Παλαιά κτίσματα και ανθρώπινες ιστορίες

160 × 230 SPINE: 6 FLAPS: 70

H

Η Ευαγγελία Τσιαντούλη είναι νηπιαγωγός με μακρόχρονη διδακτική εμπειρία. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη διδακτική αξιοποίηση στοιχείων πολιτισμού σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Το 2012, αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και συλλογικούς τόμους.

ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Στο παρόν βιβλίο προσεγγίζουμε διδακτικά τα παρακάτω παλαιά κτίσματα, που συναντούμε σε πολλές περιοχές, τα οποία μαρτυρούν την ιστορία και τον πολιτισμό μας και αποτελούν τα ορατά στοιχεία σύνδεσης του χθες με το σήμερα: Παραδοσιακές κατοικίες, Ξωκλήσια, Πέτρινα Γεφύρια, Μύλοι, Χάνια, Φάροι. Στην προσέγγισή μας αυτή εστιάζουμε στην παροχή βασικών αρχών και εννοιών του αντικειμένου, προκειμένου τα νήπια να αφομοιώσουν τις πληροφορίες ευκολότερα.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΙΑΝΤΟΥΛΗ

επαφή των μικρών μαθητών με τον οικείο περιβάλλοντα χώρο, όπου αποτυπώνονται ποικίλα τεκμήρια του παρελθόντος, θεωρείται ότι μπορεί να αποβεί πραγματικό «εργαστήρι της μάθησης και της ζωής». Τα τεκμήρια του παρελθόντος του τόπου του, με τα οποία το νήπιο βρίσκεται σε άμεση επαφή, μπορούν να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για την κατανόηση του τρόπου ζωής ανθρώπων περασμένων εποχών, της συμπεριφοράς τους, των αναγκών τους ή των επιτηδευμάτων τους, μέσω της βιωματικής μάθησης.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ISBN 978-960-564-672-1

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

0_cover_tsiantouli.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

9 789605 646721

ο σ ε λ ότ ο ς

11/1/2018 11:38:19 AM

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ

Ευαγγελία Τσιαντούλη ΣΕΙΡΑ

Επιστημονικά [5358]0818/05 LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα Παντοπούλου COPYRIGHT© 2018 Ευαγγελία Τσιαντούλη ΠΡΏΤΗ ΕΚΔΟΣΗ

Αθήνα, Σεπτέμβριος 2018 ISBN 978-960-564-672-1

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΙΑΝΤΟΥΛΗ

ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΑΘΗΝΑ 2018

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ.................................................................................................................. 7 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ............................................................................15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ.............................................................................................. 16 Θεωρητική ζητήματα. Η γνωστική εξέλιξη του νηπίου...................................... 16 1 α. Βασικές έννοιες-στάδια γνωστικής ανάπτυξης 16 1β. Το προ-εννοιολογικό στάδιο ανάπτυξης 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ.......................................................................................... 22 Μάθηση και διδασκαλία.......................................................................................... 22 2α. Η στοχοθεσία του προγράμματος σπουδών αναφορικά με το περιβάλλον 22 2β. Επαγωγικός συλλογισμός: ο μετασχηματισμός της αισθητηριακής εμπειρίας των μικρών παιδιών σε αφηρημένη γνώση 24 2γ. Αυτενεργός μάθηση και πολιτιστική κληρονομιά 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ................................................................................................. 29 Ο ρόλος του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας.................................................. 29 3α. Η συγκρότηση της παιδαγωγικής ατμόσφαιρας 29 3β. Συνεργατική διδασκαλία και ατομικό ή ομαδικό παιχνίδι 30 3γ. Ο σεβασμός στην ετερότητα 32 3δ. Ευαισθητοποίηση των νηπίων για το περιβάλλον 33 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ................................. 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ.............................................................................................. 36 Τα τεκμήρια του παρελθόντος: Εννοιολογικές προσεγγίσεις και διδακτική αξιοποίηση στην προσχολική ηλικία........................................... 36 —5

—

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΙΑΝΤΟΥΛΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ.......................................................................................... 39 Περιβαλλοντικός εγγραμματισμός και πολιτιστική κληρονομιά...................... 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ................................................................................................. 42 Πολιτιστικά κατάλοιπα και παιδαγωγική πράξη.................................................. 42 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ............................................................................ 47 ΕΙΣΑΓΩΓΗ................................................................................................................ 48 Μεθοδολογικές προσεγγίσεις................................................................................ 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ.............................................................................................. 52 Παραδοσιακές κατοικίες......................................................................................... 52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ.......................................................................................... 60 Ξωκλήσια................................................................................................................... 60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ................................................................................................. 65 Πέτρινα γεφύρια....................................................................................................... 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ.......................................................................................... 71 Μύλοι......................................................................................................................... 71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ.......................................................................................... 79 Χάνια.......................................................................................................................... 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ.................................................................................................. 85 Φάροι......................................................................................................................... 85 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ....................................................................................................... 95 I. ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ.............................................................................................. 95 II. ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ................ 97 III. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ.................................................................................................. 99 —6

—

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα εργασία σπονδυλώνεται σε τρία Μέρη με αντίστοιχους τίτλους: «Θεωρητικές προσεγγίσεις» - «Τα τεκμήρια του παρελθόντος και η διδακτική τους αξιοποίηση στην προσχολική ηλικία» - «Παιδαγωγικές εφαρμογές: Παλαιά κτίσματα και ανθρώπινες ιστορίες». Το πρώτο μέρος αποτελείται από τρία Κεφάλαια με τους τίτλους: «Θεωρητικά ζητήματα. Η γνωστική εξέλιξη του νηπίου»- «Μάθηση και διδασκαλία»- «Ο ρόλος του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας». Επιπρόσθετα, το πρώτο Κεφάλαιο περιλαμβάνει δύο υποκεφάλαια με τους αντίστοιχους τίτλους: «Βασικές έννοιες-στάδια γνωστικής ανάπτυξης» και «Το προ-εννοιολογικό στάδιο ανάπτυξης». Στο πρώτο υποκεφ. με τίτλο «Βασικές έννοιες-στάδια γνωστικής ανάπτυξης», γίνεται αναφορά του J. Piaget που θεωρείται σταθμός στη μελέτη του τρόπου ανάπτυξης της σκέψης του ατόμου από τη γέννηση του μέχρι την εφηβική ηλικία ως προς τη δόμηση της γνώσης που αποκτά μέσω της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και της ανάπτυξης νοητικών δομών που βρίσκονται εν δυνάμει σε, εξέλιξη. Ακόμη, αναφερόμαστε στο έργο του Vygotsky, ως προς την νοητική εξέλιξη των μικρών παιδιών που συναρτάται, κατά τον συγγραφέα, από το πολιτισμικό, κοινωνικό, περιβάλλον και τις αλληλεπιδράσεις στη συναναστροφή του παιδιού με τους άλλους, προκειμένου να μεταβεί το παιδί στη “ζώνη της επικείμενης ανάπτυξής του” (Zone of Proximal Development-ZPD). Στο δεύτερο υποκεφ. με τίτλο «Το προ-εννοιολογικό στάδιο ανάπτυξης», που διαρκεί από το 2ο έως το 7ο έτος της ηλικίας, εστιάζουμε στο ρόλο της ‘συμβολικής’ λειτουργίας στην αναπαράσταση ενός αντικειμένου ή γεγονότος, όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα από τη μίμηση των πράξεών του, το συμβολικό παιχνίδι, τις νοητικές παραστάσεις και τη γλώσσα και παράλληλα γίνεται αναφορά στα προβλήματα που εκδηλώνονται εξαιτίας περιορισμών, όπως ο εγωκεντρισμός (egocentricity), η απουσία της αρχής της διατήρησης και η σύγχυση φαινομενικού – πραγματικού. Επιπλέον, αναφερόμαστε στη σχέση γλώσσας και σκέψης και στη θέση του Vygotsky που επισημαίνει τη σημασία της γλώσσας στην επικοινωνία, τις κοινωνικές σχέσεις και τη γνωστική ανάπτυξη των μικρών παιδιών.

—7

—

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΙΑΝΤΟΥΛΗ

Το δεύτερο Κεφάλαιο έχει τίτλο «Μάθηση και Διδασκαλία» και δομείται σε τρία υποκεφάλαια: «Η στοχοθεσία του προγράμματος σπουδών αναφορικά με το περιβάλλον» - «Επαγωγικός συλλογισμός: ο μετασχηματισμός της αισθητηριακής εμπειρίας των μικρών παιδιών σε αφηρημένη γνώση» και «Αυτενεργός μάθηση και πολιτιστική κληρονομιά». Στο πρώτο υποκεφ. με τίτλο «Η στοχοθεσία του προγράμματος σπουδών αναφορικά με το περιβάλλον», αναφερόμαστε στις παιδαγωγικές αρχές, με βάση τις οποίες συγκροτήθηκε το νέο πρόγραμμα σπουδών των νηπίων που εστιάζουν και στη θέση ότι η γνώση οικοδομείται μέσα από την αλληλεπίδραση με το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον με στόχο τη δημιουργία μαθησιακών εμπειριών και την αξιοποίηση της τάσης τους να διερευνήσουν το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον. Στο δεύτερο υποκεφ. με τίτλο «Επαγωγικός συλλογισμός: ο μετασχηματισμός της αισθητηριακής εμπειρίας των μικρών παιδιών σε αφηρημένη γνώση», επισημαίνεται η σημασία του μετασχηματισμού της αισθητηριακής εμπειρίας των μικρών παιδιών σε αφηρημένη γνώση, εφόσον αυτή συντελείται. Τέλος, στο τρίτο υποκεφ. του δευτέρου Κεφαλαίου με τίτλο «Αυτενεργός μάθηση και πολιτιστική κληρονομιά», επισημαίνουμε ότι στη νηπιακή ηλικία η ενασχόληση με θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς συμβάλλει στην αυτενεργό μάθηση μέσα από τις πηγές και χρησιμεύει ως μέσο για την επίτευξη πολλαπλών παιδαγωγικών και κοινωνικών στόχων, εστιάζοντας στη γνωστική ταξινομία στόχων του Bloom, ή στις τέσσερις κατηγορίες στόχων μάθησης των Αναλυτικών προγραμμάτων. Το τρίτο Κεφάλαιο έχει τίτλο «Ο ρόλος του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας» και αποτελείται από τα υποκεφάλαια: «Η συγκρότηση της παιδαγωγικής ατμόσφαιρας»- «Συνεργατική διδασκαλία και ατομικό ή ομαδικό παιχνίδι»- «Ο σεβασμός στην ετερότητα» και «Ευαισθητοποίηση των νηπίων για το περιβάλλον». Στο πρώτο υποκεφ. του Τρίτου Κεφαλαίου, με τίτλο «Η συγκρότηση της παιδαγωγικής ατμόσφαιρας», εστιάζουμε στο ρόλο του εκπαιδευτικού στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νηπίων μέσα από τη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων με κάθε παιδί, για την απόκτηση εμπιστοσύνης και αποδοχής, αγάπης, αναγνώρισης, ενθάρρυνσης και την ενίσχυση της θετικής στάσης των μαθητών απέναντι στη μάθηση.

—8

—

ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Στο δεύτερο υποκεφ. του Τρίτου Κεφαλαίου, με τίτλο «Συνεργατική διδασκαλία και ατομικό ή ομαδικό παιχνίδι» αναφερόμαστε στη σημαντική συμβολή της συνεργατικής διδασκαλίας και του παιδαγωγικού παιχνιδιού στη γνωστική εξέλιξη και την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των νηπίων, αντιστοίχως. Στο τρίτο υποκεφ. του Τρίτου Κεφαλαίου, με τίτλο «Ο σεβασμός στην ετερότητα», γίνεται αναφορά στην ετερότητα ως διαφορετικότητα ανατομική, φυσιογνωμική, πνευματική, κοινωνική, διαφορετικών ικανοτήτων, εμπειριών, ενδιαφερόντων, με στόχο την επιλογή από μέρους του παιδαγωγού κατάλληλης μεθοδολογίας, στρατηγικών, διδακτικών μέσων και μαθησιακών δραστηριοτήτων που να ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών, την εξάλειψη του ρατσισμού και την απόκτηση του σεβασμού και της αποδοχής κάθε μορφής διαφορετικότητας. Στο τέταρτο υποκεφ. του Τρίτου Κεφαλαίου, με τίτλο «Ευαισθητοποίηση των νηπίων για το περιβάλλον», επικεντρωνόμαστε στο ρόλο του παιδαγωγού προσχολικής ηλικίας στην ενθάρρυνση των νηπίων στην παρατήρηση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, που τα βοηθά να ανακαλύπτουν ίχνη του παρελθόντος και της ευρύτερης πολιτιστικής τους κληρονομιάς, προκειμένου να αποκτήσουν γνώσεις, νοητικές αναπαραστάσεις. Το Δεύτερο Μέρος με τίτλο «Τα τεκμήρια του παρελθόντος και η διδακτική τους αξιοποίηση στην προσχολική ηλικία σπονδυλώνεται σε τρία Κεφάλαια, με τους αντίστοιχους τίτλους: «Τα τεκμήρια του παρελθόντος: εννοιολογικές προσεγγίσεις και διδακτική αξιοποίηση στην προσχολική ηλικία»- «Περιβαλλοντικός εγγραμματισμός και πολιτιστική κληρονομιά»- «Πολιτιστικά κατάλοιπα και παιδαγωγική πράξη». Στο Πρώτο Κεφάλαιο του Δευτέρου Μέρους με τίτλο «Τα τεκμήρια του παρελθόντος: εννοιολογικές προσεγγίσεις και διδακτική αξιοποίηση στην προσχολική ηλικία», αναφερόμαστε στην ανάλυση του όρου ‘πολιτιστική κληρονομιά’, στα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, που υποδηλώνουν την ανθρώπινη δραστηριότητα στο παρελθόν, όπως κτίρια, παλαιά σχολεία, παλαιές κατοικίες και εργοστάσια, μύλοι, ναοί, γέφυρες, δημόσιες κρήνες, χάνια, φάροι κ.ά.. Πρόκειται για πολιτιστικά κατάλοιπα, που, όπως αναδεικνύουμε με την παρούσα εργασία, μπορούν να αξιοποιηθούν διδακτικά στην προσχολική ηλικία, δεδομένου ότι αποτελούν μέσο για τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης και να συμβάλλουν στη μάθηση των μικρών παιδιών σε έργα πολιτισμού. Στο Δεύτερο Κεφάλαιο του Δευτέρου Μέρους, με τίτλο «Περιβαλ—9

—

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΙΑΝΤΟΥΛΗ

λοντικός εγγραμματισμός και πολιτιστική κληρονομιά», εστιάζουμε στον όρο «Περιβαλλοντικός εγγραμματισμός», ως αναπτυξιακή διαδικασία που αναφέρεται στη συνεχή απόκτηση περιβαλλοντικών πληροφοριών, γνώσεων, στάσεων, κινήτρων και ικανοτήτων, σε συνδυασμό με τις πρώτες εμπειρίες και εικόνες που προσλαμβάνει το παιδί από το ανθρωπογενές και άλλο περιβάλλον, οι οποίες και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Σημειώνουμε ότι το περιβάλλον, για το παιδί της προσχολικής ηλικίας, αποτελεί πεδίο αγωγής, αφού μέσα σ’ αυτό υλοποιούνται οι ποικίλες παιδαγωγικές δραστηριότητες, μέσω των οποίων το παιδί κατανοεί εισαγωγικές έννοιες, ενώ το δομημένο περιβάλλον με τα πολιτιστικά του στοιχεία, που απλώνεται γύρω μας, αποτυπωμένο στις παλαιές ακροπόλεις, τα τείχη, τις αρχαίες Αγορές, τα κάστρα, μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, σημαντικά για την αισθητική τους αξία, ή για όποια αξία τους ως σύμβολα, μας ‘μεταφέρει’, βιωματικά στο πολιτιστικό παρελθόν, προσφέρει τη δυνατότητα στα νήπια να έχουν μια βιωματική σχέση και συνεπικουρεί στη δημιουργία νοητικών παραστάσεων. Στο Τρίτο Κεφάλαιο του Δευτέρου Μέρους, με τίτλο «Πολιτιστικά κατάλοιπα και παιδαγωγική πράξη», αναφερόμαστε στον όρο ‘πολιτιστικά κατάλοιπα’, επισημαίνοντας ότι τα ορατά και απτά στοιχεία του παρελθόντος, είναι δυνατόν να προσελκύουν το ενδιαφέρον των μικρών παιδιών να τα προσεγγίσουν βιωματικά, δεδομένου ότι εξάπτουν τη φαντασία τους και παρέχουν τη δυνατότητα ανάγνωσης και ερμηνείας, στοιχείο που συντελεί στην ανάπτυξη της γλωσσικής τους καλλιέργειας και, γενικότερα, της αντιληπτικής τους ικανότητας. Η μελέτη, επιπλέον, των κτισμάτων ως πολιτιστικών καταλοίπων, σε συνδυασμό με άλλες πηγές μπορεί να αναβιώσει συνθήκες και τρόπους ζωής κατά το παρελθόν, ανθρώπινες σχέσεις, κοινωνικές τάξεις, και γενικά τις οικονομικές δραστηριότητες του πληθυσμού, ήθη και έθιμα του τόπου. Επιπλέον, σημειώνουμε ότι η συστηματική εξοικείωση των παιδιών στην κατανόηση της διαφοράς ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην απόκτηση της συνείδησης του χρόνου στα παιδιά προσχολικής ηλικίας που αδυνατούν, σε μεγάλο βαθμό, να κατανοήσουν τη μέτρηση του χρόνου. Ακόμη, μέσα από τη συνεργασία και την κοινή έρευνα για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, το μικρό παιδί ξεπερνά, σε μεγάλο βαθμό, τον εγωκεντρισμό, που είναι σύμφυτος στο γνωστικό στάδιο που βρίσκεται, σφυρηλατούνται οι δε— 10

—

ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

σμοί του με συγκεκριμένα μέρη και του αναπτύσσεται το αίσθημα του «ανήκειν» και «συνανήκειν». Τέλος, αναφέρουμε ότι μελλοντικά, η παιδαγωγική αξιοποίηση των πολιτιστικών καταλοίπων μιας περιοχής δημιουργεί πολίτες, με ευαισθησία απέναντι στο φυσικό και ιστορικό περιβάλλον, με κριτική άποψη και συμμετοχή στα θέματα ή προβλήματα του τόπου τους, όπως η διατήρηση της πολιτισμικής φυσιογνωμίας της περιοχής και η προστασία του περιβάλλοντος. Το Τρίτο Μέρος φέρει τον τίτλο «Παιδαγωγικές εφαρμογές: Παλαιά κτίσματα και ανθρώπινες ιστορίες» και αποτελείται από την Εισαγωγή και έξι Κεφάλαια, που έχουν τους αντίστοιχους τίτλους: «Παραδοσιακές Κατοικίες»- «Ξωκλήσια»- «Πέτρινα γεφύρια»- «Μύλοι»- «Χάνια»«Φάροι». Στην Εισαγωγή του Τρίτου Μέρους, με τίτλο «Μεθοδολογικές προσεγγίσεις», προτείνονται μέθοδοι προσέγγισης των καταλοίπων του παρελθόντος, που ως ανθρώπινα δημιουργήματα, μπορούν να προκαλέσουν απεριόριστο εύρος ερωτημάτων ανάλογα με το είδος της γνώσης και της σκέψης που στοχεύουν οι εκπαιδευτικοί. Τέτοιοι είναι η υποβολή διδακτικών ερωτήσεων που κεντρίζουν την περιέργεια και το ενδιαφέρον των παιδιών, τα οδηγούν σε προβληματισμό και στοχασμό και ενεργοποιούν γνωστικές λειτουργίες, όπως η ανάλυση, η σύνθεση, η εξαγωγή συμπερασμάτων και η αξιολόγηση, που θεωρούνται σημαντικές για τον σχηματισμό εννοιών και ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη, ή η υποβολή παραγωγικών ερωτήσεων. Ο διάλογος που αναπτύσσεται μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών έχει στόχο, αφού διερευνήσει ο πρώτος την προϋπάρχουσα γνώση και εμπειρία του μαθητή πάνω στο θέμα, να προχωρήσει στην οικοδόμηση της γνώσης. Επίσης, γίνεται αναφορά στην αφηγηματική εξιστόρηση που ως τεχνική βοηθά στην ανάπτυξη της σκέψης των μαθητών για το παρελθόν και τη διαμόρφωση εικόνας γι’ αυτό, καθώς και για τη διατύπωση ερμηνειών, όπως και της δραματοποίησης, με την οποία το νήπιο γνωρίζει, κρίνει επικοινωνεί, αναλαμβάνει ρόλους, εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του και αναπτύσσει τη φαντασία του. Ακόμη, προτείνονται η ενσυναίσθηση, που συνδυάζει επιστήμη και φαντασία και ως δεξιότητα μπορεί να διδαχθεί στα παιδιά από μικρή ηλικία και να τα οδηγήσει σταδιακά στην κατανόηση των πράξεων ανθρώπων του παρελθόντος, καθώς και η οπτικοποίηση (visualization), με την παράθεση οπτικών πηγών που αναβιώνουν το παρελθόν.

— 11

—

160 × 230 SPINE: 6 FLAPS: 70

H

Η Ευαγγελία Τσιαντούλη είναι νηπιαγωγός με μακρόχρονη διδακτική εμπειρία. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη διδακτική αξιοποίηση στοιχείων πολιτισμού σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Το 2012, αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και συλλογικούς τόμους.

ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Στο παρόν βιβλίο προσεγγίζουμε διδακτικά τα παρακάτω παλαιά κτίσματα, που συναντούμε σε πολλές περιοχές, τα οποία μαρτυρούν την ιστορία και τον πολιτισμό μας και αποτελούν τα ορατά στοιχεία σύνδεσης του χθες με το σήμερα: Παραδοσιακές κατοικίες, Ξωκλήσια, Πέτρινα Γεφύρια, Μύλοι, Χάνια, Φάροι. Στην προσέγγισή μας αυτή εστιάζουμε στην παροχή βασικών αρχών και εννοιών του αντικειμένου, προκειμένου τα νήπια να αφομοιώσουν τις πληροφορίες ευκολότερα.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΙΑΝΤΟΥΛΗ

επαφή των μικρών μαθητών με τον οικείο περιβάλλοντα χώρο, όπου αποτυπώνονται ποικίλα τεκμήρια του παρελθόντος, θεωρείται ότι μπορεί να αποβεί πραγματικό «εργαστήρι της μάθησης και της ζωής». Τα τεκμήρια του παρελθόντος του τόπου του, με τα οποία το νήπιο βρίσκεται σε άμεση επαφή, μπορούν να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για την κατανόηση του τρόπου ζωής ανθρώπων περασμένων εποχών, της συμπεριφοράς τους, των αναγκών τους ή των επιτηδευμάτων τους, μέσω της βιωματικής μάθησης.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ISBN 978-960-564-672-1

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

0_cover_tsiantouli.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

9 789605 646721

ο σ ε λ ότ ο ς

11/1/2018 11:38:19 AM