OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველო

ფინანსური რესურსების მობილიზება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში პოლიტიკის მაჩვენებლები

წინამდებარე დოკუმენტი, ასევე ნებისმიერი მითითებული მონაცემი და რუკა წარმოდგენილია ნებისმიერი ტერიტორიის სტატუსის ან სუვერენიტეტის საერთაშორისო საზღვრების და ტერიტორიის, ქალაქის ან ფარგლების დარღვევის გარეშე

b . OECD POLICY HIGHLIGHTS - MOBILISING FINANCE FOR CLIMATE ACTION IN GEORGIA

საქართველოს გრძელვადიანი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარებისთვის გარემოს დაბინძურება და კლიმატის ცვლილება მთავარ საფრთხეებად იქნა აღიარებული. საქართველოს სოციალურეკონომიკური განვითარების სტრატეგია - „საქართველო 2020“ - ეფექტური და ყოვლისმომცველი ეკონომიკური ზრდის მიმართულებით ძალისხმევებთან ერთად, ითვალისწინებს ბუნებრივი რესურსების რაციონალურ გამოყენებას, ეკოლოგიური უსაფრთხოებისა და მდგრადობის უზრუნველყოფას და ბუნებრივი კატაკლიზმების თავიდან აცილებას, (GoG 2014). კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით საქართველომ დასახა მიზნები კლიმატის ცვლილების შესახებ გაერთიანებული ერების ჩარჩო კონვენციით (UNFCCC) გათვალისწინებული ეროვნულად განსაზღვრული წვლილის (NDC) დოკუმენტის მეშვეობით და მიუერთდა ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD) მწვანე ზრდის დეკლარაციას. ასევე დაასრულა საქართველოს დაბალემისიებიანი განვითარების სტრატეგიის (LEDS) და ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმის (NEEAP) შემუშავება. აღნიშნული დოკუმენტი წარმოადგენს ძირითად გზავნილებს ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD) ანგარიშიდან „ფინანსური რესურსების მობილიზება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში“1. ანგარიშში ხაზგასმულია სხვადასხვა წყაროებიდან - კერძო და სახელმწიფო, ეროვნული და საერთაშორისო - ფინანსების მობილიზების გამოწვევები და შესაძლებლობები კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში, კერძოდ კლიმატის ცვლილების შერბილებისთვის. კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების დაფინანსება მხოლოდ გარემოს დაცვის ინტერესებში არ შედის, ფინანსური რესურსები ასევე გააფართოებს ბიზნეს შესაძლებლობებს, ხელს შეუწყობს ტექნოლოგიების გადაცემას და სამუშაო ადგილების შექმნას. ზოგიერთი ქართული კომპანია ბიზნესის განვითარების პოტენციალს „მწვანე“ ინვესტიციებში ხედავს. ასეთმა კომპანიებმა დაიწყეს თავიანთი პორტფელების დივერსიფიცირება და კონკურენტული უპირატესობების გაძლიერება, იმ გარდამავალ გარემოში ადაპტირებისთვისროგორიცაა საქართველო-ევროკავშირის ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცე (DCFTA) და ასოცირების ხელშეკრულება ევროკავშირთან (EU). მაგალითად, სს საპარტნიორო ფონდმა (სახელმწიფო საინვესტიციო ფონდი) ინვესტიცია ჩადო ქარხანაში, რომელიც აწარმოებს ენერგოეფექტურ სამშენებლო მასალას (სამშენებლო ბლოკები) Ytong Caucasus (იტონგი კავკასია) საქართველოს ბაზრისთვის (საპარტნიორო ფონდი 2016). ასოცირების ხელშეკრულების მიხედვით საქართველოს ვალდებულებამ - ენერგოეფექტური მშენებლობის უზრუნველყოფა - განაპირობა აღნიშნული საინვესტიციო გადაწყვეტილება.

1. მთავარი ანგარიში ხელმისაწვდომია შემდეგ ვებ-გვერდზე: http://oe.cd/2d4 SECTION TITLE RUNNING შესავალი FOOT .. 1 1

პოლიტიკის მაჩვენებლები

საქართველომ ეკონომიკის მოდერნიზების და აღორძინების მიზნით ბოლო 15 წლის განმავლობაში მთელი რიგი მნიშვნელოვანი სტრუქტურული და საბაზრო რეფორმები განახორციელა, კერძოდ: საჯარო სექტორის რესტრუქტურიზაცია, ბიზნესის ლიბერალიზაცია, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა და საგადასახადო და ვაჭრობასთან დაკავშირებული წესების და პროცედურების გაუმჯობესება.

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

მთავარი პოლიტიკური მესიჯები l l ფინანსური რესურსები კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში უკვე ხელმისაწვდომია, თუმცა სავარაუდოდ არ არის საკმარისი კლიმატთან დაკავშირებული ქვეყნის საერთო მიზნების მისაღწევად. შეფასების მიხედვით 2017 – 2030 წლებს შორის დაახლოებით 19 მილიარდი აშშ დოლარი იქნება საჭირო ენერგოეფექტურობის მისაღწევად სამრეწველო დარგებში, სატრანსპორტო და სამშენებლო სფეროებში, სასათბურე გამონაბოლქვებში, რომელიც არ არის დაკავშირებული ენერგეტიკასთან, მიწით სარგებლობასთან, მიწის გამოყენების ცვლილებასთან და სატყეო მეურნეობასთან დაკავშირებულ საქმიანობებში. სხვა სექტორების ხარჯების შეფასებები ნაკლებ დეტალური ან მეტად გაურკვეველია (მაგ. „არაჰიდრო“ განახლებადი ენერგიის და ადაპტაციის პროექტები). l l ამბიციური მიზნები მწვანე ეკონომიკის ზრდასთან დაკავშირებით, გარემოსდაცვითი რეგულაციების დაცვა და დაინტერესებულ პირთა ეფექტური ჩართულობა გადამწყვეტი ფაქტორია საქართველოში კლიმატის ცვლილების შედეგების შერბილებაში ინვესტიციის ჩადების მოთხოვნის შექმნისთვის. ენერგიის სუბსიდირების რეფორმები, კაპიტალის ბაზრის განვითარება, „გამწვანება“ სახელმწიფო შესყიდვა, კონკურენტუნარიანი ენერგო ბაზრები, და დაბალი გამონაბოლქვების და კლიმატური მდგრადობის ასპექტების ინტეგრაცია

უნდა შეივსოს და გაუმჯობესდეს უფრო ფართო სპექტრის სტრატეგიებით და შეტანილ იქნას ინფრასტრუქტურის დაგეგმვის პროცესში. l საქართველოს მთავრობას, საქართველოს ეროვნულ ბანკთან თანამშრომლობით (სებ) შეუძლია თანდათანობით მოახდინოს კლიმატის და ეკოლოგიური ასპექტების ინტეგრაცია კაპიტალის ბაზრის მიმდინარე რეფორმაში ქვეყანაში. ფინანსთა სამინისტროს დამატებით ჩართულობა ხელს შეუწყობს ასეთ ინტეგრაციას და თავიდან აიცილებს დაფინანსების მექანიზმების ფრაგმენტულ ლანდშაფტს საქართველოს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის. საქართველოს მთავრობამ და საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა ადგილობრივ ფინანსურ ინსტიტუტებთან და განვითარების ფინანსურ ინსტიტუტებთან ერთად, უნდა შეისწავლოს მწვანე ობლიგაციების გამოშვების და გამოყენების საკითხი და შეიმუშაოს საოპერაციო სახელმძღვანელო მითითებები. l l რისკის შერბილების ინსტრუმენტებს და სახელმწიფო სექტორის დაფინანსებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მწვანე კაპიტალის ბაზრის განვითარებაში. შესაძლოა გაფართოვდეს და გაუმჯობესდეს არსებული სახელმწიფო საინვესტიციო ფონდის ფუნქციები და მასშტაბი

2 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

პოლიტიკის მაჩვენებლები

„მწვანე“ ასპექტების მხარდაჭერის გაძლიერების მიზნით მათი მანდატების ფარგლებში. l მცირე და საშუალო საწარმოებისთვის მთავრობის მხარდაჭერის არსებული პროექტები (პროცენტისთვის და უზრუნველყოფისთვის) ასევე უნდა მოიცავდეს მწვანე ზრდის ასპექტებს. მთავრობამ ასევე შესაძლოა განიხილოს საქართველოს მწვანე ბანკის ან ფონდის შექმნის საკითხი კლიმატთან დაკავშირებული ინვესტიციების მოზიდვის მიზნით კერძო სექტორიდან. l l ფინანსური ინსტიტუტების საკრედიტო ხაზების განვითარება ხელს შეუწყობს საქართველოში კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების დაფინანსებას. გარდა ამისა, ისინი ასევე გამოყენებულ უნდა იქნას გონივრულად ადგილობრივი ბანკების და მიკროსაფინანსო ინსტიტუტების მიერ ინვესტიციების მობილიზებისთვის. მნიშვნელოვანია ფინანსების სტრატეგიული გაერთიანება, განსაკუთრებით სარისკო კაპიტალის მობილიზებისთვის კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის აუთვისებელ სექტორებში. გარდა ამისა, კლიმატის მწვანე ფონდის მზადყოფნის პროგრამების შესაბამისად საქართველომ უწყვეტი ძალისხმევები უნდა მიმართოს განვითარების ფინანსებზე წვდომაში და მართვაში მისი როლის გაძლიერებისკენ კლიმატის ცვლილებასთან

დაკავშირებული ღონისძიებების ეფექტურობის მაქსიმალურად გაზრდის მიზნით. l ენერგეტიკული გაერთიანების ხელშეკრულების საფუძველზე, საქართველოს აქვს შესაძლებლობა შექმნას სივრცე უფრო კონკურენტუნარიანი, ღია და მეტი განახლებადი ენერგიისთვის. ამავდროულად, სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულმა საწარმოებმა საქართველოს ენერგოსექტორში ასევე შეიძლება შეუწყოს ხელი მთავრობის მწვანე ზრდის პოლიტიკას. თუმცა მწვანე ზრდის ხელშეწყობა არ უნდა იქნას გამოყენებული არაკონკურენტული ენერგო ბაზრის გასამართლებლად. l l საინფორმაციო ხარვეზის აღმოფხვრისთვის მთავრობამ უნდა განიხილოს ინფორმაციის ცენტრალური საცავის შექმნის საკითხი საკრედიტო მონაცემების, საქმიანობის შედეგების, ტექნოლოგიების და ჰიდრო-მეტეოროლოგიური მონაცემების, მათ შორის კლიმატთან ან მწვანე პროექტებთან დაკავშირებული მონაცემების შესახებ.

მთავარი პოლიტიკური მესიჯები . 3

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

საქართველომ მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია სტრატეგიული პოლიტიკის განვითარებაში. ფინანსების უზრუნველყოფა კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის ასეთი პოლიტიკის განხორციელების მომდევნო ეტაპია. ეროვნულად განსაზღვრული წვლილის (NDC) მეშვეობით, საქართველომ აიღო სათბურის გაზების (GHG) 15% შემცირების ვალდებულება ბიზნესის ტრადიციული გზით განვითარების სცენარიდან (BAU) 2030 წლისთვის. აღნიშნული შემცირება გაიზრდება 25%-ით საერთაშორისო წყაროებიდან დამატებითი დაფინანსების მოზიდვის შემთხვევაში. ეროვნულად განსაზღვრლი წვლილი (NDC) პირდაპირ მიუთითებს რამდენიმე ძირითად დოკუმენტზე მისი განხორციელების სტრატეგიის სახით. მათ შორისაა დაბალემისიებიანი განვითარების სტრატეგია (LEDS), ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმა (NEEAP) და სათანადო ეროვნული შემარბილებელი ღონისძიებები (NAMAs). საქართველოს თერთმეტმა თვითმმართველმა ქალაქმა და მუნიციპალიტეტმა წარადგინა საკუთარი მდგრადი ენერგეტიკის სამოქმედო გეგმები (SEAPs) „“მერების შეთანხმების“ ინიციატივის საფუძველზე. საქართველო ასევე გეგმავს მეტი დირექტიული დოკუმენტის შედგენას კლიმატის ცვლილების მიმართულებით, მათ შორისაა მწვანე ეკონომიკის სტრატეგია, განახლებადი ენერგიის ეროვნული სამოქმედო გეგმა, და კლიმატის ცვლილების სამოქმედო გეგმა. საქართველოს სტრატეგიული პოლიტიკური დოკუმენტები კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების და მწვანე ზრდის შესახებ, მკაფიოდ განმარტავს, რომ ქვეყანას სჭირდება დაფინანსების მასშტაბების გაზრდა სხვადასხვა წყაროებიდან. (ნახაზი 1). მაგალითად, საერთო საინვესტიციო მოთხოვნები ენერგოეფექტურობასთან

დაკავშირებით, ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმის (NEEAP) ფარგლებში, შეფასებულია 8.3. მილიარდი აშშ დოლარით 2017 წლიდან 2030 წლამდე. დაბალემისიებიანი განვითარების სტრატეგიის (LEDS) მიღწევისთვის, დამატებითი 10.6 მილიარდი აშშ დოლარია საჭირო ენერგოეფექტურობისთვის, სათბურის გაზების ემისიების შემცირებისთვის, რომელიც არ არის დაკავშირებული ენერგეტიკასთან და მათ შორის მიწით სარგებლობასთან, მიწის გამოყენების ცვლილებასთან და სატყეო მეურნეობასთან დაკავშირებით (LULUCF). საქართველოს მესამე ეროვნული შეტყობინება მიუთითებს, რომ ჰიდროელექტრო პროექტები მოითხოვს დაახლოებით 2.4 მილიარდ აშშ დოლარს ზემოაღნიშნულ პერიოდში (GoG 2016; NEEAP ექსპერტთა ჯგუფი; 2017; Winrock და Remmisia, 2017). ხარჯების შეფასებები სხვა სექტორებისთვის ნაკლებ დეტალურია ან უფრო მეტად გაურკვეველი (მაგ. „არაჰიდრო“ განახლებადი ენერგიის და ადაპტაციის პროექტები). საინვესტიციო მოთხოვნების უკეთ შეფასებები ხელს შეუწყობს საქართველოს მთავრობას მოახდინოს კონკრეტული პროექტების პრიორიტეტიზაცია კლიმატის ცვლილების და მწვანე ზრდის შესახებ დასახული მიზნების გათვალისწინებით. ეს განსაკუთრებით ეხება პრიორიტეტულ სექტორებს, როგორიცაა ენერგოეფექტურობა, განახლებადი ენერგია, ტრანსპორტი და ადაპტაცია. საჭიროებების უკეთ შეფასებები ასევე მკაფიო სიგნალს გაუგზავნის პოტენციურ ინვესტორებს პრიორიტეტული პროექტების შესახებ.

ნახაზი 1. გრძელვადიანი საინვესტიციო საჭიროებების გადათვლა (აშშ დოლარი მილიონი) ენერგიის გამოყენება (შენობები) ენერგიის გამოყენება (მრეწველობა) (NEEAP) ენერგომომარაგება (ჰიდროენერგეტიკა) ენერგომომარაგება (დისტრიბუციადა არაგანახლებადი გენერატორები) ენერგომომარაგება (მზის) ენერგომომარაგება (ქარუს) ტრანსპორტი (NEEAP) მიწათსარგებლობა, მიწის გამოყენების ცვლილება და მეტყევეობა ნარჩენები ენერგეტიკასთან დაუკავშირებელი ემისია (მრეწველობა) სოფლის მეურნეობა ადაპტაცია 0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

შენიშვნა 1: ხარჯის შეფასების მეთოდოლოგიები შესაძლოა განსხვავდებოდეს საინფორმაციო წყაროებს შორის. აქედან გამომდინარე ეს მაჩვენებელი არ აერთიანებს რაოდენობრივ მონაცემებს ეროვნულ დონეზე. შენიშვნა 2. შეფასებები ენერგიის გამოყენებასთან დაკავშირებით სამრეწველო და სატრანსპორტო სექტორებში მიღებულია NEEAP-დან, ადაპტაციის ხარჯის შეფასება ეფუძნება NDC-ში შეტანილ მოანცემებს, ჰიდროელექტროსადგურების შეფასებები მიღებულია საქართველოს მესამე ეროვნული შეტყობინებიდან და დანარჩენი ხარჯები LEDS-დან. წყარო: ავტორის გამოთვლა, GEDF (2017), GoG (2015a, 2015b), NEEAP ექსპერტთა ჯგუფის (2017) და Winrock და Remmisia (2017) საფუძველზე.

4 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

კაპიტალის სხვადასხვა წყაროები უკვე აფინანსებენ კლიმატთან დაკავშირებულ პროექტებს სავალო და წილობრივი ინსტრუმენტებით (ცხრილი 1). კერძოდ, სახელმწიფო და კერძო სექტორის ინვესტორებმა ჰიდროელექტროსადგურები საქართველოში უკვე ჩათვალეს კრედიტის უზრუნველყოფისთვის გამოსაყენებელი აქტივის კლასად. ეროვნული და ადგილობრივი თვითმმართველი ორგანოები და სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საწარმოები გადამწყვეტ როლს ასრულებენ პირდაპირი ინვესტიციების და რისკის შერბილების ინსტრუმენტების უზრუნველყოფაში (შემოსავლების გარანტია) კლიმატთან დაკავშირებული რამდენიმე პროექტისთვის. საერთაშორისო მრავალმხრივი და ორმხრივი დაფინანსების წყაროები ასევე უზრუნველყოფს ფინანსურ რესურსებს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის და საერთაშორისო გამოცდილებას სხვადასხვა ქვეყნიდან, ამასთან ხელს უწყობს ქვეყნის შიდა პოტენციალის გაფართოებას. კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების დაფინანსება კომერციული ბანკებიდან, ინსტიტუციური ინვესტორების და კომპანიების მიერ, ხელმისაწვდომია, თუმცა მეტწილად კონცენტრირებულია ჰიდროელენერგეტიკაზე. ეს შესაძლებელი გახდა ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულებებით (PPAs) და სხვა პროვილეგირებული პოლიტიკით განახლებად ენერგიებთან დაკავშირებით, რომელიც მხარდაჭრილია მთავრობის მიერ. თუმცა ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულებებმა (PPAs) ასევე გამოიწვია მაღალი ფინანსური ვალდებულებები,

რომელიც იკისრა საქართველოს მთავრობამ (IMF, 2017). მთავრობა გადახედავს წესებს განახლებადი ენერგიის განვითარების შესახებ იმისათვის, რომ პირობები და სატარიფო დონეები ინდივიდუალური პროექტებისთვის შეთანხმებულ იქნას თითოეული ცალკეული შემთხვევისთვის, და მომავალში ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულებები (PPAs) არ განიხილება. მიუხედავად ამისა, ამჟამად დაგეგმილი ინვესტიცია კვლავ არასაკმარისია ეროვნულად განსაზღვრული წვლილის (NDC) (GoG, 2016, 2015a; NEEAP ექსპერტთა ჯგუფი, 2017) ვალდებულებების შესასრულებლად. დაფინანსების მასშტაბი არასაკმარისია, განსაკუთრებით განახლებადი ენერგიისთვის, და არა ჰიდროენერგეტიკისთვის, ასევე ენერგოეფექტურობისთვის სახელმწიფო და კერძო სექტორის მშენებლობებისთვის, სუფთა სატრანსპორტო სისტემებისა და კლიმატის ცვლილებებთან ადაპტაციისთვის. მცირე და საშუალო საწარმოებს (SMEs) ხშირად მნიშვნელოვანი პრობლემები წარმოექმნებათ დაფინანსებაზე წვდომასთან დაკავშირებით ეფექტური და ეკოლოგიურად სუფთა წარმოების რესურსებისთვის, მსხვილ კომპანიებთან შედარებით. (ჩორგოლაშივილი, 2017; კოპენჰაგენის ენერგოეფექტურობის ცენტრი, 2017; სინგხი და სხბა,. 2016, ენერგეტიკის სამინისტრო, 2017). გაზრდილი მოცულობით დაფინანსება საჭიროა ენერგოეფექტურობისთვის, ტრანსპორტის, „არა-ჰიდრო“ განახლებადი ენერგიისა და კლიმატის ცვლილებასთან ადაპტაციისთვის. “

OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში . 5

პოლიტიკის მაჩვენებლები

ფინანსური რესურსები კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში ხელმისაწვდომია, თუმცა განსხვავდება სხვადასხვა სექტორს შორის და სავარაუდოდ არ არის საკმარისი ქვეყნის საერთო მიზნების მისაღწევად კლიმატთან დაკავშირებით.

6 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

n/a

n/a

n/a

საპროექტო ობლიგაციები

პირდაპირი კრედიტირება

მწვანე საკრედიტო ხაზები, გაფართოებული IFI–ს მიერ

2

n/a

n/a

n/a

სეკურიტიზაცია

შერწყმა / გაერთიანება

n/a

n/a

სავალუტო ოპერაციები n/a

2

n/a

2

ფონდის გამოყენება

1

გარანტიები / დაზღვევა

1

ტექნიკური დახმარება

n/a

n/a

1

შემოსავლების გარანტიები, მათ შორის PPA

1

n/a

1

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

2

საპროცენტო 1 განაკვეთის სუბსიდიები

1

n/a

საინვესტიციო ფონდი

გრანტები

1

პირდაპირი ინვესტიცია

n/a

n/a

კორპორატიული ობლიგაციები

დამატებითი დაფინანსება

1*

სუვერენული ობლიგაციები

2

2

n/a

2

1

n/a

n/a

n/a

2

n/a

1

1

n/a

1

2

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

2

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

1

(არხი)

1

2

2

n/a

n/a

n/a

n/a

2

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

2

n/a

(არხი)

2

n/a

2

n/a

2

2

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

1

1

n/a

2

2

2

n/a

ინსტიტუციური ინვესტორები

(არაფინანსური კორპორაციები)

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

1

n/a

n/a

n/a

2

2

n/a

2

2

2

1

1

n/a

1

n/a

1

2

1

1

1

1

2

1

n/a

განვითარების ბანკები

2

2

2

1

1

1

1

n/a

1

1

1

2

1

1

n/a

n/a

n/a

დონორი/ქვეყანა, რომელიც დახმარებას უწევს ორმხრივ საფუძველზე

შენიშვნა 1: PPA – ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულება შენიშვნა 2: საქართველოს საბიუჯეტო კოდექსი არ ითვალისწინებს მიზნობრივ ბიუჯეტს ნებისმიერი მიზნისთვის, მათ შორის ხარჯებს კლიმატთან დაკავშირებული პროექტებისთვის.

რისკის შერბილება

კაპიტალი

შერეული

Debt

მიკროსაფინანსო დაწესებულებები

ადგილობრივი კომერციული ბანკები

ცენტრალური მთავრობა

სახელმწიფო ფონდი

სახელმწიფო

სახელმწიფო

მუნიციპალიტეტი

საერთაშორისო კერძო

ადგილობრივი

n 1. არსებული ფინანსური არხები n 2. ხელმისაწვდომი, მაგრამ გამოუყენებელი არხები n n/a. არ გამოიყენება

2

2

2

1

2

2

1

n/a

1

2

1

2

2

2

2

n/a

n/a

საერთაშორისო კლიმატის ფონდები

2

2

1

2

2

n/a

n/a

n/a

n/a

1

1

2

n/a

1

2

2

n/a

ფინანსური ინსტიტუტები

კერძო

ცხრილი 1. საქართველოში კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების დაფინანსებისთვის უკვე ან პოტენციურად ხელმისაწვდომი ფინანსური არხების მაგალითები

2

2

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

n/a

1

n/a

n/a

n/a

2

2

n/a

(არაფინანსური კორპორაციები)

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

ეროვნული და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები, სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საწარმოები და განვითარების დაფინანსების ინსტიტუტები არიან და სავარაუდოდ დარჩებიან მთავარ ფინანსურ წყაროდ კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის. კერძოდ, NEEAP ასევე ითვალისწინებს, ჩანართი 1: კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით დაფინანსება საჭიროა როგორც ეროვნულ, ასევე მუნიციპალურ დონეზე.

რომ ენერგოეფექტურობისთვის დაფინანსების 40%-ზე მეტი წარმოდგენილი იქნება ადგილობრივი სახელმწიფო წყაროებიდან, მათ შორის სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საწარმოებიდან (ნახაზი 2), თუმცა აღნიშნული სახელმწიფო დაფინანსების წყაროები არ არის საკმარისი და გამოყენებულ უნდა იქნას გონივრულად და იმგვარად, რომ შესაძლებელი იყოს კერძო სექტორის შემდგომი ინვესტიციის მობილიზება და სახელმწიფოს ხარჯებით ნებისმიერი კერძო ინვესტიციის გამოდევნის თავიდან აცილება. ნახაზი 2. მოსალოდნელი ფინანსური წყაროები ენერგოეფექტური ზომებისთვის NEEAP-ში 2017-30 წწ განმავლობაში. სხვები (მხოლოდ ჰიბრიდული და ელექტრო სატრანსპორტო საშუალებების ჩანაცვლებისთვის) გრანტები საერთაშორისო წყაროებიდან 0.3%

სახელმწიფოს საკუთრებაში არსბეული საწარმო / ინფრასტრუქტურული კომპანიები

27%

35%

ინვესტიციები მრავალმხრივი და ორმხრივი 3% წყაროებიდან

7%

უძრავი ქონების დეველოპერები / შენობის მფლობელები

8%

5% 14%

საოჯახო მეურნეობები სამრეწველო/კერძო კომპანიები

მუნიციპალიტეტები ცენტრალური მთავრობა1%

შენიშვნა 1: თავდაპირველი შეფასებები განხორციელდა ევროში. მოქმედი გაცვლითი კურსი შეადგენს 1აშშ დოლარი = 0.904 ევროს OECD (2017) შესაბამისად, გაცვლითი კურსები (ინდიკატორი), http:// dx.doi. org/10.1787/037ed317-en (შეფასდა 14 აგვისტოს 2017). შენიშვნა 2: “სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საწარმო / ინფრასტრუქტურული კომპანიები“ მოიცავს: სს საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემას, სს საქართველოს რკინიგზას და სს საქართველოს ნავთობისა და გაზის კორპორაციას. წყარო: ავტორის გამოთვლა ეფუძნება NEEAP ექსპერტთა ჯგუფს. (2017).

მუნიციპალიტეტები (მათ შორის ქალაქები, როგორიცაა თბილისი და ბათუმი) მწვავე ფინანსურ შეზღუდვებს აწყდებიან გარემოს ხარისხის და მათი სახელმწიფო ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესების კუთხით, როგორიცაა ტრანსპორტი და საჯარო შენობები, ქვე-ეროვნულ დონეზე პოლიტიკის სათანადო განხორციელებასა და ამოქმედებას და საჭირო ფინანსების მობილიზებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს კლიმატის ცვლილებების და მწვანე ზრდის შესახებ ეროვნული მიზნების მიღწევისთვის. ეროვნულ დონეზე სტრატეგიების ფუნქცია ასევე არის ქვე-ეროვნული სტრატეგიების გაერთიანება. საქართველოს ზოგი მუნიციპალიტეტი და განვითარების თანამშრომლობის პარტნიორები ხელს უწყობენ საინვესტიციო პროექტებს. მასში შედის მუნიციპალური პროექტების მხარდაჭერის ფონდი (MPSF), ვეროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის მწვანე ქალაქის სტრატეგია და აზიის განვითარების ბანკის თბილისი მდგრადი საქალაქო ტრანსპორტის პროგრამა. ამჟამად არცერთი სახელმწიფო ორგანო არ ახდენს სხვადასხვა ქვე-ეროვნული დონის კლიმატის გაუმჯობესების ნორმატიული ბაზის კოორდინაციას ქვეყნის მასშტაბით.

OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში . 7

პოლიტიკის მაჩვენებლები

საქართველოში დაბალხარჯიან, გრძელვადიან კაპიტალზე შეზღუდული წვდომა, განსაკუთრებით კერძო სექტორიდან, ართულებს ინვესტიციების ჩადებას კლიმატთან დაკავშირებულ პროექტებში, სხვა ტიპის ფიქსირებულ აქტივებში ინვესტიციების ანალოგიურად. კომერციული ბანკებიდან არსებობს რამდენიმე დაბალი საპროცენტო განაკვეთის მქონე საკრედიტო პროდუქტი, თუმცა მინიმალური მოთხოვნილი თანხა შეადგენს 100 000 ლარს (დაახლოებით 38 600 აშშ დოლარი). ტიპიურად მცირე და საშუალო საწარმოებს სჭირდებათ დაახლოებით 9 000-და 40 000 აშშ დოლარამდე მწვანე პროექტებისთვის, რომელიც არ ემთხვევა ზემოთ მოთხოვნილ მინიმალურ თანხას (ჩორგოლაშვილი, 2017). მაღალი უზრუნველყოფის მოთხოვნა ბანკების მხრიდან დაახლოებით სესხის ღირებულების 220% - ასევე სირთულეებს უქმნის ქართულ კომპანიებს, განსაკუთრებით მცირე და საშუალო საწარმოებს, სესხის აღებასთან დაკავშირებით (EU4Business, 2017). ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, კომერციული ბანკები ჩვეულებრივ არ აღწევენ არაუზრუნველყოფილი სესხის ზღვარს, რომელიც განსაზღვრულია კანონით (საერთო პორტფელის 25%). ეს ნიშნავს, რომ კომერციულმა ბანკებმა შესაძლოა აღიქვან უფრო მაღალი დონის რისკი, ვიდრე რეგულაციები მოითხოვს (EIB, 2016). გარდა ამისა, მიმზიდველი მოკლევადიანი სასესხო შესაძლებლობები საქართველოში, როგორიცაა საცალო საბანკო მომსახურებები (და არაკორპორატიული საბანკო მომსახურება) ხშირად გრძელვადიანი კაპიტალის, რომელიც შეიძლება მობილიზებულ იქნას კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების დასაფინანსებლად, უფრო მეტ დანაკლისს წარმოშობს,

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

არსებითი მნიშვნელობა აქვს საინვესტიციო მოთხოვნის შექმნას კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში საკანონმდებლო რეფორმის და ფინანსური სისტემის მეშვეობით, რომელიც ხელს შეუწყობს აღნიშნული მოთხოვნის შესრულებას. კერძო სექტორის ინვესტიციების მობილიზება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში საქართველოში მოითხოვს სხვადასხვა სტრუქტურას შორის ურთიერთქმედების გაძლიერებას. (ნახაზი 3). ეს მოიცავს პირდაპირი სახელმწიფო ინვესტიციის ჩადებას პროექტებში, სახელმწიფო დაფინანსებას ბანკების და ფონდების შუამვალობით (როგორიცაა განვითარების ბანკების მიერ გაფართოებული საკრედიტო ხაზები), მარეგულირებელ და ფინანსურ სტიმულებს, უკეთეს საინვესტიციო პირობებს, და პოტენციალის და ცოდნის გაფართოებას. გაუმჯობესებული ურთიერთქმედებები ასევე ხელს შეუშლის ფინანსური მექანიზმების ფრაგმენტაციას და კერძო სექტორის დაფინანსების გამოდევნას. პოლიტიკის შეთანხმებულობა ხელს შეუწყობს მთავრობას მოიპოვოს ნდობა და თავიდან აიცილოს არაეფექტურობა, როგორც სახელმწიფო, ასევე კერძო ადგილობრივ დაინტერესებულ პირებს შორის, მათი ფინანსური რესურსების მიმართვაში კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში მარკალის (MARKAL) მოდელის გამოყენებამ დაბალემისიანი განვითარების სტრატეგიასა (LEDS) და ენერგოეფექტურობის ეროვნულ სამოქმედო გეგმაში (NEEAP)

განაპირობა აღნიშნული შეთანხმებულობის მიღწევა, თუმცა რიგ სექტორულ სტრატეგიულ დოკუმენტებში ისევ ადგილი აქვს საკითხების გადაფარვების შემთხვევებს. ეს სავარაუდოდ გამოიწვევს ძირითადი სტრატეგიული დოკუმენტებით გათვალისწინებული ზომების/ქმედებების არასათანადო დონეზე კოორდინაციას ან კოორდინაციის არარსებობის/ნაკლებობის პოტენციურ რისკს. დაბალემისიანი განვითარების სტრატეგიის (LEDS) და ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმის (NEEAP) განხორციელების დაფინანსება უნდა გაფართოვდეს და გაუმჯობესდეს გაფართოებული ნორმატიული ბაზის დარეგულირებით, როგორიცაა კაპიტალის ბაზრის განვითარება, ინვესტიციის სტიმულირება და ხელშეწყობა, კონკურენცია და საინფორმაციო ბაზა. საქართველოს მთავრობა გეგმავს მნიშვნელოვნად გაზარდოს სახელმწიფო ინვესტიცია, რომელიც დაიწყება 2017 წელს და ორიენტირებული იქნება საგზაო, ენერგეტიკის და საზღვაო პორტის ინფრასტრუქტურაზე. კლიმატის და მწვანე ზრდის ძირითადი საკითხების გაუთვალისწინებლობა სახელმწიფო ინვესტიციებში წარმოქმნის ინფრასტრუქტურის კლიმატის ცვლილებისადმი დაბალი მდგრადობის ან სათბურის გაზების მაღალი ემისიების რისკს მომდევნო ათწლეულების განმავლობაში.

ნახაზი 3. ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენს კერძო ფინანსების მობილიზაციაზე კლიმატის ცვლილებებთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში . სავალდებულო პირობები შესყიდვების, ინვესტიციების სტიმულირების და ხელშეწყობის, ვაჭრობის და სხვა საკითხების შესახებ

●

მონაცემთა საინფორმაციო ბაზა, ინფორმირებულობა, პოტენციალი და ა.შ. კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული პოლიტიკა, რომელიც არ განაპირობებს ფინანსურ მხარდაჭერას.

ძირითადი სტრატეგიული პოლიტიკის დოკუმენტები და მიზნები (NDC, LEDS, NEEAP , SEAP და სხვა.).

პოტენციალის გაფართოება აღნიშნული პოლიტიკისთვის

ფინანსური მხარდაჭერა შედეგად კლიმატის პოლიტიკის *

GCF მზადყოფნის პროგრამა, სხვადასხვა TA პროექტები პოლიტიკის განვითარებისთვის და სხვა

* მათ შორის RE ხელშეწყობის პოლიტიკას, როგორიცაა PPAs (უნდა დასრულდეს), საგადასახადო შეღავათი, CDM და ა.შ.

პოტენციალის გაფართოება პროექტებისთვის TA ენერგოეფექტურობის მოწყობილობისთვის, მზის / ქარის პოტენციური სახელმწიფო დაფინანსება, ანალიზისთვის, და ა.შ. ფონდების და ბანკების შუამვალობით. სახელმწიფო დაფინანსება

GEEREF საკრედიტო ხაზები – გაცემული სესხები საქართველოს კომერციული ბანკებისთვის და MFI და ა.შ.

ცენტრალური და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები, სუვერენული ფონდები, სხვა SoEs, და ორმხრივი და მრავალმხრივი დაფინანსების პროვაიდერები.

მობილიზაციის ეფექტის ტიპი

სახელწმიფო ინტერვენციების საფუძველზე მობილიზებული კერძო დაფინანსება

●

პირდაპირი

შუამავლის სახით პირდაპირი, ფინანსური მოტივაცია კატალიტიკური

ზემოქმედება ზემოქმედება გამოყოფილი ტექსტი: მაგალითები.

თანამშრომლობის დაფინანსება და ა.შ.

შენიშვნა: აკრონიმები: CDM (სუფთა განვითარების მექანიზმი), GCF (მწვანე კლიმატის ფონდი) GEEREF (ენერგოეფექტურობის და განახლებადი ენერგიის გლობალური ფონდი), LEDS (დაბალემისიებიანი განვითარების სტრატეგია), MFI (მიკროსაფინანსო დაწესებულებები) NDC (ეროვნულ დონეზე განსაზღვრული წვლილი), NEEAP (ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმა), PPAs (ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულებები), SEAP (ენერგეტიკსი მდგრადი განვითარების სამოქმედო გეგმა ), SoE (სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საწარმოები), და TA (ტექნიკური დახმარება) წყარო: ავტორი დაეყრდნო McNicoll & Jachnik (2017).

8 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში ინვესტიციის მოთხოვნის შექმნა ეფუძნება მკაფიო და მდგრად პოლიტიკურ სიგნალებს, მათ შორის სათანადოდ მკაცრ გარემოსდაცვით რეგულაციებს და მათ განხორციელებას, ასევე ეფექტურ კომუნიკაციას დაინტერესებულ პირებთან და მათ ჩართულობას. ქართული საწარმოები, მცირე საწარმოებიდან დაწყებული მსხვილი კომპანიებით დამთავრებული, თვლიან, რომ უფრო მკაცრი გარემოსდაცვითი პოლიტიკა ყველაზე მნიშვნელოვანი მექანიზმი იქნება, რომელიც გავლენას მოახდენს მათ საინვესტიციო გადაწყვეტილებებზე, მათ შორის რესურსების ეფექტურობაზე და ეკოლოგიურად უფრო სუფთა წარმოების ზომებზე (ჩორგოლაშვილი, 2017). ბოლო წლებში მიღწეული პროგრესის მიუხედავად, პოლიტიკა ელექტროენერგიის გამოყენების და გარემოს ხარისხის შესახებ საქართველოში შედარებით რბილია. საქართველო ერთადერთი ქვეყანაა აღმოსავლეთ ევროპის, კავკასიისა და შუა აზიაშის (EECCA) რეგიონში, თურქმენეთის გარდა, რომელსაც არ გააჩნია რაოდენობრივი მიზნობრივი მაჩვენებლები განახლებადი ენერგიის ან ენერგოეფექტური ზომების შესახებ 2017 წლის ივლისის მდგომარეობით. კლიმატური საკითხების შეტანა ინფრასტრუქტურის საინვესტიციო გეგმაში უნდა დაიწყოს ადრეულ ეტაპზე, რათა თავიდან იქნას აცილებული დამოკიდებულება მაღალ სასათბურე გაზების ემისიებთან დაკავშირებით ათწლეულების განმავლობაში.

NEEAP (ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმა), სავარაუდოდ შეავსებს ამ ხარვეზს ენერგო–ეფექტურობის მიზნების და კონკრეტული ზომების შემოღებით აღნიშნული მიზნების მისაღწევად (მაგალითად, ენერგოაუდიტი და ენერგეტიკული მარკირება). მთავრობა ამუშავებს ეროვნულ დონეზე განახლებადი ენერგიის სამოქმედო გეგმას საქართველოს მიერ ენერგეტიკული თანამეგობრობის კანონმდებლობის დაცვის მიზნით. საშეღავათო პოლიტიკის შემუშავებამ ჰიდროენერგეტიკასთან (მაგ. შემოსავლების გარანტიები და დღგ გადასახადისგან გათავისუფლება) და მის გამოუყენებელ პოტენციალთან დაკავშირებით გააუმჯობესა ჰიდროელექტროსადგურის პროექტის განვითარება საქართველოში. თუმცა აღნიშნულმა კონსტრუქციულმა პოლიტიკამ შესაძლოა უფრო გაართულოს კერძო სექტორის ინვესტორების ყურადღების მიმართვა „არა–ჰიდრო“ განახლებადი ენერგიის პროექტებისკენ. დიფერენცირებული სატარიფო პოლიტიკა ჰიდროელექტრო და სხვა ტიპის განახლებად ენერგიებს შორის (მაგალითად, ქარი, მზის და გეოთერმული ენერგიის მაღალი ტარიფები ჰიდროენერგეტიკასთან შედარებით) შეიძლება შესწავლილ იქნას სხვადასხვა ენერგოწყაროებს შორის „თანაბარი პირობების“ უზრუნველსაყოფად. საქართველოში ელექტროენერგიის ფასების შემდგომი რაციონალიზაცია მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ფინანსების

OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში . 9

პოლიტიკის მაჩვენებლები

მკაფიო და მდგრადი პოლიტიკური სიგნალები, რეგულაციების ეფექტური განხორციელება და დაინტერესებულ პირთა ჩართულობა გადამწყვეტი ფაქტორებია ინვესტიციის მოთხოვნის შექმნისთვის.

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

მობილიზებას ენერგოეფექტური ღონისძიებებისა დადა შედარებით მცირე მასშტაბის განახლებადი პროექტების განხირციელებას (GoG, 2016; სინგხი, და სხვა. 2016; OECD მომავლში). საქრთველოს მთავრობამ მიიღო ზომები საგადასახადო განაკვეთების გაზრდის მიმართულებით კონკრეტულ წიაღისეულ საწვავზე (მაგალითად, ცვლილებები საგადასახადო კოდექსში 2017 წელს), ამასთან სუბსიდირების დონე შედარებით დაბალია (1.4% მშპ 2014) აღმოსავლეთ ევროპის და კავკასიის სხვა ქვეყნებთან შედარებით (OECD, მომავალში). მიუხედავად ამისა, ელექტროენერგიის ფასები მეტისმეტად დაბალი რჩება ინვესტიციების სტიმულირებისთვის კონკრეტულად ენერგოეფექტურობის ღონისძიებებში. ეს ძირითადად გამოწვეულია როგორც ადგილობრივი ელექტროენერგიის გენერაციის დაბალი ღირებულების, კერძოდ მსხვილმასშტაბიანი ჰიდროელექტროსადგურიდან, ასევე ბუნებრივი გაზის სუბსიდირების გამო, რომელიც გამოიყენება ელექტროენერგიის მიწოდების და გათბობის მიზნით (IEA, 2015; OECD,; პავლიაშვილი და ბერმანი, 2016; სინგხი და სხვა, 2016). ენერგეტიკის სუბსიდირების რეფორმები სოციალურად და პოლიტიკურად სენსიტიური საკითხებია საქართველოში, როგორც სხვა ბევრ ქვეყანაში. თუმცა, ქვეყნებმა (რომელთა რაოდენობა იზრდება) გადალახეს პოლიტიკური დაბრკოლებები სუბსიდირების რეფორმებთან დაკავშირებით, მათ შორის საშუალოშემოსავლიანმა ქვეყნებმა, როგორიცაა ინდოეთი, ინდონეზია და პერუ (OECD, 2017a).

წარმატებული რეფორმები ზოგადად რამდენიმე საერთო თავისებურებით ხასიათდება. მათში შედის: მონაცემების ხელმისაწვდომობა სუბსიდიების ფულად ღირებულების შესახებ; მონაცემები მათი განაწილების შესახებ ბენეფიციარებს შორის; და ანალიზი მასზედ, როგორ შეიძლება გაუმჯობესდეს ენერგეტიკასთან დაკავშირებული მომსახურებები, ჰაერის ხარისხი და/ან სასათბურე გაზის ემისიები, როდესაც ფასები უკეთ ასახავს ხარჯებს (OECD, 2017a). ენერგოსუბსიდიების აღრიცხვა საქართველოში, შემუშავებული OECD (მომავალში) მიერ, დაეხმარება ქვეყანას გაატაროს რეფორმები ენერგეტიკის სუბსიდიების მიმართულებით. საქართველოს სახელმწიფო შესყიდვების სისტემის „გამწვანება“ ხელს შეუწყობს დაბალემისიებიან პროდუქციასა და მომსახურებებში ინვესტიციების მოთხოვნის შექმნას და სამრეწველო და ბიზნეს მოდელის ინოვაციას (OECD, 2017a). საქართველოს შესყიდვის სისტემა სათანადოდ მუშაობს იმისათვის, რომ უზრუნველყოს კონკურენტული საჯარო ტენდერები, თუმცა სათანადოდ არ ითვალისწინებს საქონლის და მომსახურებების ეკოლოგიურ ან ენერგო ეფექტურობის მაჩვენებლებს (OECD, 2016b; სინგხი და სხვა 2016). საქართველოს სახელმწიფო შესყიდვების სისტემა უნდა ითვალისწინებდეს ეკოლოგიური და ენერგო ეფექტურობის კრიტერიუმების ინტეგრაციას სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ კანონში.

10 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

სათანადოდ ფუნქციონირებადი კაპიტალის ბაზრის განვითარებას საქართველოში დიდი პოტენციალი აქვს ფინანსური არხების დივერსიფიცირების, დაბალი საინვესტიციო ხარჯების და და დამატებით საბანკო კრედიტების კუთხით, რამაც შესაძლოა გააუმჯობესოს კაპიტალის მოდინება მათ შორის კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის. ამჟამად საქართველოში კაპიტალის ბაზრის როლი მოკრძალებულია. კომერციული ბანკები ფლობდნენ ფინანსური სექტორის აქტივების 91.9%–ს 2015 წელს, მიკროსაფინანსო ინსტიტუტები და საკრედიტო კავშირები ფლობდნენ 5.9%–ს (MoESD, 2016). საჯარო და კერძო სექტორები უზრუნველყოფენ კაპიტალში ინვესტიციებს, კერძოდ მსხვილმასშტაბიანი განახლებადი ენერგიის პროექტებში, ძირითადად ჰიდროენერგეტიკაში. მათ გაცილებით ნაკლები ინვესტიციები ჩადეს მცირემასშტაბიან, არა–ჰიდრო განახლებად და ენერგოეფექტურ პროექტებში.

დაფინანსებაში (e.g. OECD, 2017d; ვან ბილსენი 2017). საქართველოს მთავრობამ და ეროვნულმა ბანკმა (ცენტრალური ბანკი) გადახედა საკანონმდებლო ბაზას ფინანსური სექტორის რეგულაციებთან დაკავშირებით. რამაც შესაძლოა შექმნას იმის შემოწმების საფუძველი შეიძლება თუ არა კლიმატური რისკების „შეტანა“ ფინანსური ბაზრის რეფორმის ინდივიდუალურ ჩამონათვალში მოკლე და გრძელვადიან პერსპექტივაში.

საქართველო წარმატებით ავითარებს კაპიტალის ბაზრებს (მაგ. ფასიანი ქაღალდების ბაზარი, სავალუტო ბაზარი და გადახდის სისტემა). ამან შესაძლოა შექმნას სრულყოფილი ფინანსური სექტორის განვითარების შესაძლებლობა, რაც ასევე ხელს შეუწყობს მწვანე ზრდისთვის ფინანსების მობილიზებას დროთა განმავლობაში. კლიმატთან ან მწვანე ზრადსთან დაკავშირებით ბაზრების განვითარება უნდა გახდეს ამ სამუშაოს ნაწილი. (ცხრილი 2) თუმცა, ფინანსური ბაზრების განვითარებაზე მომუშავე პირები მზარდ ინტერესს იჩენენ მწვანე ზრდასთან და კლიმატთან დაკავშირებული საქმიანობების ცხრილი 2. საქართველოს კაპიტალის ბაზრის განვითარების და მისი სტატუსის ძირითადი ფაქტორები „მწვანე“ კაპიტალის ბაზრების განვითარების ძირითადი ფაქტორები.

სტატუსი საქართველოში

ეფექტურად ფუნქციორებადი ადგილობრივი კაპიტალის ბაზარი

შემუშავების პროცესში არსებული სახელმწიფო ობლიგაციები და სხვა ძირითადი კორპორატიული ობლიგაციები გამოშვებულია, თუმცა კვლავ საერთო ფინანსური აქტივის მცირე ნაწილს წარმოადგენს და გამოშვებულია ძირითადად საქრათველოს გარეთ.

საკრედიტო სარეიტინგო მომსახურებები

NBG და Fitch Ratings (სარეიტინგო სააგენტო) დაიწყო საპილოტე საკრედიტო სარეიტინგო მომსახურებები მსხვილი ქართული კომპანიებისთვის, მათ შორის უმსხვილესი კომერციული ბანკებისთვის.

სათანადო გადახდის სისტემა

NBG’s კლირინგისა და ანგარიშსწორების სისტემის განვითარება დასრულდა 2017 წელს

სახელმწიფო შემოსავლების მრუდი

სახელმწიფო ლარის ობლიგაციის შემოსავლიანობის მრუდი შემოღებულ იქნა 2015 წელს.

ფინანსური განათლება

ეროვნული სტრატეგია ფინანსური განათლებისთვის მიღებულ იქნა 2016 წელს.

ზომები ESG* აქტივების ეფექტურობის სტიმულირებისთვის

ჯერ არ არის განხილული.

მწვანე ობლიგაციების სახელმძღვანელო და სტანდარტები

ჯერ არ არის განხილული.

შენიშვნა: ESG = გარემოს დაცვის, სოციალური უზრუნველყოფისა და კონტროლის საკითხები; GEL = ლარი და NBG = საქართველსო ეროვნული ბანკი. წყარო: ავტორის ანალიზი.

OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში . 11

პოლიტიკის მაჩვენებლები

საქართველოს ფინანსური სისტემა ხელსაყრელი უნდა იყოს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის ფინანსური რესურსების მობილიზებებისთვის.

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

ახალი ფინანსური ინსტრუმენტების შესწავლა კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში მწვანე ზრდის დაფინანსების ამჟამად არსებული წყაროების მასშტაბების გაზრდის გარდა, მრავალმხრივი განვითარების ბანკებმა და ადგილობრივმა ფინანსურმა ინსტიტუტებმა უკვე დაიწყეს ახალი ფინანსური ინსტრუმენტების და არხების კვლევა კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ზომების დასაფინანსებლად საქართველოში. საქართველოს მთავრობა ასევე განიხილავს ახალი არხის შექმნას, რომელიც მოახდენს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ზომების შემდგომი დაფინანსების კატალიზებას. აღნიშნული განვითარებადი ან პოტენციური დაფინანსების არხების მაგალითებში შედის: l საქართველოში იზრდება მწვანე ობლიგაციებით დაინტერესება, თუმცა დღემდე არცერთი არ გამოშვებულა (ვან ბილსენი, 2017). OECD ანალიზი ასახავს, რომ გლობალურად, ობლიგაციების გამოშვების გზით დაფინანსებამ განახლებადი ენერგორესურსებისთვის, ენერგოეფექტური და დაბალი გამონაბოლქვების მქონე სატრანსპორტო საშუალებებისთვის შესაძლოა მიაღწიოს 620720 მილიარდ აშშ დოლარს წელიწადში 2035 წლისთვის, ეს მაჩვენებელი 2016 წელს 95 მილიარდ აშშ დოლარს შეადგენს (OECD, 2017b). კვლავ არსებობს მნიშვნელოვანი პრობლემები, როგორიცაა პროექტების მასშტაბირება და საქართველოს დამწყები ობლიგაციების ბაზარი. საქართველოს მთავრობა საქართველოს ეროვნულ ბანკთან თანამშრომლობით განიხილავს მწვანე ობლიგაციის სტანდარტის შემუშავებას ან მიიღებს სხვა ინსტიტუტების ან ქვეყნების მიერ შემუშავებულ სტანდარტებს. . l მიკროსაფინანსო ინსტიტუტებს, ინსტიტუციურ ინვესტორებსა და არაფინანსური სექტორის კორპორაციებს შეუძლიათ, მნიშვნელოვანი როლი შეასრულონ ფინანსური ნაკადების წარმართვაში კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების მიმართულებით. ზოგიერთმა მიკროსაფინანსო ინსტიტუტმა (მაგ. მსო კრისტალი) და კომერციულმა ბანკებმა, რომლებიც ძირითადად მიმართულია მცირე და საშუალო საწარმოებზე (მაგ. სს პროკრედიტ ბანკი), წარმატებით მოახდინეს სესხების დაგეგმვა და გაცემა ენერგოეფექტური საქმიანობებისთვის და მცირემასშტაბიანი, ხშირად დეცენტრალიზებული, განახლებადი ენერგიის ობიექტებისთვის. ნიდერლანდების განვითარების ბანკმა, FMO, დაიწყო მსო კრისტალთან მუშაობა მწვანე მიკროდაფინანსების პროგრამაზე 2017 წელს.

l ახალი მწვანე ბანკის (ან ფონდის) დაფუძნება ხელს შეუწყობს პირდაპირი ინვესტიციების განხორციელებას ან რისკის შერბილების ინსტრუმენტებს, ან ორივე მათგანს, კლიმატთან დაკავშირებული პროექტებისთვის. LEDS და NEEAP დამოუკიდებლად წარმოადგინეს ოფციონები საჯარო ორგანიზაციის შექმნის თაობაზე, სპეციალური მანდატით მწვანე დაფინანსებაზე. საქართველოში მოქმედმა ინვესტორებმა, კომერციულმა ბანკებმა და კორპორაციებმა შესაძლოა სარგებელი მიიღონ ასეთი ეროვნული დაფინანსების ორგანიზაციიდან კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის მათი ინვესტიციების რისკებისგან დაცვის მიზნით l ალტერნატიულად, არსებული სახელმწიფო ფონდის ან ორგანიზაციის ფუნქციები და/ან მასშტაბი შესაძლოა გაძლიერდეს თავიანთი მანდატების ფარგლებში „მწვანე“ ასპექტების მხარდაჭერის გაძლიერების მიზნით (გიორგობიანი და ბრანდტი, 2017; პარკი 2017; Winrock და Remissia, 2017). ასეთი ორგანიზაციები შესაძლოა მოიცავდეს სს საპარტნიორო ფონდს, სს საქართველოს ენერგეტიკის განვითარების ფონდს (GEDF), აწარმოე საქართველოში და მუნიციპალური განვითარების ფონდს. ეს პროცესი შესაძლოა მხარდაჭერილ იქნას ასეთი ინსტიტუტების ფუნქციების, შესაძლებლობების, პორტფელის და მიმდინარე დანახარჯების გადახედვით. l საქართველოს საპენსიო სისტემა, რომელიც რეფორმის პროცესშია, შესაძლოა იყოს კლიმატთან დაკავშირებული პროექტების დაფინანსების მომავალი წყარო პირდაპირი ინვესტიციის გზით ან მწვანე ობლიგაციების შესყიდვით. საპენსიო ფონდის აქტივების აკუმულაცია სავარაუდოდ გაიზრდება 313 მილიონი ლარიდან (128.8 მილიონი აშშ დოლარი) 2018 წელს 29.7 მილიარდ ლარამდე (12.2. მილიარდი აშშ დოლარი) 2035 წლისთვის (ფარეშიშივილი, 2017). თუმცა საჭიროა დამატებითი განმარტებები იქნება თუ არა კლიმატთან დაკავშირებული პროექტები ან მწვანე ობლიგაციები შესაბამისი აქტივის კლასი საქართველოს საპენსიო ფონდებისთვის.

l არასაბანკო დაფინანსების არხებს დიდი პოტენციალი გააჩნიათ, თუმცა ამჟამად მცირედ გამოიყენება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის, როგორიცაა ენერგოეფექტურობა. ისინი მოიცავენ იჯარის, მომწოდებლის კრედიტების და კერძო სექტორის ენერგოსერვისულ კომპანიებს. აღნიშნულ არხებსა და ინსტრუმენტებს დიდი პოტენციალი გააჩნიათ ენერგოეფექტურობის საქმიანობების რისკი-შემოსავლიანობის პროფილის გაუმჯობესებაში (ჩერნიავსკაი და ვან ვეივერენ ჰორგერვორსტი, 2017).

12 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

კაპიტალის ბაზრის განვითარება, რომ არაფერი ვთქვათ „გამწვანებაზე“, არსებითად დიდ დროს საჭიროებს, ამიტომ რისკის შერბილების ინსტრუმენტები და საჯარო სექტორის დაფინანსება კრიტიკულად მნიშვნელოვან საკითხად რჩება. სახელმწიფო დაფინანსების ადგილობრივი და საერთაშორისო პროვაიდერები რისკის შერბილების სხვადასხვა ინსტრუმენტებს იყენებენ კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით

საქართველოში. რისკის შერბილების ინსტრუმენტების მაგალითები საკრედიტო რეიტინგის ამაღლების მექანიზმები, გრანტები და პირდაპირი სახელმწიფო ინვესტიციები. აქედან გამომდინარე ასეთი ინსტრუმენტები დარჩება ბაზარზე დაფუძნებული სტიმულების შექმნის ეფექტურ საშუალებებად კომერციული ბანკებისთვის, კაპიტალის ინვესტორებისთვის და სხვა ტიპის ფინანსური ინსტიტუტებისთვის (ცხრილი 3).

ცხრილი 3. რისკის შერბილების ინსტრუმენტების მაგალითები კატეგორია

ინსტრუმენტი

საკრედიტო რეიტინგის ამაღლება

შემოსავლების გარანტია

კონკრეტული ფულადი ნაკადების გარანტირება პროექტებისთვის, როგორიცაა დარეგულირებული ტარიფები

თითოეული პროექტი თანახმაა ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულებაზე, რომელიც მხარდაჭერილია მთავრობის მიერ (ამჟამად შეზღუდული ტარიფით: 6 ცენტი/კვსთ, წელიწადში რვა თვეზე ნაკლებ დროში).

მრავალდონიანი ფონდის სუბორდინაცია

სუბორდინირებული პოზიციის დაკავება ფონდში კერძო ინვესტორებისთვის პრიორიტეტის მინიჭების მიზნით, აქტივებზე უფლებისთვის.

მწვანე ზრდის ფონდმა შექმნა 15 მილიონი აშშ დოლარის სუბორდინირებული სესხის ხაზი თიბისი ბანკთან ენერგოეფექტური და განახლებადი ენერგიის პროექტების დაფინანსების გასაფართოებლად.

(ნაწილობრივი) საკრედიტო გარანტია

გადახდების გარანტია სესხის ძირითად თანხაზე და პროცენტზე (კონკრეტულ პროცენტამდე) არსებული ან ახალი სასესხო პორტფელით მსესხებლების მიერ გადაუხდელობის შემთხვევაში

აშშ-ს განვითარების კრედიტირების სააგენტო უზრუნველყოფს საკრედიტო პორტფელის გარანტიებს ენერგოეფექტური პროექტებისთვის საქართველოში (50% მაქსიმალური და რვაწლიანი გარანტია). EIB და ევროპის საინვესტიციო ფონდი (EIF), თავისი InnovFin პროდუქტებით, ასევე უზრუნველყოფს მცირე და საშუალო საწარმოებს გარანტიით - ახალი ან არსებული სესხების პორტფელის 50%-მდე.

გრანტი

შეღავათიანი სახსრების გამოყოფა

საფინანსო ინსტიტუტების და ორმხრივი დონორი ინსტიტუტების განვითარება ხშირად უზრუნველყოფს გრანტებს პროცენტისთვის ან ტექნიკური დახმარებისთვის (მაგალითად, მწვანე საკრედიტო ხაზის პროდუქტები).

შერევა

სახელმწიფო და (ძირითადად შეღავათიანი) და მოგებაზე ორიენტირებული დაფინანსების სტრატეგიული გამოყენება კერძო სექტორის ინვესტიციის კატალიზებისთვის.

შუახევის ჰიდროელექტროსადგურისთვის, IFC კერძო სექტორის კომპანიებთან ერთად (Tata Power და Norway’s Clean Energy Group) წარმოადგენენ კრედიტზე საკუთარი ქონებით პასუხისმგებელ იურიდიულ პირებს , ხოლო EBRD და ADB გასცემენ პირველი რიგის კრედიტს. MIGA უზრუნველყოფს საინვესტიციო გარანტიას. საქართველოს მთავრობა იღებს ფინანსურ ვალდებულებას ელექტროენერგიის შესყიდვის ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით.

ძირითადი ინვესტიცია

ინვესტიცია შეთავაზებაში, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ადრე საინვესტიციო პროცესში, წარმატების შნასების გაზრდის და სამაგალითო როლის შესრულებისთვის სხვა ინვესტორების მოსაზიდად.

ენერგოეფექტურობის და განახლებადი ენერგიის გლობალური ფონდი, (GEEREF) ძირითად წილს დებს კავკასიის სუფთა ენერგიის ფონდში კერძო სექტორის ფინანსების კატალიზებისთვის მცირე და საშუალო ჰიდროენერგეტიკულ პროექტებში.

ფონდის განაწილება

სახელმწიფო ინვესტიცია კერძო საინვესტიციო ფონდების შექმნსი ხელშეწყობის მიზნით, მწვანე პროექტების მიმართულებით.

საქართველოს მთავრობამ შექმნა სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული სს საქართველოს ენერგეტიკის განვითარების ფონდი (GEDF) წილობრივი ინვესტიციის უზრუნველსაყოფად განახლებადი ენერგიის პროექტებში . GEDF არსებითად მხოლოდ მინორიტარული წილი ექნება პროექტში.

სახელმწიფო ინვესტიცია

აღწერა

მაგალითები საქართველოდან

შენიშვნა 1: რისკსი შერბილების ინსტრუმენტები (ან რისკის შემარბილებლები) და (ტრანზაქციის საშუალებები (მაგალითად, . სეკურიტიზაცია და შენახვა), რომლებსაც შეუძლიათ მწვანე დაფინანსების მობილიზების ხელშეწყობა, უფრო ფართოა ზემოხსენებულთან შედარებით. მეტი ინფორმაციისთვის, იხილეთ (მაგ) OECD (2015) შენიშვნა 2: ADB = აზიის განვითარების ბანკი; EBRD = ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარებსი ბანკი; EIB = ევროპის საინვესტიციო ბანკი; MIGA = ინვესტიციის გარანტირების მრავალმხრივი სააგენტო წყარო: ავტორის ანალიზი, ეფუძნებაn GNIA (2015), GEEREF (2016), Adler (2017), EIF (2017), EU4Business (2017) და GEDF (2017).

OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში . 13

პოლიტიკის მაჩვენებლები

საქართველომ მაქსიმალურად და ეფექტურად უნდა გამოიყენოს რისკის შერბილების ინსტრუმენტები

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

ელექტროენერგიის ღია, კონკურენტუნარიანმა და განცალკევებულმა ბაზრებმა, სათანადოდ დაპროექტების შემთხვევაში, შესაძლოა შექმნას მეტი სივრცე განახლებადი ენერგიისთვის საქართველოში. ენერგეტიკული გაერთიანებისხელშეკრულება წარმოადგენს განახლებადი ენერგიის და ენერგოეფექტურობის სტიმულირების შესაძლებლობას საქართველოში. ზოგადად საქართველოს სათანადოდ ფუნქციონირებადი ენერგოსექტორი აქვს. თუმცა, რამდენიმე ორგანიზაციის შეფასებების მიხედვით, გადაუდებელად საჭიროა უფრო კონკურენტუნარიანი და გამჭვირვალე ელექტროენერგიის ბაზრის შექმნა (ADB, 2015; Kochladz et al., 2015; ენერგეტიკული თანამეგობრობის სამდივნო, 2017). აღნიშნულთან დაკავშირებით, მთავრობამ სრულად უნდა გამოიყენოს ენერგეტიკული თანამეგობრობის დაფუძნების შესახებ ხელშეკრულებიდან გამომდინარე შესაძლებლობები (ენერგეტიკული თანამეგობრობის დაფუძნების შესახებ ხელშეკრულება) კონკურენტუნარიანი და გამჭვირვალე ელექტროენერგიის ბაზრების შესაქმნელად, რომელიც დამატებით ხელს შეუწყობს განახლებად ენერგიის და ენერგოეფექტურობის პროექტებს.

სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულმა საწარმოებმა (SoEs) ენერგეტიკულ სექტორში ხელი უნდა შეუწყონ მთვარობის მწვანე ზრდის პროგრამას. აღნიშნული საწარმოებია: ელექტროენერგეტიკული სისტემის კომერციული ოპერატორი (ESCO), საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემა (GSE), და შპს ენერგოტრანსი. ქმედებები შესაძლოა მოიცავდეს შეღავათიან დაფინანსებას და ზემოქმედებას SoEs-ს საბჭოების მეშვეობით (Prag და Röttgers, 2017). თუმცა მწვანე ზრდის სტიმულირება სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საწარმოებით არ უნდა იქნას გამოყენებული არაკონკურენტული ელექტრონერგიის ბაზრის გასამართლებლად.

საინფორმაციო და პოტენციალთან დაკავშირებული ხარვეზების აღმოფხვრა კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში ინვესტიციის გაზრდის მთავარი კომპონენტია. საინფორმაციო ხარვეზის აღმოფხვრა, რომელიც კვლავ ართულებს ფინანსური რესურსების მობილიზებას კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში, მთავრობამ უნდა შექმნას (ან ხელი შეუწყოს შექმნის პროცესში) მონაცემთა ცენტრალური საცავი. ასეთი სისტემა იძლევა სასესხო მონაცემების, საინვესტიციო პროექტების ეფექტურობის მონაცემების, დაკავშირებული ტექნოლოგიების და ჰიდრო–მეტეოროლოგიური ინფორმაციის ერთიანად შეგროვების შესაძლებლობას.

საქართველოს პირველი ორწლიური განახლებადი ანგარიში, რომელიც წარედგინა UNFCCC–ს 2016 წელს, მიუთითებს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ინფორმაციის შესახებ მონაცემების ნაკლებობას და განიხილავს როგორც ქაოტურს, გაფანტულს, არაზუსტს, მოძველებულსა და არასანდოს. (GoG, 2016). რიგი ქვეყნები ქმნიან სასწავლო ქსელებს და პლატფორმებს ინფორმაციის ნაკადების გაუმჯობესების, მწვანე ინვესტიციებიდან და სათანადო ადგილობრივი და საერთაშორისო პრაქტიკიდან მიღებული სარგებელის შესახებ ინფორმირებულობის ამაღლების, ასევე ანალიტიკური შესაძლებლობების გაფართოების მიზნით.

14 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

პოლიტიკის მაჩვენებლები

ლიტერატურა ADB (2015), ენერგოსექტორის რეფორმების შეფასება აზიაში: საქართველოს, შრილანკის და ვიეტნამის გამოცდილება – ანალიტიკური ანგარიში, აზიის განვითარების ბანკი (ADB), ქ. მანდალენი, ფილიპინები, www.adb.org/documents/assessment-power-sector-reforms asia-synthesis.

ენერგეტიკული თანამეგობრობის სამდივნო (2017), ენერგეტიკის მართვა საქართველოში, ენერგეტიკული თანამეგობრობის კანონმდებლობასთან შესაბამისობის შესახებ ანგარიში, ენერგეტიკის თანამეგობრობის სამდივნო, ვენა www.euneighbours.eu/sites/default/files/ publications/2017-08/ECS_Georgia_Report_082017.pdf.

ადლერ ბ. (2017), განვითარების კრედიტირების სააგენტოს Putting Local Wealth to Work in Asia, პრეზენტაცია აზიის სუფთა ენერგიის ფორუმზე, მანილა, 2017 წლის 8 ივნისი https://d2oc0ihd6a5bt.cloudfront.net/ wp content/uploads/ sites/837/2017/06/04-Beth-Adler_Asia-DCA-Pitch-Deck.pdf

EU4Business (2017), ინვესტიცია SMEs-ში აღმოსავლეთ პარტნიორ ქვეყნებში: საქართველოს ანგარიშის ქვეყნის შესახებ , EU4Business, Diegem,ბელგია, http://eu4business.com/ files/medias/country_report_georgia.pdf.

ბარონ ბ. (2016), სახელმწიფო შესყიდვების როლი დაბალემისიებიან ინოვაციაში, საცნობარო– საინფორმაციო დოკუმენტი მდგრადი განვითარების შესახებ მესამ მრგვალი მაგიდისთვის, 2016 წლის 12–13 აპრილი, პარიზი www.oecd.org/sd roundtable/papersandpublications/The%20 Role%20of%20Public%20Procurement%20in%20Low carbon%20Innovation.pdf. ჩერნიავსკი ტ და მ ვან ვეივერენ ჰორგერვორსტი, (2017), “RECP ზომების დაფინანსება SMEs: გაშვებული შესაძლებლობა”, პრეზენტაცია EAP მწვანე, ეკოლოგიისა და ზრდის პარტნიორობა www.slideshare.net/OECD_ENV/ session-4-presentation-by-tatiana-chernyavskaya-and-marko van-waveren-unido. ა. ჩორგოლაშვილი, A. (2017), “კვლევა შესაძლებლობის და ბარიერების შესახებ RECP დაფინანსების ხელშეწყობისთვის საქართველოში“, პრეზენტაცია OECD სემინარზე მწვანე პრეოქტების ფინანსური რესურსების მობილიზების შესახებ საქართველოშ, თბილისი, 2017 წლის ივნისი. კოპენჰაგენის ცენტრი ენერგოეფექტურობის შესახებ (2017), ენერგოეფექტურობის შესახებ ინსტრუქტაჟი: თბილისი, საქართველო; კოპენჰაგენის ცენტრი ენერგოეფექტურობის შესახებ http://kms.energyefficiencycentre.org/publication-report/ energy-efficiency-brief-tbilisi-georgia.

GEDF (2017), “საქართველოს ენერგეტიკის განვითარების ფონდი აცხადებს ინვესტორის შერჩევას ზესტაფონის WPP პროექტის განვითარებაზე“, ვებ-გვერდი: , http://gedf.com.ge/en/georgianenergy-development-fund-announces-selection-of-investor-for devepolment-of-zestaponi-wpp-project/(18 აგვისტო 2017).

GEEREF (2016), GEEREF ზემოქმედების ანგარიში 2015: 10 მილიარდი ევროს კატალიზება სუფთა ენერგეტიკის, გლობალური ენერგოეფექტურობის და განახლებადი ენერგიის გლობალური ფონდი, ლუქსემბურგი http://geeref. com/assets/documents/GEEREF%20IMPACT%20REPORT%202015_ FINAL%20final_public.pdf გიორგობიანი გ და ი ბრენდტი (2017), “EC-LEDS სუფთა ენერგიის პროგრამა, საქართველსო კლიმატური ქმედებების დაფინანსების გეგმა“ პრეზენტაცია მწვანე კლიმატის ფონდის სემინარზე, თბილისი, 2017 წლის 22 ივნისი. www.slideshare.net/ OECD_ENV/session-2-presentation-by-winrock.

GNIA (2015), “Tata Power: აჭარისწყალი საქართველო”, ვებგვერდი,საქართველოს ეროვნული საინვესტიციო სააგენტო, თბილისი,www.investingeorgia.org/en/keysectors/success-stories/ tata-power-adjaristsqali-georgia.page(accessed 13 October 2017).

GoG (2016), პირველი ორწლიანი შუალედური ანგარიში კლიმატის ცვლილების შესახებ, საქართველოს მთავრობა, http://unfccc.int/files/national_reports/non-annex_i_parties/ica/ application/pdf/first_bur_-georgia.pdf.

მერების შეთანხმება (2017), “მერების – ხელმომწერების – შეთანხმება –”,ვებ–გვერდი, www.covenantofmayors eu/about/ about/signatories_en.html?commitments2=1&commitments3 =1&commitments1=1 (შეფასდა 9 ივნისს 2017).

GoG (2015a), საქართველოს განსაზღვრული ეროვნული წვლილი,საქართველოს, მთავრობა, თბილისი, www4.unfccc.int/submissions/INDC/Published%20Documents/ Georgia/1/INDC_of_Georgia.pdf.

EIB (2016), საქართველო: Neighbourhood SME Financing, ევროპის საინვესტიციო ბანკი, ლუქსემბურგი, www.eib.org/attachments/ efs/economic_report_neighbourhood_sme_financing_georgia_en.pdf.

GoG (2015b), საქართველოს მესამე ეროვნული შეტყობინება კლიმატის ცვლილების შესახებ გაერთიანებული ერების ჩარჩო კონვენცია თბილისი www.ge.undp.org/content/ georgia/en/home/library/environment_energy/third-national communication-of-georgia-to-the-un-framework-conv0/.

EIF (2017), “50 მილიონი ევრო SMEs –ს სასარგებლოდ საქართველოში, EIF და პროკრედიტ ბანკმა ხელი მოაწერეს პირველ InnovFin გარიგებას”, პრეს–რელიზები, 2017 წლის 2 მარტი, ევროპის საინევსტიციო ფონდი, ლუქსემბურგი. , www.eif.org/what_we_do/guarantees/

GoG (2014), საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების სტრატეგია 2020, საქართველოს მთავრობა, თბილისი :https://policy.asiapacificenergy.org/sites/default/files/ Georgia%202020_ENG.pdf.

ლიტერატურა . 15

ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

IEA (2017), არა-OECD ქვეყნების მსოფლიო ენერგო ბალანსები 2015, OECD გმოცემა, პარიზი, www.iea.org/statistics/ statisticssearch/report/?country=Georgia&product=balances.

IEA (2015), ენერგო პოლიტიკა IEA ქვეყნებს გარეთ: კასპიიისა და შავი ზღვის რეგიონები 2015, OECD გამოცემა, პარიზი,http://dx.doi.org/10.1787/9789264228719-en.

IFC (2017), “IFC, Amundi მსოფლიოს უმსხვილესი მწვანე ობლიგაციის ფონდის შექმნის მიზნით, განვითარებადი ბაზრებისთვის”, პრეს-რელიზი, 21 აპრილი 2017, საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია ვაშინგტონი, DC, https://ifcextapps.ifc.org/IFCExt/pressroom/IFCPressRoom. nsf/0/2CC3EDA1AE8B9B558525810900546887.

IMF (2017) “საქართველო: გაფართოებული დაფინანსების შესახებ შეთანხმების მოთხოვნა გაფართოებული დაფინანსების სისტემის საფუძველზე და კრედიტის გამოყენების უფლების შესახებ შეთანხმების გაუქმება (პრესრელიზი); პერსონალის ანგარიში და აღმასრულებელი დირექტორის განცხადება საქართველოსთვის:. ქვეყნის შესახებ ანგარიში No. 17/97, საერთაშორისო სავალუტო ფონდი, ვაშინგტონი, DC, www.imf.org/en/Publications/CR/ Issues/2017/04/13/Georgia-Request-for-Extended-ArrangementUnder-the-Extended-Fund-Facility-and-Cancellation-44834. კოჭლაძე მ. და სხვები (2015), საქართველო და ევროპის ენერგეტიკული თანამეგობრობა – ევროკავშირის ინტეგრაციის გამოწვევები, მწვანე ალტერნატივა თბილისი https://greenalt.org/wp-content/uploads/2015/06/Georgia_ and_European_Energy_Community.pdf. მაკნიკოლი ლ. და რ. და იაჩნიკი (2017), “ინვესტორის პერსპექტივა” საჯაროდ მობილიზებული კერძოდ ფინანსების შეფასება კლიმატუტი ქმედებებისთვის; მეთოდოლოგიური შეთავაზება და პრობლემების ანალიზი, , მეცნიერები კოლობორაცია, OECD გამოცემა, პარიზი.

ენერგეტიკის სამინისტრო (2017), მეტი განახლებადი და გაუმჯობესებული ენერგოეფექტურობა: ენერგოპოლიტიკა საქართველოში, საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტრო, თბილისი. ,www.unece.org/ fileadmin/DAM/env/documents/2017/WAT/04Apr_11_5SC/GE_5SC_ Arabidze_EN.pdf.

MoESD (2017), მწვანე ეკონომიკის სტრატეგიის განვითარება, ეკონომიკის და მდგრადი განვითარების სამინისტრო, თბილისი, MoESD (2016), კაპიტალის ბაზრის განვითარების სტრატეგია, ეკონომიკის და მდგრადი განვითარების სამინისტრო ფინანსთან სამინისტროსთან და საქართველოს ეროვნულ ბანკთან ერთად, თბილისი NEEAP ექსპერტთა ჯგუფი (2017), “ეროვნული ენერგოეფექტურობის სამოქმედო გეგმის პროექტი“, ანგარიში, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის მიერ, NEEP ექსპერტთა ჯგუფი, OECD (მზა), ენერგოსუბსიდიების აღრიცხვა ევროკავშირის აღმოსავლეთ პარტნიორ ქვეყნებში, OECDგამოცემა, პარიზი. OECD (2017a), ინვესტიცია კლიმატის და ზრდის პროექტებში, OECD გამოცემა, პარიზი; http://dx.doi.org/10.1787/9789264273528-en.

OECD (2017b), ობლიგაციის ბაზრების მობილიზება დაბალემისიებიან პროექტებზე გადასვლისთვის OECD გამოცემა, პარიზი, http://dx.doi.org/10.1787/9789264272323-en.

OECD (2017d), სემინარის მოკლე ანგარიში მწვანე ზრდის ფინანსური რესურსების მობილიზაციის შესახებ საქართველოში. www.oecd.org/environment/outreach/ Summary%20record_OECD-MoENRP%20Green%20Finance%20 Mobilisation%20Workshop%20(Tbilisi)%2022-23.07.2017.pdf.

OECD (2016a), საპასუხისმგებლო ბიზნეს პრაქტიკა საქართველოში OECD, გამოცემა, პარიზი. , www.oecd.org/countries/georgia/RBC-in-Georgia-2016.pdf.

16 . OECD ფინანსური რესურსების მობილიზებაკლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ღონისძიებებისთვის საქართველოში

თებერვალი 2017, გაერთიანებული ერების განვითარების პროგრამა, თბილისი, საქართველო; www.ge.undp.org/content/ georgia/en/home/presscenter/pressreleases/2017/02/28/georgia-willdevelop-national-strategy-of-sustainable-urban-transport-.html.

OECD (2015), არხების განსაზღვრა ინსტიტუციური ინვესტიციის მობილიზებისთვის მდგრად ენერგეტიკაში, OECD გამოცემა, პარიზი.http://dx.doi.org/10.1787/9789264224582-en

UNECE (2016), საქართველოს ეკოლოგიური საქმიანობის შედეგიანობის მესამე მიმოხილვა, გაერთიანებული ერების ევროპის ეკონომიკური კომისია (UNECE), ჟენევა, www.unece.org/fileadmin/DAM/env/epr/epr_studies/ECE_CEP_177.pdf.

ფარეშიშივილი, G. (2017), საქართველოს საფონდო ბირჟა, საქართველოს კაპიტალის ბაზრის განვითარება, www.saras.gov.ge/Content/files/GSE-Capital-Market-DevelopmentFINAL-ENG-19.06.17.pdf. პარკ ლ. (2017), “მწვანე ბანკების შექმნა”, პრეზენტაცია მწვანე კლიმატის ფონდის სემინარზე, თბილისი, 22 ივნისი, 2017 წელი. www.slideshare.net/OECD_ENV/session-5-presentation-by green-climate-fund. საპარტნიორო ფონდი (14 ივნისი 2016), “საპარტნიორო ფონდი უშვებს Ytong ენერგოეფექტური ბლოკის ქარხნის პროექტს“, სს საპარტნიორო ფონდის ახალი ამბები და მედია ბლოგი, www. fund.ge/eng/view_news/736. ფავლენიშვილი ლ და ფ. ბიემენი (10 მაისი 2016), “ საფასო შეზღუდვების გარეშე ელექტროენერგიის საბითუმო ბაზრებზე“; ფინანსური დასკვნა და ბლოგები, www.finchannel. com/opinion/57148-no-price-caps-in-the-electricity-wholesale-market. პრაგ ე. და დ. როტგერსი (2017), სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოები და დაბალემისიებიან პროექტზე გადასვლა, OECD გამოცემა, პარიზი.

UNDP საქართველო (2017), “საქართველოს მიერ ეროვნული სტრატეგიის შემუშავება მდგრადი ურბანული ტრანსპორტის შესახებ| UNDP საქართველოში”, პრეს-რელიზი,28

ვან ბილსენ ჯ. (16 იანვარი 2017), “მწვანე ობლიგაციების ბაზარი საქართველოში – მზარდი პოტენციალი” საქართველო დღეს Web News ბლოგში, http://georgiatoday.ge/news/5609/Green-BondMarket-in-Georgia-%E2%80%93-a-Growing-Opportunity.

Winrock and Remmisia (2017), “საქართველოს დაბალემისიებიანი განვითარების სტრატეგიის ანგარიშის პროექტი“, USAID-დაფინანსებული EC-LEDS სუფთა ენერგიის პროგრამის, უინროკის საერთაშორისო და მდგრადი განვითარების ცენტრის მიხედვით, რემისია, შვარცი ა. და სხვები (2016). საპენსიო რეფორმა საქართველოში“ პრეზენტაცია სემინარზე, 5 აპრილი, 2016 წელი www.economy.ge/ uploads/meniu_publikaciebi/ ouer/msoplio_bankis_prezentacia.pdf. მსოფლიო ბანკი (2017), მსოფლიოს განვითარების მაჩვენებლები, მსოფლიო ბანკის ჯგუფი http://wdi.worldbank. org/table/5.4 სინგხი ჯ. და სხვები(2016), ენერგოეფექტურობის დაფინანსების ოფციონის დოკუმენტები საქართველოსთვის, მსოფლიო ბანკი, ვაშინგტონი DC, http://documents.worldbank.org/curated/en/825761475845097689/ Energy-efficiency-financing-option-papers-for-Georgia.

ყველა სურათი © www.shutterstock.com

ლიტერატურა

პოლიტიკის მაჩვენებლები

OECD (2016b), SMEs ეკოლოგიური მაჩვენებლების გაუმჯობესების სტიმულირება: საქართველო www.oecd. org/env/outreach/Georgia%20pilot%20project%20report%20final%20 EN.pdf.

წინამდებარე Policy Highlights ეფუძნება OECD ანგარიშს ფინანსური რესურსების მობილიზება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული საქმიანობებისთვის საქართველოში. და ორიენტირებულია იმ ძირითადი საკითხების განხილვაზე, რომელიც მნიშვნელოვანია კლიმატის ცვლილების და მწვანე ზრდის სამოქმედო გეგმების შესახებ საქართველოს მიზნების მისაღწევად. დოკუმენტში განხილულია ფინანსური წყაროები და ინსტრუმენტები, რომლებიც ამჟამად ან პოტენციურად ხელმისაწვდომია საქართველოს კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით განსახორციელებელი საქმაინობებისთვის, ასევე ასეთი საქმაინობების განხორციელების შეფასებული ხარჯები. ანგარიშში ასევე მითითებულია ძირითადი პოლიტიკა კლიმატის ცვლილების შესახებ, ასევე შესწავლილია ქვეყნის ძალისხმევები კაპიტალის ბაზრის განვითარების და უკეთესო საინვესტიციო პირობების შექმნის მიმართულებით. აღნიშნული ანალიზი ხორციელდება მწვანე ეკონომიკის და გარემოს (GREEN) სამოქმედო გეგმის სამუშაო ჯგუფის ფარგლებში, რომლის სამდივნოს წარმოადგენს OECD. პროექტის და დაკავშირებული პუბლიკაციების ფინანსურ მხარდაჭერას უზრუნველყოფს გერმანიის გარემოს, გარემოს დაცვის, მშენებლობის და ბირთვული უსაფრთხოების ფედერალური სამინისტრო. დამატებითი ინფორმაციისთვის, გთხოვთ დაუკავშირდით: კატო თაკაიოშს ტელ: +33 (0)1 45 24 74 88 ელ-ფოსტაl : takayoshi.kato@oecd.org ეწვიეთ ჩვენს ვებ-გვერდებს: OECD სამუშაო გარემოს დაცვის შესახებ განვითარებად და გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში http://www.oecd.org/environment/outreach/ Centre on Green Finance and Investment http://www.oecd.org/cgfi/ OECD საქმიანობა კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით http://www.oecd.org/environment/action-onclimate-change/ სრული ანგარიში წარმოდგენილია: http://dx.doi.org/10.1787/9789264289727-en მიიღეთ მონაწილეობა განხილვებში: https://twitter.com/OECD_ENV #OECDgfi

GREEN

ACTION TASK FORCE OECD 2018 Environment Directorate