87. Udala Informatzen

Oiartzungo

87. zenbakia

2019ko urtarrila

www.oiartzun.eus

udalainformatzen

Auzo batzarrak, Udalak eta herritarrek etorkizunari elkarrekin begiratzeko 26 2 Sarrera | 3 Agurra | 4 Udal Albisteak | 18 Iritzia | 20 Auzoak | 22 Herriko berri | 26 Erreportajea | 29 Iruditan | 32 Gotti Betti

oiartzungoudalainformatzen

telefono interesgarriak Udal telefono zenbakiak

Zerbitzuak

Informazioa 943 49 01 42 Alkatetza 943 49 18 62 Gizarte Ongizatea 943 49 05 52 Hirigintza eta Atez ateko bulegoa 943 49 03 77 Kultura 943 49 10 34 Manuel Lekuona Biblioteka 943 49 38 64 Udaltzaingoa 943 49 33 11 Elorsoro Udal Kiroldegia 943 49 25 52 Udal Igerileku irekia 943 49 37 45 Arritxulo Udal Mendi-Aterpea 943 58 00 10

Osasun zentroa 943 00 65 04 DYA 943 46 46 22 Jubilatuen elkartea 943 49 00 02 Zaharren egoitza 943 26 10 80 Taxiak 943 49 14 74 Herribus - Iparbus 943 49 18 01 Posta 943 49 35 74 Epaitegia 943 49 09 13 Nekazal bulegoak 943 49 03 47 / 943 49 06 69 Oarsoaldea eskualdearen garapenerako agentzia 943 49 41 29 Behemendi 943 49 02 19

Turismoa Hezkuntza Turismo bulegoa 943 49 45 21 Herri Musikaren Txokoa 943 49 35 78 Luberri Ikasgune Geologikoa 943 26 25 93 Komunikabideak Oiartzun irratia 943 49 37 11 Oarsoaldeko Hitza 943 34 03 30

Haurtzaro ikastola 943 49 22 12 Elizalde Herri Eskola 943 49 01 93 Elizalde Institutua 943 49 10 17 Urmendi Haur Eskola 943 26 00 86 AEK Intxixu euskaltegia 943 49 39 57 Helduen Heziketa Iraunkorra (Altzibar) 943 49 00 48

Harremanetarako, ekimenen berri emateko, proposamenak egiteko… hau da Oiartzungo udal aldizkariaren helbide elektronikoa: komunikazio@oiartzun.org

ohar garrantzitsua Udal aldizkaria euskara hutsean kaleratuko da.

Oiartzungo Udalak urte asko daramatza euskara normalizatzearen aldeko lana eginez. Aldizkari hau, horregatik, euskara hutsean kaleratzen da.

Nolanahi ere, nahi duenak ale bakoitzaren eduki nagusien laburpena jasoko du gaztelaniaz. Horretarako, ordea, eskaera egin beharko du udaletxeko informazio gunean, 943 49 01 42 telefono zenbakira deituz edo komunikazio@oiartzun.org helbide elektronikora mezu bat bidaliz.

Eskaera egitean, nork bere datuak eman beharko ditu, aldizkaria jaso ahal izateko.

NOTA IMPORTANTE La revista se publicará íntegramente en euskera.

El ayuntamiento de Oiartzun lleva muchos años comprometido con la normalización del euskera. Esta misma revista, por eso, se publica únicamente en euskera.

No obstante, todo aquel que este interesado tendrá la posibilidad de recibir un resumen de los contenidos más importantes de cada número.

Para ello, deberá ponerse en contacto con nosotros, acercándose a la oficina de información, llamando al número de teléfono 943490142 o enviando un correo electrónico a la dirección komunikazio@oiartzun.org. Al realizar la solicitud, el interesado deberá facilitar sus datos, para poder recibir la revista.

Argitaratzailea: Oiartzungo Udala Diseinua eta maketazioa: Dixidu Diseinu Grafikoa Inprimaketa: Antza Komunikazio Grafikoa Lege Gordailua: Donostia-1216/91

2

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

agurra

Eneritz Arbelaitz Sarasti Alkateordea eta Mendi-ingurumen zinegotzia Kaixo oiartzuarrak, Hau da Udala Informatzen aldizkarirako idatzi dudan bigarren agurra. Lehenengoan elikadura burujabetzaz idatzi nuen, Lurbizi egitasmoaz, lehenengo sektoreaz. Oinarrizko gaiak dira horiek, gure elikaduraz, osasunaz eta ingurumenaren zaintzaz ari baikara. Gaur ere oinarrizko gai batekin nator, herritarren partehartzeaz, hain zuzen ere.

Udala herritarrengandik gertuen dagoen administrazioa da. Hori dela eta, herritarrekin lanean ari gara egunero. Baina herriaren kudeaketaren inguruan herritarrek parte hartzea ezinbestekoa da eta herritarrok garrantzia horretaz ohartu eta jabetu behar dugu. Horretarako ezinbestekoa da herritarrak ahalduntzea.

Urrian auzoz auzo ibili gara Gobernu Taldeko zinegotziok ariketa hori egiten. Hamaika aurpegi ikusi ditugu, hamaika iritzi eta ekarpen jaso ditugu eta hamaika bizipen eduki ditugu. Auzoa hobetzeko proposamenak, herritarren arau-hausteen berri ematea, herrian egin diren gauzen inguruko kontsultak‌

Denetik hitz egiten da auzo batzarretan. Herritarrok auzo batzarretan egiten dugun ariketa honekin guztiok ikasten dugu, bakoitzari dagokion arduratik zer egin dezakegun pentsarazten digulako.

Auzo batzarretan iritzi kontrajarriak ere azaleratzen dira, eta horrek osatzen du herria. Guztiok gara herritarrak, eta guztiok dugu zer esana. Hori kontuan hartuz lan egitea da gure erronka.

Herritarron bizi kalitatea hobetzeko lan egitea hain zuzen ere, eta esan bezala, horretarako herritarrekin ELKAR HARTU eta elkarrekin lan egin behar dugu.

Eskerrik asko aurten ere bileretan parte hartu duzuen guztioi, bileretara etorri ez, baina modu batera edo bestera ere gurekin lan egiteko prest zaudetenei (kultur eta kirol taldeetan, auzolanean, auzo elkarteetan, ikastetxeetan...) eskerrik asko.

Eta aurrerantzean gurekin elkar hartzera animatu nahi zaituztet gainontzeko herritar guztiei!

www.oiartzun.eus

3

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Auzo batzarrak, herriaren eta auzoen balorazio orokorra egiteko aukera Egindako proiektu nagusien errepasoa eta aurrera begirakoak partekatu eta kontrastatu dituzte Udalak eta herritarrek 2019ko aurrekontuak, herriaren egoeraren balorazio orokorra eta auzoetako egoera partekatzea izan dute helburu Gobernu Taldeak zortzi auzoetan bizilagunekin egindako auzo batzarrek.

Alde kuantitatiboari begira jarrira, 136 lagunek parte hartu dute aurtengo saioetan. Aurreko urteetako kopuru antzekoa da. Proportzioan, Karrikako auzo batzarra izan da partehartzaileena; Elizaldekoa, berriz, jende gutxien bildu duena.

Herriko auzorik ttikiena da, beraz, parte hartzeko ohitura handiena duena eta, harrigarria bada ere, handiena gutxiena duena.

Herriaren egoera orokorra Legegintzaldi honetan, herriko azpiegituren mantenu lanak eta hobekuntzak izan dira helburu garrantzitsuenetako bat.

Jarduera fisikoarekin lotura duten instalazioetan mantenu lanak egin dira: Elorsoro kiroldegian, Madalensoron eta bidegorrian.

Mugikortasun eta irisgarritasunaren aldetik, espaloiak konpondu dira oinezkoen mugikortasuna hobetzeko (Altzibar, Arragua, Elizalde, Iturriotz, Karrika eta Ugaldetxon), bidegorriarekin loturak egin dira, 15 herribide konpondu dira eta aparkalekuak berrantolatu edo sortu dira (Altzibar, Arragua eta Elizalden).

Zerbitzuen saneamendua eta ur-hoditerian ere hobekuntzak egin dira bidegorriaren ardatzean: Altzibarren, Arraguan, Ergoienen, Iturriotzen, Karrikan eta Ugaldetxon.

Energia trantsizioa egiten ere ari da Oiartzun, argiteria publikoa berriztatuz.

Arraguako auzo batzarra.

Aurten, legegintzaldi honetan lehenengo aldiz, emakume gehiagok hartu dute parte gizonek baino (%53 emakumeak; %47 gizonak).

Alde kualitatiboari erreparatuz gero, Udala pozik dago parte hartzen duten herritarrek balorazio onak egiten baituzte batzarren garrantziaz eta egituraz. Hain zuzen ere, oiartzuarrek eurek okerren baloratzen dutena, bizilagunen parte-hartzea da. Auzo batzarretan parte hartzeko kultura badutenek, uste dute jende gehiagok parte hartu behar lukeela.

Udalak eskerrak eman nahi dizkie parte hartu duten herritarrei erakutsi duten errespetuzko eta ekarpen eraikitzaileak egiteko jarrerarengatik.

4

www.oiartzun.eus

Politika industriala Jarduera ekonomikoa eta lana ere garrantzia berezikoak dira Udal Gobernu Taldearentzat. Oiartzunen bigarren sektorean 7.500 lanpostu inguru daude. Lanpostu horiek mantendu eta berriak sortzea izan da Udalaren politika industrialaren oinarria, horretarako, diagnostiko bat egin eta poligonoetan etengabeko berrikuntzak egin dira, jarduera industriala mantendu eta erakartzen jarraitu ahal izateko.

Aranguren, Ihurrita eta Lanbarrenen egin diren berrikuntzez gain, Lintzirin eremuaren biziberritzeak izan du garrantzia.

Hiru fasetan gauzatu den Plan Integralari esker (errepidea konpondu, oinezkoen bideak sortu, argiteria berritu, sarrerairteerak berrantolatu, saneamendua‌), hondamendi industrialean zeuden eraikinen okupazio industriala sustatzeko aukera sortu da.

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Egitasmo berriak martxan jarri dira Egitasmo berriak ere sortu dira legegintzaldi honetan: lehenengo sektorea biziberritzeko LURBIZI egitasmoa (Makutsoko baratzeak izan dira lehenengo hazia); merkataritza ttikia suspertzeko egitasmoa (diagnostikoa eta Itturrirekin lankidetza) edota Larre Plana (Oiartzungo mendi publikoen mantenurako).

Etxebizitzaren arloan, etxe hutsen azterketa eta gazteekin diagnostiko prozesu batekin hasi zen lanaren ondorio izan dira Etxebizitza Bulegoa ireki izana eta Etxebiderekin ASAP programaren bidez etxe hutsak alokairu sozialean merkaturatzeko hitzarmena sinatzea.

Azpiegitura berriak, beharrak asetzeko Herrian azpiegitura berriak garatzeko prozesuak ere martxan daude. Mendiburu 14ko egitasmoa da azken urteetan herrian egingo den azpiegiturarik garrantzitsuena: kultur aretoa, erretiratuen egoitza eta euskalgintza bateratuko ditu, Landetxe plaza berritzearekin batera.

diseinatu, indarkeria matxistaren aurkako protokoloa landu, jai parekideak landu eta emakumeentzako puntu ilunak aztertzea izan dira orain arte egindako lanetako batzuk.

Erakunde arteko hitzarmenak, Oiartzunerako inbertsioak lortzeko Kanpoko erakundeekin elkarrizketa eta hitzarmena bilatzeko ahalik eta aukera gehienak baliatzea izan du helburu Oiartzungo Udaleko Gobernu taldeak, Oiartzunen inbertitzeko laguntza ekonomikoa lortzeko asmoz.

Honela, erakunde publiko zein enpresa pribatuekin elkarlana lortu da Lintzirin eremurako. Gipuzkoako Foru Aldundiko sail ezberdinekin landu dira hitzarmenak: Errepide eta Azpiegitura saila (Lintzirin); Kirol saila (Madalensoro berritzeko); Mugikortasun saila (bidegorria); Mendi saila (Larre Plana)...

Eusko Jaurlaritzako Etxebiderekin ere hitzarmena sinatu du Udalak (ASAP programa).

Hitzarmen horien bidez, 2.900.000 â‚Ź lortu ditu Udalak Oiartzunen inbertitzeko.

Bestetik, Arizmendi-enearako proiektua ere diseinatu da.

Bertan Ondarearen Museoa, Turismo Bulegoa eta erabilera anitzeko areto bat garatuko dira.

Azpiegitura hauek, orain gainezka dauden zenbait gune (udaletxeko pleno aretoa, bibliotekako beheko aretoa‌) libratuko dituzte, beste ekintza batzuetarako eta udal zerbitzuak hobetzeko aukera emanez.

Kultura, Gizarte-ongizate eta Feminismo sailen garrantzia Kultura eta Gizarte-ongizate arloek garrantzia berezia izan dute legegintzaldi honetan. Garatuko diren azpiegitura berriak horiekin estu lotuta daude. Kultura arloko aurrekontua %18 igo da legegintzaldian zehar. Kultur aretoaren lanketa eragileekin elkarlanean egitea eta ondarearen berreskurapena bereziki garrantzitsuak izan dira.

Herritar guztiek bizitza duina izatea da Oiartzungo Udalaren helburu nagusia. Horregatik, Gizarte-Ongizate arloa indartzeko %22,6 igo da aurrekontua. Besteak beste, etxez etxeko zerbitzua hobetu eta zabaltzeko aukera eman du horrek.

Erabiltzaileen arreta hobetzeko, bulegoak FermiĂąenera lekualdatzeko proiektua idatzita dago.

Legegintzaldi honetan Feminismo saila sortu da. Teknikari bat kontratatu da. Oiartzungo Politika Feministen I. Plana

Erakunde arteko hitzarmenak landu ditu Udalak.

Auzoetako egitasmoak auzotarrek eskatutakotik abiatu dira Herriko auzoen egoera berdina ez dela aintzat hartuta, lau urteko perspektibarekin lan egitea izan da asmoa, lehentasunak markatuz.

Auzo batzarretan jasotako iritziak eta eskaerak izan dira martxan jarri diren egitasmo ia guztien abiapuntua. Auzotarrek egindako proposamen guztiak aztertu dira; batzutan, ordea, ezinezkoa izan da gauzatzea -arrazoi ekonomiko edo eskumen kontuak tarteko-. www.oiartzun.eus

5

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Hauek izan dira auzoetan egindako egitasmo nagusiak: ALTZIBAR: - Haur parkeak berritu (Klarene, Agerrealde, Kaleberria).

- Klarene plaza txukundu.

- Mikeleteko hirukia txukundu.

- Auzo-lokala egokitu: Olatxo.

- Altzibar-Iturriotz espaloia berritu.

- Cadarso auzotik atera.

ARRAGUA: - Larzabal eremuko aparkaleku eta kirolgunea egin.

- Ganboxa berrantolatu.

- Frontoia margotu eta txukundu.

- Galiboa jarri Larzabal etxadi sarreran.

- Taxi geltokia berreskuratu.

ELIZALDE: - Bidegaina berrantolatu eta txukundu.

- Euskal Herria plazako lurra aldatu.

- Manuel Lekuona etorbidea berritu.

- Rafael Pikabeako kirolgunea berritu.

- Legarreako obra.

- Beheko Plazako aparkaleku berria.

- Kiroldegia eta plaza arteko bidea txukundu eta argiztatu.

ERGOIEN: - Herribideak konpondu.

- Arbelaitz bidea bidegorriarekin lotu.

GURUTZE: - Bizardia atzean horma egin.

- Aparkalekura doan pasabidea argiztatu.

- Piboteak jarri espaloian.

- Lanbarrenera seinalizazioa jarri.

ITURRIOTZ: - Tronpeo txukundu eta oinezko bideak markatu.

- Beheko Soroa txukundu.

- Altzibar-Iturriotz espaloia argiztatu.

- Horma etxeko espaloia egin.

- Xorrola geltokia tokiz aldatu.

- Garbuno aurrea asfaltatu.

KARRIKA: - Erreka errekaltzatu.

- Sarrera berritu eta bidea zabaldu.

- Saneamendu sarea berritu.

- Bidegorria luzatu eta txukundu.

UGALDETXO: - Espaloiak konpondu (Juansendo, Ihurrita, Mendibil, Katalintxo).

- Intxixu eremua semaforizatu.

- Iradi bidea (Txipito) asfaltatu.

- Kalexa-bidegorria lotzeko zubia eraiki.

6

www.oiartzun.eus

Epe motzean egingo diren egitasmoak ere aurkeztu eta partekatu ziren auzoetan: Cadarso bota eta auzoaren beheko parteko urbanizazio proiektua idatzi (Altzibar); igogailua eta topoko lanak bukatu (Arragua); Elorrondo-Santusene eremua eta Rafael Pikabea etorbidea berritzeko proiektuak idatzi eta Sibelutseko espaloia bukatu (Elizalde); Matxio eta bidegorriaren arteko lotura aztertu (Ergoien); Bizardia plazako barandak margotu (Gurutze); eta, plaza eta haur parkea txukundu (Karrika).

Karrikan sarrera berritu eta bidea zabaldu da.

Egoera ekonomikoa, geroz eta hobea Udalaren balantze ekonomikoa geroz eta hobea da. Zorra gutxitzen joan gara azken legegintzaldietan hartutako neurriei esker. Gaur egun, milioi bat euroko zorra baino gutxiago du Oiartzunek.

2019ko aurrekontua 17.325.000 €koa izango da.

Aurreikuspenen arabera, sarrerak %0,68 igoko dira datorren urtean. Hein batean, Ordenantza Fiskalen eguneraketarengatik izango da. Orokorrean, KPI adina igoko dira: %2,3.

Gastu arruntak 14.220.955 € izango dira (pertsonal gastuak, ondasun arrunt eta zerbitzuen gastuak, transferentzia arruntak…). Beraz, 2.000.000 € izango da inbertsioetarako izango den gastu erreala.

Gazteekin, emantzipaziora eta lan-mundura begira Iaz lehenengo saioa egin ondoren, aurten ere gazteekin batzar berezia egin da. Auzoetako auzo batzarretan gutxien parte hartzen duten adin-tartea da 30 urtez beheitikoena.

Udalarekin elkartzea errazteko espazio erosoa sortzeko asmoz egin zen iaz lehenengo esperientzia. Ongi baloratuta, aurten errepikatu egin da.

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Parte-hartze aldetik espero baino eskasagoa izan bada ere, gazte batzarrean hizpide izan ziren gaiak oso interesgarriak izan ziren udalgintzan eta herrigintzan gazte perspektiba mantentzeko.

Udalak gazteen emantzipazioan eta lan-munduratzean eskaini ditzakeen laguntzak aldarrikatu zituzten. Hain zuzen ere, horretara bideratuko dira datorren urtean Gazte Politikako

BIZIKIDETZA HOBETZEKO AHOLKUAK Bizilagunen artean, arauak ez errespetatzeagatik sortzen diren bizikidetza arazoak dira auzoetan gehien errepikatu diren kexak.

Norberaren jarrera denez bizilagunen arteko gatazka iturri nagusia, Udalak herritarrei euren jarreren inguruan hausnartzeko eskatu nahi die. Bizikidetza errespetatzea Oiartzun hobe, seguru eta zoriontsuago baten berme da.

MUGIKORTASUNA: Gaizki aparkatutako autoak: - Elbarrentzako lekuetan, espaloi eta oinezko bideetan, marra horietan, Xorrolako aparkalekuetan eta zama-lanetako guneetan aparkatzea arau-haustea da.

- Oiartzunen doako aparkalekuak daude erdigunean eta auzo guztietan. Euskal Herria, Landetxe, Madalensoro eta anbulatorioko doako aparkalekuek denbora-muga dute, komertzio eta zerbitzuetara datozen herritarrei erraztasunak emateko. Denbora-mugak ez errespetatzea arau-haustea da.

5.000 ₏: lan-mundura eta emantzipaziora begirako tailer, mintegi eta formakuntzetara (curriculumak nola egin, lanelkarrizketak nola prestatu, nominak nola ulertu, autonomo bihurtzeko zer egin, oinarrizko sukaldaritza tailerrak‌).

Gazteek aisialdi eskaintza eurek antolatu behar dutela uste dute, Udalaren esku-hartzerik gabe.

abiadura. Iparralde etorbidean, aldiz, 50 km/h-ko. Abiadura ez errespetatzea arau-haustea da.

ANIMALIAK: Txakur kakak: Jabeari dagokio norberaren txakurraren kakak biltzea. Animaliak Edukitzeko eta Babesteko Udal Ordenantzaren (2005ekoa) arabera, txakur-kakak ez jasotzea arau-haustea da. Txakur jabeei zerbitzua emateko, herriko 35 puntutan ontziak daude jarrita: Altzibar, Arragua, Elizalde, Ergoien, Iturriotz eta Ugaldetxon.

Txakurrak solte: Animaliak Edukitzeko eta Babesteko Udal Ordenantzaren arabera, debekatuta dago txakurrak solte eramatea espazio publiko eta partekatuetan.

Katuak: Animaliak Edukitzeko eta Babesteko Udal Ordenantzak kaleko animaliei jaten ematea debekatzen du, osasun publikoko arazoak sor daitezkeelako.

HONDAKINAK: Garbitasuna: Auzo guztietan daude hondakinak sailkatuta botatzeko kaleko zakarrontziak.

- Ongi aparkatzeko espazio faltarik ez egon arren, OHITURA arazoak daude: taberna aurrean bi eta hiru autoko ilarak, obra berrien ondoren ohitura zaharrak mantentzea‌

Atez ateko ordutegia: Hondakinak ateratzeko ordutegia 20:00etan hasten da. Honez gain, bakoitzak berari dagokion zintzilikarioan utzi behar dituela hondakinak gogorarazi nahi da.

Abiadura handia: - Auzo barruan, 50 km/h-ko abiadura onartzen du Udal Ordenantzak. Kasu berezietan, Udalak abiadura hori murrizteko eskumena du: Karrikako kasua da, non auzo barruko gehienezko abiadura 30 km/h-ko den eta Iturburu haur eskolaren inguruan, 10 km/h-ko.

Talaiako aportazio gunea: Zenbaitzuek hondakinak bereizi gabe botatzeko baliatzen du zerbitzu hau. Kamerak daude jarrita jarrera desegokiak identifikatzeko. Hondakinak bereizi gabe botatzeak Hondakinen Ordenantzaren baitan, salaketa dakar.

- Gipuzkoako Foru Aldundiaren errepideetan, hari dagokio abiadura jartzeko eskumena. GI-3631 errepidean (UgaldetxoArtikutza bidea), adibidez, 70 km/h-ko da gehienezko

ZARATA: Jokaera Zibikoari buruzko Ordenantzak 00:00 eta 08:00ak artekoa isiltasun osoko garaia dela zehazten du. 22:00etatik 08:00etara, etxe barruko hotsak ere mugatu behar dira. www.oiartzun.eus

7

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Heriotzaren errituak garaira egokitzeko aukerak emango ditu Udalak Hilerrian errautsentzako tokia prestatu da eta beilatokian hileta zibilak egiteko aukera dago Tradizio eta erritu asko ari dira aldatzen eta egungo pentsatzeko erara egokitzen azken urteetan. Heriotza eta horren ondorengo agurrak eta errituak ere aldatu dira. Udalak, herritarrei aukera ezberdinak bermatzeko zenbait pauso eman ditu azkenaldian.

Gizakia aspalditik saiatu da heriotzaren ondoren dagoenari erantzuna bilatzen. Gure tradizioak, kristautasunak eman duen erantzuna barneratu du eta hori da gaur egun ere gure gizartean ezagutzen den ideia nagusia. Baina ez da bakarra; ez orain, eta ez lehen ere.

Errautsak gordetzeko espazioa kanposantuan Geroz eta ohikoagoa da gorpuak erraustea. Hori dela eta, 2019ko urtarriletik aurrera Oiartzungo kanposantuan errautsak gordetzeko tokia egongo da. 72 kolunbario prestatu dira momentuz eta eremua beste hainbeste gehiagorekin handitzeko aukera dago.

Beraz, 2019ko urte hasieratik aurrera, kanposantuan bi aukera egongo dira: nitxo horizontalak (hilkutxei lur emateko) edo bertikalak (errautsentzako kolunbarioak).

Kolunbarioen eskaera udaletxeko idazkaritzan egin beharko da. Baldintza gehienak nitxo horizontalen berak izango dira.

Gutxienez, 10 urterako tokia eskainiko du Udalak kolunbarioan.

Hileta zibilentzako tokia Hileta zibilen beharra ere errealitatea da gure gizartean.

Geroz eta jende gehiagok agurtu nahi ditu bere maiteak erritu katolikoetatik kanpo.

Horretarako, Oiartzungo beilatokiaren eremua (bai barrua zein kanpoa) erabiltzeko aukeraren berri eman nahi du Udalak.

Dagoeneko zenbait hileta zibil egin dira bertan.

Agur zibilen aukera bermatu nahi du Udalak. Horretarako, beilatokia erabiltzeko eskaera udaletxeko harreran egin behar da, hileta zibila noiz egin nahi den adieraziz (eguerdiak eta ilunabarrak hobesten dira -batez ere beilatokian bi gorpu badaude, koordinazioa errazteko-). Udalak, herritarren esku

8

www.oiartzun.eus

mikrofonoa eta bozgorailua ere jartzen ditu. Behar duenak, horiek ere eskatu ditzake.

Sutarrekin osatutako eremua Zurkoko gainean kanposantua eta beilatokiaz gain, Anton Mendizabalek sortutako Sutar eskultura eta Oiartzungo mairubaratzen mapa daude.

Mairubaratzen inguruan misterio handia biltzen da, ez baitakigu zehatz-mehatz haien esanahia. Ematen zaien azalpenetako bat, hain justu, garai bateko euskal gizakiek heriotzaren errituekin lotuta sortu ote zituzten da. Izan ere, topatu izan dira mairubaratzeen zirkuluaren barruan kutxatxoak errautsekin.

Mendizabalek “mairubaratzeen misterioa“ atsegin du, “geroarekin lotu dezakeguna. Nik lurraren eta zeruaren arteko lotura sentitzen dut mairubaratzeetan“. Oiartzun aberatsa da mairubaratzeetan (57 daude, gutxienez). Gure mendietan mairubaratza sare gisako bat antolatuta dago, batetik bestea ikusten baita. Mairubaratza askotan harri bat gainerakoak baino altuagoa izaten da, eta Sutar-ek bi elementu horiek erakusten ditu: lurreko zirkulua eta zerurantza doan harria.

Sutarren kokapena ez da kasualitatea. “Oiartzunek badu bere leku sakratua geroari begira, kristautasunak kanposantuarekin ezarri zuena, baina muino hau leku aproposa da gure mendiak primeran ikusten direlako“. Hain zuzen ere, Sutar-ek Oiartzungo mairubaratzarik altuena dagoen tokia seinalatzen du: Arritxulagaina (Bianditz gainean).

Mendizabalek “Sutar gizartearentzako sinbolo bihurtzearen ideia“ atsegin du. “Bakoitzak bere erara sentitzen du heriotza ere, eta Sutar geroaren sinbolo bat bada kristautasunarekin erabat lotzen ez direnentzako, ongi dago“.

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Euskaraldian parte hartu dute 1.759 oiartzuarrek 1.759 oiartzuarrek parte hartu dute Euskaraldian, ahobizi eta belarriprest gisa. Hamaika egunez, Euskal Herri mailan egin den ekimena izan da Euskaraldia, erakunde publikoek eta euskalgintzak bultzatuta. Euskararen alde egotetik, euskararen alde egitera pasatzeko momentua izan da.

Prosa eta poesia lehiaketako sariak Xabier Leteren heriotzaren urteurrenean banatu dira Xabier Lete poeta oiartzuarraren heriotzaren datarekin bat egingo du aurrerantzean Prosa eta Poesia lehiaketako sari banaketak: abenduaren 4an. Aurtengo sari banaketan LH 3. mailatik 18 urte arteko oiartzuarren lan onenak saritu dira.

Jokin Mitxelena marrazkilariak zuzenean ilustratu zituen lanak.

Kuadrillategin, 180 gaztetxo Kuadrillategi egitasmoak aurten ere arrakasta izan du DBH 1. eta 2. mailako ikasle oiartzuarren artean. 180 gaztetxok eman dute izena aisialdian euskara sustatzeko egitasmoan, eta DBH 1. mailako ikasleak bi taldetan banatu behar izan dira: erdiak Kataxulo gaztetxian elkartuko dira eta beste erdiak, Elorsoro kiroldegiko bilera gelan. Gaztetxo kopurua dela eta, aurten sei hezitzaile ariko dira eurekin lanean, seiak oiartzuarrak: Ines Dehesa, Alazne Etxeberria, Itsaso Markos, Ugaitz Susperregi, Garazi Urdanpileta eta Iker Urritegi.

www.oiartzun.eus

9

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Taxibus elektrikoan Ergoien, Gurutze eta Karrikara Ergoien, Gurutze, Legarre eta Karrika auzoentzako taxibus zerbitzua ibilgailu elektriko batek eskaintzen du urriaz geroztik.

Donibane kalean kargatzeko puntua jarri du Udalak. Gutxiago kutsatzea da zerbitzuaren helburua. Eneritz Arbelaitz MendiIngurumen zinegotzia eta Koldo Elizasu Oiartzungo Taxilarien Elkarteko ordezkaria Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak antolatutako GoMobility mugikortasun iraunkorraren azokan izan ziren azaroa bukaeran taxibusaren egitasmoa azaltzen.

Eskola Agenda 21ean klima aldaketa landuko dute ikasleek Eskola Agenda 21en parte hartzen ari diren Elizalde Herri Eskolako, Elizalde Institutuko eta Haurtzaro Ikastolako 800 ikasleen ordezkariak udaletxean izan ziren ikasturte hasieran, iaz zarataren inguruan egin zituzten proposamenen erantzunak jasotzeko. Ikasturte honetan, klima aldaketaren gaia lantzen ari dira.

162 hektarea garbitu dira Larre Planean 162 hektarea mendi publiko garbitu dira azken hilabeteetan, eskuz eta makinaz, Larre Planaren baitan: Urmendi, Pagolarre, Oianleku, Bianditz, Kauso eta Zarian. Udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak 60.000 â‚Ź bideratu dituzte lan hauetara.

10

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Rafael Pikabeako kirol-pista konpontzen Madalensoro pilotalekuko lanak bukatu dira, baina eremua erabat eraberritzeko, Rafael Pikabeako kirolgunea konpontzeko lanak egin dira azken hilabeteetan. Pistaz gain, gradak konpondu eta Madalensoro eta kirol-pistaren arteko plaza ere konpondu da, iturria jarri da eta kirolguneari hesi berria jarri zaio. 287.000 â‚Ź inbertitu dira lan hauetan.

Ugaldetxoko bidegorria eta Kalexa lotzeko zubia Ugaldetxon, bidegorria eta Kalexa plaza lotzeko zubia eraikitzeko lanak martxan daude. Oinezkoen segurtasuna eta mugikortasuna hobetzeaz gain, Ugaldetxo auzoari erdigunea sortzea da zubiaren helburuetako bat. 140.000 â‚Źko inbertsioa egin du Udalak.

Landetxe plazaren berritzeaz, bizilagunekin Mendiburu 14 eremuan euskalgintza, erretiratuak eta kultur aretoa bilduko dituen eraikinaren exekuzio proiektua idazteko prozesuan, lan horiekin batera gauzatuko den Landetxe plazaren biziberritzearen lanketa egin da bertako bizilagunekin eta plazaren erabiltzaileekin (merkatari, ostalari, Kataxuloko erabiltzaileak‌).

www.oiartzun.eus

11

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Beñat Felipe eta Ekain Jimenez pistako txirrindulariei harrera Beñat Felipe Lekuona eta Ekain Jimenez Elizondo pistako txirrindulari oiartzuarrek Munduko eta Europako Txapelketetan parte hartu dute pasa den abuztuan. Aurretik, Udalak harrera egin zien zorte ona opatzeko.

Atano X.ren eskaintza Oiartzungo herriari Luxiano Juaristi Alberdi, Atano X. pilotariak Oiartzungo herriari bere biografiaren ale bat oparitu dio, “Oiartzunek eman didan guztiaren eskertza moduan”. Izan ere, Azkoitian jaio arren, Oiartzunen 30 urtez bizi izan zen. Jose Miguel Saizar eta Joseba Urretabizkaiak idatzi dute Atano X. Gorputzez txikia, erraldoia kantxari liburua.

Pilotari buruzko Mugarriren aurkezpen berezia Azkeneko Mugarri zenbakiaren (Pilota Oiartzunen. Pilotasorotik Madalensorora) egileek (Antton Kazabon, Anton Mendizabal, Joxe Mari Mitxelena eta Joxan Unsain) aurkezpen berezia antolatu zuten urriaren hasieran, pilota modalitate ezberdinen erakustaldiekin osatua.

12

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Oiartzungo Politika Feministen I. Udal Plana, azken fasean Oiartzungo Politika Feministen I. Planaren erredakzioa azken fasean dago. Urtarrilean, udalbatzarrak onartzea da asmoa. Datozen sei urteetan, udalak feminismo sailean izango dituen erronkak eta markatuko dituen lehentasunak zehaztea da Udal Planaren helburu nagusia.

Indarkeria matxistaren mila aurpegiak azaleratuz Indarkeria matxistaren mila aurpegiak erakusteko eta oiartzuarrak sentsibilizatzen jarraitzeko asmoz, Udalak bi ekimen antolatu zituen azaroaren 25aren bueltan (Emakumeenganako Indarkeriaren Kontrako Nazioarteko Eguna): bata, Mujeres decididas, El Salvador eta Hondurasko emakumeen aborto eskubide ezaren inguruko dokumentala eta bestetik, indarkeria matxista komunikabideetan nola tratatzen den mahai-ingurua June Fernandez Pikara Magazineko koordinatzailearekin eta Nerea Barjola soziologoarekin.

17 emakumek eskatu dute laguntza genero indarkeriarengatik azken bi urteetan Udalaren zerbitzuek azken bi urteetan genero indarkeriarengatik 17 emakumeren laguntza-eskaera jaso dute. Gaur egun, udal zerbitzuek bederatzi kasu artatzen dituzte. Genero indarkeria pairatzen duten emakume askok seme-alabak dauzkate: bederatzi haur oiartzuar daude egoera horretan. Egoera honi aurre egiteko gizarte-egitura aldatzea ezinbestekoa da.

Bitartean, Udala genero indarkeria pairatu duten emakumeekin zuzenean lan egiten duten udal zerbitzuen formakuntza lantzen ari da. www.oiartzun.eus

13

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Etorriberrien harrera formatua, berritua Oiartzunera etorriberrien harrerak integrazioa eta euskararen garrantziaz jabetzea du helburu nagusi. Azken saioa Abaraxka ludotekarekin elkarlanean antolatu dute GizarteOngizate eta Euskara sailek. Bertako eta, haur eta familia etorriberrien harremana sortu, herriko zerbitzuak ezagutzea eta integraziorako herrian dauden baliabideak erabiltzea dira helburuak.

Oarsoaldeko Hitzaren 15. urteurreneko ekitaldian izan dira udal ordezkariak Oarsoaldeko Hitza eskualdeko euskarazko egunkariak 15 urte bete ditu eta Errenterian egindako ekitaldian parte hartu zuten Oiartzungo udal ordezkariek. Orain arte euskarazko egunkariaren laguntzaile izan da Oiartzungo Udala, eta aurrerantzean ere izango da. Urte askoan, Hitza!

Eragileentzako diru-laguntzen ordenantza jarri da martxan Urte bukaeran Udalak diru-laguntzak emateko ordenantza orokorra martxan jarriko du. Arautegi berri honekin, sailen artean prozedurak bateratu eta gardentasunez kudeatu ahal izango ditu ematen diren diru laguntzak. Gainera, herritarrek diru laguntzak lortzeko zein irizpide eta prozedura jarraitu behar dituzten ere argiago izango dute. Ordenantza berri honen xehetasunak herritar eta eragile bakoitzari dagokion foroan azaldu zaizkio, bakoitzari zertan eragiten dion aztertu behar baita. Ordenantzarekin batera, diru laguntzen plan estrategikoa argitaratu da, non diru-laguntza lerro bakoitzarekin zein helburu lortu nahi diren azaltzen den.

Berdintasun, euskara eta ingurumen irizpide bateratuak ere zehaztu dira.

14

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Udalaren bulego elektronikoa, martxan Oiartzungo Udalaren bulego elektronikoa martxan da: www. oiartzun.eus-en on-line egin daitezke udal tramite batzuk (eskaerak orokorrak‌). Tramiteak egin ahal izateko, sinadura elektronikoa beharrezkoa da. Udaletxeko harreran eskatu daiteke B@kQ sinadura elektronikoa sortzeko.

Etxebizitza Bulegotik, zortzi etxebizitza alokairu duinera 2016ko irailean Etxebizitza Bulegoa jarri zuen martxan Oiartzungo Udalak, Etxebiderekin egindako hitzarmenari esker etxe hutsak alokairu sozialean merkaturatzeko. Ordutik, zazpi etxebizitza alokatu dira ASAP programaren bidez eta beste bat Bizigune programaren bidez Oiartzunen: zortzi guztira. Etxea alokairuan jarri nahi duten jabeek zein alokairu sozialean interesatuak dauden maizterrek informazioa Etxebizitza Bulegoan jaso dezakete (etxebizitza@oiartzun.eus).

Zerga eta tasen hobaria otsailaren 28a arte eskatu daiteke 2019ko Oiartzungo Udalak herritarrei kobratuko dizkien zerga eta tasen hobaria edo salbuespena eskatzeko epea otsailaren 28a arte izango da. Udaletxeko sarreran egin behar da eskaera, horretarako beharrezko dokumentazioa ekarrita.

www.oiartzun.eus

15

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Garabiderekin hitzarmena berritu da Hizkuntza gutxituen kooperazioan elkarlanean jarraitzeko hitzarmena berritu dute Udalak eta Garabidek. Aurten ere, 12 hizkuntza komunitateko 19 lagunek Oiartzunen pasatu zuten asteburu bat eta Sergio Maneiro maputxeari esker, beraien hizkuntzaren egoeraren berri izateko aukera izan dugu.

Elkarrekilan Euskal Herria egiten 2015ean jarri zuten martxan Udalbiltzak eta Ikastolen Elkarteak Elkarrekilan Euskal Herria egitasmoa. Oiartzun izan zen egitasmoaren aitzindari, Oiartzungo Udalak eta Haurtzaro Ikastolak bat egin zutelako. Elkarlan horri esker, Alozeko (Zuberoa) ikastolako haurrak egun batzuk pasatzen izan dira Oiartzunen. Hala ere, elkarlana haratago doa: gabonetako saskiak saltzen ditu Haurtzarok Alozeko ikastola diruz laguntzeko eta familien arteko harremana sustatzeko, txangoak egiten dira.

50/50 egitasmoa, aurrezten

Elizalden

energia

Energia eta baliabideak aurrezteko (elektrizitatea, gasa eta ura) 50/50 proiektua martxan jarri da Elizalde Herri Eskolan eta Elizalde Institutuan. Udal teknikariek; ikasle, irakasle eta guraso ordezkariek; atezainek eta zerbitzuetako langileek Energiaren Mahaia osatu dute, aurrezteko neurriak proposatzeko.

Aurrezten denaren erdia ikastetxean energia inbertsioetara bideratuko du Udalak eta beste erdia, eskolak erabakitzen duen proiektuetara bideratuko da. Eskualde mailako proiektua da.

16

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

plenoak 2018/07/25.

Euskaraldiarekin bat egin du Udalak.

Euskaraldiarekin bat egitea onartu zuten EH Bilduk eta EAJk. Ioritz Aizpuru Euskara zinegotziaren arabera, “erronka honek ilusioa piztu digu, baina konpromisoak eskatzen dizkigu norbanako eta udal gisa.

Euskarak etorkizuna izan dezan, denon konpromisoa behar du”.

Etxez etxeko zerbitzua hobetzeko Udalaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren hitzarmena ere onartu zen. Hitzarmen honi esker etxez etxeko zerbitzua asteburuetan ere eskaintzea, larrialdiak barneratzea eta erabiltzaileek ordaintzen duten tarifa merkatzea lortuko da.

HOBEKI elkarteko kide bihurtzea onartu zuen Oiartzunek eta Eneritz Arbelaitz Ingurumen zinegotzia izatea ordezkaria. HOBEKI toki erakundeen arteko elkartea da, hondakinen kudeaketako praktika onen inguruko iritziak eta esperientziak trukatzeko. EAJ abstenitu egin zen, “ez baitugu irizpide argirik elkarte honen aurrean”.

2016ko xanistebanetan Espainiako estatuko adiministrazioak jai egitarauan zeuden lau ekitaldi debekatu ondoren hasitako bide judizialaren berri eman zen. Epaitegiek Udalak “ez zuela objektiboki jokatu” ebatzi du. Leonet alkateak adierazi zuenez, “egoera jasangaitza bihurtu zuten xanisteban haietan”. Sententziak ez du ondorio ekonomikorik ez bestelakorik zehaztu Oiartzungo Udalarentzat.

Ekaineko protokolo gastua 10,92 € izan zen luntxetan eta uztailekoa, 1.130,1 € luntx, otordu, inprenta eta webguneko lanetan.

2018/09/26.

Etxez etxeko zerbitzua zabaltzeko arautegia egokitu da.

2019rako zerga ordenantza onartu zen ahobatez. Bataz beste, KPI adina igoko dira zergak eta petxak (%2,3), salbuespenekin. Etxez etxeko laguntza zerbitzua zabaltzeko udal arautegia egokitzea onartu zen: etxez etxeko zerbitzua asteburuetan ere eskainiko da eta zerbitzua erabiltzaileentzako ekonomikoagoa izango da.

Diru-laguntzen ordenantzari hasierako onarpena eman zitzaion.

Udalaren eta diru-laguntzen onuradunen arteko harremanaren oinarrizko arautegia izango da.

2018/10/31.

Herriko bi presoen urrunketa salatu du Udalak.

Oiartzungo Sarek herriko bi presoen (Iban Apaolaza eta Joanes Larretxea) urruntzea salatzeko aurkeztu zuen mozioa babestu zuen Udalak, ahobatez.

Gipuzkoako Hiri Hondakinak Kudeatzeko Gestio Planari forma eta eduki aldetik alegazioak jartzea ere onartu zen, Gobernu Taldearen babesarekin eta EAJren abstentzioarekin. Eneritz Arbelaitz San Markos Mankomunitateko ordezkariak adierazi zuen “plana jendaurrean udan jartzea udalen eta elkarteen parte-hartzea zailtzeko estrategia” izan zela eta “plan honen helburu bakarra dagoeneko erabakita dauden planta batzuk garatzea” dela, “Europako zuzentarauak eta Gipuzkoako herrietako errealitatea kontuan hartu gabe”.

Iraileko protokolo gastua 2.420 € izan zen (lore-sorta, garaikur, luntx eta otordutan). Urrikoa, 92,25 € (luntx eta otorduetan).

2018/11/28.

2019ko aurrekontuak onartu dira behin-behinean.

Zinegotziek ahobatez onartu zuten Emakumeenganako Indarkeriaren Kontrako Egunaren harira Gobernu Taldeak aurkeztutako mozioa.

Udal gisa, zenbait konpromiso hartu dira: indarkeriaren kontrako zerbitzuei buruz informatzea; emakumeen jabekuntza sustatzea; nerabe eta gazteak berdintasunean eraikitako harremanen inguruan sentsibilizatzea; udaleko sail guztietan genero ikuspegia txertatzea; hezkidetza programak lantzea herri mailan; mugimendu feministarekin elkarlanean jarraitzea…

Ez zen hala gertatu herriko mugimendu feministak Idoia Beratarbide, Ainara Lasa eta Ane Narbarte artistek eta herritarrek sortutako hiloramaren erreplika Fermiñeneko horman jartzeko egindako eskaerarekin. Gobernu Taldeak babestuta jarriko da, baina EAJ abstenitu egin zen “espazio publikoa herritar guztiek bere sentitu behar dutelako. Lan hori artea da, baina atzean ideologia bat dauka eta borroka baten ikurra da. Ez du agertu beharrik herritarren egunerokoan”. Agurtzane Lekuona Feminismo zinegotziak EAJri erantzun zion: “Indarkeria matxista ez da puntuala, egunerokoa da eta gizarteari gogorarazi behar diogu hala dela”.

2019ko aurrekontua ere onartu zen behin-behinean. EAJ abstenitu egin zen.

Hondakinen arloan, Errenteriako Udalarekin hitzarmena onartu zen. Honela, Errenteriako landa-eremuko zenbait baserritako bizilagunek, hurbiltasunarengatik, euren hondakinak Zerradiko aportazio-gunean uzteko aukera izango dute. Gauza bera egingo dute Oiartzungo baserri batzuek, Zentolengo aportazio gunean.

Oiartzungo Bake Epaile Pilar Iparragirre izendatzea ere onartu zen, aurretik izendatutakoaren errenuntziaren ostean.

Azaroko protokolo gastua 0 € izan zen. www.oiartzun.eus

17

oiartzungoudalainformatzen

iritzia Oiartzungo museoak -Arditurri, Herri Musika eta Luberri museoak- ezagutzen al dituzu?

Maite Aldekoa Irizar Ezagutzen ditut, baina hiruretako bakar batean ere ez naiz sartu. Adibidez, Arditurriraino iritsi izan naiz oinez. Amak du izugarrizko gogoa Arditurri ezagutzekoa, eta ideia ona da bidegorritik oinez haraino joan eta bisitatzea. Egin beharreko plana dugu.

Agurtzane Arbide Tolosa Badakit existitzen direla, baina ez naiz egon hiruretako bakar batean. Uste dut herriko jendeak badakiela museo hauek baditugula Oiartzunen. Arditurriri buruz, adibidez, entzun izan dut jendea hizketan. Eta joan beharra dut.

Rafa Aristegi Madrid Hiru museoetan izana naiz, ikasleekin. Urtero joaten gara batera edo bestera. Oso ondo daude ikasleekin bisitatzeko. Arditurri oso prestatua dago, sarrera-irteerak oso txukun daude. Luberrin ere pare bat aldiz izan naiz, eta oso ongi. Soinuenean beste pare batetan izan naiz, behin nire kabuz eta bestean ikasleekin.

Juan Mari Beltran krak hutsa da, ikasleekin oso ongi moldatzen da.

Amaia Arrieta Lago Ezagutzen ditut, badakit existitzen direla, eta ikustera joan izan naiz. Uste dut jendeak badakiela museo horiek baditugula herrian.

18

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iritzia

Imanol Barrenetxea Urkia Bai, ezagutzen ditut. Arditurrin eta Luberrin izana naiz. Herri Musika Txokoa badakit Ergoiengo eskolak zirenetan dagoela. Uste dut jende gehienak ez duela ezagutzen herrian daukagun ondare honen balorea.

Adibidez, Luberri oso interesgarria iruditu zitzaidan, geologiaren arlotik. Eta Arditurri ere bai; azken finean, gure sustraiak dira. Gure nortasunaren zati bat da, ezagutu beharrekoa.

Iker Getaria Aranbillet Arditurri ezagutzen dut. Beheko zatia ez dut ezagutzen, baina goikoa bai. Uste dut herrian badakigula museo hauek hor ditugula. Askotan, haurrak izaten dira museoak bisitatzeko aitzakia, baina nola ikastolatik joaten diren, helduok hurrengorako uzten ditugu bisitak. Arditurri gustatu zitzaidan, eta osoa ikusteko kuriositatea badut, baina txikia ikastolarekin izana denez, etengabe atzeratzen da zita‌

Amets Jauregialtzo Urkiza Arditurri eta Herri Musikaren Txokoa bisitatu ditut. Herri Musikaren Txokoa inauguratu zen egunean bisitatu nuen, aita Juan Mari Beltranen laguna delako. Euskal kulturarekin zuzenean dago lotuta.

Arditurrin, bosteko lagun-taldean izan naiz. Askotan, gertuko inguruak ez ditugu ezagutzen eta urrutira joaten gara. Eta hementxe bertan toki oso aberasgarri eta politak dauzkagu.

Ixa Lekuona Berra Arditurri ezagutzen dut. Herri Musikaren Txokoan behin izan naiz, baina azaletik ikusi nuen. Duela pare bat urte joan ginen Arditurrira koadrilan eta, gainera, txu-txu trenean. Barrutik dena ikusi genuen. Berriz joan behar genuela esan genuen‌ baina ez gara bueltatu.

www.oiartzun.eus

19

oiartzungoudalainformatzen

auzoak Altzibar

Cadarso eraisteko lanak hasi dira. Horrekin batera, lurraren egoeraren balorazio egin beharko da. Horren arabera, eremu horretarako proiektua landuko du Udalak.

Elizalde

Ormazabal-eneako aparkaleku berria prestatzeko lanak bukatu dira. Elizalde auzoari aparkatzeko 89 toki eskainiko dizkio Beheko Plazan dagoen aparkalekuak.

20

www.oiartzun.eus

Arragua

Ganboxa kaleko pilotalekua txukundu eta margotu da.

Hezetasunari aurre egiteko tratamendua ere eman zaio hormari.

15.500 â‚Ź bideratu ditu Udalak lan hauetara. Auzo batzarrean adierazi zen lanak egingo zirela. Honela, arraguatarren eskaera bete du Udalak.

Ergoien

Arritxulo udal aterpetxeko teilatua konpontzeko lanak egin dira, uda sasoia pasata, erabiltzaileei ahalik eta gutxien eragiteko. 21.720 â‚Źo aurrekontua izan du mantenu lan honek.

oiartzungoudalainformatzen

auzoak

Gurutze

Borrokazelaietako herribidea konpontzeko lanak egingo dira.

Honekin batera, Ergoiengo Ordozelai eta Txarondo Erreka bideak eta Ugaldetxoko Txatola ere konponduko dira. Udalak 185.400 â‚Ź bideratu ditu lau herribide hauek txukuntzera.

Karrika

Karrika eta Altzibar arteko bidegorria txukundu eta Errotaurre etxadiraino luzatzeko lanak martxan daude. 274.000 â‚Źko aurrekontua dute lanek eta Udalak Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntza lortu du.

Iturriotz

Anerren oinezkoentzako eta txirrindentzako zubia eraikiko da berriz, URA agentziak baimena eman baitio Udalari. Anerreko zubia GI-3631 errepideko obretan ari zen kamioi batek bota zuen. Ardurak argitzeko epaitegietara jo du Udalak eta prozesua bukatzen egingo dira lanak.

Ugaldetxo

Iradi bidea (Txipitoko malda) konpontzeko lanak egin dira.

120.000 â‚Ź bideratu ditu Udalak errepidearen egoera hobetzera.

Hilabete eta erdi inguru iraun dute lanek.

www.oiartzun.eus

21

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri Aingeru Oiartzabal: “Dolua adaptatiboa da, naturala eta beharrezkoa” Aingeru Oiartzabal psikologoa doluan espezializatu da.

Heriotzaz gehiago hitz egin behar genukeela uste du.

Zein bidek eraman zaitu doluan espezializatzera?

Betidanik erakarri nau heriotzak. Oraindik badago zer landu, heriotzari beldur handia baitiogu. Liburu konkretu bat erreferentzia izan da niretzat. Psikologiako ikasle nintzela, kasualitate edo kausalitatez, liburu-denda batean eskuetan liburu bat nuen eta azkeneko momentuan utzi egin nuen.

Etxera joan eta gelan aurkitu nuen: amak egun hartan bertan erosi zuen niretzat. Irakurri nuen eta %100ean inspiratu ninduen.

Psikologia arloan hutsunea badago heriotza/doluaren inguruan?

Eguneratua egotea falta da. Psikologian modelo edo ikuspegi asko daude, baina gutxi dira integralak, gizakia osotasunean hartzen dutenak. Ikuspegi teoriko guztiek dauzkaten aberastasunak biltzea falta da. Bakoitzak pentsatzen du berea dela enfokerik onena eta azkenean, murriztu egiten da dena.

Doluan ere gauza bera pasatzen da. Psikologian, eta zientzia guztietan, aberatsenak diren modeloetara hurbildu behar dugu.

Doluaz ari gara hizketan, baina zer da dolua?

Dolua gizakiak galera bati aurre egiteko eta egoera berrira egokitzeko daukan prozesua da. Aldaketa bat da, maite dugun pertsona bat galtzeak min handia suposatzen baitu. Min horren transformazioan zereginak ditugu. Etxeko hutsunea nola bete, eguneroko ekintzak nola egokitu… Balore eta printzipioak ere aldatzen dira askotan. Dolua adaptatiboa da, naturala eta beharrezkoa.

Derrigorrezkoa da dolua egitea heriotzaren aurrean?

Bai. Gainera, prozesu aktiboa da: norberak egiten du. Denborak gauzak sendatuko dituenaren mitoa daukagu barneratua eta hori puskatzea garrantzitsua da. Demagun zure bizitzako pertsonarik garrantzitsuena galtzen duzula. Ez da gorputz fisikoa bakarrik galtzen, konexioak ere bai. Hori sendatu egin behar da.

Heriotzaz ari gara, baina dolua beste galera batzuekin ere egin behar da?

Ehunka galera ditugu bizitzan: bikote-harremanen haustura, lana galtzea, lagun batekin harremana gutxitu edo erabat galtzea, etxebizitza bat uztea, gaixo egotea… Gure autoestiman eragiten duten galera asko daude.

22

www.oiartzun.eus

Baina birradaptazioa posiblea da.

Helburua hori da. Doluak dimentsio desberdinak ditu.

Azkenekoa garapena da, galera esperientziaren irakurketa egitea: nora eraman gaituen, zer ikasi dugun gurekiko eta harremanekiko, eta bizitzarekiko ditugun balore eta printzipioen birziklatze lana egitea.

Heriotza drama gisa bizi dugulako bihurtzen da zailagoa onartzea?

Heriotza baztertu dugun gai bat da. Lehen, baserrietan oso natural bizitzen zen: animaliak, senideak hiltzen ziren; heriotzarekin kontaktua askoz gertukoagoa zen. Gaur egun jendea ospitaletan hiltzen da, egunerokotasunean kontakturik ez dugu. Urruntze horrek beldurrak sortu ditu eta dakar elkar eta erritmoak ez errespetatzea, ez dakigu nola heldu doluari. Askotan, jendea oso bakarrik sentitzen da. Nahiz eta intentzio handia egon inguruan, gomendioak, babesa emateko prestutasuna… ez dira egokitzen pertsonaren beharretara, ez garelako bestearen lekuan jartzen, ez dugulako enpatia lantzen. Horregatik, gero eta eskari gehiago dago laguntza jasotzeko.

“Inoiz hilko ez bagina bezala gabiltza bizitzan. Horrek askoz beldur gehiago sortzen dizkigu, eta beldurrarengatik, bizitza bera ez dugu maiuskulaz bizitzen” Nola hurbildu beharko genuke heriotzaren gaira?

Gaia naturalizatzen: hil egingo gara. Futbolaz, telebistako programez, politikaz… asko hitz egiten dugu, baina hiltzeari, bizitzari, harremanei, komunikazioari, emozioei buruz… ez.

Eta eguneroko ogia dira. Hitz egitea, hausnarketara eramango duen lanketa gisa oso beharrezkoa da, bestela galduta gabiltza. Inoiz hilko ez bagina bezala gabiltza bizitzan. Horrek beldur gehiago sortzen dizkigu, eta beldurrarengatik, bizitza bera ez dugu maiuskulaz bizitzen. Orduan eta hurbilagoa eta naturalagoa izan heriotza eta harekin dugun harremana, garai bat bizitzeko etorri garela onartzeak momentua gehiago aprobetxatzera garamatza: “Orain nago bizirik, beraz honi

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri

emango diot garrantzia”. Dolua lantzean jendearengan printzipio/balore aldaketa handiak egoten dira: jendeari maite diodala esango diot, besarkada gehiago emango ditut, nire burua gehiago zainduko dut, lehen lehenesten nuena eten…

Norberaren beharrak priorizatzen dira.

Beraz, heriotzaz hitz egitea bizitzaz hitz egitea da?

Ehuneko ehunean lotuta dago. Betirako biziko garen horretan, ez dugu ikusten ikuspegi osoa, bakarrik orainaldia, eta askotan zurrunbilo absurdoei -kakots artean- garrantzia ematen diegu eta harremanei, berriz, ez.

Ezagutzen duzu heriotzarekin harreman eredugarria duen kulturarik?

Garai batean lutoan egotea beltzez jantzita ibiltzea zen.

Pertsona bat beltzez jantzita zebilen bitartean beste guztiek bazekiten nola inguratu berarengana. Norbaitek bi urte pasatzen bazituen beltzez jantzita, denek bazekiten oraindik pena hori garraiatzen ari zela. Kodigo sozial bat zen jakiteko nola hurbildu, zer esan, zer ez… Tradizio horiek galtzen dira heriotza erlijioarekin lotu izan dugulako eta alor honetan kalte bat egon da. Erritualekin zer egin behar da? Berritu behar dira.

Nola adierazi orain lehen beste modu batera adierazten ziren gauzak? Asko gustatzen zait irlandarrek nola bizitzen duten heriotza, ospakizun eguna izaten baita. Gu beilatokian negar batean elkartzen gara -logikoa, triste gaudelako- eta haiek bizitza ospatzen dute. Garai paganoetatik datozen sinesmen

asko dituztelako, trantsizio bezala bizitzen dute heriotza, naturara buelta gisa. Festa handi bat egiten dute, alkohola edan eta parranda egin, hildakoari buruzko oroitzapenak kontatu… negar eta barre nahasketa bat da, barruan duten guztia askatzen uzten dute. Heriotzan kolore askotako emozioak daude: tristura, haserrea, errua, alaitasuna… bakoitzak tartea edukitzea ona da.

Hildakoa agurtzea beharrezkoa da?

Beilatokia edo hileta elizkizuna agurra baino gehiago da pertsona hori hil denaren kontzientzia hartzea, agur sinboliko bat. Apartekoa da agurtzea. Agurra gerta daiteke hiltzera doan pertsonak aukera ematen duenean, irekitasunez bizitzen duelako bere heriotza, eta bere senide eta lagunak gai ikusten direlako heriotza hori lantzeko. Zer da agurtzea? Esker ona ematea jasotako guztiarengatik, barkamena eskatzea, airean geratu diren kontuak lotzea... Eta horrek badu garrantzia.

Shock edo trauma momentuan badago pertsona bat, ez da inor agurtzeko momentua.

Dolua lantzen Bidegin elkartean hasi zinen. Zer eman zizun aukera horrek?

Bartzelonan master bat ikasten ari nintzela, amak egunkarian Bidegini buruzko artikulu bat irakurri zuen eta bidali egin zidan.

Horrela jarri nintzen kontaktuan Donostiako elkarte honekin.

Beraiek gomendatu zidaten Bartzelonan doluari buruzko master bat egiteko. Masterreko irakasleen formakuntza saio www.oiartzun.eus

23

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri batera joan nintzen. Jakin nuen momentua heltzean berriz bueltatuko nintzela Bartzelonara master hori egitera. Lagundu nau bizitzaz dudan ikuspegia handitzen, eta psikologo gisa, beste edozein diagnostiko lantzeko orduan ere ikuspegi sendoago, estrukturatuago, aberatsago bat edukitzen.

Bidegin elkarteak zer egiten du?

Dolu eta gaixotasun larrien prozesuan dauden pertsonen akonpainamendua egiten du. Terapeutek bakarkako saioak egiten dituzte -maite duen pertsona baten galera dutenekin edo hiltzera doazenekin- eta talde terapiekin osatzen da.

Demagun, haurra galdu duten gurasoak elkartzen dituzte taldean. Duela gutxi suizidioari buruzko talde-terapia sortu dute. 17-18 urteko gazte baten gurasoak hasi ziren gaiarekin.

Alderdi soziala ere eskaintzen du elkarteak, doluan dauden horiek ekintzak egiteko. Askotan, dolu prozesuan bakardade handia sentitzen da eta gehien ulertzen zaituzte prozesu berean daudenek. Aparte, sentsibilizazio eta informazio hitzaldiak egiten dira.

Formakuntza saioak ematen dituzu. Oiartzunen ere eman dituzu saio batzuk. Zein mezu eman nahi izaten duzu?

Mezu nagusia naturaltasuna da. Denok ditugu tresnak eta gaitasuna egoerari aurre egiteko eta elkar errespetatzeko, baina beldurretik hurbiltzen gara eta ez dugu asmatzen. Hilko garela arrunt naturala da. Asko gustatzen zait gai hauek ikasleekin lantzea. LHko kasu batzuk ditut buruan: haurrak

24

www.oiartzun.eus

“Denok ditugu tresnak eta gaitasuna egoerari aurre egiteko eta elkar errespetatzeko” negar batean, bakoitza bere esperientzia partekatzen. Beharra dute hitz egiteko, etxean ez dutelako aukerarik. Haurrak izanik, ez zaie baimena ematen gai hauek lantzeko. Heriotza gorde egiten zaie eta ez zaie uzten erritualetan parte hartzen -nahiz eta ikuspegia pixkanaka aldatzen ari den-. Behin irakasle batek esan zidan: “Gaur ez dituzu negarrez utziko berriz, ezta?”.

Erantzun nion: “Zurea da kontua, zuk daukazu negarrarekin eta tristurarekin hartueman txarra”. Triste egotea ez da txarra.

Helduen eta haurren doluak ezberdinak dira?

Bai, garapen ebolutibo, kognitibo eta emozionalarekin lotuta baitago. 9 urte arte ez dugu ulertzeko gaitasun osoa garatua.

Hiru parametro nagusi ditu heriotzak: itzulezina da -betirako kontzeptua-, kausa -adin bateko haurrek ez dute ulertzen bihotza gelditzen dela, arnasteari utzi…- eta unibertsala da -denok hilko gara eta edozein momentutan hil gaitezke-.

Haurrak edo gazteak garenean ez daukagu ikuspegi hori, uste dugu bizitza betirako izango dela. Ikuspegi osoa 12 urterekin barneratzen da. Adin horretan %100ean garatuak gaude eta erritualen garrantzia ulertzeko gaitasuna dugu.

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri Tailerrek arrakasta dute. Jendeak hitz egin nahi duenaren seinale…

Beharra dago. Barru guztia astintzen duen gai bat da. Inguruan norbait hiltzen denean dena jartzen da kolokan: Zergatik nago lan honetan? Gustura nago? Eta lagun hauekin? Eta bikotearekin? Gaur hilko banintz zer? Astebete banu bizitzeko zer egingo nuke? Kokatzen laguntzen gaitu. Bizitzan aurrera goaz, baina ez dugu higiene mental edo emozionalik egiten.

Galdetzen al diogu gure buruari “zertan ari naiz? Hau al da nahi dudana?”.

Saioetara joaten den jendearen tipologia zehatz bat badago?

Dolu prozesuan daudenak, gai honetan sakondu nahi duten ikasleak eta heriotza inguruan bizi izan dutenak dira. Gehien bat, emakumeak dira. Gure kulturan generoak eragin handia du eta gizonezkoei ez zaie emozioak garatzeko baimenik ematen oraindik. Ez dugu triste egoteko, irekitzeko eta hauskorrak izateko baimenik. Ez dago ongi ikusia. Mutilek jasotzen duten mezua da “ez egin negar, distraitu azkar”. Mutilei emozioak mozten jarraitzen dugu.

“Gure kulturan generoak eragin handia du eta gizonezkoei ez zaie emozioak garatzeko baimenik ematen oraindik” Jendearen kezka nagusiak zein izaten dira?

Adibidez, gurasoen beldur nagusia heriotza nola kudeatu da: nola eman seme-alabei heriotza baten berri, zer esan, non eta nola… Ikastetxeetan ere kezka bera egoten da: nola harremandu guraso bat galdu duen ikaslearekin, zer egin ikastetxe barruan… Ahaztu egiten zaigu naturala izatea ze garrantzitsua den. Polita da haurrek eta gazteek nola egiten dituzten hurbilketa horiek. Besarkatzen dute, galdetzen dute, hitz egin egiten dute. Ez dute pentsatzen: “min emango diot”. Askotan, kalte gehiago egiten dugu. Intentzio onak ez du esan nahi interbentzio ona denik. Intentzio ona ere birziklatu behar dugu. Askotan, “zer moduz zaude?” galdezka hurbiltzen gara. Pertsona horrekin egoteko tartea duzunean, egiazko galdera da, entzuteko eta akonpainamendua egiteko.

Baina beilatokian, urduri zaudelako, ez dakizulako zer esan eta hitz batekin hutsunea betetzeko nahia da. Askotan, hurbildu, begietara begiratu, besarkatu eta nahikoa da: hor zaudela da garrantzitsua.

Pentsatzen dugu zahartuta eta gaixotasun fisiko baten ondorioz hilko garela. Baina heriotza mota asko daude: abortoa, suizidioa… Are gutxiago hitz egiten

diren heriotzak, baina errealak era berean.

Baztertuak eta gutxietsiak diren heriotzak dira. Heriotza horiek ez dute hitz egiteko baimenik. Sei hilabeteko haurdunaldian haurra galdu duen bati inguruak esaten dio, “izango duzu beste bat”, “pasatu dituzu bi aste triste, nahikoa da”…

Ez da ulertzen sei hilabete atzera hasi zela guraso izateko ilusioa, haurdunaldi prozesua, hilabete horietan sentitu duena, sortu den maitasuna, bikote harremanaren ilusioa… dena puskatzen dela. Intentzioak onak dira, baina laguntzen al dugu komentario horiekin? Automatismo asko ditugu eta ikastaroetan horien birziklapena lantzen dut.

Denok izan ditugu esperientziak heriotzarekin. Nola bizitu izan duzu zuk?

Badakit zein den doluan nire erritmoa. Noski gaizki egongo naizela. Eta hori ez da ez ona eta ez txarra. Egokitzapenean nago. Agian ez naiz lanera joango epe batean, triste egongo naiz, laguntza beharko dut… baina badakit horretarako baimena ematen nire buruari. Badakit prozesu baten parte dela.

Askotan aipatu duzu eskubide edo baimena ematearen kontua…

Askotan urratzen baita dolu prozesuetan. Lanketa hauek egin eta heriotza beste modu batera ulertzeak, laguntzen dit gaia beste modu batera hartzen. Aita hilko balitzait pena emango lidake, oroitzapen asko gogoratuko nituzke, baina aldi berean prest nago horrekin aurkitzeko. Esango nuke nire heriotzari aurre egiteko ere prest nagoela. 34 urte ditut eta baditut proiektuak, baina gaur hilko banintz, prest nago onartzeko.

Badakit non nagoen eta koherentzian nago. Orain arte egin nezakeena, egin dut. Heriotzan pentsatzeak ez nau beldurtzen.

Gabonak familiak elkartzeko garaia izaten dira, eta hutsuneak gehiago nabaritzen dira. Egoera horretan dagoenari zer gomendatuko zenioke?

Kasu horietan, garrantzitsua da familia txikia biltzea eta bakoitzak bere beharrak azaleratzea: bazkaria nola egingo dugu? Talde txikian egingo dugu? Familia handian? Egingo ditugu otorduak? Apaingarriak jarriko ditugu? Opariak egingo ditugu? Haurrak tarteko badaude, garrantzitsua da hauek zaintzea, baina ospakizunean negar egiteko baimena edukitzea ere bai. Garrantzitsua da, sinbolikoki, hil denaren aipamenak egitea: kandelak jarriz, bertso bat abestuz, ipuin bat irakurriz edo aulki huts bat jarrita… Fisikoki ez dago, baina maite dugu, gure baitan dago eta nahi dugu egun hauetan ere gurekin egotea, kontzientzia hartzeko falta dugula. Tristea izan daiteke ospakizuna, baina oso aberatsa, norbera izateko maskararik gabe. Maiz sufrimendua bakarka eramaten da, komunean egiten da negar, haurren aurrean minik ez agertu…

Aurretik hitz egiten bada, natural egiteko aukera daukagu. www.oiartzun.eus

25

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea Oiartzun, memoriaren leku Gure herria 36ko Gerrako memoria historikoa berreskuratzeko lanean ari da 1977tik Memoria historikoa ez da iraganaz hitz egitea, baizik eta orainaz. Hala dio Pako Etxeberria EHUko irakasle eta Aranzadiko forentse ezagunak: “Iraganean kasu egin ez zaionari buruz hitz egiten du memoria historikoak. Biktimen eskubideak arrazoi historikoengatik ez dira landu eta horregatik dute gaurkotasuna oraindik”.

bertan: Erriari zioten gorrotoz il zinduzten, erriaren gogoan bizi zerate.

2007an onartu zuen Espainiako gobernuak, PSOEko Jose Luis Rodriguez Zapatero presidente zela Memoria Historikoaren Legea. Ia 70 urte behar izan zituzten erakunde publikoek 36ko Gerran gertatutakoari memoria, justizia eta erreparazioaren bide legalak irekitzeko. Ordutik datoz Euskal Herriko herri gehienetan memoria historikoa berreskuratzeko egindako ekintzak.

1977ko azaroaren 1ean inauguratu zen Euskal Herriaren askatasunaren alde hildakoei omen egiteko monumentua.

Pilotaleku bat irudikatzen du, frontis hutsarekin, “falta direnak eta, hilen eta bizien arteko lotura sinbolizatuz”.

Oiartzungo herriak ez zuen lege baten beharrik izan 36ko Gerrako biktimak eta haien familien oroimena publikoki eta errespetuz lantzen hasteko. Francisco Franco diktadorearen heriotzaren ondoren, memoria historikoa berreskuratzeko lanketa egiten hasi zen gure herria. Ordutik, esparru asko ukitu dira batzuetan erakundeei esker, beste batzuetan herritarrei esker.

Etxeberriak Oiartzunek gaiaren inguruan izan duen aitzindaritza eredugarria dela dio: “Oiartzunek ez du Memoria Historikoaren lege bat ezta interes politikorik behar izan memoria historikoa garatzeko. Oiartzun aitzindari izan da gertakari batzuk pasatu ziren eremuak memoriaren leku bihurtzeko orduan”.

Etxeberria forentseak dioenez, “hobi bat ireki ondoren toki hori geratu daiteke ahaztua edo bihurtu daiteke memoriarako leku, Oiartzunen egin den moduan”.

Iñaki Aristizabal zen garai hartan Oiartzungo alkate: “Iniziatiba propioa izan zen. Erreskatatu nahi genituen bide bazterrean zeuden gorpuak eta haien duintasuna. Elizako sarreran bazegoen mausoleo frankista bat. Ez genien pribilegiorik eman nahi eta plenoan erabaki genuen kentzea. Balantza orekatzeko, frankistek hil zituztenek zerbait behar zuten.

Gancheguiri eskatu genion lana, artista handia zelako. Esan genion euskal kutsuko zerbait nahi genuela. Ugaldetxotik, Pikoketatik, elizatik… errekuperatu genituen hezurrak sartu genituen bertan. Oso ederra izan zen omenaldia, jende asko bildu zen. Arrasateko alkate Jose Antonio Altuna etorri zen, arrasatear asko San Cristobalera zeramatzatela, Oiartzunen fusilatu zituztelako”.

Pixkanaka, kanposantuko eremu hori memoria leku gisa osatu da: 2006ko azaroaren 1ean, fusilatutako 21 oiartzuarren

Kanposantua eta Iragorri, memoriaren leku Herriko kanposantua edota Iragorriko kanposantua dira horren adierazle, baita Arritxulo edo Babilonia ere, trabajadoreen batailoiak egon ziren tokiak. Izan ere, memoria historikoak bere gain hartzen ditu hobiak, ondasunen bahiketa, erbestea, kartzela…

Oiartzun fusilaketa gehien (100 inguru) gertatu ziren Gipuzkoako bigarren herria izan zen, Hernaniren atzetik.

Lagun asko kanposantuko hormaren kontra fusilatu zituzten.

Haien hezurrak bildu eta duinki lur eman zitzaien 1977an, Peña Ganchegui arkitektoari enkargatutako monumentuaren erdigunean. Manuel Lekuona zenaren hitzak irakur daitezke

26

www.oiartzun.eus

Frankistek atxilotu eta fusilatutako Oiartzungo udalbatzako kideen oroimenez.

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea izen-abizenak biltzen dituen panela inauguratu zen, Andoni Lekuonak egindako bilketa lanari esker.

2007an Iragorriko kanposantuan -Katin Txiki gisa ere ezaguna, Poloniako soldaduen masakre ezagunari erreferentzia eginez, antropologia forentsearen oinarriak ezarri zituena gorpuak berreskuratu eta identifikatzen saiatzeko- berreskuratu ziren bost fusilatuen gorpuzkiei ere bertan eman zitzaien lur.

Oiartzungo ezker abertzaleak ere urtero-urtero lore-eskaintza egiten du egun horretan kanposantuko monumentuan.

“Beti izan dut Iragorriko kanposantuaren berri, aitari eta haren senideei entzunda. Mezua ez joan horra zen, leku sakratua zen”, dio Mitxelenak. 2006aren bueltan, Ramon Gaztelumendi hurbildu zitzaion. Haren aitona -Zelestino Gaztelumendi Berasategi, Karrikako Aroxkene baserrikoa- desagerrarazi zuten 1936ko urriaren 20an, eta familiak hura non dagoen jakiteko grina izan du beti. Jende gehiagorekin hitz egin, taldea osatu eta Iragorriko hobia topatzen saiatu ziren.

Aranzadiko adituak joan ziren georradarrekin eta ez zegoela arrastorik idatzi zuten txostenean. “Uste genuen 60ko deshobiratzean arrasto guztiak hondatu zituztela. Ez zaio meritua kendu behar daukanari: herriko jendea izan zen hobia aurkitu zuena”, dio Etxeberriak. Katin Txikiko kideek, izan ere, ez zuten amore eman. Oiartzungo Udalak, Aitor Etxeberria (EAE-ANV) alkate zela, hondeamakina bat alokatzeko laguntza ekonomikoa eman zien. Lurra metroz metro altxa eta detektagailu batekin, hezurrak topatu zituzten. Hortik aurrerako lan teknikoa Aranzadik egin zuen.

Lau gizon eta emakume batenak ziren gorpuzkiak identifikatzea ezinezkoa izan zen, DNA ezin zelako atera. “Pena da ezin izen-abizenak ematea. Izan litekeen minik handiena behar du familiako bat desagerraraztea eta ez jakitea non dagoen”, uste du Mitxelenak.

Katin Txikikoek Aritxulegin trabajadoreei egindako omenaldia.

Iragorriko kanposantua edo Katin Txiki Katin Txikik edo Iragorriko kanposantuak historia propioa du. Han desagerrarazi zituzten gutxienez 13 lagun 1936ko udazkenean. Antza denez, militar frankistak Oiartzunera sartu zirenean, familia aberats bati Elizalden zuen etxea uzteko eskatu zioten, agintari militarrei ostatu emateko. Haiek ezezkoa esan zuten hasieran eta “errepresalia” gisa, haiena zen lur eremu bat erabili zuten fusilaketa gune gisa. Joxan Mitxelena, Katin Txikiko kide eta Iragorriko gaur egungo jabeari, behintzat, hala kontatu zion Loreto Romero Kennedy jabe izandakoak.

Iragorriko kanposantua bide bazterrean dago, herritik urrutiegi ez baina era berean toki iluna eta jende gutxi ibiltzen dena da. Gauza ezaguna zen herri mailan Iragorriko kanposantuan zer gertatu zen. Hori dela eta, 1960an, herriko agintariek hura irekitzeko eskaera ofiziala egin zuten, bertan apaiz bat zegoela hobiratua arrazoituz. Tomas Mitxelena, Iragorriko maizter eta Joxanen aitaren laguntzarekin, udaletxeko langileek egin zuten deshobiratze lana. “Apaiza azaldu zenean eten zituzten lanak” dio Etxeberriak.

Hezurrekin batera topatu ziren jantzi eta elementuengatik, han hobiratuak “euskaldunak, zibilak eta goi mailakoak” zirela ondorioztatu zuen Iñaki Egaña historialariak.

Gaur egun, nahiz jabetza pribatua izan, publikoarentzako irekita dago Iragorriko kanposantua.

Mitxelenak dio hobia topatu izanak “indar handia” eman ziola Katin Txikiri talde gisa. Horren ondoren etorri ziren Isiltzen ez den isiltasuna Mugarria, Trabajadoriak, frankismoaren esklabuak Oarsoaldean dokumentala, trabajadoreei egindako bi omenaldiak…

Erreferentziazko memoria lekua Oiartzunek errepresio bortitza pairatu zuen 36ko gerran eta gerraostean. Fusilaketak, atxiloketak, trabajadoreen batailoiak, Comète Sarea… “Herri gutxi izango dira hainbeste gauza pilatzen direna”, dio Etxeberriak.

Berak, azken bi urteetan EHUko Udako Ikastaroetako nazioarteko ikasleak Oiartzunera ekarri ditu hemen egin dena azaltzeko, Udalaren eta Katin Txikiren laguntzarekin. www.oiartzun.eus

27

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea “Harrera alkateak egiten digu, udaletxean, erakunde ofizial batean, behar den bezala. Instituzionalizazioa dago, azalpen batzuk, diskurtso bat gertatu zena ez zela bidezkoa dioena….

Aitortu behar da herriko jendeak egin duen lan handia, kapital humano horrek ez du preziorik”, dio Etxeberriak.

Oiartzungo Udalak -Franco hil ondorengo ia legegintzaldi guztietan- sentsibilitatea erakutsi du memoria historikoaren inguruan. “Egin den guztia biktimengan eta familiengan pentsatuz egin da”, dio Jexux Leonet alkateak (EH Bildu). “Ez da kasualitatea Oiartzunen memoria historikoaren politika egin den bezala egitea, herria egiteko politika orokorraren barruan dago”, dio Pako Etxeberriak.

Horregatik, aitortzen du Udako Ikastaroetatik aparte ere, bisitari asko ekartzen dituela Oiartzunera, egin dena erakusteko. “Gernika edo Sartaguda bezala, erreferentziazko memoria lekua da Oiartzun”.

Uztailaren 27a, memoriara Publikoki, azken ekintza joan den uztailaren 27an egin zuten Katin Txikik eta Udalak, elkarlanean. Egun horretan sartu ziren militar frankistak Oiartzunera 1936an eta oiartzuarrek demokratikoki aukeratutako udalbatza desegin zuten. Alkatea (Feliziano Beldarrain Agirre) eta zazpi zinegotzi abertzale (Leontzio Aranburu Agirre; Luziano Aristizabal Etxeberria; Segundo Berrondo Retegi; Esteban Goienetxe Arozena; Manuel Irigoien Mitxelena; Jose Ignazio Odriozola Oiartzabal

28

www.oiartzun.eus

eta Jeronimo Ugaldebere Labandibar) atxilotu edo atxilotzeko agindua eman zuten. Horietako bi (Aranburu eta Irigoien) fusilatu zituzten frankistek eta Berrondoren semea (Joxe Mari, 18 urtekoa) ere bai, aitaren bila joandakoan ez zutelako aurkitu.

Datorren urtean, data horretan Udalak eta Katin Txikik omenaldi ofizialago bat egitea dute adostua. “Oiartzuarrek ongi hartzen dituzte egiten ditugun ekintzak”, dio Mitxelenak.

Aurrera begirako asmoak Katin Txikik elkartea desegitea erabaki zuen bilera batean, ustez lanak eginda zeudelakoan. Zubillaga Aholkularitzakoek komentzituta, elkartearen paper ofizialak mantentzea erabaki zuten.

Oraindik, izan ere, memoria historikoa berreskuratzeko bada nondik heldua, gertatu zenaren erreparazio, justizia eta egiaren bila. Horrela, herriko ikastetxeetan gaia lantzea; Turismo sailarekin memoria historikoaren ibilbideak antolatzea; dagoen materiala bildu eta ikusgai jarriko duen museo bat sortzea… dituzte burutan taldekoek, “denborarekin, ez baitugu nahi genukeen denbora guztia lan honi eskaintzeko”, dio Mitxelenak.

Bide horretan, Udaletik jaso izan duten laguntza aitortu dute bai Katin Txikikoek eta bai Pako Etxeberriak. Eta horretan jarraitzea da Udalaren asmoa. Guztia, garrantzitsuenari begira: halakorik berriz gertatuko ez denaren bermea.

Pako Etxeberria, EHUko Udako Ikastaroetako ikasleei Oiartzungo kanposantuan azalpenak ematen.

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

Euskarabentura

Iturriozko santioak

“Mirokutana� laburraren grabaketa

Harri Beltzaren kontzertua

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

www.oiartzun.eus

29

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

30

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Karrikako festak

Olarri, Haurtzaro eta Elizalde dantza taldeak Kataluinian

Enrike Abril bote luzeko Txapelketa

Gurutzeko festak

Arditurriko Bide Berdearen Eguna

Goya Anduaga emaginari omenaldia

Hirukide elkartearen aurkezpena

Motxiladun umeen astea

“Badok 13” Zinemaldian

Ugaldetxoko festak

Elizalde Herri Eskolako bertso bazkaria

“Hitzen ahairea” tailerra

Garagardo Azoka

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

Argazkia: Haziak

iruditan

Urkabera igoera

Azkue memoriala

Euskal Eskola Publikoaren jairako eskualdeko topaketa

Haziak Eguna

Azaroak 1eko lore-eskaintza

Euskal Herriko Bote Luzeko finala

Oiartzuarrock

Gazte mugimenduko belaunaldien arteko bazkaria

Izeba proiektuaren aurkezpena

Genero indarkeriaren kontrako ekimen herritarra

Hitzen lihoa

“Paeta zarrak erantzun” lehiaketa

San Nikolas ttikia (Elizalde Herri Eskola)

San Nikolas ttikia (Haurtzaro Ikastola)

San Nikolas ttikia (Urmendi Haur Eskola)

Oihartzun Guk-en futbito txapelketa

Intxixu Trail, Oarsoarrak saria

Euskadiko Txirrindularitza Federazioaren Galan, oiartzuar sarituak

“Oiartzunen bizi, Oiartzunen erosi” kanpaina

Artisau azoka eta ganadu feria

www.oiartzun.eus

31

Urtarrila DATA

ORDUA

1

09:00

EKINTZA Urteberri Eguna Aiako Harrian

1-31

09:00-22:00

1-31

-

2-3-4

09:00-13:00

Gabonetako Kirol Txokoa

2-4

10:00-14:00

Teatro fisiko eta maskaren tailerra (Xabi Lopez)

2

11:00-13:00 16:30-19:00

Puzgarriak

3-16

18:00

Ikastaroa: “Ofimatika tresnak”

3

17:00

“Mari eta gaileta fabrika”

4-12-1917:00/16:30 26

Ikasle Gela Kultura eragileen diru-laguntza eskaera

Buruarin eta erraldoiak sortzeko tailerra

LEKUA

ANTOLATZAILEA

Elurretxen

Girizia Mendi Taldea

Manuel Lekuona bibliotekako beheko solairua

Udala

Udaletxean

Udala

Elorsoro kiroldegian

BPXport

Karaez, 4

Xabi Lopez eta Udala

Elorsoro kiroldegian

Abaraxka ludoteka

KZgunean

KZgunea

Udaletxeko areto nagusian

Abaraxka ludoteka Abaraxka ludoteka eta Soinuenea Fundazioa Abaraxka ludoteka eta Udala

Herri Musikaren Txokoan

5

17:00

Familia eta lagunarteko jolasak

Abaraxka ludotekan

6

17:30

Elkartasun bertso saioa

Elorsoro kiroldegian

Etxerat

7-9-15-31

18:00

IT txartelaren azterketa

KZgunean

KZgunea

Eskola Kiroleko jardunaldia

Kirol instalazioetan

Udala

Eskola Pilotako jardunaldia

Elizalde eta Haurtzaroko frontoietan

Udala

12-19-26 09:00-13:00 12-26

16:00-18:00

13

12:00

Herri Musika Eskolaren kalebuelta

Elizalde auzoan

Soinuenea Fundazioa

13

19:00

“Zazpi senideko” (Axut-Artedrama)

Udaletxeko areto nagusian

Oiartzungo Antzerkizale Elkartea

15

20:00

Irakurketa Taldea: “Harrian mezua” (Alberto Ladron Arana)

Manuel Lekuona bibliotekan

Udala

16

17:00

Ipuin kontaketa (4 urtetik goiti)

Manuel Lekuona bibliotekan

Udala

17-28

16:00

Ikastaroa: “Google aplikazioak kudeaketa pertsonalerako”

KZgunean

KZgunea

17

17:00

Atsolorraren prestaketa bilera

Udaletxeko areto nagusian

Udala eta 2018ko gurasoak

17

18:00

“Euskaraldia eta gero zer?” (Kike Amonarriz)

Udaletxeko areto nagusian

Euskaraldiko lantaldea

19-20

-

Eski ikastaroa eta raketekin txangoa (Somport)

Haurtzaro Ikastolatik

Haurtzaro Mendi Taldea

25

16:45

Ihotetako karroxako entsegua eta zaku tailerra

Elizaldeko jantokian

Elizaldeko Guraso Elkartea

25

20:15

Urteko bildumaren proiekzioa

Udaletxeko areto nagusian

Girizia Mendi Taldea

27

08:00

Mendi irteera sagardotegira

27

12:00

Dantza plazan

27

17:00

“Musua” (Pirritx, Porrotx eta Marimotots)

29

10:30

Duintasuna pentsionisten elkartearen bilera irekia

29-30

16:00

Ikastaroa: “Argazkiak”

31

19:00

“Galeuzka, periferiaren errebolta” (Xose Estevez)

Haurtzaro Ikastolatik

Girizia Mendi Taldea

Doneztebe plazan

HELTAko dantza taldea eta Soinuenea

Elorsoro kiroldegian

Ugaldetxo Kultur Elkartea

Gazte Izanak-en

Oiartzungo Duintasuna

KZgunean

KZgunea

Udaletxeko areto nagusian

Udala eta Fato Daniel Castelao

deialdiak Zuen deialdiak zabaltzeko, bidali proposamenak hilaren 20a baino lehen, komunikazio@oiartzun.org helbidera.