utfordringar sjølv også. Lyst til å gjere noko anna. Vi hadde ein kort ”date” på Lillestrøm og avtalte at eg skulle ta turen til Hægeland, seier Koskinen.

Dei fann tonen på flekken. Lise hadde mange jarn i elden og sans for

design og fargar. Sari dreiv sin eigen butikk i Førde. ”Sybutikken Sting for Sting” hadde fått utmerkinga Gassellebedrift, for ryddig økonomi og jamn omsetnadsauke. Sari er ei syerske med sans for business.

Den siste dagen dei var saman på Hægeland, tok dei turen til byen.

Dei hadde avtale med ein gardeigar og skulle for fyrste gong få sjå dei lokala som dei no driv butikk i.

- Ja, dette tar vi!

Lise smiler når ho gjenfortel Sari si utsegn midt i butikken på den fyrste visinga.

Sari skjønte at andre måtte ta ansvar for ”Sybutikken Sting for Sting”- butikken ho hadde jobba på i 18 år og vore leiar for i 6 år.

DEI UTFYLLER KVARANDRE No er det Lise som designar og Sari som syr. Sari er oppriktig overvelda av det Lise får til.

- Eg syr ein enkel, blå kjole, gir den til Lise og sjå på denne!

SETESDAL SOMMAR 2016 39

Ho lyfter den blå kjolen opp. Eit hjarte er plassert saman med ein enkel dekorasjon øvst ved stroppane.

- Det er fantastisk med ei som kan sy og som kan drive butikk i tillegg. Eg er for gammal til å tenkje på profitt. Vi utfyller kvarandre, og dagane er særdeles gode, seier Lise.

Det er måleri av Mona Ida frå Bygland, bunadene frå bunadsenteret i Byglandsfjord, sølv og kjolar.

- Vi sel produkt for 18 aktørar i Setesdal no, og formidlar tips og produkt til fleire som vi ikkje har avtale med. Her finn du eit vidt spekter av produkt.- Ja, vi opplever at vi formidlar Setesdal på alle sett og vis, seier Lise.

På bordet ligg det nye tøflar, eit par kjolar som skal dekorerast, og idéane og tankane om kva dei har lyst til å lage, lyst til å få til, surrar over kaffibordet.

- Du blir aldri rik av å sy. Men dagane kan bli ufatteleg gode, seier Sari.

Stadig plingar det i døra sjølv om det er tidleg på formiddagen. Kundane er nysgjerrige og positive, og snart håper Sari og Lise på å setje i gong ulike kurs i kjellaren. Kurs i «kruller», bunad til både mann, dame og barn står på kursplanen til hausten.

- Med Sari så får vi ein heilt annan struktur enn tidlegare. Vi planlegg oppgåvene våre her, og vi drøfter messer og utstillingar vi deltek på, og kva vi skal produsere.

SETESDAL Lise fortel om barndomsopplevingane i Setesdal. Familieturar med campingvogn til Reiårsfossen eller Longerak. Det er gode minne for henne, og minne som ho trur pregar henne.

- Mi tippoldemor kjem frå Åkre, og familien skulle alltid tilbake dit. Eg trur det er ein setesdøl i meg også, langt der inne.

Lise elskar å flørte med setesdalsfargane i det ho designar. Ho har stor respekt for tradisjonane, men opplever nokre gonger at ho balanserer på ei kreativ knivsegg.

- Eg liker «schvungen» i bunaden, og jentene som flørtar i fargerike kjolar, seier ho.

Sari liker den rolege og beherska personlegdomen til setesdølen. Ho fortel: - Dei veit kva dei vil, setesdølane.

Eg budde mine fyrste ti leveår i Finland. Så flytta vi til Førde. Den einaste likskapen med Førde og Setesdal er nok språket; at vi begge snakkar nynorsk !

EIN NY KVARDAG Rundt oss pregar fargane, stoffa, sølvet og kunsten frå Setesdal både veggar, bord og vindauge.

40 SETESDAL SOMMAR 2016

FRAMTIDSUTSIKTENE No grublar dei på kva turistane ønskjer seg, og kva dei vil ha med seg heim som eit minne.

- Det er mange som ferierer i Setesdal, og tenk så mange sørlendingar som kvar helg får ein smak av den vakre dalen, seier Lise.

Sari vil i gong med arbeidet. Ein ny kunde bestemmer seg for ein kjole.

Lise studerer dei begge og smiler.

- Sari er jordinga mi. Ho følgjer mage og hjarte og gjer drifta vår botnsolid. I tillegg roar ho meg ned, og det er det ikkje mange som klarer, avsluttar ho.

I Lille Setesdal blir menneska og dei unike produkta frå dalen profilert. Regien har to damer med blikk for det særmerkte. To damer som utfyller kvarandre.

Lise Stubbings og Sari Koskenen utanfor Lille Setesdal i Kristiansand.

SETESDAL SOMMAR 2016 41

DIN LOKALE BYGGEVAREKJEDE! •Trelast/Listverk •Dører/vinduer •Gulv/vegger •Tak/isolasjon •Maling/hus •Verktøy/festemidler

Vi har alt du behøver til vårens nybygg, rengjøring eller oppussing!

Våre åpningstider: Mandag: 07:00 - 16:00 Tirsdag: 07:00 - 16:00 Onsdag: 07:00 - 16:00 Torsdag: 07:00 - 16:00 Fredag:

07:00 - 16:00

Lørdag:

09:00 - 14:00

• Trelast • Byggevarer • Verktøy • Festemidler • Gulv/tak • Varme

• Hageverktøy • Garasje • Dører/Vinduer • Maling/beis • God service

Våre åpningstider: Mandag: 07:00 - 16:00 Tirsdag: 07:00 - 16:00 Onsdag: 07:00 - 16:00 Torsdag: 07:00 - 16:00

VELKOMMEN!

Fredag:

07:00 - 16:00

Lørdag:

09:00 - 13:00

ALT DU TRENGER GJORT ENKELT!

Otra Trelast AS

Tlf: 37 93 10 96 Mail: post@byggievje.no

Georg Viki Byggeforretning AS www.byggi.no

Tlf: 37 93 77 77 Mail: valle@byggi.no

EVJE - VALLE - BYGLAND Morgan Omdal: Tlf. 93 45 01 12 morgan@adant.no - adant.no

Velkommen til Sølvgarden Hotell og Feriesenter

Tradisjon i generasjoner Sølvgarden Hotell og Feriesenter er bygt opp til ei moderne reiselivsverksemd gjennom målbevisst satsing i over 50 år.

Vertskap er ekteparet Inger og Trygve Rysstad. I dag kan vi stolt invitere til eit

nytt og moderne hotell med restaurant og bar, og ein 5-stjerners campingplass med sanitæranlegg i særklasse. Motellavdeling

og 22 hytter. Sølvverkstad med verkstadutsal/gåvebutikk. Vi har lagt ei lita ramme av eventyr og tradisjonar rundt oppbygginga av anlegget vårt, men legg først og fremst vekt på å kvalifisere Sølvgarden som ditt førsteval for overnatting i Setesdal; kjent for utsøkt mat og fine opplevinger.

Sølvgarden Hotell og Feriesenter Rysstad Setesdal Tlf.: (+47) 37 93 61 30 • post@solvgarden.no • www.solvgarden.no

Smaken av Setesdal TEKST: ANDRE VAALER, 07 MEDIA FOTO: MARIT SIMONSTAD KVAALE I Setesdal finn du produsentar og serveringsstader som tilbyr utsøkt lokal mat. Samarbeidet veks i dalen, og ”Smaken av Setesdal” har blitt ei merkevare. Smaken av Setesdal SA blei stifta hausten 2013, og består av seksten føretak frå dei fire kommunane i dalen. Øyvind Nese starta opp dei velkjente restaurantane Bakgården og Måltid i Kristiansand. Nå stortrivst han som prosjektleiar i Smaken av Setesdal.

- Smaken av Setesdal har handplukka nokre smakebitar av det du kan oppleve på reisefot til eller gjennom Setesdal. Dette er menneske med medvit for lokal mat, kvalitet, lokal foredling og lokal verdiskaping. Setesdal bør vere eit reisemål for mat og matopplevingar. Framover vil vi leggje endå meir til rette for at den kulinariske reisa, som vi har starta gjennom dette prosjektet, skal bli enda rikare, seier han.

I Setesdal blir det produsert blant anna smør, plommer og kjøtprodukt. Setesdal tilbyr eit breitt spekter av lokal mat.

- I Setesdal er vi store på lam og sau, og vi ser det blir bygt nye, moderne sauefjøs i dalen no. Trenden er at det blir færre og større bruk.

Setesdal har eit kulturlandskap som er forma av landbruket, seier Nese.

Namnet ”Setesdal” kling godt i heile Noreg, men også utanfor Noregs grenser. Med historiske bygningar, tradisjonsrik sølvforedling og vakker natur.

- Dei føretaka som har danna Smaken av Setesdal er særskilt medvitne om produkta sitt opphav og formidling av lokal matkultur.

Nokre legg vekt på tradisjonsmat, medan andre har fokus på trendar og utvikling av nye smaksopplevingar. Vi er stolte av mangfaldet og dei som leverer alt dette! No skal vi bli kjende for den gode, lokale maten, avsluttar Nese. smakenavsetesdal.no

44 SETESDAL SOMMAR 2016

Naturligvis 2016 Evje Landbruksfest 12. til 14. august

TEKST: ANDRE VAALER, 07 MEDIA FOTO: PRIVAT Eit av arrangementa der ”Smaken av Setesdal” er ein stor bidragsytar, er ”Naturligvis” på Evje. Øyvind Nese fortel om fjorårssuksessen med rekorddeltaking.

- I fjor kom det 12000 gjester til Evje, og det er vi stolte av. Dette er eit veksande arrangement, og her står heile Agder saman. Fylkeskommunane og Fylkesmannen i Aust- og Vest-Agder støttar arrangementet.

Innovasjon Norge er også med på laget. Evje er verkeleg staden å gjeste denne helga, seier Øyvind Nese.

Det var i 2004 det starta på Evjemoen. I 2008 fekk organisasjonen skikkeleg fart på sakene, og Naturligvis har blitt større kvart einaste år.

- Her kan familien ta turen innom Bondens marknad, og barna kan gå på kokkeskule med bær som råvarer. Vi gleder oss til ei helg med det største lokalmattorget på Agder, Bondekvinnelaget som stiller med

eige desserttelt, og eige stort telt med matservering. Det er over 100 salsstandar med traktorar og landbruksmaskiner, og ei rekkje andre utsal med alt frå verktøy til eige handverk, fortel Nese.

Sjølvsagt blir det ei helg der alle kan få ein Smak av Setesdal.

- Det blir meir lokal mat enn det nokon gong har vore. Vi gleder oss naturlegvis, avsluttar Nese. smakenavsetesdal.no

SETESDAL SOMMAR 2016 45

EPLE-SIGRID Det er verken store skilt langs Setesdalsvegen eller banner som peikar ned til garden ved Byglandsfjorden. På trappa tek ho varmt imot oss, og på veg inn til kjøkkenbordet serverer ho dei fyrste historiene.

46 SETESDAL SOMMAR 2016

Sigrid Lunden og sonen Tellef i eplehagen på Longerak.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

Tett inntil Byglandsfjorden ligg garden Monen. Her har Sigrid Lunden og ektemannen, Dagfinn, budd i 35 år, og epletrea til Sigrid har gitt mange ein utsøkt smak av Setesdal.

EI BYGD MED MYKJE UNGDOM Det var her den fyrste landbruksskulen i Setesdal blei anlagt i 1896. I 1916 flytta han til Bygland, då staten fekk kjøpe prestegard-

sjorda der. I tillegg til landbruksskulen var det husmorskule, så det var eit yrande ungdomsliv i bygda.

På Longerak budde det også ein syklande fylkesgartnar, noko som gjorde sitt til at mykje kunnskap var samla i den vesle bygda både landbruksmessig og kulturelt.

- Det er lunt og godt her på Longerak, og bygda er saman med Åraksbø frå gammalt av kjend som ei fruktbygd. Byglandsfjorden

er ein fin temperaturregulator, og det er ikkje ofte frosten gjer store skadar. Fjorden held igjen blomstringa, seier Sigrid medan ho gløtter ut gjennom vindauget.

TOK OVER GARDEN I 1981 - Eg er yngst av tre sysken og trudde ikkje det var eg som ein dag skulle klyppe epletrea og vakne til morgondis over Byglandsfjorden.

Bror min ville jobbe i skulen, og systera mi var misjonær. Til slutt blei det eg som tok over, fortel ho.

SETESDAL SOMMAR 2016 47

Ho fortset: - Eg trefte Dagfinn.

Vi gifta oss og busette oss på Birkeland. Eg arbeidde då på kontor, og Dagfinn hadde fleire sesongjobbar. Me vart verande der til vi tok over garden her i 1981. Far min dreiv med sau nokre år etter me overtok, og Dagfinn bygde opp ein pelsdyrfarm som var ei god attåtnæring på den tida. Seinare vart det gris og korn i tillegg til skogsdrift. Dagfinn har også lafta hytter og arbeidd med restaurering, seier ho, mens ho peker på ei vakker lafta hytte heilt nede ved fjorden.

FRUKTHAGEN Frukthagen på Monen er på syv dekar, og med frukttre i alle aldersgrupper og alle typar plantningar. Dei eldste stammar frå landbruksskulen si tid. Det står to-tre av sorten flaskeple, som sto rett ved det gamle huset som brann i 1918. Borken blei heilt oppsprekt, men dei ber enno frukt. I tillegg er der gamle tre av sorten Fillippa og gamal, gul Gravenstein.

- Sistnemnde lukter utruleg godt i blomstringa, seier Sigrid. Av nyare sortar er det Sommerred, raud Gravenstein og Discovery som er hovudsortane.

Dei fyrste åra var fruktdyrkinga meir rekna som ein «hobby» seier Sigrid. Ressursane vart prioritert på andre ting, så frukthagen min måtte vente. Men utpå -90 talet og framover vart heile hagen planta til, og då det i tillegg kom kjølerom, vart det meir sving på drifta. Men Sigrid hugsar godt at mor hennar stakk til henne nokre kroner så ho kunne få kjøpt seg ei ny sprøyte. Ho hadde nok sett kor vanskeleg den gamle var å starte!

48 SETESDAL SOMMAR 2016

PRESSER UTEN TILSETNING. Det er no sonen Tellef som har tatt over garden, sjølv om ho mor vil bestemme i eplehagen ei stund til. Han har arbeidd i oljebransjen, men er interessert i frukta. Han har sjølv laga utstyr for rasping og pressing av eplesaft.

- Me har eit par år hatt prøveprosjekt med pressing av reine sortar som blir pasteurisert og tappa rett på ”bag in box.” Både planting av nye tre og anna investering vil

”Det går tomt heile tida. Eg får aldri annonsert” Sigrid Lunden rette seg mot denne produksjonen, men ein vil sjølvsagt også selje epler. Me hauster 6-7 tonn kvart år. All sortering og pressing skjer her på garden. Førebels bruker eg kjøkkenet, men vi har planar om å bygge ut uthuset.

De må smake på fillippaen, seier ho, og Dagfinn tek turen til kjøleromet. Han kjem inn med ein kartong. Det står Fillippa handskreven på pappen, og dei edle dropane blir servert i stettglas. Eple frå Longerak pressa utan tilsetning rett på kartong og rett i stettglaset.

TAKKSEMD MED EIT KRITISK BLIKK Ekteparet set pris på kvardagane og tek ikkje for gitt at dei har det så godt. Dei kan begge hugse kor små ressursar som generasjonen før dei hadde.

Dagfinn hugsar då boksen med makrell i tomat blei teken fram når dei skulle ha noko spesielt godt og det vesle ekstra til kveldsmaten.

No er det andre tider, og ekteparet utfører ofte oppgåvene saman.

Det er moro å drive med noko som veks. Vi går ofte tur både i eigen hage og i naboens. Slik kan vi lære av og oppmuntre kvarandre. Men eg ser og må kommentere alt som er galt, ler Sigrid. Dagfinn nikkar samtykkande.

- Ho blir sjeldan heilt fornøgd og ser heile tida det som burde vore gjort, seier han.

EIN IDYLLISK DEL AV SETESDAL OG NOREG Utsikta frå kjøkkenbordet kan ta pusten frå dei fleste. Eplehagen på garden Monen er ein liten bit av det vakraste dette landet kan by på. Fjorden, fjella bak, eplehagen, låven og dei grøne engene skaper idyll og ro.

Det er ikkje så mange fruktdyrkarar igjen i Setesdal, men «EpleSigrid» har ikkje tenkt å gi seg. Ho er medlem i ”Smaken av Setesdal”, og frå september til jul sel ho eplesaft og eplejuice.

- Vi er ei lita familiebedrift, vi sel direkte her på garden, og målet vårt er ikkje å drive så veldig stort.

Det går tomt heile tida. Eg får aldri annonsert, avsluttar ho.

Sigrid og Dagfinn i vårsola.

SETESDAL SOMMAR 2016 49

Langerak kraftverk Rett ved Riksvei 9 ligg Langerak kraftverk. Kraftverket har blitt samanlikna med eit fransk seinmellomalderslott eller eit byggverk med opphav i engelsk romantikk.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

tare. Historiene er mange rundt det spesielle bygget der oppe, seier ho.

BYGDE I 1915 Kraftstasjonen er teikna av arkitekt Kristian Hjalmar Biong, og har forblending i naturstein, med rike detaljar. Sjølve murarbeidet skal ha blitt utført av den kjende gråsteins-murmeistaren Gunnar Larsen frå Evje.

I 1925 tok Noregs vassdrags- og elektrisitetsdirektorat over kraft-

Kraftverket blei bygt i 1915. Staten vedtok å bygge kraftverket for at tuberkulosesanatoriet i Landeskogen skulle få straum, og opphavleg hadde det tre aggregat. Produksjonen starta i 1916.

BALANSERTE PÅ RØYRGATENE Sigrid Lunden har gode minne frå kraftverket.

- Eg hugsar godt at eg og mi syster i ungdommen sneik oss opp og skremde vettet av vakta i kraftverket. Vi lurte oss til å balansere på røyrgatene, og det var ein spennande stad for oss i ungdomstida, fortel ho.

Vasskraftverket ligg ved Longerak i Bygland kommune. Kraftverket utnyttar eit fall på 300 meter frå reguleringsmagasinet Langeraksvatn.

- Vi brukte vegen opp frå Kraftverket når vi skulle til Støylen på sommaren. Vegen til fjells blei mykje let-

50 SETESDAL SOMMAR 2016

verket, og i 1962 gjekk det over til Aust-Agder Kraftverk. Frå 2001 er det i Agder Energi si eige.

KJELDE: SETESDALSWIKI

åpningstider i restauranten i sommer: åpningstider i restauranten i sommer: åpningstider i restauranten i sommer:

Mandag til lørdag kl 12.00-21.00 åpningstider i sommer: Mandag tili restauranten lørdag kl 12.00-21.00 Mandag til lørdag kl 12.00-21.00 Lunsj / Dagens middag A la Carte Lunsj / Dagens middag A la Carte Mandag til kl//12.00-21.00 Lunsj / Dagens middag A/ la Carte åpningstider ilørdag restauranten i sommer: Lunsj / Dagens middag / ABUFFET la Carte Søndag kltil13.00-18.00: Mandag lørdag kl 12.00-21.00 Søndag kl 13.00-18.00: BUFFET Søndag kl 13.00-18.00: BUFFET Søndag kl 13.00-18.00: / Dagens middag / BUFFET A Reackstead. la Carte fredag Lunsj 26. august spiller Charlie

fredag 26. august spiller Charlie Reackstead. redag 26. august spiller Charlie Reackstead.

Søndag kl 13.00-18.00: Forhåndskjøpe billetter kr 300,/ BUFFET iReackstead. døra kr 350,fredag 26. august spiller Charlie

s

s18 år

8 åårrs 118 eerense eernnssg grrre rssld e a s ld a å g 8 1 r e ald se n aldersgre s r å 18 nse aldersgre

Forhåndskjøpe billetter 300,krkr350,Forhåndskjøpe billetter kr 300,i døra 350,orhåndskjøpe krkr 300,// ii/døra døra 350,fredagbilletter 26. august spiller Charlie Reackstead.

Forhåndskjøpe billetter kr 300,- / i døra kr 350,-

lørdag 25. juni kl. 20-02 lørdag 25. juni kl.

20-02 lørdag juni kl.

20-02 Padlefest i25. hagen med Popnagel! lørdag 25. juni kl. 20-02 Padlefest i i25. hagen med Popnagel!

Padlefest hagen med Popnagel! lørdag juni kl.

20-02 Padlefest i hagen med Popnagel Forhåndskjøpte bill. kr 250,- / i døra kr 300,-.

For mer info: revsneshotell.no/padlefest Forhåndskjøpte krkr 250,/ i døra kr 300,-.

Forhåndskjøptebill. bill.

250,/ i døra kr 300,-.

For Padlefest i revsneshotell.no/padlefest hagen med Popnagel!

Former merinfo: info: revsneshotell.no/padlefest Forhåndskjøpte bill. kr 250,/ i døra kr 300,-.

Forhåndskjøpte bill. kr 250,/ i døra kr 300,-.

For mer info: revsneshotell.no/padlefest For mer info: revsneshotell.no/padlefest

tlf. 37 93 46 50, 900 24 241, Setesdalsvg. 2031, 4741 Byglandsfjord, post@revsneshotell.no , Setesdalsvg.2031, 2031, 4741 4741 Byglandsfjord, Byglandsfjord, post@revsneshotell.no 93 50, 46 50, , Setesdalsvg. post@revsneshotell.no tlf. 37tlf.933746 900900 24 24 241241 tlf. 37 93 46 50, 900 24 241, Setesdalsvg. 2031, 4741 Byglandsfjord, post@revsneshotell.no

. 37 93 46 50, 900 24 241, Setesdalsvg. 2031, 4741 Byglandsfjord, post@revsneshotel

FOR DIN EGEN SIKKERHET! Otravassdraget er regulert.

Respekter informasjon og skilt som varsler fare langs vassdraget.

Otteraaens Brugseierforening.

• Ekte kittfalsvindu • Rammer leveres i kjerneved • Vi leverer vindu til antikvariske bygg

En patentert revolusjon innen sprosse- og kittfalsvinduer!

Når detaljene teller...

4754 Bykle // Tlf. 37 93 93 00 // byklevindu.no

WWW.HOVET.COM 4748 RYSSTAD / 4755 HOVDEN TLF: 37 93 64 00 FAX: 37 94 64 01 MOBIL: 90 95 50 50 E-POST: POST@HOVET.COM

Våre firmabiler det siste året...

tonnes@b-t.as 901 59 267

Vi trosser vintermørket for å gi deg drømmehytta

Bjoren Den gamle vedfyrte dampbåten er sjøsett, og 78 bestilte turar ligg framfor dugnadsgjengen på Byglandsfjord.

54 SETESDAL SOMMAR 2016

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: SETESDALSMUSEET/ JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

EIN AKTIV DUGNADSGJENG Det har aldri vore så populært som i år å ta ein tur med Bjoren. No må til og med søndagsturistane bestille på førehand.

- Det hender at vi må seie nei til somme, og det er lurt å ringe til Glashytta på Bygland for å sikre seg ein plass, seier kapteinen på Bjoren, Sven Robert Kleppe.

Saman med ein dugnadsgjeng, og med Bjorens venner som ivrige supporterar, har han halde på

nokre år. Han er både kaptein og organisator og fortel at det nærmast var ein slump at han gav seg i kast med den berømte båten på Byglandsfjorden.

-Dei mangla ein til å køyre båten.

Eg hadde sertifikata dei trong. Det eine tok det andre, og det blei meir og meir organisering. No er vi tre

SETESDAL SOMMAR 2016 55

Dersom kjelen er kald, går det med eit kvart mål for å varme maskinen og eit kvart mål for turen.

kapteinar, og eg trivst veldig godt med det. Det er gøy og sosialt, men innimellom kan det bli i det meste laget, smiler han.

Setesdalsmuséet har no teke over den administrative drifta av Bjoren, og dugnadsgjengen er spent på framhaldet. Denne sommaren er det bestilt 78 turar. Listene med mannskap er skrivne, og alt blir tilrettelagt for å gi turistar frå inn- og utland ei god oppleving på fjorden.

IKKJE MAS PÅ ”BESTEN” Alf Risdal er med på dei aller fleste turane. Han er matros, guide, billettør og servitør på Bjoren, og sommaren er derfor ei travel tid for Evje-mannen.

- Det er ikkje alltid det er like populært heime når eg er på fjorden, men tidvis er kona med, fortel han.

Barna mine seier til barnebarna: De må ikkje mase på ”Besten” om sommaren, seier den travle bestefaren.

Han trur barna hans er stolte av det han held på med, og barnebarna har fleire gonger vore med

56 SETESDAL SOMMAR 2016

”Besten” på turen. Farten har då gått frå Byglandsfjord til Fånefjelltunnelen eller frå Bygland, gjennom slusa ved Storestraum til Skomeland og ned igjen. Søndagane er spesielt travle dagar for dugnadsgjengen, og dei har heller ikkje fri på måndagane, slik presten og klokkaren har det.

- Folk som bur her, set pris på at båten går, men det å få lokalbefolkninga med på tur har ikkje alltid vore like lett. No ser vi fleire bygdefolk enn vi har sett på lenge, og det gleder vi oss over, seier maskinist Jarl Mykland.

ALT BLIR SKRUDD FRÅ KVARANDRE Jarl Mykland har følgt livet rundt Bjoren i ei årrekkje og er ein av fleire i dugnadsgjengen som møtest jamleg gjennom vinteren. Tre-fire faste dugnadsarbeidarar møtest veldig ofte. Dei jobbar med vedlikehald, har gode kaffipausar og nyt det sosiale samværet. Det er Riksantikvaren som set standarden for oppussing og vedlikehald av Bjoren.

- Det går nok med eit årsverk for å

få båten klargjord til ein ny sesong.

Alt må skruvast frå kvarandre for å få ut vatnet. Motoren må demonterast, maskineriet blir plukka ifrå kvarandre og nye delar må lagast. Delane til den gamle motoren får du ikkje kjøpt. Alt må lagast på nytt. Er det slark i eit lager må det strammast inn eller lagast nytt. Vi har fått hjelp av fagfolk på Bredalsholmen i Kristiansand. Der får vi god rettleiing og hjelp, seier Jarl Mykland.

Risdal skjenkjer i ny kaffi, legg frå seg den lange lista med bestillingar og held fram: - Vi køyrer frå 1. juni til 1. september. Bjoren kan bestillast for inntil 55 personar om gongen. Dersom somme arrangerer selskap om bord, bestiller dei maten sjølv.

Bjoren har skjenkjeløyve for øl og vin, og har også diverse kioskvarer.

CRUISETURISTAR Fleire av dei planlagde turane er med cruiseturistar frå heile verda. Bussane går frå Kristiansand til Bygland, der cruiseturistane går på.

Frå venstre: Maskinist Jarl Mykland, Kaptein Sven Robert Kleppe og Matros Alf Risdal.

- Mange av cruiseturistane er svært oppglødde for det dei er med på. Dei skal sjå på alt, dei filmar konstant og er storfornøgde.

Vi tek ein times tur med dei, og vi ser at fjorden og naturen gjer inntrykk på gjestene. Det kan vere ein liten foss eller slusene på Storestraum, og elles dei vakre omgivnadene som Setesdal tilbyr, seier Risdal.

Han fortel om ein fuglekjennar som var med i fjor. På eit skjær sat måka og skarven venleg side om side. Det hadde denne mannen aldri sett før.

- Sånn er det her oppe i dalen, seier Alf. Her er alle venner! Han fortset: En tur med Bjoren er stas for gammal og ung. Dei gamle lever opp at gamle dagar og dei små synest alt er nytt og spennande.

Eg såg aldri det vakraste i naturen vår før eg kom meg ut på fjorden.

Dette er reine medisinen. Vi koser oss, finn roen og oppdagar nye ting heile tida, seier Alf.

BETYR MYKJE FOR BYGDA Bjoren går heilt til Ose under Mat-

Bjoren legg til ved brygga på Bygland.

festivalen der, og køyrer då mindre turar ut på fjorden. Det er Bygland kommune som eig båten.

- Båten betyr mykje for bygda, han er vakker å sjå på, og den vedfyrte farkosten lagar ikkje ein einaste lyd. Båten ligg fint i vatnet, og er rett og slett eit smykke på fjorden, seier Mykland.

Dei måtte visstnok mase litt på Mykland for å få han tilbake som maskinist for nokre år sidan, men no fyrer han opp kjelen og tek kontroll på det heile i motorrommet.

- Mange seier at vi held båten fint, og det er godt å høyre. Det er alltid somme som vil følgje med på dampen og maskinen. Når det er godvêr på fjorden, er det veldig gøy.

Er det grisevêr, har vi mest lyst til å vere heime. Dersom kjelen er kald, går det med eit kvart mål for å varme maskinen og eit kvart mål for turen. Alt avheng av kvaliteten på veden. Bjoren har aldri stoppa, seier han.

20. MAI 1994 Natt til 20. mai 1994 skjedde det ein heilt spesiell transport frå

Drammen til Byglandsfjord. Med spesialtralle og politieskorte via Kristiansand, etter restaurering i Drammen, var Bjoren endeleg tilbake.

- Det har aldri vore så mykje folk i Byglandsfjord verken før eller seinare, seier Alf. Han held fram: Dronning Sonja har også ved eit høve vore med på båten, og vi har hatt fleire andre spennande passasjerar om bord, seier han.

FRIDOMSKJENSLE Bjoren trekkjer turistar til Byglandsfjord. Dette året blir det meir folksamt enn nokosinne.

Dugnadsgjengen gleder seg, og Mykland kjem med dei avsluttande orda: - Når vi har vore på Bygland og dei siste passasjerane er trygt på land, kjem ofte den gode kjensla.

Kjensla av at vi har bidrege til ei god oppleving. Då vinkar vi farvel, får skikkeleg damp på kjelen og smyg oss ut Byglandsfjorden. Då er fridomskjensla til å ta og kjenne på. Den dagen det ikkje er gøy lenger, då sluttar vi, avsluttar han.

SETESDAL SOMMAR 2016 57

Dampbåtane i Setesdal 8. juni 1867 vart ein ny milepæl nådd, då dampbåten Dølen vart sett på fjorden.

TEKST OG FOTO: SETESDALSMUSEET

Han var sertifisert for 92 passasjerar, det same som Bjoren, som same dag vart sett i passasjertrafikk på Kilefjorden. Frå fjorden var isfri om våren til seinhaustes var desse båtane ei hovudpulsåre i kommunikasjonen mellom Kristiansand og dei indre bygder. Slusa i Storstraumen kom i 1869 og gjorde det mogeleg å kome heilt til Ose. Når det var rikeleg med vatn i elva, kunne båten leggje til ved bryggja på Granheim sunnanfor Langeid.

Då var endå nokre kilometer med hestefrakt spart.

Tarald H. Rysstad bygde hotell på Granheim i 1900. Dette var helst med tanke på folk ovanfrå dalen på byferd. For valldølar var det ei grei dagsreise ned til Granheim, og var

58 SETESDAL SOMMAR 2016

ein heldig, låg båten der. Om ikkje måtte dei kome seg ned til Ose på morgonen.

25. november 1896 opna Setesdalsbanen mellom Byglandsfjord og Kristiansand. Frå då av var det bokstavleg talt mogeleg å reise sitjande frå byen til Granheim.

Bjoren slutta å gå på Kilefjorden same hausten. Båten vart teken på land, delt i to og dregen med hestar til Byglandsfjord. Der sette dei han saman att, og gjorde han lenger. Frå då av var det to båtar på Byglandsfjorden. På den måten vart det meir system i båttrafikken der oppe, båtane vart au etter kvart moderniserte og påbygde, og det vart bygt mange bryggjer.

For dampbåtane vart det vanskeleg å konkurrere med biltrafikken

etter kvart som både veger og bilar vart betre. I 1928 slutta Bjoren i fast rute, medan Dølen heldt ut enno ei stund. Men i 1931 vart Dampskibsaktieselskabet Bjoren og Dølen oppløyst, og båtane vart selde til Olav Fransson Syrtveit.

Han heldt på med privat rute heilt til 1957, men 18. desember det året hadde han sin siste tur med Dølen.

Dølen er seinare hoggen, medan det tidleg i 1980åra vart sett i gang forsøk på å restaurere Bjoren. Frå sommaren 1994 er han på ny å sjå i fart på Byglandsfjorden.

Bjoren vart sett i pasasjertrafikk på Kilefjorden 8. juni 1867

8. juni 1867 vart dampbåten Dølen sett på fjorden.

SETESDAL SOMMAR 2016 59

60 SETESDAL SOMMAR 2016

SETESDAL SOMMAR 2016 61

62 SETESDAL SOMMAR 2016

Sommar på Hegni

SETESDAL SOMMAR 2016 63

Rett ved Hartevatn finn du utgangspunktet for aktivitet og leik, og du kan få deg ein is i varmen. Hovden Fjellstoge har lagt alt til rette for sommaren i fjellheimen.

TEKST: ANDRÉ VAALER FOTO: DESTINASJON HOVDEN TILRETTELAGT FOR STORE OG SMÅ FJELLVANDRARAR Ann-Torill Briksdal, dagleg leiar på Hovden Fjellstoge, fortel stolt om det sommarlege knutepunktet.

- Hegni friluftsområde ligg ved Hartevatn, ca. 1 kilometer sør for Hovden sentrum. Dette er eit fantastisk område som er tilrettelagt for både små og store. Hegni er eit fint utgangspunkt for vandreog sykkelturar. Du kan få både små og store fjellopplevingar om du startar frå denne staden. .

Hegni er bemanna heile sommaren.

64 SETESDAL SOMMAR 2016

Briksdal og folka hennar samarbeider med turistinformasjonen på Hovdetun, og kan vere med å leggje til rette for turar i fjellheimen.

robåt med og utan motor, trøbåt, kano, kajakk og Stand Up Paddeling Boards, som er båtar kor du står oppreist og padlar.

FISKETUR OG TRAMPOLINAR På Hegni får du kjøpt fiskekort, og skal familien på fisketur i Hartevatn, kan ein få gode tips av lokale kjensfolk knytt til Hegni.

- Hos oss finn du brosjyremateriell og kart for Hovden, og vi kan guide turistar som ynskjer seg ei fjelloppleving. Her finn du leikeapparat, trampoline og sandvolleyballbane.

Du kan nyte livet på stranda, hoppe på vanntrampolina eller ta ein dukkert i Hartevatn. Vi har utleige av

På Hegni finn du roen, og det er staden for familien etter ein tur i fjellet. Her kan du avslutte dagen med eit bad, ein is og ein god samtale medan barna hoppar på trampolina.

- Hegni Kiosk serverer enkel mat og drikke og held ope frå 11-18 kvar dag frå 23. juni til 21. august.

Vi ynskjer alle velkomen til fjells, avsluttar Briksdal.

REKORDFESTIVALEN blir arrangert 19. - 20. august. Dette er ein liten og stemningsfull musikkfestival. Festivalområdet er på Hegni Friluftsområde, med Hartevatn, bjørkeskogen og fjella rundt som kulissar.

- Endeleg spelar Odd Nordstoga på Rekordfestivalen, seier festivalsjef Ingvild Hovden.

Nordstoga får selskap av ei rekkje kjende og kanskje for nokon ukjende artistar. På plakaten finn du mellom anna: Fay Wildhagen, Steve´n`Seagulls, Hovedøen Social Club, Fjellfolk, MK´s. Marvellous Medicine og Mariann Rosa.

sofaer og halmballar på stranda, hengekøyer i skogen, bål langs Hartevatn, og god lokal mat ligg det an til ei heilt spesiell festivaloppleving, avsluttar Ingvild.

- Det blir også arrangert fjelltur med musikalsk overrasking. Med

SETESDAL SOMMAR 2016 65

Åraksbø Seks kilometer sør for Ose og femten kilometer nord for Bygland finn du ein idyll ved Åraksfjorden. Dei som bor der, blir kalla ein ”årakke”, og det er ikkje så mange av dei.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: TORBJØRN HAUGEN/ JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

TORBJØRN HAUGEN Ved inngangsporten til Åraksbø møter du eit fargerikt hus som står til den vakre, grøne enga på ein fantastisk måte. Mannen som bygde huset, heitte Torbjørn Haugen, og han som ferierer der kvar einaste sommar, heiter det same.

- Det var tippoldefaren min som i 1886 tok to tømmerkasser litt lengre opp i lia og laga huset som har vore i familien sitt eige sidan det blei bygt, fortel han.

Rundt 1900-talet blei huset ferdigstilt i ein dyr og ekslusiv stil.

Avisa Setesdølen karakteriserte huseigaren som den største skogshandlaren i Setesdal. Dette kan kanskje forklare noko.

- Saman med husa på den andre sida av vegen var dette ein gard.

Etter kvart blei eigedomen delt i to, fortel Torbjørn.

Avisa Setesdølen karakteriserte huseigaren som den største skogshandlaren i Setesdal. Det var tippolderfaren til Torbjørn Haugen (t.h.)

Torbjørn Haugens oldefar budde i huset fram til 1970-talet.

len bygt. Skulebygningane blir i dag brukt som samfunnshus.

KYRKJA BLEI FLYTT Åraksbø var ei grend med fleire gründerar. Det var her Setesdal fekk sitt fyrste meieri i 1896. Det mest ambisiøse var likevel Koparværket, som kom i drift i 1845, men som berre nokre få år seinare blei nedlagt. På denne tomta blei sku-

I 1935 blei kyrkja på Sandnes (Sandnes kyrkje) flytt til Åraksbø på grunn av den store forskjellen i folketalet på dei to stadene. Det blei bygt kapell på Sandnes i 1940.

I 1935 blei kyrkja på Sandnes flytt til Åraksbø. KJELDE: WIKIPEDIA.NO

66 SETESDAL SOMMAR 2016

VENTAR PÅ SOMMAREN Torbjørn Haugen ser fram til kvar einaste sommar i Åraksbø, men vedgår at feriesyslene er vedlikehald av huset, omgitt av vakker natur.

- Eg har malt huset tre gonger, og eg kan love at det er litt av ein jobb.

Men når jobben er gjort, så nyt eg kvelden og utsikta. Det er vakkert her. Når auga kviler på fjorden med den vakre kyrkja som eit smykke, og med dei sommarlege, grøne omgivnadene, då gløymer eg fort alt arbeidet, avsluttar han.

SETESDAL SOMMAR 2016 67

68 SETESDAL SOMMAR 2016

Festivalbygda Ose - fem fastbuande og fire festivalar

SETESDAL SOMMAR 2016 69

På Riksvei 9, og med fartsgrense på 80 km/t, er det mange som rasar forbi Ose. Dei som stoppar og tek del i idyllen, angrar aldri.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: JANNE GRUNDETJERN, 07 MEDIA

RESTAURERT I 1990 Ose Turistheim blei etablert allereie i 1887 av ekteparet Aslaug og Såvi Ose, som åtte staden. Men slik turistheimen framstår i dag, har han vore sidan 1909.

Signe Røynås er ein av dei to vertane på turistheimen. Ose Turistheim gjekk i arv i generasjonar og blei driven av familien Ose fram til 1970. Huset blei restaurert i 1990,

70 SETESDAL SOMMAR 2016

og interiør og eksteriør blei nøyaktig tilbakeførte til den gamle stilen. Bygget blir ått i dag av Bygland kommune.

- Det er berre fire fastbuande på vinteren, nei, no er det fem. Dei fekk ein liten ein dei som bur i huset der nede i vinter, seier Signe.

DET FYRSTE ÅRET På kjøkkenet breier lukta av stekte kotelettar seg. Snart er det middag, og Signe Røynås gleder seg igjen til ein ny sommar. Den femtande ho er her oppe. Ho gløymer

aldri då ho tok mot til seg og ringte Bygland kommune. Plutseleg var ho blitt vert på Ose Turistheim over telefonen.

- Eg hadde ikkje peiling på ein ting.

Eg trudde ikkje at eg trong noko hjelp. Så kom det ein søndag i juli.

Det var stufullt her og på loftet.

Ute og inne. Eg var heilt aleine, seier ho.

Signe vender på kotelettane. Dei er allereie gylne og freistande. Ho fortset: - Kaffi skulle kokast, eg skulle

lage mat, vaske opp og ta betaling. Det var springing heile dagen.

Tida strakk ikkje til. Berre gå sa eg.

Berre gå! Eg hadde ikkje tid til å ta inn pengar. Barna kunne ikkje hjelpe henne, for dei var i byen, seier ho.

Helga etter var ungane hennar på plass og hjelpte henne.

- Det var kjøtkakesteiking klokka ti om kvelden, brødbaking tidleg om morgonen, og eg sa til meg sjølv: «Du lever ikkje til hausten», fortel ho vidare.

Kotelettane skal snart hentast av tømmerhoggarar som ventar på middag. Ho smiler overberande av den femten år gamle historia, ser bort på kjøkkenvindauget og held fram: - Vindauget stod oppe og eg lurte på om eg skulle hoppe ut, gå over bekken og setje meg oppe i skauen til alt fekk roa seg. Eg var så fortvila, seier ho oppgitt.

SIGNE OG JULIA Året etter blei det to vertinner på turistheimen. Julia Stray, ei dame Signe hadde jobba saman med i byen og kjende godt, delte vertskapet med henne. Julia og Signe har ansvar for annakvar veke. Julia fortel: - Eg blei ganske raskt fasinert av staden og av turistheimen. Det er heilt stille om vinteren, og så

eksploderer det om sommaren, seier ho.

Julia fortel om det gode og sosiale livet og dei fine dagane på Ose. For henne handlar sommaren om arbeid frå morgon til kveld, fylte rom, mange arbeidsoppgåver og ekte møte menneske imellom.

Når dei ikkje serverer på turistheimen, lagar dei selskapa i den gamle Storstoga frå 1856, som ligg vegg i vegg. Turistheimen har både setesdølar og langvegsfarande som gjester.

SPENNANDE TURISTAR Signe viser oss kvart enkelt rom i

SETESDAL SOMMAR 2016 71

Signe bruner koteletter på Ose Turistheim.

Julia Stray og Signe Røynås er vertskap. FOTO: PRIVAT

den ærverdige turistheimen. I fjor fekk ho og Julia gjesting av amerikanarar med slekt i Setesdal.

Under utvandringa på 1800- og 1900-talet var det mange som tok farvel med sine kjære på turistheimen. Båten som låg ved fjorden på Ose var fyrste etappe på veg til Amerika.

- Ja, det har nok vore mykje tårar her også, seier ho tankefullt.

Ho speidar ned mot det gamle ferjeleiet medan ho blar i boka Norske trehotell. Bileta frå Ose Turistheim forgyller fleire av sidene.

- Det kjem forskjellige og spennande menneske til turistheimen. I fjor hadde vi gjesting av ein familie som tok føre seg side for side i boka ”Norske Trehotell”, og no hadde turen kome til sidene våre.

Alle turane i ein gammal Mercedes.

Det er eit spennande liv dette, avsluttar Signe.

Sommartid på Ose er hektisk og med full fart, men til hausten blir det planlagt kurs.

- Vi har lyst til å dra i gong eit lefsekurs, men no er det sommargjestene fyrst, avsluttar Signe.

72 SETESDAL SOMMAR 2016

Einar Austad gler seg til sommaren på Ose.

FIRE FESTIVALAR Einar Austad har utsikt mot Ose og festivalane, og han synest det er stas at den vesle bygda har fire festivalar. Han har jobba på anlegg heile livet og viser oss den vakre eigedomen på andre sida av Otra.

På garden har han ei lita røykebu til kjøt og fisk, og ei idyllisk koie ved vatnet som folk kan overnatte i

dersom dei treng det. Når vinteren kjem, tek han scooteren til fjells.

Festivalane liker han godt. Han gjestar både Countryfestivalen, Matmarknaden og Bluesfestivalen.

- Det begynte i 1993 når Annemor Sundbø drog i gong Matmarknaden. Festivalane er høgdepunkta i året. Det er fint å ha den religiøse festivalen på slutten, avsluttar han med eit smil.

Festivalar på Ose 29. juni-2. juli: Ose Countryfestival I år går Ose Countryfestival av stabelen i perioden onsdag 29. juni til søndag 3. juli på Reiårsfossen Camping i Ose, Bygland.

Lillian Müller ønskjer velkomen, og ho har gleda av å presentere mange dyktige musikarar som vil setje lyd i den elles så tradisjonsrike ”Norske Countryfestivalers Vugge”.

I tillegg til alle dei norske banda dukkar det også opp amerikanske innslag frå så vel Nashville som Los Angeles. Alle over 18 år er velkomne. Skal de ha rom eller camping med straum, må det bestillast.

Elles er det uavgrensa campingområde.

9.-10. juli: Ose Matmarknad Ein marknad med lokale mattradisjonar og det som høyrer til. Sal av tradisjonsmat, husflid, antikvitetar og kunsthandverk. Etegilde i Ose Grendehus. Dans i kjellaren på Ose Grendehus laurdag kl.

21.00.

23. juli: Blueslaurdag Ose Turistheim med start ca. kl 18, og vi held på til midnatt. Blueslaurdagen held høg standard med artistar frå inn og utland, og vi speler i hagen på Ose Turistheim eller på Grendehuset om vergudane skulle vere i ulage.

5.- 7. august Song og musikkhelg Ei evangelisk song- og musikkhelg på det ellevte året. Norsk luthersk misjonssamband arrangerer musikkhelga. Gladsang frå Vegårdshei, Bente Risdal og Oddvar Høgevoll er med.

SETESDAL SOMMAR 2016 73

Nærmare elgen kjem du ikkje 74 SETESDAL SOMMAR 2016

SETESDAL SOMMAR 2016 75

Per Johanson med Olga og Orvar.

Elgtun ligg idyllisk til på Landeskogen i Grendi i Bygland, ca. 8 mil nord for Kristiansand. På Elgtun kan du møte fire elgar i ei innhegning på ca. 130 mål med variert skogsterreng.

TEKST: ANDRÉ VAALER, 07 MEDIA FOTO: ELGTUN

OLGA OG ORVAR Det var i september 2014 at dei to fyrste elgane, Orvar og Olga, kom til Elgtun. Sommaren 2015 fekk Elgtun to nye tvillingkalvar frå Sverige, Frøya og Elvira. I tillegg fekk Olga tvillingkalvar 30. april 2016. Nå kan du møte heile familien på Landeskogen.

- Elgtun er både ein spennande gjestingsstad og ei lærerik elgopp-

76 SETESDAL SOMMAR 2016

leving, seier ein av eigarane, Jarle Thorkildsen. Han fortset: Tradisjonane med å halde tamme elg stammar frå Russland, og det har også vore praktisert i Sverige. Kalven blir teken frå kua ved fødselen, elgkua blir deretter mjølka for hand og kalven får mjølk på flaske av elgrøktarane. Berre på denne måten får ein fram heilt handtam elg som er trygge på menneske, seier han.

SPENNANDE AKTIVITETSTILBOD Fire gonger dagleg kan du få kome

inn til elgane. I ventetida mellom kvar vising kan barn og familiar nytte seg av spennande aktivitetstilbod.

- Det er stor forskjell på ein elg du kan sjå i dyreparkar og elgen vår her som har levt tett på menneske og blitt handmata sidan den blei fødd. Forskjellen ligg fyrst og fremst i at elgane her er trygge på oss. Det gjer at vi kan vere trygge på dei, noko som er veldig viktig, då dette er dyr som kan vege opp til 6-700 kg, seier han.

Dei nyfødte elgkalvane får godt stell.

Thorkildsen driv Elgtun saman med gründer Per Johanson. I tillegg er Aktive Fredsreiser med på laget.

Dei håper Elgtun blir godt gjesta denne sommaren og at mange får høve til å møte elgen og naturen på nært hald.

- Elgtun er det fyrste og einaste reindyrka tamelgsenteret i Noreg. Eit besøk her gjev garantert minnerike opplevingar for store og små. Elgmelk er den reine næringsbomba og eignar seg veldig godt til å lage ost, avsluttar han.

AKTIVITETSTILBOD Elgtun er spesielt tilrettelagt for familiar og barn. Her er nokre av aktivitetane som blir tilbodne: UTSTILLING Ei lita utstilling som gjennom bilete, gjenstandar og tekstplansjar for-

tel om den norske elgen. Utstillinga blir følgd av ein flott film. På sikt skal denne utstillinga byggjast ut til ei stor permanent elgutstilling.

BARNA SITT ELGTRAKK Oppgåveløype om elg inne på Elgtun. Diplom til alle som gjennomfører.

KLIPPE- OG LIMEVERKSTAD Barna kan klippe ut figur av maskoten Elgfinn. Figuren blir limd på eit farga ark som barna får ta med seg heim som suvenir.

Billettprisar Barn 0-3 år: Gratis Barn under 12 år: kr 100,Vaksne: kr 150,Familie: kr 440,- (2 vaksne og 2 barn. Ekstra barn kr 75,-) Opningstider Kl. 09.00 - 17.00 Visingstider kl. 10.00 - kl. 14.00 - kl. 17.00 Elgvandring: www.elgtun.no telefon: 99 46 93 42

SMYKKEVERKSTAD Tenner av elg blir nytta som materiale til smykke. I smykkeverkstaden kan du kjøpe materiale og få hjelp til å lage ditt eige elgsmykke.

SETESDAL SOMMAR 2016 77

Hov den Bjell and Eiken

Evje Åseral mo s n Ko d Ivelan

H vi er l fra ev kt ere fri r tt

Byremo

www.rolfselektro.no

Tlf. 38 17 92 00

Barstølveien 58, Sørlandsparken E-mail: park@rolfselektro.no Tordenskjolds gate ved elva E-mail: by@rolfselektro.no

en vd Ho

Bje lla n Eike d n Byre mo

Evje Åser al Konsmo Iveland

Er du der kundene dine er?

07 Media er Sørlandets mest komplette kommunikasjonshus. Vi kan hjelpe deg med å løse et stort spekter av oppgaver. Løsninger som gir resultater for deg og kundene dine, uavhengig av kanal.

Fra strategi og planlegging til praktisk gjennomføring - vi har all kompetansen og hele produksjonsmiljøet under samme tak. Det gjør det enkelt for deg – uansett hva det gjelder: 07sor.no

ÅPEN KAFÉ

Helgas hjemmelagde middag.

Dagens rett voksne/barn:

kr 130/90,Landeskogen Peace Center er et møteog konferansesenter for miljø, utvikling og fredsspørsmål. Åpent daglig fra 12.00 - 18.00

TVILLINGER

Årets begivenhet på Elgtun -en tvillingfødsel på første forsøk!

Nå kan du komme og besøke 6 elger; to voksne, to 1-åringer og to små kalver født på Elgtun 30. mai.

Elgtun er Norges første elgpark med håndtam elg. Publikum kan bli med inn i hegnet 3-4 ganger om dagen. Åpent daglig 09.00 - 17.00 For mer info se: www.elgtun.no/facebook VELKOMMEN!

Norges beste hyttepakke på fiber DB FRITIDSPAKKE: • 25/25 MBS internett • 15 TV-kanaler og norske radiokanaler

BB Fritidspakke

Kun kr 299,- pr mnd

25/25 Mbit Internett

Tradisjon, erfaring og kvalitet Vi har allsidig kompetanse innan anleggsvirksomhet og har i 55 år vore vegbyggaren i Setesdal. Ta ein tur innom websida vår og sjå våre referansar. Vi leverar allstøtt!

Grafisk design: Else Berit Bø

Skap gode sommerminner i Brokke! brokke.com

SETESDAL SOMMAR 2016 81

Nye Audi A4 allroad quattro.

Skapt for norske forhold.

Audi A4 allroad 3.0 TDI V6 218 hk quattro S tronic fra 586.140,-* Salgs- og markedssjef Kjell Arvid Løyning

Selger Audi Lars Christian Austad

Selger Audi Finn Køber

Selger Audi Kristian Westgaard

Daglig leder Terje Olsen

Mob: 90 86 99 79 Tlf: 24 03 47 57 kjell.arvid.loyning @gumpen.no

Mob: 400 16 501 Tlf: 24 03 47 59 lars.christian.austad @gumpen.no

Mob: 474 69 246 Tlf: 24 03 47 56 finn.kober @gumpen.no

Mob: 404 14 444 Tlf: 24 03 47 58 kristian.westgaard @gumpen.no

Mob: 901 54 800 Tlf: 24 03 47 55 terje.olsen @gumpen.no

Følg oss på facebook:

facebook.com/gumpens.auto.ost

Åpningstider: man-fre 08.30-16.30, tors 08.30-20, lør 10-14 www.gumpens-auto-ost.no

Gumpens Auto Øst Stemmane 3, 4636 Kristiansand Telefon 24 03 47 50

* Veil. pris levert forhandler, inkl. frakt og leveringssomk. Årsavgift tilkommer. Forbruk 4,9-6,1 l/100 km ved bl. kjøring. CO2-utslipp 128-147 g/km. Vi tar forbehold om trykkfeil og bildet kan avvike fra pristilbudet.