Brochure PKV 2015

Lerarenopleiding

ACADEMIEJAAR 2015-2016

Kunsteducatief inspiratieatelier voor leerkrachten AANGEBODEN DOOR STUDENTEN PROJECT KUNSTVAKKEN 9 DECEMBER 2015

www.odisee.be

150_045 folder inspiratieatelier.indd 1

2/12/15 14:43

Het kunsteducatief inspiratieatelier wordt aangeboden door bachelorstudenten Secundair onderwijs van de hogeschool Odisee Campus Brussel. Deze studenten volgen het keuzevak Project kunstvakken en verdiepten zich in het oeuvre van Koen Theys en Gülsün Karamustafa door onder meer een interview af te nemen van de kunstenaars.

Leraren krijgen zicht op hoe ze met hun leerlingen deze tentoonstelling op actieve wijze kunnen bezoeken en hoe kunstwerken uit deze tentoonstelling kunnen gelinkt worden aan vakinhouden.

In haar video’s, installaties en schilderijen verkent de Turkse kunstenares Gülsün Karamustafa thema’s die door recente gebeurtenissen een bijzondere dimensie krijgen: culturele verankering, verplaatsing en migratie. Zij bekijkt de wereld vanop de grens tussen Europa en Azië.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 2

De Brusselse kunstenaar Koen Theys werkt vanuit een westers, Europees perspectief. Hij brengt een zeer kritische kijk op onze samenleving en haar tegenstrijdigheden, en geeft uiting aan zijn fascinatie voor mythes, repressie en gezag. Zijn werk belichaamt het verlies van de werkelijkheid in een overgemediatiseerde wereld.

2/12/15 14:43

Etiquette, 2011

Gülsün Karamustafa Karamustafa kijkt met een kritische blik naar de idealisatie van de westerse stijl en leefwijze.

De tafel is feestelijk gedekt, maar voldoet niet aan de eisen van de etiquette. Zo zijn de borden te hoog gestapeld en is het bestek slordig neergelegd. Op het servies en de servetten staan prenten van instructies bij o.a. eetgewoontes en begroetingen, die afkomstig zijn uit een oud handboek over etiquette. Met dit kunstwerk stelt zij de etiquette in vraag: “In the whole history of humanity, there has always been extreme pressure on people regarding how to behave, how to act decently, how to use a knife and fork.”

Stellingenspel - gedragscode anno 2015 1) Loop rond de tafel en bekijk aandachtig de schikking, het servies…

2) Is de tafel gedekt volgens de etiquette bij een feestelijk diner?

3) Wat is herkenbaar aan de tafel en wat niet?

4) Luister naar enkele stellingen uit een etiquette handboek.

5) Vorm een mening en neem plaats aan de pro- of contra zijde van de tafel.

6) Formuleer in overleg met de groep telkens één argument bij het aanvaarden of het weerleggen van de stellingen.

7) Noteer in groep een korte gedragscode voor tafelmanieren in een ideale wereld.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 3

2/12/15 14:43

Anti-Hamam Confessions, 2010 Gülsün Karamustafa

Deze video werd opgenomen in een oude hammam die ondertussen werd omgebouwd tot een winkelcentrum. De kunstenares zelf is nog nooit in een hammam geweest. “Toeristen zien een hammam als een typisch Turks gebruik, maar tegenwoordig heeft iedereen een badkamer met een bad of een douche.” In deze video zijn twee vaste aspecten herkenbaar van de kunst van Gülsün Karamustafa: een sterke culturele verankering en een kritische blik op de gangbare clichés.

Sporen uit het verleden, betekenis in het heden 1) Bekijk het werk in al zijn aspecten: visueel en auditief.

2) Beschrijf het gevoel dat tijdens het bekijken van de video bij je opkomt.

3) Oude historische beelden verschijnen en verdwijnen. De betekenis van de hammam als badplaats vervaagt en verandert. Bedenk een actuele invulling bij het gebouw van een oude hammam.

4) Creëer deze droombestemming met stift op stills van de video.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 4

2/12/15 14:43

Shrine Online, 2011 Gülsün Karamustafa

Shrine Online, letterlijk: ‘online heiligdom’, is tot stand gekomen tijdens Karamustafa’s zoektocht naar oplossingen voor de transport- en douaneproblemen die ze had bij de export van haar werk naar New York. Haar oplossing vond ze online. De stukken van dit werk werden aangekocht in online winkels of veilingen en rechtstreeks in New York geleverd. Stuk voor stuk heeft de kunstenares haar installatie ter plaatse opnieuw in elkaar gezet: een ontwerpproces dat technologie verbindt met de traditie van het sacrale.

Diverse tonen 1) Bekijk nauwgezet het werk.

2) Karamustafa voelt zich beperkt in de export van haar kunstwerken door o.a. grenscontroles en taxen. De vogel staat symbool voor vrijheid.

Noteer de naam van een vogel die je herkent in het werk.

3) Door wat wordt de vrijheid van mensen nog ingeperkt?

4) Vervang de naam van de vogel door iets uit jouw leven dat je vrijheid beperkt.

5) Voeg alles samen tot een soort van ‘grafische partituur’.

6) Voer de compositie uit door de woorden op de verschillende toonhoogtes te produceren.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 5

2/12/15 14:43

The Re-entry of the Gods, 2002 Koen Theys

Dit kunstwerk bestaat uit een grote menigte die samengesteld is uit alleen maar goden.

Hiermee verwijst Koen Theys naar de religieuze opleving van de laatste jaren. Door de veelheid aan goddelijke figuren rijst de vraag welke impact deze beelden hebben en welke betekenis zij krijgen in een omgeving die steeds meer wordt beheerst door de media.

Mediawijsheid 1) Loop in duo de kamer binnen, draai langzaam om je eigen as en laat het kunstwerk volledig tot je doordringen.

2) Loop door naar de volgende kamer.

Sluit even de ogen en neem een gezichtsuitdrukking aan die je bijgebleven is.

3) Vorm samen een groepstafereel van gezichtsuitdrukkingen. Laat een foto nemen.

4) Sluit opnieuw de ogen en bedenk naar welk mediafiguur jij opkijkt in je leven. Neem een gepaste gezichtsuitdrukking aan bij deze figuur of persoon.

5) Vorm een nieuw groepstafereel van deze gezichtsuitdrukkingen. Neem een nieuwe foto.

6) Welke invloed heeft deze mediafiguur op jouw leven?

Bespreek de processen van

mediatisering en hun effecten.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 6

2/12/15 14:43

One of Us, 2015 Koen Theys

In One of Us stappen figuranten uit de Boetprocessie van Veurne en de Heilige Bloedprocessie van Brugge en Meigem door een vreemde mist terwijl ze de zin “We accept you, one of us” scanderen. Met dit werk toont Theys hoe een individu, dat behoort tot een bepaalde groep of gemeenschap, ook een specifieke identiteit kan ontwikkelen. Theys creëerde dit kunstwerk speciaal voor deze tentoonstelling.

Groepsdynamiek 1) Aanschouw het werk: kijk, luister en interpreteer.

2) Bespreek wat je ziet of hoort.

3) De kunstenaar laat het publiek getuige zijn van traditionele religieuze processies. Bespreek welke boodschap je als groep vandaag in een processie kan brengen.

4) Wat scandeer je? Welke geluiden en attributen passen er bij? Welke kleding draag je?

5) Creëer een miniprocessie met je groep.

6) Welk gevoel krijg je bij deze opdracht? Hoe voelt het om samen iets te realiseren, erbij te horen?

150_045 folder inspiratieatelier.indd 7

2/12/15 14:43

Arabian Nights, 2015 Koen Theys

Arabische nachten kennen we uit de sprookjes van Duizend-en-een-nacht. Op het eerste zicht lijkt het werk iets magisch te hebben door de donkerblauwe lucht en de gouden stippen die het landschap verlichten. De stippen stellen echter drones en satellieten voor, die boven het conflictgebied tijdens de eerste Irakoorlog vliegen. In de onderste rij, die uit ongeglazuurde klei bestaat, herkennen we o.a. loopgrachten uit Irak, een verwoest gebouw uit Syrië, de put waarin Saddam Hussein gevonden werd en een doorsnede van de tunnels waar Bin Laden zich zou verscholen hebben. Het werk stelt de esthetische interpretatie van een extreem gewelddadig conflict voor.

Ambivalentie poëzie 1) Aanschouw het werk en beschrijf wat je ziet.

2) Vorm duo’s. Ieder krijgt een elfje.

3) Het werk lijkt feeëriek, ook al gaat het om een extreem gewelddadig conflict. Daarom gaan we ook het gedicht aanpassen. Geef per duo het elfje een andere sfeer door belangrijke woorden te veranderen.

4) Haal je inspiratie uit het kunstwerk.

5) Draag het resultaat voor aan de groep.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 8

2/12/15 14:44

The Vanitas Record, 2005 Koen Theys

Deze video is een verfilming van een gigantische installatie van 25 meter lang, 12 meter breed en 4 meter hoog. Ze bestond uit twintig ton boeken, honderden kaarsen, horloges, radiowekkers en 125 menselijke schedels, waarover 22000 slakken kropen. Met dit kunstwerk creëerde Koen Theys het grootste vanitas-tafereel ter wereld. In de video mengen zich stukken radio-interview van de curator en de kunstenaar met opnames van de installatie zelf. Net als in de oorspronkelijke betekenis van het vanitasthema uit de 17de eeuw, betwist dit werk de vergankelijkheid van het leven, het verglijden van de tijd en de oppervlakkigheid van luxe.

Vanitas 1) Kijk en luister naar de film en ontdek hoe vergankelijkheid, ijdelheid en tijd visueel en auditief aan bod komen.

2) Luister vervolgens met gesloten ogen en met een hoofdtelefoon op naar de geluidsmontage. Wat voor gevoel geeft het jou? Versterkt het geluid het beeld?

3) De kunstenaar maakt ons bewust van het feit dat ijdelheid, vergankelijkheid en het verglijden van de tijd bij ieder van ons aanwezig is.

We ervaren dagelijks hoe we onszelf via sociale media aan een publiek kunnen en/of willen tonen.

4) Bedenk welke geluiden of muziek in een soundscape van jouw vanitastafereel zouden weerklinken.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 9

2/12/15 14:44

Men Crying, 2001 Gülsün Karamustafa

Men Crying is een zwart-wit film waarin we het verhaal van drie mannen te zien krijgen op het moment dat ze te horen krijgen dat hun partner hen verlaat. Karamustafa laat haar publiek even ontsnappen aan de traditioneel voorgeschreven gedragscodes voor de mannen, die op dat moment eenzelfde waaier aan emoties ervaren: woede, verontwaardiging, verbijstering en verdriet. Het is een ongewoon onderwerp voor de Turkse film, want gevoelens of zwakheden tonen in het openbaar is er immers nog een groot taboe, zeker bij mannen. De betrokken acteurs en de regisseur zijn iconen uit Turkse televisieseries uit de jaren ‘60 en ‘70. Hierdoor kreeg deze verfilming veel bijval bij het Turkse publiek.

De impact van film 1) Bekijk tegelijk de drie filmfragmenten.

Achterhaal het gemeenschappelijk onderwerp dat de kunstenares ons wil vertellen.

2) Focus op één acteur. Wat maakt hem als acteur overtuigend? Welk gevoel brengt hij op jou over?

3) In de film ensceneren personages fragmenten uit een persoonlijk verleden. Daarmee proberen ze bepaalde herinneringen scherp te stellen, maar bovenal proberen ze een bepaald gevoel op te roepen voor zichzelf en het publiek. Zit samen in groepjes van drie of vier. Eén persoon is de regisseur. Bedenk een eenvoudige scène uit het dagelijks leven met twee of drie personages. Leg exact vast wat er gebeurt en wie wat zegt en doet. Maak een tweede versie van dezelfde scène die een totaal ander gevoel uitstraalt. Probeer te spelen met lichaamshouding, intonatie, tempo...

150_045 folder inspiratieatelier.indd 10

2/12/15 14:44

Vakoverschrijdende eindtermen die aan bod komen uit De Stam

communicatief vermogen – creativiteit – empathie – flexibiliteit – initiatief – kritisch denken – open en constructieve houding – respect – samenwerken – zelfbeeld – zorgvuldigheid – zorgzaamheid

Mogelijkheden per opdracht als aanzet voor lessen (niet-kunstvakken) Etiquette en Men Crying

Geschiedenis • Ontstaan Turkse republiek in 1923 • Geschiedenis van Westerse tafelmanieren en beïnvloeding van de Turkse bourgeoisie Talen • Stellingenspel in een specifieke taal + argumenteren bij de pro’s of contra’s • Regisseren en acteren van een alledaagse scène

Arabian Nights

Aardrijkskunde • Ligging en geologie van Perzische gebieden Nederlands • Analyse, interpretatie en creatie van poëzie

Shrine Online

Wiskunde / Economie • Opzoeken en berekenen van transportkosten van kunst t.o.v. de waarde van het kunstwerk • Online shoppen: betekenis voor handel en economie Godsdienst / Levensbeschouwing • Betekenis van ‘shrine’ als reliekhouder/ heiligdom • Vertaling van ‘schrijn’ in de hedendaagse context Muzikale opvoeding / Esthetica • Grafische partituur, hedendaagse muzieknotatie

Anti-Hamam Confessions

The Re-entry of the Gods, One of Us en Vanitas Record

Godsdienst / Levensbeschouwing • Islamitische rituele wassingen voor het gebed

• Afbeeldingen en symboliek van goden in verschillende religies • Religieuze opleving in onze maatschappij t.o.v. traditionele katholieke processies • Bezinnen over het eigen godsbeeld in de brede zin van de betekenis • Het 17e-eeuws vanitas thema

Geschiedenis • Het Ottomaanse rijk • Historiek van de hammam als badhuis • De hammam als cultureel erfgoed in Turkije

Godsdienst / Levensbeschouwing

Plastische opvoeding / Vormgeving • Oude gebouwen transformeren tot nieuwe hedendaagse functionele ruimtes

150_045 folder inspiratieatelier.indd 11

2/12/15 14:44

Opdrachten en begeleiding bij de tentoonstelling Studenten Bachelor Lerarenopleiding Secundair onderwijs Project Kunstvakken 2015-2016 Maarten Baetens Verena Ots Jolin Van de Walle Beau Vermote Coördinatie Dominique Temmerman, Odisee Bronnen Interviews van Koen Theys en Gülsün Karamustafa in hun expo: ‘Mystic Transport‘, in de Brusselse musea De Centrale en Argos in oktober 2015 Informatie overgenomen van de bezoekersgids ‘Mystic Transport‘ Met dank aan het personeel van De Centrale, museum voor hedendaagse kunst van de Stad Brussel en Argos, centrum voor kunst en media.

150_045 folder inspiratieatelier.indd 12

VU: Mia Sas, Warmoesberg 26, 1000 Brussel © 2015

Deze brochure werd uitgegeven in samenwerking met vzw muzes / De Centrale / Argos www.muzes.be www.centrale-art.be www.argosarts.org

2/12/15 14:44