Ο Τσιφλικάς

140 × 210 SPINE: 22 FLAPS: 80

Η

Πραγματικά ιστορικά γεγονότα που διαδραματίζονται από το 1880 μέχρι το 1960 τόσο στην Θεσσαλία όσο και στην Ελλάδα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης, μας ταξιδεύουν μέσα από αυτήν την έξυπνη και ενδιαφέρουσα μυθιστορία.

ISBN 978-960-564-220-4

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Ο τσιφλικάς

ιστορία ενός ανέλπιστου και αμύθητου ξαφνικού πλούτου που προσφέρθηκε σε έναν ανυποψίαστο χωρικό, από ένα ξεχασμένο χωριό της Λάρισας, μετά από αλληλουχία απροσδόκητων γεγονότων, που μόνον η ζωή μπορεί να μας επιφυλάξει. Ποιo αλήθεια ήταν αυτό το αόρατο αλλά βαθύτερο κίνητρο, που περνώντας μέσα από μια πάμπλουτη ελληνική οικογένεια τσιφλικάδων, χάρισε όλον αυτόν τον θησαυρό στον πάμφτωχο χωρικό; Να ήταν η Μοίρα; το Πεπρωμένο; ο Στόχος; ο Τρόπος; το Θάρρος; ο Αγώνας; ή μήπως κάποια ανταποδοτικότητα;

ΑΛΉΘΕΙΑ ΕΥΠΡΑΞΙΆΔΟΥ

ων Βορείου Ελλάδος. Βραβεύτηκε από τον σύνδεσμο εκδοτών Βόρειας Ελλάδος και το Κέντρο Πολιτισμού και Βιβλίου νοτιανατολικής Ευρώπης για την προσφορά της στα Ελληνικά Γράμματα. Αναφέρεται στην εγκυκλοπαίδεια Βορειοελλαδιτών λογοτεχνών, στη «Λογοτεχνική Δημιουργία της Βόρειας Ελλάδας 1875-2007» και στη Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Χάρη Πάτση.

Αλήθεια Ευπραξιάδου

Ο τσιφλικάς ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΑ

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

οσελότος

0_cover3_tsiflikas.indd 1

ο σ ε λ ότ ο ς

Η Αλήθεια Ευπραξιάδου γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Παρίσι. Είναι διπλωματούχος της γαλλικής λογοτεχνίας, ατομικής ψυχολογίας – προσωπολογίας και αισθητικής. Έχει δημοσιεύσει πάνω από πενήντα άρθρα με γυναικείο περιεχόμενο στην εφημερίδα «Μακεδονία» με το όνομα Θούλα Σεργιάδου. Πρωτοεμφανίστηκε με το βιβλίο της « Ένα ποτήρι νερό με γεύση από Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη – Μια μυθιστορία από το 1830 έως το 1930», University Studio Press, 1996. Η σειρά «Μύθοι και Ιστορήματα» είναι 12 μεγάλα Ελληνικά παραμύθια. Τα πρώτα 8 εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Δίον». Από τις εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία κυκλοφορεί το βιβλίο της «24 Ερωτικά Γράμματα» και τα διηγήματα «Αχ. Τι ιστορίες κι αυτές για γέλια και για κλάματα». Είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, του Κύκλου του Ελληνικού παιδικού βιβλίου και της Εταιρίας συγγραφέ-

23/12/2014 9:45:05 πμ

Τιτλος Συγγραφέας Σειρα

Layout - Design Copyright© 2014

Πρώτη Εκδοση

Ο Τσιφλικάς Αλήθεια Ευπραξιάδου Ελληνική λογοτεχνία [1358]1214/18 Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Αλήθεια Ευπραξιάδου Αθήνα, Δεκέμβριος 2014

ISBN 978-960-564-220-4

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Η σύνταξη, η γραμματική και η ορθογραφία των κειμένων του παρόντος βιβλίου είναι επιλογή της συγγραφέως.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Αλήθεια Ευπραξιάδου

Ο τσιφλικάς

ΑΘΗΝΑ 2014

ΚΕΦΆΛΑΙΟ ΠΡΏΤΟ

Μια ενδιαφέρουσα φιλική συντροφιά

Η

κουβέντα είχε ανάψει για τα καλά. Το θέμα της; Το αιώνιο όνειρο του ανθρώπου: Ο πλούτος! O ξαφνικός, ο oυρανο... κατέβατος! Ήτανε μέρες Πρωτοχρονιάς και ο τυχερός του πρώτου λαχνού χαμογελούσε πανευτυχής, στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας. «Τι θα τα κάνει τόσα εκατομμύρια;» ρωτούσαμε. «Πόσο θα αλλάξει τη ζωή του; Πόσο καλύτερα; Πόσο χειρότερα;» «Εγώ να σας πω την αλήθεια, φοβάμαι τον τόσο πλούτο», είπα «ή τέτοιον πλούτο, αναπάντεχο! Κάπως... θα αισθάνομαι, κάπως περίεργα. Να είμαι εγώ η πρώτη τυχερή, ανάμεσα σε τόσα εκατομμύρια ανθρώπων! Θυμάμαι κάποια Πρωτοχρονιά, όταν ο πρώτος λαχνός, ένα τεράστιο ποσό, έπεσε σε μια γνωστή μας οικογένεια. Τι... τύχη, λέγαμε όλοι οι φίλοι και γνωστοί. Τρισευτυχισμένοι λοιπόν όλοι τους, ο μπαμπάς, η μαμά και τα τρία ανήλικα παιδιά τους πήγαν στην Αθήνα να εισπράξουν τον θησαυρό. Στον γυρισμό, έξω από τη Θεσσαλονίκη, μια νταλίκα από την αντίθετη κατεύθυνση έπεσε πάνω τους. Επέζησε μόνο το μικρότερο αγόρι. Πάμπλουτο βέβαια πια, αλλά έρημο και ορφανό». «Αυτό κι αν είναι μια πρωτιά, αλλά από την ανάποδη», είπε ο ένας φίλος. «Εγώ δεν τον φοβάμαι καθόλου τον ‘‘τόσο πλούτο’’», είπε μια φίλη. «Ας τα κέρδιζα όλα αυτά τα εκατομμύρια και ήξερα τι να τα κάνω...» «Έλα, πες μας... πες μας... τι θα τα έκανες;» είπαμε όλοι με ένα στόμα και πειραχτική διάθεση.

O ΤΣΙΦΛΙΚΑΣ

5

Εκείνο το βράδυ, είχε μαζευτεί στο σπίτι μου, στον Παλαιό Παντελεήμονα, μια ενδιαφέρουσα συντροφιά. Ήταν ο Γιάννης ο Ναξιώτης, πετυχημένος ιατρός για μια ολόκληρη εικοσαετία στη Νέα Υόρκη και σήμερα συνταξιούχος και «ιατροφιλόσοφος». Η Νατάσα Φαντή, «άρτι αφιχθείσα» από την Ουάσινγκτον, φορτωμένη πτυχία και μεταπτυχιακά, σε σπουδές κινηματογράφου και τηλεόρασης. Γεμάτη ορμή νεανική, ήταν δεν ήταν καμιά τριανταριά χρόνων, με πολλές ιδέες, δροσερές και πρωτότυπες, να φτερουγίζουν μέσα στο όμορφο κεφαλάκι της. Ο Παναγιώτης Κελεμίδης, καθηγητής της ιστορίας, με απέραντες γνώσεις αλλά και με συνεχείς μακρόχρονες έρευνες γύρω από την ιστορία των ανθρώπων. Ένας γλυκύτατος ήρεμος Πόντιος και μαζί ένας «παθιασμένος αλλά και πικραμένος αριστερός». Η συμβία του καθηγητού, η Ανδρομάχη, «Μάχη» το χαϊδευτικό της, μια πολύ όμορφη γυναίκα, εντυπωσιακή, γνήσια ξανθιά, που λάτρευε την ακριβή ζωή, την άνεση, την πολυτέλεια και δεν έδινε δεκάρα για την ιστορία των ανθρώπων και πολύ περισσότερο για τα «προδομένα κομμουνιστικά όνειρα» του άνδρα της. Ήταν αυτή που ήξερε τι θα έκανε τα εκατομμύρια, αν κέρδιζε το λαχείο. Και τέλος, ο Παντελής Παντελίδης, ο Θεσσαλός της συντροφιάς, ο γεωπόνος που υπηρετούσε στο υπουργείο Γεωργίας, αποσπασμένος στη νομαρχία της Λάρισας. Μεγάλος γλεντζές, γερός πότης και απίθανος παραμυθάς. «Αυτός ο πλούτος του πρωτοχρονιάτικου λαχείου δεν είναι τίποτα», μας πέταξε προκλητικά, «μπροστά στον θησαυρό που κληρονόμησε ο Γρηγοράκης. Εγώ θα σας πω μιαν αληθινή ιστορία ξαφνικού πλούτου, που μοιάζει σαν παραμύθι», συνέχισε ο γεωπόνος. «Θα ακούσετε πως... μια εκπληκτική αλληλουχία γεγονότων, που μόνον η ζωή μπορεί να δημιουργήσει, χάρισε σε έναν φτωχό νέο αμύθητα πλούτη μέσα σ’ ένα πρωινό. Αν σας ενδιαφέρει, βέβαια...»

6

ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΥΠΡΑΞΙΑΔΟΥ

Άλλο που δεν θέλαμε. Βολευτήκαμε όλοι στα μαξιλάρια μας, καθισμένοι ένα γύρω από το τζάκι που έκαιγε δυνατά. Απέναντι ο Όλυμπος άστραφτε με τα χιόνια του. Ο ήλιος που έδυε τα έβαφε με όλα τα χρώματα της Δόξας. Ήταν η γλυκιά ώρα του παραμυθιού. «Ξεκίνα... ξεκίνα», είπαμε όλοι με μιαν ανάσα. «Σε ακούμε». Ο φίλος μας σταμάτησε, μας κοίταξε έναν έναν καλά καλά, απολαμβάνοντας το έκδηλο ενδιαφέρον μας και γυρνώντας προς εμένα μου ζήτησε ένα ποτήρι κρασί. «Από το κόκκινο, εκείνο που κρατάς για τις ειδικές περιστάσεις», μου διευκρίνισε. «Και... για τους εκλεκτούς φίλους», του αντιγύρισα τον λόγο και σαν τέλεια οικοδέσποινα που ήθελα να φανώ, έσπευσα να φέρω το κρασί και τα ποτήρια. Το κόκκινο νέκταρ γέμισε με φως τον χώρο και έσμιξε με τις χίλιες χρυσοκόκκινες φλογίτσες που χοροπηδούσαν μπροστά μας στο αναμμένο τζάκι μέσα από το κούτσουρο της μουριάς. Κρασί και φλόγα συναγωνίζονταν, σπιθοβολούσαν κι έκαιγαν. «Λοιπόν;» είπαμε ανυπόμονα. Ο φίλος μας ήπιε μια μεγάλη γουλιά, αφού ανάδευσε και απόλαυσε το χρώμα και το άρωμα του κρασιού, ως ειδήμων δοκιμαστής, πλατάγισε ηδονικά τη γλώσσα του στον έμπειρο ουρανίσκο του και ευχαριστημένος έπιασε την άκρη της ιστορίας του. «Ο Γρηγοράκης ο Κορβάνης, στα είκοσι δύο του χρόνια, σε ένα μόνο πρωινό βρέθηκε δισεκατομμυριούχος. Έγινε τσιφλικάς και ιδιοκτήτης του ομορφότερου κονακιού στον κάμπο της Λάρισας. Μοναδικός κληρονόμος όλης της περιουσίας των Σπέηδων. Ο Γρηγόρης γεννήθηκε το 1940 στο Μαρθάκιο, ένα ορεινό χωριουδάκι χαμένο κάπου ανάμεσα στον Δομοκό και τα O ΤΣΙΦΛΙΚΑΣ

7

Φάρσαλα. Ούτε διακόσιες οικογένειες οι κάτοικοί του, όλοι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Ιδιαίτερα δύσκολη η ζωή τους, εκείνες τις εποχές. Θαρρείς και ζούσαν πίσω από τον ήλιο. Περπατούσαν χιλιόμετρα για να φτάσουν στο κοντινότερο κεφαλοχώρι και από εκεί να πάρουν το σαραβαλιασμένο λεωφορείο της συγκοινωνίας, που τους ένωνε με τη Λάρισα και τον... υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο. Οι γονείς του Γρηγοράκη, πάμφτωχοι μεροκαματιάρηδες. Δούλευαν από το πρωί ίσαμε το βράδυ και στα χωράφια των άλλων για να τα βγάλουν πέρα. «Πόση ακριβώς ήταν η περιουσία που κληρονόμησε;» τον διέκοψε η γυναίκα του καθηγητού, που ποσώς την ενδιέφερε η περιγραφή της φτώχειας του Γρηγόρη. Δεν ήθελε να ακούει ούτε για χωριά, ούτε για ξένα μεροκάματα και προπαντός για μίζερη ζωή και φτώχεια. Τώρα που το σκέφτομαι, λέω πως ποτέ δεν μας είχε μιλήσει για τα παιδικά της χρόνια, τους γονείς της, την καταγωγή της. Ποιος να ξέρει γιατί άραγε; «Πες μας για την περιουσία», επανέλαβε με μάτια που έλαμπαν στη σκέψη αυτού του ξαφνικού πλούτου. «Η περιουσία ήταν τεράστια», μας εξήγησε ο Παντελής. «Δεκαπέντε χιλιάδες στρέμματα γης στον κάμπο της Θεσσαλίας, στον πιο εύφορο κάμπο σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Ένα αρχοντικό κονάκι, με δύο πατώματα, υπόγειο και έναν τετράγωνο πυργίσκο στην κορυφή. Ένα πανέμορφο επιβλητικό οικοδόμημα, που η φιγούρα του δέσποζε σε όλο το απέραντο κτήμα, αλλά διακρινόταν ακόμη και από πολύ μακριά. Με μεγαλοπρεπείς χώρους υποδοχής, στολισμένους με έπιπλα αυθεντικά, μαζεμένα από όλα τα μέρη της γης. Με πίνακες μεγάλης αξίας από διάσημους δημιουργούς. Τα σερβίτσια του σπιτιού, όλα από φίνα γαλλική πορσελάνη και τα κρυστάλλινα ποτήρια για κάθε είδος ποτού, ήταν αναρίθμητα. Τα ασημένια μαχαιροπίρουνα, με σκαλισμένο πάνω το μονόγραμμα των Σπέη, μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από δεκάδες συνδαιτυμόνες. Ατέλειωτες 8

ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΥΠΡΑΞΙΑΔΟΥ

που ξεκίνησε, τουλάχιστον όσο μας είναι γνωστό από τις διηγήσεις των παλαιοτέρων, από τον πρώτο Σπέη, γύρω στα 1800, στη Γένοβα. Η Γένοβα τότε ήταν ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου και μια πολύ πλούσια εμπορική πόλη της Ιταλίας». «Δεν θα γίνει ποτέ κατανοητή η ιστορία των Σπέηδων, εάν δεν την τοποθετήσουμε μέσα στο ιστορικό της πλαίσιο», διέκοψε ο καθηγητής της ιστορίας. «Γιατί η “ιστορία”, όποια κι αν είναι αυτή, δεν εξελίσσεται ποτέ έξω από την οικονομική, την πολιτική, την κοινωνική και την πολιτιστική πραγματικότητα της εποχής της, αυτής που εξετάζουμε». «Ιδρυματική νόσος», είπα από μέσα μου, λίγο ντροπιασμένη από την ενοχλητική σκέψη μιας πιθανής αργοπορίας. «Η αιώνια Επαγγελματική του παραμόρφωση, για να μην πω διαστροφή», πρόλαβε να συμπληρώσει φωναχτά η κυρία του, που σκυλοβαριόταν γενικώς κάθε λογής «ιστορική ιστορία», μαζί με τον ιστορικό σύζυγό της. «Ακούστε», είπε ο καθηγητής απτόητος, «αν θέλετε να ξανακτίσουμε τη ζωή των Σπέηδων, είμαστε αναγκασμένοι να αναφερθούμε στα γεγονότα τα ιστορικά και επαναλαμβάνω, τα πολιτικά, τα πολιτιστικά και τα οικονομικά που διαμόρφωσαν τη ζωή αυτών των ανθρώπων που έζησαν σε εκείνες τις εποχές». «Γιατί κανένας δεν είναι άμοιρος αυτών», συμπλήρωσε ο γιατρός. «Όλοι επηρεαζόμαστε από αυτές τις συνθήκες που μας καθορίζουν, μας πλέκουν και μας υφαίνουν τη ζωή μας, την εργασία μας, τη χαρά μας, την όποια ευτυχία μας». Συμφωνήσαμε όλοι. Άλλωστε όλα αυτά που ακούσαμε από τον γεωπόνο μας, τσιφλίκια, κονάκια, αυθεντικά γαλλικά έπιπλα και πανέμορφα βιεννέζικα σαλόνια, πίνακες μεγάλων ζωγράφων, κρύσταλλα, πορσελάνες και ασημένια σερβίτσια... δηλαδή μια ελληνική αριστοκρατία με γεύση φεουδαρχίας, ήσαν τόσο σπάνια και βέβαια... τρομερά... και ενδιαφέροντα...

O ΤΣΙΦΛΙΚΑΣ

11

140 × 210 SPINE: 22 FLAPS: 80

Η

Πραγματικά ιστορικά γεγονότα που διαδραματίζονται από το 1880 μέχρι το 1960 τόσο στην Θεσσαλία όσο και στην Ελλάδα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης, μας ταξιδεύουν μέσα από αυτήν την έξυπνη και ενδιαφέρουσα μυθιστορία.

ISBN 978-960-564-220-4

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Ο τσιφλικάς

ιστορία ενός ανέλπιστου και αμύθητου ξαφνικού πλούτου που προσφέρθηκε σε έναν ανυποψίαστο χωρικό, από ένα ξεχασμένο χωριό της Λάρισας, μετά από αλληλουχία απροσδόκητων γεγονότων, που μόνον η ζωή μπορεί να μας επιφυλάξει. Ποιo αλήθεια ήταν αυτό το αόρατο αλλά βαθύτερο κίνητρο, που περνώντας μέσα από μια πάμπλουτη ελληνική οικογένεια τσιφλικάδων, χάρισε όλον αυτόν τον θησαυρό στον πάμφτωχο χωρικό; Να ήταν η Μοίρα; το Πεπρωμένο; ο Στόχος; ο Τρόπος; το Θάρρος; ο Αγώνας; ή μήπως κάποια ανταποδοτικότητα;

ΑΛΉΘΕΙΑ ΕΥΠΡΑΞΙΆΔΟΥ

ων Βορείου Ελλάδος. Βραβεύτηκε από τον σύνδεσμο εκδοτών Βόρειας Ελλάδος και το Κέντρο Πολιτισμού και Βιβλίου νοτιανατολικής Ευρώπης για την προσφορά της στα Ελληνικά Γράμματα. Αναφέρεται στην εγκυκλοπαίδεια Βορειοελλαδιτών λογοτεχνών, στη «Λογοτεχνική Δημιουργία της Βόρειας Ελλάδας 1875-2007» και στη Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Χάρη Πάτση.

Αλήθεια Ευπραξιάδου

Ο τσιφλικάς ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΑ

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

οσελότος

0_cover3_tsiflikas.indd 1

ο σ ε λ ότ ο ς

Η Αλήθεια Ευπραξιάδου γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Παρίσι. Είναι διπλωματούχος της γαλλικής λογοτεχνίας, ατομικής ψυχολογίας – προσωπολογίας και αισθητικής. Έχει δημοσιεύσει πάνω από πενήντα άρθρα με γυναικείο περιεχόμενο στην εφημερίδα «Μακεδονία» με το όνομα Θούλα Σεργιάδου. Πρωτοεμφανίστηκε με το βιβλίο της « Ένα ποτήρι νερό με γεύση από Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη – Μια μυθιστορία από το 1830 έως το 1930», University Studio Press, 1996. Η σειρά «Μύθοι και Ιστορήματα» είναι 12 μεγάλα Ελληνικά παραμύθια. Τα πρώτα 8 εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Δίον». Από τις εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία κυκλοφορεί το βιβλίο της «24 Ερωτικά Γράμματα» και τα διηγήματα «Αχ. Τι ιστορίες κι αυτές για γέλια και για κλάματα». Είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, του Κύκλου του Ελληνικού παιδικού βιβλίου και της Εταιρίας συγγραφέ-

23/12/2014 9:45:05 πμ