2014 Oiartzungo Txirrindulariak

OIARTZUNGO TXIRRINDULARIAK

ESKERTZAK Lehendabizi eskerrak eman nahi dizkiet Txirrindulari Oiartzuar guztiei, ondoren prestakuntza eta idazketa lanetan lagundu didaten guztiei. milesker

Idazlan taldea:

Goiatz Labandibar, Eihatze Aramendia, Jexux Olaziregi eta Gaizka Lasa Diseinu eta maketa:

J. M. Beloki Jauregi

Argazkiak:

Gregorio Zapirain, J. M. Azurmendi, Mitxelena Familia (Maradi), J. M. Aristizabal, Joxe Mitxelena, Fakundo Zabaleta, Ponciano Arbelaiz (Familia), Francisco Landabea, A. Mitxelena Treku, J. M. Aduriz (Txokune) J. Aristizabal, J. M. Sein, Angel Odriozola (Familia), Valeriano Gaztelumendi, Ramón Lasa, Cesareo Zalakain, J. Manuel Lasa, Txomin Perurena, Miguel M. Lasa, Rafael Labandibar, Treku (Familia), J. R. Etxeberria, Nikolas Sagarzazu, Gabriel Bera, J. M. Vera, Joakin Izagirre, Joseba Izagirre, Kepa Olaiz, Ricardo Mitxelena, Pedro Etxeberria, Jabier Beloki, J. M. Beloki, Joxe M. Lekuona, Vixente Iza, J. Manuel Iza, Luis M. Arozena, M. Angel Larraia, Iñaki Arbelaiz, Gorka Iragorri, Imanol Etxeberria, L. Sagarna, Xabier Isasa, Ander Uranga, Arantxa Lete, Aitor Aburuza, Fernanada Mitxelena, Bibiano Arbelaiz, O.B.T.E. Artxiboa, J. M. Beloki, Unai Dorronsoro, Zigor Ameztoi, Iurgi Mugeta, Axier Fernandez, Xabier Perurena, Neil Stephen, Iker Leonet, Gaizka Lasa, Julen Mitxelena, Gorka Agirrezabal, Iñigo Gomez, Beñat Felipe, Iñaki Landabea.

Lehen argitalpena: 2014. urtea Ale kopurua: 500 Argitaratzailea: Oiartzungo Udala, Kultura Batzordea Itzulpena: Jexux Olaziregi Bagües ISBN 978-84-88917-40-9 L.G. SS Inprimategia: Oiartzungo Udalak ez du derrigorrez bat egiten liburuaren autoreek egin ditzaketen adierazpenekin.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 4

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 PĂĄgina 5

AGURRA Gure herriko ondarea berreskuratu eta herritar guztiontzat eskuragarri jartzeko ahaleginean Oiartzungo Udalak kaleratzen duen Mugarri bildumaren hogeitabatgarren alea duzue hau. Oraingo honetan, “Oiartzungo Txirrindulariak� izenburupean, aurreko mendeko hogeigarren hamarkadan hasi eta gaurdaino Oiartzunen profesional mailan zein afizionatu gisa aritu izan diren txirrindulariak bildu ditugu.

XX. mendean, eta neurri apalago batean baita gaur egun ere, txirrindualritzak garrantzia handia izan zuen Oiartzunen. Gure herriaren izena txirrindularitzari lotua egon da urte askotan zehar, nazioartean sona handia lortu zuten zenbait txirrindulari oiartzuarrengatik batez ere, baina baita afizionatu mailan gure herritarrek beti erakutsi izan duten maila onagatik ere.

Adolfo Leibarrek proposatuta, Joxe Mari Belokik eta Juanjo Aranburuk segituan hartu zuten Mugarri bildumaren edizio berri hau lantzen hasteko ardura. Horrela, Goiatz Labandibar, Eihatze Aramendia, Jexux Olaziregi, eta Gaizka Lasaren testuez lagunduta, herriko txirrindularien bilduma ederra osatu dute, Oiartzunek eta txirrindularitzak izan duten harreman estuaren lekukotza betirako gordea gera dadin, eta bide batez, lagundu dezan harreman hori estu mantentzen etorkizunean ere.

Oiartzungo Udalaren izenean, nire eskerrik beroenak eman nahi dizkizuet lan honetan parte hartu duzuen guztioi, eta bereziki eskertu nahiko nuke Joxe Mari Belokik eta Juanjo Aranburuk argazki bilduma ikaragarri hau biltzen eta prestatzen egindako lana, eta Joxe Mari Belokik diseinuan eta maketazioan egindako lan itzela.

Eskerrik asko, beraz, gure herriko iraganaren eta orainaren ezagutzan sakontzen laguntzeagatik, eta noski, Mugarri honen bitartez oiartzuar guztiontzat eskuragarri jartzeko aukera eman izanagatik Gure herriaren historia zatitxo bat da lan hau, azken mendeetako Oiartzun ezagutzeko erakusleihoa, izan ginenaren eta garenaren ezagutzan sakontzen lagunduko digun tresna.

Asier Legorburu del Sol Kultura Batzordeburua 5

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 6

6

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 7

HITZAURReA Hainbat argitalpen garrantzitsu ondoren edizio berri bat iritsi da Mugarri sailera, “Oiartzungo txirrindulariak”. Argitalpen benetan garrantzitsua oiartzuarrontzat, txirrindulari oiartzuarrek beren jarduerarekin oihartzun handia lortu baitzuten gure lurraldean zein Euskal Herritik gaindiko herrialdeetan zehar.

Baina zergatik izan da garrantzitsua txirrindularitza Oiartzunen?

Galdera honi ezin diogu erantzun bizikletak oiartzuarren egunerokoan zeukan garrantzia azaldu gabe. Garai batean bizikleta garraiobide nagusiena zen Oiartzunen.

Orereta industrializatuan oiartzuar ugarik egiten zuen lan eta bizikleta ia ezinbesteko tresna bilakatu zen. Hemen hasi ziren lehen apustuak, lehen pikeak… Pixkanaka garraiobide zena kirol izatera pasa zen, eta kirol izatetik hainbat oiartzuarrentzat ogibide. Honela sortu ziren Joxe Mixelena, Facundo Zabaleta, Pontziano Arbelaitz… kirol honetako lehen idoloak herriko hainbat umerentzat.

Txirrindularitzak garrantzia handia hartu zuen Oiartzunen, itzal handia zeukan.

Kirol gutxi zeuden garai haietan, txirrindularitza, futbola, atletismoa… eta aisialdirako aukera gutxi, kirola zen denbora pasatzeko gazte gehienek aukeratzen zuten jarduera. Eta kirolik garrantzitsuena txirrindularitza zen. Horrela ekinaren ekinaz txirrindularitzaren bidea ireki zuten lehen oiartzuarrei txapeldun handiek jarraitu zieten, hala nola, Jose Manuel Lasa, Txomin Perurena eta Miguel Mari Lasa.

Nazioarte mailan izugarrizko oihartzuna lortu duten semeak eman ditu Oiartzunek. Txirrindulari handi hauek Tour, Giro eta Espainiako itzulietan etapa ugari irabazteaz gain joko olinpikoetan parte hartu izan dute. Munduan Oiartzunek adina txapeldun eman dituen herriak oso urriak dira. Maila profesionalaz gain, afizionatutan oiartzuarrek izugarrizko maila eman dute eta hainbat sari eskuratu dituzte.

Oiartzuarren garrantzia ikusteko garaian ezin ditugu ahaztu oiartzuarrek antolaturiko bi lasterketa. Batetik urtero Xanisteban jaiekin batera egiten den lasterketa daukagu. Xanisteban saria estatu espainiarrean dagoen zaharrenetakoa da, aurten LXVII edizioa egingo da, eta bertan liburu honetan agertzen diren ia txirrindulari denek parte hartu dute. Bestetik, 1965. urtean Oiartzungo Lartaun elkarteak txirrindularitzako mundial arrakastatsua antolatu zuen Donostian (gaur egun Lasarteko lurretan).

7

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 PĂĄgina 8

Azkenik txirrindularitzaren inguruan lan egin duten hainbat oiartzuar ezin dira aipatu gabe utzi. Adibide bezala urte askotan federazioan lan egin zuen eta edozein laguntza emateko prest zegoen Pedro Treku. Edota Jaime Ugarterekin makina bat urtetan lasterketak antolatzen ibili zen Joxe Mari Ezeiza.

Aurrekariak ikusita nahitaezkoa zen gai honi heltzea. Hori ikusita Adolfo Leibarrekin elkartu ginen eta 2014ko Mugarri saileko argitalpenak gai honen inguruan izan behar zuela azaldu zigun. Ideia ona iruditu zitzaigun, oso ona benetan. Baina zalantza bat neukan nire baitan, nola hasi eta nondik hasi.

Lehenengo pausua nahiko argia zen, Oiartzungo txirrindularien zerrenda bat osatu behar genuen, makina bat txirrindulari etorri zitzaizkigun burura. Gu baino helduagoak zirenak ongi kontrolatzen genituen, baina gazteekin zertxobait galduak genbiltzan. Lan honetan laguntza handia izan dugu. Elkartu garen txirrindulari bakoitzak beste batzuen inguruko informazioa eman digu. Lan horretan bereziki Pako Landabeak lagundu zigun. Pakok asko daki txirrindularitzari buruz, maila eta modu guztietako aldizkariak dauzka eta artxibo horretatik informazio asko atera genuen.

Javi Bodegasek, txirrindularitzaren urtekaria egiten duen idazle bilbotarrak, ere lagundu digu lan honetan.

Behin zerrenda txukun bat osatu genuenean argazkiak biltzeari ekin genion. Lan handia egin dugu, oiartzuar ugarirekin bildu gara artxibo izugarri hau osatzeko.

Alde batetik bestera ibili gara argazkiak biltzen; batzuengana beste herri batera joan behar izan dugu argazkiak jasotzera, askotan gauez egin behar izan dugu bilketa‌ Baina onen onena jendearen harrera zen. Argazkiak zertarako nahi genituen azaltzean erraztasun guztiak ematen zizkiguten. Milesker argazkiak helarazi dizkieten guztiei!

Lan honetan Pako Landabearen ordainezinezko laguntza izan dugun arren lanaren zamarik handiena gure gain hartu dugu. Txirrindulari izan ziren pertsona ugarirekin egon gara banan banan argazkien informazioa lortzeko. Ondoren ordenagailu aurrean ordu ugari igaro ditugu argazkiak ahalik eta txukunen jartzen (konpontzen, argitzen, zenbait argazkiri kolorea ematen‌). Lan astuna izan den arren oso gustukoa izan da guretzat, txirrindulariek euren bizipenak kontatu baitizkigute eta hori sari handia izan da guretzat.

Zerrenda osatua geneukan, argazki ugari lortu genituen, baina liburua osatuko zuen testua egingo zuena falta zitzaigun. Gu ez ginen gai ikusten horrelako lan bat aurrera eramateko, gainera argazkien lanekin zein zerrenda gehiago osatzen oso lanpetuak genbiltzan eta beste pertsona bat lan horretarako egokiagoa izango zela pentsatu genuen.

Burura etorri zitzaigun lehen izena Gaizka Lasarena izan zen. Gaizkak hiru ezaugarri barnebiltzen zituen, alde batetik kazetaria zen, bestetik txirrindulari ohia zen eta azkenik oiartzuarra zen. Gure ustez pertsona egokiena zen lan hau aurrera eramateko. Gau batez bearekin elkartu ginen eta gure proposamena azaldu genion.

Proposamena interesgarria iruditu zitzaion, baina bere egoera pertsonalagatik lan hori berak bakarrik egitea gehiegi zela esan zigun. Hala ere ez zuen ezezkorik esan!

Edozertan laguntzeko prest azaldu zen.

8

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 9

PeDRO TReKU eTA JAIMe UGARTe, Federazioko bilera batean

PeDRO TReKU, federazioko kidea eta txirrindularitzara oso lotuta zegoen pertsona. erreferente bat izan zen Oiartzunen LARTAUN elkartearekin lasterketak antolatuz, taldeak prestatuz eta txirrindulari gazteei lehenengo pasuak ematen laguntzen.

PeDRO TReKUri, merezitako omenadia egin zioten 9

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 10

Hori ikusita Bibiano Arbelaitzengana jo genuen, ea zikloturisten artean norbait gai ikusten zuen lan hau aurrera eramateko. Bibianok ez zigun inolako zikloturistaren izenik eman, baina lan hau Goiatz Labandibarrek egin zezakeela esan zigun.

Goiatzekin bildu ginen eta Gaizkari egin genion proposamen bera luzatu genion. Guk txirrindularien kontaktuak lortzen lagunduko geniola eta gure laguntza momentu oro izango zuela esan genion. Goiatzeko proposamena onartu egin zuen, baina baldintza bat jarri zuen, berak bakarrik idatzi beharrean lantaldean idatzi nahi zuela adierazi zigun. Guk ez genuen inolako arazorik ikusten horretarako, eta horrela hasi zen pixkanaka gorpuzten idazle talde hori. Gerora Goiatzek Gaizka Lasari berriz proposamen berria luzatu zion eta honek gustura onartu zuen. Eihartze Aramendia eta Jexux Olaziregirekin hitz egin zuen eta taldea osatu zuten.

Liburu honek Oiartzungo txirrindularitzan erreferente bat izan nahi du. Urte askotan zehar Oiartzungo txirrindularitza sustatzen hainbat lagun egon dira, batzuk euren semeak txirrindulariak zirelako, besteak afizio handia zeukatelako… baina denak kirol honen alde lanean. Ezin da ahaztu urte askotan zehar Oiartzungo udalak txirrindularitzari eman dion sostengua. Oiartzun Bailarako Txirrindulari Eskola sortzeko ezinbesteko laguntza eman zuen Oiartzungo udalak, eta bereziki Jon Iñarra alkate ohiak. Udalaz gain herriko hainbat enpresen diru-laguntza izan genuen, hala nola Erne, Mamut, Al Campo… Eskola honetara eskualde guztiko gazteak etortzen ziren txirrindularitza ikastera.

Tamalez dena ez da betiko eta beste kirol askori bezala krisiak eragina izan du txirrindularitzan, OBTE itxi egin behar izan genuen eta gazteak beste herrietan sortutako eskoletara joaten hasi ziren. Gaur egun jendea ez dago jenderik antolakuntzan lan egiteko eta gainera ia txirrindularirik ez baldin bada, norentzat egingo lukete lan? Egoera tristea da benetan. Liburu honek egoera hori iraultzeko balio badu ongi etorria izan dadila!

Amaitzeko hainbat ohar aipatu nahi genituzke. Alde batetik norbait aipatu gabe utzi baldin badugu aldez aurretik gure barkamenik zintzoena eskatu nahi diogu.

Oiartzuar ugari izan dira txirrindulari eta zerrenda oso luzea atera zaigu, ziurrenik oiartzuar bat baino gehiago ahaztu dugu.

Bestetik liburu hau egitea ahalbideratu duten guztiei eskerrak eman nahi genizkieke. Bibiano Arbelaitzi bere laguntzagatik, liburu hau idatzi duten lau idazleei (Goiatz Labandibar, Gaizka Lasa, Eihartze Aramendia eta Jexux Olaziregi), Joxan Eizmendiri bere koordinazio lanagatik, eskertza berezi bat Adolfo Leibar jaunari liburu hau bere Mugarri sail bikainean sartzeagatik eta Oiartzungo udalari liburu honen argitalpenagatik.

Azkenik, oiartzuar guztioi orokorrean eta txirrindularitza zale guztiei bereziki liburu hau irakurtzeko gonbita luzatzen dizuegu. Liburu honen bitartez herri honen zati garrantzitsu baten historia eta oiartzuar txirrindulariek erdietsitako lorpenez jabetzeko aukera izango baituzu. Aldez aurretik eskertuz…

Joxe Mari Beloki eta Juanjo Aranburu

10

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 11

HASTAPeNAK Beharrak eraman du gizakia historian zehar asmatu dituen gauza gehienak asmatzera. Txirrindak ere behar bat asetzera iritsi ziren: garraioa azkartzea. Lehendabiziko bizikletak, paraje hauetan, garraio gisa erabiltzeko izan ziren. XVIII. Mendearen bukaera zen.

Jendeak bizikletak erabiltzen zituen lanera joateko, euren etxeetatik distantzia batera. Eta, pedalei eman eta eman, lehendabiziko lehiak sortu ziren. Ezagutzen den lehenengo proba 1868an jokatu zen, Paristik gertu eta zazpi txirrindularik hartu zuten parte. Hurrengo urtean jokatu zen lehenengo lasterka, Paris-Rouen.

Txirrindularitza elkarteak ere pixkanaka osatzen eta zabaltzen joan ziren, Europan barrena. Italian eta Holandan sortu ziren lehenengoak, 1870 eta 1871 urteetan. Talde ttikiak ziren. Nazio mailako lehenengo elakrtea 1881ean sortu zuten, Frantzian.

Hurrengo urtean, nazioarteko lehenengo elkartea sortu zen Londresen.

Oiartzunen txirrindularitzaren loraldia hasi zenean Federico Bahamondes, Miguel Poblet, Louison Bobet, Fausto Coppi, Bernardo Ruiz edota Fernand Moulet ziren nazioarte mailan punta-puntan zebiltzan kirolariak. 40-50. hamarkadak ziren.

eUSKAL HeRRIA eTA GIPUZKOA Euskal Herrian, 30. Hamarkadan hasi ziren lasterketak, bizikletak egiten zituten zenbait enpresak bultzata. Eibar izan zen horien sehaska. Zaharragoa da, ordia, Ordiziako Klasikoa, 1922tik hasi zirena.

Gipuzkoan ere, paraleloki joan zen historia, nahiz eta beste toki batzuetan baino beranduago hasi zen guztia. Bizikleta garraio izan zen hasieran. Ondoren etorri ziren lehenengo txirrindulariak, bizikletan ibiltzeari lehia gehitu ziotenak. Hasieran, txirrinda gaineko apustuak izan ziren. Gero, lasterketetan parte hartzen zuten kirolariak: XX. mendeko 30. hamarkadatik aurrera.

OIARTZUN Oiartzunen ere, badakigu bizikleta erabiltzen zutela lanera joateko. Josanton Zapirain iturrioztarrak, adibidez, Baionara joaten zen lanera bizikletan. Hasieran, 11

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 12

JOSANTON ZAPIRAIN (1927) Iturriotz auzokoa 12

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 13

eUGeNIO AZURMeNDI (LUXIA 1931) Ugaldetxo auzokoa 13

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 14

eUGeNIO AZURMeNDI (LUXIA) eta André Leducq frantziarra lasterketaren aurkezpenean

eUGeNIO AZURMeNDI (LUXIA) sprintean gailentzen (Donostia 1933) 14

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 15

eUGeNIO AZURMeNDI (LUXIA) Xanistebanetako Sari Nagusia zortzi aldiz irabazi zuen (1932)

eUGeNIO AZURMeNDI (LUXIA) eta JUANITO BIKANDI (1932)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 16

MIGeL LASA (MUTILLA) (1938) Ugaldetxo auzokoa

JUANITO BIKANDI (1934) elizaldekoa Xanistebanatako lasterketan helmugara iristen

SeBASTIAN GALARDI (1943) Gurutze auzokoa

NIKOLAS GALARDI (1943) Gurutze auzokoa Baztango Itzulia irabazi zuen (elizondo) 16

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 17

JOAKIN MITXeLeNA TReKU (1952) Karrika auzokoa 17

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 18

PAKO MITXeLeNA, Fakundo Zabaleta, Darrigade, Hugo Koblet, Salaberria, Jose Mitxelena, Labadie

exposito, J. Mitxelena, A. Mitxelena(Aitona), PAKO MITXeLeNA, Ganzarain, Otaño, Puntxiano Arbelaitz, Periko Matxain 18

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 19

PAKO MITXeLeNA Karrika auzokoa, Gipuzkoako txapelduna (1944)

exposito, Ganzarain, Periko Matxain, PAKO MITXeLeNA (Karrika auzokoa) 1942 19

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 20

PONZIANO ARBeLAITZ (1951).

Ibarre baserrikoa, Iturriotz auzoa.

20

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 21

PONTZIANO ARBeLAITZ Txapelketa eusko-Nafarreko irabazlea (Altsastu, 1952)

PONTZIANO ARBeLAITZ, Zumarragako hiri-zirkuituko lehendabizikoa (1954) 21

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 22

J. Urrestarazu, L. Mitxelena, Ponziano Arbelaitz, Juan Jose Zabaleta eta Fakundo Zabaleta.

P. ARBeLAITZeK San Pedroko Sari Nagusia irabazi zuen (Irun, 1958)

PONZIANO ARBeLAITZ, errenteriako lasterketan lehenengoa (1954) 22

PONZIANO ARBeLAITZ, San Juan Sariko irabazlearen lore-sorta jasotzen (Hernani, 1955)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 23

PONZIANO ARBeLAITZ, espainiako Itzuliko etapa batean (1955) 23

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 24

Ponziano Arbelaitz, Gipuzkoako txirrindularitzako ordezkariek omendua

24

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 25

FRANCISCO LANDABeA LASA (Paquito) Altzibar auzokoa (1953) 25

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 26

P. LANDABeA Gatzagak igotzen atzetik Martin Manzisidor, Oscar elgezabal eta Agustin Mitxelena dituela (Bergara, 1953)

J. Lekuona (Borrondi), F. Zabaleta, Ponziano Arbelaitz, Pakito Landabea (Lesaka, 1955) 26

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 PĂĄgina 27

P. LANDABeA Gipuzkoako Txapelketan eizaga jaisten (Itsasondo, 1954)

P. LANDABeA, atzetik Txarandaka eta Luis OtaĂąo dituela zubien lasterketan (Donostia, 1956) 27

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 28

AGUSTIN MITXeLeNA (AITONA) Perico Matxain eta José Mitxelenarekin Madalenetan (erentería) AGUSTIN MITXeLeNA (AITONA) ergoien auzokoa (1952)

A. MITXeLeNA (AITONA) Gipuzkoako Txapelketako garaikurra jasotzen, Azpeitian 28

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 29

A. MITXELENA AGUSTIN MITXeLeNA (AITONA) Kursaaleko irteeran prestatzen (Donostia)

29

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 30

Jesus Mari, J. Lekuona (Borrondi), F. Zabaleta.

J.LeKUONAK Trintxerpeko lasterketa irabazi zuen (1952) 30

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 31

J. LeKUONA (Borrondi) Karrika auzokoa (1954)

............ ........... ...........

J. LeKUONA, garaikurra jasotzen (Antzuola, 1955)

Facundo Zabaleta, Fra. Landabea J. LeKUONA (Borrondi) 31

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 32

astean behin egiten zuen joan-etorria, apopilo gelditzen zelako, baina ezkonduta eta gero, denboraldi batez egunero-egunero joan-etorria egiten zuen. Lasterketetan parte hartzen hasi zen lehenengo oiartzuarretarikoa izan zen, eta nahiko fin aritzen zen.

Gurutzeko Galarditarrak dira horien arteko batzuk (Sebastian eta Nikolas), Olaldeko Rufino Arbelaitz, Juanito Bikandi eta Migel Lasa, Mutilla (Joxe Manuel eta Migel Mari Lasaren osaba). Baita eugenio Azurmendi ere, Luxia.

Zegamarra jaiotzez, morroi iritsi zen Oiartzunera Pelu eta Katalintxo baserrietara.

Gizon handia eta astuna zen. Ezaugarri horrek markatu zuen. Sprint ona eta aldapak jaisten abila zen. Gainerakoak bezala, lanera joateko eta Antzuolan bizi zen andregaiari gisita egitera joateko bizikletan trebatzen hasi eta lasterketetan parte hartzeko jauzia eman zuen. Donostiako Klasikaren aurretik jokatzen zen karrera sonatua irabazi zuen behin. Atzerritik ere etortzen ziren orduan lasterketa hori jokatzera. Xanistebanetako lasterketa zortzi edo bederatzi alditan irabazi zuen Azurmendik. Garai hartan, helmuga malda beheiti zen: Gurutzetik plazara, eta arrunt abila zen aldapak jaisten Luxia. Eta noski: bideak ez ziren ixten ziklistak pasa zitezen. Urte batean, Gurutzen goitik beheiti omen zetorren Eugenio Azurmendi Luxia, abaila gaitzean bizikleta gainean, idiak –gurdi eta guzti- bidea oztopatzen ziola konturatu zenean.

Alde batean petrila, bestean zelaiko amildegia eta erdian idia… Nondik pasatu behar zuen, bada? Azkenean, pareta eta gurdiaren tarte-tartetik pasatzea lortu omen zuen!

Bizikleten teknologiara altzairuzko hagunak iritsi aurretik, egurrezkoak erabiltzen zituzten. Azurmendik lasterketetan halakoekin parte hartzen zuen: Duela 60 urte ez ziren hain ezohikoak egurrezko piezak zituzten bizikletak.

Rufino Arbelaitz ere xanistebanetako lasterketa bat irabazitakoa da. Herritik kanpora sekula ez zuen lasterketa batean parte hartu, baina herrian behintzat bere arrastoa utzi zuen.

Karrikako Iragorri baserriko Pako Mitxelena ere garaitsuan hasi zen ibiltzen.

Mitxelenatarrak bost anaia (eta arreba bat) ziren. Bost mutiletatik lau ibili ziren bizikletan, batzuk luzaroago (Pako eta Joxe) besteak baino (Anttonio eta Tomax), eta emaitza hobeekin. Baina biek lasterketa bana, behintzat irabazi zuten. Anttoniok kopa eta Tomaxek urdaiazpikoa, halajainena!

Sebastian Galardik eta Pako Mitxelenak, Belokirekin batera, Arrateko igoera taldeka irabazi zuten.

Sebastian Galardiren anaia Nikolasek eta Pako Mitxelenaren anaia Anttoniok xanistebanetako lasterketa batean erakustaldi polita egin zuten. Biek aurrea hartu zieten gainerakoei Ergoiendik Gurutzerako bidean, eta nor baino nor aritu omen ziren biak. Ikusleen artean ere harra eta zipoak piztu zituen bi txirrindularien arteko lehiak: batzuk Galardi animatzen, besteak Mitxelena.

Joakin Mitxelena Karrikako Bekoerrotakoa ere 50. hamarkadako Oiartzungo txirrindularien artean dago. Gutxi ibili zen lasterketetan, “nahiz eta ongi ibiltzen zen”.

Anttonio Mitxelenarekin ongi moldatzen zen. Biak auzokoak izanik, elkarrekin ibiltzen ziren hara eta hona.

Pako Mitxelena izan zen garai hartan gehien gailendu zen kirolaria oiartzuarren artean, eta hala aitortzen dute gainerakoek. 18 urterekin Arantzazuko igoeran erreko32

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 33

rra jarri zuen, urte askoan beste inork gainditu ez zuena. Errekorra jarri zuen egun hartan, etxekoak ikusle izan zituen.

Etxekoak gutxitan joaten ziren herritik kanpo ziren lasterketetara, baina egun hartan, goizeko 5 eta erdietan Errenterian trena hartuta joan ziren Oñatiraino. Goiz esnatu behar izan zuten, Karrikatik Errenteriara oinez joan behar zelako garai hartan.

Azkeneko lasterketa Oiartzunen bertan korritu zuen. Aldi bakarra izan zen anaia gazteenarekin, Joxerekin (9 urteko aldea zuten biek) batera lehiatu zena. Ibarreko Puntxiano Arbelaitzekin tratua egina omen zuen Pakok: berak irabazi eta Arbelaitzek bigarren egingo zuen. Baina anaia gaztea atzetik hurbildu zitzaien, irabazi nahian. Hala ere, Mitxelena gazteenak ezin izan zien esperientzia gehiago zutenei irabazi orduko hartan…

Pako Mitxelena “maisutzat” definitzen dute hurrengo belaunaldiko kirolariek, izan ere, bizikletaren munduari erabat loturik jarraitu zuen: mekanikari lanetan, bizikletentzako piezak ekartzen, gazteei entrenatzen laguntzen eta aholkuak ematen, Oyarzun aldizkariaren txirrindularitzaz idazten…

Ergoiengo Maradi baserriko Agustin Mitxelena, Aitona, ere garaitsu hartan aritu zen bizikletan, zaharxeagoa izan arren. Gipuzkoako Txapelketa bat irabazi zuen Mitxelenak. Irabazi zuen egun hartan, helmugako marra pasatuta, lurrean etzan eta oraindik hankekin balaztei eragiten ariko balitz bezala jarraitu omen zuen.

Hauen ondoren hasi zen lasterketetan parte hartzen Karrikako Etxeberri baserriko Fakundo Zabaleta. Honek kontatua da Iruñean, lasterketa batera joan eta zeharo nekatuta, gorde egin zela, azkeneko metroak korritu eta 200 pezetako dieta kobratzeko. Ateratzekotan zela, Aitona iritsi zen, 100 kilometro bizikleta gainean eginda, nekatuta, eta Zabaleta fresko-fresko azkeneko itzuliak ematera zihoala ikusi zuenean, zeharo amorratu zen: “Hi gordeta egon haiz!”. Zabaletak jatekoa eskatu zion eta tratua egin zuten: “nik jatekoa emango diat –Aitonak- baina ez haiz nire aurretik sartuko!”. Gero, Oiartzunera bueltan harro-harro kontatzen omen zuen “Zabaletaren aurretik” iritsi zela helmugara.

Joxe Mitxelenak, Puntxiano Arbelaitzek eta Fakundo Zabaletak hirukote sonatua osatu zuten, lasterketa askotan elkarrekin arituz. Munduko Txapelketarako Espainiako selekzioa osatu zuen laukoteko hiru oiartzuarrak izan ziren urte batean (1955).

“Eurei esker Oiartzunek txirrindulari herriaren fama handitu zuen, ongi merezitako fama”, (P. Mitxelena, Oyarzun 1956)- Ziklo-krosean gailendu ziren bereziki, nahiz eta karreteran ere aritu ziren.

Joxe Mitxelenaren arreba Xixilik gogoan du nola anaia gaztea lasterketetan aritzen zenean, egunero Iragorritik Altzibarrera esne-saltzera joan ondoren plazara igotzen zen, Xapateronean egunkaria erostera. Egunkaria kirol albisteetatik irekitzen zuen, bezperan lasterketeatik erretiratutakoak zeintzuk izan ziren begiratzeko. Anaiaren izena ez bazegoen, lasai itzultzen zen baserrira, “ez zuelako minik hartu”.

Pako Mitxelenak bere anaia Joxek Fakundo Zabaletak baino “sufritzeko gaitasun gutxiago” zuela zioen, “kirolari batengan beharrezkoa”. Bahamondes sonatuak hala esan omen zion behin: “Esan zure anaiari errepidean sufritu egin behar dela; eta berak hutsunerik baldin badu, sufritzen ez dakiela da”.

33

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 34

Arbelaitz “dotorea eta oso ona” zen bizikleta gainean. Eta Mitxelena eta Zabaleta profesionalen mundutik erretiratu zirenean, berak pixka bat denbora luzeagoan jarraitu zuen txirrinda gainean lehiatzen.

Pako Landabea, Joxeren kintoa ere hauekin aritu zen. Landabeak Luzuriagan irabazten zuen eta seme bakarra zen lau senideko familia batean. Hargatik, oiartzuarren artean bizikletarik onena zuen. “Lagun ezin hobea” zela diote berarekin karreretan aritu zirenek, eta bizikletazale porrokatua. Ez zuen lasterketa askotan parte hartu, baina txirrindularitza fin-fin jarraitzen zuen horietakoa zen. Eta izaten jarraitu du bizitza osoan zehar.

Karrikako Borrondi baserriko Joakin Lekuona –taxista izandakoa gerora eta Joxe Mitxelenaren lehengusu propioa- Bilbon etapetako lasterketa bat irabazitakoa zen, hura ere nahiko ongi aritzen omen zen lasterketetan. Bortaleneko Joxe Mitxelena ere garai haietan aritu ziren bizikletan. Hauetako asko Miner taldearekin ibili ziren.

Hauek guztiek bizikleta eta lasterketetatik erretiroa hartzen hasi zirenean, belaunaldi gazteago batek testigua hartu zuen. Joxe Manuel Lasa Errotaxarren hastapenak izan ziren, adibidez. Joxe Mari Aristizabal Arkale; Joxe Mari Sein Ottarre; Xixario Zalakain; Joxe Mari Aduriz Txokune -Euskal Herriko mugak gainditu eta Frantzian ere lasterketetan parte hartzera iritsi zena-; Anjel Odriozola edota Etxeberria Txaparre ere lasterketetan euren burua proban jartzen hasi ziren garai hartan.

Lasa segituan gailendu zen edadetsuko txirrindularien artean.

Hauek ume-umetatik ezagutu zituzten Arbelaitz, Mitxelena eta Zabaletaren balentriak bizikleta gainean, eta Oiartzundik ere lasterketa mordoxka pasatzen zirenez, “afizioa sortzea ia ezinbestekoa zen”. Xixario Zalakain, adibidez, hiruzpalau urtean ibili zen bizikletan, Caobania eta Donostiako Fortuna taldeekin. “Oiartzunen bertan bizpahiru aldiz korritu izan dut. Herrian izateak ez zuen berezi bihurtzen, baina Ugaldetxotik plazara bukatzen zen zirkuitua eta nahiko zaila zen!”.

Garai txarrak aurreikusi zituen Pako Mitxelenak Oiartzungo txirrindularitzarentzako, Oyarzun aldizkarian 1956an honela idatzi baitzuen, gainbeheraren arrazoiak zerrendatuz: “Laguntza eskasia, sari eskasak eta bizikletaren inguruko guztiaren prezio garestia”.

Baina Mitxelenak ez zuen asmatu profeziarekin. Eta Oiartzunek txirrindularitzaren munduan bizitzen ari zen gorakada zein emaitza onak lortzeko garai haien baitan kokatu behar da -50. hamarkada bukaeran- Lartaun elkartearen txirrindularitza sailaren sorrera.

34

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 PĂĄgina 35

JOXe MITXeLeNA Joxe Mitxelena: “Gure artean pikatzen ginen, baina karrera bukatutakoan kito, berriz lagunak�.

Joxe Mitxelena Arsuaga (Oiartzun, 1932) Karrikako Iragorri baserriko semea da.

Pako anaiaren arrimoan hasi zen txirrindan eta 17 urtetan parte hartu zuen lehenengoz karrera batean. Espainiako hiru Ziklokros Txapelketa irabazi zituen profesional izan zen urteetan. 26 urte inguru zituela utzi zuen txirrindularitza. Gaur, 82 urterekin, oraindik bizikletan ibiltzen da.

Zuek profesionalak zineten, baina bazenuten taldea?

Hasieran ez zen ekiporik. Azkenerako bai, Zure garaiko herriko ze txirrindularirekin zenuen tratua?

Denekin. Lagunak ginen. Baina bakoitza bere aldetik ibiltzen zen. entrenatu ere bakoitzak bere aldetik egiten zenuten?

Askotan bai. Eta beste batzutan batere entrenatu ez. Bizikleta horrela zen.

Oiartzunen bazegon klubik?

Ezer ez. Nik korritu izan dut Touringekin, Errenteriakoekin. Real Unionekin ere bai, Irungoak. Ekipoa, Caobania zen. Jende kaxkarra zen. Onak-onak ez ginan. Ordiziako Boxing Clubekin ere bai. Ekipoa izan, besterik ez zuten egiten. Gure izena ematen zuten. Uste dut behin edo behin afaldu nuela ekiporen baten kontura. Pako35

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 36

eta Minerrekin ibiltzen ziren. Nik ere erabili izan dut Minerren kamiseta. Ematen zuen kamiseta eta batzutan bizikleta konpontzen zigun.

Irabazten zenuten ba…

Irabazi bai, besteak txarragoak zirelako! Hemen zen pila bat kaxkarra. Ahal dutena egin dute denek. Ezin zara joan esatera kaxkarrak zirela. Denak berdintsuak ginen, denak lagunak. Kanpokoetan, gu baina hobea izan zen Bahamontes. Baina guk egurra ematen genion hona etortzen zenean. Akordatzen naiz behin Fakun (Zabaleta) eta biok atzean utzi genuela. Frantziako Itzulitik etorria zen Bernardo Ruiz eta nik irabazi egin nion, Ordizian. eta hori nola da posible zuek txarragoak baldin bazineten?

Karrera koxkorrak ziren. Hura Frantziako Itzulian hirugaren eginda etorri zen Ordiziara. Eta maldan goitik behera irabazi nion.

Zure lehenengo garaipenaz akordatzen zara?

17 urtetatik aurrera. 17 urterekin irabazi nuen Gipuzkoako Itzulia.

Bizikletaz aparte lana ere egiten zenuten, ezta?

Beharko! Galdeiozu Xixiliri (arreba), hark esango dizu ederki! Lana egin beharra zegoen. Hemen ez zegoen deus egiterik bizikletarekin. Bizikletatik bizi izan zirenak ziren Bernardo Ruiz, Loroño, Otaño eta Galdeano.

Karrikan arrunt ziklista pila zineten garai hartan.

Egin ezazu kontu: Pako (Mitxelena), Fakundo (Zabaleta), Borrondiko Joakin (Lekuon), Joakin Mitxelena… Baina Joakin Mitxelenak karrera gutxi egin zituen, nahiz eta franko ongi ibiltzen zen, segituan utzi zuen. eta zergatik zineten horrenbeste Karrikan?

Giroa genuen.

Pako anaiarekin aritu zinen bizikletan.

Behin edo behin korritu genuen elkarrekin. eta zu nolatan hasi zinen karrerak korritzen?

Anaia ibiltzen zen, eta orduan, ni ere bai. Karreretara joaten nire kontura hasi nintzen.

Beharrezkoa zen ekipoa edo posible zen ekiporik gabe atera karreretan?

Gu hala egiten ginen. Joaten ginen ekiporik gabe. Nik Arrateko Igoera irabazi nuenean eta Espainiako Txapelketa ere bai, irabazi nituen. Talderik gabe. Joan eta atera, nahikoa zen. Irabazten nuen sosa, niretzako zen horrela. Ez nuen inorekin partitzen. ekipoa baldin bazenuen banatu egin behar zen?

Bai. Espainiako Txapelketa batean nik irabazi egin nuen eta Fakundok in zun bigarren, Bergaran. Eta bakoitzak berarentzako hartu zuen dirua. Ezta erdibana ere.

36

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 37

JOXe MITXeLeNA (1951) Karrika Auzokoa

37

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 38

Zuen artean ez zineten pikatzen?

Pikatu noski egiten ginela! Denak! Elkarri irabazi beharra! Baina bukatzean kito.

“Hik hau egin didak”, “eta hik hau…” aritzen ginen.

Nola joten zineten karreretara?

Donostiara bizikletaz. Han trena hartu. Eta joten ginen Maltzagara, Bergarara joteko. Eta adibidez, Maltzagatik Gasteizerako bidea hartu. Berez, ez zuten zuten Norteko trenean bizikletak sartzen. Kostakoan bai. Bestela, korreo trenean joan behar zuen, baina hura herri guztietan gelditzen zen... Beraz, inspektorea atzeko bagoian ikuste bagenuen, gu aurrekoan sartzen ginen bizikletarekin.

Bidaia zuek ordaindu beharko zenuten…

Bai, bakoitzak bere kontutik. eta europan barrena ibili zinetenean?

Orduan ordainduta joaten ginen. Aparte zen, Espainiako Federazioaren bidez izaten zen, eta haiek ordainduta. Askotan, selekzioa espainiakoa zen eta denak euskaldunak ginen! espainiako Federazioko kide zineten?

Lizentzia behar zenuen karreratan ateratzeko, nahita nahi ez. Ordaindu egiten zen.

Bestela ezin zen atera. Asegurua behar zenuen.

Munduko Txapelketak izan ziren europara joateko aitzakietako batzuk…

Ni Belgikara, adibidez, ordezko joan nintzen. Zeutan soldadutzan nengoen eta horretarako etorri nintzen. Aurreko urtean Espainiako txapeldun izan nintzenez, ordezko bidali ninduten, baina ez nuen atera behar, badaezpada. Kontua nahi zuten, nire izena jarri. Hotz ederrak pasatu nituen besteei begira!

Oiartzunen izaten al zen karrerarik?

Bai, urtero. Nik Oiartzunen irabazi ditut hiru karrera. Behetik gora, Ugaldetxotik kalera, festetan. Xanistebanetan egiten zen. Batean ginen Pako, Pontxiano Arbelaitz eta hirurak. Pakok irabazi behar zuela karrera, bigarren Pontxiano eta hirugarren ni; Pakok agintzen zuen. Eta nik, ahal baldin banuen, irabazi egingo nien. Anaiak esan zidan, “ez, hik egin behar duk hirugarren, Puntxianok bigarren eta nik irabazi!”.

Baina egun hartan nik ez nuen posible irabaztea. Nahiko lan banuen. Puntxiano ere oso ongi ibiltzen zen. Karreran alde ginak zeuden biak eta nik atzetik harrapatu nituen Isatseko aldapan. Izorratuta heldu nintzen. Hainbeste nekatu nintzen haiek harrapatzeko, ez nintzela gauza atzenerako. Askotan egiten ziren tratuak, sosak partitzeko. eta non ibiltzen zineten entrenatzeko?

Hemen bertan. Ez ginen urrutira joten. Artikutzara joanda. Toki txarra da hori bizikletan ibiltzeko. Nik ere hamaika aldiz igo dut baina… Beherakoan beti hoztutzen zara. Egin izan ditut hiru buelta. Iragorritik igo Bianditzera. Bianditzetik pasa Aritxulegira. Jaitsi. Igo. Hiru aldiz. Segidan. Entrenatzeko. Eta askotan hotza neguan.

Txarra zen. Mendian ongi. Oinez joaten nintzan askotan, ziklokrosean. Jaizkibel ere 38

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 39

hamaika alditan igo dut nik, baina ez errepidetik, baizik eta pistaz, ziklokrosean entrenatzeko, Guadalupera. eta soldadutza garaian?

Banuen bizikleta Zeutan, hemendik eramana. Entrenatu-entrenatu ez nintzen egiten, baina ibiltzen nintzen bizikletan.

Nola jakiten zenuten non ziren probak?

Abisatzen zuten. Egunkarian jartzen zuten festak zirela eta bazenekien non izango zen.

Jende asko juntatzen zineten karreretan?

Nahikoak, 50-60 bat edo. Baina jendeak segituan uzten zuen txirrindularitza.

Dirurik ez bazen, alferrik zen. Hasten ziren gaztetan. Gehienak atera ginen karrera Gipuzkoako Itzulia izan zen. 200 edo 300 atera ginen, denak lurrean barrena. Ez bazen irabazten –dirua- jendik utzi itten zun. eta dirua ateratzeko, irabazi egin behar…

Eta hala ere gutxi jasotzen zen.

Jasota dituzu irabazitako kopak?

Zakuan sartuak ditut. Txarrak dira eta! Azpian dute egurra, eta pipiak jaten du. Ez dute ezertako balio. Hor izango dira ganbaran, nonbait. Ematen du karrera irabazita, gauza ederra. Baina geo aspertu egiten da hoiek ikusten. Gero grazia joaten zaio.

Grazia irabazteak dauka. Irabaztea da ona.

Tranpatarako aukerarik bazegoen?

Orduan ez zegoen dopinik. Zer hartu behar zenuen, ez bazegoen ezer? Kafea eta koinaka hartzen zen, pixka bat berotzeko. Besterik ez zegoen.

Inguruko herrietako ziklistekin harremana bazenuten (Otaño, Vidaurreta anaiak…). Karreretatik ezagutzen zenuten elkar?

Orain bezala, gazteak ezagutu egiten dira beti bata besteei, beti. Gu Errenterira joaten ginen. Oiartzunen kinto berekoak 100 baginen, han beste 100 eta azkenean denak ezagunak, pixka bat zaharxeagoak eta gaztexeagoak. Gure denboretan Donostian ere bagenituen ezagunak. Bizikletan ibiltzen zirenak, denak ezagutzen genituen.

Irun aldekoak ere bai. Nafarroa aldekoak ere bai.

Oso gogorrak al ziren karrerak?

Karrerak beti dira gogorrak! Egiten duzu beti eginahala. Aldapa aski zen etortzea, eta denek aurreneko joan nahi. Artikutza igotzen hasi eta denek aurrean joan nahi!

Oiartzunen aldapa asko ditugu…

Nik Oiartzuni gustu txarra diot. Dena aldapa. Beinzarrera joaten naiz eta han ere dena aldapa! Pistan sartu eta harria kinki eta kanka, ez dago gustorik. Bizikletan ibiltzera joatean, askotan, Karrikara etorri ta oinez igotzen nintzen Iragorrira. Aldapa etortzean, oinez.

39

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 PĂĄgina 40

Bidaurreta, J. Urreztarazu, L. OtaĂąo J. MITXeLeNA, Davoz, Fakundo Zabaleta, M. Bidaurreta, Joxe Urrestarazu

JOXe MITXeLeNA, San Juango Sari Nagusiko txapeldun, lore-sorta jasotzen (Arrasate 1951)

40

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Página 41

o

J. MITXeLeNA Davoz, Luis Otaño eta Fakundo Zabaletaren aurretik (eibar)

J. MITXeLeNA San Ignazioko txapelketan irabazle sartzen (Azpeitia 1953) 41

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 42

J. MITXeLeNA Gipuzkoako txapelketan aurretik sartzen (1954)

J. MITXeLeNA traba bat pasatzen, lasterketa batean

42

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 PĂĄgina 43

J. MITXeLeNA txapelduna Periko Matxainekin ohorezko itzulia ematen Biteri kalen (erenterĂ­a)

J. MITXeLeNA espainiako Txapelketan Fakundo Zabaletaren aurretik sprintean (Bergara 1954) 43

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 44

BeRGARA

GANZARAIN

J. MITXeLeNA

LOPeTeGI

J. MITXeLeNA espainiako Txapelketako bandarekin (eibar 1957 ) 44

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:43 Pรกgina 45

J. MITXeLeNA espainiako selekzioarekin: Anton Barrutia, Kosme Barrutia, Joxe Mitxelena eta Felipe Alberdi

J. MITXeLeNA berriz ere espainiako Txapelketako txapeldun (1956) 45

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 46

J. MITXeLeNA Arrateko igoeran txapeldun, saria jasozen (1957)

46

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 47

J. MITXeLeNA espainiako selekzioarekin Parisen (1957 )

47

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 48

Karreratan ez zenuen hori egingo, noski!

Ez, karreretan ez, baina entrenaterea joatean, aldapa zenean bizikletatik jaitsi eta… Zertarako txikitu?

Karrikara, Martintxurira joaten ziren ziklistak zuregana…

Etortzen zen Loroño, Iragorrira. Askotan etortzen zen gauzak bila. Soldadu zegoen denbora hartan Loiolan. Gure etxera etortzen zen eta ni laguntzera joaten nintzen. Guardiak egoten ziren Astigarragan, guardia zibilaren kontrola. Torres etortzen zen Martintxurira.

Alabetako bat aritua da bizikletan. Joaten zinen animatzera?

Ni ez naiz horrelako gauzak ikustera joaten. Pena ematen dit. Guk pasa genituen gorriak eta nekeak pasatzen besteak ikustea… Jendea eginahalak egitera joaten da, pasiatzera ez da inor joaten… Lasai joaten dela esaten duenak, gezurra dio.

Zuen garaietako txirrindularitza eta gaur egungoa konparatu al daitezke?

Ez dira garai bateko ziklistak bezalakoak. Ez dute entrenatzen aritzeko tokirik ere!

Gu lehen bide guztietan ibiltzen ginen, baina orain beldurra ematen du bizikletan ateratze hutsak, autoa besterik ez dago! Bidegorrian ere zakurra eta zikina izaten da!

FAKUNDO ZABALeTA eta J. MITXeLeNA (2014) 48

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 49

FAKUNDO ZABALeTA Facundo Zabaleta: “Pako Mitxelenari esker atera ginen gu ziklista” Fakundo Zabaleta Donostian jaio zen 1934an, baina Karrikako Etxeberri baserrian hazi zen, ama bertakoa izanda umetan bizitzera bueltatu baitziren. 24 urterekin utzi zuen txirrindularitza profesionala, baina ordurako 92 karreratan parte hartzeko denbora izan zuen. Orain, Aitor biloba hasi zaio bizikletan, eta harro kontatzen ditu haren kontuak.

Zure lehendabiziko harremana txirrindularitzarekin zein izan zen?

Oiartzunen beti ezagutu ditugu ziklistak. Gu gazteak ginela ere baziren. Gurutzeko Galarditarrak, Xebastian-eta... Horiek gu baino lehenago ibili ziren, Pako Mitxelenarekin. Pako zen gure zuzendaria, lehendabizikoa. Karrikakoak ginen denak.

Hark esaten zigun “hau egin behar duzue, hura egin behar duzue…”. Joxek (Mitxelena) eta biok erlazio handia izan dugu beti, erdi bizilagunak ginen. Karrikan beti elkarrekin ibiltzen ginen. Eta Pako genuen jefea… Gazteagoei ere lagundu zion hark, Joxe Manuel Lasari asko.

Hark jartzen zizuen orduan lanean…

Hari esker atera ginen gu ziklistak. Hemen dena bizikleta zen. Ez zegoen motorrik. Hor joaten ginen 10, denak bata besteari segik, Donostiara. Ni Trintxerpera, osabaren tailerrera joaten nintzen.

49

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 50

Horrela hasi ziren zuen arteko karrerak?

Bai, Bidean tirri-tarra joaten ginen.

Bizikleta denek bazenuten?

Karreratako bizikleta onak genituen, kargarekin. Neurrira egina, gainera. Frantziatik Vitus tuboak ekartzen zituzten Alegiara. Denboraldi hasiera batean bizikleta bat Italiatik ekarri nuen. Piezak onak. Ez zen ibiltzen kurbatan eta… Ezin nuen asmatu!

Egun batean Elizondora joan ginenn Joxe, Arbelaitz-ta bueltakoan, gogorik gabe bizikletarekin. Etxean neukan koadroa, Alegian neurrira egina, pieza guztiak kendu Italiakoari, muntatu haiekin etxean neukan kuadroa eta Ordiziako Klasikara joan nintzan. Eta irabazi egin nuen.

Garestiak al ziren horrelako piezak eta txirrindak?

Bai, garai hartan ere hala ziren. Oan berriz… askotan begira egoten naiz. Horiek bizikletak dauzka gure ilobak! Kategoriakoa, baina neurrira eginak, ez. Frantzaitik etortzen ziren Alegira Hinault, Arquentil… Baina hil zen eta akabo. Asko esan nahi du, neurrikoak, gustuko bizikletak… Zazpi kilokuo bizikleta ere bagenitue guk! Italiatik etortzen zirenean, koadroek gehiago pisatzen zuten. Auskalo zein material zen.

Bizikleta arina hobe zen. Zazpi kiloko bizikleta du gure biloba Aitorrek. “Nik ere banian!”, esaten diot. Hortik behera zaila da jaisten.

Zenbat urte ditu bilobak?

Ona da bizikletan ibiltzea. Guarko gazteentzat ere. Gure biloba hasi da, Lezoko talde batean dabil. Afizio gaitza du. Nik bere aitari esaten diot: “dabilela. Hogei ta pare bat urte arte edo, ona da”. Zaindu egiten baitira adin hortan, ez baitago txorakeririk. Guk ere hala egin genuen.

Hala ere, asko aldatuko zen ordutik hona…

Bai, orain bitaminak-eta daude.

Zuek horrelakorik ez zenuten?

Bai, baziren. Bitamina batzuk hartzen genituen, tarteka. Bitaminen indizioak ere izaten ziren, eta azkenaldera hartzen genituen. Nik 24 urtetan utzi nun.

Egon nintzen urte eta erdi Bartzelonan, Tarrassan. Nafarroako Itzulian nenbilela Zenbat urtean aritu zinen txirrindan?

Gazte utzi nuen, 24 urtetan. Ordurako banituen lau Kataluiniako Itzuli korrituak, Poblet famatuarekin eta. Milan-San Remo irabazia zuen eta ikargarri majoa zen. Izugarria. Behin, iritsiera bat zen belodromoan, Anoeta bezalakoa. Bagindoazen arboladi batean eta Poblet zihoan nire gurpilean. Batxe bat ikusi nuen, eta gurpila jo nion…

Bera zihoan irabazten, sarreran ginen, Tortosan. “Ederra egin diat!”. Ailegatu nintzen, eta puska batera etorri eta bizkarretik heldu zidan: “Zabaleta, no te asustes que de esas tengo muchas yo, tranquilo”. Ni beldurtua, kategoria hortako ziklista bat lurrera botata… Gainera etapa irabaziko zuena… Oso laguna egin nuen. Kataluiniako Itzli batean, Bartzelonan, bera etorri zitzaidan ea lagunduko nion pixka bat, azkeneko bi etapetan. Karrera bukatu zenean esan zidan: “ya tengo las señas tuyas de casa, y te voy a mandar el dinero por correo”. Handik hilabete batera dirua bidali zidan. Oso 50

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 51

FAKUNDO ZABALeTA (1953) Karrika Auzokoa

51

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 52

gizona zen. Jatorra.

Taldea izan aurretik nola moldatzen zineten?

Aurrena independiente ibiltzen ginen. Hiru-lau lagun elkartu eta karreretara joan.

Horrela egiten genuen. Nik Irungo Real Union izan nuen lehendabiziko ekipoa. esan duzu Pako Mitxelenak ireki zizuela bidea. Aholkuak ematen zizkizuen?

Gipuzkoako Federaziokoek Casa del Campora, Madrilera, erlojuaren kontra 100 kilometro egitera joan behar nuela esan zidaten behin. Eta nik, ez nintzela joango, gastuak ordaintzen bazizkidaten bakarrik joango nintzela. Baina ezetz esan zidaten.

“Ez bazoaz datorren urterako lizentzia kenduko dizugu”, esan zidaten. Pako Mitxelenarengana joan nitzen: “Hau eta hau esan didate Federaziokoek, ez banaiz joaten lizentzia kenduko didatela”. Barre egin zuen. “Egin ezak maleta handi bat eta kargatuko diat bizikletako kate, pinoiak… eta joan hadi Oterorengana. Taxi bat hartu eta hoa zuzenean. Eta kobratu hiezaiok”. Oterok bizikletako gauzekin denda zuen Madrilen. Leporaino kargatu zidan. Orduan Frantziatik etortzen zen guztia. Lartzabalen taxiko gidariak maleta autoaren gainean jarri eta hark: “Hi, zer duk hemen?”; “txandarra eta arropak…”. “Hemen arropa baino gehiago bazegok, karga ederra zeukak!”

Barre egiten zuen Pakok: “Horiek dira txoroak. Buelta pare bat egin, nekatu zarela esan eta erretiratu. Izorra daitezela mehatxatu bahaute”. eta geroztik zein izan zen egin zenuen ibilbidea?

Mendia irabazi eta Tarrassakoek hara joango ote nintzen galdetu zidaten. Baina etxera etortzen nintze. Kataluiniako lau Itzuli korritu ditut… Pasatzen nituen 15 egun eta etxera etortzen nintzen, trenean. Dena ordaintzen zidaten. Hemen taldea egin genuen Caobania, Joxe (Mitxelena), Vidaurreta bi anaiak, Urrestarazu bi anaiak…

Leopoldo Mitxelena zegoen, Pingon gruatakoa, ikaragarrizko afizioa zuena ziklismorako. Irundarra zen, baina Donostian bizi zen. Deitu zigun Real Unionera, taldea egin nahi zuela, Palmera-Caobania. Ordun Tarrassan nengoen, eta Levanteko Itzulira joan ginen. Ni hemendik joan nintzen, hemengoekin. Joan ginen Iruñeara trenez eta gero bizikletan, etapak eginez. Tarrassan, Mostajo zen gure zuzendaria eta Leopoldo Mitxelenak niregatik esan zion: “es de allá, ya me podrías cambiar, menudo favor que me harías”. Eta san zion Mostajok: “no faltaría más, que anda muy bien además, y dejarte. Vamos a hacer los papeles”. Eta han bertan aldatu zidaten, segituan. entrenatzeko elkartzen zineten?

Elkartzen ginen Joxe (Mitxelena), eta hemengoak. Urrestarazu bi anaiak, Ataungoak…. Adibidez, Bartzelonara joan behar genuenean, Iruñean juntatzen ginen. Joaten ginen bizikletan, bidean etapak eginez, juerga gaitza izaten genuen. Egunean 100 kilometro eginez. Jiji-jajaja. Udazkenean izaten zen Kataluiniako Itzulia, bazter guztietan mahatsa bidean. Joaten ginen Otaño, Davoz… koadrilan.

Bakarrik baino hobeto, beraz.

Pakorekin ere entrenatzen nuen. Oraindik Karrikan bizi zela, igande batean san zidan: “Fakundo, gaur ziklokrosean entrenatzera nirekin joan behar duk”. Donostian ateratzen zen, eta harako. “Ezingo dizut segitu”, esan nion. Arandanen sartu, Otraitzen barrena Haizegaineraino eta nik martxa aurretik! “Fakundo! Lotsagarri ez nau52

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 53

zula utzi!”. Orduan korri egiten nuen! Goiti joan ginen Bianditzeraino eta gero handik Aritxulegitik barrena buelta…

Giro polita zenuten, orduan.

Ooooo… juerga gaitza izaten genuen bidean… Akordatzen naiz batean Zaragozako sarreran, hemendik gindoazela, bazela mendia, mahasti ikaragarriekin, goitik hasi eta beheraino. Koadrilan gindoazen eta bidearen izkinaraino ailegatzen zen mahastia. Otaño eta biak geldittu ginen mahatsa jaten. Aitona goardian goiko muturrea zegone. “Eee! Bajaros de ahí! Mecagüendios”. Otañok esaten zidan: “egon, egon, izorratu dadila. Behera jaitsi arte hemen egon behar diagu”. Hantxe, moskatela jaten. Horiek maldizioak! Nahiko aldera etorri zenean, bizikleta hartu eta “adiós”.

Horrela ibiltzen ginen, katxondeo gaitzean.

Akordatzen al zara zure lehendabiziko karreraz?

Lau urtean edo ibili nintzen ni profesional. 19 urtetan edo hasi nintzen eta 24 urtetan utzi nuen. Ez zen diru asko irabazten. Lehendabizikoa Errenterian egin nuen. Bizkaitar batzuk etorri zire. “Tira, tira” esaten zidaten. Lartzabalko horretan “ya te dejaremos ganar la carrera” esaten zidaten, eta nik uste irabazten utziko zidatela.

Hirugarren egin nuen.

Lehendabizikoa izateko ez dago gaizki!

Handik hasi nintzen. Oiartzunen atera naiz bitan. Bat afizionatutan, eta bestea profesionaletan. Eta biak irabazi nituen. Karrerak izaten profesionalak eta afizionatuak batera, herrietan. Oiartzunen afizionatutan atera nintzen batean eta lehenengo afizionatua izan nintzen. Eta hurrengoan, profesionaletara igo nintzen eta orduan irabazi egin nuen, profesional. erraz?

Profesionaletara igo nintzen lehendabiziko urtean akordatzen naiz Oiartzungo lasterketan, Gaintxurizketan behera nindoala, Joxe Mitxelenak esan zidala: “utzi iezadak”; “ez diztut utziko zeren profesionaletan ez diat irabzi behin ere”, eta bera latan… Oraindik begien aurrean daukat, Baleioneko Luix. Ni sahietsetik hasi nintzen pasatzen eta Joxeri “itxikiyok! Itxikiyok!”. Joxe beti Baleionean ibiltzen baitzen!

Bukatutakoan, Errandonea difuntuak, etorri eta eskua eman zidan: “Sekula ez dut ikusi horrelako karrera emozionanterik Oiartzunen”. Zeren beti izaten zen tratua egina bidean. Ni afizionatutan ateratzen banintzen, profesionalekin, ia denak irabazten nituen nire mailan, kontutzen bainien profesionalei.

Joxe Mitxelenak dio Oiartzun hainbeste maldarekin ez dela herri atsegina bizikletan aritzeko.

Bai, baina gu Artikutzako bidean entrenatzen ginen. Beti gora! Karrikan bizi ginen, ni ere bai ezkondu arte, Joxe Iragorrin, eta Artikutza aldera joaten ginen. Joxe ni baino lehenago hasi zen. Ni bainoa zaharragoa da. Hemen Gipuzkoako Itzuliko karrera zuten eta Ugaldetxora joan nintzen oinez, bizikletarik ez nuen eta, Joxe ikustera. Gero Pakorekin bagenuen afizioa, eta bizikleten piezak etortzen ziren Iragorrira.

Karrikara pakete guztia tortzen zen!

53

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 54

Pazos, ........, Legorburu, FAKUNDO ZABALeTA, Pako Landabea, Joakin Lekuona (Borrondi)

FAKUNDO ZABALeTA, Urtiagaingo Igoeran lehenengoa, Oñati (Marka berria 1953) 54

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 55

FAKUNDO ZABALeTA, eibarko Ziklo-Kros lasterketan

FAKUNDO ZABALeTAK, Madalenatako lasterketa (errenteria) irabazi zuen

FAKUNDO ZABALeTA, Kipuzkoako Ziklo-kros Txapelketako irabazle 55

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 56

FAKUNDO ZABALeTA, Bidanian erasoa jo eta eibarko Itzuliko mendiko saria eskuratzen (1957)

FAKUNDO ZABALeTA, Lizarrako Sari Nagusiko irabazle izateagatik loreak jasotzen (1957) FAKUNDO ZABALeTA, A. Barrutia eta Luis Otaño atzetik dituela (Bergara, 1956) 56

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 57

FAKUNDO ZABALeTA, Leintz Bailarako Itzulian erasoa jo eta irabazten (1953)

Hortensio Bidaurreta, Salaberria eta FAKUNDO ZABALeTA, Udaberriko Sari Nagusia (1958)

57

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 58

Zergatik iruditzen zaizu horrenbeste ziklista zirela Oiartzunen?

Oiartzundikan ezin zen bestela atera. Bizikletak behar ziren lanera joateko! Trintxerpe, Errenteria, Pasaia, Amara hori dena berriaa egin zen gu gazteak ginela eta Oiartzungo jendea zebilen eraikuntzan lanean han. Nola denak bizikletan joten ginen, tartean norbaitek atera behar zuen ziklista! Hemen beti ezagutu ditut ziklistak, gu umeak ginela ere.

Profesionalak zinenean, lana ere egiten zenuen?

Bai, baina udaran ez, behin destakatu nuenean. Osaba nuen nagusia Trintxerpen, arotz tailerrean. Otsaila aldean denboraldia hasten zenean, urria arte ez nintzen joaten. Orduan bizikletan bakarra aritzen nintzen.

Otsailetik urrira denboraldian karrera asko izaten ziren?

Bai, bai! Izaten genituen Santanderren -Circuito Montañes-, eta. Guk nahiago izaten genituen lau etapetakoak-eta. Torrelavegan izaten zen Circuito Montañes. Andaluziako Itzulia ere izaten zen. Joaten ginen trenan Madrilera eta gero Andaluziara bizikletan. egun batzuk beharko zenituzten karrerara ailegatzeko…

Bai. Levantera joaten ginenean Valentzian geratzen ginen. Behin Levanteko Itzulira gindoazela Teruelen geratu ginen herri batean, goseak. Herri txar bat zen, Ugaldetxo baino ttikiagoa. Andre bati galdetu genion jateko tokirik bazen, eta esan zigun emakume batek jaten ematen zuela. Otaño zegoen gurekin, elementu bat, bromazalea.

Joan ginen emakumearengana eta baietz, segidan joango zela harategira. Arkume txuletillak jan genituen. Eta ardoa edan. Eta hala ere gosea. “Ya podría traer más…”; “no faltaría mas”. Bitartean, eltzean jarrita zuen bererantzeko ilarra eta Otañok esan zuen: “eltzeaa hustu behar diagu, jan egin behar diagu eta urez betea utzi!”. Hori egin genuen. Baina ordaindu genion, eta ongi!

Bazenuen karreraren bat bereziki gustatzen zitzaizuna?

Maldak baldin baziren gustatzen zitzaidan. Asko defenditzen nintzen. Urtiagako igoeran, errekorra jarri nun. Pakok zuen Arantzazuko errekorra. Eta nik Urtiagakoa.

Urtetan egon zen nire errekorra. Eta Pakorena ere bai, urtetan. Kamioiarekin nenbilela behin irratian esan zuten errekorra jarri nuela eta “hara! Oraindik bizi nauk!”.

Oñatin oso famatuk ginen. Bergaran ere maite ninduten, hango maldak ongi igotzen nituelako. El niño mimado de Bergara jarri zidaten izena.

Zuren garaian etxekoak eta lagunak joaten al zitzaizkizuen animatzera?

Nik banuen anaia bat, Joxe, nik baino afizio gehiago zuena. Etxean ez zidan utzi ere egiten golperik jotzen! Aitak bizikletan ibiltzen ez zekien, eta ez zekien bizikletaren mundua zer zen, ta “hi, iratzea ebakitzera joan behar diagu” eta Joxek: “alde hemendik! Segi entrenatzera!”. Ikaragarria zen. Arrateko Igoerara eta nonahira joaten zen ikustera, igandea baldin bazen.

Oiartzunen zirenean karrerak afizioa bazen?

Asko. Errenteriko karrera ere beti hemendik pasatzen zen. Euskal Herriko Itzulia ere hemen askotan gelditzen zen. Ni Mirakruzko gainean jaioa naiz, han 6 urte arte 58

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 59

bizitua. Osabak hilta baserrira etorri ginen, gerra denbora bukatua miseria zegoen, eta baserrian hobeto izango ginelakoan. Aitarekin eta amarekin etorri nintzen. Gure amak izugarri maite zuen Mirakruz. 9 urtetan Arzakera joan zen neskame. Azpeitikoa genuen aita, ezkonduta Mirakruzko gainean bizitu ginen. Ama oiartzuarra zen, Karrikakoa, baina ez zuen etorri nahi. Hamaika marru egin zuen gure ama gaixoak hona etorrita.

Ziklismoan hasitakoan, gurasoek zer esaten zizuten?

Aitari ez ziztaion inporta. Ez zekien bizikletan ibiltzen eta! Amari bai! Amak beti baba pure eginda eta horrela jartzen zidan. Zaintzen ninduen amak!

Munduko Txapelketetan ere ibilia zara… Nola sailkatzen zineten txapelketa horietarako?

Alemanian Saarbrücken eta Belgikan. Espainiako selekzioa eginda eramaten gintutzen. Trenean joaten ginen. Ni pasaporterik gabe ibili naiz Parisen, Belgikan, Alemanian.... Soldadu nengoen eta ez zidaten ematen pasaporterik. Ordan pase favor ateratzen zen Irunen, Hendaiara joateko. Irundik pasa, trena hartu eta martxa! Bagindoazen Paristik Bruselasa, eta kontrola, trenean pasaportea eskaka denei. Madrildik bat zihoan nire arduradun, alde egiten banuen edo –harengatik Errusiara ere alde egingo nun baina…!-. Frantsesez ondo zekien madrildar hark. Championnat de Monde-ra gindoazela esan eta “ bale bale!” eta handik Parisera joan zineten…

Egon ginen Joxe ta biok. Munduko txapelduna eta txapeldunordea, Mundiala bukatuta, karrerak egiten. Lo hotelean egiten genuen eta jatetxe batera joaten ginen afaltzera. Dena ordainduta. Eta gau batean, iluna, 10 terdiak edo 11k izango ziren, bagindoazen kalean inor ez zela. Parisen eta horietan jendea goiz erretiratzen da.

Pasatu behar genuen kale estu batean eta ez ziguten jo… ez dakit zergatik! Kulpa nik nuen. Kalean beltz bat zegoen, altu-altua, kristoren mutila. Eta nik: “hi Joxe, hau Karrikan ikusiko bahu ordu hauetan a zer nolako abaila eramango huken eskapo, korrika!” eta hark “kar kar kar”, beltzari begira. Jarri zen tente-tente eta “ai ama… oraintxe hartu behar dizkiagu ederrak… Erne, erne, erne Joxe!”. Konturatu zen berari buruz hitz egin genuela. Bota nion bronka ederra! “Hi txoroa edo zer kristo haiz?

Nola egin daiteke hori?” “ui, zer egin behar nian ba… hik esan duanak grazia egin zidak!”.

Zergatik ez zizuten ematen pasaporterik?

Soldadu nengoen Guadalupen (Hondarribia). Batean, Behobian buelta eman behar izan nuen, ez zidatelako pasaporterik eman. jon ta buelta man ziteken! Eta gero berriz aukeratu ninduten soldadu nengoela. “Ezin dut joan, soldadutzan nago” eta Espainiako Federazioak konpondu zidan arazoa, pase favor aterata. Irungo gizon batek atera zidan pase favor-a, Ruizek, berari deitu bainion: “Ez dute lotsarik! Munduko Txapelketatarako hautatu eta ez dizute pasatzen uzten…?”.

Soldadutzan egoteak baldintzatu zuen zure txirrindulari karrera?

Nik soldaduska Guadalupen pasatu nuen. Teniente bat nuen kirolarekin erotua.

Soldadu batek esan zion txirrundularia nintzela eta bere aurrera joateko eskatu zidan.

59

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 60

FAKUNDO ZABALeTA, San Ignacioko Sari Nagusiko saria jasotzen (Azpeitia, 1957)

FAKUNDO ZABALeTA, Talamilloren aurretik sprintean irabazten Lizarrako Sari Nagusian (1957) 60

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 61

FAKUNDO ZABALeTA, Ordiziako Sari Nagusian garaipenera bakarrik sartzen (1958) 61

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 62

FAKUNDO ZABALeTA eta Joxe Mitxelena, Bulebarreko Zirkuituan (Donostia, 1957)

FAKUNDO ZABALeTA, Bidanian erasora

FACUNDO ZABALeTA, Gomez del Moral eta Herrero Berrendero Andaluziako Itzulian (1956)

FAKUNDO ZABALeTA, antolatzaileetako batekin (Ordizia, 1958) 62

FAKUNDO ZABALeTA, Andaluziako Itzuliko mendiko sariaren irabazlea (1956)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 63

Hiru oiartzuar espainiako selekzioan: Joxe Mitxelena, Fakundo Zabaleta eta Ponziano Arbelaitz. Felipe Alberdi, Anton Barrutia, Basterra eta Malaxetxebarriarekin Munduko Txapelketan, Alemanian (1955)

Hautatuak Munduko Txapelketako aurkezpenean (Alemania, 1955) 63

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 64

recluta. “Adios, izorratuko zidak honek”. “Baina ez. Arratsaldero esaten zidan: “tú, a entrenar”. Ikaragarrizko soldadutza izan zen nirea. Eibarko Itzulian Mendia irabazi nuen eta errebelaziotzat jo ninduten. Loiolan teniente-koronelak esan zuen beraien soldadua nintzela eta izugarria egin nuela. Han aurkeztea nahi zuen eta Guadalupetik bi soldadu bidali zituen Karrikara nire bila. Ni kalez jantzita nengoen. Ez nintzela hala jantzita joatera ausartzen esan nuen, baina asi, ya le “tú irás como diga yo!”.

Heldu ninduen lepotik eta hala esan zidan: “¿ya sabes lo que has hecho para el ejército?” eta ofizinetara eraman ninduen. Teniente-koronelak eskua eman zidan eta gehiago ez agertzeko esan zidan. Hura poza nik ez nuelako gehiago joan beharrik izango!

Munduko Txapelketa eta hemengo karrerak oso ezberdinak ziren?

Munduko Txapelketako karrerak ziklokrosean izan genituen. Hemen karreteran ere aritzen ginen. Sarrenbruck Alemanian zen. Lanera joanak, gerra denboran, jende asko zen, Espainiakoa. Eta ereserki espainola jo beharrean jo zuten komunista. Guk asko genekien bat edo bestea zen! Agure zahar batek esan zigun: “no vamos a salir”, eta gu preparatuak ateratzeko. “¿Qué pasa, pues?”; “nos han tocado el himno comunista”. “¿No vamos a salir?”, prit egin zuenean, martxa! Ezta kasorik ere berari.

Egunkaria ere ekarri zuten. Baina guk gure karrera egin genuen.

Belgikan ere Munduko Txapelketa jokatu zenuen…

Belgikara ere joan ginen. Otaño, Joxe, Alberdi, ni eta bestea Basterra. Bost ginen!

Belgikan, elurretan sartuak. Nik ez dut ikusi karrera batean horrenbeste jende! Hotelak eta denak hartuak! Belgikan afizioa izugarria zen.

Baduzu lasterketarik bere gogortasunagatik gogoan?

Nik korritu dut Dauphiné-Libéré. Hori gogorra da. Horiek maldak Alpetan! Hara jon ginen Caobania taldearekin, Leopoldo Mitxelenarekin. Puy-De-Dôme… Guk ez genuen horrelako maldarik hemen ezagutu. Basoan, igotzen. Gero Huezko gaina… beste 6 kilometro gora, liso-liso-lisua, ezta arbola bat ere. “Orain haraino igo behar al dugu?”. Ez ginen horrelako maldetara ohituak. Denak 10-12 kilometrokoak ziren hemen… gogorrena Urkiola zen. Nik berriz korritu behar izan banu Dauphiné-Libéré hobeto ibiliko nintzen, indarrak gehiago aprobetxatuko nituen. Ikasi egiten duzu. Iruditzen zitzaizun rekta zelako eta nerbioekin zium abiatzen zinen. Baziren mendi batzuk motzak, eta horiek oso ongi igotzen nituen, aurrena edo bigarren. Baina beste luze horiek… behin ere ibili gabea… behin 11 edo 12 kilometro eginez gero…

Tamaina hartu behar baita indarrari.

Ikustera joandakoak?

Bai, bai. Ez zen lotarako lekurik! Guri lotarako lekua Bruselan eman ziguten, karrera zen tokitik 100 kilometrora-edo. zen karreran tokiya. Guk, ez ginela Bruselan geratuko, ibilbidea pixka bat ikusi behar genuela. Deitu zuten korrittu behar genuen herrira eta egin ziguten banatu, Joxe eta Otaño toki batean; ni eta Alberdi beste batean. Gurekin joan zena, nire ardura zuena, gelditu zen Joxerekin eta. Alberdi eta biok jatetxean bakarrik. Kar-kar. Alberdi ezkondua, ni ezkongabe. Jatetxeko alaba oso sinpatikoa zen! Elia. Elia Van der Dorpe. Ez zait behin ere ahaztuko. Zinemara gonbidatzen ninduen! Beark ordaintzen zidan dena. Eta batzutan, berriz, afaldu 64

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 65

F. ZA BALETA

FAKUNDO ZABALeTA Ferraz, Otaño, Davoz, Aspurua eta Urrestarazurekin Dauphine Liberén (Frantzia, 1958)

Dauphine Liberéko 24 kilometroko mendatea 65

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 66

hemen ez zen halakorik-, eskilara batzuk goitik behera jaitsi eta dantzaldia. Ni hara, berarekin. Nire arduradun joan zena Madrildik han zebilen, eta ikusi egin ninduen, barrena sartzen eta atean jarri zen, noiz aterako nintzen. Fenomenala lekua. Hurrengo goizean atera ginen entrenatzera eta “Zabaleta, ven un poco. ¿Ayer después de cenar que hiciste?”; “a la cama”. “¿A la cama? ¿Dónde te metiste que no te pillé en el restaurante? ¡Una hora estuve esperándote en la puerta y no saliste!”. Kar kar kar. Kategoriko pasatu nuen Belgikan. Flamenkoak ziren. Baina entendituarazten zen. Nik bizikleta utzi eta gero Otaño joan zen hara nire galdera egin omen zion. Aileka bat eko besoa izorratuta zeukan. Bi lagunek kristoren istripua izan zuten. Laguna hil eta bera horrela gelditu zen. Eskuminak bidali zizkidan.

Mundialetan beste tokietako jendearekin topatuko zineten…

Bai. Akordatzen naiz Ukrainakoak bazeudela. Orduan ere izan zuten foiloia errusiarrekin. Jendeak haiek txaloak egiten zizkiena. Ez zuten hitz egiten ere, beldurrak.

Eta gu, berriz, ijiji eta ajaja. Begira geratzen ziren.

Zeintzuk ziren garai hartan punta-puntako txirrindulariak?

Nire adinekoa zen Jacques Anquetil. Rivière ere oso ona zen. Anquetilekin korritu nuen Baionako zirkuitoan, ta uf… zen… irresistiblea, fenomeno bat. Oso gazte hil zen. Frantziak ziklista onak bazituen. Guri ere ezagutzen gintuzten inguru hauetan.

24 urtetan utzi ondoren, ziklismoarekin loturarik izan duzu?

Ez asko. Seme zaharrenak La Mongien, Tourmaleten apartamentua dauka eta hara joan izan naiz Tourra den garaian. eta orain, ez zara joaten iloba ikustera?

Tarteka joaten naiz. Lehendabizko aldian inpresioa egin zidan. Baina gero ez.

Lehenbizikoz ikusi nuenean total egina geratu nintzen. “Ez nauk gehiago etorriko”, pentsatu nuen. Emozionatu egin nintzen hura ikusita.

66

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 67

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe) Hiru urte zaharragoa zen anaiaren pausuak jarraitu zituen José Manuelek. Zoritxarrez, afizionatu mailan ez zuten biek elkarrekin lehiatzeko aukerarik izan, Joxe Mari anai zaharrak 20 urterekin bizikleta uztea erabaki baitzuen. Haserrealdi bat izan zen arrazoia. Aristizabaltarrak odol berokoak ziren gero! Gerora saiatu ziren Gipuzkoan txirrindularitza sustatzen zuten hainbat zuzendari Arkaleko talentu hura ez alperrik galtzen uzten, baina tinko eutsi zion Joxe Marik hartutako neurriari eta petralaldiaren ondoren ez zen lehiaketara itzuli.

Zein izan ote zen ba hainbeste erre zuen gertaera hura? Halaxe azaltzen du berak 56 urte beranduago: “Bidasoako itzulian egin zidaten azpijoko itsusiagatik utzi nuen bizikleta. Erlojupekoan gertatu zen. San Marcial gainera igotzen zen. Nire aurretik atera zen txirrindularia harrapatu eta pasa egin nuen, eta gero helmugan zer eta ni baino lehenago jarri zuten sailkapenean. Iritsi eta lagun batzuk esan zidaten beraien ustetan ni izan behar nuela irabazle. Zer gertatu zen jakitera antolatzaileena hurbildu eta ez zidaten jaramonik egin. Ni sailkapenean 57º jarri ninduten, eta aurrean neramana berriz 17º. Negar batean handik alde egin nuen eta nire buruari agindu nion ez nuela gehiago korrituko. Aitak esan zidan nola egingo nuen ba astakeri hura, baina halaxe egin nuen”.

Erabakiaz jakin zutenean, Vidaurreta txirrindulari anaiak, Hortensio eta Miguel, Joxe Mari konbentzitu nahian ibili ziren, baita Jesús Daboz ere, sortu behar zuten talde batean sartzeko eskaintza eginez. Ez zuten lortu. Ondo ikusita zeukaten aipatutako teknikoek oiartzuar gazte harrek zeukan gaitasuna. Azkar azkarra ez bazen ere, 67

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 68

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe) Gurutze auzokoa, Irteeran Lezo (1955) 68

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 69

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe), lehenengo sartu eta saria jasotzen (eskoriatza)

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe) Camarerokin irteeran (Iruñea) 69

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 70

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe), eizmendi eta Irazokirekin Lezon

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe), sprintean gailentzen Ordizian

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe), Bidasoako Itzuliko irteeran 70

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 71

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe), San Marcialeko igoeran (Bidasoako Itzulia)

JOXe MARI ARISTIZABAL (ARKALe), Narbarteko lasterketa irabazi zuen 71

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 72

esprintean moldatzen zen, lauan indartsu zebilen eta aldapan gora gutxik jarraitzen zioten. Hiru garaipen eskuratu zituen San Marcial-go zorigaiztoko egun hura baino lehen. Villafrancan lehena. Nabarmenduta iritsi zen taldean azkarrena izan zen egun hartan. Narbarte herrian ere irabazi zuen, zangoak ez ezik burua ere azkarra zuela erakutsiz. Aulki bati buelta eman behar zioten txirrindulariak etorbide baten bukaeran helmuga pankarta begi bistan aurkitu baino lehen eta une estrategiko hura baliatu zuen Joxe Marik denei aurre hartu eta abantaila lortzeko. Baina benetan bere ahalmenaren adierazle onena irabazitako hirugarren lasterketak utzi zuen. Eskoriatzan lortu zuen aginte handiko garaipena. Irteeratik pelotoitik alde egin zuen.

Gasteiz aldera Arlaban mendatetik barrena zioan lasterketa, eta tarte gogor hori baliatu zuen bere nagusitasuna azaltzeko. Ez zitzaioan ahulaldirik etorri kilometroak aurrera egin ala eta zazpi minutu sartu zizkion bere atzetik helmugaratu zen bikote bati. Pelotoia hamasei minututara iritsi zen.

Irabaztetik gertu ere izan zituen maila handiko beste lasterketa batzuk. Bergaran lehiatu zen vasco-navarro izeneko txapelketa ospetsuan bigarren egin zuen urrutira joan gabe. Eta Donostian “Frente de Juventudes” izenarekin osatu zuten selekzioarekin Asturiasko Itzuliko taldetako erlojupekoan segundo bakar bategatik ez zuen palmaresean bere izana jarri Joxe Marik. Valladolid taldea izan zen garailea, baina Arkaleko semeak argi dauka “egun hartan nire taldekideen nik bezalaxe tira izan balute, irabazi egingo genukeela”.

Aipatutako haserrealdia ez ezik, beste pisuzko arrazoia bazuen bizikleta uzteko.

Bere esanetan “bizikletan ibiltzeko lan txarra nuen orduan. Aiako Harrira gauez igo paketeak bila, etxera bueltatu eta bi ordu egin ondoren joaten nintzen lasterketak korritzera batzuetan, eta horrela, noski, ezin oso urruti iritsi”.

72

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 73

JOSe MANUeL ARISTIZABAL (ARKALe) Urte harietan afizionatu mailan euskal txirrindularitzan agintea zeukan TouringCaobania taldean, izen handien artean eta Joxe Manuel Lasa ere tartean zela, beste oiartzuar batek ere bere tokia egitea lortu zuen. Arkalen jaiotako José Manuel Aristizabalek orduan ospe handia zuen Periko Matxain zuzendari errenteriarraren begirunea jaso zuen 1961eko Bidasoako Itzulian talde indartsuan parte hartzeko. Itzulia bera irabazi zuen Luis Errazkinekin batera, Sebastián Elorza azkoitiarra eta Jesús Aranzabal bergararra zeuden, gerora profesional izan ziren bi txirrindulari. Arkaleko semeak 16º amaitu zuen proba igotzaile gaitasuna agerian utzita hainbeste oilarren artean.

Bizikleta gainean zuen bizitasunaz eta kalitateaz jabetuta, Gipuzkoako Federazioak Espainiako Txapelketarako hautatu zuen urte hartan 21 urtez azpiko mailan Bartzelonan lehiatzeko. Estatuko txirrindulari indartsuenen artean hirugarren izatea lortu zuen Aristizabalek. Podio baliotsua izan zen, ez baitzituen nolanahiko kontrarioak izan. Garailea José Antonio Momeñe izan zen, gerora profesional garaipenak eskuratu zituen bizkaitarra eta 1966an Frantziako Tourra laugarren bukatu zuen gizona.

Bi gurpil gainean talentua zeukala begi-bistakoa zen, Gipuzkoako lasterketa ugari irabazi baitzituen afizionatu mailara heldu baino lehen, beti ere aldapak baliatuz.

Baina lana egin beharra zegoen orduan bederatzi senideko etxean janaria sartzeko eta bizikleta lehentasuna zeukaten beste gauzen menpe zegoen. “Askotan hamabi ordu egin eta gero, gauez ateratzen nintzen entrenatzera”, dio José Manuelek. Errenterian 73

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 74

arotz lanetan aritzen zen eta Arkaletik joan-etorria, noski, bizikletan egiten zuen.

Goizean joan, eguerdian bazkaltzera bueltatu, eta berriz bide arratsaldean ibilbide berdina. Gauean geratzen ziren gogoen baitan zegoen eguneko entrenamendua.

Berandu iristen zenean gainera, etxeko sukaldean tripa betetzeko adina elikagai ez eta baserri kanpora atera ohi zen frutarekin asetzera berriz ere 6.00etan lanera joateko energia bila.

Hala ere hainbat ohorezko postu lortu zituen afizionatu mailan, eta horren lekuko 1959an Gipuzkoako Challenge hartako garaile izan zela. Lasterketen puntuak batuta, Arkaletar gazteenak irabazi zuen sailkapena. Beasaingo lasterketan jo zuen gailurra urte hartan. Garaipena lortzea goraipatzekoa izan bazen, are eta gehiago nola egin zuen. Ekaineko egun goibel batean, goizeko 6.00etan Arkaletik bizikletan atera eta Goierri aldera abiatu zen motxila ilusio bete. Tolosatik aurrera goizaldeko kemen hura itzaltzen hasi zen, euria eta hotza tarteko, baina Beasaingo irteera puntura iritsi zen, garaiz iritsi ere, eta taldekideek kafesnea atera zioten berpizteko. Ondo egin zion nonbait, gero arerio guztiak menperatu baitzituen Oiartzungo ezpal mehe baina zorrotz harrek.

J.M. ADURIZ eta JOSe ARISTIZABAL (Arkale 1965) 74

J. M. SeIN, en carrera

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 75

JOSe ARISTIZABAL (Arkale 1965) Gurutze auzokoa 75

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 76

J. M. ADURIZ eta JOSe ARISTIZABAL kurpilean (Arkale 1965)

76

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 PĂĄgina 77

BIXeNTe eTXeBeRRIA Txaparren jaio zen 1939. urtean Bixente Etxeberria Domingo. Gerraosteko garaian ekonomia berpizteko lana beltz egitea egokitu zitzaion horietakoa izan zen, beste garaikide asko bezala baserriko etxeko lanak egitearekin batera kanpotik etxera dirua ekartzea tokatu zitzaion horietakoa.

Pasaiako galdategian eman zioten lana gazte gaztetatik eta bertara joan etorria izan zen gizaseme indartsu harren lehenengo entrenamendu ibilbidea. Bost bat kilometro harantz eta beste hainbeste bueltan, jostatzeko gogoak saioa luzatzen ez zuenean. Han hasi zen urte batzuk beranduago soldaduskak eten zuen kirol ibilbidea.

Eremu lauan aurkitu zuen Bixentek gihar sendo horiei etekina ateratzeko bide aproposa. “Toki guztietara orduan bizikletan joaten ginen eta lanera ez zen ba gutxiago izango�, dio egun Irunen bizi den oiartzuarrak.

Pedalei eragitea eguneroko ogia bazen ere, lehiaketetatik igarobide laburra egin zuen. Bi urte besterik ez zituen izan Bixentek barruan zeukan harra karreretan adierazteko. Soldadu gisa Afrika aldera joan behar izan zuen 20 urte zituela, sasoia belarrietatik ateratzen zitzaionean hain zuzen ere. Ordurako ordea, errepidean bere klasearen aztarna utzita zeukan.

Luzuriaga ospetsuaren taldean hartu zuten Bixente Etxeberria (Txaparre) eta Angel Odriozola (Santuxene) talde berian ere, biok Oiartzuarrak, afizionatu mailan egin zun eta Gipuzkoan zehar lasterketak lehiatzen hasi zen 18 urterekin. Gehienetan trenean baina batzuetan taxian ere joan omen zen irteera puntura. Lau lasterketa irabazi zituen. Sunbillan eta Donostiako Aiete auzoan antolatzen zirenetan bakarrik iritsi zen helmugara. Indartsua eta azkarra zen taldean iritsiz gero, baina nonahi alde 77

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 78

BITTOR ALeGRIA elizalde (1965) 78

ANGeL ODRIOZOLA (Santuxene 1965), eLORZA

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 79

V. eTXeBeRRIA (Txaparre 1965)

ANGeL ODRIOZOLA (Santuxene 1965)

79

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 80

egiteko ahalmena ere bazuen bi lasterketa hauek erakutsi zuten bezala. Barruko su hori azken metroetaraino ezin gorde eta aurretik jotzeko zalea zen. Bereziki urrutitik eraso eginda irabazi zuen Donostian ‘Circuito de los Puentes’ zeritzon lasterketa.

Probaren prestigioa ez ezik, beste pisuko arrazoi bat ere bazen tartean halako jarrera ausarta erakusteko. Primak edo diru sariak zeuden ibilbidean zehar hainbat puntutan lehen igarotzen zen txirrindulariarentzat, eta noski, alde eginez sosak poltsikoratzea bermatzen zen. Halaxe egin zuen Bixentek. Tarteko helmuga guztiak irabazi, helmugan eskuak gora altxa, eta etxera.

Laugarren lasterketa esprintean irabazi zuela bai, baina non ez da gogoratzen. “¿Andoainen izan ote zen?”, dio urteek memorian eragiten duten orbana argitu nahian. Garaipen guztiak gogoan ez baditu ere, ihes egindako baten bat ederki dauka lepo gaineko ganbaran artxibatuta. Nola ez gogoan izan herriko lasterketa? Xanistebanetan hirugarren egindakoa da, beste herritar batek irabazi zuen urtean.

1959an Joxe Manuel Lasak irabazi zuen etxeko karrera Luis Errazkin hernaniarrarekin batera iritsita. Orduan ere plazan amaitzen zen proba eta bi hauen atzetik zetorren taldetik Bixente izan zen azkarrena. Bi haiengatik izango ez balitz…!

Txaparretik (etxe aurretik) igaro orduko ziztu bizian atera zen beste guztiak gurpiletik ateraz. Hirugarren izateko besterik ez zitzaion balio izan azken esprint harrek, baina ondo gordeta geratu zaio burmuinean egun hura.

Denboraldi hartan, Etxeberriak eman zuen mailaren adierazgarri da Gipuzkoako lasterketak batuta sortu zuten Challenge sailkapenean bigarren izan zela. Puntu gehien pilatu zituena nongoa izango eta Oiartzuarra! Joxe Mari Aduriz ‘Txukune’ izan zen erregulartasunaren garailea.

ANGeL ODRIOZOLA (SANTUXeNe) Agel Odriozola, Oiartzun1939 urtean Santuxenen jaio zen, gure artean ezdagoen txirrindulari Oiartzuarra, V. Luzuruaga taldean afizionatu mailan egin zuen, lasterketan azkarra zen esprinean, orrela primak asko bereganatu zituen, ori diote bere garaian berarekin ibili zirenak.

80

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 81

V. eTXeBeRRIA (Txaparre 1965)

ANGeL ODRIOZOLA (Santuxene 1965)

ANGeL ODRIOZOLA Jaizkibeleko igoeran

81

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 82

V. eTXeBeRRIA (Txaparre 1965)

82

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 83

JOXe MARI ADURIZ (TXUKUNe) Joxe Mari baino urte bete zaharragoa zen Joxe Mari Aduriz, berandu hasi zen lehiaketan eta gogoan dauka lasterketetan parte hartzeko erosi zuen lehen bizikleta.

“Hamar mila pezeta eskatzen zizkidaten eta nik sei mila eskaini nizkion saltzaileari.

Ez zuen onartu eta azkenean 9.000 pezetetan geratu zen tratua. Hura ordea txiki samarra nuen eta gerora beste bizikleta batekin ibili nintzen, Pontziano Arbelaizek erabili zuen bizikletarekin alegia, ondo konpondu eta gero. Ni baino handiagoa zen Pontziano, baina gustura ibili nintzen berak utzitako bizikletarekin”. Halaxe irabazi zuen lehen aipatutako Gipuzkoako Challenge hura, ordurako sona lortuta zeukan herrikidearen bizikletarekin. Hamaika pasadizo pasa zituen beraz tramankulu harrek.

Gurpil berriak jarri zizkion Joxe Marik eta Matxainek pintatu zuen bere tailerrean.

Matxainen aginduetara korritu zuen hain zuzen Txukunek afizionatuetan eta baita hiru lasterketa irabazi ere. Aurretik baina beste herrikide batzuekin batera ‘Sparaplast Fortuna’ taldean zela, Oiartzunen estimazio handia zuen Ugaldetxoko San Miguel proba ere irabazi zuen. Berak dionez “Bakarrik iritsita irabazi behar nituen karrerak esprinta ez bainuen ondo menperatzen”. Ez zuen azken abiadura puntu horren beharrik izan Narvarteko lasterketan erakustaldia emateko. Lizarran ere, ibilbide gorabeheratsuan denak atzean utzita iritsi zen helmugara.

Zegaman ihes egin zion garaipena ere ondo gogoan dauka. Beste oiartzuar bat ere egun hartako historian protagonista bilakatu zen. Hala kontatzen du Adurizek: “Ni bakarrik nindoan aurretik Olaberrian alde egin eta gero, baina Matxain zuzendaria etorri zitzaidan zain geratzeko esanez. José Manuel Lasa omen zetorren atzetik, 83

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 84

JOSe MARI ADURIZ (Txokune, Ugaldetxokoa), Daxen garaile (Frantzia, 1965) 84

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 85

Jose Mari Sein,

Ugarte,

Xixario Zalakain (atzean), Jose Mari Aristizabal (Arkale), JOSe MARI ADURIZ (Txokune)

Jose Aristizabal, JOSe Mª ADURIZ (Arkale) (Txokune)

JOSe Mª ADURIZ, Manoli arrebarekin 85

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 86

elorza, Zelaia, JOSe Mª ADURIZ (Txokune) (Bergaran)

JOSe MARI ADURIZ (Txokune) San Migeletako lasterketaren garailea, Ugaldetxon

JOSe MARI ADURIZ (Txokune) Narbarteko lasterketan garaile, bakar-bakarrik 86

ezkerretik eskubira: JM Lasa, Ordoki, S, elorza, Arrasateko apaiza, P. Matxain zuzendaria, J.M. Aduriz (Txokune), Ordoki, Xixario Zalakain. Hiru oiartzuar Taldekako Txapelketako talde irabazlean (Arrasate)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 87

87

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 88

aldagailuan arazoekin eta horrenbestez aldapan gora ezinean ibili ondoren. Katea ez zitzaiola goraino igotzen eta horregatik geratu zela behetik gorakoan esanez. Aurrera jarraituz gero ez zizkidala sariak emango ere esan zidan eta ni, haserre bada ere, zain geratu nintzen. Lasa etorri eta biok aurrera egin genuen. Bezperan berak beste karrera bat irabazita zeukan eta eskatu nion nire uzteko irabazten, bai bainekien esprintean ez neukala ezer egiteko. Ba hala ere berak eraman zuen karrera eta ni haserre bizian geratu nintzen”. Txukuneren esanetan “halako alukeri dezente egiten genituen han eta hemen garai harietan”.

Matxainekin gaizkiulertuak zirela eta erabaki zuen Adurizek Ipar Euskal Herrira jotzea. Baionan pentsio batean bizi izan zen beste bi txirrindularirekin batera eta bertako talde batean lehiatu zen denboraldi batez. Han ordea “ia lasterketa guztiak zirkuituetan egiten ziren eta nire ezaugarrietarako ez ziren batere egokiak, ez bainintzen batere azkarra”. Hala ere, beste bi lasterketa ere irabazi zituen erasoa erasoaren atzetik jo eta gero, Dax hirian garrantzitsuena. Esprinta ez zuela eta eskalatzaile petoa ere ez zela dio berak, baina “igoeretan sufrimenduari esker nabarmentzen nintzen”, dio. Diru sariak izaten ziren zirkuitu haietan ibilbidean zehar, eta harien borrokan ere sartzen zen Txukune, “baina pentsioan egotea garesti ateratzen zigun eta Donibane Lohitzunen arotz gisa lanean hasteko eskaintza ere egin nindutenez, bizikleta uztea erabaki nuen”, dio pena ageri duela.

Esprinta falta izan zitzaion beti Txukuneri, eta esprinta zen hain zuzen Ángel Odriozolak izan zuena bere alde. Luzuriaga taldean aritu zen dagoeneko gure artean ez dagoen txirrindulari oiartzuarra, eta bertan erakutsi zuen indartsua eta azkarra zela.

88

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 89

CeSAReO ZALAKAIN Gerora afizionatuetan agintea izango zuen Joxe Manuel Lasaren jaioturte berean, 1940an, jaio ziren gero Lasa zaharrak lagun eta arerio izango zituen bi Altzibartar.

Bastero Berrin jaioak biak ere. Zizario Zalakain eta Joxe Mari Seinek hamaika kilometro egin zituzten Lasarekin Oiartzundik atera eta gehienetan Elizondo aldera joan etorria eginez. Hain palmares oparoa osatu ez zuten arren, orrialde politak idatzi zituzten herriko txirrindularitzaren historian.

Zizariok lehenengo garaipena herrian bertan lortu zuen, Ugaldetxoko jaietan hain zuzen ere. Herriko auzoei bueltak ematen zion lasterketa harrek, Altibartik igaro, plazara igo eta berriz ere Ugaldetxora jaitsiz. Helmuga berriz, Txipitoko maldaren gainean zegoen jarrita. Indartsuenentzat prestatutako bukaera zen inondik ere, eta han gailendu zen jubenil mailan indartsuenen artean zebilen mutil kozkor sendo hura. 70 kilo inguru zituen Zalakainek garai hartan baina bere pisuko arerio guztiak baina hobeto moldatzen zen aldapan gora. Herriko lasterketa gero aldatu egin zuten.

Helmuga Altzibarren, Pitusa fabrikaren ondoan jarri zuten. Aldaketa harrek eta Joxe Manuel Lasaren agerraldiak zapuztu zuen ia etxe aurrera iristen zen Zizarioren bigarren lorpena. “Biak batera iritsi ginen baina esprintean ez neukan zer eginik beraren kontra”, dio Zalakainek.

Afizionatutan izango zituen beste aukerak aurrerago. Baita aprobetxatu ere. Hiru lasterketa irabazi zituen bizikleta lanaren erruz utzi baino lehen. Mekaniko aritzen zen Errenterian, eta “nagusiek ez zidaten baimenik ematen bizikletan ibiltzeko”.

Legorretan irabazi zuen lehenengo karrera 23 urtez azpiko kategorian. Bera baino urte bat zaharragoa zen Bixente Etxeberria beste oiartzuarrarekin batera ailegatu zen 89

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 90

CeSAReO ZALAKAIN (1965 Altzibar auzokoa) irabazle errenterian 90

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 91

................

................ J. M. LASA y CeSAReO ZALAKAIN ...............

....................

CeSAReO ZALAKAIN Aldapan gora tiratzen, ondoren J. M. LASA (Altzibarko festak) 91

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 PĂĄgina 92

azken metroetara, aurretik onenak izan zirela erakutsiz, eta Txaparreko semeari katea atera zitzaioan azken esprinta jotzen hasi orduko garaipena Zizariori eskuetan utziz.

Errenterian ere irabazi zuen azken kilometroetan Hondarrabiatik Jaizkibel mendatea igoarazten zuen karrera. Sei gizon nabarmendu ziren aldapa zailetan eta jaitsiera arriskutsu baten ondoren (dena bustia zegoen eta) Zalakain bakarrik agertu zen Errenteriako helmugan. Bitxikeri pozgarria historian idatzi arren, argi uzten du Zizariok “igo, nahiko ondo igotzen nintzela, baina jaitsi ez nintzen bate ere jaisten.

Ez dakit nola irabazi ahal izan nuen egun hartan�. Hirugarren garaipena ere nahikoa kuriosoa izan zen. Andoainen, goiko elizako maldan bukatzen zen karreran. Pelotoitik atzera gelditu zen azken kilometroan baina bat-batean suspertu eta denak utzi zituen atzean azken metro zital batzuk osatuz.

92

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 93

J. M. LASA eta CeSAReO ZALAKAIN Altzibarko festetan, Albistur jatetxe aurrean

........................

J. M. LASA eTA CeSAReO ZALAKAIN

....................

....................

93

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 94

94

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 PĂĄgina 95

JOSe MARI SeIN (OTARRe)

Bere bizilagun zen Joxe Mari Seinek, Ottarre ezizenez, ezin izan zuen karrerarik irabazi afizionatu mailan, baina Gipuzkoan zegoen igotzaile petoenetakoa izan zen.

56 bat kiloko alanbrea behetik gora ziztu bizian igotzen zen horietako izan zen. Ez zen harritzekoa beraz bere lasterketa maitatuenak igoerak izatea. Garai hartan antolatzen ziren Arrateko igoera, Jaizkibelgo igoera edo Arantzazuko igoera bezalako proba entzutetsu haietan faboritoen artean ibiltzen zen beti Joxe Mari. Jaizkibelen bitan bigarren izatea lortu zuen, bi kasuetan Joxe Manuel Lasaren atzetik. Igoeran lepoa ondo bihurritzen zion Errotaxarko txapeldunari, baina gurpiletik atera ezean, esprintean ezin menperatu.

Gogoan dauka Joxe Marik Lasarekin izandako anekdota bi lasterketa haien harira. “Entrenatzera askotan elkarrekin joaten ginen eta egun hartan apustua egin genuen Billabonatik Irura aldera dagoen errepidean esprint batean. Bera abiatu zen lehenengo eta nik gurpila hartu nion. Han eutsi nion aldapatxoa iritsi arte, eta behin hura iristerakoan pasa egin nion. Haserretu egin zitzaidan nire jokabideagatik baina hantxe gogorarazi nion berak berdina egiten zidala ba niri lasterketetan�, kontatzen du Ottarrek barrez.

Arantzazun eta Arraten lehenengo bosten artean ere sailkatu zen Sein. Eibartik gora lehiatzen zen lasterketa hartan gainera kontutan izateko denbora egin zuen: 21 minutu eta 21 segundo. Handik gutxira profesionalen lasterketan denbora hori 95

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 96

J. M. SeIN (Altzibar auzoa 1965 )

J. M. ADURIZ, (Txokune)

J.M. SeIN lasterketan

96

J. M. ARISTIZABAL (Arkale)

J.M.SEI N

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 97

J.M.SEI N

J. M. SeIN, irabazle

J. M. SeIN, B. GAZTeLUMeNDI, J. M. ARISTIZABAL (Arkale) J. M. SeIN, Descarga igoeran, aurrean S. eLORZA

J.M.SEI N

97

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 98

hamaikagarren sailkatuak markatu zuen. Bide onetik zihoala adierazten zuen Joxe Mariren errendimenduak. Touring-Caobania eta Mitxelin-Lasarte taldeetan estimazioa izan zuen, baina beste garaikide batzuk bezalaxe, 20 urte zituela soldadu joan behar izan zuen Afrikara eta han eten zen bere kirol ibilbidea.

98

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 99

RAMON LASA Joxe Manuel Lasaren arrakastak herrian utzi zuen arrastoa jarraitu nahirik atera ziren ondorengo urteetan hainbat gazte txirrindulari. Tartean zen bere lehengusua bera, Ramon Lasa, Portugal baserrikoa. Harrek esana da “Gau eskolara joaten ginenok Joxe Manuel bizikletan ikusten pasa lasterketak korritzera zihoala eta erotu egiten ginela”. Miresten zuen txapeldun harren ispiluan begiratzen zen Ramon lehengusua bere lehenengo pedalkadetan.

Pedro Matxainek Errenterian zeukan tailerrean orduak eginez ugaldu zen Ramonen zaletasuna, eta lehiaketan praktikan ere jarri zuen lehenengo urteko afizionatu mailan aritu arte. Lasterketa bakarra irabazi zuen gazte mailan, Trintxerpen hain zuzen ere, eta hura burua azkarra izateagatik irabazi zuen. “Ez neukan esprint askorik baina ondo ezagutzen nuen nondik sartzen ginen azken zuzen gunera. Besteek esprinta hasi baino lehen metro batzuk hartu eta halaxe irabazi nuen”, dakar memoriatik Ramonek irria dariola. Afizionatuetan Hondarrabian lehenengo mailakoak zirenen artean garaile atera zen, baina lasterketaren sailkapenean zazpigarren izanda.

Maldan gora nabarmentzen zen gehien bat. Javier Elorriaga eta Amelio Mendijur, garai haietan puntakoak ziren txirrindulariak estu hartu zituen esaterako Calvario mendatean Zarautzeko lasterketan, gero bigarren izan bazen ere. Lasarten ere bigarren izan zen, berriz ere adi jokatzeagatik. Erorketa bat izan zen azken kilometroan eta orden eza baliatu zuen Ramonek ospa egiteko. Eztia, ordea, mingain puntan geratu zitzaion.

Hernani aldean irabazi zuen estimazioa, bertako taldean korritu baitzuen Otxotorena, José Arretxe eta Fernando Iragorrirekin batera. Dominatzaile ziren José Ma99

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 100

RAMON LASA Trintxerpen garaile 1963-07-18 100

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 101

Bi txirrindulari nabarmen: RAMON LASA eta FeRNANDO IRAGORRI

RAMON LASA. Txapelketa askotan emaitza onak lortuaz nabarmendu zen txirrindularia

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 102

nuel Lasa, Jesus Aranzabal eta Txomin Perurenak osatzen zuten Touring-Caobania taldeari lanak eman zizkioten Ramon eta bere taldekideek. Miranda-San Sebastián klasikoa du gogoan Lasak lehiakortasun harren adibide gisa. “Nik korritu nuen urtean taldekide batek irabazi zuen eta garaipen bat bezalaxe daukat”, dio.

José Manuel Lopetegi ‘Telletxiki” eta Luis Aranburu ‘Altxi’ izan ziren garai hura borobildu zuten bi oiartzuarrak, klase handikoak biak ere, zoritxarrez gure artetik joandakoak jadanik.

RAMÓN LASA

102

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 103

BALeRIANO GAZTeLUMeNDI

103

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 104

BALeRIANO GAZTeLUMeNDI (elizalde 1965) 104

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 105

V. GAZTeLUMeNDI - BITTOR ALeGRIA - ..................................

LARTAUN Taldea (1965 Oiartzun)

BALeRIANO GAZTeLUMeNDI – Matxura batengatik oinez sartzen Xanisteban Sari Nagusian 105

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 106

BALeRIANO GAZTeLUMeNDI – lagunez inguraturik bere talde berriaren aurkezpenean

BALeRIANO GAZTeLUMeNDI - Xanisteban Sari Nagusia lehiatzen 106

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 PĂĄgina 107

JOXe MANUeL LASA Oiartzun ordura arte bi gurpil gainean herri lehiakorra izan bazen ere, 50. hamarkadaren bukaeran ospe ikaragarria lortu zuen 1940. urteak utzi zuen uzta ez baizen nolanahikoa izan. Belaunaldi oparoa sortu zen herrian urte hartan jaio ziren haurren kalitatea tarteko, eta guztien buru Errotaxar baserriko anai zaharrena izan zen: Joxe Manuel Lasa.

Etxetik Errenteriara joan behar zuen bakoitzean konturatzen zen bizikleta gainean ibiltzeko dohainak soberan zituela. Jolasak eman zion gero ofizio izan zuen txirrindularitzan murgiltzeko bidea. Jubenil mailan ausartu zen lehenengoz lasterketa ofizial bat korritzera joatera. Non eta herrian bertan. Etxeko paseozko bizikletari karreretazkoak zituzten gidoin antzekoa jarri eta azaldu zen irteerara. Altzibarren bukatzen zen txirrindulari, kotxe, motor, pankarta eta sariak uztartzen zituen ikuskizun hunkigarri hura. Joxe Manuelek hitz esanguratsuekin adierazten du egun harrek berarengan izan zuen eragina: “lasterketara joan eta irabaztea izan zen egin nuen akatsa.

Ordutik norbait nintzela sinetsi eta aurrera egin nuen buru-belarri�, dio ironia apurrarekin.

Pozoia barruraino sartu zitzaion eta bat-batean miresten zituen Pontziano Arbelaiz, Pako Landabea eta Facundo Zabaletaren pausuak jarraitzeko ahaleginean hasi zen, baita hauen markak txiki utzi ere denbora gutxian. Jubenil eta afizionatuetan zenbat lasterketa irabazi dituen zenbatzea ezinezkoa da. Bi lasterketatik bat irabazten zuela esatea ez da gehiegikeria garaia bizi izan zutenek diotenez. Badira ordea besteak baino balio handiagoa duten garaipenak. Bidasoako itzulian edo Arabako itzulian lortu zituenak esaterako. 19 urterekin herrialdeka lehiatzen zen Espainiako 107

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 108

Txapelketa irabazi zuen Jose Mari Errandonea eta Nicolas Iparragirre taldekide zituela. Gipuzkoarentzat historikoa izan zen garaipena, ez baitzuen aurretik titulu hura. Handik aurrera aldiz asko etorri ziren, eta denetan Joxe Manuelen parte hartzea zela tarteko.

Hain zen oparoa mutil sendo harren etorria, Espainiako Federazioak Erroman lehiatzen ziren Joku Olinpikoetara eraman nahi izan zuela 1960an. Orduan ordea, Joxe Manuelek ez zeukan pasaporterik eta ezin izan zuen bidaiatu. Lau urte beranduago bai, Tokioko jokoetan parte hartu zuen ordurako afizionatu mailan puntako erreferentea zen oiartzuarrak. Hitzordu garrantzitsu hura izan zen neurri handi batean 24 urte izanda Lasa oraindik profesional mailara ez pasatzearen arrazoi. “Jokoetan emaitzak behar ziren eta goitik presioak zeuden”, dio Joxe Manuelek garai hura gogoratuz.

Joko Olinpikoetan lehiatzea hutsa balentria zen, baina behin irteera puntuan izanda, oiartzuarrak asmo handiko helburua jarri zion bere buruari. Inoiz sentitu zuen ilusio handiena zeukan egun horretarako, eta inoiz jaso zuen makilakada gogorrena jaso zuen. Lasterketako azken kilometrora lehen taldearekin ailegatu zen garaipena bera disputatzeko intentzio eta indarrekin gainera. Esprinta jotzen hasi zirenean ordea arerio batek lotsagabe eskuarekin onenen borrokatik atera bultzada batez albo batera botaz. 23º bukatu zuen gertaera horren ondoren. Lasak kontatzen duenez “irabazle geratu zen italiarraren gurpilean nindoan esprinta hasi genuenean baina kolonbiar batek handik atera egin zidan modu txarrean. Tentsio ikaragarria zegoen. Huraxe izan da nire kirol ibilbidean geratu zaidan penarik handiena”.

Urte bete beranduago historian markatuta geratzen diren beste hitzordu garrantzitsu horietako baten protagonista izan zen. Munduko txapelketa Lasarten antolatzen zen eta Joxe Manuel afizionatu mailan gerarazi zuten dominaren lehian norbait izateko asmoarekin. Baten faltan bi lortu zituen! Zilarrezkoak baina. Ostegunean aldi hartan korritzen zen taldekako erlojupekoan bigarren izan zen, eta atsedenerako ordu gutxi izan arren, larunbatean berriro ere urrea esku eskura izatea lortu zuen.

Lasterketa gogorra izan zen Lasarte, Hernani eta Andoainen barrena egiten zen zirkuituari bueltaka burutzen zena, eguraldi txarrak gogortua gainera. Hernanitik gora, ‘cuesta de la muerte’ izenekoan beti mugimendua sortzen zela ikusita, Joxe Manuelek indarrak gordetzea erabaki zuen azken itzulia arte. Orduan bai, indartsuenekin batera atera zen eta hala, zortzikote bat nabarmendu zen Lasartera iristerako, pelotoia gertu zuelarik. Multzo hartan izan ziren erasoak ondo lotu zituen oiartzuarrak, baina berak dion bezala, “ezin denak kontrolpean eduki”. Faboritotzat zeukan Battista Monti italiarraren gurpila zaindu zuen Lasak, eta hura menperatu bazuen ere, ezustean beste aldetik Jacques Botherel frantziarrak aurre hartu zion.

Halaxe kontatu zituen garaiko egunkari batek azken metroak 1965eko irailaren 5ean: “Todavía intentó el belga Dubois irse, pero Lasa lo impidió, y sin dejar la cabeza, vigilando mucho al italiano Monti, cruzó el pueblo de Lasarte, para iniciar los últimos quinientos metros en situación de claro aspirante al título. Quizás por vigilar a Monti fue por lo que el francés Botherel le adelantó”.

Urte hartan egin zuen Joxe Manuelek profesionaletan debuta. Mundiala jokatu eta hurrengo astean hain zuzen. Gipuzkoak bere beharra zeukan Herrialdeen arteko 108

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 109

JOSe MANUeL LASA URKIA, Ugaldetxo Azokoa (errota Xahar 1965) espainiako txapeldun

109

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 110

Espainiako Txapelketan lehiatzeko. Perurena eta Errandonearekin batera zilarra lortu zuen Madrilen Castillaren atzetik.

Txomin Perurenarekin batera GAC – Mobylette taldea utzi eta 1966an Fagor taldera joan zen Pedro Matxainen agindutara. Profesional gisa denboraldi osoa egiten zuen lehen aldia zen, eta zorigaiztoak harrapatu zuen erorketa baten ondorioz.

Lepauztaia puskatu zuen denboraldi hastapenetan, eta lesio horrek baldintzatu zuen ia urte osoa. Behar bezala osatu eta erritmoa hartu zuenerako, lasterketa gutxi batzuk besterik ez ziren falta baina Errioxako Itzulia nahikoa izan zuen goi mailako txirrindularia zela erakusteko. Lehenengo etapa irabazi zuen esprintean, eta itzulia bera ere irabazteko zorian egon zen. Azken egunean kendu zioten lidergoa eta hirugarren bukatu zuen sailkapen nagusian.

Hurrengo urtean Errioxara itzuli eta beste etapa bat irabazi zuen bertako itzulian, baina ez zen denboraldiko bakarra izan. Frantzian jokatzen zen G.P du Midi-Libre itzuliko azken jardunaldian ere esprintean azkarrena izan zen. Ordurako txirrindulari azkarraren profila ondo definitua zeukan eta munduko esprinter onenei ukalondoa sartzera ere ausartzen zen. Halaxe egin zuen Frantziako Tourreko laugarren etapan seigarren bukatzeko.

1968an garaipen bakarra lortu bazuen ere, hura seinalatua izan zen, bere profesional ibilbidean Gipuzkoako errepideetan lortuko zuen garaipen bakarra izan baizen. Eibarren lortu zuen Euskal Bizikleta izeneko lasterketaren laugarren etapan, esprintean noski, Lucien Aimar frantziarra eta Feliciano Echevarría bizkaitarra menderatuz ‘criterium’ moduko batean. Baina beste garaipen handi bat ere lortzeko zorian izan zen. Gasteizen bukatzen zen Espainiako Itzuliko hamalaugarren etapan bigarren egin zuen. Tropelean azkarrena izan zen egun hartan ere, baina aurretik ihes egin zuen Eduardo Castello Ferrys taldeko valentziarra ailegatu zen Lasaren arrakasta zapuztuz.

Fagor eta Kas-Kaskol taldeak utzi eta 1969 Pepsi Cola taldera jo zuen, lehenengo aldiz profesional gisa bere anai gaztea Miguel Marirekin taldea partekatuz. Urte hartan ere egin zuen bere agerraldia oraindik sasoia geratzen zitzaiola demostratu nahi zuen oiartzuarrak. Amorebietako Sari Nagusia irabazi zuen esprintean Antonio Gómez del Moral eta José Manuel López Rodriguez espainiarren aurretik. Bide berdinetik jarraitu zuen bere ibilbideak, esprintean iristen ziren lasterketetan lehenengo postuetan burua erakutsiz, baina urte hartan sailkapen orokor duinak lortu zituen. Andaluziako Itzulian, esaterako, podiuma zapaldu zuen hirugarren tokian amaituta, eta Espainiako Itzulian ere podiumaren atarian geratu zen. Laugarren egin zuen, baina hirugarrenaren denbora berdinarekin.

Lasak lorpen hori azpimarratu nahi du, “orduan erakutsi bainuen hain txarra ere ez nintzela. Fagor eta Kas taldeetan ez omen nintzen errentagarria eta beste talde batera joan eta halako emaitza lortzea pozgarria izan zen oso niretzat”. Hala ere, itzuli handi batean podiuma ez zapaltzearen arantza geratu zaio sartua Jose Manueli hain gertu izan eta gero. Izan ere, azken egunean, Bilbon lehiatzen zen 29 kilometroko erlojupekoan galdu zuen hirugarren postu preziatu hura. San Mames futbol zelaian bukatu zen itzulia belodromo eramangarri harietako batean. Luis Ocaña handiak irabazi zuen etapa, sailkapen nagusian bigarren izateko Roger Pingeon, bi urte 110

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 111

J. M. LASA Arabako Itzulian irabazle (1965)

J. M. LASA Bidasoako Itzulian (1965)

J. M. LASA Xanistebanetako Sari Nagusia lasterketa irabazi zuen

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 112

Bi oiartzuar 1965eko eTORKIZUNeKO TOURReAN sailkapen orokorra eta mendiko sailkapena irabaztea lortu zuen txirrindularien selekzioan: Suria, Mariné, Ibañez, Mariano Díaz, G. Saura, R. Carrasco, J. M. LASA, Txo. PeRUReNA eta López Rodríguez 112

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 113

J.M. LASA

J.M. LASA

J. M. LASA Txapeldunorde Munduko Txapelketan, (Donostia - Lasarte 1965) 113

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 114

J. M. LASA erloju kontrakoan Hernani - Tolosa (espainiako Itzulia) J. M. LASA irabazle 4ª etapan (Bicicleta eibarresa 1968)

M.M. LASA

J.M. LASA

J. M. LASA eta M.M. LASA bi anaiak PePSI-COLA Taldean 114

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 115

J. M. LASA eta M. M. LASA anaiak Oiartzuarrak (errota Xahar) Ugaldetxo auzokoak

115

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 PĂĄgina 116

M.M. LASA, J.M. LASA, eta T. PeRUReNAk Gipuzkoako Federazioaren garaikurra jasotzen, erregio arteko espainiako txapelketa irabazi ondoren eman zieten.

lehenago Frantziako Tourra irabazi zuen frantziarraren atzetik. Hirugarren, Lasaren kalterako, Marinus Wagtmans holandarra izan zen. “Aurretik geratu zirenak ez ziren edozein, beraz argi utzi nuen kirol maila oraindik ere banuela�, aldarrikatzen du Lasak iragana gogoratuz.

Beste garaipen bat lortuko zuen oraindik, bere berea zuen estilo horrekin, ondo egokitzen zitzaizkion lasterketa horietako batean 1971an. Mallorcako Itzulian, esprintean, altxa zituen azkenekoz besoak hainbat oiartzuarren ispilu bilakatu zen txirrindulariak. Gerora, bizikletarekin lotua jarraituko zuen, kotxetik beste modu batera gozatuz, Orbea taldeko zuzendari gisa. Anai gaztea zuzentzeko luxua izan zuen. Batek kotxetik, besteak bizikletatik, Lasatarren historiarako garaipen zakua handitu zuten biek urte hartan.

116

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 117

TXOMIN PeRUReNA Joxe Manuel Lasari esker Oiartzun txirrindularitzaren mapan ondo ezaguna egiten ari zen momentuan beste herrikide bat haren markak haustera etorri zen. Izan ere, 1943ko abenduaren 15ean Altzibarko Ziloene baserrian jaio zen Txomin Perurenak argi dio “nik ez dudala oraindik sekula esan Donostiarra naizenik. Oiartzuarra naiz bertan jaio nintzelako, nahiz eta hamaika urterekin herritik atera”. Egun Tinkoff talde ospetsuaren mekanikaria den Iñaki Etxeberriaren aitonaren etxean jaio zen Txomin, zortzi urtez bizi izan zen han eta beste bi Baldibarren (Txaparren) igaro zituen Astigarragako Bentako bidea hartu baino lehen.

Oiartzunen bizikletarekin izan zuen kontaktu bakarra ume gaiztakeriekin lotutakoa izan zen. Altzibarko tabernetan uzten zituzten bizikletak hartu, hankak nola edo ahala koadro tartetik sartu eta jostailu harrekin buelta bat ematen ausartzen ziren Txomin eta lagunak. Lehenengo bizikleta propioa Astigarragan ezagutu zuen. “Bizikleta mistoa zen, gizon eta emakumeentzat prestatutakoa. Harrekin erosketak egitera joatea egokitzen zitzaidan, Astigarragara eta Errenteriara”, dio Txominek.

Familiak Astigarragako Bentetan zuen tabernan txirrindularitza izaten zen askotan hizpide. “Orain baino gehiago bizitzen zen kirol hau eta lasterketa ugari pasatzen zirenez bertatik, tertulia asko izaten ziren txirrindularitzari buruz”. Txomin mutil koxkorrak tabernan entzundakoak burmuinean ondo gordeta zituela, txirrindularitza gosez Matxain Errenteriako dendan egiten zuen geldialdia ahal zuen bakoitzean. Han ugaldu zen barruan zeukan harra. “Han ezagutu nituen José Manuel Lasa, Luis Otaño edo Sebastian Elorza eta han erosi nuen, pixkanaka pixkanaka, lasterketako lehenengo bizikleta”, dakar gogora Perurenak.

117

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 118

Lasterketei dagokionez, ondo gogoan du Txominek zein izan zen bere bizitzako lehenengo parte hartzea. “Hamalau urte izango nituen eta Astigarragako Bentatik Altzibarrera joan ginen koadrilan bertan antolatzen zuten karrera bat ikustera. Iristerakoan, lagunak animatzen eta zirikatzen hasi zidaten ateratzeko, eta halaxe egin nuen. Hastera gindoazela ordea, atzekoak bizikletarekin jo eta aldagailua puskatu zidan. Denak baino beranduago abiatu nintzen eta lasterketa guztia atzetik egin nuen.

Baina helmugan Iñaki Etxeberriaren amak, Julita Riberak, lore sorta bat eman zidan”.

Hamaika lorategi betetzeko adina jaso zituen gerora bere ibilbidean zehar Perurenak, baina huraxe ez zaio sekula ahaztuko. Nuarben eman zion urte hartan bertan estreinaldi ofiziala bere txirrindulari garaiari. ‘No federados’ izeneko mailan korritu zituen lasterketa gutxi batzuk bera baino hamar urte zaharrago ere bazen jendearekin nahastuta, eta hamazazpi urterekin, jubenil mailan dagoeneko, ezagutu zuen lehenengo taldea: Hernaniko Peña Otaño JOCC. Altsasun irabazi zuen lehenengo garaipena esprintean 18 urterekin, eta urte hartan beste zazpi aldiz altxa zituen eskuak. Jubenil garai harietan Errenterian lana egiten zuen Txominek eta egunero entrenamendu berdina egiteko ohitura zuen. Goizean, baraurik, Bentatik Asti garragara jaitsi, Urnieta eta Andoainen barrena Donostiara joan, eta handik berriz Errenteriara. Gosaldu, eta lana bukatzerakoan etxera.

21 urte zituela, afizionatuetan bere balio ondo erakutsi eta gero, Gipuzkoako Federazioak deitu zion profesionalekin lehenengoz korritzeko. Joxe Manuel Lasarekin eta beste lagun batzuekin Andorran denda kanpainarekin oporretan egon eta ezustean deitu zuten, gezurra bazirudien ere Gipuzkoa ordezkaririk gabe zegoelako profesional mailan Espainiako Lurraldeen arteko Txapelketa (campeonato de España por Regiones) lehiatzeko. Lasarekin eta Errandonearekin batera korritu eta ia sorpresa galanta eman zuen, bigarren amaitu baitzuen hirukote gipuzkoarrak txapelketako ibilbideko kilometro askotan zehar denbora hoberena eraman ondoren.

Afizionatu mailan Fagor taldean aritu zen urte hartan eta 1966an profesionaletara jauzia eman zuenez taldeak, berak ere amestutako aukera probatu zuen, miresten zuen Otaño handiaren pausuak jarraitzeko aukera hain zuzen ere. Aurretik baina, kontratu bat zer zen ere jakin zuen bizikleta gainean. 1964ean Olarra taldean soldata eta gizarte segurantza ordaintzen zioten Perurenari.

1966an hasi ziren hango eta hemengo bidaiak, urte bete beranduago Madrilen bizitzen jarri zen ezkontza tarteko, baina oiartzuarrekin lotura ez zuen baztertu. “Urte batzuetan Joxe Manuel Lasarekin gehiago partekatu nuen logela emaztearekin baino.

Oiartzunen ere banituen lagunak. Bereziki gogoan dut, orain jada gure artean ez dagoela, Luis Aranburu ‘Altxi’. Asko eskertzen dut Oiartzundik alde egin eta gero herritik jaso dudan berotasun hori”.

Profesional gisa burutu zuen lehenengo denboraldi hura bere ibilbide osoan erakutsiko zuen lehiakortasunaren isla izan zen. Sei lasterketa irabazi zituen, baina hori baino are adierazgarriagoa izan zen Espainiako Itzulian izan zuen jarrera. Bere esanetan “tarteko helmugak, mendiko saria eta etapen lehia disputatu nituen”. Tarteko helmugak irabazi, mendian bigarren eta etapei dagokionez azkenekoan gailendu zen, Bilbon hain zuzen ere. Mendiko sariko puntuen bila atera zen Castresana mendatean, eta metro batzuk zituela jabetu zenean helmugaraino bakarrik joatea erabaki zuen.

118

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 119

TXOMIN PeRUReNA (Altzibar auzokoa 1966) Oiartzuar txirrindulari azkarra 119

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 120

TXOMIN PeRUReNA, hasieratik irabazle (Tolosan)

Mariano Diaz, TXOMIN PeRUReNA, L. Otaño, López Rodríguez, J. M. errandonea, J. M. LASA, V. Uriona, J. R. Goienetxe eta J. Mariné Fagor talde indartsuan.

120

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 121

TXOMIN PeRUReNA eta Mortensen (espainiako Itzulian)

TXOMIN PeRUReNAK eddy Merckx eta López Rodríguez esprintean gailentzen ditu 121

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 122

TXOMIN PeRUReNA lehena Solluben, Vélez atzetik duela

Ginés García, Saura eta TXOMIN PeRUReNA irteeran (espainiako Itzulian) 122

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 123

TXOMIN PeRUReNA, Frantziako Tourrean, Danchelli atzetik duela

TXOMIN PeRUReNA erlojupekoan, Hernani - Tolosa (espainiako Itzulia)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 124

erorikoa Frantziako Tourrean, Galera, Ginés García, TXOMIN PeRUReNAk eta Santamarina, L. Ocañari laguntzen diote, atzetik Patxi Gabica doa

erorikoa Frantziako Tourrean, TXOMIN PeRUReNAk eta Galerak L. Ocañari laguntzen diote, atzetik Patxi Gabica doa 124

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 125

TXOMIN PeRUReNA europako Mendi Criteriumeko garaile (Arrate 1970) 125

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 126

Baita lortu ere. Itzuli osoan egindako ahaleginaren saria jaso zuen azken egunean.

Lehenengo urte hartako garaipen handiena izan zen Espainiako Itzulian lortutako hura, baina beste bost ere eskuratu zituen. Profesionaletan irabaziko zituen 158 karreretako lehena, ahaztezina bihurtzen den horixe, Bordeaux-Saintes klasikoan lortu zuen. Hala gogoratzen du Txominek: “Lasterketa hura Zornotzako Sari Nagu siaren egun berdinean zen, eta gure zuzendari zen Matxainek taldea osatua zuen jada lasterketa bizkaitarrerako. Talde hartan sartu ez ginenok Frantzian korritzen zen klasiko batera joan ginen eta hantxe estreinatu nintzen. Lasterketa gorabeheratsu horietakoa zen, eta helmugatik gertu zegoen malda batean zortzi lagunek alde egin genuen. Gure artean esprintean erabaki zen karrera eta azkarrena izatea lortu nuen”.

Urte hartan Euskal Bizikletako azken etapa, Narancoko Igoera, Avilako Itzuliko etapa eta Zumaian lehiatu zen mundial aurreko proba irabazi zituen. Frantziako Tourra ere korritu zuen, baina oraindik “talde barruan ez nuen lider izaera, ziklista on eta beteranoak zeudelako Fagor hartan, Otaño zelarik erreferente nagusia”, dio Perurenak.

Hurrengo denboraldian, 1967koan, berriro ere Espainiako Itzulian etapa bat irabaztea lortu zuen, Orensen bukatu zen bigarren etapan lortu ere. Egun hartan gerora askotan luzituko zuen itzuliko maillot horia jantzi zuen lehenengo aldiz. Izan ere, 31 egunez eraman du liderraren jantzia Txominek Espainiako Itzulian. Itzulia bera irabazi ez dutenen artean bera da egun gehien maillot horia jantzi duena, baita edizio desberdin gehienetan pribilegio hori bizi izan duena (1967, 1970, 1971, 1972, 1974 eta 1975 urteetan). Urte horietan zehar, guztira hamabi etapa irabazi zituen Espainiako Itzulian.

Itzuli honek ordea arantza bat ere barru barruan sartu zion 1975eko ekitaldian.

Tremp (Katalunia) herrian hamahirugarren etapa irabazi eta lider jarri ondoren, orduan KASen taldekide zuen Miguel Mari Lasari maillot horia kenduz, sei egunetan zehar eutsi zion sailkapeneko lehenengo postu horri. Itzuliko azken egunean baina, non eta Donostian jokatu zen erlojupekoan galdu zuen lasterketa. Hamalau segundo sobratu zizkion 31,7 kilometroko ibilbide hartan itzulia irabazteko. Agustin Tamames, Super Ser taldean teorian Luis Ocaña handiaren morroi zenak eraman zuen azken garaipena. Txominen esanetan “gertatu zitekeen okerrena gertatu zen egun hartan. Nik banekien irabazteko aukerak nituela, baina baita ere bosgarren izan nintekeela. Tamames, Miguel Mari Lasa, Ocaña eta Kuiper holandarra izan nitzaken aurretik. Zoritxarrez, bigarren geratu nintzen, eta horrela itzuli handi batek ihes egitea azken egunean ez diot inori desio”.

Espainiako Itzulian ez ezik, beste bi itzuli handietan ere balentria lortutakoa da Perurena, Tourrean mendiko saria irabaziz (1974 urtean) eta Giroan bi etapa lortuz.

Lehenengoa 1971an lortu zuen, eta garaipen harren anekdota esanguratsua dauka gordeta Txominek: “irteera puntuan Italian kazetarien artean kiniela moduko bat egiteko ohitura zegoen, eta egun hartan Chico Pérez kazetari espainiarra etorri zitzaidan nire alde apustu egin zuela esanez. Igoeratxo batean bukatzen zela eta nire ezaugarrietara ondo egokitu zitekeelakoan egin omen zuen apustu hura. Asko esan ez bazidan ere, pistak eman zizkidan helmugari buruz, eta ongi etorri zidan antza, irabazi egin bainuen”. Orvieto herrian bukatu zen etapa, hiru kilometroko igoera 126

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Página 127

batean eta esprinter italiar ugari sartu ziren garaipenaren lehian.

Anekdota hori baliatzen du Txominek orain atzera begira agian zertxobait aldatuko lukeen portaera azaltzeko. “Orduan ez guk eta ez gure zuzendariek ez genituen lasterketak ondo prestatzen. Ez genuen bukaera nolakoa izango zen jakiteko ardura hartzen, eta egun hartan gertatu zen bezalaxe, batzuetan lagungarria izan zitekeen.

Ero samar korritzen genuen, nik behintzat Andaluzian hasi eta Errioxan amaitu artean. 158 karrera irabazteko ezin da urteko sasoi bat bereziki prestatu. Denetara joaten nintzen jarrera berdinarekin. Lasterketa jakin batzuk hobeto prestatu izan banitu emaitza inportanteagoak lortu izango nituela? Jakin gabe geratuko naiz”.

Igoera hartan lortu zuen garaipenak beste irakurketa ere utzi zuen. Gehienetan esprintean nabarmentzen zen arren, gizaseme gihartsu harrek igoeretarako ere ahalmena bazuela. Hiru urte beranduago Frantziako Tourrean lortutako mendiko saria horren lekuko onena. Sailkapen nagusia irabazi zuen Eddye Merckx gaindiezina izan zuen puntuetan atzetik. Mendate nagusietan belgikarra aurretik izan bazuen ere, gainontzeko aldapetan borrokalari ibili zen oiartzuarra eguna joan eta eguna etorri, eta hala 161 puntu batu zituen orban gorriz egindako maillot historiko hura irabazteko. Merckx 118 punturekin geratu zen.

Igoeran berarengandik libratu ezean arerio arriskutsua izaten zen Txomin taldean iristeko. Hamaika garaipen gogoangarri ditu, baina bere abileziaren adierazgarri delakoan Kataluniako Itzulian lortutako garaipen bat datorkio burura. Hain zuzen ere, indarra, kemena eta argitasuna uztartuz lortu baitzuen. “Andorran Envalira mendatea igo eta jaitsi ondoren bukatzen zen etapa eta mekanikoki hartutako erabaki bati esker irabazi nuen. Miguel Poblet txirrindulari ohia zen antolatzailea eta berak komentatu zidan bizikletan 55 hortzeko platera jartzea komeni izango nuela jaitsieran pedalei eragiteko. Orduan denok 53koa erabiltzen genuen. Banekien agian igoeran pixka bat galduko nuela eta pentsatu nuen estrategia horrekin agian banuela zer irabazi. Halaxe izan zen. Igotzen faboritoengandik geratu egin nintzen, baina ez gehiegi, eta beruntzakoan harrapatu egin nituen garapen luze hura medio. Gustura gogoratzen diren garaipenetakoa da”.

Abiadura izan zuen beti ezaugarri nagusia Txominek. Ehuneko ehunean egon gabe ere garaipenak lortzeko ahalmena zeukan. Dohain horrek eta lehiatzeko zeukan grinak arrazoitzen dute irabazitako lasterketa gehienak egun batekoak izatea. Salbuespenen artean daude 1972an irabazi zuen Levanteko Itzulia eta urte bete beranduago irabazitako Kataluniako Itzulia. Bere ibilbidearen metafora bilakatu zen 1974ko Euskal Herriko Itzulia. Lau etapa irabazi zituen, azken metroetan berezkoa zuen sena erakutsiz, baina hainbesteko erakustaldia eta gero, ezin sailkapen nagusian gailendu. Lehenengo etapan, Llodion, Elorriaga eta Oliva menperatu zituen esprintean. Bigarrenean, Cenicero Errioxako herrian Miguel Mari Lasa taldekidea eta Oliva bera utzi zituen atzetik beste helmuga azkar batean. Hirugarren egunean, Lizarran, abiaduraz gainditu zituen Oliva eta Abilleira. Laugarrena ere jarraian Perurenarentzat izan zen, Tomás Nistal eta Miguel Mari herrikidearen aurretik Hondarrabian. Egun hartan, bigarren sektore bat ere lehiatzen zen, eta han bukatu zen aste beteko nagusitasuna. Hondarrabiatik Donostiara, Oiartzundik barrena, 32 kilometroko erlojupekoan itzuliko indartsuenen garaia zetorren, eta han ezin izan zuen onenen pare ibili, 127

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 128

TXOMIN PeRUReNAk Peter Thaler-ri irabazten dio Laranja Sarian (Valencia 1973)

Santisteban, TXOMIN PeRUReNA eta Balaguer 128

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:44 Pรกgina 129

TXOMIN PeRUReNAk Narancoko Igoeran garaipena lortzen du (Asturias 1974)

TXOMIN PeRUReNA Monjuiteko Igoeran garaipena lortzen du (Bartzelona) 129

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 130

TXOMIN PeRUReNAk Tamames, L. Lauren eta M. M. LASA Kordobako helmugako sprintean gailentzen ditu (espainiako Itzulia)

Lรณpez Carril, TXOMIN PeRUReNA eta J. Martins indarrak hartzeko hornitzen (1973) 130

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 131

TXOMIN PeRUReNAk Catalunyako itzulia (1973) zein Asturiasko Itzulia (1972) erdiesten ditu.

131

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 132

TXOMIN PeRUReNA liderraren elastikoarekin (1973ko espainiako Itzulia) 132

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 133

TXOMIN PeRUReNA Salinas eta Astorqui doktoreekin, espainiako Itzuliko medikuekin

TXOMIN PeRUReNA irrati zein prentsako hedabideak artatzen, Tito Irazusta eta Txema Urrutia 133

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 134

J.M. FUeNTeS, TXOMIN PeRUReNA eta M. M. LASA, mundu mailako hiru txirrindulari handi

134

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 135

Bi oiartzuar espainiako Itzulian nagusi, M. M. LASA elastiko berdearekin eta TXOMIN PeRUReNA liderraren elastiko horiarekin.

135

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 136

J. AJ. ARANZABAL, J. M. ADURIZ (Txokune), JACA, TXOMIN PeRUReNA, M. M. LASA, BeNGOA eta S. LAZKANO

136

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 137

TXOMIN PeRUReNA zuzendari ere izan zen eUSKADI FUNDAZIOA, ORBeA eta CAJA RURAL taldeetan

137

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 138

sailkapenerako aukera guztiak galduz. Jesús Manzaneque, Miguel Mari Lasa eta Ocaña izan ziren lehenengo hirurak, eta hurrengo egunean bukatzen zen itzulia behintzat KAS taldean geratzeko eskua bota zuen Txominek, Miguel Mari izan baizen azken garailea.

Goi mailako lasterketan lau etapa irabazi arren, Txominek dionez, “ez nintzen eroso sentitu itzuli hartan. Ez nengoen batere ondo. Esprintean bai, azken metroetan lortzen nuen abiadura hori, baina gainontzekoan ez nintzen onenen pare egoteko sentitzen eta hala jakinarazi nuen taldean. Gerora nabaritu nuen oso argi. Itzulia bukatu eta kontzentrazioa egin genuen taldean, eta entrenamenduetan ezin nituen taldekideak jarraitu. Gorputzak ez zidan erantzuten. Kontrola egin eta tentsioa lurretik nuela baieztatu nuen”.

Irabazlea, errematatzaile horietakoa izan zen beraz Peru, hobeto ala okerrago egon. Urtero bete zuen zakua garaipenez KAS taldearentzat errentagarrienetakoa izan den txirrindulariak. 1970etik 1978ra 120 lasterketa irabazi zituen txirrindularitzaren historian hain sona handia izan duen hori-urdin koloreko taldearentzat. Azken garaipen handia Donostian lortu zuen gainera, Espainiako Itzulian 1978an, 35 urteko beteranoak oraindik ere sasoia zuela erakutsiz.

1979an eman zion amaiera bere ibilbideari. “KAS taldean eman ziguten urrezko intsignia eta baita ostikoa ere. Ez zuten nahi beteranorik eta TEKA taldera jo nuen.

Hala ere, beti esan izan dut denboraldi hura soberan izan nuela”, aitortzen du Txominek. Urte huraxe izan zen profesionaletan egin zituen hamalauetatik garaipen gabe pasa zuen bakarra.

138

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 139

MIGUeL MARI LASA Joxe Manuelek hasi eta Txominek jarraitu zuen oiartzuarren ibilbide oparoa borobildu egin zuen herriaren txirrindularitzaren historian urrezko garaia are eta distiratsuagoa izan zedin bere ekarpena egin zuen hirugarren txirrindulariak, Miguel Mari Lasak hain zuzen ere. Aurrekoek erdietsi ezin izan zituzten lorpenak eskuratu zituen Errotazar baserrian 1947ko azaroaren 1ean jaio zen txapeldunak, eta hala, Oiartzunek Tourreko etapa garailea edota Euskal Herriko Itzuliko irabazle nagusia baduela esan dezake harrotasunez.

Jolas iturri izan zuen txikitatik bizikleta Miguel Marik. Inguruko baserrietako lagunekin koadrila osatu eta hara edo hona bi gurpilen gainean joaten zen. Egun oraindik gertukoak dituen Modesto Ibarguren, Nikolas Etxebeste, Joxe Manuel Muguruza, Joxe Mari eta Miguel Aristizabal, eta Jesus Mari Iribarren izan ziren bere lehenengo arerioak. Aise menperatzen zituen ordea. Pedalei eragiten aldamenekoa baino gehiago izateak dakarren plazer hura goiz hasi zen bizitzen eta zorioneko jolasa gutxi ez balitz, etxean garaipenak uzten duen sapore gozoa ezagutzen hazi zen bere anaiari esker. Miguel Marik dionez “nerabe bat nintzenean Joxe Manuel anaiak karrera asko irabazten zituen eta noiznahi etxera trofeoak eta lore sortak ekartzen zituen. Hura ikusita eta lagun artean gehien ibiltzen zena nintzela jabetuta, berotu egin nintzen eta niri ere karreretan lehiatzeko gogoa sartu zitzaidan”.

Etxean ordea txirrindulari batekin nahikoa zela zioen Inaxio nagusiak. “Nik Errenterian lehenengo eta Donostian gero ikasketak egin nituen eta aitak bide horri jarraipena ematea nahi zuen. Etxean horretarako, beste garai batzuetan ez bezala, baliabideak bazirela esaten zidan nire etorkizunaren mesedetan”, dio Lasa gazteak.

139

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 140

Barruan zeukan irrikari aitari baino kasu gehiago eginez jubenil mailan lasterketa bat korritzera azaldu zen bere bizitzan lehenengo aldiz Pasaian. Ia irabazi zuen. Azken kilometroan erasoa jo eta helmugarako metro batzuk lehenago pasa zioten beste bost txirrindularik.

Kamiseta berde batekin hainbesteko grina erakutsi zuen mutil koxkor harri aukera bat ematea erabaki zuen gero Gipuzkoako Federazioko presidente izango zen Jaime Ugartek, eta zuzentzen zuen ‘Educación y Descanso’ taldean lehiatzeko aukera eman zion. Oraindik aitaren baimena ez zuela Alegira joan zen talde berriarekin handik gutxira eta Altzoko aldapa jaisten, lasterketa buruan zela, erori eta lepauztaia puskatu zuen. Jaime Ugarte berak klinikara eraman zuen eta horren ostean aitari istripuaren berri emateko trantzea pasa behar izan zuen. “Berak esana da ez duela sekula halako beldurrik pasa”, dio Miguel Marik anekdota gogoratuz. Izan ere, lehenengo Ugarteri eta gero semeari arrosario latza botan zien Inaxiok. Han bukatu zen denbora puska baterako Miguel Mariren abentura.

Ez zitzaioan ordea barruko sua itzali eta aita gogaitu zuen bere bizikleta kontuekin ondo gogoan duen egun bat iritsi arte. “Bere sega zorrozten ari zela, halako batean halaxe esan zidan: ‘intzak, intzak nahi dekena, lehertuko haiz ta bestela’. Hortxe jaso nuen bedeinkapena”, dio Miguel Marik.

1967an Fagor taldearekin korritu zuen afizionatu mailan, hamabi lasterketa irabaziz, tartean Nafarroako Itzuliko etapa eta Gipuzkoako Erlojupeko Txapelketa, Gervaisen oroimenezkoa. Gazte harren talentua ikusita KAS taldeak fitxatu zuen hurrengo urterako baina 1968an Espainiako selekzioarekin eman zituen egun asko, Olinpiadak urte hartan lehiatzen baitziren Mexikon. Bere anaiak Tokion lau urte lehenago egin bezala, taldetako erlojupekoa eta lineako lasterketa korritu zituen, baina ez batean ez bestean ezin izan zuen bere burua nabarmendu. Taldeka Espainia hamaikagarren izan zen, eta lasterketa nagusian Lasa 42º. Urte hartan etorkizuneko Tourrean laugarren egin zuen Miguel Marik azken egunean liderra estu hartu eta gero. Joop Zoetemelk handiak eraman zuen lasterketa.

KAS taldeak profesionaletara jauzia egiteko aukera eman zion orduan, baina Lasak beste bide bat jorratzea erabaki zuen. Bere esanetan “anaiarekin hitz egin eta halako talde handi batera joateak bere eragozpenak izango zituela pentsatu genuen.

Anaiak esan zidan KAS taldean lanean aritu beharko nukeela eta beste talderen batean hobeto egongo nintzela. Gainera KASen eskaintza ekonomikoa bikoizten zuen Pepsi Cola taldeak eta bi anaiak joan ginen urte hartan sortu zen taldera”.

‘Independiente’ izeneko kategoria zeukan taldea zen. Afizionatuekin batzuetan eta besteetan profesionalekin lehiatzeko aukera izaten zuen. Eta hala zebilela, uztailean Ordiziako klasikora eraman zuen taldeak. KAS eta Fagor taldeak dominatu zuten lasterketa eta beraiek zituzten ordezkari gehien helmugara iritsi zen multzo txikian, baina Miguel Mari ez zen kikildu, arerioak kikiltzen saiatu baziren ere. Berezkoa zuen gaitasun fisikoaz gain, ausardia erakutsi zuen azken zuzen gunean. Irabazteko faboritoa zen José Manuel López Rodriguezek hesiaren aurka itxi zuen baina Miguel Mari oldarkor batek eskua gidoinetik kendu, tokia egin, eta errez pasa zuen espainiarra. Lehenengo garaipen handia izan zuen Lasak profesionaletan. Aurrerantzean ez zuten afizionatuekin lehiatzera eraman eta azkar, abuztuan, lortu zuen hurrengo 140

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 141

M. M. LASA aparteko txirrindularia, Italiako txirrindularitza probatu zuen SCIC taldearekin (1976) 141

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 142

M. M. LASA, errota Xahar 1969 (Ugaldetxo), bere lehen urteetan. Gervais Memoriala eta espainiako txapelketa erdietsi zituen 142

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 143

M. M. LASA euskal Herriko Itzulian irabazle

M. M. LASA Zornotzan garaile

M. M. LASA Jaizkibelen ihes egiten

M. M. LASA irabazle Alcala de Henaresen (espainiako Itzulia) 143

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 144

M. M. LASA Forte di Mardin esprintean irabazle (Italiako Giroa)

M. M. LASA lehena sartzen da Gasteizko helmugan (euskal Herriko Itzulia) 144

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 145

M. M. LASA lehena sartzen da, atzetik TXOMIN PeRUReNA DATOR, bi oiartzuar espainiako Itzulian

M. M. LASA Biarritzeko helmugan irabazle, Yan Raas eta M. Demeyerren aurretik

M. M. LASA Italiako Giroko etapa batean irabazle sartzen

145

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 146

balentria. Espainiako Mendiko Txapelketa Bilbon irabazi zuen, Santo Domingoko maldan onenen pare ibili eta azken esprintean beterano ospetsuak ziren Gabriel Mascaró eta José Antonio Momeñe menderatuz. Profesional debuteko urtea Espainiako Lurraldeen arteko Txapelketa irabaziz borobildu zuen José Manuel anaia eta Jesús Aranzabal taldekide zituela.

Gazte harren progresioak erakarrita La Casera-Peña Bahamontes taldeak fitxatu zuen 1970an Miguel Mari. KAS taldeak ere egin zion eskaintza, baina ez behar bezalako apustua eginez Lasaren aburuz. Nazioartean gehiago lehiatu zen urte hartan, eta Italiako Giroa ezagutu zuen. Eguna joan eta eguna etorri, aurrekoetatik ez zen oso aparte ibili 22 urte zituen oiartzuarra, zortzigarren bukatuz sailkapen orokorrean.

Hala ere, edizio hartako lorpen deigarriena hamabigarren etaparen garaipena izan zen. Etapa gorabeheratsu batean azken kilometroetan sailkapen nagusia irabaziko zuen Eddy Merckx handiaren Faemino-Faema taldeak ezarritako kontroletik libratzea lortu zuen eraso baten bitartez. Talde belgikarrak bere ordezkari bat bidali zuen Lasaren gurpilera eta erreleborik eman gabe joanarazi zuen helmugara geratzen ziren sei kilometroetan bukaeran hasiberri hura menperatuko zuelakoan. Azken kilometroak ordea gora egiten zuen eta bakoitzaren indarrak balio zuten han. Gurpiletik atera zuen Miguel Marik Jos Huysmans eta oso metro gutxigatik lortu zuen pelotoiak ez irenstea. Egun batzuk aurrerago, antzeko bukaera batean, helmuga arrastotik hamar bat metrora harrapatu zuten baina bigarren saiakeran garaipen handia etxera ekarri zuen Lasak. Beste bost karrera irabazi zituen urte hartan, Levanten, Katalunian eta Asturiasen, baina Giroak eman zion nazioarteko proiekzioa.

Denboraldi bukaeran, beste behin KAS taldea gerturatu zitzaion, baina honakoan anaiak sortutako Orbea izan zen Miguel Mariren aukera. Bere inguruan antolatutako taldea izanik eta Jose Manuel bera zuzendari lanetan izanik, proiektu erakargarria iruditu zitzaion. Ibilbide motza izan zuen proiektuak, arazo ekonomikoak tarteko, udaran desagertu baizen taldea, baina ordura arte gozatu ederra hartu zuten Lasa zaharrak kotxetik eta gazteak bizikletako eserlekutik. Berezia izan zen batik bat Euskal Herriko Itzulian erakutsitakoa. Lehenengo bi etapak Bilbon eta Logroñon irabazi ondoren, hirugarrenean, Iruñera iristen, pedala puskatu zuen Miguel Marik eta bizikleta aldatzen galdu zuen denbora medio, agur esan zion itzulia irabazteko aukerari.

Hurrengo egunean baina, Tolosan bukatzen zen etapan arantza ondo kendu zuen.

Kariño handiz gogoratzen duen garaipena du Lasak, ahalmena eta estrategia uztartu baitzituen. Berak dionez “egun hartan Ocaña liderrari denek ohartarazi zioten nik eraso egingo nuela eta berak nire gurpila zaintzea beste helbururik ez zeukan. Ez nuen alperrik indarrik gastatu lehenengo igotzen genuen Urraki mendatean, eta gero Errezildik gora, Bidania mendatera bidean nire taldekide zen Gabino Ereñozagarekin prestatua neukan jokaldia burutu nuen. Esan nion goian esprint bat jotzeko eta ni beraren atzetik aterako nintzela, bere parera iristerakoan eskua eman eta bultzada eman ziezadan. Halaxe egin genuen eta horri esker mendate gainetik 50 bat metroko abantailarekin pasa nintzen. Jaitsiera ordea sekulakoa egin nuen eta Tolosara iristerakoan minutu erdiko tartea neukan. Oroitzapen pozgarria da gauzak aurreikusita neuzkan bezala gertatu zirelako eta arerioen maila oso altua zelako”. Ocaña eta Poulidorrekin batera izan zen Lasa podiumean itzuli bukaeran.

146

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 147

Tolosako etapak agerian utzi zuen Miguel Mariren ezaugarri baliotsuenetakoa.

Bere garaikideak txirrindulari azkarra zela diote, burua erabiltzen zekien horietakoa.

Horri esker irabazi zituen bere palmaresean ageri diren 78 karreretatik gehientsuenak.

Horri esker eta baita kirol prestakuntzan eramaten zuen diziplinari esker. Garaiko txirrindulariek ohizkoa ez zuten kontrola zeraman oraindik etxeko salan dituen koadernoetan. Eguneroko lana ondo zehaztuta, goizeko bihotz taupadak eta pisua, sentsazioak, lehiaketen emaitzak … dena ondo erregistratu eta aztertzen zuen. Berak esana da “ez nintzela onena ez esprintean ezta ere igoeran, baina lehiakorra nintzen eta zukua ateratzen nion neukan motorrari”.

1971ko Espainiako Itzulia eta gero pasa zen Miguel Mari KAS taldera. Itzuli hartan lider ere jarri zen ahulaldi bortitz batengatik gero laugarren postuarekin konformatu behar izan zuen arren. Orduan bai, orduan KAS taldeak apustu serioa egin zuen. “Taldeko txirrindularien artean kontratu altuena neukana izan nintzen”, dauka gogoan Lasak. Urte hartan bertan talde ospetsuarekin ere estreinatu zen, hiru garaipenekin.

Hurrengo urteak (1972), KAS aroko lehenak, Lasak Espainiako Itzulia irabazteko adina motor bazuela erakutsiko zuen. Hori, eta baita KASen oilar gehiegi elkartuko zirela ere. Lehenengo etapa irabazita, Miguel Marik maillot horia jantzi eta taldeko liderra zela konfirmatu zuen. Baina hamabigarren etapan José Manuel Fuente taldekideak ihesaldi bati esker denbora asko hartu zuen eta lidergoa bereganatu zuen.

Miguel Mariren esanetan “nik ez nuen hutsik egin, baina ordura arte ezezaguna zen Fuenteri taldeak zortzi minutu hartzen utzi zion etapa hartan, eta ondoren geratzen ziren jardunaldietan tinko eutsi zion lehenengo postuari”. Gainontzeko guztiak ondo menperatu zituen Lasak, beste etapa garaipen bat tarteko, baina taldekidearen ihesaldi huraxe dela eta geratu zen itzulia gabe. Aste batzuk beranduago etorri zen Giroan irabazitako bigarren etapa. Esprintean Roger De Vlaeminck txapelduna menperatu zuen. Beste bi etapetan bigarren egin zuen, eta hiru etapetan hirugarren, azken sailkapenean bederatzigarren izateko.

Gerora askotan gogoratu dituen hitzak aipatzen ditu Miguel Marik KAS taldean bizi izan zuen errealitatea adierazteko. “Nire prestatzaile izan zen Jordi Roca kataluniarrak behin esan zidan taldeko bilera batera mahai hauskor bat eraman eta gainean golpe bortitz bat emanez haustea falta izan zidala, aginte makila erakusteko. Gehien ibiltzen nintzena nintzela esaten zidan, baina izaera agresiboa falta izan zitzaidala”.

1974an berriz hirugarren egin zuen Espainiako Itzulian, bere taldekidea zen José Manuel Fuente irabazlearen bizkarra ondo zaindu eta gero. Urte hartan KAS taldeari eman zion garaipen handiena Euskal Herriko Itzulia izan zen. Hondarrabiatik Donostiara jokatu zen erlojupekoan erabakitzen zen sailkapen nagusia eta bertan bigarren izan zen Miguel Mari Jesus Manzaneque La Casera taldeko txirrindulariaren atzetik. Oso segundo gutxi atera zizkion ordea eta Donostian bukatzen zen azken etapara itzulia irabazteko aukerekin iritsi zen gainsariak tarteko. La Mantxako gizasemearen aurretik egin beharra zuen oiartzuarrak sailkapena irabazteko, eta KAS taldeak lana egin zuen egun guztian zehar Lasak helmugan helburu hori lortuko zuelakoan.

Etapan harren bukaerak (Donostiako belodromoan zegoen helmuga) bi oiartzuar izan zituen protagonista. Txomin Perurena belodromora pelotoi buruan sartu zen, 147

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 148

M. M. LASA Italiako Giroko erlojupekoan M. M. LASA Italiako Giroko etapa batean irabazle sartzen por delante del Lider (maglia rosa) Contini M. M. LASA elastiko horiarekin espainiako Itzulian

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 149

M. M. LASAk esprintean Sibileri, Frantziako txapeldunari, irabazten dio Frantziako Tourrean

FReDY MARTeeNS eta M. M. LASA agurtu egiten dira espainiako Itzulian

LUIS OCAร A, M. M. LASA (liderra) eta J. A. PONTON espainiako Itzuliko irteeran

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 150

baina ezinbestean abiadura mantsotu zuen bihurgunea hartzeko eta momentu hura baliatu zuten La Caserako txirrindulariak zuzen zuzenean hormaren aurka joan eta erorketa eragiteko. Txomin bakarrik libratu zen. Beste denak trabatuta geratu ziren.

Eta halako batean, suspense handia eta gero, Miguel Marik lortu zuen aurrera egitea.

Baita Manzanequek ere. Txominek herrikideari itxaron eta esprintean Lasak irabaztea lortu zuen, itzuliko garaipena bermatuz.

Marka da, baina hurrengo urtean (1975) berriz ere Donostiako belodromoa tentsiozko amaiera baten eszenatoki izan zen, kasu honetan Espainiako Itzulian. Azken egunean erlojupekoa jokatzen zen eta Txomin Perurena zen liderra. Gertu zebiltzan ordea Lasa bere taldekidea eta Agustín Tamames, Super-Ser taldekoa. Bakoitzaren indarrak besterik ez zuten balio bakarkako proban, eta Miguel Mariri 34 segundu sobratu zizkion. Beste Espainiako Itzuli bat ihes eginda. Beste podium bat. Bi etapa behintzat poltsikoratu zituen, bigarrena erlojupeko batean gainera Benidormen karrerako liderra zela.

Urte hartan Italiako Giroan bigarren egin zuen etapa batean eta hirugarren bitan sailkapen nagusian lehenengo hamarretan bukatuz. Italia gustuko zuelako hain zuzen ere batetik, eta “lider izango nintzen talde bat nahi nuelako”, dio Lasak, 1976an Scic talde italiarrarekin fitxatu zuen. Miguel Marik hango esperientziaz azpimarratzen duena “egiten ziguten kontrol medikuak eta errekonozimenduak dira. Prestatzeko modu oso gogorra zuten, eta uste dut kalte egin zidala horrek denboraldi hasieran behintzat. Kontzentrazioetan egur handia hartzen genuen eta ez nuen nire mailarik eman lehenengo hilabeteetan”. Luxuzko morroi bilakatu zen Euskal Herriko Itzulian Gianbattista Baronchelli taldekidearentzat, eta harren garaipenaren zati bat berea ere izan zen. Pixkanaka gorputzaldia berreskuratzen joan zen eta Giroan bi etapetan bigarren izan ondoren, Tourrean asmatu zuen.

Verviers Belgigako hirian egin zuen historia Tourrean etapa irabazi duen oiartzuar bakarrak 1976ko ekainaren 29an. Hala gogoratzen du amaiera hura Lasak: “azken kilometroetan eraso festa zegoen eta hamar bat falta zirenean nik jo eta frantziar bat etorri zen nirekin. Tarte gutxi zabaldu genuen, baina okerrena zen ez zidala txandarik eman nahi erreleboetan. Atzera begiratzen nuen bakoitzean pelotoia ikusten nuen urrutira. Tarte nahikoa nuela jabetuta, pixka bat hanka altxa nuen arnasa hartzeko bostehun metro inguru falta zirela. Pixka bat gorputzari buelta eman eta esprinta abiatu nuen pelotoia oso gertu zegoen une berean. Ezin izan zidan pasa eta talde nagusia zortzi segundora iritsi zen”. Denboraldi osoan eskuratu zuen garaipen bakarra izan zen, ez nolanahikoa ordea. Hurrengo eguneko prentsak balentria goraipatu zuen. Hala zioen espainiar kazetari batek: “El éxito es consecuencia de la oportunidad con que sabe saltar del pelotón el corredor guipuzcoano. Sabe estar en carrera y calcula bien. Sibille, campeón de Francia, no le ayudó absolutamente nada y por eso digo que es más meritoria la victoria de Miguel Mari Lasa. Algunos colegas extranjeros me preguntan por qué ha dejado el ciclismo español al vencedor de hoy”.

Italian denboraldi bakarra egin zuen Lasak. “Teka etorri zitzaidanean eskaintza egitera Scic taldeak ez zuen interes berezirik jarri ni bertan geratzeko eta aldaketa egitea erabaki nuen. Uste dut atzerrian emaitzak lortzea ere zailagoa zela. Maila handiagoa zegoen orokorrean”. Euskal Herriko Itzulian bi etapa irabazi ostean Espai150

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 151

M. M. LASA eta M. PILAR LARRAIA (emaztea) Oiartzunen egin zitzaien omenaldian

M. M. LASA Jose Mari erauskin, lagun eta senitartekoak agurtzen irteera baino lehen

M. M. LASA eta TXOMIN PeRUReNAri egin zitzaien omenaldian.

151

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 152

niako Itzulira beste behin topera joan zen, baina gogoan duenez “urte hartan bigarren egitea zen guztion asmo handiena, garaipena argi baitzegoen norentzat izango zen”.

Freddy Maertens belgikarrak hamabi etapa irabazi zituen ekitaldi hartan, itzulia bera goitik behera dominatuz. Beste guztien artean Miguel Mari indartsuena izan bazen ere, bigarren postuarekin konformatu behar izan zuen. Laugarren podiuma Espainiako Itzulian.

Giroa eta Espainiako itzulia egin zituen Tekan eman zuen lehenengo denboraldi hartan, baina 1978an berriz ere Tourrera eraman zuten oiartzuarra. Baita berriz ere etapa irabazi! Kasu honetan gainera etxetik gertu, Biarritzen. Hala kontatzen du: “atseden egunaren bezpera zen eta banekien Jan Raas esprinter handia eroa bezala zebilela garaipen bat lortu nahian. Aurreko etapetan ere irabazteko zorian ibili zen.

Eraso batzuetara irteten ibili zen, baina ni pelotoitik ez nintzen mugitu. Bukaeran bere gurpila hartzea lortu nuen. Biarritzeko errautseko pista batera iristen ginen, eta helmuga berbera izan genuen urte hartan Euskal Herriko Itzulian. Banekien beraz gurpilak jasaten zuen efektua. Freno modukoa. Raas garapen oso luzearekin abiatu zen distantzia ikusi zuenean eta nik gurpilean beste arintasun batekin eutsi nion. Ez zuen lortu pedalkada gogor hori mantentzea eta horri esker menperatu ahal izan nuen”.

Handik aurrera, eta profesional ibilbidea amaitu bitarte egingo zituen beste hiru denboraldietan Miguel Mínguez zuzendariaren Moliner-Vereco taldean korrituko zuen Lasak. 1979an Euskal Herriko Itzulian etapa seinalatua irabazi zuen, Lesakatik buelta egin eta Oiartzundik barrena Hondarrabiara iristen zena. Bere herritik Giovanni Bataglin handiarekin batera ihes eginda pasa zen Agiña jaisten erasoa jo eta gero. Faboritoen multzo txiki batean, esprintean irabazi zuen gero Hondarrabian.

Azken hiru urte horietan ez zituen lasterketa asko irabazi, baina seinalatuak izan ziren lortutakoak. Agur urtean, esaterako, Espainiako Itzulian eta Italiako Giroan irabazi zituen etapa bana. Italiakoa gainera mendiko etapan lortu zuen, beste behin estrategia eta ahalmena uztartuz. Kontatzen duenez “mendate batzuk pasa eta gero kilometro lasai batzuk genituen azken igoera gogorra baino lehen. Faboritoek jan eta edateko aprobetxatzen zuten bitartean nik erasoa jo eta bakarrik joan nintzen. Igoera nahiko denborarekin hastea lortu nuen eta nire erritmoa hartu nuen. Gainerako lau kilometro falta zirenean atzetik atera ziren bi txirrindularik harrapatu zidaten, tartean taldekidea nuen Chozas. Baina azkarregi zihoazen. Nirera jarraitu nuen eta gora iritsi behar nuenean liderrak harrapatu ninduen. Berari bai eustea lortu nuela. Beherakoan liderrarekin nindoala ikusita, zuzendariak ea nire burua esprinterako nola ikusten nuen galdetu zidan. Irabazteko moduan nengoela erantzun nion, eta horrenbestez Chozasi aurrean erreleborik ez emateko agindu zion. Aurreko biak harrapatu eta laukotean iritsi ginen helmugara. Espero bezala, esprintean ondo irabazi nuen”.

Ordurako ordea txirrindularitza profesionala uzteko erabakia hartuta zeukan, eta erabaki hori ez zuen errendimendu onak aldarazi. Bere kirol ibilbidea oraindik ere goitik zebilela utzi zuen bizikleta. 1982ko Euskadiko Sei Orduak lehiatzeko pixka bat entrenatu eta bertan jaso zuen azken omenaldia. “Gerora askotan pentsatu izan dut urte pare bat gehiago egin behar nituela. Telebista nik utzi eta hurrengo urtean hasi baizen lasterketen emanaldiekin, eta txirrindularien kotizazioa bikoiztu egin zen”, dio Miguel Marik. Berarekin bukatu zen Oiartzungo txirrindularitzaren urrezko garaia.

152

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 153

1970KO IRAILAK 27: OIARTZUN HeRRIAReNTZAT eGUN SeINALATUA Oiartzunek txirrindularitzan urrezko garaia Lasa anaien eta Txomin Perurenaren ibilbideari esker bizi izan zuen, eta hiruren kirol bilakaera bidegurutze batean topatu zen 1970 urteko irailaren 27an. Hernanin lurraldeka lehiatzen zen Espainiako Txapelketa irabazi zuen hirukoteak jardunaldi seinalatu hartan. Lasarteko zirkuituari (Hernani, Urnieta, Andoain, Lasarte, Hernani) bost buelta eman behar zizkieten parte hartzeek guztira 90 kilometroko ibilbidea osatuz, eta oiartzuarrak izan ziren azkarrenak bi ordu, bost minutu eta berrogeita hamasei segundoko denbora eginez. 42,93 kilometro orduko bataz besteko abiaduran burutu zuten proba Miguel Mari, Joxe Manuel eta Txominek Gipuzkoa osoaren gozamenerako.

Oiartzuarrek hasiera hasieratik menperatu zituzten arerio guztiak. Hasierako kilometroetan izan zuten alderik handiena, Miguel Mari gazte eta oldarkor batek jarri zuen erritmo bizia tarteko. Txominek esana da “ia ezin geniola gurpilean jarraitu esperientzia baino ausardia handiagoa erakusten zuen Miguel Mariri�, eta hala, azken kilometroetan erabat jota gelditu zen hiruretan gazteena beste biak aurrera egin zuten bitartean.

Lehenengo bien denbora hartzen zen kontutan, beraz estrategia hura balekoa zen.

Herrian merezitako omenaldia ere jaso zuten egun batzuk beranduago. Mateo jatetxean eskaini zieten txirrindulariei, famili eta lagunekin batera, afari ederra.

Atamitxen bizi zen Jose Joakin Mitxelena aritu zen bertsotan afalostean.

Oiartzun Espainia osoan eta atzerrian txirrindularitza jarraitzen zuten zenbait herrietan ere ezaguna egin zen egun hartan. Baina oiartzuarrek pisu handia izan dute 153

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 154

prestigio ikaragarria bereganatu zuen lurraldeen arteko txapelketa honetan. Aurreko ekitaldian, 1969an, Lasa anaiek Jesus Aranzabalekin batera irabazi zuten titulua.

1971an ere bi oiartzuar izan ziren urrea lortu zuen hirukotean: Miguel Mari eta Txomin, kasu honetan Santi Lazkanoren laguntzarekin. 1974an ere Miguel Mari, Txomin eta Lazkano izan ziren garaile eta 1975ean Lasa gaztea eta Perurenarekin batera Jose Nazabalek osatu zuen hirukote txapelduna. Gipuzkoak irabazi zituen bost edizioetan beraz, gutxienez bi oiartzuar izan ziren hirukotean. Aurretik, afizionatuetan ere herriaren izena goian utzi zuten José Manuel Lasa eta Perurenak. Lehenengoak 1959an Iparragirre eta Errandonearekin batera irabazi zuen txapelketa hura, eta Peruk berriz, 1963an, errepikatzea lortu zuen Lasarekin, Jesus Aranzabalekin eta Agustín Otxoarekin.

Hainbeste garaipenek beste horrenbeste ospakizun eskatzen zituen, eta urte bateko parrandak Juanjo Arratibel Gipuzkoako Federazioko buruari kargua kostatu zitzaion, Txomin Perurenak kontatzen duenez. “Gurutzen ospatu genuen garaipena eta Joxe Mari Eceizak xanpainara gonbidatu gintuen. Harrek atera zituenarekin nahikoa ez eta beste batzuk gehiago eskatzen hasi ginen Federazioaren kontura, eta Arratibel kanporatu zuten parranda harren ondorioz”.

154

TXOMIN PeRUReNA, J. M. LASA eta M. M. LASA erregio arteko espainiako txapelketa irabazi zuten.

Hiru oiartzuarrak beraien zuzendari izan zen PeDRO MATXAINeKIN

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 155

155

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 156

LAMBOT (1919) Frantziako Tourreko lehenbiziko Maillot horia

156

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 157

URReZKO GARAIAReN ITZALeAN GeRATU ZeN BeLAUNALDIA Perurena eta Lasa anaien emaitzen itzalean korritu zuen ondorengo belaunaldiak.

Hainbesteko distira atera gabe, baina barruan zeukan afizioak bultzatuta, errendimendu polita eman zuen herrian sortu zen koadrila batek. Bertan ziren Joxe Ramon Etxeberria, Higinio Olaiz, Luis Sein, Nikolas Sagarzazu, Gabriel Bera, Mateo Pellejero eta Inazio Garaño. Olaiz aitak Txipiton zeukan tailerrean elkartzen ziren, beti ere bi gurpilen gainean, eta han joan zen hazten txirrindularitzarekiko zuten zaletasuna.

Joxe Ramon Etxeberriak Txaparre inguruan anai zaharra eta beste garaikide batzuk ikusita erabaki zuen bere saiakera egitea. Aldapan gora nabarmentzen zen eta malda gogorrenak baliatzen zituen bere arerioak atzean utzi eta ihes egiteko, hori baizen garaipena eskuratzeko zeukan aukera. Jubenil mailan Lartaun eta Cafeteras Onex taldeetan korritu zuen lau karrera irabaziz. Placencia de las Armas (Soraluze) herrian antolatzen zen lasterketa erakustaldia emanda irabazi zuen, bakarrik. Berdin egin zuen Oñatin, Zegaman bi lagunen arteko esprintean gailendu zen eta Beran beste bi iheskide menperatuz. Gero ‘Schuss Mobylette’ taldean korritu zuen afizionatu mailan Joxe Ramón Etxeberria (Txaparre) eta Sebastian Yarzabal lagun zituela, eta Irunen, Larreaundin, garaipena lortu zuen garaiko afizionatu indartsuenen aurrean.

Hiru lagun azaldu ziren helmugan beste guztien aurretik, eta Txaparreko gazte izan zen hiruretan azkarrena.

Antzeko ezaugarriak zituen bere lagun, herrikide eta taldekide zen Luis Seinek.

Lartaun eta Cafeteras Onex taldeetati pasa zen hau ere eta Bastero Berriko semeak 157

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 158

LARTAUN Taldea,- H. OLAIZ, L. SeIN, S. OLAIZ, J. R. eTXeBeRRIA, I. GARAร O, J. PeLLeJeRO, N. SAGARZAZU (Oiartzun 1963)

PeDRO TReKU, Ibarretik (Ugaldetxo) ateratzen zen berak antolatutako lasterketa batean 158

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 159

SeBASTIAN YARZABAL, J. R. eTXeBeRRIA eta NIKOLAS SAGARZAZU (Airoxo)

NIKOLAS SAGARZAZU (Airoxo 1963)

NIKOLAS SAGARZAZU (Airoxo) lasterketan J. R. eTXeBeRRIA, (Txaparre) irabazle Astigarragako lasterketan

159

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 160

LUIS SeIN (Altzibar auzokoa 1965) Cafeteras Onexko taldearekin ibili zan

160

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 161

GABRIeL BeRA (Arizabalo 1965) Cafeteras Onexko txirrindularia izan zen

GABRIeL BeRA eta SANTI LAZKANO elkarrekin lehiaketetan Cafeteras Onexko taldean 161

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 162

ere aldapan gora eman zituen bere onenak. Lehenengo hamarretan hamaika sailkapen eginda Legorretan jo zuen goia, bertako karrera irabaziz. Amezketatik gora, Larraitzeko aldapan alde egin zuen talde nagusitik eta garaile iritsi zen Legorretara, Ayestaran atzetik zetorrela. José Antonio González Linares kantabriarrak irabazi zuen Gipuzkoako Itzulian ere aurrenekoekin lehian ibili zen eta seigarren bukatu zuen.

Orduan ordea, beste hainbat lagun bezalaxe, lanean aritzen zen Luis eta horren adierazgarri ‘Campeonato Laboral’ izeneko lasterketan egindako paper txukuna.

Hirugarren egin zuen langileen artean estimazio handiko karrera hartan.

Lanean buru-belarri aritzen zen bestea Nikolas Sagarzazu Airoxenekoa zen. Arotz ibiltzen zen eta urte bakarra korritu zuen afizionatuetan. Hura ere Matxainen agindutara ‘Schuss Mobylette’ taldean ibili zen eta hirugarren postua izan zuen sailkapen hoberena Placencia de las Armas herrian. “Igotzen defenditzen nintzen, baia entrenatu batere ez genuen egiten eta horrela ezinezkoa zen”, laburbiltzen du bere bilakaera Nikolasek. Lartaunen taldean aritu zen jubeniletako lehenengo urtean, baina bigarrena osatzera ‘Galletas Cuetara’ taldera jo zuen Santander aldera, Hernaniko Errazkin eta beste gipuzkoar batekin batera.

Entrenamendu falta omen zen baita ere Higinio Olaizen esanetan lagun haien hutsunea. Adibide polita jartzen du hori adierazteko: “egun batean Oiartzuna Mezetara nindoala, Pinatxo tailerrekoak geratu eta ea Segurara joan nahi nuen esan zidan karrera korritzera. Kotxean sartu eta hara eraman zidan. Bertan utzi zidaten kulote eta maillota eta parte hartu nuen. Pelotoiko bati ura eskatu nion ezer ez bainuen eraman, eta bidoia uzten ari zidala erori egin zen bera. Nik aurrera egin eta nonbait bidoi harrek eman zidan indarrari esker gorputzaldi ona topatu nuen. Txaparrek egin zuen eraso azken kilometroan eta baina Artolazabalek irabazi zion. Ni haien atzetik sartu nintzen”. Gipuzkoako Itzulia ere korritu zuen Higiniok, eta orduan hartzen zuen sasoi apurra, egun batzuk kateatu ondoren. “Itzulia korritu eta hurrengo egunean Hondarrabian taldeko sailkapena behintzat irabazi nuen”, kontatzen du. Bere anai zaharra Salbador ere ibili zen denbora laburrez izan bazen ere. Ugaldetxon behintzat badu karrera irabazia. Txipito gainean bukatzen zen Matxainek antolatutako karrera irabazi zuen hain zuzen ere Olaiz zaharrak.

Gabriel Bera zen koadrila hartan gazteena. Onex taldean zela, ia lasterketa guztietan lehenengo bost postuetan sailkatu zen mutil mehe hura. Erregularra izan zen eta igotzen nabarmendu zen, baina ezin izan zuen garaipen batekin errematatu errendimendu ona.

Mondragonen harbidean bukatzen zen gain batean irabazteko ondo gertu egon zen Gabriel. Santi Lazkano lagunari pedala atera zitzaion eta harrekin batera lurrera joan zen oiartzuarra, Miguel Achucarro izan zelarik irabazle. Lazkanok orduan “Mecauen Franco” esan omen zuen, eta kalabozora eraman zuten, busti busti eginda eta izerditua zegoela. Bera eta Lazkano lagunak eta taldekideak ziren eta biak izan ziren Santa Cruz zirkuituan, Azpeitian, Linares beldurgarri batek atzetik harrapatu ez zituen bakarrak.

“El Mulo deitzen genion, eta berarekin batera Adrian Díaz beste kantabriar bat etortzen zen gure lasterketetara”, dio gerra ugari eman zuen Bera oiartzuarrak.

Inazio Garaño eta Artikutzako guardaren semea zen Mateo Pellejero izan ziren belaunaldi hura osatu zuten txirrindulari oiartzuarrak, urtean 40 karrera baino gehiago lehiatzen zituztelarik garai harietan. Haiei esker, Gipuzkoako lasterketetan Oiartzun beti izan zen protagonista, irabazi hala ez.

162

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 163

JOSe MIGUeL VeRA

163

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 164

JOSe MIGUeL VeRA, helmugan sartzen Oiartzungo Xanisteban lasterketa

JOSe MIGUeL VeRA, (Arizabalo) Oiartzun (1968) 164

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 165

ARRATIBeL Dir., JUANICOReNA, ROTeTA, IPARRAGIRRe, ....... J.M. VeRA, ARRIeTA, ..... educacion y Descanso Taldean

K. SeIN, ..................., J. M. VeRA, ................, ............, ............... FAGOR taldean 165

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 166

JOSE MIGUEL VERA, Gipuzkoako Txapeldun

JOSe MIGUeL VeRA, Gipuzkoako txapelketan irabazle (Donostia)

JOSE MIGUEL VERA, Anoetako Belodromoan entrenatzen

166

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 167

JOAKIN IZAGIRRe

Jose Manuel Lasa, Txomin Perurena eta Miguel Mari Lasa txapeldun handien gerizpean belaunaldi berriak hasi ziren txirrindulari gisa Oiartzunen. Garai haietan afizio handia zegoen herrian, batez ere Lasa eta Perurenaren arteko lehiagatik.

Puntako hiru txirrindulari herrian egoteak izugarri hazi zuen txirrindularitzarekiko ikusmira. Gainera bizikleta kirola egiteko tresna izateaz gain ikastetxera edo lanera joateko garraiobidea zen, beraz asko erabiltzen zen ibilgailua zen.

Garai honetan Joxe Mari Beloki Karrikako semearekin batera eugenio Sein eta Joakin Izagirrek hartu zuten bizikleta. Amuebladora Comercial Hispania taldean hasi ziren lehiatzen. Belokiren hitzetan Joakin oso ona zen bizikletaren gainean, lasterketa ugari irabazten zituen. Adibidez lehendabiziko lasterketa lehiatu zuenean irabazi egin zuen, egurrezko bizikleta batekin gainera.

Joakin Izagirre Mendietxeberrin (Ergoien) jaio zen 1951ko urriaren 13an. Gaztetatik etxetik afizioa jaso zuen eta lehiatzeari ekin zion. Joakin esprinterra zen, bidea harrapatzen zuenean oso zaila omen zen hari irabaztea. Mendian ordea ez zen oso fin ibiltzen, Joakin ordekan ibiltzeko mutila zen, oso indartsua zen.

Amuebladora Comercial Hispaniaz gain Dipauto Venbiberica eta Xey taldeetan ibili zen. Garaipen ugari lortu zituen bere ibilbidean zehar. Jose Ignazio Aduriz “Txukune�-ren arabera gaur egun Aimar Olaizola pilotariarekin alderatu zitekeen, lehiatzen zuen ia dena irabazten baitzuen. Errepidea utzi ostean pistan ibili zen eta garaipen ugari lortu zituen. Garaipenez gain Espainiako errekorra ere puskatu zuen.

167

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 168

Garai haietako talde garrantzitsuenetako bat Muebles Xey taldea zen. Ergobiako izen bereko fabrika batek babesten zuen. Garai haietarako oso egitura indartsua zeukan (2 kotxe, arropa, masajistak...) eta diru asko mugitzen zuen, adibide gisa urtean behin bi astez joaten ziren Arantzazura kontzentratzera. Taldeko zuzendaria Arratibel zen. Talde horretan jende ugarik lehiatu zuen. Haien artean Joakin eta Joseba Izagirre oiartzuarrak, Andiano oreretarra… Gerora fabrika Ergobiatik Zumaiara pasa zenean txirrindularitzan dirua inbertitzeari utzi zion, telebistako publizitatean dirua sartzea errentagarriagoa ateratzen omen zitzaien.

Nola hasi zinan txirrindularitzan?

Lantegira, Oreretara, joaten ginen eta garraiobide bezala bizikleta erabiltzen genuen. Eta hor juntatzen ginen Joxe Mari Beloki, Getaria, Etxeberria… talde bat.

Eta beti bizikletan pikeak eta abar sortzen ziren. Batzuk federatzea zihoazela komentatu zuten eta nik haiei askotan irabazten niela ikusirik, federatu eta txirrindularitzan hasi beharko nuela pentsatu nuen. Hori izan zen txirrindularitzan hasteko arrazoirik nagusiena.

Nondik etorri zitzaizun txirrindularitzako afizioa?

Gure etxean beti izan zen txirrindularitzako afizioa. Aita eta osabak afizio handia zeukaten, ez ziren txirrindularitzan ibiltzen, baina bizikleta bazuten. Eta irratitik bai Espainiako itzulia, bai Tourra entzuten genituen. Hemendik pasatzen ziren lasterketak ikustera askotan joaten ginen..

Oiartzunen ere afizio handia zegoen. Gure aurreko belaunaldian Lasa eta Perurena zeuden erreferente gisa eta Oiartzunen jarraipen handia izaten zuten.

Zein izan zen zure ibilbidea txirrindularitzan?

Lehendabiziko urtean Emilio Arbelaitzekin lizentzia atera genuen sei zazpi gazte elkartu ginen. Berak eramaten zigun lasterketetara autoan eta Amuebladora Comercial Hispaniaren kamisetak eramaten genituen, Auztiko bihurgunearen gainean zegoen altzari fabrika bat zen hura. Hor pixka bat nabarmentzen hasi ginen, baina lehendabiziko urtea ikasteko izan zen.

Bigarren urtea, 1969an, Gipuzkoan bost sei talde sortu zituzten. Talde hauek orekatuak edo zeuden. Nire taldea Dipauto Vendiberica zen, oso talde ona suertatu zen. Garaipen ugari lortu genituen. Oreretako Andiano, azpeitiar bat, Donostiako Herranz… 8ko talde bat egin genuen, jubeniletan. Ni nabarmentzen hasi nintzen eta urte amaieran urteko jubenilik onenaren saria eman zidaten, puntu gehien lortu bainituen. Urte berean Gipuzkoako txapelketa irabazi nuen.

Hortik Gipuzkoako selekzioarekin joan nintzen Herrialde arteko Espainiako txapelketara, urte hartan Iruñean egin zenera. Eta irabazi egin genuen. Txapeldun Andiano, Cendoya, Beristain eta ni izan ginen. Hurrengo egunean linean suerte txarra izan nuen. Hamasei gindoazen helmugara eta Dipautoko nagusia xanpainarekin bidea atera zen “Izagirre champan, champan!” oihukatuz. 7 kilometro falta ziren, asturiar bat gurutzatu zitzaidan eta biak lurrera erori ginen. Odoletan altxa nintzen, eskulekua okertuarekin harrapatu nituen helmugan. Laugarrena izatea lortu nuen. Gertatutakoa ikusita emaitza ona zen arren izugarrizko amorrazioa nuen. Forma oso onean nengoen eta txapelketa hura begitan hartua neukan. Lastima izan zen.

168

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 169

JOAKIN IZAGUIRRe (Mendi etxeberri) 1968 169

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 170

J. IZAGUIRRe eta J. ANDIANO Gipuzkoako txirrindularitzako bi txirrindulari nabarmen izan ziren.

170

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 171

-

JOAKIN IZAGUIRRe Bergaran garaile.

-

JOAKIN IZAGUIRRe saria jasotzen.

171

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 172

Ondoren afizionatutara igaro zinen ezta?

Bai, hurrengo urtean afizionatuta pasa ginen. 18 urte nituen eta jubeniletan Andiano zein niri beste urtebete geratzen zitzaigun, baina federazioko batek beterano zein gazteekin talde bat egin nahi zuela esan zigun, Xey altzariak izenekoa. Esan ziguten jubeniletan arrasatu edo abusatu egingo genuela eta gora pasatzea komeni zela gomendatu ziguten, gehiago ikasteko. Soldaduskatik bueltan zetozen 24 urte inguruko gazteekin talde bat sortu zen eta bertako kideak izan ginen gu ere. Bertan ere oso ongi ibili ginen, bost sei lasterketa irabazi nituen urte hartan. Urtean zehar puntuazio bat egoten zen eta junior saria irabazi nuen (Trofeo “Vasco-Navarro” saria lehiatzen genuen. Bi sari egoten ziren eliteko afizionatuarena eta junior afizionatuarena, 21 urte azpitik zeuden gazteena. Hegoaldeko lau herrialdetan egiten genituen lasterketak eta lasterketa bakoitzean onenen artean puntuak banatzen ziren).

71ean elitera pasa ginen, 19-20 urte ingururekin. Zenbait itzuli lehiatzeko (Nafarroako itzulia, Lleidako itzulia...) bigarren mailakoek ezin zuten parte-hartu.

Urte hartan ere “Trofeo Vasco-Navarro” irabazi nuen. Itzuli gutxiagotara joaten nintzen, gazteak ginelako edo ez ziguten eramaten. Lleidako itzulia lehiatu nuen eta bertan tarteko helmuga saria lortu eta bi etapatan bigarren izatea lortu nuen. Nafarroako itzulian ere bigarren egin nuen etapa batean.

“Trofeo Vasco-Navarro” horretan gure artean izugarrizko pikea egoten zen eta erki kostata baino irabaztea lortu nuen.

Ikusi dugun moduan garaipen ugari lortu zenituen, hauen artean zein da bereziki gogoan duzuna?

Jubeniletan Azpeitiko garaipena izan zen oso berezia, Julian Andiano eta biak bakarrik iritsi ginen. Urraki igo eta Bidanian barrena. Oso lasterketa konpletoa zen eta izugarrizko poza eman zidan hura irabaztea. Afizionatutan ilusioa garaipen guztiek egiten dute, zaila da bat besteen gainetik jartzea. eta Oiartzunen lortu al zenuen garaipenik?

Oiartzunen ez, beti zorte txarra eduki nuen. Urte batean oso indartsu nengoen, irabazteko aukerekin, baina bizkaitarrek talde oso ona zeukaten. Eta gure taldean bost Goierritik etorri behar zutenak txoferrak lo hartu eta ez ziren iritsi. Eta orduan sei bakarrik atera ginen eta haiek 14-15 ziren. Zirt-zart hasi ziren eta izugarrizko egurra eman ziguten. Lasterketa horretan uste dut laugarren edo bosgarren egin nuela.

Lehendabiziko oiartzuarraren saria eman zidaten. Pena izan zen, denak etorri izan balira beste gauza bat izango litzake.

Xanpainaren anekdota kontatu diguzu, badaukazu beste anekdotarik?

Anekdotak pila bat, adibide gisa bat jubeniletan. Arrasaten lasterketa genuen eta zapatilak ahaztu egin zitzaizkidan, txirrindularitzako zapatilak neurrira eginak izaten ziren eta beraz haiek ahaztea izugarrizko alukeria zen. Ni beldurtuta nengoen, ezingo nuela parte-hartu... eta kaletik aurkitu nuen mutil bati, irteera ikustera etorri zen mutil bati, eskatu nizkion. Hura ni baino altuago zen, 1,84 inguru, baina gutxi gora-behera nire neurriko oinak zeuzkan. Gerora jakin nuen Mancebo zela, eliteko afizionatua zela, mutil hura. Nik nire kirola egiteko zapatak utzi nizkion eta hark niri bizikletan ibiltzeko zapatilak. Haren zapatilekin lasterketa irabazi nuen.

172

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 173

Lasterketa irabazi ostean metara etorri eta zera esaten zidan: “¡jode chaval haber si le has enseñado bien a mis zapatillas!, ¡Como has ganado la carrera!”, Mancebo hark ez zekien euskaraz. Bera harrituta zegoen noski, ez zidan ezagutzen eta ea nor nintzen pentsatuko zuen edo. Gainera lasterketa hura ere oso polita izan zen zeren Elgeta, Kanpazar... elurretan pasa genuen eta 6-8 lagun iritsi ginen Arrasatera eta esprintean irabazi nuen.

Izan ere nire berezitasuna esprinta zen, garaipen asko esprintean lortu nituen.

Zuzendariak ez zidan uzten eskapadetan sartzen, nik pelotoian egon behar nuela esaten zidan, amaierara indartsu iristeko. Nire taldekideek eskapatuak harrapatzeko eta iritsiera prestatzeko tiratzen zuten.

Zure anaia Joseba ere txirrindularia zen ezta? Nolakoa zen?

Bai bai. Oso gazterik hasi zen, 15 urterekin edo. Joseba jubeniletan oso ongi ibili zen, lasterketa asko irabazi zituen. Halere askotan esprintean irabazten zioten, bigarren postu ugari lortu zituen. Indar handikoa zen eta batez ere erlojupekoetan nabarmentzen zen. Xey taldean ibili zen gurekin 2-3 urte, gauza da askotan lana egitea tokatzen zitzaiola, batentzako bestearentzako, lider jartzen baldin bazen baten bat lasterketa batean... Gerora pistan ere bere lasterketak egin zituen Santanderren irabazi zuen lasterketa batez gogoratzen naiz, afizionatutan lortu zuen garaipen hura. Hor ere anekdota bat izan zen. Ni Javier Minguezekin, gerora hainbat taldetako zuzendaria izango zenarekin, eskapatutan nengoen eta Guardia Zibila errepidez nahastu zen eta beste leku batera bidali zigun. Orduan Joseba eskapatu egin zen beste batekin eta anaiak irabazi egin zuen. Gu pelotoiaren atzetik geratu ginen 3-4 minutura eta Guardia Zibilari denetik esaten. Lasterketa horretan zuzendariaren autoaren gurpila zulatu egin zen eta metara iritsi eta Izagirrek irabazi du esan zioten. Hark espero zuela erantzun zuen eta ez ez gazteak irabazi zuela esan zioten.

Gazte utzi zenuen txirrindularitza. Zergatik?

Txirrindularitza oso gogorra zela ikusten nuen. Lana ez nuen utzi nahi eta ez nuen profesional bezala jardun nahi. Lanean nire ofizioa lantzen jarraitu nuen. Beste gertakizun bat ere egon zen. 20 urte nituenean soldaduskara joan behar izan nuen.

Nik soldaduska lehenbailehen egin eta bizikleta uzteko asmoa neukan. Lantegian ere gero eta zailtasun handiagoak jartzen zizkidaten karreretara joateko eta kirol horretan nire etorkizuna, kirol horretatik bizitzea oso zaila ikusten nuen. Kontutan hartu garai hartan talde gutxi zeudela profesional mailan, Fagor, Kas... 2-3 talde zeuden, baina oso zaila zen bertan sartzea. Orduan soldaduskara joan nintzen eta itzuli nintzenerako erabakia neukan ez jarraitzea.

Gerora Guillermo Timoner, pistako txirrindularitzan munduko txapelduna 6 aldiz eta Espainiako txapelduna 13 aldiz izandakoa, etorri zen eta federaziora joateko esan zigun. Gurekin pistarako kontatzen zutela esan zigun, etorkizuna pistan zegoela zioen. Hark zioenez errepidetan gero eta zailtasun gehiago jartzen ari zela trafikoa, bidegurutzeak itxi egin behar zirela... eta beraz, etorkizuna pistan zegoela. Nire ustez gezur handi bat zen. Pistan ez zegoen jende onik. Ibiltzen zen jendea, baino dedikazio askorik gabe.

173

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 174

-

174

JOAKIN IZAGUIRRe Bidania igotzen.

JOAKIN IZAGUIRRe Loiolan eta Arrasaten.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 175

-

JOAKIN IZAGUIRRe Azpeitiko lasterketan garaile 175

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 176

Julian ANDIANO, Cendoya JOAKIN IZAGUIRRe, Beriatain, Zuzendaria: ARRATIBeL espainiako txapeldunak

JOAKIN IZAGUIRRe Txipitoko malda eta Goiara-Azpitik Hernaniko lasterketan

176

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 177

-

JOAKIN IZAGUIRRe, Jose J. Sansinanea eta Morelon Anoetako Belodromoan.

JOAKIN IZAGUIRRe pistako txirrindularitzan txapelduna izan zen eta espainiako errekorra hautsi zuen.

177

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 178

Hala ere pistan ibili zinen urtebetez. Ze ezberdintasun aurkitu zenituen karreretarako txirrindularitza eta pistakoaren artean?

Oso ezberdinak dira. Pistan pinoi batekin lehiatzen da, pinoi finko batekin. Hala ere ni txirrindulari indartsua nintzen, izter handikoa eta beraz, pista niretzat egoki samarra zen. Gainera nola azkarra nintzen ongi moldatzen nintzen, ia ofizioa ikasi gabe, ez baikenuen denborarik izan. Maisu handirik ez genuen izan, zerbait erakusten ziguten baina oso gutxi. Eta bazen modalitate bat abiadurakoa eta bertan Espainiako txapeldun-orde geratu nintzen, Valladolideko batek irabazi zidan, baina ez azkarragoa zelako, baizik eta ofizioa ikasia zeukalako.

Pistan ederki ibili zinan. Zein izan ziren zure garaipenik aipagarrienak?

Kilometroko modalitatean Espainiako errekorra hautsi nuen. Bestetik, hemen garai batean sei orduak egiten ziren eta urte batean Perurena, Lasa eta Lazkanori omenaldia egin zioten. Hauek Herrialde arteko Espainiako txapelketa bost aldiz irabazi zuten. Ba egun hura polita izan zen niretzat eta oroitzapen oso onak ditut.

Eliminazio modalitatean parte-hartu nuen OcaĂąa, Fuente, Linares, Perurena, Lasa, Lazkano... eta gu atera ginen 3-4 afizionatu eta nik irabazi nien denei. Bi itzulitik behin bat eliminatzen zen eta txirrindulariak eliminatzen joan ziren eta bukaeran hiru oiartzuar geratu ginen Lasa, Perurena eta ni. Eta nik lortu nuen garaipena. Oso oroitzapen ona dut egun hartaz.

Txirrindularitza utzi ostean mantendu duzu loturarik bizikletaren munduarekin?

Errepidean ibiltzeari utzi nion, gaur egun bizikleta estatikoa besterik ez dut egiten.

Ez dut talde mailan inolako loturarik mantendu. Ikusle soila besterik ez naiz izan.

Nola ikusten duzu gaur egungo txirrindularitza? eta etorkizunean?

Txirrindularitza nahiko larri ikusten dut. Adibidez txirrindulari batek lasterketa bat irabazi eta egun batzuetara positibo eman duela ateratzen denean izugarrizko kolpea izaten da. Seme-alabei afizio hau sartzen saiatzen zara eta horrelako kontuek sekulako kaltea eragiten dio horri. Gehienetan ez da txirrindulariaren errua, txirrindularitza bera izan da askotan itxura txar hori eman duena. Dirudienez orain garbitasunera doa txirrindularitza. Hori zorroztuta jarri behar dute, bestela nola animatuko dituzu mutil kozkorrak baldin badakizu mundu hori inguruan dagoela. Hori dela eta zorroztasun horrekin jarraituz gero etorkizun hobea ikusten diot kirol honi.

178

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 179

JOAKIN IZAGIRRe

-

JOSeBA IZAGIRRe

JOAKIN eTA JOSeBA IZAGUIRRe Oiartzungo Xanisteban lasterketan.

179

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 180

180

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 181

JOSeBA IZAGIRRe Joakin baino zertxobait beranduago bere anaia Joseba Izagirre hasi zen txirrindularitzan. Joseba 1953ko maiatzaren 16an jaio zen Mendietxeberrin (Ergoien).

Gazte gaztea zela pilotan ibiltzen zen, baina esku arazoak izaten zituen sarritan, pilotari indar handiarekin jotzen zionez beti eskuak lehertuak zeuzkan. Ondorioz beste kirol bat bilatzeari ekin zion, eta txirrindularitza hautatu zuen, etxean afizio handia baitzegoen. Zeus bizikleta bat erosi zuen Matxainen eta lehiatzeari ekin zion.

Lehen lasterketak federatu gabe egin zituen eta emaitza onak lortu zituen. Lizentzia atera zuenean jubenil B mailan hasi zen. Garai hartan jubenilak bi kategoriatan bereizten ziren jubenil B eta jubenil A. Jubenil B gaur egungo kadeteak ziren, hots, 15-16 urteko gazteak eta jubenil A mailakoak ostera gaur egungo jubenilak, 17-18 urte bitartekoak. Kategoria hauek gainditu ostean afizionatutara pasatzen zinen.

Joseba ez zen esprinter ona, baina beste guztietan nahiko ongi moldatzen zen.

Talde barruan laguntzaile lanak egiten zituen, beste taldekideentzat egiten zuen lan.

Bere egitekorik nagusiena pelotoia kontrolatzea zen, erasorik egonez gero haiek indargabetzea bere egitekoa zen. Lortu zituen garaipenak ihesaldien ondorioz izan ziren. Edo aurrean iristen zen edo ez zuen etapa bukatzen. Bere lanak egiten zituen eta ondoren etxera joaten zen, zuzendariak agintzen zion.

Esate baterako, lasterketa batean, zuzendariak zigortu egin zituen. Sollubeko (Bermeo) lasterketan gertatu zen hori. Bi aldiz igo beha zen, oso gogorra izaten zen.

Zuzendariak taldekoei zigortu zituen eta denei lasterketa bukatu arazi zien, Joakin 181

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 182

Izagirre barne. 80 atera ziren eta 12k bakarrik bukatu zuten, bigarren mailakoetatik Josebak bakarrik amaitu zuen, 12. egin zuen.

Joseba jubenil A mailara pasa zenean Casera-Bahamontes taldera joan zen, La Caserak fabrika Martutenen zeukan. Gerenteak, aldi berean taldeko zuzendaria zenak, dirua jarri zuen taldea ateratzeko eta kotxearekin lasterketetara eramaten zituen. Federazioak gazte haiek eramateagatik dirua ematen zion, baina gerenteak diru hori taldekideen artean banatzen zuen. Oso gizon ona omen zen. La Caseran zegoela Montjuic-ko igoera lehiatu zuen eta bere kategorian finalera iritsi zen.

Lasterketa berean, baina beste kategoria batean, Eddy Merckx zegoen lehiatzen eta noski bere kategorian irabazi egin zuen.

Afizionatutan Xey taldean aritu zen Joseba Izagirre, Joakin eta Andianorekin batera. Urtebete falta zitzaion jubeniletan, baina Arratibeli esker afizionatutako lizentzia lortu zuen eta maila horretara lehiatzera joan zen. Gipuzkoako federazioak ez zion lizentziarik eman nahi, beraz Arratibel Madrilera joan eta han lortu zuen.

Xey taldearekin lehiatu zuen lehenengotako lasterketa bat irabazi egin zuen Josebak. Bi zeuden eskapatuak eta azkeneko aldapan erasoa jo ostean irabazi egin zuen. Zuzendariak agindu zion erasotzeko eta ihes eginez gero aurrera, eta bestela Joakin atzetik zetorrela eta haren karta jokatuko zutela esan zion, Joakin esprinterra baitzen. Zuzendariaren helburu nagusiena lasterketa irabaztea zen.

Soldaduska iritsi zenean bizikleta utzi eta zerbitzua egitera joan behar izan zuen.

Soldaduskan zegoela gauza kuriosoa gertatu zitzaion Josebari. Landetxako kuartelean zegoen eta egun batean Madrildik Ejertzitoaren Ministerioan aurkeztu behar zuela esaten zuen gutuna jaso zuen. Madrilera joan eta CabaĂąas komandantearen aurrean aurkeztu zen. Hark Genoan (Italia) Militarren Nazioarteko txirrindularitza txapelketa egingo zutela esan zion eta bera hautatua zegoela. Estatu osotik zortzi txirrindulari soldadu hautatu zituzten, hauen artean Joseba eta irundar bat, Etxebeste. Nahitaezko hautaketa zen, ezin zuen ezetz esan. Hautaketaren truke militarrek ekipamendu osoa eman zieten: txandala, trajea, maleta... Arropa oso garestia zen, neurrira egina baitzegoen.

Zortzi txirrindulari hauek hiru hilabetez egon ziren, guardiatik eta soldaduskatik libratzeko baimena zeukaten hilabete horietan, entrenatzen Jorge Marineren zuzendaritzapean eta azken 15 egunak Madrilgo Plantio hotelean pasa zituzten kontzentratuak, militarren kontura dena ordainduta. Genoara joateko 3-4 egun falta zirela De la Cruz Verde mendigainean, El Escorial inguruan, entrenatzen ari ginen eta mendigaina jaisten ari zirela taldekide baten aurka jo zen eta klabikula hautsi zuen.

Soldaduska amaitu zuenean errepidea utzi eta pistan bakarrik hasi ziren.

Arratibel eta federazioak igandetan pistako txirrindularitza jarri zuten Belodromoan, sarrera ordainduta jarri zuten, garaiko beste hainbat kirol bezala bilakatu nahi zuten. Joakin eta Joseba Izagirrek modalitate guztiak egiten zituzten (amerikarra, puntuazioa, kilometroarena, pertsekuzio olinpiarra...). Espainiako txapelketan garaipen ugari lortu zituzten, haietako garaipen askotan errekorrak eta guzti puskatu zituzten.

182

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 183

JOSeBA IZAGIRRe (Mendi etxeberri) 1969 183

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 184

Pistan ibiltzen ziren askok ofizioa zeukaten, adibiderik garbiena Espinosaren kasua zen. Espinosa Timonerrek beka ematen zion eta ofizioa ere erakutsi zion.

Izagirre anaiek ordea ez zeukaten ofiziorik, ez zien inork erakutsi pistan nola ibili behar zuten. Lortu zituzten garaipen guztiak euren gaitasunengatik izan ziren.

Belodromoan Gipuzkoatik etorritako txirrindulari guztiak elkartzen ziren, modalitate guztikoak. Lasterketa horietan emaitza onak lortuz gero diru irabazten zuten, Joakin eta Josebak bakoitzak 5000 pezeta inguru eramaten zituzten etxera.

Joakinek abiadurakoak irabazten zituen eta Josebak luzekoak. Behin Joakinek ezin izan zuen lehiatu, gaixo zegoen gripea edo zeukan, eta lau tituluak Josebak irabazi zituen, lau kamiseta jantzi zituen egun berean.

Izagirre anaiek euren denborengatik Montrealeko olinpiadetara joatea egokitzen zitzaien, baina bi anaiak abertzaleak zirenez ez zieten joaten utzi. Diru bat eman zieten olinpiadetara joateko, baina Joseba soldaduskara zihoanez eta ez zietenez Montrealera joaten utzi Joakinek diru horrekin Grenobleko 6 egunak lehiatu zituen.

Izagirre anaiek ez zioten etorkizunik ikusten pistako txirrindularitzari eta uztea erabaki zuten. Joseba oso gazte ezkondu zen eta txirrindularitzak ez zion inolako asegururik eskaintzen. KAS taldeko eskaintza bat izan zuen, baino jada Tajon lanean hasia zegoen eta gehiago irabazten zuen, aseguru eta guzti. Tajon bazkide egin zen eta hor amaitu zen bere ibilbidea.

184

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 185

-

JOSeBA IZAGUIRRe Taldeka espainiako txapeldun.

-

JOSeBA IZAGUIRRe Gipuzkoako txapelduna.

185

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 186

186

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 187

RIKARDO MITXeLeNA eTA

PeDRO eTXeBeRRIA Oso kasu berezia Rikardo Mitxelenaren kasua da. Rikardo Mitxelena 1948ko abenduaren 22an jaio zen eta bere ibilbide guztia independente gisa lehiatu zuen.

Txirrindularitza izugarri gustatzen zitzaion eta 12000 pezeta epeka ordainduta Matxainen bizikleta bat erosi zuen. 2-3 urte ibili zen txirrindulari gisa eta lasterketetara bere kabuz joaten zen. Talderik gabe ibiltzeak arazo batzuk zekarzkion, adibidez esprinta irabaztea oso zaila egiten zitzaion.

Iruñeko txapelketa berezia izan zen Rikardo Mitxelenarentzat. Txapelketa horretan lehiatzeko gonbidapena jaso zuen eta bertan parte-hartzea erabaki zuen. Beste bi Oiartzuarrekin joan zen lehiatzera, Jexux Santesteban eta altzibarko mutil bat.

Gonbidapena jasotzen zituzten lasterketa batzuetan antolakuntzak bere gain hartzen zituen txirrindulariaren gastuak. Iruñeko lehiaketan ostera, hotel batean jarri ziren eta gastu guztiak euren poltsikotik ordaindu behar izan zituzten.

Bonantza baserriko Jexux Santestebanek Fagor taldean lehiatzen zuen Pedro Matxainen zuzendaritzapean. Lasterketa ugari irabazi zituen, esprint ona zeukan.

Gerora bere izen bera zeukan taldea atera zuen Jexux Santestebanek Peña Lasa Segundoren laguntzaz. Harekin Juantxo Gorostidik, ziklokrosean asko nabarmendu zen mutilak, lehiatzen zuen Fagor taldean.

Iruñeko lasterketa hartan lehen etapa Santestebanek irabazi zuen eta liderra jarri zen. Hirurak bata besteari laguntzen ibiltzen ziren eta besteak berehala ohartu ziren 187

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 188

188

RIKARDO MITXeLeNA (Ariluxieta 1967) Iruña itzuliko txapelduna.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 189

-

PeDRO eTXeBeRRIA (Larraburu) txapeldun bezala iristen 189

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 190

talde bat zirela. Azkenurreneko etapan Mitxelenak gurpila zulatu zuen eta bi minutu galdu zituen. Tropela berriro harrapatzen ari zela beste txirrindulari bat taldeko kotxean pasa zela ikusi zuen eta Mitxelenari erretiratu egin zela iruditu zitzaion.

Baina ez zen erretiratu, autoaren laguntzaz tropelean sartu eta lasterketa irabazi egin zuen. Tranpa egiten irabazi zuen gazte hark.

Azkeneko etapan ostera, Mitxelena ihesaldi batean sartzen saiatu zen, baina liderra tiraka ari zela ikusita, hari laguntzen geratu zen ihesaldia zapuzteko. Orduan beste batek jo zuen erasoa eta haren atzetik atera ziren. Mendia jaisten ari zirela amona bat atera zen errepidera eta Mitxelenak juxtu-juxtu saihestu zuen, baina atzekoek ez zuten zorte bera izan. Tamalez gerora jakin genuen amona hura hil egin zela. Mitxelena bakarrik geratu zen eta aurrera tira zuen. Bezperan galdutako bi minutuak berreskuratu eta IruĂąea itzuliko saria erdieste lortu zuen.

Pedro etxeberria Oreretan sortu zen 1956ko uztailaren 22an. Oso txikia zela Aldaiburu baserrira (Ugaldetxo) joan zen bizitzera bere familia. Bere etxean afizio handia zegoen. Osaba bat txirrindularia izana zen, oso ona gainera eta bere anaia Joxe ere txirrindularia zen, lasterketa batean bigarren egin zuen Joseba Izagirreren atzetik.

13-14 urterekin hasi zen infantiletan independente bezala.

Etxeberria Jubenil B mailara Santesteban taldearekin pasa zen eta lasterketa batzuk irabazi zituen, adibidez Gipuzkoako txapelketa erdietsi zuen. Santesteban taldea abizen bera zeukan Jexux Santesteban oiartzuarrak zuzentzen zuen. Ez zen taldeko oiartzuar bakarra, Jexux Sarasolak talde horretan lehiatzen baitzuen, urtebete soilik lehiatu zuen. Angel Barros oiartzuarra ere haien taldekidea zen, oso txirrindulari ona omen zen. Mendin inguruan bizi zen eta gurasoak galiziarrak zeuzkan.

Bi urte Santestebanen igaro ostean Jubenil A mailara pasa zen eta EducaciĂłn y Descanso taldean egotea egokitu zitzaion. Talde hori falangisten taldea zen. Federazioak egin zuen banaketan horrela suertatu zitzaion. Garai haietan talderik ez zeukaten txirrindulariei federazioak taldea jartzen zien.

Ordiziako lasterketa batean Julio Gil hernaniarra eta Pedro Etxeberria esprintatzen iritsi ziren eta halako batean Julio Gilek Etxeberria lurrera bota zuen. Gil deskalifikatu egin zuten eta Etxeberria bigarren geratu zen, hirugarren batek lortu zuen garaipena. Julio Gilek sekulako zimak omen zeuzkan eta lasterketetan ez ziotela parte-hartzen utziko mehatxatzen zieten epaileek. Halako batean Baztarrikak, epaileak, ez zion utzi lehiatzen eta atera baino lehen ilea moztu behar izan zuen.

Txirrindulariek arazo ugari izaten zituzten beren jarduna aurrera eramateko. Ohikoena lanarekin batera entrenamenduak uztartzea izaten zen. Oso ohikoa zen ordu asko lanean igaro ondoren entrenatzera joan behar izatea. Adibide gisa Rikardo Mitxelenak 12 orduz lan egiten eta lanaren aurretik edo ondoren egiten zituen entrenamenduak. Gazte askok, Pedro Etxeberria kasu, lanaren ondorioz uzten zuten txirrindularitza, oso zaila baitzen biak uztartzea. Maila on bat eman eta nabarmendu nahi bazenuen asko entrenatu behar zenuen eta lanarekin hori ezinezkoa zen.

Lanari dagokionez, nagusiekin zeukaten heramanak ere bereziak izaten ziren.

Bazekiten lan-orduetan lehiatzeko baimena eskatzen bazuten ziurrenik ez zietela 190

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 191

emango eta gainera errieta egingo zietela, beraz ondorio bakarra zeukaten, baimenik gabe lehiatzea. Rikardo Mitxelena eta Pedro Etxeberriak biak bigarren bide hau hartu zuten. Etxeberria Asturiaseraino joan zen lehiatzera, lanera berriz itzuli zenean nagusiak etxera bidali zuen. Biak errieta jaso zuten, baina errieta bakarra.

Entrenamenduei dagokionez normalean Nafarroa aldera joaten ziren, Berara, Lesakara, Doneztebera... Pedro Etxeberriak dioenez askotan Lesakako Laminaziotako fabrikaren kamioien artean sartzen zen abiadura hartzeko. Gazteak ziren eta ez zuten arriskurik ikusten. Bestea ordutegia izaten zen, behin baino gehiagotan gauak harrapatzen zien eta argiekin komeriak izaten zituzten. Guardia Zibilekin arazoak izaten genituen argien kontura.

Estatu espainolean Erregio arteko txapelketa lehiatzen zuten urte haietan. Federazio bakoitzak hautatzaile bat izendatzen zuen eta bere eginbeharra herrialde horretako lau txirrindulari hautatzea zen. Gipuzkoan lau onenak hautatzen zituzten eta ia beti oiartzuarren bat bazegoen tartean (Joakin Izagirre, Joseba Izagirre...).

Gipuzkoako taldea beti egoten zen punta-puntan, askotan txapelketa hori gipuzkoarrek irabazi zuten.

Garai haietan Oiartzunen lasterketa ugari antolatzen ziren, Iturriotzen, Ugaldetxon... baina PeĂąa Lasa Segundok txirrindularitzaren mundua dezente astindu zuen.

Izugarrizko lasterketak antolatzen zituzten Ugaldetxon. Normalean jubenilen lasterketak antolatzen zituzten, baina batzuetan profesionalen lasterketak ere antolatu zituzten. Lasterketa hauetara nazioartetik txirrindulari oso garrantzitsuak etortzen ziren. Profesionalekin antolatu zuten urte batean Miguel Mari Lasak irabazi zuen eta lehiakorrenaren saria Joseba Izagirrek lortu zuen.

Errepideko lasterketez gain ziklokroseko lasterketa ere antolatzen zuen PeĂąa Lasa Segundok. Lasterketa hauek izugarriak izaten omen ziren, sekulako maila zegoen, mundu mailako txapeldunak eta dena etortzen omen ziren. Ibarre parean zubi bat jartzen zuten ibaia pasatzeko, izugarrizko ikuskizuna zen. Lasterketa Txaparreko kaskoan amaitzen zen.

191

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 192

Arkale Igoera XALBADOR TAPIA eta KePA OLAIZ irabazleak, ondoren L. M. Lasa eta Jabier Mitxelena

Ignazio Olaiz, Kepa Olaiz eta Xalbador Olaiz 192

Jexux Mari Roteta

Kepa Olaiz eta L. M. Lasa

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 193

GURUTZe-BeRRI TALDeA Karrika auzoan betidanik izan zen afizio handia txirrindularitzarekiko eta afizio horrek bultzatuta gazte koadrila bat bizikletan ibiltzen hasi ziren modu nahiko inozentean. Mendira txangoak, lagunarteko apustuak, kirola egin nahia... egiten zituen koadrila bat pixkanaka jolas eta garraiobide zena lehiatzeko bitarteko bilakatu zen.

Lehen nozioak Joxe Mari Belokiren bitartez jaso zituzten, talderik gabe ibiltzen ziren. Lehiatzeko Pedro Trekuk Xey taldearen kamiseta batzuk lortu zituen, baina ez ziren talde bat. Talde bezala beranduago hasi ziren, Gurutze-Berrirekin hain zuzen ere.

Pedro Treku federazioan zegoen garai haietan eta Jose Ignazio Aduriz “Txukuneri� taldea ateratzeko ardura eman zion. Ikusi zuten 15-16 urteko gazteekin taldea osatu zezaketela eta Orduan Gurutze-Berriko Irizar eta Xabier Zapirainekin hitz egin zuten eta hauek gastuak ordainduko zituztela agindu zieten. Gurutze-Berri taldea Jubenil B kategorian hasi zen. Orduan bi kategoria zeuden jubeniletan, A (gaur egungo jubenilak) eta B (gaur egungo kadeteak). Garai haietan jakin zuten Oiartzunen bazela gazte koadrila bat Irungo Txirrindularitza elkartearekin lehiatzen zutenak eta haiengana jotzea erabaki zuten.

Ziurrenik garaiko zuzendaririk gazteena izango zen Txukune eta saltsa handiak izaten zituen Pasaiako zuzendariarekin beti beraiek irabazi behar zuten, lehena joan behar zuen bere kotxeak... Garai oso gogorra izan zen. Gurutze-Berriko zuzendaria izateaz gain Espainiako Erregio arteko txapelketan Gipuzkoako hautatzailea ere izan zen.

Urteetara Arratibelekin lan egin zuen eta Xey zuzentzeko aukera izan zuen, baina arrazoi ezberdinengatik ez zuen onartu, haien artean nagusiena Xey afizionatu espezialak zirela zen, eta horrek Espainia guztian zehar mugitu beharko zuela esan nahi zuen.

193

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 194

Gurutze-Berriko kamisetaren diseinua Txukune eta Joxe Mari Belokiren artean egin zuten. Dena bien artean egin zuten, elkartearen estatutuak, materialak... Gero zuzendari gisa Txukune geratu zen. Boluntario askok laguntzen zioten Txukuneri antolakuntza lanetan, gazteal alde batera eta bestera eramaten... Hauen artean Iragorri, Aldako, Galardi, Karrikako Asteazuinzarra anaiak... Azken hauek furgoneta handi bat zeukaten eta han sartzen ziren denak lasterketatara joateko, bestela autotan joaten ziren bizikletak ahal zen moduan lotuaz. Dena antolatu zuten eta gazte talde bat hurbildu zitzaien.

Bixente Iza Bidasoro baserrian (Karrika) jaio zen 1958ko otsailaren 16an. Txikitxikitatik gustatu zitzaion txirrindularitza. Irungo Txirrindularitza Elkartearekin hasi zen lehiatzen. Handik Gurutze-Berrira pasa zen jubeniletan. Afizionatutako lehenengo urtean La Casera taldean egote egokitu zitzaion, federazioak hautaketa egiten zuen eta nahitaez beraiek jarritako talde batera joan behar zenuen. Urte hori pasata Transportes Uriarte taldera joan zen eta azkenik profesionaletara pasa zen Reynolds taldearekin.

Bixente oso ongi ibili zen bere ibilbidean zehar. Afizionatutan garaipen ugari lortu zituen Transportes Uriarterakin. Profesionaletara pasa zenean Espainiako itzulia lehiatu zuen eta hankako behatz txikia hautsia izanik ere itzulia amaitzea lortu zuen. Pistan ere emaitza oso onak lortu zituen, Espainiako txapelketa erdietsi zuen urte batean.

Pasaiako erlojupeko txapelketa batean eta Txukunek taktika prestatu zuen, baten batek zulatzen bazuen halako lekutan zeukan bizikleta, halakotan gurpila... denborarik ez galtzeko taktika zen. Atera ginen eta Bixente ez zen azaltzen. Tokatu zitzaion bizikleta handi xamarra zen, eta hor hasi zen gurpila aldatzen. Bigarren egin zuten lasterketa hartan, baina oso tarte gutxigatik. Pasaiako taldeak irabazi zuen.

Denbora tarteak oso motzak izan ziren. Txukunek galdetu zien ea zer erlojurekin kronometratu zuten, ze denbora tarteak oso txikiak ziren, baina Txukunek bazekien legez galdu zutela.

Bixente bizikleta exkax samar batekin ibiltzen zen. Halako batean Martutenen han ikusi nuen arazoekin zebilela bizikletagatik, orduan jaitsi eta da bota egin zuen.

Txirrindulari izateari utzi zion baino txirrindularitza munduan jarraitu zuen laguntzaile bezala. Gaur egun txirrindularitzari lotua jarraitzen du masajista moduan.

Javier Beloki Karrika auzoan jaio zen 1958ko maiatzaren 1ean. Etxean afizioa zeukan, Joxe Mari anaiari txirrindularitza izugarri gustatzen baitzitzaion eta beragatik ez balitz ziurrenik Javier ez zen txirrindularia izango. Gainera belauneko lesio bat izan zuen eta bizikleta oso ongi zetorkion kirol moduan. Gurasoei ez zien grazia handirik egiten, baina ibiltzen hasi ziren eta modu naturalean lehen entrenamenduak egiten. Gurasoei Ugaldetxora zihoazela esan eta Sunbillaraino joaten ziren. Izugarrizko astakeriak egiten zituzten.

Lehenengo lasterketa Beran lehiatu zuten berak eta Izak, lizentziarik gabe eta estrategia �berritzaile� batekin: lasterketa hasi, berehala erasoa jo eta bukatu arte egurra. Izaren aitarekin joan ziren, hala nola lortutako kamiseta batzuekin eta medikuaren azterketa pasa zutenaren agiriarekin. Lehiatzea baimendu zieten eta irabazi egin zuten, horrek animatu egin zien jarraitzera.

194

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 195

VIXeNTe IZA, Iร AKI IRAGORRI, J. MARI LeKUONA, PAKITO MITXeLeNA, JOAKIN SANTXeZ, JABIeR BeLOKUI, JABIeR AROZeNA; JOSe IGNACIO ADURIZek (Txokune) zuzenduriko GURUTZe BeRRI taldean (1974)

195

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 196

-

GURUTZe BeRRI Hotel eta Jatetxea, taldearen babeslea

JOSe MARI LeKUONA Maspuru baserria (Karrika auzokoa)

-

196

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 197

J. I. ADURIZ (Txokune) zuzendaria. QUINTANILLA, BeLOKI, INSAUSTI eta MAIORA, espainiako txapelketan.

JAVIeR BeLOKI, Gipuzkoako txapelduna Azpeitian (1975).

197

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 198

198

JAVIeR BeLOKI (Karrika) txapelduna Legazpin (1977).

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 199

R.R.Murillo Murillo Director), zuzendaria.

J. BeLOKI, M. eizaguirre, M. Ceberio, I. Iborra, A. Hernandez, J.J. Quintanilla, V. V. Iza,IZA, J. Beloki, J. M.J. Eizaguirre, M. Ceberio, I. Iborra, A. Hernรกndez, J. J. Quintanilla, J.L. BollarJ.L. Bollar.

Vixente IZA, Sabino ANGOITIA, Jabier LeBOSO y Jabier BeLOKI, taldekako irteeran Tarragonako itzulian.

199

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 200

Anaiaren bizikleta zaharrarekin lehiatzen zuen, baina oso astuna zen. Orduan Joxe Marik gurasoak konbentzitu zituen Javierri bizikleta berria erosteko (koadro arin batek 8000 pezeta balio zituen, oso garestiak ziren) eta emaitzak asko hobetu ziren.

Gurutze-Berri taldearekin lasterketa batzuk irabazi zituen eta Espainiako Erregio arteko txapelketarako hautatu zuten. Gorrotxategi saria ia irabazi zuen (Lasterketetan emandako puntuazioen baitan zihoan lehiaketa hau eta Javier Beloki lehenengoa zihoan) eta anaiaren ezkontzagatik bigarren geratu zen, ezin izan baitzuen lasterketa horretan parte-hartu.

Afizonatutara pasa zenean La Casera taldea egokitu zitzaion. Lehenengo urtea oso gogorra izan zen, jende oso ona baitzegoen Marino Lejarreta, Juan Fernandez...

Bigarren urtean ongi hasi zen baina izugarrizko makalaldia izan zuen, atzean uzten zituen txirrindulariak orain atzean uzten zioten. Halako batean forma harrapatu zuen eta Zumarragan lasterketa bat irabazi ostean Espainiako txapelketarako hautatua izan zen. Baina berriz gaizki jarri zen, bitamina indizioak sartzen zizkioten ea osasuna berreskuratzen zuen, baina gero eta okerrago zihoan. Azkenean topatu zuten zer zeukan, Peritonitis bat, ia ia hil egin zen. Javierrek bere ibilbidea definitzerakoa lehenengo etapa eta azkenekoa irabazi egin zituela dio.

La Caseran bi urte lehiatu zuen eta Transportes Uriarten beste bi. Beti Bixenterekin batera egon zen talde hauetan, ia ibilbide osoa batera egin zuten. Garai haietan txirrindularitza lanarekin uztartzen zuten, Transportes Uriarten egiten zuten lan. Lana egin ostean entrenatzen zuten eta asko nekatzen ziren, beraz, haien emaitzarik onenak oporretan izan ohi ziren.

Soldaduskara joan zen, eta bi denboraldi galdu zituen. Itzultzerakoan berriz deitu zioten, lana utzi eta urte bat saiatu zen ea balio zuen ikusteko. Hepatitis bat harrapatu zuen eta momenturik garrantzitsuenetan oztopoak zeuzkala ikusirik bizikleta uztea erabaki zuen.

Ergobiako lasterketa batean Beloki oso forma onean zegoen, oporrak zeuzkan eta asko entrenatu zuen. Denboraldiko koparik handiena zen, Xey etxeak jartzen zuen kopa hura. Noski atera aurretik denek kopa ikusi zuten, oso ongi ibili zen eta lasterketa borobila atera zitzaion.

Irabazi zuen Gipuzkoako txapelketan Jubenil A eta B-k batera lehiatu zuten. Jubenil guztiak batera lehiatzen zuten, orduan gazteentzat zaila zen besteen adinako maila ematea. Normalean Jubenil A-ko batek irabazten zuen eta Jubenil B-ko sartzen zen lehenak kategoria horretako txapelduna izaten zen. Gil izeneko batek irabazi zuen.

Javier talde handi batean zihoan, erorketa bat egon zen eta talde txikiago bat geratu zen. Lehenengo jubenil B bera izan zen.

Beste behin Urrestillako txapelketa batean, San Inaziora joan behar zuten. Eta Txukunek Beloki atzealdean ikusten zuen denbora guztian eta “Beloki ez dit nahi berriz dortsal hori hemen atzetik ikusi! Sartu aurrin eta segi� esan zion. Aurrean sartu zen eta hainbeste kotxe artean ba ez zen ezer ikusten, baina Beloki aurrenekoen artean sartu zela ikusi zuen Txukunek. Orduan ez zegoen foto-finish edo antzeko ezer eta Txukunek txapelduna Beloki izan zela oihukatu zuen, eta txapelketa berari eman zioten. Faborito nagusia Maiora zen egun hartan. Beloki errodadore ona zen, baina mendian ez zen hain ongi ibiltzen.

200

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 201

Javier Arozena Bidasoro baserrian jaio zen 1958ko martxoaren 24an. Lagunek berotu zutelako hasi zen, gustatzen zitzaion baina koadrilako denak bizikletan hasiak ziren eta bera ere animatu egin zen. Irungo Txirrindularitza Elkartearekin hasi zen eta gero Gurutze-Berrira pasa zen jubenil B mailan. Lahiatzeko bizikleta Txukunek uzten zion, bizikletak garestiegiak ziren garai haietan. Neurririk gabeko bizikletak zituzten.

Beti behartuak ibiltzen ziren bizikletaren tamainagatik. Gehiena euren kabuz ikasi zuten, ez zuten prestakuntza berezirik izan.

Nahiko ongi ibiltzen zen baina bi gauzengatik utzi egin zuen. Alde batetik berobero zegoen federazioarekin lasterketetan pasa ziren egoera batzuengatik, adibide gisa Iturriotzen egin zen lasterketa batean Pasaiako batek eta Bixentek alde egin zuten. Garbuno parean zulo handi bat zegoen garai hartan, halako batean pasaiatarra Bixenteri ixten hasi zitzaion eta ia zulora bota zuen. Bixentek aukera guztiak galdu eta pasaiatarrak irabazi zuen. Guk erreklamatu egin zuten baina ez zieten kasurik egin. Bestetik, osasun arazoak izan zituen, gerora jakin zuen hepatitis bat izan zuela.

Lasterketa hasi eta itota geratzen zen, indarrik gabe.

IĂąaki Iragorri Iturriotzen jaio zen 1958ko maiatzaren 9an. Nahiz eta iturrioztarra izan koadrilako lagunak Karrikakoak ziren eta haiek txirrindulariak zirenez bera ere hasi zen. Aitak ere zirikatu zion, etxean afizio handi baitzeukaten kirol honekiko.

Hiru urtez lehiatu zuen Gurutze-Berri taldean, baina ikasketengatik taldea utzi behar izan zuen. Ikasketetan gauzak serio jartzen hasi ziren eta Valladolidera joan zen lizentziatura ateratzera. Ondorioz ez zeukan denborarik eta etorkizunik ikusten ez zionez uztea erabaki zuen.

Joakin Santxez Oreteko Lartzabal auzoan jaio zen 1958ko ekainaren 11n. Bizikletak betidanik deitu izan zion atentzioa, batez ere Matxain dendaren ondotik pasatzen zenean. Etxean ere afizioa bazeukan, Jose Santxez anaia txirrindularia baitzen.

Jose Santxezek La Caseran lehiatu zuen Joseba Izagirrerekin.

Lehenengo urtea independente gisa egin zuen eta entrenamendutan Karrikako koadrilarekin ibiltzen zen. Harreman handia egin zuten eta ondorioz haiekin hasi zen lehiatzen Gurutze-Berri taldean. Afizionatutaraino iritsi zen, independente gisa lehiatu zuen. Egun batean entrenatzen ari ziren Gaintxurizketa inguruan eta kotxe bati atea ireki zitzaion eta aurretik eraman zuen Javier. Garai haietan kotxeak hain poliki zihoazen ez zitzaiola ezer pasa.

15 urterekin lanean hasi zen mekaniko bezala, gutako gehienak tailerretan egiten genuen lan aprendiz bezala. Jubenilak arte ongi uztartzen zituzten lana eta entrenamenduak, ez baitziren oso luzeak. Afizionatutan gehiago entrenatu behar zen, luzeagoak ziren entrenamenduak eta nekatuago egoten zinen. Orduan uztea erabaki zuen.

Pistan ere lehiatu zuen bi urtez, Zeus Belodromo taldean. Materialak ez ziren oso onak. Bere ilusiorik handiena bizikleta on bat edukitzea zen, eta aurreko udan lanean egon zenez 10000 pezeta aurreztu eta Xey taldean ibiltzen zen Arrieta bati bere bizikleta erosi zion, txirrindularitza utzi baitzuen. Garai haietarako bizikleta oso ona zen. Adibide gisa pertsekuzio modalitatean errepideko bizikleta erabiltzen zuten eta banaka lehiatzen zutenez taldekideek Javier Santxezen bizikleta erabiltzen zuten.

Denbora hobeak lortzen zituzten Javierren bizikletarekin.

201

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 202

Joxe Mari Lekuona Maspurun (Karrika) jaio zen 1958ko martxoaren 30ean.

Koadrilakoak txirrindularitzan hasi ziren eta bata besteari berotuz bera ere lehiatzera animatu zen. Beti bizikletan zebiltzan, egun batean Biadintzera, beste batean Artikutzara... herri inguruan beti bueltaka. Lagunen artean berotu egiten ziren eta beraien artean apustuak egiten zituzten.

Irungo Txirrindularitza Elkartearekin hasi zen lehiatzen. Ondoren Jubenil B mailara pasa zen Gurutze-Berri taldearekin eta Jubenil A mailan zegoela antzeman zuen kirol honekin ez zela aberastuko. Etxean beti lanean zebilen, baserritar lanetan, eta ondoren lasterketatara joaten zen. Nabarmentzeko asko entrenatu behar zen eta baserriko lanekin eta lanarekin ez zuen behar adina denbora. Azkenean egoeraz aspertu egin zen eta utzi egin zuen.

Lasterketa batean, jubenil B mailan, eguraldi oso txarra ari zuen. Ez zen oso lasterketa luzea izan, pelotoian joan ziren eta ez ziren asko nekatu. Orduan Joxe Marik kide bati galdetu zion ea bestea nekatu zen, bera ez zela batere nekatu. Txokunek entzun egin zuen eta izugarrizko errieta bota zien. Beste egun batean, Egiako lasterketa batean, lasterketan Gurutze barrena etorri ziren. Gurutze igo eta Landetxara jaitsi ziren eta bueltan zihoazela Txikierdiko parean lurrera mordoxka bat erori ziren.

Altxatzerakoan beroaldian ez Joxe Marik ez zekien non zegoen ezta norantz zihoan eta bat-batean beste aldera zihoala ohartu zen.

Pako Mitxelena Lekungarai baserrian jaio zen 1958ko azaroaren 23an. Karrika beste auzoetatik urruti geratzen zen, beraz, bizikletan ibiltzen ziren gora eta behera azkarrago joateko. Afizioa handia zeukan, asko gustatzen zitzaion txirrindularitza.

Kirol bezala egiten zuen, irabazteko asmo berezirik gabe.

Beste koadrilakoekin batera Irungo Txirrindularitza Elkartearekin hasi zen lehiatzen, baina urte bakarra egin zuen. Hurrengo hiru urteetan Gurutze-Berri taldearekin lehiatu zuen. Urte haietan elastikoa eman, federatu eta lasterketara eramaten bazieten haiek pozik zeuden. Txukuneren hitzetan Pako Mitxelena fuera de serie bat zen, entrenamenduak bere modura, beti berandu iristen zen...

Afizionatutara saltoa eman behar zenean, arazo handiena lana izaten zen. Momentu bat iristen zen non aurrera jarraitzeko asko entrenatu behar zela eta aukera gutxi zegoen hortik bizitzeko. Txirrindularitza edo lana aukeratu behar izaten zen, eta Pakok, beste askok bezala, lana aukeratu zuen. Oso onak ziren askok utzi egin zuten.

Zazpi oiartzuar hauez gain beste bi txirrindulari zeuden taldean Javier Ormazabal eta Antonio Alonso. Javier Ormazabal Segurakoa zen, oso mutil jatorra eta fina zen.

Tolosak ez zuen nahi, mutil gehiegi omen zeuzkaten. Guregana etorri zen eta hartu genuen. Etxegaratetik Segurara zihoala istripu bat izan zuen eta hil egin zen. Nik Segurako bat ezagutzen nuen, nire adinakoa eta Ormazabalek konfiantza handia zeukan berarekin. Mutil honek lasterketetara eramaten zion, eta horietako bat bukatu ostean etxera zihoazela istripua izan zuten eta hil egin zen. Oiartzunen familia zeukan gazte honek.

Antonio Alonso Oreretan bizi zen, baino jatorriz oiartzuarra zen. Oso ona zen, batez ere esprintean zen ona eta lasterketa ugari irabazi zituen. Taldea eginda zegoela hasi zen gurekin lehiatzen. Andeetan (Argentina) izandako mendi istripu batean hil egin zen.

202

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 203

Garai honetan beste talde batean Agustin Arbelaitz, Pontziano Arbelaitzen semea, ere lehiatzen ibiltzen zen.

Gurutze-Berriko txirrindulariek lagunarte zoragarria zeukaten, oso giro onean ibiltzen ziren eta oso ongi pasatzen zuten. Pixka bat ardi galduaren antzekoa ziren eta Txukunek esku izugarria bota zien, pentsa Lasterketa baten batean txirrindularitzako lizentzia eman beharrean ehizakoa eraman zuten. Materialari dagokionez nahiko exkax ibiltzen ziren. Bizikleta, materialak... txirrindulariek jarri behar zuten eta konponketak ere eurek egiten zituzten. Ez zegoen bizikleta garestirik. Arropa, elastikoak, kuleroak Gurutze-Berrik ematen zizkien eta taldeak lortzen zituen trofeoak hotelera joaten ziren.

Entrenamenduak oso famatuak ziren herrian. Oiartzungo zirkuitua egiten zuten.

Zirkuituak denera 9 kilometro zeuzkan eta Fortalezatik hasi, kaletik barrena Arraguara joaten ziren, Iturriotz, Altzibar eta berriz Fortalezara. Buelta eta buelta ibiltzen ziren. Bitartean Txukunen denborak hartzen zituen. Zerbait gogorragoa egin nahi genuenean Gurutzeko malda igotzen genuen. Txokunek berrikuntza bat ekarri zuen bere txirrindularientzat. “Rodillo” bat erosi zuen eta bere sotoan jarri zuen. GurutzeBerrikoek makina hura entrenatzeko erabiltzen zuten.

Asteburutan entrenamendu luzeagoak egiten zituzten. Horretarako Nafarroa aldera jotzen zuten. Hasiera batean Berara joaten ziren, baina mailak igo ahala entrenamendua gogortu egiten zen eta Doneztebe (joan-etorria 100 kilometro) zein Ezkurrara (150 kilometro joan-etorria) joaten ziren. Laminaziotako kamioiak abiadura handian pasatzen ziren haien ondotik. Arrisku handia zeukaten, baina garai haietan gazteak ziren eta arrisku horiek ez zituzten ikusten.

Entrenamendutan beste arazo bat iluntzea izaten zen. Gauez entrenatzen zutenean oso ohikoa zen Guardia Zibilekin topatzea, batzuetan argi gabe haiengandik ihesi ibiltzen ziren ez isunik jartzeko. T formako linterna batzuk zeuzkaten, besoan jartzen zirenak. Egun batean geratu egin zituzten eta “Eso baila como un muñeco” esan zieten. Geratzen zietenean atzekoei abisatzen saiatzen ziren haiek beste bideren bat har zezaten. Linterna horiek profesionalek erabiltzen zituzten arren arriskutsuak ziren batzuetan. Nahiko kaxkarrak ziren. Txirrindulariek ikusten zuten, baina haiei ez zitzaien askotan ikusten. Egoera horren ondorioz istripu bat baino gehiago egon ziren. Arrisku handiak hartzen zituzten txirrindulariek entrenatzeko.

203

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 204

VICeNTe IZA (Bidasoro, Karrika auzokoa) garaile Urrakiko igoeran 204

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Página 205

BIXeNTe IZA Bixente Iza: “Txirrindulari ona izateko ezaugarri fisiko zein mental onez gain sakrifizio ahalmen handia behar duzu”.

Bixente Iza Karrika auzoko Bidasoro baserrian jaio zen 1958ko otsailaren 16an.

Infantiletan Irungo Txirrindularitza Elkartearekin hasi zen lehiatzen. Oiartzunen Gurutze-Berri taldea atera zutenean bertara etorri zen lehiatzera. Afizionatutan La Casera eta Transportes Uriarte taldeetan lehiatu zuen eta azkenik profesionaletan Reynolds taldean. Txirrindulari gisa garaipen ugari lortu zituen. Txirrindulari izateari utzi zionean txirrindularitzarekin lotuta jarraitu zuen laguntzaile eta masajista bezala.

Gaur egun lan horretan dihardu. Bere eskutatik txapeldun handiak pasa dira, horien artean 5 Tour irabazi zituen Miguel Indurain.

Nola hasi zinen txirrindularitzan?

Mutil kozkorretan beti bizikletan hasten zara eta koadrila bat ginen han Karrikan ibiltzen ginenak. Lehendabizi, hasi baino lehen, Oihalekura joaten ginen, jaietan… eta pixkanaka-pixkanaka koadrila bat egin genuen eta auzoan ibiltzen hasi ginen.

Ondoren jubeniletan lehiatzen hasi ginen, Karrikako koadrila bat eta pixkanaka gehiago, gehiago, gehiago eta ia azkenean bizi guztia txirrindularitzari lotua.

Nondik etorri zitzaizun txirrindularitzako afizioa?

Gaztetan hasi ginen ibiltzen eta gu mutil kozkorrak ginela Oiartzunen zegoen izugarrizko afizioa Lasa eta Perurenari esker. Oiartzunen garai bat markatu zuten 205

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 PĂĄgina 206

haiek, garai on bat, eta lehia handia zegoen beraien artean. Espainiako onenetako batzuk ziren eta guretzat erreferentzi bat bezala ziren. Hortik hasi ginen afizioa hartzen eta lehiatzen hasten zara.

Zein izan zen zure ibilbidea txirrindulari moduan?

Hasiera batean, jubeniletan, Gurutze-Berri taldean ibili nintzen, hemen Oiartzunen. Gero hortik La Casera taldera pasa ginen, jubenil B-tan beraiek ezartzen zizuten taldera joan behar zenuen, horrela exijitzen zuten. Gipuzkoak Federazioak ekipo bat markatzen zizun, ezin zenuen probintziatik atera eta hara joan behar zenuen. Niri La Casera egokitu zitzaidan eta han lehiatu nintzen. Afizionatuta Transportes Uriarte taldean ibili nintzen eta handik profesionaletara pasa nintzan, bi urte egon nintzen Reynolds taldean. Ondoren txirrindularitzan jarraitu nuen masajista moduan.

Ze garaipen gogoratzen duzu bereziki?

Afizionatutan urte batean 6 lasterketa irabazi nituen eta lasterketa polit bat eta irabaztea ilusioa egin zidana Urrakiko igoera izan zen. Garai hartan egun berean goizez eta arratsaldez egiten zen, eta biak nik irabazi nituen. Aragoiko itzuli batean ere ongi ibili nintzen, Pirinioetan. Pistan ere lehiaketa nazional batzuk ere irabazi nituen, jazarpen olinpiko modalitatean, Gipuzkoa ordezkatzen. Iraupen-erdiko edo puntuazio modalitateko lehiaketa ere irabazi nuen. Ez nituen garaipen asko lortzen, baino urte batean bai, sei garaipen lortu nituen. espainiako itzulian ere parte hartu zenuen Reynolds taldearekin. Nola gogoratzen duzu esperientzia hori?

Bai, bi urtetan hartu nuen parte. Esperientzia oso gogorra izan zen, ni oso gazte pasatu nintzan profesionaletara, 20-21 urterekin. Orduan orain baino aukera gehiago zegoen pasatzeko, ekipo gehiago zeuden eta aukera gehiago zeuden. Gogoratzen naiz urte hartan Euskal Herriti 30 bat txirrindulari pasa ginela profesionaletara, 1980. urtea txirrindularitzarentzat urte oso ona izan zen. Orain ez dago aukera hori.

Zortea izan nuen eta 21 urterekin profesionaletara pasa nintzen. Handia izan zen saltoa eta niretzat lehendabiziko bi urteetan Espainiako itzulia egitea ziurrenik handi xamarra izan zela. Esperientziarik ez daukazu, jende beteranoa dago eta hor diferentzi pixka bat markatzen zen. Gazte pasa eta horrelako lasterketa batean lehiatzea niretzat oso handia izan zen.

Garai haietako anekdotarik badaukazu?

Anekdotarik handienak harrapatzen genituen ahulaldiak ziren. Oraindik egin gabea zaude eta jende beteranoarekin zabiltza, gorabehera handiak zeuden gazteen eta beteranoen artean. Gogoratzen naiz egun batean Andorrako etapa batean hotela bertan nuela eta ez nuela ikusten. Hotela 500 metro ingurura zegoen eta galduta nengoen. Ordubete inguru pasa nuen hotela aurkitu ezinik. Pasa-pasa eginda nengoen, gazteleraz “pasado de vueltas� esaten den moduan, ba horrela nengoen. Guztiz lehertua iristen zinen etapa batzuetan eta ezberdintasun handiena hori zen. Afizionatutan ongi ibili eta profesionaletara pasa, eta hor dagoen salto hori izugarria izan zen. Horrek markatu ninduen pixka bat.

206

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:45 Pรกgina 207

VICeNTe IZA erlojupeko lasterketaren irteeran espainiako itzulian.

207

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 208

VICeNTe IZA (1980) M.M. LASA eta F. Moserrekin batera espainiako itzulian.

( V. IZA)

208

VICeNTe IZA euskal Herriko itzulian.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 209

Jose Manuel, zure anaia, txirrindularia zen ezta? Nolakoa zen?

Nire anaia futbolean ibiltzen zen, nahiko ongi ibiltzen zen, hirugarren mailan jokatu zuen Touring-ekin eta txirrindularitzan hasi zen. Ondoren profesionaletan probatu nahi zuela eta ni Reynoldsen nengoenez eta pixka bat probatzeko aukera eman zion taldeak. Bueno Gurelesan ibili zen aurrena eta ondoren Reynoldsekin bi urte, gainera Miguel Indurainekin batera egon zen taldean. Ez zuen aukerarik izan, bertan ibiltzeko nahiko kalitate handia eduki behar duzu, profesionaletan pixka bat ibiltzeko, eta ez zeukan nahiko maila horietan ibiltzeko. Probatu zuen, aspertu zen eta utzi egin zuen.

Kirol gogorretan ez badaukazu kalitate pixka bat eta behar den hori ez baldin badaukazu, denborak bere tokira eramaten zaitu.

Oso gazte utzi zenuen txirrindulari izateari. Nolatan igaro zinen txirrindulari izatetik txirrindularitza beste modu batera bizitzera?

Bi urte ibili nintzen profesionaletan, eta ikusten ari nintzen arazo fisikoak neuzkala maila onean ibiltzeko eta pentsatu nuen onena denbora alperrik ez galtzea zela onena. Orduan pixka bat prestatu nintzen masaje mailan lan egiteko eta momentu onean birziklatu egin nintzen. Ongi atera zidan apustua. eusebio Unzue eta Jose Miguel echavarrirekin hasi zinen Reynolds taldean.

Gerora izena sarritan aldatu duen arren ia ibilbide osoa egitura horretan egin duzu. Nola izan da ibilbide hori?

30 urte egon nintzen egitura horretan. Reynolds 10 urtez izan ginen, gero 15 urtez Banesto eta gero beste 5 urtez Caisse d’Espargne. Izen ezberdinak eduki arren etxe berdina zen. Aukera bat izan nuen ikasketan egin eta hor sartzeko eta ongi moldatu nintzen txirrindulariekin. Nik uste asko egin zidala lehenago profesionaletan ibilia nintzala eta banekiela txirrindulariek non sufritzen zuten, zer behar zuten… Hor txirrindularien errekuperazio aldetik ongi moldatzen nintzen. Oso ongi etorri zitzaidan aurretik neukan bagajea.

Echavarri aukerak eman zidan etxe horretan sartzeko eta berarekin oso ongi egiten zen lana, eta urte mordo bat egin ditut hor lanean.

Txapeldun handiak izan dituzu eskuen artean. Hauen artean Abraham Olano, Perico Delgado, Chava Jiménez, Alejandro Valverde… baina denen artean bada bat nabarmentzen dena, Miguel Indurain. Berarekin lan asko egin duzu. Nolakoa izan da zuen harremana? Zer esan dezakezu txapeldun handi honi buruz?

Miguelekin zorte handia izan nuen. Bera hasi zenean ni berarekin nengoen afizionatu taldean masajista moduan, egutegiko lasterketa asko batera egiten genituen. Bi urtez egon ginen talde berean eta bera 20 urterekin profesionaletara pasa zen, Espainiako itzulia lehiatu zuen lehenengo urtean. Ni ere urte berean pro fesionaletara pasa nintzen. Orduan afizionatu zein profesionaletan egon nintzen berarekin eta harreman oso ona egin genuen. Arlo profesionala eta pertsonala oso ongi uztartu genituen.

Migueli buruz gauza txarrik ezin dut esan, esan dezakedan gauza guztiak onak 209

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 210

dira. Izan ere oso pertsona naturala izateaz gain oso benetakoa izan da, bere kirol proiektuan garaipen ugari lortu dituen arren pertsona bezala ez da aldatu. Profesional mailan segun ze helburu lortzen dituzten, pertsona batzuei beraien izaera aldatu egiten zaie. Baino Miguel ez zen aldatu, afizionatutan zuen izaera profesionaletan mantendu egin zuen. Pertsona bikaina izan zen. Berarekin lan egitea niretzat luxu bat izan da.

Berarekin egon zara bere momentu handienetan, bai onak bai txarrak.

Zeintzuk gogoratzen dituzu bereziki?

Momentu onak Miguelek asko eman zituen, berarekin urte horietan lan egitea gaur egun Messirekin lan egitearekin alderatuko nuke. Urte askotan zehar munduan zen txirrindulari onenetako batekin egon nintzen. Momentu asko izan ziren onak, baina momentu bat gogoratzen naiz bereziki, Kolonbiako munduko txapelketa prestatzeko Coloradon pasa genuen hilabete hura hain zuzen ere.

Han konturatu nintzen nola txapeldun handia izateko zenbat lan egin behar zen, lana gehien eta hoberen egiten zuenak diferentzia markatzen zuela ikusi nuen.

Hilabete hartan asko ikasi nuen.

Munduko txapelketa hura Kolonbiako Duitama hirian izan zen, eta hiri gura 20002500 metrora zegoen gutxi gorabehera. Orduan joan behar genuen altuera horren inguruan zegoen entrenamendu bat egitera. Garai berdinean Kolonbiako mundu txapelketa eta Orduko errekorra prestatu behar genuen. Hilabete egon ginen Coloradon zazpi lagun: Miguel Indurain, Pruden Indurain, Santi Blanco, Chava JimĂŠnez, mekaniko bat, Sabino Padilla medikua eta ni. Hilabete hura, berarekin egunero lan egitea, izugarria izan zen. Han konturatu nintzen pertsona batek lana serio egiten eta diziplina batekin nola helburuak lortzen dituen. Izugarrizko etsenplua eman zigun han ginen guztioi.

Beste momentu polit asko ere egon ziren. Burdeoseko Orduko errekorra, Tourreko garaipenak...

Itzuli handiak bi modutara bizi izan dituzu, bai txirrindulari bezala bai laguntzaile zein masajista bezala. Jakinak diren aldeak kenduta, ze alde nabaritu zenituen bien artean? Hau da nola bizi izan zenuen bakoitza?

Nik ikusten nuen txirrindulari bezala hortik bizitzeko ezaugarri zehatz batzuk eta minimo fisiko batzuk behar dituzula, eta arazoak izanez gero asko konplikatzen dizu horrek. Ezaugarri onak behar dituzu, fisikoak zein mentalak, sakrifizio ahalmen handia behar duzu... nik ikusten nuen agian hobetu nintekeela bi urte gehiago lehiatuz gero, tonu hori hartuko nuela beteranoekin lehiatzeko. Baina arazo fisikoak nituela ere ikusten nuen eta onena uztea zela pentsatu nuen. Gero bizimodua beraiei laguntzen ateratzen duzu. Lana egiten serioa baldin bazara beraiek baloratu egiten zaituzte eta urte askotan zehar oso ondo baloratua izan naiz.

Zein da laguntzaile baten egunerokoa itzuli handi batean?

Goiz goizetik gauzak egiten hasten zara. Talde baten barrenean lanik handiena errekuperazioa da, masaje mailan. Baina horrez gain beste gauza batzuk ere egin behar dituzu; arropa garbitu, txirrindularien elikadura guztia guk prestatu behar dugu, 210

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 211

-

VICeNTe IZA M. Indurainen prestatzaile eta zaintzaile fisikoa eZPATA bizikletarekin

-

VICeNTe IZA M. Indurain prestatzen motorraren laguntzaz (Mexiko).

211

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 212

hoteleko jatetxetan jaten dutena kontrolatu egin behar dugu... lan asko dago. Hori bai koordinatuk egoten gara. Itzuli handietan 5 masajista egoten gara normalean, eta bost masajisten artean lan guztia banatzen dugu eta denak guk koordinatu behar dugu.

Lan horietaz gain txirrindularien errekuperazioa hor dago noski. Beti izan ohi da bat erori egin dela, bat lesionatua dagoela, beste baten bat ukitua dagoela, ultrasoinuak, bentosen bitartezko estimulazioak... lan asko dago. Egun guztian zehar egoten gara gauzak egiten. Ezkutuko lana egiten dugu, baina aldi berean oso garrantzitsua hurrengo egunean txirrindularia ahalik eta errekuperatuen egoteko. Afaldu eta gero ere askotan lana egiten jarraitzen dugu. Gainera, orain krisiarekin, etapa Zaragozan amaitzen da eta Valladolidera joan behar duzu hurrengo egunean. Trasladoak bakarrik laneko bi ordu kentzen dizkizu Urte luzez lan egin duzu txirrindularitza munduan. Ze aldaketa egon dira urte hauetan? Batez ere txirrindulariaren prestakuntzari dagokionez?

Orain lana teknikoago egiten da, pultsometroarekin eta lan espezifikoekin errendimendu askoz hobea ateratzen duzu. Oraingo teknikekin badakizu zein potentziatan lan egin behar duzun, zein pultsaziotan lan egin behar duzun... Esaten dizuten: “potentzia honekin igo behar dituzu gaur hiru mendate� eta frekuentzia horietan ibili behar duzu. Oraingo lana oso kontrolatua dago. Entrenamendu bakoitza ordenagailu batera bidaltzen da eta prestatzaile fisikoak ze lan egin duzun ikusten du. Orain ezin zara ezkutatu entrenatzailearengatik, ezin baduzu egin gaixo zaudelako edota arazo fisiko bat duzulako da. Orain dena oso kontrolatua dago.

Garai batean ez, sentsazioen bitartez funtzionatzen zen gehiago. Ateratzen zinen, gosaltzen zenuen eta iguan ongi zinen, eta entrenamendu on bat egiten zenuen.

Hurrengo egunean agian hanketako mina zeneukan eta ez zenuen entrenamendurik egiten. Sentsazioengatik egiten zen lana... garai haietan ez zegoen prestatzaile fisikorik eta inguruan zeuden beteranoei galdetuz entrenatzen genuen.

Gaur egun ere elikadura asko kontrolatzen da, kaloria denak kontrolatu egiten dira. Gaur egun ere dopina oso kontrolatua dago. Orain dauden odol kontrolekin nahi dutena atera dezakete. Garai batean ez zegoen odolaren kontrolik ez ezer. Orain ostera bai, elikadura oso ongi zaindu behar duzu sorpresarik ez eramateko. Orain laguntza artifiziala gutxi dago eta ez badaukazu laguntza hori prestaketak hobeto egin behar dituzu. Prestaketa dena behar bezala ez baduzu eramaten amildegi batera erortzen zara, eta oso zaila da hortik ateratzen.

Gaur egun punta-puntako txirrindulariak Paris-Nizan tope daude, denboraldi hasiera besterik ez da eta jendea oso ongi dago. Eta urtean zehar ez da gorabehera handirik egoten, hor ibiltzen dira. Ona dena ona da eta gauzak ongi egiten dituena aurrean ibiltzen da. Gero zorte txarra izan dezakezu (gaixotasunak, erorketak, birusen bat hartu...), baina gauzak ongi eginez gero ez duzu gorabehera handirik izaten.

Zuk ereindakoak etxean izan du jarraipena. Zure semea Imanol eta Iker iloba txirrindulariak izan ziren. Zer esan dezakezu haiei buruz?

Iker nahiko ongi ibili zen, zorte pixka bat izan balu urte batzuk gehiago profesionaletan ibiltzeko aukera bazuela iruditzen zait. Baino urte txarrak tokatu zitzaizkion, txirrindularitza krisi handi batean sartua zegoen eta gauzak ez zeuden batere 212

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 213

-

VICeNTe IZA M. Induraini eusten orduaren errekorraren hasieran (Mexiko)

VICeNTe IZA bi handiren artean: Miguel Indurain eta eddy Merckx 213

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 214

argi. Gainera, pertsonaia batekin topatu zen txirrindularitza barrenean, ez zuen berarekin zorterik izan eta kalean geratu zen. Baina ez zuen zorterik izan, nire ustez zortea edukiko balu profesional modura gehiago ibiliko zela.

Imanol ez zen Iker bezain ona, baino txirrindularitza asko gustatzen zitzaion eta urte batzuetan afizionatutan ibili zen, probatu zuen baina ez zuen zorterik izan. Gaur egun nirekin egiten du lan fisioterapeuta moduan eta oso pozik gaude.

Gaur egun Orica-GreeneDGe taldearekin egiten duzu lan, Neil Stephensekin batera. etorkizunean txirrindularitzarekin jarraitzeko asmorik badaukazu?

Bai gaur egun Orica-GreenEDGE taldean nabil, baina erritmo apalagoan. Hemen urteek ez dute barkatzen! Gainera Imanol eta Maitanerekin fisioterapia zentro bat daukat eta bertan nahiko ongi ari gara lanean. Zentro hori ezin dut utzi, bertan egon behar dut. Lan asko daukagu hor eta ez da logikoa hor lana izanez gero kanpora lan egitera joatea. Hala ere oraindik zeozer banabil, aurten egingo ditut oraindik proba batzuk, baina urtetik urtera gogo gutxiago daukat. Daukadan adinarekin pixka bat lasaiago egon nahi dut. Urte hau behintzat egin behar dut, ikusiko dugu hurrengo urtean zer gertatzen den.

Nola ikusten duzu gaur egungo txirrindularitza? eta etorkizunekoa?

Etorkizunekoa txirrindularitza beti ere kirol konplikatua izan da, ez du zorte handirik izan. Beti bere dopinarekin, bere historiekin... eta gaur egun ere ez krisiaren ondorioz. Krisiak arazo handiak ekarri ditu. Txirrindularitza askotan diru publikoarekin ibili da, instituzioen diruekin. Txirrindularitza udaletxearen diruarekin, aldundiaren diruarekin... mugitu da eta orain dirurik ez dago. Diputazioak, udalak... hustuta daude, ez dago batere dirurik. Arazo asko dago eta enpresak ere ez daude, multinazionalek babestu dezakete taldea, baina aukera gutxi dago.

Estatu espainolean talde bakarra dago Protourren, Movistar, eta hori multinazional bat da. Txirrindularitza sufritzen ari da. Euskaltelek ere utzi du eta hori izugarrizko kolpea izan da euskal txirrindularitzarentzat, talde hori desegitea azken sastaka izan da. Euskal Herriko produktu bat izan da Euskaltel eta orain ez dago talderik. Euskal Herriko txirrindularitzari horrek asko markatuko dio. Txirrindularitza momentu honetan oso gaizki dago. Pentsa 80. hamarkadan zazpi edo zortzi talde zeuden profesionaletan estatu espainiarrean. Gaur egun ostera, maila handiko bakarra dago eta bigarren mailan Caja Rural dago, gainontzekoak hirugarren mailakoak dira. Ez dago margenik, eta gazteak ez badauka margenik hor goian ibiltzeko ezin du lehiatu. Onon bat ateratzen baldin bada joango da kanpora, baina oso zaila dago txirrindularitzan orain ongi ibiltzea. Aukerarik ez dago, ez dago babesa emango duen enpresarik, beraz nahiko egoera zailean dago txirrindularitza.

214

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 215

eNBORReTIK eZPAL BeRRIAK Karrikako harrobiak ez zuen etenik izan eta aurreko enborretik ezpal berriak jaiotzen jarraitu zuen. Gurutze-berrik bide oparoa egin zuen eta bertan lehiatzen zuten mutilak oso ezagunak egin ziren herrian. Talde berean hasi zen Karrikako Luis Mari Arozena. Bidasoro baserrian jaio zen 1960ko azaroaren 15ean.

Txiki-txikitatik asko gustatzen zitzaion bizikleta eta lagunekin bata besteari berotu ondoren lehiatzen hasi zen. Arestian aipatu bezala Gurutze-berri taldea izan zuen lehen taldea. Kadetetan independente gisa lehiatu zuen, baina ez zuen lasterketa askotan parte-hartu. Jubeniletara pasa zenean La Casera taldean egotea egokitu zitzaion. La Casera federazioak kudeatzen zuen talde bat zen. Ziurrenik La Caserak diru bat ematen zion federazioari babes gisa eta gero honek kudeatu egiten zuen.

Talderik ez zeukaten jubenilak harantz bideratzen zituzten.

Afizonatutara pasa zenean Xey taldearekin lehiatu zuen Mikel Ugartemendia oreretarrarekin. Urte asko talderik babestu gabe egon ostean Muebles Xey pelotoira itzuli zen, baina bigarren itzulera hau oso laburra izan zen, bi urte soilik iraun baitzituen. Arozena etapatan ahal zuena egiten saiatzen zen, baina ez zela behar adina nabarmentzen aitortzen du. Soldaduskara joan zenean txirrindularitza utzi zuen eta itzultzean ez zuen berriz hartu. Ez zion etorkizunik ikusten txirrindularitzari. Lagun bat bera berotzen saiatu zen, baina ez zuen lortu.

Urte batzuk beranduago 13-14 urteko gazte koadrila bat txirrindularitzara hurbiltzen hasi ziren Lucio Sagarnari esker. Nahiko garai antzekoan bost gazte oiartzuar ibili ziren, lehenik Bidasoako eskolan eta La Casa del CafĂŠ taldean ondoren. Bost gazte hauek Xanti Sagarna, Emilio Zabaleta, Gorka Iragorri, Mikel Larraya eta 215

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 216

Antton Lekuona ziren. Dena La Pitusatik hasi eta Arandanen amaitzen zen lasterketa batean hasi zen bertan lehen aldiz arestian aipatu ditugun txirrindulariek lehiatu baitzuten. Nahiko maila txukuna eman zuten eta Luciok txirrindularitzan hasteko konbentzitu zituen.

Xanti Sagarna oso gazte zela hasi zen txirrindularitzan. Egun batean aitarekin Hondarribiko lasterketa ikustera joan zen eta berak ere lehiatu nahi zuela esan zion.

Aitak onartu eta bizikleta kaxkar bat erosi zion. Bizikleta harekin ez zen oso ongi moldatzen eta orduan Luciok neurrira egindako Zeus markako bizikleta bat erosi zion 26000 pezetagatik. Oso bizikleta ona zen eta bizikleta harekin emaitzak hobetzen hasi ziren.

Xanti esprinterra zen eta ona gainera. Lasterketa asko irabazi zituen. Gipuzkoako txapelketa irabazi zuen infantiletan, jubeniletan... Lehenik Bidasoako eskolan hasi zen infantiletan lehiatzen eta handik kadeteetan La Pitusara pasa zen. Jubeniletan elkarte berean mantendu zen baina La Casa del Cafe hartu zuen izena talde hark eta afizionatutan Gurelesan lehiatu zuen.

Martuteneko lasterketa batean Xanti eta Goierriko txirrindulari bat bata besteari zaintzen hasi ziren eta pelotoia joan egin zen. Lasterketa amaitu zen eta Xanti eta gazte hura han zeuden oraindik lehiatzen. Jende gehiago egon zen esprint hura ikusten lasterketa amaiera baino. Izugarrizko esprinta egin zuten, baina Xantik galdu egin zuen. Beste behin Leitzan 11-12 gazte iritsi ziren amaierara eta Xanti eta Gaston gainontzeko guztiei erraz gailendu zitzaien.

Pistan ere ongi moldatzen zen, Espainiako txapelketa baten bat ere lortu zuen.

Gurelesa ondoren soldaduskara joan zen eta handik itzuli zenean ez zuen bizikleta berriz ukitu. emilio Zabaleta Txaparren jaio zen 1963ko urtarrilaren 1ean. Txiki-txikitatik izan zuen afizioa, bere aita, Facundo Zabaleta, txirrindulari profesionala izan baitzen.

Infantiletan Oreretan ibili zen Naranjas Lekuona taldean. Talde hau Errenteriako Txirrindularitza Elkarteak ateratzen zuen. Kadeteetan elkarte berean jarraitu zuen, baina taldea La Casa del Cafe izatera pasa zen. Kadeteak arte soilik lehiatu zuen, lanean hasi baitzen eta denborarik ez zeukan txirrindularitzari eskaintzako.

Gorka Iragorri Iturriotz auzoan jaio zen 1964ko apirilaren 29an. Etxean txikitxikitatik eduki zuen afizioa, berezkoa zeukan. Aitak Fagorreko bisera bat oparitu eta horrek izugarrizko ilusioa egin zion, oso txikia zen baina oso ongi gogoratzen da horretan. Lagunekin ere bizikletan ibiltzen zen apustuak egiten hilerriko bidean.

Arandango lasterketa horren ostean lehiatzen hasi zen.

Gorka Iragorrik lehenengo bi urteak Bidasoako eskolan igaro zituen. Eskola hau eskualdean antolatuta zegoen txirrindularitza ikasteko eskola bat zen eta Irundarrekin batera lehiatzen zuten. Miramonen ikasten zuten, zirkuitu itxi bat baitzeukan.

Hirugarren urtetik aurrera Errenterian La Casa del Cafe sortu zen eta kadeteak zein jubenilak han lehiatu zituen. Afizionatutan Gurelesa taldean lehiatu zuen. Jubenila zenean Juanicorenak deitu zion bertan lehiatzeko.

Egiako lasterketa batean, Zumy sarian, zirkuitu baten barrenean ari ziren lehiatzen eta batzuetan erreferentzia galdu egiten zen. Denek nahiko garbi geneukan azkeneko 216

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 217

Luis Mari AROZeNA (Bidasoro, Karrika auzokoa) 1976 217

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 218

L.M.Ar ocena -

-

218

LUIS MARI AROZeNA Gipuzkoako amateur txapelketaren irabazleen taldean.

LUIS MARI AROZeNA lasterketan Gurutze barrena.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 219

Plaka ematen, LUCIO SAGARNA eta MIGUeL MARI LASA.

SAGARNA ANAIAK, IGOR eta XANTI.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 220

220

XANTI SAGARNA, Gipuzkoako txapelduna (1985).

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 221

X. SA GARNA

M. LARRAIA

E. ZABALETA

G. IRAGORRI

M. Larraia, Gorka IRAGORRI, emilio ZABALeTA, ....etb., (Xanti SAGARNA Gipuzkoako Txapeldun)

Gorka IRAGORRI, ..............., Cousillas, Antton LeKUONA,

Pellicer,

M.Larraia ,

Xanti SAGARNA 221

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 222

GIPUZKOAko TXAPeLDUN, Taldeka (1982)

GORKA IRAGORRI mendian lehenengoa puntuatzen (1982) 222

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 223

GORKA IRAGORRI (Iturriotz auzokoa 1977), 223

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 224

GORKA IRAGORRI - garaile helmugan 224

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 225

GORKA IRAGORRI - garaile helmugan eta podiumean saritua (1982)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 226

GORKA IRAGORRI - famateurra izan zen Gurelesa taldean (Madrilgo itzuliko erlojupekoan, 1983) 226

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 227

MIGeL ANGeL LARRAYA (Ugaldetxo auzokoa 1981) 227

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 228

itzulia zela eta Gorkak juxtu-juxtu irabazi zuen. Gutxira Gipuzkoako Federazioko lehendakaria etorri eta beste itzuli bat falta zitzaiela esan zien. Txirrindulariak oso haserre zeuden eta txirrindulari denak akordio batera iritsi ziren, beste itzuli bat eman zuten eta denak aurreko itzuliko ordena berean sartu ziren.

Lezoko lasterketa batek ilusioa egin zion, Oiartzundik pasatzen baitzen. Meta bolanteen saria Gorkaren lehengusu batek ematen zuen eta hasi aurretik esan zion ea premioa Gorkak irabazten zuen. Sari hori irabazi zuen eta lasterketa ere. Hemen etaparik ez zenean Nafarroara joan ziren lehiatzera eta hauetako irteera batean Miguel Indurain ezagutu zuten. 1,91 neurtzen zuen armairu bat zen, garai hartan gutxik espero zuten horrelako maila izango zuenik.

Afizionatutan Madrilera joan zen ikastera eta txirrindularitza utzi egin zuen. Ikasketak oso gogorrak ziren eta kostu ekonomiko handia zeukaten, esfortzu handia zen Gorka zein gurasoentzat. Gutxi entrenatzen zuen Madrilen eta bere forma ez zen egokiena lehiatzeko. Mailarik ez zuen ematen.

Mikel Larraya Txaparren jaio zen 1962ko maiatzaren 14an. Zortzi anai-arrebetan zazpigarrena eta txirrindularitza giroan ibiltzen zen beti, Miguel Mari Lasa bere koinata da. Infantiletan Bidasoako eskolatik pasa ondoren kadeteetan La Pitusa taldearekin lehiatu zuen. Jubeniletan elkarte berean mantendu zen La Casa del Cafe taldean eta bi urte ondoren afizionatutara pasa zen. Lehenik Algologie Poward taldearekin urtebete, talde honetan Javier Arbelaitz Olaldeko semearekin lehiatu zuen, eta ondoren Comet Peugeot taldearekin bi urte. La BrasileĂąara joateko aukera izan zuen Oscar Quintanilla pasaiatarrarekin batera, baina lehenengo urteko afizionatuak lurraldeko talde batean federatuak egon behar zutenez bertan behera geratu zen aukera hau.

Nafarroa itzuli batean oso ongi ibili zen afizionatutan, lehenengo 25 artean egin zuen. Garai hartan Julian Gorospe eta hauek ibiltzen ziren. Lehen trofeo vasconavarro lehiatzen zuten, denak batera lehiatzen zuten eta gero irabazlea kategoriaren baitan banatzen zen. Beste behin Andoainen etapa bat irabazi zuen eta Lucio Sagarnak oso gutxitan ikusi zuen txirrindulari bat garaipenaz horrenbeste gozatzen.

Kabitu ezinik zegoen, Milan - San Remo irabazi zuela zirudien.

Lana eta txirrindularitza uztartu egiten zituen. Sakrifizio handiak eskatzen zizkion horrek. Eta maila horietan ibiltzeko pixka bat gehiago ibili behar zen. txirrindularitzari ez zion etorkizunik ikusten eta utzi egin zuen.

Antton Lekuona oso esprinter ona zen. Pistan lehiatu zuen urte batzuetan eta garaipen ugari lortu zituen. La Casa del Cafen zegoenean oso talde ona zeukaten eta Quintanilla pasaiatarra, Xanti edota Lekuona bera aurrean iristen baziren agian ez zuten irabaziko, baina lehenengo bosten artean ziur Errenteriako Txirrindularitza elkarteari esker taldeak atera zituen Lucio Sagarnak.

Lehenengo atera zuren taldea La Pitusa izan zen. Orduan La Caserak ere lehiatzen zuen, lehia handia egoten zen bien artean. Lucio La Caserara joaten zenean edaria erostera, bata besteari ilea hartzen ibiltzen ziren. Haien taldera joan behar zuela esaten zioten.

228

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 229

J. A rb elaiz (Ola lde)

M.A. Lar aia

JAVIeR ARBeLAIZ (Olalde) lehenengoa ezkerretik hasita eta MIGUeL ANGeL LARRAYA taldekideekin.

229

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 230

IMANOL eTXeBeRRIA (Altzibar 1983) ORBeA taldearen aurkezpenaean (Arrate) 230

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 231

ANTTON LeKUONA LIZARRAGA (Altzibar auzokoa 1985) 231

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 232

La Pitusak utzi ostean La Casa del Cafe izenarekin ateratzen hasi ziren. La Casa del Cafek kamistek bakarri ematen zituen, nahi zituzten guztiak, eta denboraldi amaiera afari bat ordaintzen zuten. Dirurik ez zuten ematen, beraz ez zeukaten inongo laguntzarik ez gasolinarako, ez ordezko gurpilak erosteko... Luciori txirrindularitzak diru asko kostatu zion. Lasterketetara joateko 3-4 ordu lehenagotik atera behar zen, Arrasatera joateko lasterketa 9tan baldin bazen agian 5etan edo 6tan ateratzen ziren. Lizarrara joaten ziren ere lehiatzera eta denbora asko pasatzen zuten errepidean.

Urte haietan izugarrizko maila zegoen afizionatutan: Indurain, Pello Ruiz Cabestany, Jokin Mugika (garai haietako promesa handienetako bat), Iñaki Gaston, Guillermo Arenas, Jose Luis Navarro...

Entrenamenduei dagokionez Oiartzungo zirkuitu famatuari bueltaka ibiltzen ziren entrenatzeko. Zirkuitu hau nahiko ona zen, gora-beherak baitzeuzkan. Bera aldera ere askotan joaten ziren, baita Iparraldera. Ezkurrako buelta ere egiten zuten (Doneztebetik Ezkurra igo, Leitzara jaitsi eta Tolosatik barrena 130-140km egiten zituzten, fondoa egiteko). Behin afizionatutara iritsita asko entrenatu behar zen, lasterketak 100 kilometrotik gora baitziren.

Ibilbide berezia eman zuen beste oiartzuar bat Jose Manuel Iza izan zen. Jose Manuel Bidasoron sortu zen 1965eko uztailaren 24an. Oreretako Touring taldean ibiltzen zen futbolari gisa, baina talde hori utzi eta bizikletan hasi zen. Oiartzungo jaitan debutatu zuen eta independente bezala aritu zen lehenengo urtean. Nahiko emaitza onak lortu zituen eta Juanicorenak Gurelesa talderako fitxatu zuen.

Sentsazio onenak Gurelesa taldean izan zituen. Oso talde ona zeukaten, Lizarralde, Alberto Clerencia, Maestre eta Jose Rolando Obando. Hauetako bat Jose Manuel zegoen taldean baldin bazegoen lana harentzat egin behar izaten zuen.

Hirugarren urtean Reynolds taldera pasa zen. Bertan zegoela Gipuzkoako txapelketan bigarren postua lortu zuen. Nafarroako itzulia egin ostean forma oso onean zegoen eta lasterketa oso txukuna atera zitzaion. Baina lasterketaren amaieran zorte txarra izan zuen, Cetrerorekin ihes eginda zihoala jaitsiera batean lurrera erori zen eta irabazteko aukera guztiak galdu zituen. Lasterketa amaitzea lortu zuen baino denboraldi erdia pikotara joan zitzaion eta oso desanimatua geratu zen.

Reynolds taldean Miguel Indurainekin 2-3 lasterketa lehiatu zituen, Indurain berehala profesionaletara pasa zen. Jose Manuelek lehiatzen zuenean ekipo ona zuten Gurelesan eta pike handia zeukaten Reynoldsekin. Reynoldsera pasa zenean profesionaletara Gaston, Arenase, Indurain... pasa ziren. Denboraldi amaieran Reynoldsen kontratua bukatu zitzaionean taldeak ez zion berritu eta beste talde bat bilatzen saiatu zen, baina lana eskaini zioten eta txirrindularitza utzi zuen. Erorketak ere eragina izan zuen, belauna kaltetua geratu baitzen eta minarekin ibiltzen zen beti.

Ibilbide berezia izan zuen beste txirrindulari bat Iñaki Arbelaitz izan zen. Iñaki 1964ko otsailaren 13an sortu zen Karrikan. Amaren aldetik txirrindulari porrokatuak zeuzkan familian, Joxe eta Pako Mitxelenaren iloba baita. Zikloturista bezala hasi zen Lartaunen eta lasterketetan lehiatzea erabaki zuen. Lehenengo urtea independente gisa egin zuen.

232

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 233

JOSe MANUeL IZA (Bidasoro, Karrika auzokoa 1982)

JOSe MANUeL IZA, amateurretan Miguel Indurainekin lehiatu zuen Reynolds taldean.

233

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 234

-

JOSe MANUeL IZA elastiko gorriarekin Miguel Indurainek jarraiturik Nafarroako itzulian.

J. M. IZA

234

JOSe MANUeL IZA Bidasoako itzulian.

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 235

Iร AKI ARBeLAITZ MITXeLeNA (Karrika auzokoa) 235

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 236

Bixente Izaren bitartez CAI Zaragoza taldean sartzea lortu zuen, ziurrenik talde horretako lehen euskalduna izan zen. Gero La Brasileñara pasa zen, talde hau Gasteizkoa zen eta azkeneko urtea Zahorren egin zuen.

Entrenatu bere kontura egiten zuen eta sentsazioen baitan entrenatzen zuen. Ongi baldin bazegoen asko entrenatzen zuen, gaizki baldin bazegoen ordea gutxiago. Gaur ez bezala garai haietan askotan ez zuten programaziorik izaten, dena sentsazioen arabera egiten zen.

Kontzentrazioak egiten zituzten, baina ez ziren oso gogorrak izaten. Ekipoa elkar ezagutu eta elkarrekin ongi moldatzeko egiten zituzten. Nafarroa edota Huesca aldean izaten ziren. La Brasileña taldea oso ongi organizatua zegoen. Talde honek dirua zeukan eta egitura ona zeukan. Espainia mailan nahiko ekipo indartsua zen.

Zahorren urtebete egin ondoren momentu bat iritsi zen lana edo txirrindularitza aukeratu behar izan zuela. Igotzeko aukera gutxi ikusten zituen eta igotzen bazen ze planetan ibiliko zen jakiteak ez zion asko konbentzitzen. Batzuk abentura hori egiten saiatu ziren, baina oso zaila zen. Eta Iñakik lana aukeratu zuen.

Urtetara beteranoekin lehiatzen hasi zen eta lasterketa ugari irabazi zituen. Adibide gisa 2006. urtea oso ona izan zen, 5-6 lasterketa irabazi baitzituen.

La Casa del Cafe taldean ere Igor Sagarna ibili zen. Igor 1966ko maiatzaren 9an jaio zen eta oso txikitatik bizitu zuen txirrindularitza etxean. Anaia, Xanti Sagarna, txirrindularia zen eta aita, Lucio Sagarna, taldeak gidatzen ibiltzen zen. 13 urterekin hasi zen eta lehenengo bi urteak, infantil mailan, Bidasoako eskolan egin zituen. Handik La Casa del Cafera pasa zen.

Hemen lau urtez egon zen (bi kadetetan eta beste bi jubeniletan). Igorrekin batera Tolarietako Xabier Isasa egon zen, gehienbat pistan jarraitu zuen eta olinpiadetara joan zen. Beste hiru Oreretakoak ziren eta bat Lezokoa. Taldea kadetetan Luciok zuzentzen zuen eta jubeniletan oreretar bat zen zuzendaria.

Tolosako lasterketa batean erorketa txar batengatik UVItik pasa behar izan zuen. Beste lasterketa batean, Iruñeko lasterketan, Indurainen aurka lehiatzea suertatu zitzaien. Indurain bi urte zaharrago zen, afizionatutan zegoen, baina Nafarroan zenbait lasterketetan bigarren urteko jubenilei eta afizionatuei lasterketa batera egitea uzten zieten. Denak atera ziren eta hanka batekin irabazi zuen. Baina deskalifikatu egin zuten, ez baitzuen egokitu bizikletako garapena, Induraini ez zitzaion burutik pasa aldatzea. Igorrek esan dezake kakotxen artean Indurainek tranpa egiten irabazi ziela.

Nahiko aurrean ibiltzen zen beti, baina ez zuen lasterketarik irabazi, ez zeukan esprintik.

Afizionatutako ekipo gutxi zeuden eta Igorrek aukera gutxi ikusten zituen aurrera egiteko. Ez zekien nora joan eta zer egin eta azkenean utzi egin nuen. Ez da damutzen, gero bere adinekoak zirenak eta punta-puntan ibiltzen zirenak izugarrizko arazoak izan zituztela ikusi zuen. Profesionaletara iritsi ziren, baina ez ziren garai oso onak. Orduan oraindik ez zuen boomik egin. Bera baino hobe ibiltzen zirenak nola ibili ziren ikusita, ez da batere damutzen.

Garai haietan garrantzi berezi bat ematen zitzaion ekipoko sailkapenari. Beti bazen garaile bat, baino taldeak ere garrantzia zeukan. Puntuazio bat egiten zen lasterketa bakoitzean eta urteko sari bat zegoen. Urtean zehar 55 lasterketa lehiatzen zituzten, nahiko egutegi zabala izaten zuten (igandeak fijo eta larunbat asko ere). Eta azkeneko urtean La Casa del Cafek lortu zuen sari hori.

Parte-hartzea handia zegoen garai haietan, 120-140 txirrindulariko pelotoia normala zen, gipuzkoarrak bakarrik, bakoitzak bere herrialdean lehiatzen baitzuen. Federazio bakoitzak 236

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 237

I. ARBE LA IZ

-

Iร AKI ARBeLAITZ Nafarroako itzulian 237

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 238

Imanol Galardi GIPUZKOAKO TXAPeLDUN

antolatzeko bere modua zeukan, baimena eskatu behar zen beste herrialdetan lehiatzeko.

Urte batzuk pasa ostean La Casa del Cafek enpresak taldea babesteari utzi zion eta Lucio Sagarnak Joxe Mari Belokiri egoera azaldu zion. Herrian eskola bat behar zela ikusi zuten. Mutil asko zeuden bizikletan ibili nahi zutenak eta zergatik ez zuten eskola bat egingo haiei erakusteko?

238

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 239

GARAIKIDeA Oiartzunen txirrindularitza pixkanaka beheruntz joan zen garaia izango da hau ziurrenik, baina horrek ez du esan nahi txirrindulari aipagarririk atera ez denik, ezta kontu garrantzitsu eta nabarmenik izan eta sortu ez zenik ere.

80ko hamarkadan herrian bertan ez zegoen talderik edo klubik txirrindularitzan ibiltzeko eta kirol honekiko zaletasuna zutenek Oiartzundik kanpo joan beharra zuten euren gogoa asetzera. Kasu horretan zeuden Igor Sagarna eta Xabier Isasa. Tolarietako bizilaguna, Isasa, kirolari olinpikoa izan zen, punta-puntan ibili zen horietakoa.

12 urterekin hasi zen txirrindularitza munduan, Irungo Irunes taldearekin. Talde horretan beste oiartzuar bat zegoen berarekin, aipatutako Igor Sagarna.

Gaztetxo hasi eta pixkanaka-pixkanaka maila igotzen hasi zen eta Gazte Mailan La Casa del CafĂŠ taldean ibili zen. Hain justu, maila honetan zegoela txirrindularitzako modalitatea den pistako txirrindularitzan hasi zen eta gustua hartu eta modalitate honetan lortu zituen bere kirolari ibilbideko garaipen eta esperientziak. Anoetako belodromoan entrenatzen zuen eta kontzentrazioak Mallorcako belodromoetan izaten ziren. Euskadiko federazioak ere kontzentrazioak egiten zituen eta irteera batzuk ere egin zituen Euskadirekin, Frantziara eta. Gipuzkoa mailan Interbelodromos torneoa deitzen zena bazegoen (gaur egun jada ez da egiten) eta bost edo sei aldiz irabazi zuen han taldeka. Guztira hamalau urtez ibili zen lehiatzen.

Afizionatuetan Prycan ibili zen, gero Seat-Orbean eta ondoren Caja Ruralen. Azken horretan zegoela olinpiadetara joateko aukera sortu zitzaion Isasari, Seuleko olinpiadetara, Espainiako Selekzioa ordezkatuz.

239

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 240

XABIeR ISASA, IÑIGO IPARRAGIRRe, IGOR SAGARNA, JOXe MARI LeKUONA, IÑAKI IRIGOIeN

XABIeR ISASA motorraren atzetik lehiaketzen pistan Buenos Airesko Sei egunetan (Argentina 1989) 240

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 241

XABIeR ISASA (Tolarietakoa 1988) Pistako Olinpikoa, Seulen 241

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 242

eUSKADIKO SeLeKZIOAReKIN txapeldunak.

X.I SASA Abiadurako finaleko irteera. FReULeR, VAN VLIeT eta XABIeR ISASA euskadiko Sei Orduko tapelketan, Anoetako belodromoan.

242

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 243

X. ISASA eta A. Olano. Munduko Txapelketa (Japonia, 1990)

XABIeR ISASA Caja Rural taldearekin Belgika-Frantzia Itzulian (Belgika, 1989) 243

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 244

ezkerretik eskubira: G. Saura, A. Olano, X. ISASA, I. Aranguren, e. Mancebo, Ainhoa Ostolaza, J.M. Moreno, G. Ainat, J.C.Tomas ..................... Jaime Ugarte.

XABIeR ISASA selekzio olinpiarrarekin Seulen (1988) 244

XA

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 245

XABIeR ISASA, erreleboa hartzen MUNDUKO TXAPeLKeTAN. (JAPONIA, 1990)

XABIeR ISASA, F. Moser txapeldunarekin

Bi oiartzuar. XABIeR ISASAk Oiartzabalekin topo egin zuen Seulen. Bata txirrindulari olinpiko bezala eta bestea arraunlari olinpiko bezala.

245

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 246

Urtebete lehenago deitu zioten Espainiako Selekziotik, Austirako mundialean lehiatzeko. 1987. urtea zen hori. “Hor gehiago zentratu nintzen pistan”, gogoratzen du Isasak. Jazarpen modalitatean aritzen zen Tolarietakoa, taldeka hain zuzen ere.

“1988an Espainiako txapelketan marka batzuk bete behar zirela esan ziguten, adarrak hautsi genituen markak hausteko”, azaldu du.

Espainiako txapelketa ongi atera zen eta Seuleko olinpiadetara joan zen, baina hango esperinetzia “desastre hutsa” bezala gogoratzen du: “Faboritismo asko zeuden.

Batzuei esan ziguten Espainiako txapelketan marka batzuk hautsi behar genituela, baina beste batzuei ez zieten baldintza hori jarri”. Horrez gain, materiala probatzen ere ez zietela utzi gogoratzen du, “agian hautsi egingo genuela esaten ziguten”. Olinpiadetako hasierako ekitaldia ere ongi gogoratzen du: “Talde guztiak sartzen diren momentu bat badago, aurkezpena egiten dena. Ba guri ez ziguten sartzen utzi, nekatuko ginela esaten ziguten!”.

Seuleko olinpiadak eta gero, pistan jarraitu zuen Isasak, baina 89. urtea oso txarra izan zela gogoratzen du. Hurrengo urtean, 90ean, beste mundial batzuetara joateko aukera izan zuen, Japoniara.

Japoniako mundialean ibili eta gero, mendiko buelta bat egiteko esan zioten Isasari, “Japoniatik etori eta hurrengo egunean hori egiteko esan zidaten. Nik ez nuela egingo esan nien eta talde utzi beharko nuela erantzun zidaten”.

Bartzelonako olinpiadak etortzekoak ziren eta han sartuko zela esan bazioten ere hori ez zen gertatu. Azkenean Isasaren pistako txirrindulari ibilbidean parte hartzea zen bere helburua: “Esperantza ia inoiz ez nuen izaten zerbait lortzekoa. Nire asmoa, azkenean, bidaiatzea eta txapelketan parte hartzea izaten zen”.

246

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 247

XABIeR ISASA oroitzapenerako irudian (Olinpiar Hiria 1988) 247

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 248

248

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 249

OLINPIKO OIARTZUARRAK

249

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 250

JOSe MANUeL LASA

G. SAURA eta TXOMIN PeRUReNA

XABIeR ISASA

MIGUeL MARI LASA

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 251

Lau Olinpiko Oiartzuarrak JOSe MANUeL LASA, TXOMIN PeRUReNA - Tokio 1964 MIGUeL M. LASA- Mexiko 1968, XABIeR ISASA - Seul 1988 (G. Saura Hautatzailearekin)

ISASA

Jose Manuel Lasa, Tokion (1964) izan zen olinpikoa. Historia honetako protagonistak oso ongi gogoratzen ditu bere esperientzi olinpiar bakarrean bizitutako xehetasun guztiak. “Joku Olinpikoa zerbait oso berezi izan zen, oso garrantzitsua izan zen guretzat. Lau gipuzkoar egon ginen joko haietan lehiatzen, Fernando Aguilar eta Pipe Areta atletak eta txirrindularitzan bi oiartzuar, Txomin Perurena eta ni”.

“Hiri Olinpikoa Tokiotik 50 bat kilometrora zegoen eta Olinpiadetarako eraiki zituzten bizileku-dorre batzuetan bizi ginen. Hautatzailea, Gabriel Saura, oso zorrotza zen. 40 egun lehenago joan ginen girora moldatzeko eta entrenatu besterik ez genuen egiten. Afaldu ondoren antolatzaileek prestatzen zituzten emanalditara joan ohi ginen”.

“Errepideko lasterketan aukera paregabe galdu nuen domina bat lortzeko. Maila handiko txirrindulariak zeuden, beste askoren artean Gimondi eta Merckx lehiatzen ari ziren. Azkeneko esprintera oso posizio onean iritsi nintzen, bigarrena nintzen Zaniniren ondoren, eta domina bat ziurtatuta neukan, pedalik eman gabe. Baino amarrukeri bat egon zen eta baztertu egin ninduten. Kirol delegatuak kexa bat aurkeztu zuen, baina garai haietan ez zeuden gaur adina kamera eta ezin zen frogatu, beraz kexa hori ezerezean geratu zen".

“Nik orduan 24 urte neuzkan eta Joko haietaz asko gogoratzen naiz. Etxean Tokio 64 logotipoarekin hainbat kamiseta eta ekipamendu gordetzen ditut. Eduki genuen denbora libre apurrean bala-trenean Tokiora egin genuen bidaiaz ere oso 253

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 252

ongi gogoratzen naiz. Bidai horretan familiarentzat oroigarriak erosi genituen eta nire neskalagunarentzat zeta erosi nuen, bere eztei-jantzirako. Nola ahaztuko dut ba guzti hori‌�

Txomin Perurenak, 21 urte zeuzkan, Jose Manuel baino hiru urte gazteagoa zen. Selekzioko txirrindularirik gazteena zen. Denborarik gehiena entrenatzen eta egoitzan sartuta pasatzen zutela oroitzen du. Ondo zainduak zeuden, baina kontzentrazioa oso gogorra zen. Saura hautatzailea oso gizon zorrotza zen, baina oso pertsona ona zen.

Txomin desfileaz oso ongi gogoratzen da eta juramentu olinpikoaz ere, te edatera edota pastak jatera gonbidatzen zieten zerbitzariez ere ez da ahaztu.

Joko Olinpikoei amaiera on bat emateko, ia bukaeran Tokiora oroigarriren bat erostera egin zuten bidai azkarraz oroimen ona dauka.

Bi oiartzuarrak, bere garaian oso txirrindulari onak izan zirenak, 2020ko Joko Olinpikoak berriz Tokion egingo direla badakite eta 1964an bizitakoak berriz ere oroimenera bizi-bizi itzuli zaie.

Miguel Mari Lasa, 20 urte zituelarik, olinpikoa izan zen Mexiko 68an, bere anaia izan eta lau urtera. Taldekako erlojupekoan eta errepideko lasterketan partehartu zuen. Hasieratik faboritoak zirela oroitzen du, baina ezta modalitate batean ez zuten ezer nabarmenik egin.

Beraien lehiaketa oso apala izan zen, ziurrenik oso denbora gutxi izan zutelako girora moldatzeko. Hala ere oso oroimen ona dauka; jasotako harrera, koloreak eta giro zeremoniala oraindik biziki gogoratzen ditu.

Xabier Isasa, 22 urteko gazte oiartzuarra, ere txirrindulari olinpikoa izan zen.

Miguel Mari Mexikora joan zenetik 24 urtera joan zen Joko Olinpiko batzuetara beste oiartzuar bat, Seul 1988ra hain zuzen ere.

Pistako txirrindularitzan ibiltzen zen Xabier eta Espainiako txapelketan lortu zituen emaitzengatik hautatu zuten. Gabriel Saura izan zen ere Xabier Isasaren hautatzailea.

Seulgo Joko Olinpikoetan beste oiartzuar batekin batera egon zen, Oiartzabalekin hain zuzen ere. Oiartzabal arraunketa modalitatean lehiatu zuen. Bere parte-hartzeari dagokionez berak nahi zuen bezain ongi ez zela joan oroitzen du, baina Joko Olinpikoetan parte-hartzea zerbait berezia izan zela aitortzen du.

252

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 253

NeIL STePHeNS AU S T R A L I A R O I A RT Z UA R R A 1963ko urriaren 1ean jaio zen Neil Stephens Canberran. Kirolzalez osaturiko familia batean jaio zen Neil, ur-eskia, judoa, errugbia‌ denetik pixka bat egiten zuten, eta horien artean txirrindularitza tartekatzen zuten. Bere aita herri mailako lasterketa batean lesionatu egin zen eta bizikleta erabiltzen hasi zen. Neil garai haietan gutxi ibiltzen zen bizikletan, baina 17 urterekin aitak bizikleta hartzera animatu zuen, gazte erreboltaria zen garai haietan eta horrela zuzendu egingo zela pentsatzen zuen aitak.

Bizikleta berrartzean kirol horretarako talentua zuela ikusi zuen eta serioago hasi zen. 17-18 urterekin hainbat gazte parrandara eta drogara desbideratzen ziren garaian Neil kirolera desbideratu zen. Asko betetzen zion txirrindularitzak eta Europara abentura gisa joatea erabaki zuen.

1984ean lagun batek Ingalaterran egin zen Munduko Txapelketa ikustera gonbidatu zion eta asko gustatu zitzaion han ikusi zuena, orduan txirrindulari profesionala izan nahi zuela erabaki zuen. Bost urtez ibili zen hara eta hona. Lehenik Erresuma Batuan saiatu zen Peugeot-Michelin taldearekin, baina aita hil egin zitzaion eta Australiara itzuli behar izan zuen haren ofizioa betetzera, kamioilaria zen aita. Kamioia saldu ondoren Italiara joan zen Snatini-Sierre taldearekin lehiatzera, talde honekin Harald Sun Tour Saria irabazi zuen. 1987an berriz Erresuma Batura itzuli zen, Ever ReadyAmmaco taldera hain zuzen ere eta hurrengo urtean Herbeheretako Zero Boys taldearekin lehiatu zuen.

253

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 254

NeIL STePHeNS-ek hiru aldiz irabazi du Ordiziako Klasika

1988an bizitza errotik aldatuko zion gertakizun bat pasa zen, Mathieu Hermans eta berak lehiatzen zuen taldea, Caja Rural – Paterninako kideak ezagutu baitzituen. Talde horretako zuzendaria Txomin Perurena zen eta 1989tik aurrera Neil bertan lehiatzen hasi zen. Astigarragako Perurenako bentan zegoen etxe handi batean jarri zen bizitzen, taldeak alokatzen zuen etxe hura eta taldekideekin bizi zen. Taldeak izena hainbat aldiz aldatu zuen arren (Caja Rural – Paternina, Artiach-Royal eta Paternina sport) egitura bera zen. 1991ean Errepideko Txirrindularitzako Australiako Txapelketa eta Ordiziako Klasikoak irabazi zituen lehenengo aldiz. Pistan hainbat aldiz irabazi du Australiako Txapelketa.

1992an bere emaztea, Amaia Txurio, izango zena ezagutu zuen. Amaia Astigarragan egiten zuen lan eta Neilek bertan egiten zituen erosketak. 1994ean Iturriotzera bizitzera joan zen emaztearekin.

1992an ONCE taldeak fitxatu zuen eta bertan bost urtez egon zen. Urte luze hauetan taldeko liderrentzat lanean egon zen arren bere uneak ongi aprobetxatzen jakin zuen.

Horrela Ordiziko Klasikoa beste hiru aldiz irabazi zuen (1993, 1994 eta 1995), eta 254

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 255

NeIL STePHeNS Australiar Oiartzuarra (1991) 255

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 256

NeIL STePHeN Italiako Giroan Miguel Indurainekin (1991)

Australiako Mendi Txapelketa (1995) irabazi zituen. Australiako Mendi Txapelketa Errepideko Txirrindularitzako Australiako Txapelketaren baliokidea zen, baina 20 kilometroko mendate batean amaitzen zen. Ordiziako Klasikoaz gain Euskal Herrian bi garaipen lortu zituen, lehena Euskal Bizikletan etapa bat (1993) eta bigarrena Euskal Herriko Itzulian etapa bat (1996).

ONCE ondoren Festinara joan zen eta bertan bere ibilbide profesionaleko garaipenik garrantzitsuena erdietsi zuen. 1997ko Frantziako Tourreko etapa bat irabazi zuen, gainera gutxiena espero zuenean izan zela aitortzen du Neilek. Pirinioak pasata zeuzkaten eta Alpeak pasa ondoren Parisko bidean lortu zuen garaipen handi hori.

Neil Stephens aitzindaria izan zen Australiako txirrindularitzan, garaipen garrantzitsuak lortzeaz gain hiru itzuli handiak (Italiako Giroa, Frantziako Tourra eta Espainiako Itzulia) amaitu zituen lehen txirrindulari australiarra izan zen. 1998an txirrindularitza profesionala alde batera utzi zuen, baina txirrindularitzari lotuta lanean jarraitu zuen.

256

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 257

NeIL STePHeN

257

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 258

Australiako federazioak txirrindulari eta federazioaren arteko bitartekaria izatea eskaini zion. Hurrengo urteetan Linda McCartney Racing Team (2000-2001), Liberty Seguros (2005-2006) eta Caisse d’Epargne (2008-2010) taldeetan ibili zen zuzendari moduan. 2010 inguruan bere proiektu pertsonala aurrera ateratzen hasi zen. Bi lagunekin batera amets bat zeukaten, talde australiar bat osatzea. Horrela 2012an Neilen proiektua jaio zen, GreenEDGE taldea.

GreenEDGE talde berezia da pelotoiaren barnean, emaitza onak dituzten txirrindulariak izateaz gain euren izaerari garrantzi berezia ematen diote, taldekideekin ongi ulertu behar dute. Talde borrokalaria da eta helburua lehiatzen duten lasterketetan zerbait lortzea da. Oraingoz ongi doazela aitortzen du Neilek, baina helburu berriak jartzen dizkio taldeari (itzuli handi bateko lehen 10tan txirrindulari bat sartu nahi dute).

Txirrindularitza australiarrak gaur egun maila izugarria dauka. Denetik aurki dezakegu, sprinterrak, igotzaileak, itzuli handietako txirrindulariak… Onenen artean Michael Rogers, Simon Gerrans, Matthew Goss, Michael Matthews, Richie Porte, Cadel Evans… daude. Cadel Evansek 2011 Frantziako Tourra irabazi zuen, garaipen handi hau lortu duen australiar bakarra da. Arestian aipatutako txirrindulari asko Neil berak zuzentzen ditu GreenEDGE taldean, gaur egun erretiroan dauden hainbat txirrindulari australiar ere zuzendu ditu, esate baterako Robbie McEwen, Stuart O'Grady, Allan Davis… Azken hau ere Oiartzunen bizi da.

Bere lanagatik etxetik kanpo egun asko egotea egokitzen zaion arren, egun hauek ez zaizkio batere gustatzen eta kanpoan ahalik eta denbora gutxien pasatzen saiatzen da, horretan lanean aritu den egiturek erraztasun asko eman dizkiotela dio Neilek. Oso integratuta dago herrian; bere hiru seme-alabekin (Maialen, Shane eta Lorea) egotea da bere zaletasunik handiena eta Oiartzunen oso gustura dagoela aitortzen du. Izan ere, bere esanetan Oiartzun munduko erdigunea baldin bada, Iturriotz unibertsoko erdigunea da.

258

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 259

LARTAUN PRYCA TALDeA

259

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 260

Oiartzunen ere amater talde berri bat egon zen Lartaun-Prycarekin, Jose Mari Azurmendiren zuzendaritzapean (1990)

I. AZURMENDI N. IPARRAGUIRRe (Nicoli) IKeR AZURMeNDI (1989) Ziklokroseko selekzioarekin.

260

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 261

UNAI AZURMeNDI

OROITZ AZURMeNDI euskadiko Txapelketan, podiumaz gozatzen 261

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 262

262

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 263

FeRNANDA MITXeLeNA Fernanda Mitxelena: “Profesionaletara salto egiten duten emakumeak kanpora joan behar dute euren ibilbidea jarraitzeko” La casa del cafén hasi zen eta gero Erne dantzalekuak babesten zuen taldean jarraitu zuen. Astigarragako talde batera pasa zuten ondoren, neska gehiago zeudelako. Txirrindularitza munduan emakumeek duten presentzia oso eskasa zela gogoratzen du, eskasa eta zaila toki bat harrapatzeko. Gaur egun ere txirrinda gainean ibiltzen da, baina mendikoan gehienbat.

Noiz hasi zinen eta zenbat denboraz ibili zinen?

16 urterekin hasi nintzen txirrindularitzan, aurretik atletismoa egiten nuen. Oiartzunen txirrindularitza talde bat zegoela jakin nuen, La casa del café. Bizikletan ibiltzea gustatzen zitzaidan eta begira, horretaz enteratu eta bertan hasi nintzen. Guztira laupabost urtez ibili nintzen txirrindularitzan.

Talde mixtoa zen?

Ez, mutilena bakarrik zen, neska bakarra ni nintzen. Gainera, beraiek utzi zidatzen bizikleta ze nik ez nuen. Etxean bizikletak bazeuden baina errepideko bizikletarik ez nuen eta taldeak berak utzi zidan.

Karreretan parte hartzeko aukerarik bazenuen?

Hor hasi eta gero federatu egin nintzen eta lehiaketetan hasi ginen eta behin lehiaketetan hasita borrokatu egin nahi duzu! Dena den, ez nituen asko irabazi ere...

263

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 264

Txapelketak non zenituzten?

Herriz herri ibiltzen ginen, jaietan-eta, gehienbat udara aldean ibiltzen ginen.

Lehiatzen hasi nintzenean karrerak mistoak izaten ziren eta gero emakumeena bakarrik egiten hasi ziren. Hala ere, mutilekin ibiltzea ongi etortzen zitzaigun ze mutilen fisikoa oso desberdina da neskenekin alderatuta eta erritmoa ere, hortaz ongi etortzen zitzaigun.

Non eta nola entrenatzen zinen?

Ni taldeko neska bakarra nintzen eta ez nintzen joaten mutilekin batera entrenatzera, nire kabuz ibiltzen nintzen. Pixkanaka beste taldetako neskak ezagutzen joan nintzen eta horiekin elkartu eta entrenatzera joaten ginen. Orduan Orbea taldea zegoen eta beraiekin joaten nintzen.

Orduko karrerak nola izaten ziren?

Hasi nintzenean, 16 urterekin, karrerak zirkularrak izaten ziren, baina gero aurrerago, beste mailetan toki batean hasi eta beste batean bukatzen ziren.

Tolosa eta inguru horretan asko ibiltzen ginen, Miramonen ere, Antiguon... Nik bi lehiaketa ditut gogoan: Vuelta Galicia eta Vuelta CataluĂąa. Kanpoan gutxi ibili izan naiz baina bi horiek gogoan ditut. Itzuli horiek emakumeena bakarrik zen. errepideak utzi eta babespera joan zinen gero.

Bai, Anoetako belodromora joaten hasi nintzen eta oso gustura ibiltzen nintzen, garaipen batzuk lortu nituen gainera erreleboetan.

Entrenatzaileak esan zidan proba batzuk zeudela eta ea interesatzen zitzaidan.

Baietz esan nion eta hara joan nintzen. Oiartzundik Anoetara bizikletan joaten nintzen eta han entrenatu eta berriz etxera itzultzen nintzen. Frenorik gabeko bizikletak hartzen genituen eta oso gustura ibili nintzen. Hasieran asko erortzen ginen, baina pixkanaka hartu genion trukua.

Pistan eta karreteran batera ibili nintzen, bietarako entrenatzen nuen.

Zein helburu zenituen?

Helmuga beti karrerak bukatzea zen eta azkena ez bukatzea behintzat!

Oroitzapen onak al dituzu?

Oso onak! Ni ez nintzen destakatzen zuen horietakoa, beti pelotoian ibiltzen nintzen. emakumeen eta txirrindularitza munduaren arteko harremana nola zen orduan?

Baziren batzuk garaipenak lortzen zituztenak eta horiek pentsatzen hasten ziren profesional mundura salto egitea. Baina emakumeetan oso zaila da profesional munduan sartzea.

Italian, Herbehereetan... emakumeen txirrindularitzak jarraipen handia du, baina hemen ez. Hortaz, profesionaletara salto egiten duten emakumeak kanpora joan behar dute euren ibilbidea jarraitzeko. Eta gero betikoa da, hemen laguntzarik eta ez dagoenez, kanpora joatea oso zaila da. Babesleren baten babesa behar da.

264

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 265

FeRNANDA MITXeLeNA (Jose Mitxelena txirrindulariaren alaba, 1993), emakumeen txirrinduritzako lehenengotakoa izan zen 265

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 266

eta Oiartzunen emakumeen presentzia nolakoa zen?

Oso eskasa, ni hasi nintzenean bakarra nintzen eta gerora ere ez dut inor ezagutzen behintzat ibili zenik. Inguruko herrietan emakumeek presentzia handiagoa zuten Oiartzunen baino.

Gaur ere egoerak berdin jarraitzen duela uste duzu?

Nik uste baietz, gaur egun berdin jarraitzen duela esango nuke emakumeen eta txirrindularitzaren arteko harremanak, hemen behintzat ez da entzuten ezer.

FeRNANDA MITXeLeNA (2014)

266

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 267

TXIRRINDULARITZAReN OPAROALDIA 90eko hamarkadan txirrindularitzak haize fresko bat arnastu ahal izan zuen Oiartzunen eta txirrindulari zaletu gazteek non ibilia ikusi zuten azkenean, kanpora joan beharrik gabe. Orduan sortu baitzuten Oiartzun Bailarako Txirrindulari Elkartea.

Kirol honen munduan ibiltzen zirenek herrian eskola bat behar zela ikusi zuten, horren hutsunea zegoela nabaritu zuten. Gazte asko eta asko zeuden bizikletan ibili nahi zutenak eta eskola bat sortzea pentsatu zuten. Pentsatu eta egin. Egoera horren aurrean mugitzen hasi ziren eta han eta hemen galdetzen, aztertzen... hasi ziren.

Orduko alkate Jon IĂąarrarekin egon ziren eta oso ongi iruditu zitzaion txirrindularitza eskola bat sortzea. Garrantzitsua zen hori, babesleez gain, erakundeetatik finantzazioa lortzeko aukera ematen baitzuen horrek.

Eskolak izan zuen lehenengo babeslea Erne dantzalekua izan zen. Ernek, gainera, Euskal Herriko Itzulian mendiko saria ematen zuen eta Txitxarroko igoera ere beraiek antolatzen zuten. Txirrindularitzarekin lotura handia zuten. Oiartzunen diskoteka berria ireki behar zutela eta, haiengana jo zuten eta babestu egingo zituztela esan zieten.

Gero, ordea, dantzalekua desagertu egin zen eta babesle gabe gelditu ziren. Txirrindularitza eskolako bultzatzaileek zituzten harremanak aprobetxatuz, Mamuteko zuzendariarengana jo zuten. Miguel Mari Lasari laguntza eskatu zioten, berak bizikletan egiten zituen Errotazarren. Egoera azaldu zioten eta diru zati bat jarri zuen Mamuten. Hortaz, diru zati bat merkatalguneak jartzen zuen eta beste zati bat Oiar267

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 268

tzungo Udalak. Estatu mailan horrelakorik ez zegoela gogoratzen dute eskolaren sortzaileek.

Oiartzungo eskola sortu eta martxan jarri zenean, federazio guztiak alertan jarri ziren, Oiartzunek kanpaia jo baitzuen. Izugarrizko taldearekin atera ziren: alebinak, infantilak, jubeniletan hiru talde (txikian bat eta handiak bi). Hiru talde zeuden jubeniletan; izan ere, talde bakarra izateko oso handia zen, beraz, aste batean batzuk ateratzen ziren eta hurrengoan besteak. Afizionatuen taldea ere bazegoen, eta azkenik elitea zegoen.

Hori dena udalari esker egin zuten, aurrekontu handia zuen eskolak eta Mamutek urte bukaerako afaria egiteko jamari asko bidaltzen zieten. Arropa ere Mamutek berak jartzen zuen. Diru kontuetan ezinhobeto zeuden, garai onak ziren.

Txirrindularitza eskolan lan handia egin zuten pertsona asko egon ziren eta horietako bat izan zen Jose Antonio Lekuona ‘Anbu’. Txirrindularitza zale amorratua zen Anbu eta entegabe aritu zen gazteak entrenatzen eskola sortu eta gutxira. Kadete mailakoak hartu zituen. Oso talde ona zutela gogoratzen du eta herrian sekulako afizioa zegoela. Garaipenak ere lortu zituzten, Ander Urangarekin, Gaizka Lasarekin... Pixkanaka txirrindularitza ahazten joan zela dio Anbuk, “futbolak dena akaparatu zuen”.

Gazteak kirol horretara joaten hasi zirela gogoratzen du Anbuk: “Txirrindulariak bagenituen, baina ez ziren oiartzuarrak. Errenterikoak, Lezokoak, Irungoak... Azkeneko urteetan oiartzuarrak oso gutxi ziren, bi bakarrik. Batzuei eskolara ea etorri nahi zuten komentatu genien baina euren taldeetan oso gustura zeudela erantzun ziguten”.

Oiartzuarren artean, Oiartzungo txirrindularitza eskolak hauek ibili ziren: Iker eta Unai Azurmendi, Ander Uranga, Aitor Aburuza, Asier Fernandez, Urko Beloki, Unai Dorronsoro, Xabier Perurena eta Gaizka Lasa.

eLKARReKIN eNTReNATZeN Gaizka Lasak oso ongi gogoratzen du herriko txirrindulari eskola, besteak beste, bertan hasi zelako txirrindularitza munduan. Beste batzuen alderantzizko, futbolean aritzen zen bera eta futbola utzi eta txirrindularitza eskolan sartu zen. Orduan, gainera, Mamut izatetik Alcampo izatera pasa zen taldea eta mallotan aldatu zituen taldeak. Bere aita, Miguel Mari Lasa, eskolako lehendakari zen.

Kadete mailan sartu zen, 16 urte zituen orduan. Eskolak jende dezente mugitzen zuela gogoratzen du eta igandetan Mamuten elkartzen zirela entrenatzera elkarrekin joateko. Talde bakoitzak, noski, bere martxa zuen eta bere entrenamentuak egiten zituen, baina igande batzuk bereziak izaten ziren, guztiak elkartzen baitziren.

“Aukera polita zen txirrindularitzan hasi nahi zuen oiartzuarrarentzat. Aurretik ez zegoen beste talderik herrian eta inguruko taldetan ibiltzen ziren aurreko txirrindulariak”, kontatzen du Gaizka Lasak. “Oiartzungo jendearentza motibazio bat bezala zen. Afizioa zuenak kanpora joaten zen, baina herrian taldea izanda hobeto zen”.

Lehiaketan nonahi izaten zituzten. Kadetetan eta jubeniletan Gipuzkoa mailan ibiltzen ziren. Gipuzkoan lasterketa asko antolatzen ziren eta afizionatu mailan Euskal Herri guztitik. Astero-astero zegoen karreraren bat edo beste. Citroen auto zahar batzuekin abiatzen zirela gogoratzen du Lasak.

268

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 269

Oiartzungo Udala lehenengo eta erakunde bakarra izan zen txirrindularitzako eskola bat finantzazen zuena 269

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 270

OIARTZUN BAILARAKO TXIRRINDULARI eLKARTeA O.B.T.e.

1997, eskolaren aurkezpena Mamut merkatalgunean, babeslea izan zen Oiartzungo Udalarekin batera 270

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 271

O.B.T.E.ko txirrindulari amaterrak mamut taldearekin eta IĂąaki etxeberria zuzendariakin,

(AMBU) A. Lekuona (AMBU) O.B.T.e.ko Prestazaile eta mamut-alcampo taldeko Zuzendari, Quebranta Huesosko lasterketan (2013) 271

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 272

A. Izkierdo, A. Fernandez, U. Azurmendi, I. Galardi, taldeka txapeldun

O.B.T.e.ko taldea berria eta A. IZKIeRDO euskadiko Txapeldun, Azurmendi, Galardi, Arrieta, Sesen... etb.

272

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 273

ANDeR URANGA LeTe (elizalde 1991) 273

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 274

ANDeR URANGA LeTe hasieratik hainbat proba irabazitako txirrindularia

A. Fernandez, 274

J. M. Agirretxe,

I. Galar, A. URANGA LeTe, I. Galfarsoro P. Izagirre

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 275

AITOR ABURUZAk euskadiko Txapelketa irabazi zuen eta Jaime Ugartek maillota jantzi zuen

AITOR ABURUZA espainiako Txapelketako irabazlea (Valentzia) 275

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 276

AITOR ABURUZA txapelduna podiumean, bere garaipena 276

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 277

AITOR ABURUZA bere zuzendari eta prestatzaile fisiko J.A. Lekuonarekin (Ambu)

AITOR ABURUZA hainbat probetako karreretan

277

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 278

Asier Fernรกndez de Gorostiza

Xabier Perurena (1997)

ALCAMPO Taldea (Oiartzun 1999) 278

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 279

Urko Beloki, (1995) Arrateko igoeran

Mamut amateur taldea-Alejandro Valverde Urko Beloki atzetik duela Klasikan (egia 1995) 279

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 280

Oiartzunen ere jubenilen nazioarteko txapelketa bat egin nahi zuten Oiartzungo txirrindulari eskolakoek. Diario Vascok antolatzen zuen eta arazoak egon zitezkeen, baina udalak onartu egin zuen eta lasterketa aurrera ateratzea lortu zuten. Arrakasta handia izan zuen, Italia zein Frantziatik taldeak etorri ziren.

Nazioarteko elite Amauteurreko karrera entzutetsuetako bat ere finantzatzen du, Xanisteban txirrindularitza proba, S.C.R.D. LARTAUNek antolatutakoa Vuelta 2007an iritsi zen euskal Herrira

Udalak eta Oiartzun Bailarako Txirrindulari elkarteak antolatutako Nazioarteko Junior Txirrindularitza Klasika finantzatu zuen.

Antonio Olmosek irabazi zuen 280

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 281

GAIZKA LASA PROFeSIONALeTARA BeGIRA Kadeteen bigarren urtean irabazi zuen Lasak denboraldiko lehen karrera. Martxoko lehen asteburua zen, Beasainen. Urte hartan beste lau edo bost karrera irabazi zituen.

16 urterekin bost karrera irabazi zituen eta jubeniletan, 17-18 urterekin, lau. Afizionatuetan karrera bat irabazi zuen eta maila horretan bost urte egin zituen. 23 urterekin profesionaletara pasa zen eta hor bi urte egin zituen.

“Txirrindulari guztien helburua profesionaletara iristea da. Beti pentsatu izan da behin iritsiz gero, zure papera beteko duzula, baina hor egongo zarela. Baina gero ez dago hain bermatua. Taldeetan aldaketa asko daude eta kanpoan geratzeko arriskua dago”, dio Gaizkak. Bere taldea, Karpin-Galicia, desagertu zelako geratu zen ziklismotik kanpo.

Oiartzungo txirrindularitza eskolaz gain, Iberdrolan bi urte egin zituen gero Graficas Onara pasa zen eta gero Afisara. Bost urtetan hiru taldetatik pasa zen. Profesionaletan bi talde ezagutu zituen, bakoitzean urtebetez ibili zen.

Karpin-Galicia taldean birmoldaketa bat egin zela gogoratzen du Gaizkak eta asko kanpoan geratu zirela: “Taldea galiziarrez osartu nahi zuten baina ezin izan zuten eta ni sartu nintzen. Baina gero gobernu aldaketa egon zen tartean eta txirrindulari guztiak galiziarrak izatea nahi zutenez, kanpoan geratu nintzen”.

Ez zuen talderik aurkitu. Orduan Euskaltel zegoen baina talde handia zen, Protour mailakoa. Gaizkak oraindik ez zuen ezer demostratu profesionaletan. “Ez zegoen 281

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 282

GAIZKA LASA, 1ยบ Irabazle (Larratxo 2000)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 283

GAIZKA LASA, GipuzkoaKO Txapeldun (Larratxo 2000) 283

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 284

GAIZKA LASA, (Ordizia 2004) 284

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 285

GAIZKA LASA LARRAIA, (elizalde 2004) 285

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 286

-GAIZKA LASA podiumean sariarekin 286

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 287

GAIZKA LASA, Gari bere anaiarekin eta M.M. Lasa aitarekin

GAIZKA LASA podiumean sariarekin 287

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 288

GAIZKA LASA, Sta. Cruz karreran saritua (Legazpi)

288

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 289

GAIZKA LASA, irabazle San Martzial Klasikan (Irun)

289

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 290

GAIZKA LASA, irteeran bere aitarekin M. M. LASA, euskal Herriko Itzulian (Araba)

290

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 291

GAIZKA LASA LARRAIA, Karpin taldeko profesional mailan 291

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 292

gaur egun bezala aukera askorik pelotoian ibiltzeko”. Egoera bereko txirrindulari asko afizionatuetara pasatzen zirela kontatu du txirrindulari oiartzuarrak, gero aurrerago profesionaletara igotzeko aukera sortuko zelakoan. Baina kontua nola zegoen ikusita, Gaizkak argi zuen ez zuela atzera bueltarik egingo. “Kriston pozetik tristura handira pasa nintzen. Profesionaletara iritsi eta oso epe laburrean kanpoan geratu nintzen”.

Denbora gutxi pasatuta ere, hainbat anekdota gogoan geratu zaizkio Lasari: “Euskal Herriko itzulia profesional mailan oso itzuli ona da, Protour mailakoa da eta txirrindulari onenak korritzen dute. Kasualitatea, Oiartzunen bukatu zen itzulia 2007an.

Udaletxeak bueltaren bukaera kontratatu zuen. Ostiraleko etapa Oiartzunen bukatzen zen eta larunbatean erlojuz kontrakoa zen Oiartzunen. Itzuli hartan nik eta Ikerrek [Leonet] parte hartu genuen (talde desberdinetan). Oso itzuli gogorra izan zen. Azkeneko eguna Lekunberrin hasi eta hemen bukatu zen eta hasieratik egurra kristona izan zen. Profesionaletan lehenengoa iritsi eta azkenaren artean kontrol bat jartzen dute, denbora bat, denboraren %10-15 izan ohi da. Hor barruan sartzen ez dena karreratik kanpo gelditzen da eta horri kontroletik kanpo deitzen zaio. Kilometro zerotik erasoak eta izan ziren, gu atzean gelditu ginen eta Oiartzunera iristeko ilusioa genuen.

Oso eguraldi txarra zegoen, hotza, euria... Guk jarraitu egin genuen eta taldetxo batekin Oiartzunera metara iritsi ginen, orduerdi-edo galdu genuen lehendabizikoekiko.

Hotelera joan eta informatu zidaten kontroletik kanpo iritsi nintzela. Hurrengo eguneko erlojuz kanpokoa ezin izan nuen korritu. Polita izango zen, pintadak eta egin zituzten lehengusuak eta... Korritu dudan etaparik okerrena da txirrindulari ibilbide guztian”.

292

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 293

IKeR LeONeT Iker Leonet: “ez nuen denborarik izan txirrindulari profesionala izateko gai nintzen edo ez demostratzeko aukera�

Hasiera xelebrea edo ezohikoa izan zuen Iker Leonetek txirrindularitzan. Pixkanaka mailaz igotzen joan zen, profesionaletara iritsi zen arte, baina denbora gutxiz aritu zen bertan.

Nola gogoratzen dituzu txirrindularitzan ibilitako urte haiek?

Orokorrean oso politak baina bukaera triste xamarra; esan daiteke oroitzapenik onenak junior garaiko bi urteetakoak direla, afizionatu mailan pasatako hiru urteak ere oso positiboak eta ederrak izan zirela eta profesionaletako hiru urteak ere politak izan arren bukaera garratz xamarra oroitzen dut. Argi dago kirol batean maila gorenean lehiatzeak uzten duen oroitzapena ikaragarria dela, baina behin horraino iritsi eta hain gazterik amaiera emateak pena sortzen du.

Non hasi zinen? Nolatan?

Hasiera xelebrea izan nuen, ezohikoa esango nuke. Nik betidanik nuen bizikleta gustuko eta nire aitarekin askotan egiten nituen bizikleta buelta majoak. Baina Kadete Maila arte ez nuen lasterketa batean parte hartu; Kadete Mailako Bergarako lasterketan eman nion hasiera, baina maila horretan hiru lasterketatan bakarrik hartu nuen parte. Nire aitaren lagun batek Oreretako Bruesa taldean zuzendari lanak burutzen zituen, eta pertsona honen bitartez lizentzia atera eta kadetetan lasterketa horiek 293

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 294

korritu nituen. Hiru bakarrik, izan ere, uda iritsi eta Ingalaterrara joan nintzen uda pasatzera, ingelesa ikasteko asmotan. Hurrengo urtean, berriz, Junior Mailako 1. denboraldia korritu nuen.

Oiartzunen zein aukera zeuden (zu hasi zinenean) txirrindularitzan aritzeko?

Nire garaian Mamut eta gero Alcampo taldea zegoen; baina niri kadete mailan Oreretako Bruesa taldeak mesedetxo hori egin zidanez, junior mailan beraien taldean eman nuen izena eta bertan hasi nintzen junior mailako denboraldia. Gero hurrengo urtean Alcampo taldea desagertu egin zen eta Oiartzunen ez zen talderik geratu, pena bat, oiartzuar guztiok Bruesa taldean elkartu ginen, kuriosoa.

Zein izan da zure ibilbidea?

Kadete Mailan hiru lasterketa, Junior Mailako bi urteak eta afizionatutan hiru urte profesionaletara pasa aurretik.

Junior Mailan lasterketa batzuk irabazi nituen, ez dakit ziur baina 5 edo 6 esango nuke. Garaipenik politena Arantzazuko ermitan irabazitakoa, OĂąati herritik irten eta Arantzazu ermitako gainean amaitzen da. Bertan ilusio handia nuen jarria, bertara inguratu ziren familiakide asko eta baita koadrilako lagun mordoa ere, bertan irabazteak poz haundia eman zidan. Bestetik emaitz polit bezala gogoratzen dut Aguraingo Euskadiko txapelketako 2. postua, bertan ohartu nintzen kirol honetan ez nintzala oso txarra. Junior Mailan denboraldia hasi berritan izan zen lasterketa, ni pelotoian berria nintzen eta gende gutxik ezagutzen ninduen; ihesaldia ez nuen hartu eta gero atzetik aurrera remontatzea lortu nuen baina 2. posturaino bakarrik, hala ere egindako lasterketak gendeak kontutan hartzeko balio izan zuen.

Afizionatu mailan beste bost edo sei lasterketa irabazi nituen, esanguratsuena Lehendakari torneoa irabaztea lortu nuela. Torneo hau urtean zehar dauden lasterketa askoretan lortzen diren puntuazioaren generala da, alegia urte guztiko erregulartasunaren eta taldekide bikainen emaitza izan zen; oso-oso oroitzapen politak dituk. Bestetik, lasterketa bat aukeratu beharko banu Kantabriako Itzuliko azken etapan lortutako garaipena; Itzuliko generalean bigarren postuan amaitu nuen eta 23 urtez azpiko sailkapenean irabazle. Itzuliko egun guztiak izan ziren ederrak, egunero sailkapen nagusiko lehian sartuta; itzuliaren amaierako etapan garaipena lortzea ikaragarria izan zen, gainera gurasoen besarkada beroarekin ospatzeko aukera izateak... oroitzapen ederra!!!

Profesionaletan nolako ibilbidea izan duzu?

Aurreneko bi urteak Caisse d’Epargne–Illes Ballears taldean eta hirugarrena urtea Fuerteventura Canarias taldean.

Egia esan profesionaletara gazterik pasa nintzen eta aurreneko bi urteetan lan asko egitea tokatu zitzaidan; hirugarren urtean gehiago disfrutatu nuen eta egia esan lasterketa onak egin arren, taldea desagertu zenez bizikleta utzi eta nire ikasketekin jarraitzea erabaki nuen; ez baitziren txirrindularitzak bizi zituen momenturik onenak, talde asko desagertu ziren urte horietan.

Hiru urte horietan lasterketa txikietan hartu nuen parte gehienbat, gaztea izanik eta talde handi batean egonik beti genuen taldekideren bat lasterketa irabazteko moduan, 294

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 295

IKeR LeONeT IZA Alegiko erlojuz kontrakoan (2002)

295

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 296

IKeR LeONeT IZA irabazle Bergaran (2003)

IKeR LeONeT IZA Oñatin (2003).

Lehendakari Trofeoa irabazi zuen

IKeR LeONeT IZA Bergaran (2003) 296

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 297

IKER LEONET IZA Ataunen (2004)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 298

IKeR LeONeT IZA Lazkaon (2004)

IKeR LeONeT IZA Getxoko Zirkuituan (2005) 298

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 299

I.LE ONE T

IKeR LeONeT IZA taldeko aurkezpenean

• Ordiziako Klasikoan (2005)

•

Donostiako Klasikako elkarrizketan (2005)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 300

beti zegoen lan egiteko arrazoia. Beti dut gogoan profesional mailako 2. urtean pelotoiko lagun bat inguratu eta esan zidanean: “Iker, esaiak azken urte eta erdi pasatxo honetan karrera edo itzuli bat non pelotoitik tiratzea tokatu ez zaiken”; ez nintzan erantzuteko gai izan, ez baitzegoen. Nik momentu horretan gustura egiten nuen lan, arazorik ez, baina gaur egun ikusita taldeko zuzendariek nola eskertu zidaten beste modu batean ikusten dira gauzak.

Gogoratzen dituzun anekdotak?

Anekdota asko daude; bat kontatzearren, lehenengo profesionaletako urtean Mallorcan konzentraturik ginenean entrenatzera irten ginen egun batez. Valverde, Purito, Zaballa, Pereiro, Horrach, Colom besteak beste entrenatzen gindoazela ekaitz batek harrapatu zigun; Horrach bertakoa izanik gertu pan tumaca gozoak egiten zituzten taberna bateraino azkar batean joan ginen. Bertara sartu eta denok lasai denbora luzez hizketan, kanpoan euria goian-behean eta gu goxo-goxo deskantsu luze bat hartzen. Halako batean, Pereirok ordulariari begiratu eta han non esaten duen “ostia, que pierdo el vuelo!!!!”. Kontua da, beste guztiak Mallorca-ko challenge-a korritzen genuela baina Pereirok egun horretan zuela etxera bueltatzeko hegaldia. Ba hantxe denok kanpora, bizikletak hartu eta denok erreleboka hoteleraino abiatu ginen... Eskerrak gutako bati okurritu zitzaion auxiliarretako bati deitzea eta bila etorri zela Pereiroren bila, a ze sufrimendua taldekideei erreleboak ematen...

Arantzaren bat-edo gelditu zaizu? egin nahi izan zenuen zerbait...

Profesionaletan aukera gehiago ez izana; nik uste betirako izango dudala arantza hori sartuta, ez bainuen denborarik izan txirrindulari profesionala izateko gai nintzen edo ez demostratzeko aukera. Aurreneko taldeko zuzendariek promesa asko egin arren nire etorkizunaren inguruan, oso gazterik kaleratua izan nintzen taldetik. Bi urte horiek lanean eman nituen etorkizun oparoa eskaintzen zidatelako zuzendariek momentu oro, baina azkenean ez zen horrela izan. Hirugarren urtea berriz nire erruagatik ez nuen ondo aprobetxatu; bigarren urtean dezepzio handia hartu eta asko kostatu zitzaidan hirugarren urteari aurre egitea, kirol honetan %100ean ez bazaude nabaritzen da; hala ere, hirugarren urte amaieran egindako lasterketa askorekin oso harro nago.

Orain helduagoa izanik eta pentsatzeko denbora eduki ondoren, ohartzen naiz profesionaletan ez nuela zorterik izan eta profesionaletako lehenengo taldeko zuzendariak ez zirela zuzen portatu nirekin.

Profesionaletarako saltoa handia izan al zen?

Bai, oso handia. Gainera, nik afizionatu mailako 3 urteak ingenieritza karrerarekin tartekatu nituen eta ez nintzan bete betean txirrindularitzara dedikatu, ezta gutxiagorik ere. Anekdota moduan, bere momentuan profesionaletara pasatzeko eskaini zidatenean, neronek esan nien oso berde nengoela, baina talde hartako zuzendariek nitaz aurreneko urtetan ez zutela ezer espero eta lasai hartzeko; profesionaletan ere, gutxiago izan arren noski, ikasten jarraitu nuen, pentsa... Gauza guztiak bezala txirrindulari batek bere pausoak eman behar ditu, nire sentsazioa da nik salto handiegia egin nuela afizionatutatik profesionaletara pasatzen; baina noski momentu horretan egin300

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 301

dako planteamendua oso erakargarria zen, nahiz eta gero ez bete.

Zein egoera zegoen profesionaletan?

Ni profesionaletara pasatzerako Espainian txirrindulari talderen bat desagertzen hasia zen baina Euskal Herrian esperantza bazegoen; baina orduz geroztik nire ustez geroz eta okerrago dago txirrindularitza. “OperaciĂłn puertoâ€? famosoa ni profesionaletan nengoela egin zen publiko eta orduz geroztik txirrindularitzararekiko egon daitekeen interesak behera egin du nabarmen; eta noski, azken urte hauetan bizi dugun krisi ekonomikoak ere ez du askorik laguntzen...

Nire profesionaletako azken taldeko laguntzaileek hein handi batean Puerto auziagatik utzi zuten taldea laguntzeari, pena bat izan zen...

Ze lan egin da Oiartzunen txirrindularitzaren alde?

Oiartzunen beti egon da txirrindularitzara afizioa baina inguruak ez du asko laguntzen; esan nahi dut, Oiartzun inguruak ditugun karreteretan trafiko handia dago, horregatik zaila da gazteenen artean afizioa sortzea. Gaur egun lasterketak antolatzen dira eta heldu asko dago txirrindan ibiltzen dena, baina gazteentzako ez dago aukerarik herrian eta pena bat da; polita izango litzake gazteentzako zerbait sortuko balitz, baina betikoa, laguntzak eta jende askoren borondatea behar da, ez da erraza.

Zure txirrindularitza garaiko zein izen (oiartzuarrak) aipatuko zenituzke?

Nire garaikoa Gaizka Lasa, ni baino urte bat zaharragoa izanik Junior Mailatik hasi eta profesionaletaraino kointziditu dugu karreteran; askotan entrenatu dugu elkarrekin. Berak ere nire moduan txirrindularitza oso gazterik utzi behar izan zuen, txirrindularitzaren garai txarren isla.

Gaztea nintzenean, berriz, Neil telebistan ikusten genuen, oiartzuar bezala onartu baldin badaiteke behintzat; eta nire profesional garaietan, berriz, Allan-ekin ere kointziditu nuen, bere lehenengo entrenamenduak Oiartzunen elkarrekin burutu genituen; nik ingelesa zeoze banekilakoan eta honi piperrik ulertzen ez, izan ere, Australiarren ingelera... Errazagoa izan zen berak gaztelera ikastea... eta zure garaiaz aparte zein da Oiartzunek eman duen txirrindularirik aipagarriena? Zergatik?

Txomin Perurena eta Migel Mari Lasaren artean egongo litzake pelea; nik entzundakoan oinarritu beharko nuke, garai horiek ez baikenituen bizi, baina Txominek ematen du emaitza esanguratsuagoak lortu zituela. Hala ere, Migel Marik lortutakoa ere askok sinatuko lukete.

Gustatuko al litzaizuke Oiartzunen txirrindularitza gehiago sustatzea? Zer egingo zenuke gehiago indartzeko?

Oiartzunen nik uste gazteenekin lan polita egin daitekeela; txirrindularitza ez da karretera bakarrik eta Oiartzunen ditugun mendiak aprobetxatu beharko genituzke.

Gazteenei txirrindularitzarako grina mendi bizikletaren bitartez sortu daiteke; gero helduagoak direnean izango dute karreterara pasatzeko aukera.

Nire ustez, udaberria eta udara izanik bizikletan ibiltzeko garairik politenak, garai horretan eskolak eta ikastolak txirrindularitza bultzatu beharko zuten extraeskolar 301

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 302

I .LEONET IKER LEONET IZA Errioxako Itzulian (2006)

I.LE ONE T IKeR LeONeT IZA Dunkerqueko Itzulian (2006) 302

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 303

IKeR LeONeT IZA (elizalde 2006) 303

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 PĂĄgina 304

moduan; hau da, ordurarte beste kiroletan ibiltzen direnei astean behin benik txirrindu gainean jarriarazi eta joko desberdinak egin. Gero udararako taldetxo bat sortu eta laguntza ekonomiko askorik gabe txirrindularitzaren toki mitiko batzuk ezagutzera eramango nituzke, besteak beste Tourra ikustera Pirinoetara; txirrindularitzak gauza oso politak eta ederrak ditu baina gazteenei eskuragarri egin behar dira.

Zure profesional garaitik gaur egunera, gauza asko aldatu al dira txirrindularitzan?

Askorik ez. Zoritxarrez okerrera joan gara, txirrindularitza talde gehiago eta oso garrantzitsuak guretzat desagertu baitira; besteak beste Euskaltel – Euskadi taldearen amaiera bizitu dugu.

Esan daiteke gure garaian eman zen hasierari jarraipena ematen ari zaiola oraindik. Txirrindularitzari doping-ak min asko egiten ari dio eta nahiz eta badirudien doping-aren amaiera iristen ari dela, orain jendeak txirrindularitzan berriz sinistea lortu behar da, ez da erraza izango. Betikoa, fama txarra lortzea erraza da baina fama ona berreskuratzea oso zaila; esperantza azkena galtzen omen da eta...

Zer eman dizu txirrindularitzak?

Kirol oso berezia da, gauza asko ematen dizkizu; nik uste zure izateko eran ere eragina duela kirol honek. Diziplina eta sakrifizio asko eskatzen duen kirola izanik, gero behin bizikleta utzitakoan, eguneroko bizitzan gehiengo bati asko kostatzen zaiona, txirrindulari bezala bizi izan denari ez zaio hainbeste kostatzen.

Horrez gain, lagunak, eta benetako lagunak gainera; pentsa egunero 5-6 ordu entrenatzen duzun pertsona batekin konpartitzen duzun guztia... Entrenamenduaz aparte lasterketan zure etsairik handiena dena ere laguna da seguru, izan ere kirol honetan hori oso ondo bereizten da; kuriosoa da pelotoi batean etsairik handienek duten laguntasuna. Edozeini gonbidatuko nioke Junior Mailako lasterketa batera joatea, hasiera eman aurretik han bizitzen den laguntasun giroa nik uste ez dela beste kiroletan bizitzen. Euskadiko Federazioan Junior Mailako hautatzaile bezala aritu naiz azken 5 urte hauetan, eta noski niri egokitu zait Euskadi mailako junior onenak hautatu eta lasterketa desberdinak lehiatzea. Edozeinek pentsatu dezake, urte guztian elkarren artean lehiatzen aritu direnak, egun batetik bestera hartu eta talde lanean aritzeak oso konplikatua izan behar duela. Ba txirrindularitzan oso erraza izan ohi da, berez lagun onak baitira eta berehala onartzen dute beraien artean bat bestea baino sasoi hobean baldin badago; ikaragarria agindurik eman gabe zenbaitzuk egiten duten esfortzua beraien selekziokideengatik.

304

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Página 305

OIARTZUNGO BeSTe HAINBAT TXIRRINDULARI Oiartzunen ere izan dira beste hainbat txirrindulari ere, eta orain mundu honetan dabiltzaten gaztetxoak ere badabiltza. Besteak beste, Zigor Ameztoy, Unai Iparragirre, Iurgi Mugeta, Iker Leonet, Imanol Iza, Julen Mitxelena, Gorka Agirrezabala, Iker Gurutzealde, Eneko Iparragirre, Aitor Zabaleta, Iñigo Gomez, Beñat Felipe, Imanol Isasa eta Ekiñe.

305

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 306

Unai Dorronsoro eta X. Aparicio (1995)

Zigor Ameztoi Iurgi Mugeta 306

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 307

Unai Iparragirre (Altzibar1959)

Isaac (Iturriotz)

307

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 308

Julen Mitxelena bere kirol ibilbide hastapenean 308

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 309

Julen Mitxelena (Pelu 2012) Bidasoako Itzulian 309

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 310

Julen Mitxelena Arkale igotzen Xanisteban karreran (Oiartzun)

Julen Mitxelena maillot horia Castillako Itzulian 310

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 311

JULeN MKITXeLeNA (Pelu) Gipuzkoako txapelduna 2013 311

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:46 Pรกgina 312

IMANOL IZA CARRIZO (Ugaldetxo 2008)

GORKA AGIRReZABALA (Ugaldetxo 2006) 312

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 313

MARKeL LeZeRTUA (elizalde 2012)

IKeR GURUTZeALDe (Ugaldetxo 2014) 313

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 PĂĄgina 314

INIGO GOMeZ (elizalde)

eneko Iparragirre, BeĂąat Felipe, Iker Gurutzealde, Imanol Isasa, Aitor zabaleta (2012 - 2014) Oiartzungo txirrindularitzaren etorkizuneko promesa gazteak.

314

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 315

IMANOL ISASA ReINOSO (Arragua) 315

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 316

BeNAT FeLIPe LeKUONA (elizalde 2014)

316

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 317

BeNAT FeLIPe LeKUONA (2014ko denboraldian saritua trofeoarekin)

317

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 PĂĄgina 318

eKIĂ‘e (Oiartzun 2014), neska eta mutl irteerako tropelean, eta igesean lasterketa buran

318

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 319

eKIÑe 2014ko denboraldian, domina eta trofeoarekin saritua, Beñat lagun duela

319

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 320

PALMAReSA Agustin MICHELENA OIARTZUN GARAIPENAK: 1 PALMARESA: 1952-1954 1952 0 GARAIPEN 1953 0 GARAIPEN • 2. Trintxerpe (Independente eta hasiberriak) • 4. Elizondo (Baztango Itzulia)

1954 GARAIPEN 1 • 1. Azpeitia, (Independenteen Gipuzkoako Txapelketa)

Francisco MICHELENA OIARTZUN GARAIPENAK: 14 PALMARESA: 1942-1953

1942 GARAIPEN 1 • 1. Oiartzungo Zirkuitua (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 3. Billabona (4. mailako independenteak eta hasiberriak)

1943 GARAIPEN 1 • • • • •

1. Arantzazuko Igoera 4. Arrateko Igoera 4. Ordiziako Klasikoa 5. Elgetako Zirkuitua 5. Beasain (Loinaz Saria)

1944 0 GARAIPEN • 3. Errenteria-Orereta (Madalena Saria) (3. eta 4. mailako independenteak) 1945 0 GARAIPEN • 4. Beasain (Loinaz Saria) Ziklo-kros: • 4. Espainiako Txapelketa 320

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 321

1946 0 GARAIPEN • 3. Gipuzkoako Itzuliaren 3. etapa • 3. Eskoriatza (3. eta 4. mailako independenteen Vasco-Navarro Txapelketa) • 4. Arrateko Igoera

Ziklo-kros: • 2. Espainiako Txapelketa

1947 3 GARAIPEN • 1. Pasaia (4. mailako independente eta hasiberrien Gipuzkoako txapelketa) • 1. Hernani (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 1. Elizondo (Baztango Itzulia) • 2. Eibar (San Juan Sari Nagusiaren 3. proba) • 2. Irun (San Martzial Zirkuitua) • 2. Gasteiz (Arabako Itzulia) • 2. Arantzazuko Igoera • 2. Hernani (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 3. Eibar (San Juan Sari Nagusiaren 2. proba) • 3. Alegia (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 3. Galdakao (independenteak eta hasiberriak) • 3. Somorrostro (independenteak eta hasiberriak) • 3. Elgoibar (Echaniz Memoriala) (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 3. Soraluze (Plasencia Saria) (4. mailako independenteak eta afizionatuak) • 4. Arrateko Igoera • 4. Eibar (San Juan Sari Nagusiaren 1. proba) • 4. Getxoko Zirkuitua • 4. Gernikako Sari Nagusia • 5. Tolosa (Gipuzkoako Txapelketa)

Ziklo-kros: • 5. Espainiako Txapelketa 1948 REAL SOCIEDAD DE SAN SEBASTIAN (hasiberria) 4 GARAIPEN • • • • • •

1. Bergara (Mendekoste Saria) 1. Hernani (San Juan Saria) 1. Oiartzun (San Esteban Saria) 1. Dos Caminos (kategori guztiak) 2. Eibar (San Juan Sari Nagusia) 2. Santo Domingoko Igoera

• 2. Andoain (San Juan Saria) (3. eta 4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 2. Soraluze (Plasencia Saria) (3. eta 4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 2. Ordiziako Saria • 3. Legazpi • 3. Galdakao (kategori guztiak) • 3. Getxoko zirkuitua • 3. Errenteria-Orereta (Gipuzkoako Txapelketa) (Gipuzkoako txapelduna) • 3. Aretxabaleta (Leintz bailarako Itzulia) • 3. Bilbo (Bizkaiko Sari Nagusia) • 4. Arrateko Igoera • 4. Gasteiz (San Antonio Zirkuitua) • 4. Irun (San Martzial Zirkuitua) • 4. Lasarte (Michelin saria) (3. eta 4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 5. Lazkao (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 5. Beasain (Loinaz Saria) • 5. Zornotza (San Antonio Zirkuitua) (independenteak, hasiberriak eta afizionatuak) • 5. Torrelavegako Zirkuitua.

Ziklo-kros: • 5. Espainiako Txapelketa • 2. Gipuzkoako txapelketan.

(Lehenengoa geratu zen Michelena, baina gainontzekoei bi minutuko abantaila emana zien).

1949 3 GARAIPEN • 1. Aretxabaleta (Leintz bailarako Itzulia) • 1. Galdakao (independenteak eta hasiberriak) • 1. Dos Caminos (independenteak eta hasiberriak) • 2. Zarautz (San Pelayo Saria) • 2. Arantzazuko Igoera • 3. Alegia • 3. Beradona (independenteak eta hasiberriak) • 3. Errenteria-Orereta (Gipuzkoako Txapelketa) (Gipuzkoako txapelduna) • 3. Soraluze (Plasencia Saria) 321

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 322

• 4. Gasteiz (San Antonio Zirkuitua) (kategoria guztiak) • (5. Bilboko Udaleko Sari Nagusia) (Pista antzekoa)

1950 2 GARAIPEN

Jose MICHELENA OIARTZUN. 1932 GARAIPENAK: 3 PALMARESA: 1951-1960

• 1. Beasain (Loinaz Saria) (independenteak eta afizionatuak) • 1. Eibar (San Juan Sari Nagusia) • 2. Bilbo (Liberacion Sari Nagusia) • 3. Gasteiz (Andra Zuri Sari Nagusia)

Ziklo-kros: • 3. Espainiako Txapelketa

1951 0 GARAIPEN • 2. Eibar (San Juan Sari Nagusia) • 3. Legazpi

Ziklo-kros: • 2. Espainiako Txapelketa • 3. Vasco-Navarro Txapelketa (Altsasu) • 20. Mundialean

Pista: • 1. Abiaduraren Gipuzkoako Txapelketa

1952 0 GARAIPEN • (1. Oiartzun (San Esteban Saria) (independenteak eta hasiberriak) • 3. Bergara (Mendekoste Saria) • (3. Bilbo (Liberacion Sari Nagusia) (Pistan) • 3. Errenteria-Orereta • 3. Billabona • 4. Azpeitia (San Ignazio Sari Nagusia) (independenteak eta hasiberriak) • 5. Lizarra (Vasco-Navarro Mendi txapelketa)

Ziklo-kros: • 3. Vasco-Navarro Txapelketa (Altsasu) • 5. Espainiako Txapelketa 1953 0 GARAIPEN • 2. Elizondo (Baztango Itzulia) 322

1951 0 GARAIPEN • 1. Bergara (San Antonio Saria) (independenteak eta hasiberriak) • 1. Arrasate (San Juan Saria) (independenteak) • 2. Legazpi • 3. Bergara (Mendekoste Saria) • 3. Pasaia (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 3. Ataun (San Gregorio Saria) (independenteak eta hasiberriak) • 4. Aretxabaleta (Leintz bailarako Itzulia) (independenteak eta hasiberriak) Pista: • 1. Abiaduraren Gipuzkoako Txapelketa (independenteak) 1952 0 GARAIPEN • 3. Antzuola (independenteak eta hasiberriak) • 3. Elgoibar (independenteak eta hasiberriak) • 5. Azkoitia (Santa Cruz Zirkuitua) (independenteak)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 323

Ziklo-kros: • 4. Vasco-Navarro Txapelketa (Altsasu) 1953 0 GARAIPEN • (1. Errenteria-Orereta (San Miguel Zirkuitua) (independenteak, hasiberriak eta afizionatuak) • (1. Azpeitia (San Ignazio Sari Nagusia) (independenteak eta hasiberriak) • (1. Oiartzun (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • (1. Soraluze (Plasencia Saria) (independenteak eta afizionatuak) • 3. Ezkioga (Santa Lucia Saria) (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 3. Gasteiz (Andra Zuri Sari Nagusia) (independenteak eta hasiberriak) • 4. Ondarroako Liberacion Sari Nagusia • 5. Azkoitia (Santa Cruz Zirkuitoa) (Independentea) • 5. Urretxu (Goierriko Sari Nagusia)

Ziklo-kros: • 3. Espainiako Txapelketa • 22. Mundiala 1954

• 4. Logroñoko Sari Nagusia (Peñacerradako Igoera) • 5. Billabona • 5. Zornotzako Saria

Ziklo-kros: • 1. Espainiako Txapelketa • 26. Mundiala

1957 REAL UNION – PALMERA (2. Mailako profesionala) 2 GARAIPEN • 1. Arrateko Igoera • (1. Donostiako Sari Nagusia (Hamabostaldi komertziala) (Pista) • 1. Ordiziako Saria • 2. Arrasate (San Juan Zirkuitua) • 3. Zarautz • 5. Beasain (Loinaz Saria) • 5. Bergara (Mendekoste Saria)

Ziklo-kros: • 1. Espainiako Txapelketa • 4. Vasco-Navarro Txapelketa (Azpeitia) • 20. Mundiala

Ziklo-kros: • 1. Espainiako Txapelketa • 1. Gipuzkoako txapelketa • 8. Mundiala

1955 AÑORGA K.E. 0 GARAIPEN • 2. Iurreta (San Miguel Sari Nagusia) • 4. Torrelavega (Sniace Sari Nagusia)

1958 CAOBANIA - BEASAIN (profesionala) 0 GARAIPEN Ziklo-kros: • 2. Espainiako Txapelketa • 20. Mundiala 1959 (profesionala) 0 GARAIPEN

Ziklo-kros: • 4. Vasco-Navarro Txapelketa (Azpeitia) • 5. Espainiako Txapelketa 1956 BOXING CLUB (2. Mailako profesionala) GARAIPEN 1 • 1. Ordiziako Saria • 2. Zarautz • 3. Volta Catalunyaren 4. etapa • 4. Beasain (Loinaz Saria)

Ziklo-kros: • 8. Espainiako Txapelketa 1960 (profesionala) 0 GARAIPEN

323

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 324

Facundo ZABALETA OIARTZUN GARAIPENAK: 3 PALMARESA: 1953-1960

1955 AÑORGA K.E. GARAIPEN 1 • 1. Errenteria-Orereta • (1. Oiartzun (Xanisteban Saria) (independenteak eta afizionatuak) • (1. Añorga (independenteak eta afizionatuak) • 2. Bergara (San Antonio Saria) • 3. Iruñea (Iraupen modalitatearen Sari Nagusia) • 4. Antzuola • 5. Soraluze (Plasencia Saria) • 5. Bilboko Sari Nagusiaren 4. etapa • 5. Bilboko Sari Nagusia

Ziklo-kros: • • • •

1. Gipuzkoako txapelketa 2. Vasco-Navarro Txapelketa (Azpeitia) 2. Espainiako Txapelketa 21. Mundiala

1956 MOSTAJO – U.C. TARRASA (4. mailako profesionala) 0 GARAIPEN 1953 (afizionatua) 0 GARAIPEN • (1. Oñati (Urtiagaingo Igoera) (hasiberriak eta afizionatuak) • 1. Aretxabaleta (Leintz bailarako Itzulia) (afizionatuak) • (3. Oiartzun (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • (5. Trintxerpe (independenteak eta hasiberriak)

1954 0 GARAIPEN • (2. Errenteria-Orereta (independenteak) • (3. Azpeitia (Independenteen Gipuzkoako Txapelketa) • (3. Soraluze (Plasencia Saria) (independenteak) • 3. Idiazabal (Goierri Saria) • (4. Elorrio (independenteak) • 4. Antzuola • 5. Bilboko Sari Nagusiaren 1. etapa

Ziklo-kros: • 2. Gipuzkoako txapelketa • 8. Espainiako Txapelketa 324

• • • • • •

2. Legorreta 4. Andaluzia Itzuliaren 4. etapa 4. Andaluzia Itzuliaren 7. etapa 4. Zarautz 5. Aretxabaleta (Leintz bailarako Itzulia) 5. Volta Catalunyaren 9. etapa

1957 REAL UNION – PALMERA (4. mailako profesionala) GARAIPEN 1 • 1. Lizarrako Saria • (1. Azpeitia (San Inazio Saria) (4. mailako profesionalak eta afizionatuak) • 3. Bergara (San Antonio Saria) • 3. Portugaleteko Sari Nagusia • 4. Elizondo (Baztango Itzulia) • 5. Eibarko Bizikleta eta Mendiko Saria

Ziklo-kros: • 2. Espainiako Txapelketa • 17. Mundiala

1958 CAOBANIA - BEASAIN (profesionala) GARAIPEN 1 • 1. Ordiziako Saria • 3. Eibar (San Juan Sari Nagusia)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 325

• • • • • •

3. Zumarraga (herri zirkuitua) 4. Bergara (Mendekoste Saria) 5. Legazpi 5. Eibar (San Juan Sari Nagusiaren 1. etapa) 5. Zumarraga 5. Ondarroa

1959 BEASAIN (EZ ZUEN LEIHATU) 1960 INDEPENDENTE 0 GARAIPEN Ziklo-kros: • 8. Espainiako Txapelketa

Pontxiano ARBELAITZ OIARTZUN GARAIPENAK: 8 PALMARESA: 1951-1959

Ziklo-kros: • 6. Espainiako Txapelketa

1952 4 GARAIPEN • 1. Billabona • 1. Bergara (San Antonio Saria) (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 1. Altsasu (Vasco-Navarro Txapelketa) • 1. Nafarroako Txapelketa • 2. Errenteria-Orereta • 2. Durango (San Antonio Sari Nagusia) • 2. Ordiziako Sariko erlojupekoaren 1. sektorea • 5. Arrateko Igoera • 5. Iruñea (Nafarroako Mendi Txapelketa) • 5. Bilboko Sari Nagusiaren 2. etapa

Ziklo-kros: • 2. Gipuzkoako Txapelketa • 3. Espainiako Txapelketa

1953 0 GARAIPEN • 4. Arrateko Igoera

1954 2 GARAIPEN • • • • • • • 1951 GARAIPEN 1 • 1. Pasaia (4. mailako independenteak eta hasiberriak) • (2. Durango (independenteak eta hasiberriak) • 5. Bergara (San Antonio Saria) (independenteak eta hasiberriak) • 5. Irun (San Martzial Zirkuitua) • 5. Altsasu (Vasco-Navarro Txapelketa)

• • • •

(1. Errenteria-Orereta (independenteak) 1. Zumarraga (herri zirkuitua) 1. Bilboko Sari Nagusia (1. Zaratamoko Zirkuitua (independenteak eta hasiberriak) (2. Begoñako Zirkuitua (independenteak eta hasiberriak) 2. Bilboko Sari Nagusiaren 2. etapa (2. Soraluze (Plasencia Saria) (independenteak) 2. Pontevedra Itzuliaren 3. etapa 3. Getxoko Zirkuitua 3. Elizondo (Baztango Itzulia) 4. Arrateko Igoera

Ziklo-kros: • 7. Gipuzkoako Txapelketa • 11. Espainiako Txapelketa 325

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 326

1955 AÑORGA K.E. GARAIPEN 1 • 1. Hernani (San Juan Saria) • (1. Ataun (San Gregorio Saria) (independenteak eta afizionatuak) • 2. Zarautz (San Pelayo Saria) • 3. Arrateko Igoera • 3. Eibar (herri zirkuitua) • 5. Bergara (San Antonio Sari Nagusia) • 5. Galiziako Itzulia

Francisco LANDABEA OIARTZUN GARAIPENAK: 0 PALMARESA: 1954-1956

Ziklo-kros: • 2. Gipuzkoako Txapelketa • 3. Vasco-Navarro Txapelketa (Azpeitia) • 28. Mundiala

1956 (EZ ZUEN LEIHATU) 1957 (EZ ZUEN LEIHATU) 1958 CAOBANIA – BEASAIN 0 GARAIPEN • (1. Irun (San Pedro Sari Nagusia) (independenteak eta afizionatuak) • 2. Altsasuko Proba • 4. Ondarroa

1959 BEASAIN 0 GARAIPEN • (1. Lazkaoko Saria (independenteak eta afizionatuak) • 4. Asua

Ziklo-kros: • 5. Espainiako Txapelketa • 27. Mundiala

1954 0 GARAIPEN • 2. Bergara (San Antonio Sari Nagusia) (3. eta 4. mailako independenteak eta hasiberriak) • 5. Elgoibar (Etxaniz Memoriala) (independenteak eta hasiberriak)

1955 0 GARAIPEN 1956 4. mailako profesionala ziklo-krosean

326

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 327

Jose Manuel LASA OIARTZUN. 1940-05-21 GARAIPENAK: 9 PALMARESA: 1965-1970

• 13. Espainiako txapelketa (erlojupekoa)

1967 FAGOR 3 GARAIPEN • 1. Midi Libreko 4. etaparen bigarren zatia • 1. Mungia (Uriona Memoriala) • 1. Errioxako Itzuliaren 2. etapa • 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 3. San Salvador Del Valleko Sari Nagusia • 3. Volta Catalunyaren 3. etapa • 3. Volta Catalunyako 5. etaparen lehenengo zatia • 4. Leganes (Aspes Sari Nagusia) • 4. Bizkaiko Sari Nagusia • 4. Errioxako Itzulia • 5. Romandiako Tourra • 5. Volta Catalunya • 6. Mundiala • 10. Espainiako txapelketa (erlojupekoa) • 53. Milano – San Remo

1965 (Independentea, urrian profesionaletara pasa zen) 0 GARAIPEN • 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 74. Frantziako Tourra

1968 KAS GARAIPEN 1 •

1. Eibarko Bizikletaren 4. etapa

•

2. Levanteko Itzuliaren 3. etapa

• 1. Errioxa Itzuliaren 1. etapa

•

2. Levanteko Itzuliaren 4. etapa

• 2. Assalit Saria

•

2. Espainiako Itzuliaren 14. etapa

• 2. San Juan Zirkuitua (Asturias)

•

4. Valentzia (M. Fabregat Saria)

• 3. Drink Chalengerra (Setmana Catalana)

• 18. Suitzako Itzulia

• 3. Masferrer Saria

• 27. Espainiako Itzulia

• 3. La Reigada Itzulia (Aviles)

•

1966 FAGOR (profesionala) GARAIPEN 1

Frantziako Tourra (ez zuen amaitu)

• 3. Pola de Siero (Carmin Saria)

1969 PEPSI COLA 3 GARAIPEN

• 3. La Nava Zirkuitua (Asturias)

•

1. Udaberriko Klasikoa

• 3. Billabona

•

1. Balmaseda

• 3. Zumaia

•

1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 5. Traspando

•

2. Andaluziako Itzuliaren 3. etapa

• 5. Cuprosan Sari Nagusia

•

3. Andaluziako Itzulia

• 3. Errioxako Itzulia + Erregulartasunaren Saria

327

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 328

• 3. Setmana Catalanako 4. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) (Cañardo saria)

Txomin PERURENA

• 3. Mallorkako Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia

OIARTZUN. 1943-12-15 GARAIPENAK: 157 PALMARESA: 1966-1979

• 3. Mallorkako Itzuliaren 4. etapa • 3. Pazkoko Zirkuitua • 3. Espainiako Itzuliaren 11. etapa • 3. Midi Libreko 4. etaparen bigarren zatia • 3. Villarrealgo Sari Nagusiaren 1. etapa • 3. Villarrealgo Sari Nagusiaren 3. etapa • 4. Espainiako Itzulia • 4. Espainiako Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia (erlojupekoa) • 4. Nafarroako Sari Nagusia • 5. Levanteko Itzulia • 5. Barcelona – Andorra (Setmana Catalanaren 3. etapa) • 5. Espainiako Itzuliaren 16. etapa (erlojupekoa) • 8. Espainiako Txapelketa

1970 LA CASERA – Bahamontes GARAIPEN 1 • 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 4. Onil (Muñecas Famosa Sari Nagusia)

1965 (Independentea, urrian profesionaletara pasa zen) 0 GARAIPEN • 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 4. Pazkoko Zirkuitua • 4. Espainiako Itzuliko atarikoa

1966 FAGOR (profesionala) GARAIPEN 6

• 4. Villafranca Saria

• 1. Bordele - Saintes

• 4. Elola Saria

• 1. Eibarko Bizikletaren 3. etapa

• 12. Espainiako Txapelketa

• 1. Espainiako Itzuliaren 18. etapa

• 14. Espainiako Itzulia

• 1. Avilako Itzuliaren 1. etapa

• 28. Italiako Giroa

• 1. Zumaia

• 40. Milano – San Remo

• 1. Narancoko Igoera • 2. Onil (Muñecas Famosa Sari Nagusia) • 2. Eibarko Bizikletako 1. etaparen lehenengo zatia • 2. Espainiako Itzuliaren 14. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 16. etapa • 2. Avilako Itzuliaren 2. etapa • 2. Avilako Itzuliaren 3. etapa

328

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 329

• 2. Avilako Itzuliaren 6. etapa • 2. Billabonako Sari Nagusia • 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 3. Andaluziako Itzuliaren 1. etapa • 3. Andaluziako Itzuliaren 3. etapa • 3. Andaluziako Itzuliaren 4. etapa • 3. Espainiako Itzuliaren 11. etapa • 3. Avilako Itzuliaren 4. etapa • 3. Avilako Itzulia eta Mendiko saria • 3. San Salvador Del Valleko Sari Nagusia

• • • • • • • • • • •

• 3. Madrid (Elola Saria) • 3. La Reinetako Igoerako lineako sektorea • 3. La Reinetako Igoera • 3. Errioxako Itzuliaren 2. etapa • 3. Montjuic-eko Igoera • 4. Espainiako Itzuliaren 9. etapa • 4. Espainiako Itzuliaren 13. etapa • 4. Frantziako Itzuliaren 10. etapa • 4. Villafrancako Saria • 5. Andaluziako Itzulia eta Tarteko Helmugako Saria

• • • • •

1. Eibarko Bizikletaren 3. etapa 1. Espainiako Itzuliaren 2. etapa 2. Levanteko Itzuliaren 2. etapa 2. Manlleu (Assalit Saria) 2. Montjuic (Jaumandreu Saria) 2. Eibarko Bizikletaren 1. etapa 2. Eibarko Bizikletaren 4. etapa 2. Espainiako Itzuliaren 13. etapa 3. Masferrer Saria 3. Espainiako Itzuliaren 9. etapa 4. Eibarko Bizikleta eta Erregulartasunaren Saria 4. Espainiako Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia 4. Espainiako Itzuliko 10. etaparen lehenengo zatia 4. Espainiako Itzuliaren 14. etapa 4. Espainiako Itzuliaren 16. etapa 5. Espainiako Itzuliaren 8. etapa

• 5. Espainiako Itzuliko 15. etaparen lehenengo zatia • 7. Espainiako Mendi Txapelketa • Espainiako Itzulia (Ez zuen amaitu)

• 5. Frantziako Itzuliaren 19. etapa • 5. Errioxako Itzulia • 12. Espainiako Itzulia eta Tarteko Helmugako Saria • 13. Espainiako Mendi Txapelketa • 17. Espainiako Txapelketa • 18. Frantziako Tourra

1967 FAGOR 7 GARAIPEN • 1. Levanteko Itzuliaren 4. etapa • 1. Levanteko Itzuliaren 7. etapa • 1. Igualada (Torres-Serdan Saria) • 1. Bartzelona (Juan Fina Saria) • 1. Setmana Catalana

1968 FAGOR 9 GARAIPEN • 1. Setmana Catalanaren 5. etapa (Juan Fina Saria) • 1. Bartzelona – Andorra • 1. Pazkoko Zirkuitua • 1. Eibarko Bizikletaren 2. etapa • 1. Espainiako Itzuliaren 10. etapa • 1. Temse • 1. Mont de Marsan (Madeleineko Zirkuitua) • 1. Volta Catalunyaren 3. etapa • 1. Errioxako Itzuliaren 3. etapa • 2. Udaberriko Klasikoa • 2. Volta Catalunyako 6. etaparen lehenengo zatia 329

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 330

• 2. Volta Catalunyako 6. etaparen lehenengo zatia • 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa

• 3. Mallorkako Itzuliaren 3. etapa • 3. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etapa

• 3. Levanteko Itzuliaren 7. etapa

• 3. Espainiako Itzuliko 14. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) • 3. Espainiako Itzuliaren 16. etapa

• 3. Setmana Catalanaren 1. etapa (Assalit Saria)

• 3. Vall d’Uxo (San Jose Haitzuloen saria)

• 3. Espainiako Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia • 4. Setmana Catalanaren 4. etapa (Jaumandreu Saria)

• 3. Mungia (Uriona Memoriala)

(erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 5. Espainiako Itzuliaren 16. etapa • 5. Bizkaiko Sari Nagusia • 5. Volta Catalunya eta Erregulartasunaren Saria

• 5. Mallorkako Itzulia eta Mendiko Saria • 5. Espainiako Itzuliaren 15. etapa • 5. Santander (Atalayako Igoera) • 23. Espainiako Itzulia • 38. Frantziako Tourra • 46. Suitzako Itzulia

• 17. Suitzako Itzulia • 24. Espainiako Itzulia

1970 FAGOR-MERCIER 8 GARAIPEN

• 25. Espainiako Txapelketa (erlojupekoa)

• 1. Levanteko Itzuliaren 5. etapa

• 50. Milano – San Remo

• 1. Mendiko Criterium europarra

1969 FAGOR 9 GARAIPEN • 1. Levanteko Itzuliaren 7. etapa • 1. Pazkoko Zirkuitua • 1. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa • 1. Espainiako Itzuliaren 4. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa • 1. L’Oise-ko Tourreko 2. etaparen lehenengo zatia • 1. Laudioko Sari Nagusia • 1. Errioxako Itzuliko 2.

• 1. Zaragoza – Sabiñanigo

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 1. Laudioko Sari Nagusia

• 1. Madrid (Elola Saria)

• 1. Volta Catalunyako 1. etaparen bigarren zatia

• 2. Zamora (Iberduero Saria)

• 1. Errioxako Itzuliaren 2. etapa

• 2. Midi Libreren 5. etapa

• 1. Errioxako Itzuliko 3. etaparen bigarren zatia

• 2. Zaragoza – Sabiñanigo

• 2. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

• 2. Mungia (Uriona Memoriala)

• 2. Euskal Herriko Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia

• 2. Volta Catalunyaren 7. etaparen lehenengo zatia

• 2. Espainiako Itzuliaren 7. etapa

• 2. Volta Catalunyaren 8. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 13. etapa • 2. Gasteizko Sari Nagusia

• 2. Palma (Andres Oliver Sariko lehenengo sektorea)

• 2. Bizkaiko Sari Nagusia

• 3. Pazkoko Zirkuitua

• 2. Balmaseda

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 2. etapa

• 3. Levanteko Itzuliaren 3. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa

330

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 331

• 3. Midi Libreko 3. etaparen lehenengo zatia

• 2. Andaluziako Itzuliaren 4. etapa

• 3. Valles Mineros Itzuliaren 1. etapa

• 2. Levanteko Itzuliaren 5. etapa

• 3. Vall d’Uxo (San Jose Haitzuloen saria)

• 2. Onil (Muñecas Famosa Sari Nagusiaren

• 3. Gasteizko Sari Nagusia • 3. Errioxako Itzuliaren 3. etapa • 4. Santander (Sardineroko Zirkuitua)

• 2. Valentziako Sari Nagusia

1. etapa) • 2. Setmana Catalanako 4. etaparen bigarren zatia

• 4. Palma (Andres Oliver Saria)

• 2. Espainiako Mendi Txapelketa

• 5. Euskal Herriko Itzulia

• 2. Kantabriako Itzuliaren 2. etapa

• 11. Espainiako Txapelketa

• 2. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa

• 63. Mundiala

• 2. Kantabriako Itzuliaren 5. etapa

• 90. Frantziako Tourra

• 2. Cuprosan Sari Nagusiaren 2. sektorea

•

• 2. Zaragoza – Sabiñanigo

Espainiako Itzulia (ez zuen amaitu)

• 2. Volta Catalunyaren 4. etapa

1971 KAS 16 GARAIPEN • 1. Levanteko Itzuliaren 4. etapa

• 3. Setmana Catalanako 4. etaparen lehenengo zatia

• 1. Mallorkako Itzuliaren 3. etapa

• 3. Mallorkako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Pazkoko Zirkuitua

• 3. Espainiako Itzuliaren 7. etapa

• 1. Udaberriko Klasikoa

• 3. Espainiako Itzuliaren 8. etapa

• 1. Italiako Giroaren 6. etapa

• 3. Espainiako Itzuliko 17. etaparen

• 1. Kantabriako Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia

lehenengo zatia • 3. Italiako Giroaren 15. etapa

• 1. Kantabriako Itzuliko 1. etaparen bigarren zatia

• 3. Espainiako Txapelketa

• 1. Kantabriako Itzuliaren 4. etapa

• 3. Overijse

• 1. Kantabriako Itzuliko 6. etaparen bigarren zatia

• 3. Volta Catalunya, Erregulartasunaren Saria,

• 1. Villafranca Saria

• 3. Mungia (Uriona Memoriala)

Tarteko Helmugen Saria eta Elkartuaren Saria

• 1. Leganes (Antonio Blanco Sariko 2. etapa)

• 3. Madrid (Elola Saria)

• 1. Bizkaiko Sari Nagusia

• 4. Kantabriako Itzulia eta

• 1. Masferrer Saria

• 4. Espainiako Itzuliaren 10. etapa Erregulartasunaren Saria

• 1. Volta Catalunyaren 1. etapa

• 4. Txurdinaga

• 1. Volta Catalunyaren 2. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 6. etapa

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 16. Espainiako Itzulia

• 2. Andaluziako Itzuliaren 3. etapa

• 34. Italiako Giroa

• 25. Mundiala

331

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 332

• 1. Andaluziako Itzuliaren 4. etapa

• 1. Tour de La Nouvelle France-aren (Canada) 3. etapa

• 1. Andaluziako Itzuliaren 5. etapa

• 1. Laudioko Sari Nagusia

• 1. Levanteko Itzuliaren 3. etapa

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

1972 KAS 30 GARAIPEN

• 1. Levanteko Itzulia eta Erregulartasunaren Saria

• 2. Valentziako Sari Nagusia

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa

• 2. Levanteko Itzuliaren 2. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 1. etapa

• 1. Espainiako Itzuliaren 3. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Espainiako Itzuliaren 10. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 5. etapa

• 1. Valles Mineros Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia

• 2. Espainiako Itzuliaren 7. etapa

• 1. Asturiasko Itzuliaren 2. etapa • 1. Asturiasko Itzuliaren 3. etapa

• 2. Espainiako Itzuliko 9. etaparen lehenengo zatia

• 1. Asturiasko Itzuliaren 5. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 16. etapa

• 1. Segoviako Itzuliaren 1. Etapa (Gazteluen Ibilbidea)

• 2. Asturias Itzuliaren 4. etapa

• 1. Kantabriako Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia

• 2. Segoviako Itzuliaren 2. Etapa (Mendateen Itzulia)

• 1. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa

• 2. Segoviako Itzulia

• 1. Kantabriako Itzuliaren 5. etapa • 1. Villafranca Saria

• 2. Leganes (Antonio Blanco Sariko 2. etaparen bigarren zatia)

• 1. Leganes (Antonio Blanco Saria)

• 2. Menorcako Itzuliaren 3. etapa

• 1. Bizkaiko Sari Nagusia

• 3. Levanteko Itzuliaren 1. etapa

• 1. Caboalles Sari Nagusia

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

• 1. Menorcako itzuliko 2. etaparen lehenengo zatia

• 3. Euskal Herriko Itzuliko 3. etaparen bigarren zatia

• 1. Menorcako itzuliko 2. etaparen bigarren zatia

• 3. Espainiako Itzuliaren 14. etapa

• 1. Vilaseca

• 3. Kantabriako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Goiuriko Igoeraren lehenengo sektorea (Galera Memoriala)

• 3. Kantabriako Itzuliaren 4. etapa

• 1. Volta Catalunyaren 1. etapa • 1. Volta Catalunyako 2. etaparen lehenengo zatia • 1. Volta Catalunyaren 3. etapa 332

• 2. Espainiako Itzuliaren 8. etapa

• 2. Espainiako Txapelketa

• 3. Asturiasko Itzuliaren 1. etapa

• 3. Kantabriako Itzulia eta Erregulartasunaren Saria • 3. Leganes (Antonio Blanco Sariaren 2. etapa) • 3. Leganes (Antonio Blanco Sariko 2. etaparen lehenengo zatia)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 333

• 3. Volta Catalunyako 2. etaparen bigarren zatia

• 2. Segovia (Gazteluen Ibilbidea)

• 5. Goiuriko Igoera (Galera Memoriala)

• 2. Leganes (Antonio Blanco Sariaren 3. etapa)

• 5. Volta Catalunya eta Erregulartasunaren Saria

• 2. Leganes (Antonio Blanco Sariaren 4. etapa)

•

6. Espainiako Itzulia eta Erregulartasunaren Saria

• 7. Milano – San Remo • 14. Mundiala •

Italiako Giroa (Ez zuen amaitu)

1973 KAS 19 GARAIPEN

• 2. Leganes (Antonio Blanco Sariaren 2. etapa)

• 2. Espainiako Mendi Txapelketa • 2. Kantabriako Itzuliko 2. etaparen lehenengo zatia • 2. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa • 2. Kantabriako Itzuliaren 4. etapa • 2. Kantabriako Itzuliaren 5. etapa • 2. Volta Catalunyaren 2. etapa

• 1. Levanteko Itzuliaren 5. etapa

• 2. Volta Catalunyaren 6. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etapa

• 2. Oiartzun

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa • 1. Oro Sari Nagusia

• 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 1. Nafarroako Sari Nagusia

• 3. Levanteko Itzuliaren 5. etapa

• 1. Espainiako Itzuliaren 13. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzulia

• 1. Suitzako Itzuliaren 13. etapa

• 3. Segovia (Mendateen Itzulia)

• 1. Espainiako Txapelketa

• 3. Mallorkako Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia

•

1. Segovia (Ferias Sari Nagusia)

• 1. Mallorkako Itzuliaren 3. etapa

• 3. Leganes (Antonio Blanco Saria eta Mendiko Saria)

• 1. Madrid (Elola Saria)

• 3. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa

• 1. Caboalles Sari Nagusia

• 3. Hondarribia

• 1. Kantabriako Itzuliaren 1. etapa

• 4. Espainiako Itzuliaren 4. etapa

•

1. Volta Catalunyaren 1. etapa

•

1. Volta Catalunyaren 5. etapa

• 4. Espainiako Itzuliko 6. etaparen lehenengo zatia

•

1. Volta Catalunya eta Erregulartasunaren Saria

•

1. Oiartzun (erlojupekoa)

• 5. Espainiako Itzuliaren 17. etapa

•

1. Hondarribia (erlojupekoa)

• 29. Milano – San Remo

•

2. Andaluziako Itzuliaren atarikoa

• 32. Suitzako Itzulia

•

2. Andaluziako Itzuliaren 6. etapa

• 37. Italiako Giroa

•

2. Valentziako Sari Nagusia

• 43. Espainiako Itzulia

•

2. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

•

2. Espainiako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Mallorkako Itzuliaren 2. etapa

• 4. Espainiako Itzuliaren 7. etapa • 4. Della Emiliako Giroa

1974 KAS 15 GARAIPEN • 1. Pazkoko Zirkuitua 333

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 334

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

• 3. Espainiako Itzuliaren 19. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 2. etapa

• 3. Dauphine Itzuliaren 2. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etap

• 3. Dauphine Itzuliaren 3. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia

• 3. Aragoiko Itzuliko 3. etaparen lehenengo zatia

• 1. Espainiako Itzuliaren 5. etapa

• 3. Cuprosan Sari Nagusia

• 1. Espainiako Itzuliaren 7. etapa

• 3. Volta Catalunyako 7. etaparen lehenengo zatia

• 1. Aragoiko Itzuliko 3. etaparen bigarren zatia

• 3. Volta Catalunya eta Erregulartasunaren Saria

• 1. Dauphine Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia

• 4. Pantibes Saria

• 1. Asturiasko Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia

• 4. Euskal Herriko Itzulia

• (1. Vigo Hiria Saria (puntuazio proba)

• 4. Espainiako Itzuliaren 13. etapa

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 5. Milano - Torino

• 1. Masferrer Saria

• 5. Espainiako Itzuliaren 12. etapa

• 1. Volta Catalunyaren 1. etapa

• 5. Espainiako Itzulia eta Erregulartasunaren Saria

• 1. Volta Catalunyako 3. etaparen lehenengo zatia

• 7. Espainiako Txapelketa

• 1. Kolonbiako Itzuliaren 1. etapa (Polimeros Klasikoa)

• 8. Mundiala

• 2. Setmana Catalanako 4. etaparen lehenengo zatia

• 3. Aragoiko Itzuliaren 4. etapa

• 5. Oro Sari Nagusia

• 24. Milano – San Remo (ex aequo) • 44. Frantziako Tourra eta Mendiko Saria

• 2. Udaberriko Klasikoa • 2. Nafarroako Sari Nagusia

1975 KAS 20 GARAIPEN

• 2. Espainiako Mendi Txapelketa

• 1. Andaluziako Itzuliaren 2. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 1. etapa

• 1. Andaluziako Itzuliaren 3. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 11. etapa

• 1. Levanteko Itzuliaren 5. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 16. etapa

• 1. Setmana Catalanaren 5. etapa

• 2. Aragoiko Itzuliaren 1. etapa

• 1. Espainiako Mendi Txapelketa

• 2. Dauphine Itzuliaren 5. etapa

• 1. Espainiako Itzuliaren 13. etapa

• 2. Asturiasko Itzuliaren 3. etapa

• 1. Italiako Giroko 7. etaparen lehenengo zatia

• 2. Asturiasko Itzuliaren 5. etapa

• 1. Espainiako Txapelketa

• 2. Asturiasko Itzuliaren 6. etaparen lehenengo zatia

• 1. Segovia (Mendateen Itzulia)

• 2. Villafranca Saria (erlojupekoa)

• 1. Zaragoza – Sabiñanigo

• 2. Mende

• 1. Kantabriako Itzuliko 3. etaparen bigarren zatia

• 2. Volta Catalunyako 3. etaparen bigarren zatia

• 1. Kantabriako Itzuliaren 4. etapa

• 3. Tirreno – Adriatikoaren 1. etapa

• 1. Leganeseko 3 egunen 3. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa

• 1. Bizkaiko Sari Nagusia

• 3. Espainiako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Holandako Itzuliaren 5. etapa

334

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 335

• 1. Masferrer Saria

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• • • • • •

• 2. Pazkoko Zirkuitua

1976 KAS-Campagnolo 11 GARAIPEN

• 1. Volta Catalunyaren atarikoa • 1. Volta Catalunyako 1. etaparen lehenengo zatia • 1. Volta Catalunyaren 6. etapa

5. Italiako Giroaren 4. etapa 5. Andaluziako Itzulia 5. Volta Catalunya eta Erregulartasunaren Saria 24. Mundiala 39. Suitzako Itzulia 41. Italiako Giroa

• 2. Paris – Nizako 7. etaparen lehenengo zatia

• 1. Levanteko Itzuliaren 1. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 3. etapa

• 1. Pazkoko Zirkuitua

• 2. Espainiako Itzuliaren 15. etapa

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa

• 2. Espainiako Itzulia

(erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 2. Kantabriako Itzuliko 3. etaparen lehenengo zatia

• 1. Villafranca Saria

• 2. Kantabriako Itzuliaren 5. etapa

• 1. Asturiasko Itzuliaren 3. etapa

• 2. Leganeseko 3 eguneko 2. etapa

• 1. Asturiasko Itzuliko 6. etaparen lehenengo zatia

• 2. La Rua (puntuaketa)

• 1. Kantabriako Itzuliko 2. etaparen lehenengo zatia

• 2. Vigoko Sari Nagusia • 2. Lommel • 2. Holandako Itzuliaren 4. etapa

• 1. Leganes (Butarqueko Amabirjinaren Sari Nagusia)

• 2. Volta Catalunyaren 3. etapa

• 1. Leganeseko 3 egunak

• 3. Volta Catalunyako 7. etaparen lehenengo zatia

• 1. Madrid (Elola Saria)

• 3. Levanteko Itzuliaren 4. etapa

• (1. Gasteiz (Santisteban Memoriala)

• 3. Setmana Catalanako 3. etaparen lehenengo zatia

• 2. Levanteko Itzuliaren 4. etapa

• 3. Nafarroako Sari Nagusia

• 2. Levanteko Itzuliko 6. etaparen lehenengo zatia

• 3. Cuprosan Sari Nagusia

• 2. Espainiako Itzuliaren 2. etapa

• 3. Volta Catalunyaren 2. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 9. etapa

• 3. Errioxako Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa)

• 2. Espainiako Itzuliaren 10. etapa

• 3. Salamanca (erlojupekoa)

• 2. Dauphine Libereko 6. etaparen lehenengo zatia

• 4. Malaga (Zumaquero Saria)

• 2. Asturiasko Itzuliaren 2. etapa

• 4. Espainiako Itzuliaren 6. etapa

• 2. Asturiasko Itzuliko 5. etaparen lehenengo zatia

• 4. Espainiako Itzuliaren 17. etapa

• 2. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa

• 4. Italiako Giroaren 6. etapa

• 2. Kantabriako Itzuliaren 4. etapa

• 5. Valentziako Sari Nagusia

• 2. Kantabriako Itzuliaren 5. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 10. etapa

• 2. Leganeseko 3 egunen 1. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 19. etapa

• 2. Leganeseko 3 egunen 2. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 14. etapa

335

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 336

• 2. Volta Catalunyaren 2. etapa

• 4. Italiako Giroaren 19. etapa

• 2. Viseau

• 5. Nafarroako Sari Nagusia

• 3. Levanteko Itzuliaren 2. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 16. etapa

• 3. Levanteko Itzuliko 6. etaparen bigarren zatia

• 5. Mundiala

• 3. Asturiasko Itzuliaren 4. etapa

• 5. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 3. Asturiasko Itzuliko 6. etaparen bigarren zatia

• 10. Espainiako Mendi Txapelketa

(erlojupekoa) • 3. Asturiasko Itzulia eta Erregulartasunaren Saria

• 52. Milano – San Remo

• 3. Kantabriako Itzuliaren atarikoa

• 52. Italiako Giroa

• 3. Leganeseko 3 egunen 3. etapa

1978 KAS-Campagnolo 5 GARAIPEN

• 4. Espainiako Itzuliaren 8. etapa • 4. Espainiako Itzuliaren 12. etapa

• 1. Almazora (Costa de Azahar Challengerraren 6. proba)

• 5. Espainiako Itzuliaren 17. etapa

• 1. Pazkoko Zirkuitua

• 13. Mundiala

• 1. Udaberriko Klasikoa

• 15. Euskal Herriko Itzulia

• 1. Espainiako Itzuliaren 7. etapa

• 17. Espainiako Itzulia

• 1. Espainiako Itzuliaren 19. etapa

• 44. Dauphine Libere

• 2. Valentziako Sari Nagusia

• 48. Paris – Niza • 68. Milano – San Remo

• 3. Errioxako Itzuliko 2. etaparen lehenengo zatia

• 71. Frantziako Tourra

• 4. Espainiako Itzuliaren 15. etapa • 5. Alcora (Costa de Azahar Challengerraren 2. proba)

1977 KAS-Campagnolo 2 GARAIPEN •

1. Valentziako Sari Nagusia

•

1. Levanteko Itzuliaren 3. etapa

•

2. Andaluzia Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia

•

2. Paris – Nizaren 3. etapa

1979 TEKA 0 GARAIPEN

•

2. Leganeseko 3 egunen 1. etapa

• 2. Ruta del Sol Itzuliaren 4. etapa

•

2. Errioxako Itzuliko 2. etaparen lehenengo zatia

•

2. Errioxako Izulia

• 4. Alcacer (Costa de Azahar Challengerra) (A. Soler Sari Nagusia)

•

3. Andaluziako Itzulia

•

•

3. Espainiako Itzuliaren 18. etapa

•

3. Bizkaiko Sari Nagusia

•

4. Udaberriko Klasikoa

•

4. Espainiako Itzuliaren 6. etapa

•

4. Espainiako Itzuliaren 17. etapa

•

4. Espainiako Itzulia

336

• 5. Espainiako Itzuliaren 16. etapa • 22. Espainiako Itzulia

Espainiako Itzulia (ez zuen amaitu)

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 337

Miguel Mari LASA OIARTZUN. 1947-11-04 GARAIPENAK: 76 PALMARESA: 1969-1981

• 5. Cuprosan Sari Nagusiaren 1. sektorea • 5. Montjuic-eko Igoera • 16. Midi Libre • 21. Espainiako Itzulia

1970 (profesionala) 7 GARAIPEN • 1. Levanteko Itzuliaren 1. etapa • 1. Levanteko Itzuliaren 7. etapa • 1. Italiako Giroaren 12. etapa • 1. Valles Mineros Itzuliaren 1. etapa • 1. Astorgano Saria • 1. Volta Catalunyaren 5. etapa • 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 2. Setmana Catalanako 5. etaparen lehenengo zatia • 2. Espainiako Itzuliaren 9. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 16. etapa • 2. Valles Mineros Itzulia eta Mendiko Saria

1969 PEPSI (lehenengo mailako afizionatu espeziala) 4 GARAIPEN

• 3. Setmana Catalanako 5. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa)

• 1. Villafranca Saria

• 3. Bizkaiko Sari Nagusia

• 1. Espainiako Mendi Txapelketa

• 3. Volta Catalunyaren 6. etapa

• 1. Santander (Atalayako Igoera) (mendiko erlojupekoa) • 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • (1. Lehen Mailako Amateur Espezialen Espainiako Txapelketa • (3. Etorkizuneko Tourreko 6. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) • (3. Etorkizuneko Tourraren 9. etapa • (4. Etorkizuneko Tourra • 5. Setmana Catalanaren 2. etapa (Juan Fina Saria)

• 4. Espainiako Itzuliaren 18. etapa • 4. Italiako Giroaren 11. etapa • 4. Laudioko Sari Nagusia • 4. Volta Catalunya • 5. Pazkoko Zirkuitua • 5. Espainiako Itzuliaren 1. etapa • 7. Espainiako Itzulia eta Tarteko Helmugen Saria • 8. Italiako Giroa • 21. Mundiala • 65. Milano – San Remo 1971 ORBEA-LEGNANO / KAS (denboraldian zehar aldatzen da) 9 GARAIPEN • 1. Mallorkako Itzuliaren 1. etapa 337

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 338

• 1. Mallorkako Itzulia

1972 KAS 11 GARAIPEN

• 1. Espainiako Mendi Txapelketa

• 1. Setmana Catalanako 1. etaparen lehenengo zatia

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

• 1. Setmana Catalanaren 4. etapa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 2. etapa

• 1. Setmana Catalana, Erregulartasun Saria eta Elkartuaren Saria

• 1. Euskal Herriko Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia

• 1. Espainiako Mendi Txapelketa

• 1. Asturiasko Itzuliaren 1. etapa

• 1. Espainiako Itzuliaren 1. etapa

• 1. Cuprosan Sari Nagusia

• 1. Espainiako Itzuliaren 14. etapa

• 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 1. Italiako Giroaren 11. etapa

• 2. Setmana Catalanaren 3. etapa

• 1. Menorcako Itzulia, Erregulartasun Saria eta Elkartuaren Saria • 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa

• 2. Mallorkako Itzuliaren 5. etapa (erlojupekoa) • 2. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 2. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 9. etapa • 2. Espainiako Itzuliko 11. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa)

• 1. Menorcako Itzuliaren 1. etapa

(erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 1. Oiartzun • 2. Levanteko Itzuliaren 4. etapa • 2. Setmana Catalanaren 5. etapa

• 2. Espainiako Itzuliaren 13. etapa

• 2. Nafarroako Sari Nagusia

• 2. Espainiako Itzuliaren 14. etapa

• 2. Espainiako Itzuliko 9. etaparen

• 3. Mallorkako Itzuliaren 3. etapa • 3. Euskal Herriko Itzulia • 3. Setmana Catalanaren 2. etapa

bigarren zatia (erlojupekoa) • 2. Espainiako Itzuliko 17. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa)

• 3. Valles Mineros Itzuliaren 1. etapa

• 2. Espainiako Itzulia

• 3. Volta Catalunyaren 3. etapa

• 2. Italiako Giroko 4. etaparen lehenengo zatia

• 3. Volta Catalunyaren 4. etapa

• 2. Italiako Giroaren 18. etapa

• 4. Espainiako Itzuliaren 3. etapa

• 3. Valentziako Sari Nagusia

• 4. Espainiako Itzulia

• 3. Setmana Catalanaren 2. etapa

• 4. Espainiako Txapelketa

• 3. Setmana Catalanaren 3. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 7. etapa

• 3. Espainiako Itzuliaren 16. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 8. etapa

• 3. Italiako Giroaren 1. etapa

• 5. Espainiako Itzuliaren 11. etapa

• 3. Italiako Giroaren 7. etapa

• 5. Villafranca del Penedes (S. Soler Saria)

• 3. Italiako Giroaren 13. etapa

• 5. Bizkaiko Sari Nagusia

• 3. Italiako Giroko 19. etaparen lehenengo zatia

• 5. Madrid Elola Saria

• 3. Menorcako Itzuliaren 3. etapa

• 5. Txurdinaga

• 3. Lausanne

• 44. Mundiala

• 4. Pazkoko Zirkuitua

338

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 339

• 4. Pazkoko Zirkuitua

• 5. Caboalles Sari Nagusia

• 4. Espainiako Itzuliaren 10. etapa

• 7. Oiartzun

• 4. Masferrer Saria • 4. Lausanne • 5. Paris – Niza • 5. Espainiako Itzuliaren 7. etapa • 5. Espainiako Itzuliaren 13. etapa • 5. Italiako Giroaren 9. etapa • 5. Della Emiliako Giroa • 15. Milano – San Remo

1973 KAS 3 GARAIPEN • 1. Udaberriko Klasioa • 1. Mallorcako Itzuliaren atarikoa • 1. Mallorcako Itzulia • 2. Nice-Genes • 2. Asturiasko Itzuliaren 1. etapa • 2. Laudioko Sari Nagusia • 2. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 2. Mallorcako Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia • 2. Mallorcako Itzuliko 4. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) • 2. Hondarribia • 3. Kantabriako Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia • 3. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa • 3. Kantabriako Itzulia • 3. Mallorcako Itzuliaren 1. etapa • 3. Della Emiliako Giroa • 4. Sassari - Cagliari • 4. Oiartzun (erlojupekoa) • 4. Hondarribia (erlojupekoa) • 5. Milano – Torino • 5. Villafranca Saria

1974 KAS 8 GARAIPEN • 1. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapa • 1. Euskal Herriko Itzulia • 1. Nafarroako Sari Nagusia • 1. Asturiasko Itzuliaren 5. etapa • 1. Zaragoza – Sabiñanigo • 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 1. Volta Catalunyaren 1. etapa • 1. Mallorcako Itzuliko 1. etaparen lehenengo zatia • 2. Malaga (Costa del Sol Saria) • 2. Pazkoko Zirkuitua • 2. Euskal Herriko Itzuliaren 2. etapa • 2. Euskal Herriko Itzuliko 4. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) • 2. Dauphine Itzuliaren 4. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 4. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 13. etapa • 2. Espainiako Itzuliaren 18. etapa • 2. Leganeseko 3 egunen 3. etapa • 2. Villafranca Sariko lineako sektorea • 2. Villafranca Saria • 2. Mallorcako Itzuliko 1. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) • 2. Mallorcako Itzulia eta Mendiko Saria • 3. Malaga (Zumaquero Saria) • 3. Andaluziako Itzuliaren 7. etapa • 3. Valentziako Saria • 3. Levanteko Itzuliaren 2. etapa • 3. Setmana Catalanaren 1. etapa • 3. Euskal Herriko Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia • 3. Espainiako Itzuliaren 7. etapa 339

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 340

• 3. Espainiako Itzuliko 10. etaparen bigarren zatia

• 3. Tour de Corseko 1. etaparen lehenengo zatia (erlojupekoa)

• 3. Espainiako Itzulia

• 3. Espainiako Itzuliaren 1. etapa

• 3. Leganeseko 3 egunen . etapa

• 3. Espainiako Itzuliaren 3. etapa

• 3. Leganeseko 3 egunen 2. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa)

• 3. Espainiako Itzuliaren 15. etapa

• 3. Mallorcako Itzuliaren atarikoa

• 3. Espainiako Itzulia eta Erregulartasunaren Saria

• 4. Setmana Catalana • 4. Espainiako Itzuliaren 5. etapa

• 3. Italiako Giroaren 3. etapa

• 4. Dauphine Libere • 5. Espainiako Itzuliaren 11. etapa • 5. Espainiako Itzuliaren 16. etapa • 5. Espainiako Itzuliko 19. etaparen bigarren zatia

• 3. Espainiako Itzuliaren 18. etapa

• 3. Italiako Giroaren 15. etapa • 3. Kantabriako Itzuliaren 4. etapa • 3. Asturiasko Itzuliaren 1. etapa • 4. Arrateko Igoera • 4. Espainiako Mendi Txapelketa

• 5. Frantziako Tourraren 4. etapa

• 4. Espainiako Itzuliaren 9. etapa

• 6. Espainiako Mendi Txapelketa

• 4. Italiako Giroaren 10. etapa

• 17. Frantziako Tourra

• 4. Italiako Giroaren 18. etapa

• 26. Milano – San Remo

• 4. Masferrer Saria

1975 KAS 10 GARAIPEN • 1. Tour de Corseren 1. etapa • 1. Tour de Corse • 1. Pazkoko Zirkuitua • 1. Espainiako Itzuliaren 2. etapa • 1. Espainiako Itzuliaren 7. etapa (erlojupekoa) • 1. Asturiasko Itzuliaren 3. etapa • 1. Asturiasko Itzuliaren 6. etapa • 1. Asturiasko Itzuliko 7. etaparen lehenengo zatia • 1. Asturiasko Itzulia • 1. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin) • 2. Tour Du Haut Var • 2. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa • 2. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etapa • 2. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa • 2. Euskal Herriko Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia 340

• 4. Errioxako Itzulia • 5. Monaco Sari Nagusia • 5. Udaberriko Klasikoa • 5. Espainiako Itzuliaren 13. etapa • 5. Zaragoza – Sabiñanigo • 5. Vigoko Sari Nagusia • 5. Bizkaiko Sari Nagusia • 5. Laudioko Sari Nagusia • 6. Euskal Herriko Itzulia eta Erregulartasun Saria • 9. Italiako Giroa • 48. Milano – San Remo 1976 SCIC GARAIPEN 1 • 1. Frantziako Tourreko 5. etaparen bigarren zatia • 2. Euskal Herriko Itzuliko 1. etaparen bigarren zatia • 2. Euskal Herriko Itzuliko 5. etaparen lehenengo zatia • 2. Di Puglia Giroaren 2. etapa

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 341

• 2. Di Puglia Giroa

• 3. Bastida (Jatorrena Saria)

• 2. Italiako Giroaren 14. etapa

• 3. Espainiako Itzuliaren atarikoa

• 2. Italiako Giroaren 18. etapa

• 3. Espainiako Itzuliaren 5. etapa

• 2. Espainiako Txapelketa

• 3. Espainiako Itzuliaren 6. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa

• 3. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa

• 3. Italiako Giroaren 4. etapa • 3. Villafranca Saria

• 3. Volta Catalunyako 7. etaparen lehenengo zatia (erlojupekoa)

• 4. Del Lazio Giroa

• 4. Nafarroako Sari Nagusia

• 5. Varignana

• 4. Espainiako Itzuliaren 9. etapa

• 5. Euskal Herriko Itzulia

• 4. Italiako Giroko 8. etaparen lehenengo zatia

• 5. Frantziako Tourraren 8. etapa

• 4. Villafranca Saria

• 5. Del Friuli Giroa

• 4. Cuprosan Sari Nagusia

• 11. Mundiala

• 5. Espainiako Itzuliaren 12. etapa

• 28. Italiako Giroa

• 5. Kantabriako Itzulia

• 34. Frantziako Tourra

• 5. Espainiako Erregio arteko Txapelketa (erlojupekoa) (Gipuzkoarekin)

• 49. Milano – San Remo

• 8. Espainiako Txapelketa

1977 TEKA 4 GARAIPEN • 1. Setmana Catalanaren 1. etapa

• 9. Espainiako Mendi Txapelketa

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa

• 11. Euskal Herriko Itzulia, Mendiko Saria eta Erregulartasunaren Saria

• 1. Asturiasko Itzuliaren 3. etapa

• 15. Mundiala

• 1. Mendateen Itzulia

• 19. Italiako Giroa

• 2. Levanteko Itzuliaren 5. etapa

• 59. Milano – San Remo

• 2. Euskal Herriko Itzuliko 5. etaparen lehenengo zatia • 2. Euskal Herriko Itzuliko 5. etaparen bigarren zatia (erlojupekoa) • 2. Espainiako Itzuliaren 4. etapa (erlojupekoa)

1978 TEKA 9 GARAIPEN • 1. Alcora (Costa de Azahar Challengerraren 2. proba) • 1. Alquerias (Costa de Azahar Challengerraren 3. proba)

• 2. Espainiako Itzuliaren 19. etapa

• 1. Nafarroako Sari Nagusiko lineako sektorea

• 2. Espainiako Itzulia

•

1. Nafarroako Sari Nagusia

• 2. Italiako Giroko 6. etaparen lehenengo zatia

• 1. Setmana Catalanaren 2. etapa

• 2. Asturiasko Itzuliko 5. etaparen lehenengo zatia

• 1. Frantziako Tourraren 9. etapa

• 2. Kantabriako Itzuliaren 2. etapa

• 1. Villafranca Saria

• 2. Kantabriako Itzuliko 4. etaparen lehenengo zatia

• 1. Masferrer Saria

• 2. Volta Catalunyako 3. etaparen bigarren zatia

• 2. Setmana Catalanako 4. etaparen lehenengo zatia

• 1. Volta Catalunyaren 2. etapa

341

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 342

• 2. Setmana Catalanaren 5. etapa

• 2. Espainiako Txapelketa

• 2. Setmana Catalana eta Erregulartasun Saria

• 3. Ruta del Sol Itzuliaren 5. etapa

• 2. Bastida

• 3. Costa de Azahar Challengerra

• 2. Volta Catalunyaren 1. etapa

• 3. Setmana Catalanako 2. etaparen lehenengo zatia

• 3. Setmana Catalanaren 3. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 2. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 2. etapa

• 3. Euskal Herriko Itzulia eta Erregulartasun Saria

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etapa

• 3. Pazkoko Zirkuitua

• 3. Frantziako Tourraren 19. etapa

• 3. Espainiako Itzuliko 8. etaparen lehenengo zatia

• 3. Volta Catalunyaren 6. etapa

• 3. Kantabriako Itzuliaren 3. etapa

• 4. Pazkoko Zirkuitua

• 3. Asturiasko Itzuliaren 2. etapa

• 4. Udaberriko Klasikoa

• 3. Asturiasko Itzuliaren 4. etapa

• 4. Frantziako Tourraren 15. etapa

• 3. Asturiasko Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia

• 5. Costa de Azahar Challengerra

• 3. Volta Catalunyako 2. etaparen lehenengo zatia

• 6. Espainiako Txapelketa

• 3. Errioxako Itzuliaren 3. etapa

• 8. Euskal Herriko Itzulia

• 4. Valentzia Erregioko Itzulia

• 41. Frantziako Tourra

• 5. Valentzia (A. Soler Sari Nagusia)

• 89. Milano – San Remo

• 5. Espainiako Itzuliaren 1. etapa

•

• 11. Espainiako Itzulia

Italiako Giroa (ez zuen amaitu)

1979 MOLINER-VERECO 7 GARAIPEN

• 30. Mundiala

• 1. Valentzia Erregioko Itzuliaren 3. etapa

• 95. Milano – San Remo (ex aequo)

• 1. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etapa

1980 ZOR GARAIPEN 1

• 1. Udaberriko Klasikoa • 1. Espainiako Itzuliko 18. etaparen lehenengo zatia • 1. Asturiasko Itzuliaren 1. etapa • 1. Mallorca (Ferrer Memoriala) • 1. Caboalles Sari Nagusia • (1. Santi Andia Memoriala) • 2. Valentzia Erregioko Itzuliko 5. etaparen lehenengo zatia

• 1. Gaztelako Itzuliaren 3. etapa • 2. Mallorcako Itzuliaren 3. etapa • 2. Euskal Herriko Itzuliaren 3. etapa • 2. Euskal Herriko Itzulia eta Erregulartasun Saria • 2. Udaberriko Klasikoa • 2. Kantabriako Itzuliaren 1. etapa • 2. Espainiako Txapelketa • 2. Valladolid (Karmengo Amabirjinaren Saria)

• 2. Setmana Catalanako 2. etaparen bigarren zatia

• 2. Asturiasko Itzuliko 1. etaparen bigarren zatia

• 2. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

• 3. Nafarroako Sari Nagusia

• 2. Euskal Herriko Itzuliaren 4. etapa

• 3. Pazkoko Zirkuitua

• 2. Nafarroako Sari Nagusia

• 3. Euskal Herriko Itzuliaren 1. etapa

• 2. Gaztelako Itzulia

• 2. Kantabriako Itzuliko 2. etaparen bigarren zatia • 4. Espainiako Itzuliaren 18. etapa 342

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 343

• 9. Espainiako Itzulia • 18. Italiako Giroa

1981 ZOR-HELIOS-NOVOSTIL 2 GARAIPEN • 1. Espainiako Itzuliaren 17. etapa • 1. Italiako Giroaren 18. etapa • 2. Nafarroako Sari Nagusia • 2. Espainiako Itzuliaren 7. etapa • 3. Setmana Catalanaren 4. etapa • 3. Euskal Herriko Itzuliko 5. etaparen lehenengo zatia

• 4. Espainiako Itzuliko 8. etaparen lehenengo zatia • 4. Espainiako Itzuliaren 12. etapa • 4. Espainiako Itzuliko 15. etaparen lehenengo zatia • 4. Errioxako Itzulia • 5. Espainiako Itzuliaren 1. etapa • 5. Espainiako Itzuliaren 4. etapa • 5. Zaragoza – Sabiñanigo

• 3. Espainiako Itzuliaren 2. etapa

• 5. Valladolid (Karmengo Amabirjinaren Saria)

• 3. Asturiasko Itzuliaren 2. etapa

• 9. Espainiako Txapelketa

• 3. Asturiasko Itzuliaren 4. etapa

• 10. Espainiako Itzulia

• 3. Volta Catalunyaren 1. etapa

• 26. Euskal Herriko Itzulia

• 3. Errioxako Itzuliaren 2. etapa

• 37. Italiako Giroa

343

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 344

Z I K L OT U R I S M OA LARTAUN (1976)

70. hamarkadan modalitate berri bat sartu zen Euskal Herrian: Zikloturismoa.

Modalitate honek kirola eta aisia uztartzen zituen eta berehala indarra hartzen hasi zen. Hego Euskal Herrian Irundik sartu zen, teoria ezberdinak dauden arren Joxe Mari Belokik Irundik sartu zela baieztatzen du. Lehenengo taldeak herri horretan hasi ziren, baina berehala jende ugari biltzen hasi zen. Taldea handiegia egin zenean bakoitza bere herrira joaten hasi zen.

Antton Mendizabalek Orereta ikastolarekin zikloturista taldea atera zuen, baina berehala desagertu egin zen. Oiartzunen Joxe Mari Belokik, federazioko Pedro Trekuren laguntzarekin eta Lartaun elkartearen gerizpean, Lartaun zikloturista atera zuen.

1976an sortu zen Lartaun. Urte haietan federazioan erregistratu zuten elkartea eta lehenengo estatutuak egin zituzten Joxe Mari Belokiren ekimenez. Tamalez estatutu horiek gaur egun galdurik daude. Dirudienez Gipuzkoako Txirrindularitza Federazioa Donostiako Gros auzoan zegoen eta eraikinak sua hartu zuen. Sute hartan dokumentazio ugari galdu zen eta horien artean Lartaungo estatutuak ere galdu egin omen ziren.

Lehenengo urtetan talde txiki bat biltzen hasi ziren. Horien artean zegoen oraindik 16 urte zeuzkan Bibiano Arbelaitz, gaur egun elkarteko lehendakaria da. Lehenengo 344

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 345

LARTAUN (elizalde 1980)

LARTAUN (elizalde 2012) 345

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 346

LARTAUN Urteroko ibiladia Nafarrora (Lerin 2013)

LARTAUN Cobadongako lakuetan ere (Asturias 2012) 346

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 347

urte haietan Beloki eta Bibianorekin batera Pako Landabea, Panekuak, Santakruz, Matxio, Anjel Ibañez, Luxiano Etxebeste, Iñaki Aduriz “Txukune”… ibiltzen ziren.

Hasierako garai haietan ez ziren asko prestatzen eta askotan ahulaldiak edukitzen zituzten. Oso ohikoak izaten ziren, Bibiano Arbelaitzen esanetan “txirrindulari profesionalek entrenatzen duten guztiarekin ahulaldiak baldin bazituzten nola ez genituen guk edukiko”.

Lartaunen urte askotan zehar jende ugari ibili da. Kuriositate gisa Oreretako jende asko izan da bazkide elkarte honetan, hasiera hasieratik gainera. Lartaunek gaur egun 110 bazkide inguru ditu, horietatik asko oreretarrak izanik. Zuzendaritzari dagokionez, lehenengo urteetan Joxe Mari Belokik lan handia egin zuen. Federaziorekin elkartearen tramite guztiak berak egin zituen eta lizentziak ateratzen ibili zen. Ordutik hona lehendakari gisa Pedro Mari Zalakain, Goñi eta urte askotan zehar Jose Mari Azurmendi ibili dira.

2001. urtean Lartaun elkarteak estatutu berriak egin zituen, elkarteak beste ofizialtasun bat eman nahi izan zion. Ordura arte Lartaun elkartearen beso bat bezala funtzionatzen zuen zikloturisten arloak, baina elkartetik independentea zen. Zikloturisten kuotek ez zuten zerikusirik elkarteko kuotekin, bakoitzak bere arloa kudeatzen zuen. Zikloturistek erabakitzen zuten urteko egutegia eta elkarteak ez zuen inolako mugarik jartzen.

347

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 348

GIRIZIA (1984) 1984ko matizaren 3an sortu zen , eta Errenteriako notarioaren aurrean eratu zen.

Giriziako zikloturistek urteko irteera eta txangoen egutegi bat egiten dute, Euskal Herrian barrena ibiltzeko. Txirrindulari asko elkartzen dira. Horrez gain, taldeak parte hartzen du zikloturisten federazioak antolatutako lasterketa ofizialetan.

Gaur egun, laisterketetan parte hartu eta zikloturisten Zuzendaritza Batzordean laguntzen duten pertsonen artean honako hauek ditugu: -Sebe Iparragirre -Xabier Albisu -Santos Azpiroz -Joxean Mitxelena -Aitor Mujika

-Igor Sagarna -Xabier Izagirre -Arkaitz Iza -edy Aizpurua

Urtean behin txirrindulariek 7-10 eguneko ibilaldi bat antolatzen dute, kirola eta turismoa eginez.

Askotan, bidaiaz baliatuta laisterketa handiak ikustera joten dira, ala nola, Italiako Giroa eta Frantziako Tourra, Alpetatik edo Pirineotatik pasatzean.

Ihaz 2013ko maiatzean, txango bat antolatu zuten Galiziara. Laguntza gisa, furgoneta bat txirrindak, janaria, arropa etab eramateko.

1998an, Karaezera(Britainia), aste bateko bidaia bat antolatu zuten Girizia eta Lartaun zikloturista taldeak, Britainiako talde txirrindulariekin harremanetan jarri ondoren.

348

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 PĂĄgina 349

Dolomitak, aldapa gora (2012)

Dolomitak (2012) - Mujika, OtaĂąo, Aizpuru, Arbelaitz, Sagarna, Iza, Iparra, Mitxelena eta Xavier 349

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 350

GIRIZIA Taldea Galiziako lurraldetan (Baiona 2013) KARAeZ-Bretaina Azpiroz, Mitxelena, Azurmendi, Sagarna, Izagirre, elizondo, Mendikute, P. Matxain-Marirekin, .

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 351

Oso aste polita izan zen, eta Karaez-Oiartzun senidetza indartu zen, bertako bizilagunen harrera esku-zabala izan zen. Bi herrien elkar arteko bizipenak sendotu zituen.

Aiako Harria BTT maratoia antolatzen da 2008. urteaz geroztik. Kategoria guztietako txirrindulariak parte har dezakete, eta parte-hartzaile asko elkartzen dira urtero.

2012. urtean Aiako Harriko V. BTT maratoia egin zen estatu mailako kategorian.

Mugikortasun aste barruan Arditurrin egiten den txirrinda martxa antolakuntzan parte hartzen du Girizia taldeak.

Txirrindularien jantziak, 2 edo 3 urtetik behin diseinua aldatzen joaten da, taldekideen arabera. Jantzien kolore urdin eta zuria mantentzen da.

2008. urtean taldea berrantolatu zen Girizia batzarrari eskaria egin ondoren, Girizia Txirrindularitza eta Zikloturismo saila osatu zen. Estatutuak egin eta Girizia Kultur eta Kirol Txirrindularitza Bazkundea izenez osatu zen.

Honako hauek osatutako zuzendaritza batzordean onartu zen.

Lehendakaria: Santos Azpiroz Lehendakari ordea: Arkaitz Iza Idazkaria: Joxean Mitxelena Batzarkidea: Igor Sagarna

GIRIZIA Taldea Portugalko lurraldetan (2013), J. A. Mitxelena, I. Sagarna, S. Azpiroz, Semper, A. Mugika, Albisu 351

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 352

Re SUMe N Desde Josanton Zapirain hasta los jóvenes que en la actualidad practican el ciclismo, cientos de corredores de Oiartzun han competido en las diferentes categorías. El objetivo de este libro es rendir un sencillo homenaje a todos ellos, en reconocimiento a su trayectoria. La historia del ciclismo en Oiartzun abarca un periodo de casi 100 años, y en este libro se estructura en tres bloques o épocas principales: los comienzos del ciclismo, su etapa dorada y la época contemporánea. Antes de comenzar, debemos aclarar que los límites entre estas épocas no están muy definidos y que la etapa dorada se subdivide en muchas más, ya que se trata de un periodo muy amplio.

Dicho esto, en lo que respecta al ciclismo en Oiartzun, podemos afirmar que Josanton Zapirain, a quien hemos hecho referencia al comienzo, puede ser considerado como el primer ciclista de la villa. Como para tantos otros ciclistas de la época, para Josanton la bicicleta era el medio de transporte para acudir al trabajo, y, con el paso del tiempo, ello dio lugar a la práctica de un deporte. Poco a poco, el ciclismo se fue extendiendo en la localidad y comenzaron a surgir los primeros profesionales.

Entre ellos se encuentran los hermanos Mitxelena, Pako y Joxe, Fakundo Zabaleta y Pontxiano Arbelaitz. Tres de estos, concretamente Joxe, Fakundo y Pontxiano, formaron un trío que alcanzó una gran fama. Los tres fueron integrantes de un cuarteto de ciclistas que representó a España en el Campeonato Mundial de 1955, y gracias a ellos la fama de Oiartzun como pueblo de ciclistas creció de manera considerable.

Estos primeros ciclistas se convirtieron en verdaderos ídolos en la villa e hicieron que la afición por este deporte calara profundamente entre los jóvenes de la localidad, deseosos de emular a sus ídolos. Esto dio lugar a que nuevas generaciones de ciclistas comenzaran a competir. De esta primera época, recogemos dos entrevistas personales: por un lado, la realizada a Joxe Mitxelena, de 82 años, nacido en el caserío Iragorri del barrio de Karrika; y, por otro, la realizada a Fakundo Zabaleta, de 80 años, nacido en el caserío Etxeberri, también del barrio de Karrika.

Entre las nuevas generaciones que comenzaron a competir se encuentran los hermanos Joxe Mari y Jose Manuel Aristizabal, del barrio de Arkale, Bixente Etxeberria, Angel Odriozola, Joxe Mari Aduriz "Txukune", Cesáreo Zalakain, Jose Mari Sein, Ramón Lasa, etc., destacando entre todos ellos Joxe Manuel Lasa. La época dorada 352

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 353

comenzó con este ciclista, que se hizo con la victoria en numerosas carreras y obtuvo muy buenos resultados a lo largo de su trayectoria.

Si Joxe Manuel cosechó grandes logros, los dos ciclistas que le sucedieron, Txomin Perurena y Miguel Mari Lasa, rompieron todas las marcas. Txomin Perurena se hizo con 158 victorias a lo largo de su dilatada carrera, y posee el récord del estado español. Además, obtuvo muy buenos resultados en las grandes vueltas. Así, se hizo con numerosas etapas en la Vuelta a España y se situó en muy buenos puestos. Sin embargo, su mayor logro fue el Premio de la Montaña en el Tour de Francia. En el Tour de Francia de 1974, Txomin consiguió el maillot de motas rojas, superando al gran Eddy Merckx.

Miguel Mari Lasa, hermano de Joxe Manuel Lasa, puso el broche de oro al trabajo de este gran trío. Obtuvo importantes victorias. Las etapas que ganó y los buenos resultados en la clasificación general de las tres grandes vueltas (la Vuelta a España, el Giro de Italia y el Tour de Francia) son un buen ejemplo de ello. Asimismo, en la Vuelta a España se subió al podium en cuatro ocasiones. A este espectacular palmarés hay que añadir su victoria en la Vuelta al País Vasco de 1974.

El 27 de septiembre de 1970 fue un día señalado para el municipio de Oiartzun. En aquella época, se disputaba un campeonato contrarreloj entre las distintas regiones del estado español, y en el citado año, dicho campeonato se celebró en la localidad de Lasarte. Cada región envió a un trío de ciclistas, y los tres representantes de Gipuzkoa eran de Oiartzun: Joxe Manuel Lasa, Txomin Perurena y Miguel Mari Lasa. Hicieron el mejor tiempo contra el reloj y se trajeron el premio a casa.

La fama de estos tres ciclistas propició la aparición de nuevas generaciones durante la década de los 70 y comienzos de la década de los 80. Mientras Txomin Perurena y Miguel Mari Lasa competían en la máxima categoría, algunos jóvenes de la localidad empezaron a introducirse en el mundo de la bicicleta. Esta etapa puede subdividirse en otras tres: comienzos de la década de los 70, mediados de la misma y comienzo de la década de los 80.

En la primera época, compitieron como ciclistas los hermanos Izagirre, Joakin y Joseba, Joxe Mari Beloki, Pedro Etxeberria y Rikardo Mitxelena, entre otros. En este grupo destacó Joakin Izagirre, quien, a pesar de haber conseguido numerosas victorias como aficionado, no pasó a la categoría profesional. En este libro se le ha entrevistado personalmente.

En la segunda etapa, a mediados de la década de los 70, se creó el equipo GurutzeBerri en Oiartzun. Joxe Mari Aduriz, “Txukune”, con la colaboración de otras personas, formó dicho equipo con jóvenes de entre 15 y 16 años. Eran integrantes de este equipo Bixente Iza, Javier Beloki, Javier Arozena, Iñaki Iragorri, Joakin Santxez, Jose Mari Lekuona y Pako Mitxelena, todos ellos de la localidad, y en su mayoría hijos del barrio de Karrika. Además de los mencionados, compitieron en el equipo Javier Ormazabal y Antonio Lasa. Fue un equipo de gran nivel, que tuvo dos componentes destacados: Javier Beloki y Bixente Iza. El primero no llegó a ser profesional por problemas de salud. El segundo, en cambio, compitió con el equipo Reynolds. Bixente ha tenido una trayectoria más fructífera como auxiliar de equipo y masajista que como ciclista, y a día de hoy continúa desempeñando esas funciones. También se le ha realizado una entrevista personal a Bixente.

353

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 354

La última etapa corresponde a los primeros años de la década de los 80, en la que compitieron varios ciclistas. Luis Mari Arozena, Joxe Manuel Iza e Iñaki Arbelaitz, entre otros, compitieron en equipos foráneos, pero hubo también ciclistas de la localidad enrolados en equipos de la tierra. Así, Emilio Zabaleta, Gorka Iragorri, Xanti Xagarna, Mikel Larraya, Antton Lekuona e Igor Sagarna, entre otros, compitieron con el equipo La Casa del Café de Errenteria-Orereta, fundado por Lucio Sagarna.

Entre los ciclistas que hemos mencionado, destacaron por su gran nivel Xanti y Gorka, quienes, aunque no se hicieron con la victoria en ninguna carrera, terminaban generalmente entre los cinco primeros.

La última etapa, que abarca desde el año 1985 hasta nuestros días, es la que podríamos llamar la etapa del Ciclismo Contemporáneo. En esta época compitió Xabier Isasa, ciclista que despuntó en pista y que llegó a participar en los juegos olímpicos.

Aquel mismo año, el ciclista oiartzuarra-australiano Neil Stephens empezó a competir en la categoría profesional. Este ciclista australiano que ha pasado más de la mitad de su vida en Oiartzun ha cosechado numerosas victorias en su trayectoria profesional, entre las que podemos destacar una etapa del Tour de Francia.

No se puede escribir la historia del ciclismo de Oiartzun sin recordar a Fernanda Mitxelena. Esta mujer compitió en un equipo masculino, ya que era la única mujer ciclista de Oiartzun. Sin embargo, entrenaba con mujeres de otros equipos.

En la década de los 90, el nacimiento de la Asociación Ciclista del Valle de Oiartzun —Oiartzun Bailarako Txirrindulari Elkartea— supuso una bocanada de aire fresco para el ciclismo de la localidad. Decenas de vecinos de la villa comenzaron a entrenar y competir de manera organizada. Este equipo movía a un gran número de niños y jóvenes, entre los que destacan nombres como Iker y Unai Azurmendi, Ander Uranga, Aitor Aburuza, Asier Fernandez, Urko Beloki, Unai Dorronsoro, Xabier Perurena y Gaizka Lasa. Este último compitió como profesional en los equipos Atom y Karpin-Galicia. En esa misma época también llegó a la categoría profesional Iker Leonet, hasta hoy el último ciclista de Oiartzun que ha llegado a competir en dicha categoría. Tras lograr un magnífico nivel tanto en juveniles como en aficionados (fue premiado en 41 ocasiones), como profesional compitió en el potente equipo Caisse d'Epargne y también en el Fuerteventura-Canarias.

Los juegos olímpicos también han contado con una pequeña participación de vecinos de Oiartzun, ya que son cuatro los deportistas de la villa que han competido en los mismos. En 1964, Joxe Manuel Lasa y Txomin Perurena viajaron a Tokio. En 1968, Miguel Mari Lasa participó en los juegos olímpicos celebrados en la Ciudad de México. Y en 1988, Xabier Isasa compitió en los juegos de Seúl. En estos mismos juegos, el oiartzuarra Jose Ramon Oiartzabal participó en la modalidad de remo.

Como colofón del libro, se citan dos asociaciones que entienden el ciclismo de un modo más lúdico: la asociación Lartaun y la asociación Girizia. Ambas están muy involucradas en la transmisión del deporte de la bicicleta. La asociación Lartaun organiza el premio Xanisteban y la asociación Girizia, el maratón BTT Aiako Harria.

354

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 355

Re SUMÉ Depuis Josanton Zapirain jusqu’aux jeunes qui pratiquent actuellement le cyclisme, des centaines de coureurs d’Oiartzun ont participé à des compétitions dans différentes catégories. Ce livre a pour objectif de leur rendre un petit hommage, en reconnaissance à leur carrière. L’histoire du cyclisme à Oiartzun couvre une période de près de 100 ans et occupe un ouvrage qui se structure en trois blocs ou périodes principales : les débuts du cyclisme, son époque dorée et l’époque contemporaine.

Avant de commencer, précisons que les limites entre ces périodes ne sont pas bien définies et que la propre époque dorée, très étendue, se subdivise elle-même en plusieurs autres périodes.

Cela dit et en ce qui concerne le cyclisme à Oiartzun, nous pouvons affirmer que Josanton Zapirain, que nous mentionnions plus haut, peut être considéré comme le premier cycliste de la localité. Comme pour tant d’autres cyclistes de l’époque, le vélo était pour Josanton un moyen de transport pour aller au travail, qui a au fil du temps a dérivé en la pratique d’un sport. Peu à peu, le cyclisme se répandit à travers la localité et les premiers professionnels firent leur apparition.

Parmi eux, les frères Mitxelena, Pako et Joxe, Fakundo Zabaleta et Pontxiano Arbelaitz. Trois d’entre eux, concrètement Joxe, Fakundo et Pontxiano, formèrent un trio qui devint très célèbre lorsqu’il fut engagé dans une équipe qui représenta l’Espagne au Championnat du Monde de 1955. Grâce à eux, la réputation d’Oiartzun comme village de cyclistes s’accrut considérablement.

Ces premiers cyclistes se convertirent en de véritables idoles à Oiartzun et transmirent leur passion pour ce sport aux jeunes de la localité, qui ne pensaient qu’à imiter leurs aînés. De nouvelles générations de cyclistes se préparèrent ainsi à la compétition. Nous rapportons de cette première époque deux interviews que nous avons réalisées personnellement : l’une à Joxe Mitxelena, 82 ans, né dans la ferme Iragorri du quartier de Karrika ; et l’autre à Fakundo Zabaleta, 80 ans, né dans la ferme Etxeberri, dans le même quartier.

Parmi les nouvelles générations de professionnels se trouvaient les frères Joxe Mari et Jose Manuel Aristizabal, du quartier d’Arkale, Bixente Etxeberria, Angel Odriozola, Joxe Mari Aduriz "Txukune", Cesáreo Zalakain, Jose Mari Sein, Ramón Lasa, etc. Mais le plus connu fut Joxe Manuel Lasa, qui marqua le début de l’époque dorée en remportant de nombreuses courses et en obtenant de très bons résultats tout au long de sa carrière.

355

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 356

Si Joxe Manuel récolta de grands succès, ses deux successeurs, Txomin Perurena et Miguel Mari Lasa, battirent tous les records. Tout au long de sa longue carrière, Txomin Perurena, détenteur du record d’Espagne, remporta 158 victoires, en plus de très bons résultats dans les grands tours. Il remporta ainsi plusieurs étapes du Tour d’Espagne et obtint de très bonnes places au classement. Mais sa plus grande réussite fut le Grand Prix de la Montagne du Tour de France, en 1974, où il obtint le maillot blanc à pois rouges, dépassant le grand Eddy Merckx.

Miguel Mari Lasa, frère de Joxe Manuel Lasa, vint couronner les exploits de ce grand trio avec d’importantes victoires. Les étapes remportées et ses bons résultats au classement général des trois grandes compétitions cyclistes (la Vuelta en Espagne, le Giro d’Italie et le Tour de France) en sont un bon exemple. Dans le tour d’Espagne, il monta à quatre reprises sur le podium. À ce spectaculaire palmarès, ajoutons sa victoire du Tour du Pays Basque en 1974.

Le 27 septembre 1970 fut un jour qui restera à jamais gravé dans les annales de la commune d’Oiartzun. A cette époque se déroulait un championnat contre la montre entre les différentes régions d’Espagne et cette année-là, le championnat eut lieu dans la localité de Lasarte. Chaque région envoya son trio de cyclistes ; pour Guipúzcoa, ce trio était d’Oiartzun : Joxe Manuel Lasa, Txomin Perurena et Miguel Mari Lasa.

Ils remportèrent le prix en réalisant le meilleur temps.

La renommée de ces trois cyclistes anima les nouvelles générations à prendre la relève pendant les années 1970 et le début des années 1980. Alors que Txomin Perurena et Miguel Mari Lasa luttaient dans la même catégorie, certains jeunes de la localité s’introduisirent peu à peu dans le monde du vélo. Cette étape peut se subdiviser en trois autres : début des années 1970, milieu des années 1970 et début des années 1980.

Dans la première époque, on put voir dans les compétitions les frères Izagirre, Joakin et Joseba, Joxe Mari Beloki, Pedro Etxeberria et Rikardo Mitxelena, entre autres. Ce livre rapporte un entretien que nous avons eu personnellement avec Joakin Izagirre, un membre aussi de ce groupe qui, malgré de nombreuses victoires lorsqu’il était amateur, ne passa pas à la catégorie professionnelle.

Dans la seconde étape, au milieu des années 1970, on assiste à Oiartzun à la création de l’équipe Gurutze-Berri. Joxe Mari Aduriz, “Txukune”, avec la collaboration d’autres personnes, forma cette équipe avec des jeunes d’entre 15 et 16 ans : Bixente Iza, Javier Beloki, Javier Arozena, Iñaki Iragorri, Joakin Santxez, Jose Mari Lekuona et Pako Mitxelena, tous de la localité et pour la plupart originaires du quartier de Karrika. Javier Ormazabal et Antonio Lasa furent aussi membres de l’équipe. Cet ensemble de haut niveau eut deux membres éminents : Javier Beloki et Bixente Iza. Le premier ne devint jamais professionnel à cause de problèmes de santé. Le second en revanche entra dans l’équipe Reynolds. Bixente a eu une carrière plus fructueuse en tant qu’assistant et masseur que comme cycliste, fonctions qu’il continue encore à exercer aujourd’hui. Nous l’avons aussi personnellement interviewé.

La dernière étape correspond au début des années 1980, dans laquelle plusieurs cyclistes, dont Luis Mari Arozena, Joxe Manuel Iza et Iñaki Arbelaitz, se battirent 356

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 357

dans des équipes étrangères, mais il y en eut aussi dans des équipes du pays. Ainsi, Emilio Zabaleta, Gorka Iragorri, Xanti Xagarna, Mikel Larraya, Antton Lekuona et Igor Sagarna, entre autres, furent engagés par l’équipe de La Casa del Café, d’Errenteria-Orereta, fondée par Lucio Sagarna. Parmi les cyclistes mentionnés, on distingue le haut niveau de Xanti et de Gorka qui, bien qu’ils ne remportèrent aucune victoire, finissaient généralement dans les cinq premiers.

La dernière étape, qui va depuis 1985 jusqu’à nos jours, est celle que nous pourrions baptiser l’étape du Cyclisme Contemporain, marquée par Xabier Isasa, qui se distingua sur piste et participa même aux jeux olympiques. La même année, Neil Stephens, cycliste d’origine australienne ayant vécu plus de la moitié de sa vie à Oiartzun, passa à la catégorie professionnelle. La carrière professionnelle de ce cycliste australien est jalonnée de nombreuses victoires, dont une étape du Tour de France.

Il serait impossible d’écrire l’histoire du cyclisme d’Oiartzun sans évoquer Fernanda Mitxelena. Cette femme fit partie d’une équipe masculine, car elle était la seule femme cycliste d’Oiartzun, même si elle s’entraînait avec des femmes d’autres équipes.

Dans les années 1990, la naissance de l’Association Cycliste de la Vallée d’Oiartzun —Oiartzun Bailarako Txirrindulari Elkartea— représenta une bouffée d’air frais pour le cyclisme de la localité. Des dizaines d’habitants commencèrent à s’entraîner et à participer systématiquement aux compétitions. Cette équipe mobilisait un grand nombre d’enfants et d’adolescents, parmi lesquels on peut citer Iker et Unai Azurmendi, Ander Uranga, Aitor Aburuza, Asier Fernandez, Urko Beloki, Unai Dorronsoro, Xabier Perurena et Gaizka Lasa. Ce dernier fut coureur professionnel avec les équipes Atom et Karpin-Galicia. A la même époque, Iker Leonet se hissa aussi à la catégorie professionnelle et il est jusqu’à ce jour le dernier cycliste d’Oiartzun à avoir atteint ce niveau. Après s’être distingué dans la catégorie junior comme chez les amateurs (il a été récompensé 41 fois), il a couru en tant que professionnel avec la célèbre équipe de la Caisse d'Epargne et aussi avec le Fuerteventura-Canarias.

Oiartzun a aussi été présente aux Jeux Olympiques, grâce à quatre cyclistes : en 1964, Joxe Manuel Lasa et Txomin Perurena se rendirent à Tokyo ; en 1968, Miguel Mari Lasa participa aux JO de Mexico et en 1988, on put voir Xabier Isasa à ceux de Séoul. Remarquons aussi qu’à ces derniers, Jose Ramon Oiartzabal, également d’Oiartzun, participa en tant que rameur.

Et en conclusion de ce livre, nous citons deux associations qui considèrent le cyclisme sous un jour plus ludique : l’association Lartaun et l’association Girizia, toutes deux très impliquées dans la transmission de ce sport. Lartaun organise le prix Xanisteban, et Girizia, le marathon Aiako Harria de VTT.

357

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 358

SUMMARY From Josanton Zapirain right up to the young people cycling today, hundreds of racers from Oiartzun have competed at different levels. The aim of this book is simply to pay homage to all of them, in recognition of their careers. The history of cycling in Oiartzun covers almost a 100 year period, structured into three blocks or main periods in this book: the beginnings of cycling, its golden age and the modern era. Before getting started, we should clarify that the boundaries between these periods are not particularly well defined and that the golden age is very broad and so divides up into many periods.

Having said that, as far as cycling in Oiartzun is concerned, we can state that Josanton Zapirain, referred to at the start, can be considered as the town's first cyclist.

Like many other cyclists at the time, for Josanton his bicycle was his means of transport for getting to and from work and, over time, he came to see it as a sport.

Little by little, cycling spread throughout the town and the first professionals began to emerge.

They included the Mitxelena brothers, Pako and Joxe, Fakundo Zabaleta and Pontxiano Arbelaitz. Three of them in particular: Joxe, Fakundo and Pontxiano, formed a famous trio. All three were members of a quartet of cyclists representing Spain in the 1955 World Championship and, thanks to them, Oiartzun's fame as a town of cyclists grew considerably.

These first cyclists were idolised in the town, really making this sport popular among young people, anxious to emulate their idols. This led to new generations of cyclists starting to compete. Two personal interviews refer to this first period: on the one hand, an interview with Joxe Mitxelena, aged 82, born in the Iragorri homestead in the Karrika neighbourhood; and on the other, the interview with Fakundo Zabaleta, aged 80, born in the Etxeberri homestead, also in the Karrika neighbourhood.

The new generations starting to compete including brothers Joxe Mari and Jose Manuel Aristizabal from the Arkale neighbourhood, Bixente Etxeberria, Angel Odriozola, Joxe Mari Aduriz " Txukune", Cesรกreo Zalakain, Jose Mari Sein, Ramรณn Lasa, etc., and above all Joxe Manuel Lasa. The golden age began with Lasa who won several races and got very good results throughout his career.

If Joxe Manuel got great results, the two cyclists that succeeded him, Txomin 358

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 359

Perurena and Miguel Mari Lasa, broke all records. Txomin Perurena won 158 races over his long career and holds the Spanish record. He also got great results in major international tours. He won several stages in the Tour of Spain and held good positions. However, his greatest achievement was being crowned King of the Mountain in the Tour de France. Txomin won the red spotted jersey in the 1974, beating the great Eddy Merckx.

Miguel Mari Lasa, brother of Joxe Manuel Lasa, provided the icing on the cake for this great trio. He won some important races such as stage wins and got good results in general classification for the three major Tours (Spain, Italy and France). In addition, he made the podium on four occasions during the Spanish Tour. This spectacular list of achievements was crowned by winning the Basque Country Tour in 1974.

September 27th 1970 was a red letter day in the town of Oiartzun. A time trial championship was being held between the different regions of Spain and this particular year, this championship was being held in the town of Lasarte. Each region sent a trio of cyclists and the three Gipuzkoa representatives all came from Oiartzun: Joxe Manuel Lasa, Txomin Perurena and Miguel Mari Lasa. They got the best time and won the prize.

The fame of these three cyclists led to new generations emerging during the 70s and early 80s. Whilst Txomin Perurena and Miguel Mari Lasa were competing at top levels, some young people from the town took their first steps in the world of cycling.

This stage can be divided into another three: Early 70s, mid 70s and early 80s.

In the first stage, competing cyclists included the Izagirre brothers, Joakin and Joseba, Joxe Mari Beloki, Pedro Etxeberria and Rikardo Mitxelena, among others.

Joakin Izagirre stood out from this group as, despite having won several amateur races, he did not turn professional. A personal interview with him appears in this book.

In the second stage, in the mid 70s, the Gurutze-Berri club was set up in Oiartzun.

Joxe Mari Aduriz, "Txukune", working alongside others, created this team of young people between 15 and 16 years old. This team included Bixente Iza, Javier Beloki, Javier Arozena, Iñaki Iragorri, Joakin Santxez, Jose Mari Lekuona and Pako Mitxelena, all from the town, and mostly brought up in the the Karrika neighbourhood. In addition to the above, Javier Ormazabal and Antonio Lasa also competed in the team. It was a high level team with two outstanding members: Javier Beloki and Bixente Iza. The former did not manage to turn professional due to health problems. The latter on the other hand, competed with the Reynolds team. Bixente had a more successful career as a team auxiliary and masseur than as a cyclist, a job he still holds to this day. Bixente has also been interviewed in person.

The last stage corresponds to the early 80s featuring several completing cyclists.

Luis Mari Arozena, Joxe Manuel Iza and Iñaki Arbelaitz, among others, competed in foreign teams, but there were also cyclists racing for local teams. Emilio Zabaleta, Gorka Iragorri, Xanti Xagarna, Mikel Larraya, Antton Lekuona and Igor Sagarna, among others, competed with the La Casa del Café team from Errenteria-Orereta, founded by Lucio Sagarna. Among the aforementioned cyclists, Xanti and Gorka were really outstanding. Although they never actually won a big race, they generally finished in the top five.

359

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 360

The last stage, from 1985 to the present day, is what we might call the Modern Cycling stage. Xabier Isasa competed in this period. As a cyclist he stood out on the track and even competed in the Olympics. The same year, the Oiartzun-Australian cyclist Neil Stephens began to compete professionally. This Australian cyclist had spent more than half his life in Oiartzun and had a successful professional career, even winning a stage in the Tour de France.

The history of cycling in Oiartzun cannot be told without remembering Fernanda Mitxelena. This woman competed in a men's team as she was the only female cyclist in Oiartzun. However, she trained with women from other teams.

In the 90s, the arrival of the Oiartzun Valley Cyclist Association - Oiartzun Bailarako Txirrindulari Elkartea - blew a breath of fresh air into the town's cycling.

Tens of people from the town started to train and compete in an organised fashion.

This team involved a large number of children and young people including names such as Iker and Unai Azurmendi, Ander Uranga, Aitor Aburuza, Asier Fernandez, Urko Beloki, Unai Dorronsoro, Xabier Perurena and Gaizka Lasa. The latter competed professionally with the Atom and Karpin-Galicia teams. Iker Leonet also turned professional in the same period. So far, he is the last cyclist from Oiartzun to compete in this category. After reaching a magnificent level at youth and amateur levels (winning 41 prizes), as a professional he competed in the strong Caisse d'Epargne team and also with Fuerteventura-Canarias.

Oiartzun has also sent four athletes to the Olympic Games. In 1964, Joxe Manuel Lasa and Txomin Perurena travelled to Tokyo. In 1968, Miguel Mari Lasa took part in the Olympic Games held in Mexico City. And in 1988, Xabier Isasa competed in Seoul. In the same games, Jose Ramon Oiartzabal from Oiartzun participated in the rowing.

To round off the book, two associations are quoted that are more for recreational cycling: the Lartaun association and the Girizia association, both involved in encouraging the sport of cycling. The Lartaun association organises the Xanisteban prize and the Girizia association organises the Aiako Harria MTB marathon.

360

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 361

ZUSAMMeNFASSUNG Von Josanton Zapirain bis zu den jungen Menschen, die sich heute dem Radsport widmen, haben Hunderte von Fahrern aus Oiartzun an Wettbewerben in den verschiedenen Kategorien teilgenommen. Ziel dieses Buches ist es, Ihnen allen auf diesem Wege in Anerkennung ihrer Karriere eine Ehrung zuteilwerden zu lassen. Die Geschichte des Radsports in Oiartzun umspannt einen Zeitraum von fast 100 Jahren, der in diesem Buch in drei Blöcke oder Perioden unterteilt wird: Die Anfänge des Radsports, sein goldenes Zeitalter und die Gegenwart. Vor Beginn der Ausführungen müssen wir klarstellen, dass die Grenzen zwischen diesen Zeitabschnitten sehr fließend sind und sich die goldene Ära in viele weitere unterteilt, da es sich hierbei um einen sehr langen Zeitraum handelt.

Nachdem dies klargestellt ist, kann man, wenn es um den Radsport in Oiartzun geht, ruhig sagen, dass der zu Beginn genannte Josanton Zapirain als der erste Radfahrer der Stadt bezeichnet werden kann. Wie für viele andere Radfahrer dieser Zeit war das Fahrrad für Josanton ein Verkehrsmittel, um damit zur Arbeit zu fahren und wurde erst im Laufe der Zeit zum Sport. Nach und nach breitete sich der Radsport in der Gegend aus und es begannen die ersten Profis aufzutauchen.

Zu ihnen gehörten die Gebrüder Pako und Joxe Mitxelena, Fakundo Zabaleta und Pontxiano Arbelaitz. Drei von ihnen, nämlich Joxe, Fakundo y Pontxiano bildeten ein Trio, das große Berühmtheit erlangte. Alle drei waren Mitglieder eines Fahrerquartetts, das Spanien 1955 bei der Weltmeisterschaft vertrat und ihnen ist es zu verdanken, dass der Ruf von Oiartzun als Radfahrerstadt deutlich wuchs.

Diese ersten Radfahrer verwandelten sich in echte Idole der Stadt und erreichten damit, dass sich die Jugendlichen des Ortes, die sehr darauf erpicht waren ihren Idolen nachzueifern, für diesen Sport begeisterten. Dies führte dazu, dass neue Radfahrergenerationen damit begannen, an Wettbewerben teilzunehmen. Aus dieser ersten Zeit stammen zwei persönliche Interviews: einerseits das Interview mit Joxe Mitxelena, 82, aus dem Weiler Iragorri im Viertel Karrika und zweitens, das Gespräch mit dem 80jährigen Fakundo Zabaleta, der aus dem auch im Viertel Karrika gelegenen Weiler Etxeberri stammt.

Zu der neuen Generation, die anfing, an Radrennen teilzunehmen, gehörten die Brüder Joxe Mari und Jose Manuel Aristizabal aus Arkale, Bixente Etxeberria, Engel Odriozola, 361

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 362

Joxe Mari Aduriz "Txukune", Cesareo Zalakain, Jose Mari Sein, Ramón Lasa, etc..,von denen besonders Joxe Manuel Lasa lobend hervorzuheben ist. Das goldene Zeitalter begann mit diesem Fahrer, der in zahlreichen Rennen siegte und im Laufe seiner Karriere sehr viele Erfolge erzielte.

Wenn Joxe Manuel große Erfolge erntete, übertrafen seine beiden Nachfolger Txomin Perurena und Miguel Mari Lasa alle Marken. Txomin Perurena erzielte im Laufe seiner langen Karriere 158 Siege und hat bis heute den spanischen Rekord inne. Außerdem errang er auch sehr gute Ergebnisse bei den großen Rundfahrten. So gewann er zahlreiche Etappen der Spanien-Rundfahrt und schaffte sehr gute Plätze. Jedoch war sein größter Erfolg der Sieg in der Bergwertung bei der Tour de France. Bei der Tour de France 1974 gewann Txomin das rot-weiße Trikot und übertraf damit den großen Eddy Merckx.

Der Bruder von Joxe Manuel Lasa, Miguel Mari Lasa, brachte die Arbeit dieses großen Trios zum krönenden Abschluss. Er erzielte wichtige Siege. Die von ihm gewonnenen Etappen und die guten Ergebnisse, die er in der Gesamtwertung der drei großen Rundfahrten (Spanien-Rundfahrt, Giro d'Italia und Tour de France) erzielte, sind ein gutes Beispiel hierfür. So erklomm er vier Mal das Podium der Spanien-Rundfahrt.

Dieser spektakulären Siegesliste muss auch noch der Sieg bei der Tour des Baskenlandes im Jahr 1974 hinzugefügt werden.

Der 27. September 1970 war ein ganz besonderer Tag für die Stadt Oiartzun. Zu dieser Zeit wurde eine Zeitfahrmeisterschaft zwischen den verschiedenen spanischen Regionen ausgetragen und in besagtem Jahr fand diese Meisterschaft in der Stadt Lasarte statt. Jede Region schickte ein Fahrertrio und die drei Vertreter aus Gipuzkoa stammten aus Oiartzun: Joxe Manuel Lasa, Txomin Perurena und Miguel Mari Lasa.

Sie fuhren die beste Zeit des Zeitfahrens und brachten so den Preis mit nach Hause.

Der Ruhm dieser drei Radfahrer ermöglichte die Entstehung neuer Generationen in den 70er und frühen 80er Jahren. Während Txomin Perurena und Mari Miguel Lasa in der höchsten Klasse fuhren, begannen sich einige der einheimischen Jugendlichen einen Namen in der Welt des Radsports zu machen. Dieser Zeitabschnitt kann wiederum in drei Unterabschnitte unterteilt werden: Beginn der 70er Jahre, Mitte der 70er und Anfang der 80er Jahre.

In der Anfangszeit fuhren unter anderem die Brüder Joakim und Joseba Izaguirre, Joxe Mari Beloki, Pedro Etxeberria und Rikardo Mitxelena bei Radrennen mit. In dieser Gruppe hob sich besonders Joakim Izaguirre hervor, der, trotzdem er als Amateur viele Siege erzielte, nie zum Radprofi wurde. In diesem Buch wurde er persönlich befragt.

In der zweiten Phase Mitte der 70er Jahre entstand das Team Gurutze Berri in Oiartzun.

Joxe Mari Aduriz, „Txukune”, bildete zusammen mit anderen dieses Team aus jungen Menschen zwischen 15 und 16 Jahren. Die alle aus dem Ort und überwiegend aus dem Viertel Karrika stammenden Bixente Iza, Javier Beloki, Javier Arozena, Iñaki Iragorri, Joakim Santxez, Jose Mari Lekuona und Pako Mitxelena gehörten dieser Mannschaft an.

Zusätzlich zu den oben genannten Sportlern fuhren auch Javier Ormazabal und Antonio Lasa im Team mit. Hierbei handelte es sich um eine großartige und leistungsstarke Mannschaft, in der zwei Mitglieder besonders hervorzuheben sind: Javier Beloki und Bixente Iza. Der erstgenannte wurde aufgrund gesundheitlicher Probleme nie Profifahrer.

Der Zweite dagegen fuhr im Team Reynolds. Bixente hat eine erfolgreichere Karriere als 362

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 363

Assistent und Masseur denn als Radfahrer und übt diese Tätigkeiten auch heutzutage noch aus. Auch mit Bixente wurde ein persönliches Interview geführt.

Die letzte Etappe entfällt auf die ersten Jahren der 80er, in denen mehrere Radfahrer an Rennen teilnahmen. Unter anderem fuhren Luis Mari Arozena, Joxe Manuel Iza und Iñaki Arbelaitz in ausländischen Teams, aber es gab auch ortsansässige Radfahrer, die sich regionalen Mannschaften anschlossen. So fuhren unter anderem Emilio Zabaleta, Gorka Iragorri, Xanti Xagarna, Mikel Larraya, Antton Lekuona und Igor Sagarna in der von Lucio Sagarna gegründeten Mannschaft von La Casa del Café aus Errenteria-Orereta.

Unter den oben erwähnten Radfahrern sind aufgrund ihres hohen Niveaus besonders Xanti und Gorka hervorzuheben, die, obwohl sie bei keinem einzigen Rennen den Sieg davontrugen, in der Regel immer unter den ersten fünf platziert waren.

Den letzten, von 1985 bis zum heutigen Tag umfassenden Zeitabschnitt, könnte man als die Etappe des zeitgenössischen Radrennfahrens bezeichnen. In dieser Zeit fuhr Xabier Isasa, ein Radfahrer, der vor allem auf der Rennbahn brillierte und sogar an den Olympischen Spielen teilnahm. Im selben Jahr begann der in Oiartzun ansässige australische Radfahrer Neil Stephens in der Profiklasse zu fahren. Dieser australische Radfahrer, der mehr als die Hälfte seines Lebens in Oiartzun verbracht hat, kann in seiner beruflichen Karriere zahlreiche Siege vorweisen, zu denen auch eine Etappe der Tour de France zählt.

Man kann keine Geschichte des Radsports in Oiartzun schreiben, ohne sich an Fernanda Mitxelena zu erinnern. Diese Frau fuhr in einem Männerteam, da sie die einzige weibliche Radrennfahrerin aus Oiartzun war. Sie trainierte jedoch mit Frauen aus anderen Teams.

In den 90er Jahren bedeutete die Gründung des Radsportverbandes des Oiartzun-Tales -Oiartzun Bailarako Txirrindulari Elkartea- eine frische Brise für den Radsport der Stadt.

Dutzende Dorfbewohner begannen organisiert zu trainieren und an Wettrennen teilzunehmen. Das Team zog auch eine große Zahl an Kindern und Jugendlichen an, wobei hier besonders Namen wie Iker und Unai Azurmendi, Ander Uranga, Aitor Aburuza, Asier Fernandez, Urko Beloki, Unai Dorronsoro, Xabier Perurena und Gaizka Lasa hervorzuheben sind. Der Letztgenannte fuhr als Profi in den Teams Atom und Karpin-Galicia. Zur gleichen Zeit wurde auch Iker Leonet Profi, der bis heute der letzte Radfahrer aus Oiartzun ist, der in dieser Kategorie an Wettkämpfen teilnahm. Nachdem er sowohl in der Jugend als auch bei den Amateuren ein großartiges Niveau erreicht hatte (er wurde 41 Mal ausgezeichnet), fuhr er als Profi in dem starken Team von Caisse d'Epargne und auch im Fuerteventura-Canarias.

Die Olympischen Spielen verzeichneten auch eine Teilnahme von Anwohnern aus Oiartzun, da insgesamt vier Einwohner der Ortschaft an ihren Wettkämpfen teilgenommen haben. Im Jahr 1964 reisten Joxe Manuel Lasa und Txomin Perurena nach Tokio. Im Jahr 1968 nahm Miguel Mari Lasa an den Olympischen Spielen in MexikoStadt teil. Und 1988 nahm Xabier Isasa an den Spielen in Seoul teil. Bei denselben Spielen nahm der aus Oiartzun stammende Jose Ramon Oiartzabal im Rudern teil.

Zum Abschluss des Buches werden zwei Vereine genannt, die das Radfahren auf eine eher spielerische Weise verstehen: Die Vereine Lartaun und Girizia. Beide sind sehr engagiert in der Vermittlung des Radsports. Der Verein Lartaun organisiert den Xanisteban-Preis und der Verein Girizia den MTB-Marathon Aiako Harria.

363

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 364

AURKIBIDeA

Hitzaurrea………………………………………………………….………9 Hastapenak..……………………………………………………………....13 Joxe Mitxelena…………………………………………………………… 37 Fakundo Zabaleta………………………………………..…………………51 Joxe Mari Aristizabal……………………………………………………....69 Jose Manuel Aristizabal……………………………………………………75 Bixente Etxeberria…………………………………………………………79 Angel Odriozola “Xantuxene”……………………………………….........79 Joxe Mari Aduriz “Txukune”……………………………………………...85 Cesareo Zalakain…………………………………………………………..91 Jose Mari Sein “Otarre”……..…………………………………………….97 Ramon Lasa…………………………………..…………………………..101 Baleriano Gaztelumendi………………………………………………….105 Joxe Manuel Lasa………………………………………………………...109 Txomin Perurena………………………………………………………...119 Miguel Mari Lasa………………………………………………………....141 1970ko Irailak 27: Oiartzun herriarentzat egun seinalatua……………….155 Urrezko garaiaren itzalean geratu zen belaunaldia……………………….159 José Miguel Vera……………………………………………………….....163 Joakin Izagirre……………………………………………………………169 Joseba Izagirre…………………………………………………………....183 Rikardo Mitxelena eta Pedro Etxeberria…………………………………189 364

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 365

Gurutze-Berri taldea……………………………………………………...195 Bixente Iza………………………………………………………………..207 Enborretik ezpal berriak…………………………………………………. 217 Garaikidea……………………………………………………………….241 Olinpiko oiartzuarrak……………………………………………………..251 Neil Stephens australiar oiartzuarra………………………………………255 Lartaun Pryca taldea………………………………………………………261 Fernanda Mitxelena……………………………………………………….265 Txirrindularitzaren oparoaldia…………………………………………….269 Gaizka Lasa. Profesionaletara begira……………………………………..283 Iker Leonet………………………………………………………………..295 Oiartzungo beste hainbat txirrindulari……………………………………307 Palmaresa…………………………………………………………………322 Zikloturismoa……………………………………………………………..346 Lartaun……………………………………………………………………346 Girizia…………………………………………………………………….350 Resumen………………………………………………………………….352 Résumé…………………………………………………………………...355 Summary…………………………………………………………………358 Zusammenfassung………………………………………………………..361 Aurkibidea………………………………………………………………..364

365

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 366

1

Lehen Liberalismoa Oiartzun Haranean El primer Liberalismo en el Valle de Oiartzun (1800-1840) Maria Teresa Gabarain Aranguren

2

Oiartzun Zaharreko familia eta ondasunak. Mikrohistoria eta Genealogia Familias y fortunas del Oiartzun Antiguo. Microhistoria y Genealogía Juan Javier Pescador C.

3 Oiartzungo Hizkera

Idoia Fraile Ugalde Ainhoa Fraile Ugalde

4

6 7 8

9 366

Oiartzungo Esteban Donearen Elizako moneta aurkikuntza El hallazgo monetario de la Iglesia de San Esteban (Oiartzun) 1995 Miguel Ibañez Artica Arkeologia saila / Apartado arqueológico: Marian Guereñu Urzelai Mª del Mar López Colom Oiartzungo kantutegia. Bertako herri memoriak Juan Mari Lekuona Oiartzungo natura Carlos Aseginolaza Iparragirre Oiartzungo San Esteban Parrokiako erretaulak Los retablos de la Parroquia de San Esteban de Oiartzun Maite Barrio Olano Jon Berasain Salvarredi Arditurriko meategiak Arditurri coto minero Jesús Iturrioz Ibarlucea

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Página 367

10

Iturriozko torrea La casa “Torrea” de Iturriotz Juantxo Agirre-Mauleon Alvaro Aragon Ruano

11 Oiartzungo Baserria. Kalea eta nekazal iharduera artean Juan Cruz Alberdi Mikel Cendoya

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Oiartzungo Kontzeju Etxeak Las Casas Concejiles de Oiartzun Txema Gaztelumendi Aranburu Euskal Antzerkia Oiartzunen Eugenio Arocena Egimendia Oiartzungo ToponimiaToponimia de Oiartzun Imanol Goikoetxea López Idurre Lekuona Antzizar Herri musikaren Txokoa Oiartzunen Centro de Música popular en Oiartzun Juan Mari Beltran Isiltzen ez den isiltasuna. Lurpetik berreskuratutako memoria Kattin Txiki taldea Oiartzungo perretxikoen gidaliburua Joxe Manuel Lekuona Emakumeen baitan. Oiartzungo historia zati bat, emakumeek kontatua Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilgunea. Ane Lardi Enbil Osasun arloko profesionalak Oiartzungo bailaran (1597-1936) Profesionales de la medicina en el valle de Oiartzun (1597-1936) Javier Olascoaga Urtaza Abeltzaintza Oiartzunen XX. mendearen hasiera arte La ganadería en Oiartzun hasta comienzos del siglo XX Alvaro Aragon Ruano Oiartzungo Txirrindulariak (1927-2014) Ciclistas de Oiartzun (1927-2014) Joxe M. Beloki Jauregi Juan Joxe Aranburu Sarasti 367

mugarri-txirrund. 21-2014.qxd:1 26/06/14 19:47 Pรกgina 368

368