Τα ανάλεκτα

Page 1

ΤΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Τα ανάλεκτα Χρονογραφήματα 1966-1969 Η έκδοση των χρονογραφημάτων «Τα ανάλεκτα», εμπλουτισμένη ποικιλοτρόπως κι επιμελημένη στο σύνολό της έγινε από τον Παντελή Αθανασίου

L

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα. Τι Τλος Τα ανάλεκτα ς υγγρΑ φέ Α ς Τάκης Αθανασίου ςέ ιρΑ έλληνική λογοτεχνία [1358] 0524/15 έ πιm έ λ έ ι Α - Διορθω ς η Όλγα παλαμήδη
ayout -
myrtilo, λένα παντοπούλου
2024 παντελής Αθανασίου π ρ ωΤ η έ κ Δο ς η Αθήνα, Μάιος 2024
κέΝΤρικη ΔιΑθέςη Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108
ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ Νύχτα σε χρώμα μωβ, Μυθιστόρημα, 1965 (Ιδιωτική έκδοση ιδίοις αναλώμασι) Το βουνό των ανέμων, Διηγήματα, 2020, εκδόσεις Οσελότος
Design
Copyright©
is B n 978-618-205-591-5
ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr
Στη μνήμη του πατέρα μου Τάκη Αθανασίου, που τώρα πια ζει στην κασετίνα των αναμνήσεων, ένα μικρό χρέος τιμής για το έργο του...
5 ΤΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ F Περιεχόμενα Αντί προλόγου ����������������������������������������������������������������������� 9 Οκτώ γραμμάρια ελπίδας ������������������������������������������������� 11 Πολιτείες Βαβέλ ������������������������������������������������������������������ 14 Αποχαιρετισμός στον έρωτα �������������������������������������������� 16 Ο Μικάδο και το παράθυρο ���������������������������������������������� 18 Λυρική περιπλάνηση ���������������������������������������������������������� 21 Η μπαλάντα ενός τρελού���������������������������������������������������23 Ηρωικά πεπρωμένα ������������������������������������������������������������ 27 Η Πύλη του Βραδεμβούργου ������������������������������������������� 30 Τέχνη και ζωή �����������������������������������������������������������������������33 Πρωινό στου Καλαμπόκα ������������������������������������������������� 36 Ευαγγελισμός ενός Έθνους ����������������������������������������������38 Φως και σκιά ������������������������������������������������������������������������40 Κάθε Σεπτέμβρη ����������������������������������������������������������������� 42 Ελπίδα χρυσοφτέρωτη ��� ��������������������������������������������������� 44 Ορφέας και Ευρυδίκη ��������������������������������������������������������46 Φτερό στον άνεμο ��������������������������������������������������������������� 49 Πανόραμα 1968 ������������������������������������������������������������������� 52 Ο τελευταίος των Γενναίων ��������������������������������������������� 56 Άνθρωποι! Άνθρωποι! ���������������������������������������������������������59 Αντίο, Ιθάκη �������������������������������������������������������������������������� 61 Θρύλος και Ιστορία �������������������������������������������������������������64 Ο Τέταρτος Ιππότης ���������������������������������������������������������� 66 Στον δρόμο της καρδιάς ��������������������������������������������������� 69 «Ο τρελός της Βαβέλ» ������������������������������������������������������� 71 Ένας όμορφος, όμορφος κόσμος ������������������������������������� 73 Λίγο ψηλότερα ��������������������������������������������������������������������� 75 «Μεσάνυχτα και κάτι» ������������������������������������������������������ 78 Ένας άνδρας και μια γυναίκα ����������������������������������������� 80 Χιονάνθρωποι ���������������������������������������������������������������������� 84 Λυρική ζωή���������������������������������������������������������������������������� 87
6 ΤΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ F Σταυροφόροι ����������������������������������������������������������������������� 90 Φεστιβάλ Καννών��������������������������������������������������������������� 93 Τα μυστικά του βάλτου ���������������������������������������������������� 96 Πέρα απ’ τα φώτα της ράμπας ��������������������������������������� 98 Ελ Ντοράντο ��������������������������������������������������������������������� 100 Γαλανές αποχρώσεις ������������������������������������������������������� 103 Ανήσυχη καρδιά ��������������������������������������������������������������� 105 Στη σιωπή του βυθού ������������������������������������������������������ 108 «Όσα παίρνει ο άνεμος» ������������������������������������������������� 111 Αναφορά στους ήρωες ����������������������������������������������������� 114 Φιλολογικά �������������������������������������������������������������������������116 «Σκορπιός» ������������������������������������������������������������������������118 «Santa Maria» ������������������������������������������������������������������� 120 Πεθαίνοντας στην Ισπανία ��������������������������������������������� 122 Λόγια του ανέμου ������������������������������������������������������������ 124 Απουσίες ���������������������������������������������������������������������������� 126 Ραψωδία έρωτος! ������������������������������������������������������������� 128 Νύχτα σφαγής ��������������������������������������������������������������������131 Η κοιμωμένη του δάσους ����������������������������������������������� 134 Λαχεία και σουγιάς ��������������������������������������������������������� 137 Μια ώρα, μια ζωή ������������������������������������������������������������� 140 Μια παλιά ιστορία ����������������������������������������������������������� 142 EXPRESS ORIENT������������������������������������������������������������ 147 Ζωολογία ��������������������������������������������������������������������������� 150 «S �O� S ��� Βυθιζόμεθα» ������������������������������������������������������ 153 Μανιτάρια και χίμαιρες �������������������������������������������������� 155 Ορκίζομαι να πω την αλήθεια ����������������������������������������157 Αστυνομική ��� ιστορία ����������������������������������������������������� 160 Δεν έχει δρόμο να διαβώ��� ��������������������������������������������� 162 Από το ημερολόγιο ενός άσημου ���������������������������������� 164 Παράσταση ��� τέλος��� ������������������������������������������������������ 166 Η μοίρα ενός ορειβάτη ���������������������������������������������������� 168 Καθώς ήταν Δεκέμβρης ���������������������������������������������������170
7 ΤΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ F ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1966-1969 ����������������������������������������������������175 Η μπαλάντα της αυγής ��������������������������������������������������� 176 Πέφτει η βροχή ������������������������������������������������������������������179 Δον Κιχώτες ����������������������������������������������������������������������� 180 Πορτρέτο ποιητή ���������������������������������������������������������������181 Η νύχτα στην πολιτεία ���������������������������������������������������� 182 Υπόσχεση ��������������������������������������������������������������������������� 183 Εφιάλτες ���������������������������������������������������������������������������� 184 Του πολέμου���������������������������������������������������������������������� 185 Μπαλάντα στον άγνωστο αδερφό ������������������������������� 186 Κι εσύ, Λεωνόρα��������������������������������������������������������������� 187 Στον σταθμό��� όπως τότε στο Petrograd ��������������������� 188 Όλαφ Πάλμε ���������������������������������������������������������������������� 189 Σάντα Φε ���������������������������������������������������������������������������� 190 Ουτοπίες ���������������������������������������������������������������������������� 192 Θαλασσογραφία ��������������������������������������������������������������� 193 Στον ρυθμό του ροκ ��������������������������������������������������������� 194 Οι ανυπεράσπιστοι ���������������������������������������������������������� 195 Πίσω από τα τείχη ������������������������������������������������������������ 197
9 ΤΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ F Αντί προλόγου Η προσπάθεια να συγκεντρώσω τα χρονογραφήματα του πατέρα μου, Τάκη Αθανασίου, σε ένα βιβλίο ήταν μια επιθυμία παλαιόθεν, που σήμερα πραγματοποιώ� Πρόκειται για διηγήσεις της καθημερινότητας που αποτυπώνουν το όλον με τη συντριπτική ενάργεια της λεπτομέρειας� Περιλαμβάνει εξαιρετικά περίτεχνα χρονογραφήματα, αβίαστα, με τα πιο απλά υλικά � Σε όλες τις ιστορίες, το ασήμαντο αποκτά την αξία χρυσού, όχι μέσα από ένα θαύμα ή μια κραυγαλέα διαδικασία, αλλά μέσα από μια σιωπή, έναν υπαινιγμό, μια διακριτική ανατροπή � Ο Τάκης Αθανασίου χειρίζεται με αυθεντική φυσικότητα τη διακριτικότητα � Αποφεύγοντας το θορυβώδες και ξεγυμνώνοντας το περιστατικό από κάθε φωνακλάδικη εκδοχή του, φτάνει στον κρύο πυρήνα του βίου, στην πιο καυτή εστία της ζωής� Μια εξαιρετική συλλογή χρονογραφημάτων, που με τη μελαγχολική πατίνα τους και την ανθρώπινη σκληρότητά τους μας αφυπνίζουν αισθητικά στην πιο τρυφερή κυνική εκδοχή της καθημερινότητας� Η δεξαμενή των ωραίων λέξεων και του ωραίου τρόπου που εκφράζονται, με γλωσσικό ύφος γεμάτο με ποιητικές μεταφορές και παρομοιώσεις, με μια λιτή, ιδιωματική γραφή, μας μεταφέρει στον κόσμο του� Έναν κόσμο που βασίζεται στα γεγονότα εκείνης της εποχής, αποτυπώνοντας την καθημερινότητα των ανθρώπων που έζησαν δραματικές αλλά και ευχάριστες στιγμές� Όπως και στ’ άλλα βιβλία του, έτσι και σ’ αυτά τα χρονογραφή -
10 F ματα επιλέγει τις λέξεις του με μεγάλη μέριμνα � Λέξη λέξη, ψηφίδα ψηφίδα, ντύνει τους ήρωές του μ’ ένα ρούχο καλό γλωσσικά � Χωρίς φόβο, χωρίς πάθος, μόνο με αγάπη αφηγείται τις ιστορίες του, που πηγάζουν από την επικαιρότητα της εποχής, στα χρόνια της δεκαετίας του ’60� Το βεληνεκές της γλώσσας του υπερβαίνει τη ζωή � Αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι νικάει στο τέλος τον χρόνο� Μάλλον στο τέλος νικητής είναι ο χρόνος� Γιατί ο άνθρωπος είναι πεπερασμένο ον, ακόμα και σε διαστήματα χιλιετηρίδων� Και η γλώσσα του είναι η γλώσσα την οποία εκτιμώ και αγαπώ γιατί δεν προέκυψε από σχολεία και νόμους γραμματικούς, συντακτικούς, αλλά όπως προκύπτει το ρυάκι, απροόπτως� Με το βλέμμα του παρατηρητή καταγράφει τον αποχαιρετισμό στον έρωτα, σκιαγραφεί τις πολιτείες Βαβέλ, όταν η ζήτηση, η προσφορά και η αντιπαροχή υπάκουε στο νεύμα των εργολάβων, και μας θυμίζει πως ο μύθος του Ελ Ντοράντο ερωτοτροπούσε με την ανθρώπινη βουλιμία για απέραντο πλούτο και τρυφηλή ζωή � Οι ιστορίες του, οι χαρακτήρες του, όλα δίνουν την εντύπωση ενός αφηγηματικού υλικού που δίνεται ακατέργαστο� Παντελής Αθανασίου
11 F Οκτώ γραμμάρια ελπίδας Τ ο δειλινό κεντούσε τον μύθο της νύχτας στον καμβά της μακεδονικής πολιτείας� Φούντωνε η άνοιξη στα δημοτικά πάρκα με μυρωμένες πνοές� Οι στρατοκόποι δουλευτάδες1 κάθισαν να ξαποστάσουν στα παγκάκια κι η καρδιά τους άνοιγε τριαντάφυλλο� «Θεέ μου! Πόσο γλυκιά είναι η ζωή ���» Έτσι και το πρόσωπο της ιστορίας μου οδοιπορούσε στον δρόμο με τις καμάρες του Σταγειρίτη φιλοσόφου�2 Θες λίγο το ανάλαφρο αεράκι της θάλασσας, θες κάτι από το κοντσέρτο των λουλουδιών, δημιουργούσαν μια ήρεμη ευφροσύνη, που έσβηνε κάπως τις χαρακιές του μόχθου� «Κι έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο κατ’ εικόνα και ομοίωσιν���» Και πορευόταν ο κυρ Μιχάλης με τα ψώνια του Σαββάτου κατά τη στράτα της θάλασσας, πορεία ενός Θεού� Η σκέψη βολόδερνε μέσα στο τρικυμισμένο κρανίο του: «��� Να φτιάξω και κείνον τον φράχτη, να μην ξεπορτίζει ο μικρός� Ύστερα είναι και ο μεγάλος με την αδενοπάθεια»� «Να τον προσέχεις τον γιο σου, κυρ Μιχάλη, βρίσκεται πάνω στην ανάπτυξη», του είπε κι έγραψε και μια συνταγή –μυθιστόρημα διατροφής– κοτόπουλο, δις της εβδομάδος, κρέας βοδινό, κομπόστες, φρούτα «και το καλοκαίρι βουνό��� βουνό»� «Δε βαριέσαι, εμένα ο γιος μου θα γίνει παλικάρι», μονολογούσε εκείνος, «και θ’ αρχίσει να 1 Οδοιπόροι � 2 Αναφέρεται στον Αριστοτέλη, που γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα της Χαλκιδικής
Σ το παρόν αυτό βιβλίο των Αναλέκτων του Τάκη Αθανασίου, πλην των χρονογραφημάτων δημοσιευμένων ζώντος αυτού, όλα τα άλλα είναι ανέκδοτα και προσχέδια ποίησης, κατά το μάλλον ή ήττον πλήρη, ευρεθέντα υπό της οικογενείας του μετά τον θάνατό του. Και εμψυχώνονται μεν οι ασυμπλήρωτες αυτές συνθέσεις υπό την έμπνευση και την γοητεία των χρόνων της δεκαετίας του ’60, έχουν όμως ένα ιδιαίτερο αισθητικό θέλγητρο, το ότι παρουσιάζεται ο τρόπος εργασίας του, η αφανής επιμέλειά του περί την σύνθεση και μάλιστα η φροντίδα του για την διατύπωση της ποίησης, όπως στο ποίημα «Πέφτει η βροχή». Έκρινα ότι έπρεπε να δημοσιευτούν τα «ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ» αυτά έργα όπως ευρέθησαν, έστω κι αν υπάρχουν σ’ αυτά λέξεις ή φράσεις αλλοιώσιμες ή πλεονάζουσες. Και τούτο διά τον ίδιο λόγο που μου επέβαλε την έκδοση όλων ανεξαιρέτως των δημιουργικών συνθέσεων του Τάκη Αθανασίου και όχι κατ’ εκλογή, η οποία θα ήταν ασέβεια και αυθαιρεσία προς τον ίδιο και τους αναγνώστες του, για να παγιωθούν στην διεθνή φιλολογική συνείδηση. Παντελής Αθανασίου ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www.ocelotos.gr ISBN 978-618-205-591-5 9 7 8 6 1 8 2 0 5 5 9 1 5

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.