Η τρίτη ηλικία - ένα ταξίδι στην απλότητα

Helen M. Luke

Η Τρίτη Ηλικία Η Τρίτη Ηλικία

ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΠΛΟΤΗΤΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

Έφη Ματθιοπούλου

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σ

ο σ ε λ ότ ο ς

Τιτλος Η Τρίτη Ηλικία – Ένα Ταξίδι στην Απλότητα Συγγραφέας Helen M. Luke Σειρα Ψυχολογία [5358]1112/05

Μετάφραση: Έφη Ματθιοπούλου

Eπιmελεια Λούλη Τσαμαντάνη Διορθωση Όλγα Παλαμήδη

Layout-Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου

Εκτυπωση Δεκάλογος ΕΠΕ

Βιβλιοδεσια Μπετσώρη Βασ. & Ζαχ. Ο.Ε.

Copyright© 2010 Lindisfarne Books

Copyright© 2012 Για την ελληνική γλώσσα Λούλη Τσαμαντάνη & Εκδόσεις Οσελότος

Πρώτη Εκδοση Αθήνα, Νοέμβριος 2012

ISBN 978-960-9607-97-1

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Helen M. Luke

Η Τρίτη Ηλικία Ένα ΤαξIδι στην ΑπλOτητα

Μετάφραση:

Έφη Ματθιοπούλου

Αθήνα 2012

Α

υτή η έκδοση του βιβλίου «Η Τρίτη Ηλικία, Ένα Ταξίδι στην Απλότητα» από την Έλεν Λουκ οφείλεται σ’ έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων, που τους αξίζει η αναγνώριση για την αφοσίωσή τους στην Έλεν και στα έργα της. Τα γραπτά της Έλεν αυτά καθαυτά προέρχονται από τις συγκεντρώσεις όπου συζητούσε τις ιδέες της με μέλη της Κοινότητας «Η Φάρμα των Μήλων». Έτσι, φυσικά, ευγνωμοσύνη οφείλεται σε όσους συμμετείχαν σ’ εκείνες τις ομάδες, οι οποίοι έμεναν κοντά στην Κοινότητα και συνεχίζουν να ενισχύουν με πολλούς τρόπους την προαγωγή του κληροδοτήματός της. Ιδιαίτερες ευχαριστίες ανήκουν στον Joe Kulin, πρώην εκδότη της Parabola, ο οποίος πρόσφερε τα γραπτά της Έλεν σ’ ένα νέο κοινό μέσω του περιοδικού και του βιβλίου και audio divisions της Parabola. Εμείς που ανήκουμε στην Κοινότητα της Φάρμας είμαστε βαθιά ευγνώμονες για το αμέριστο ενδιαφέρον του Joe και την αφοσίωσή του στα έργα της Έλεν, και κυρίως για τις προσπάθειές του να δώσει το βιβλίο αυτό σ’ έναν καινούργιο εκδότη. Ένα ακόμη μέλος της Parabola από εκείνη την αρχική οικογένεια είναι ο Lorraine Kisly, ο οποίος πρώτος ανακάλυψε τα γραπτά της Έλεν και παραμένει πιστός φίλος της Κοινότητας. Θέλουμε, επίσης, να ευχαριστήσουμε κάποιους ιδιαίτερα γενναιόδωρους υποστηρικτές της Φάρμας, οι οποίοι συνεισέφεραν απλόχερα, ώστε να δουν ότι τα έργα συνεχίζουν να κατακτούν νέους αναγνώστες. Μεταξύ άλλων, τους Molly Vass και Rob Lechman, John Howie, Barbra Goering, Don Toyer, Joan Miller, και κυρίως τον Thomas Theis. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Κοινότητας «Η Φάρμα των Μήλων»

Πρόλογος

Κ

αθώς γράφω τα λόγια αυτά, απέχω μόλις δύο μήνες από τα εξηκοστά μου γενέθλια. Ενώ οι δεκαετίες πληθαίνουν, αυθόρμητα μου έρχονται καινούργιες σκέψεις. Αναλογίζομαι την ηλικία ανθρώπων που πεθαίνουν γύρω μου. Σωματικοί πόνοι και αποτυχίες τούς φέρνουν πιο κοντά στον θάνατο και αναρωτιέμαι τι τέλος θα έχουν. Ανησυχώ που η κόρη μου είναι μόνο οκτώ ετών και είναι πολύ πιθανόν να ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της χωρίς εμένα. Η γυναίκα μου είναι πολύ νεότερή μου και πιστεύω ότι θα φύγει αργότερα από εμένα. Φυσικά, τα σχέδια του Θεού βρίθουν εκπλήξεων, ωστόσο οι φαντασιώσεις έχουν σημασία, ανεξάρτητα του τι θα συμβεί. Πρόκειται για την έκφραση της ίδιας της ψυχής, όχι μόνο κυριολεκτικά για το μέλλον, αλλά για την κατάστασή της αυτή τη στιγμή. Εκείνο που θεωρώ πολύτιμο στο αξιόλογο βιβλίο της Έλεν Λουκ σχετικά με τα γηρατειά είναι ότι αποφεύγει να καταπιάνεται με όλες εκείνες τις συνηθισμένες ανησυχίες και τους συναισθηματισμούς. Βλέπει τα γηρατειά ως ένα μυστήριο και απόλυτα δικαιολογημένα γυροφέρνει τις σκέψεις της σε αυτά με εικόνες από τη λογοτεχνία. Και όχι απλώς από τη λογοτεχνία, αλλά από τα πιο σημαντικά όλων των επινοημένων γραπτών, τα οποία τυχαίνει να είναι ακριβώς και δικές μου προσωπικές προτιμήσεις. Πρόλογος ™5

Τα πρότυπά της για ανθρώπους που γερνούν είναι άτομα εκκεντρικά και τρελά – ιερά τρελά: ο Οδυσσέας, ο Ληρ και ο Πρόσπερος. Υποθέτω ότι ο καλύτερος τρόπος για να μπει κάποιος στην τρίτη ηλικία είναι να αφήσει τον τρελό να προβληθεί, να γίνει περισσότερο και όχι λιγότερο ένα άτομο που ακολουθεί τρελές προκλήσεις. Για να διακρίνει όμως και να επιτρέψει στον τρελό να εκδηλωθεί, είναι απαραίτητο να αντιληφθεί το ευνόητο και το κυριολεκτικό και να συλλάβει το μυστήριο που παίζεται μέχρι τέλους στους λιγότερο αισιόδοξους, στους λιγότερο επικεντρωμένους στον έλεγχο της ζωής. Η ομορφιά αυτού του βιβλίου είναι ότι δεν ασχολείται τόσο πολύ με τα γηρατειά, όσο με την εξέλιξη της ψυχής, την αδιάκοπη αλχημεία της, που αντιδρά θετικά στις αλλαγές του σώματος, της ζωής και του νοήματος του εαυτού. Για μένα, ο πυρήνας του βιβλίου αυτού ως προς τη μαγεία των γηρατειών είναι το θέμα του Πρόσπερου, ο οποίος εγκαταλείπει το μαγικό βιβλίο του, τον άγγελοοδηγό του και τη ράβδο του. Φαίνεται σαν η Έλεν Λουκ να εγκατέλειψε το δικό της μαγικό βιβλίο όταν έγραψε αυτό εδώ. Είναι ένα βιβλίο χωρίς κατήχηση, φιλοδοξία και την πόζα της σοφίας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ δύο δηλώσεις άλλων συγγραφέων που παραθέτει: Laurens van der Post: «Ολοκληρωτική παράδοση του εαυτού στην αλήθεια», και Charles Williams: «Θα σπάσω κάθε επιβολή απόψεων». Αναφέρεται στην τέχνη της απελευθέρωσης, της παράδοσης του εαυτού, και της παράδοξης ανακάλυψης εκείνου που πάντοτε ήταν παρών και ποτέ δεν περιλαμβανόταν πλήρως. Η Έλεν Λουκ γράφει για τη συγγνώμη και την προσευχή, δύο θέματα για τα οποία νομίζουμε ότι κάτι γνωρίζουμε, μέχρι να γίνουν διάφανα στην τρίτη ηλικία κά6™ η τριτη ηλικια – ενα ταξιδι στην απλοτητα

ποιου και να παίζουν κεντρικούς ρόλους στην ολότητα της ζωής του και του κόσμου του. Όμως αναφέρεται και στη θέση της ευσπλαχνίας σ’ αυτή την πορεία. Βλέπει το θέμα «merc-» της λέξης «mercy» (ευσπλαχνία) στις λέξεις «merchant» (έμπορος) και «commercially» (εμπορικώς), ενώ επισημαίνει τη σπουδαιότητα της συναλλαγής και της ευγένειας στην τρίτη ηλικία. Ωστόσο, δεν αναφέρει το «merc-» στο «Mercury» (Υδράργυρος), δηλαδή στον Ερμή, αν και ο Ερμής ως φαντασία στο έπακρό της, ελεύθερη και παιχνιδιάρα, ρέει σ’ ολόκληρο το βιβλίο της καθώς κάνει ένα τεράστιο παιχνίδι με τα γηρατειά. Η ικανότητα να αντιλαμβάνεται, να βλέπει σε αρκετό βάθος εκείνο που δεν είναι εμφανές σε πρώτο επίπεδο, αυτά είναι τα χαρίσματα τούτου του θαυμάσιου μικρού ερμητικού βιβλίου. Ομολογώ ότι στο βιβλίο αυτό περίμενα από την Έλεν Λουκ να είναι πιο γιουνγκιανή, πιο επεξηγηματική, περισσότερο ψυχολογικά επιτήδεια. Δεν είναι τίποτε απ’ όλα αυτά. Κάθε πρόταση προέρχεται από συλλογισμό πολλών ωρών και διάθεση για εμπειρία. Εφαρμόζει εκείνο που κάνει ένας καλός καλλιτέχνης: ονειρεύεται το όνειρο από πριν, μην αφήνοντας το βασίλειο του μυστηρίου στον τσουχτερό αέρα της κατανόησης. Προσφέρει μια απαλή ώθηση προς μια φαντασίωση των γηρατειών, μα δεν δίνει κανένα πρόγραμμα ούτε θεωρία. Όπως λέω, κάνει αυτά που κηρύσσει, εγκαταλείποντας τους δικούς της αγγέλους και, φαίνεται, τις πολύτιμες ιδέες της. Ο αναγνώστης καλείται να κάνει κάτι παρόμοιο, και δεν πρέπει να περιμένετε την τρίτη ηλικία για να το κάνετε. Όπως η Έλεν Λουκ υποδηλώνει, η γήρανση είναι θέμα φαντασίας. Ίσως απογοητευτείτε μη βρίσκοντας συνταγές για να γεράσετε χαριτωμένα. Αν ναι, παραιτηθείτε από την προσδοκία. Εγκαταλείψτε την ανάγκη για Πρόλογος ™7

μια θεωρία. Σπάστε το ραβδί της ανάγκης σας. Ρίξτε στη βαθιά θάλασσα το βιβλίο που έχει γίνει εγχειρίδιο της ζωής σας και ξεκινήστε για συγγνώμη και ευσπλαχνία. Διαβάστε αυτό το βιβλίο και προσευχηθείτε.

Thomas Moore

8™ η τριτη ηλικια – ενα ταξιδι στην απλοτητα

Εισαγωγή

Σ

τα δοκίμια που αποτελούν τη μελέτη αυτή σχετικά με την τρίτη ηλικία, η Έλεν Μ. Λουκ, η οποία έχει γράψει με τόση ευαισθησία για μύθους και σύμβολα στη ζωή και στις τέχνες, μας παρουσιάζει ακόμη το μεγαλύτερο ίσως χάρισμά της: τις βαθιές γνώσεις της για μια φάση της ζωής η οποία μέχρι τώρα δεν έχει περιληφθεί πλήρως στην αντίληψή μας για το εσωτερικό ταξίδι. Πολλοί άντρες και γυναίκες σήμερα είμαστε συνειδητοποιημένοι ως προς τις δοκιμασίες του «δεύτερου ημίσεος της ζωής», ενημερωμένοι ότι –όπως η Έλεν Λουκ το διατυπώνει– «έχοντας φάει το μήλο και έχοντας επιλέξει να γνωρίσουμε το καλό και το κακό», έχουμε φύγει από τον «νηπιακό Παράδεισο», για να «κάνουμε κατά μόνας το μακρύ ταξίδι στη διάσταση του χρόνου. Ο καθένας μαθαίνει μέσα από πικρές συγκρούσεις των αντιθέτων να διακρίνει και το πιο μικρό πράγμα ή να το φανταστεί ως μοναδικό και ξεχωριστό». Ως στόχο μας, έχοντας δει φευγαλέα εκείνη «“την αντικειμενική νόηση” που ο Γιουνγκ αποκαλούσε “το κεντρικό μυστικό”», έχουμε αρχίσει να διακρίνουμε «το Εγώ από τον Εαυτό, τα οποία είναι και δεν είναι δικά μας». Ωστόσο, αυτό δεν είναι το τέλος του ταξιδιού. Ένα πρόσθετο, κρίσιμο βήμα παραμένει· και πρόκειται για εκείνο το βήμα, εκείνη τη μετάβαση στην τελευταία φάση του ταξιδιού μας προς Εισαγωγή ™9

τον θάνατο, το οποίο η Έλεν Λουκ περιγράφει σε τούτο το βιβλίο. Με βάση τα αριστουργήματα των Ομήρου, Δάντη, Σαίξπηρ και Τόμας Έλιοτ, διαβάζοντας εκείνα τα έργα με μια κατανόηση που διαμορφώθηκε μέσα από χρόνια αφοσίωσης και σκέψης στις ιδέες του Καρλ Γιουνγκ, και μιλώντας ως ένα θαυμάσια συνειδητό άτομο που κάνει το δικό του πέρασμα στην τρίτη ηλικία, η Έλεν Λουκ μάς διδάσκει ότι φτάνουμε σε ένα σημείο στη ζωή μας όπου επιλέγουμε πώς να περάσουμε τα τελευταία μας χρόνια, πώς να πλησιάσουμε τον θάνατό μας. Η επιλογή, όπως εκείνη την περιγράφει, μπορεί να είναι οδυνηρή, απαιτητική (ίσως επιλέξουμε να συνεχίσουμε να γερνάμε, αντί απλώς να βυθιζόμαστε στη διαδικασία των γηρατειών), αφήνοντας πολλά τα οποία είναι σημαντικά για εμάς, ακόμη και στην εσωτερική μας ζωή. Η επιλογή, αναφέρει σε κάποιο σημείο, είναι αν «θα γαντζωθούμε πάνω στον ηλικιωμένο άνθρωπο, στην άρνηση εκείνου του κενού το οποίο είναι η πληρότητα του Ελέους». Όπως συμβαίνει συχνά στα γραπτά της Έλεν Λουκ, οι σπουδαίες εικόνες που βρίσκει για εμάς προέρχονται από γνωστά λογοτεχνικά κείμενα, μολονότι οι εικόνες χρειάζονται τη δική της ξεχωριστή προσληπτικότητα, για να μας αποκαλύψουν το νόημά τους. Άλλοι, για παράδειγμα, ίσως έχουν προσέξει ότι θαμμένη μέσα στα κείμενα της Οδύσσειας του Ομήρου είναι μια περιγραφή του τελικού ταξιδιού του Οδυσσέα –ένα ταξίδι στον Κάτω Κόσμο, μακριά από τη θάλασσα–, ενός ταξιδιού πολύ διαφορετικού από αυτό που δόθηκε στον Οδυσσέα από τον Δάντη στο έργο του Η Κόλαση. Η Έλεν Λουκ έχει διαπιστώσει ότι τα Ομηρικά και τα Δαντικά ταξίδια είναι, στην πραγματικότητα, εικόνες των μονοπατιών που ο καθένας από εμάς μπορεί να διαλέξει καθώς, σαν τον 10™ η τριτη ηλικια – ενα ταξιδι στην απλοτητα

Οδυσσέα, μπαίνουμε στην τρίτη ηλικία: το ένα μονοπάτι μάς βάζει στον πειρασμό να επαναλάβουμε τους θριάμβους της ζωής μας, παρασύροντάς μας στα συντρίμμια και στην κόλαση, ενώ το άλλο μάς καλοπιάνει για το αληθινό ταξίδι της ψυχής, που έχει ζήσει και πολλά και καλά χρόνια, σε μια ηλικία όπου πρέπει να απαλλαγούμε από την απλή συνέχεια των συνηθισμένων προσπαθειών για καινούργια, σημαντικά, ίσως οδυνηρά ταξίδια της ψυχής, για να φυτέψουμε κουπιά σε έρημες χώρες και να προσφέρουμε σε θυσία τις δυνάμεις και τους θριάμβους του παρελθόντος μας. Η εικόνα των δύο πιθανών ταξιδιών του Οδυσσέα, του Ληρ «που αγκαλιάζει τη φυλακή του», του Πρόσπερου που επιλέγει τη συγγνώμη, που επιλέγει να απελευθερώσει τον Άριελ, να αναζητήσει Έλεος, να βρει τροφή στον «απαραίτητο άλλον», αυτά οδήγησαν την Έλεν Λουκ –και εμάς μέσω αυτής– σε εντυπωσιακές σκέψεις σχετικά με ό,τι μας επιφυλάσσουν τα τελευταία μας χρόνια. Τα χρόνια αυτά (όποτε έρθουν για εμάς: για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, τον Τσαρλς Γουίλιαμς, τον Τόμας Μέρτον ήρθαν νωρίς) μπορεί να είναι πολύ δύσκολα για εκείνους «των οποίων η ζωή ξοδεύτηκε στην υπηρεσία του δημιουργικού πνεύματος». Κάθε άντρας και γυναίκα, γράφει, «πρέπει, όπως ο Πρόσπερος, να φτάσει τελικά στο σημείο να αναγνωρίσει ότι αυτό το “πνεύμα” δεν θα υπακούει πάντα τυφλά το Εγώ του, δίνοντάς του μια αίσθηση νοήματος και κατάκτησης στόχων μέχρι το τέλος της ζωής του». Όταν έρχεται αυτή η στιγμή, «πάρα πολύ συχνά, ίσως από μόνο του, απορρίπτεται, παραγνωρίζεται. Ο Άριελ προσκολλάται, η “φτερωτή ζωή” καταστρέφεται και η πιθανότητα για ολοκλήρωση με τον θάνατο απομακρύνεται. Πιθανόν, να ακολουθήσει μια απελπισμένη προσπάθεια να προσκολληθεί στα νιάΕισαγωγή ™11

τα και στο παρελθόν, να πιάσει το ρεύμα του ποταμού της ζωής καθώς πλησιάζει τον ωκεανό της αιωνιότητας. Διαφορετικά, η απάθεια για την έλλειψη νοήματος που ο Πρόσπερος φοβόταν, μπορεί να προσβάλει την ψυχή. Έτσι, η τρίτη ηλικία πέφτει σε παρακμή, όχι με τη φυσική έννοια του κύκλου ζωής και θανάτου, αλλά με την αρνητική και φρικτή αίσθηση της αποσύνθεσης και της απελπισίας». Για εκείνους που αναγνωρίζουν τη στιγμή, που επιλέγουν να παραιτηθούν, να αγκαλιάσουν «τα δώρα που φυλάσσονται για τα γηρατειά»: απώλεια ενέργειας και μαγείας, απελπισμένος θυμός για την τρέλα του ανθρώπινου γένους, πόνος κρυμμένος στις αναμνήσεις μας, η τρίτη ηλικία μετατρέπεται σε ελευθερία, γίνεται ο χορός «μέσα στον οποίο μπορούμε να μπούμε αν έχουμε περάσει μέσα από το... καθαρτήριο πυρ της ψυχικής ολοκλήρωσης αυτών των παράξενων δώρων». Το θαύμα του χορού, του Ελέους, του γέλιου, που βρίσκονται στην αντίπερα όχθη της άφεσης, είναι όσα μας μένουν καθώς διαβάζουμε και ξαναδιαβάζουμε τις σκέψεις της Έλεν Λουκ για τον σταθμό της ζωής του ανθρώπου, που προηγείται του τελικού περάσματός μας προς τον θάνατο. Εκείνο που θυμόμαστε είναι ότι... ... το «πρότυπο της δόξας» (όπως ο Τσαρλς Γουίλιαμς το αποκαλεί) δεν είναι, όπως έχουμε ίσως φανταστεί, το αποκορύφωμα μιας επίτευξης στόχου, έστω κι αν αφορά τον εσωτερικό κόσμο της ψυχής και του πνεύματος. Είναι μάλλον εμφανές στις αγωνίες και στους κινδύνους μιας βαθμιαίας παραίτησης, μέσα από την οποία έρχεται μόνο το κενό, στο οποίο μπορεί να μπει η δόξα.

Barbara A. Mowat Folger Shakespeare Library 12™ η τριτη ηλικια – ενα ταξιδι στην απλοτητα

Η Οδύσσεια

Υ

πάρχουν δύο επίλογοι στην Οδύσσεια. Ο ένας γραμμένος από τον Όμηρο και ο άλλος, μετά από πολλούς αιώνες, από τον Δάντη. Πρόκειται για δύο διαφορετικές καταλήξεις στη ζωή του Οδυσσέα, του ήρωα, και το γεγονός ότι ο Δάντης φαντάστηκε το τέλος πολύ αργότερα από το αρχικό έπος, με κανέναν τρόπο δεν το ακυρώνει. Όλες οι μεγάλες ιστορίες συνεχίζονται από εκείνους που ανταποκρίνονται σ’ αυτές, όσο αντέχει η αλήθεια τους, ενώ οι μύθοι οι οποίοι με τους αιώνες παύουν να διαδίδονται, θα σβήσουν. Ο Δάντης ούτε καν είχε διαβάσει την Οδύσσεια (είναι γνωστό ότι δεν γνώριζε ελληνικά), είχε όμως ακούσει την ιστορία. Επειδή ήταν ένας ποιητής τόσο σπουδαίος όσο και ο Όμηρος, η εικόνα της συνάντησής του με τον Οδυσσέα στην Κόλαση παραμένει σήμερα τόσο ζωντανή, όπως στην πρωτότυπη ιστορία του Ομήρου. Στην εναλλακτική ιστορία του Δάντη και στη σημασία της θα επανέλθουμε αργότερα. Ο επίλογος του Ομήρου φαίνεται να διαφεύγει από τους πιο πολλούς αναγνώστες, προφανώς επειδή στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αφήγηση στο τέλος του ποιήματος. Ωστόσο, προφητεύεται περίπου στο μέσο της αφήγησης από τον Τειρεσία, τον τυφλό μάντη, ο οποίος, όταν συναντά τον Οδυσσέα στα όρια του Άδη, περιγράφει ολόκληρη την πορεία του ταξιδιού που απλώνεται μπροστά στον ήρωα. Μετά την περιγραφή για την πιΗ Οδύσσεια ™13

Η Έλεν Λουκ είναι μια μοναδική φωνή, που έχει ομορφιά, πάθος, συναίσθημα και διαύγεια. απότων τουςαγώνων πιο πολύθανή επιστροφή στηνΑποτελεί πατρίδασαφώς και τοέναν τέλος τιμους εθνικούς θησαυρούς. του, ο Τειρεσίας προσθέτει την τελευταία προφητεία: HELEN PINKOLA ESTES, υπάρχει, επίσης, για τον Οδυσσέα ένα ακόμη ταξίδι στην Συγγραφέας του Women Who Run with the Wolves.

τρίτη ηλικία του. Θα πρέπει να ξεκινήσει για μια ακόμη Είναιαπό προτιμότερο μελετάς σελίδα γραφορά το σπίτι να του, αυτήμια τη μοναδική φορά όμως δεναπό θαταείναι πτά της, παρά να διαβάζεις μια στοίβα βιβλία για διαφώτιση. ένα θαλασσινό ταξίδι, μολονότι θα πρέπει να φέρει μαζί THOMAS MOORE, του ένα καλοδουλεμένο κουπί. Γυρίζοντας την ενΣυγγραφέας των Care of the Soul και Theπρος Planets Within. δοχώρα, θα πρέπει να ταξιδέψει μέχρι να φτάσει σε μια Γρήγορα τώρα, εδώ,δεν τώρα, πάντα. Μια κατάσταση χώρα όπου οι άνθρωποι έχουν αντικρίσει ποτέτέλειας τους απλότητας (που δεν στοιχίζει λιγότερο από τα πάντα). τη θάλασσα, δεν έχουν γευτεί ποτέ τοLittle αλάτι και T.S.τους ELIOT, Gidding δεν γνωρίζουν τίποτε σχετικά με τα πλοία· θα αναγνωρίσει τον σωστό τόπο όταν θα συναντήσει κάποιον ξένο, Στο κλασικό αυτό κείμενο για τα γεράματα, η διάσημη αναλύο οποίος βλέποντας τοΛουκ κουπί θασοφά τον ρωτήσει το «λιτρια κατά Γιουνγκ Έλεν Μ. πολύ σκέφτεται για τα τελικά ταχνιστήρι» που κουβαλάει στον ώμο του. ξίδια που περιγράφονται στην Οδύσσεια του Ομήρου, στον Βασιλιά ΛηρΣτο του σημείο Σαίξπηρ,αυτό και στο Little Gidding του Τόμας δίνοντας πρέπει να σταθεί και ναΈλιοτ, φυτέψει το επίσης σημασία στο πάθος. · κουπί του γερά στη γη στη συνέχεια, πρέπει να κάνει Εξετάζοντας μερικά από τα αριστουργήματα της ταύρο λογοτεχνίας θυσία στον Ποσειδώνα –«ένα κριάρι, έναν και που δημιουργήθηκαν από συγγραφείς στο τέλος της ζωής τους, έναν αγριόχοιρο»– και όταν επιστρέψει σπίτι του, πρέπειη Έλεν Λουκ διευκρινίζει τη διαφορά ανάμεσα στη γήρανση και την να κάνει «τελετουργική προσφορά» σε όλους τους αθάαποσύνθεση, ενθαρρύνοντας τον αναγνώστη να εξελιχθεί συναινατους θεούς στον ουρανό, στον καθένα με τη σειρά. της σθηματικά και πνευματικά ενώ βρίσκεται στο αποκορύφωμα Πράττοντας έτσι, ο Οδυσσέας θα κάτσει ανάμεζωής του. σα στους ισχυρούς και επιτυχημένους ανθρώπους που απαρτίζουν τον λαό του, λέει ο Τειρεσίας, μέχρις ότου κουραστεί από την τρίτη ηλικία· και καταλήγει: «Ο Θάνατος θα σε συναντήσει μακριά από τη θάλασσα, ο Θάνατος με την πιο αρχοντική εμφάνισή του… Ό,τι σου είπα, είναι αλήθεια». ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ο σ ε λτου ότ ο Τειρεσία, ς ISBN 978-960-9607-97-1 Κάθε προφητεία εκτός από τον επίλογο, περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια από τον Όμηρο όπως συνέβη. Το γεγονός ότι δεν το ξέχασε και ούτε στο ελάχιστο δεν μείωσε τη σπουδαιότητά του είναι σαφές Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα όταν ο Οδυσσέας την πρώτη νύχτα στο ξανασμίξιμό του ΤΗΛ . : 210 6431108, 2106431137 E-MAIL με : ekdoseis.ocelotos@gmail.com την Πηνελόπη, λέγοντάς της την ιστορία του, την www. ocelotos. gr

14™ η τριτη ηλικια – ενα ταξιδι στην απλοτητα

προειδοποιεί για το ταξίδι αυτό και για τον χωρισμό που θα υποφέρει. Έτσι, είναι εκπληκτικό που το έπος τελειώνει με τη μεσολάβηση του Δία, η οποία έφερε ειρήνη στις αντιμαχόμενες φατρίες στην Ιθάκη και ένα τέλος στις ημέρες των μαχών του Οδυσσέα, χωρίς να γίνεται καμία άλλη αναφορά σχετικά με το παράξενο αυτό ταξίδι. Παρ’ όλα αυτά, ο μυστηριώδης επίλογος του οράματος του Τειρεσία, αν έχει αγγίξει τη φαντασία του αναγνώστη, ίσως φέρει και πάλι στη μνήμη μας την ειρήνη που επιβλήθηκε από τον πανίσχυρο Δία, ο οποίος επιβλήθηκε ακόμη και στη θυγατέρα του Αθηνά, που κι εκείνη με πολύ σθένος υποδαύλιζε το πάθος του Οδυσσέα στον εκδικητικό πόλεμο κατά των συμπολιτών του. Ενδέχεται η ιστορία του τελευταίου ήρεμου ταξιδιού του θαλασσοδαρμένου, υπέρμαχου ήρωα να μην αναφέρεται στην εκδοχή του Δάντη για το τέλος του Οδυσσέα, η οποία έφτασε ως εμάς επειδή φάνηκε απογοητευτική, ενδεχομένως βαρετή για τους ακροατές που δεν θα την κατανοούσαν. Ωστόσο, υπάρχει χωμένη βαθιά στα λόγια του σοφού γέροντα που μίλησε στον Οδυσσέα σε μια μεγάλη καμπή στο ταξίδι της ζωής του, όπου είχε ακόμη τόσα πολλά να μάθει για τον εαυτό του και το νόημα της ζωής. Εμφανίζεται και πάλι ως ζωτικής σημασίας όταν ο Οδυσσέας προειδοποιεί την Πηνελόπη ότι θα έρθουν ακόμη περισσότερα βάσανα. Τη στιγμή της συνάντησής του με τον Τειρεσία πλάι στο αίμα της θυσίας του στο κατώφλι του Άδη, συνέχιζε να ταυτίζεται με την εικόνα του ήρωα, την οποία είχε αποκτήσει στα δέκα χρόνια ως γενναίος πολεμιστής και πολυμήχανος των εποχών, τιμούμενος απ’ όλους τους συντρόφους του στον πόλεμο της Τροίας. Ήταν πράγματι η αλαζονεία του σε αυτόν τον ρόλο μετά την αποχώρησή του από την Τροία που

Η Οδύσσεια ™15