Ο Μαγικός Κόσμος των Ιππόκαμπων

230 × 170 SPINE: 5 FLAPS: 0

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

9 786182 055441

Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΠΠΟΚΑΜΠΩΝ

ISBN 978-618-205-544-1

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΦΡΑΣ | ΣΑΚΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

Κάτω από τα σμαραγδένια νερά της Ανατολικής Μεσογείου κρύβεται ένας υπέροχος κόσμος γεμάτος θαυμαστούς, παράξενους, αλλά και γοητευτικούς οργανισμούς. Ανάμεσα στους πολυάριθμους και πολύχρωμους κατοίκους του υποβρύχιου κόσμου ξεχωρίζει ένα μυθικό ψάρι που όμοιό του δεν υπάρχει στο ζωικό βασίλειο. Έχει κεφάλι με χαρακτηριστικά ίππου, με γλυκά μάτια και χαριτωμένο στόμα, σώμα σε όρθια στάση και ουρά που χρησιμοποιεί ως εργαλείο. Αυτό το μοναδικό ψάρι, που μαγεύει όσους το συναντήσουν, είναι ο ιππόκαμπος. Η μυθική μαγεία και η γοητεία που το περιβάλλει κάνει αυτό το υπέροχο πλάσμα αξιολάτρευτο σε όλους.

Ο Μαγικός Κόσμος των Ιππόκαμπων

Δημήτρης Πάφρας

Σάκης Λαζαρίδης

Ο Μαγικός Κόσμος των Ιππόκαμπων

Τιτλος

O Μαγικός Κόσμος των Ιππόκαμπων κειμενΑ

Δημήτρης Πάφρας φωτογραφιεσ

Σάκης Λαζαρίδης Επιmελεια - Διορθωση

Όλγα Παλαμήδη Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2024 Δημήτρης Πάφρας και Σάκης Λαζαρίδης Πρώτη Εκδοση

Αθήνα, Φεβρουάριος 2024 ISBN 978-618-205-544-1

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108 • ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Η άγρια ομορφιά του Κάβο Γκρέκο στο ανατολικό άκρο της Κύπρου.

5

Ο Δημήτρης Πάφρας, συγγραφέας, γεννήθηκε το 1999 στην Αθήνα. Μεγάλωσε στην Αμάρυνθο, που είναι παραλιακή κωμόπολη της Εύβοιας. Το 2022 αποφοίτησε από το τμήμα Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το πτυχίο του τμήματος αυτού αναγνωρίζεται ως τίτλος σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου (Ιntegrated Master). Ως φοιτητής απέκτησε εργαστηριακές γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρία σε δειγματοληψίες πεδίου (κατά κύριο λόγο βενθικών οργανισμών). Την ίδια χρονιά ξεκίνησε μεταπτυχιακό με τίτλο «Μεσογειακή Υδατοκαλλιέργεια» στο ίδιο τμήμα. Ασχολείται με την αυτόνομη κατάδυση πάνω από πέντε χρόνια και κατέχει τον τίτλο «Divemaster PADI». Από το 2023 είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου πραγματοποιεί έρευνα στα μαργαριτοφόρα όστρακα. Έχει συγγράψει το βιβλίο Ο κόσμος της θάλασσας, το οποίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά με τίτλο The world of the sea. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, αποφοίτησε από τη Σχολή Μετεωρολογίας της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, που υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας/Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας. Έχει παρακολουθήσει πληθώρα διεθνών συνεδρίων-σεμιναρίων που αφορούν θέματα όπως Ιχθυολογία, βιωσιμότητα, νομοθεσία, τεχνολογία, οικονομία, αλιεία, κατάδυση (αυτόνομη και ελεύθερη), μεταποίηση προϊόντων και Μετεωρολογία. Τέλος, έχει δώσει πάνω από εκατό συνεντεύξεις στον Τύπο και σε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια για διάφορα θέματα που αφορούν τη θαλάσσια ζωή.

6

Ο Σάκης Λαζαρίδης, φωτογράφος και συγγραφέας, γεννήθηκε στην παραλιακή πόλη της Αμμοχώστου στην Κύπρο το 1962 και από το 1984 μέχρι σήμερα ζει στη Νορβηγία, με εξαίρεση όλα τα καλοκαίρια που τα περνά σε Κύπρο και Ελλάδα. Αγάπησε από μικρή ηλικία τη θάλασσα και τον υποβρύχιο κόσμο της, ξεκινώντας τις καταδύσεις στον Ναυτικό Όμιλο Λεμεσού το 1977, όταν ήταν μόλις δεκαπέντε χρόνων, και παραμένει μέχρι σήμερα ενεργός δύτης. Με το πέρας της στρατιωτικής του θητείας στην Κύπρο, έλαβε εκπαίδευση ως επαγγελματίας δύτης στη Σκοτία και άσκησε το επάγγελμα του δύτη για ορισμένα χρόνια σε διάφορες χώρες εκτελώντας υποβρύχιες εργασίες. Κατόπιν, σπούδασε σε σουηδικά πανεπιστήμια. Οι σπουδές του περιλαμβάνουν την Παιδαγωγική, την Ψυχολογία και την Ισπανική Γλώσσα. Σήμερα εργάζεται ως καθηγητής σε ιδιωτικά κολέγια στη Νορβηγία. Η αγάπη και το ενδιαφέρον του για τη θάλασσα και τη θαλάσσια ζωή τον οδήγησαν στην υποβρύχια φωτογραφία. Τα τελευταία είκοσι χρόνια απαθανατίζει τη θαλάσσια ζωή στις ελληνικές και σκανδιναβικές θάλασσες. Με πολλές διακρίσεις σε διαγωνισμούς υποβρύχιας φωτογραφίας στο ενεργητικό του, διαθέτει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τον υποβρύχιο κόσμο των ελληνικών και κυπριακών θαλασσών.

7

8

Στα κρυστάλλινα και καθαρά νερά του Κάβο Γκρέκο εντοπίζονται και τα τρία είδη ιππόκαμπων.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή ������������������������������������������������������������������11

1.5 Αναπαραγωγή ���������������������������������������������������28

1.1 Ονοματολογία και Κατάταξη ���������������������������� 14

1.6 Ιππόκαμποι της Μεσογείου ������������������������������ 32 Βραχύρρυγχος ιππόκαμπος ���������������������������� 34 Μακρύρρυγχος ιππόκαμπος ��������������������������� 38 Θαλάσσιο πόνυ �������������������������������������������������40

1.2 Τα ανατομικά χαρακτηριστικά των ιππόκαμπων �������������������������������������������������������16 1.2.1 Σχήμα και μέγεθος σώματος ������������������� 17 1.2.2 Κεφάλι και ρύγχος �������������������������������������18 1.2.3 Ραχιαίο πτερύγιο και ουρά ����������������������� 21

1.7 Ιππόκαμπος, προστατευόμενο είδος �������������� 44 1.8 Διαμονή �������������������������������������������������������������46

1.2.4 Μάτια ���������������������������������������������������������23

1.9 Αλληλεπίδραση με άλλους θαλάσσιους οργανισμούς ������������������������������������������������������51

1.2.5 Αναπνοή ����������������������������������������������������25

1.10 Διατήρηση των πληθυσμών ���������������������������� 54

1.3 Οι ιππόκαμποι είναι κύριοι του καμουφλάζ ����� 26

1.11 Βιβλιογραφία ������������������������������������������������������57

1.4 Διατροφή �����������������������������������������������������������27

9

Εισαγωγή

Οι ιππόκαμποι είναι αναμφίβολα από τα πιο αινιγματικά και σαγηνευτικά πλάσματα της θάλασσας. Καθώς εστιάζουμε στον κόσμο τους, ξεκινάμε ένα συναρπαστικό ταξίδι, όπου θα παρουσιάσουμε τα μοναδικά αυτά περίεργα πλάσματα μέσα από τα φυσικά χαρακτηριστικά τους, την αξιοσημείωτη εξελικτική ιστορία τους και την ποικιλία των ειδών τους.

Με την πρώτη ματιά, οι ιππόκαμποι φαίνονται σχεδόν μυθικοί, μοιάζοντας με μικρά όρθια άλογα της θάλασσας. Ο ιππόκαμπος, ένα πλάσμα με γοητεία και οικολογική σημασία, μας προσκαλεί να βουτήξουμε βαθιά στον μαγευτικό κόσμο της θαλάσσιας ζωής.

11

Οι ιππόκαμποι ανήκουν στην οικογένεια Syngnathidae, η οποία περιλαμβάνει ιππόκαμπους και τα Piperfish. Απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών που μοιάζουν με ιππόκαμπους χρονολογούνται περίπου 30 εκατομμύρια χρόνια πριν. Αυτό υποδηλώνει ότι η γενεαλογία τους είναι αρχαία. Ταξινομούνται στην ομάδα των οστέινων ψαριών, που χαρακτηρίζονται από την παρουσία οστέινου σκελετού. Βρίσκονται σε ρηχά, ζεστά νερά σε όλο τον κόσμο. Είναι από τα λίγα είδη ζώων στα οποία τα αρσενικά άτομα του είδους αναλαμβάνουν την κυοφορία. Τέλος, οι ιππόκαμποι αντιμετωπίζουν διάφορες απειλές, όπως την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση και τις καταστροφικές αλιευτικές πρακτικές. Ο αργός ρυθμός αναπαραγωγής τους τους καθιστά ευάλωτους, με αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού τους. Το σώμα τους είναι καλυμμένο με οστεώδεις πλάκες και δεν έχουν λέπια. Έχουν διάφορα χρώματα, συμπεριλαμβανομένων των αποχρώσεων του λευκού, του κίτρινου, του καφέ και του μαύρου, που τους βοηθούν να εναρμονιστούν με το περιβάλλον τους.

12

Οι άλγες, που φυτρώνουν σε πετρώδη υποστρώματα, προσφέρουν στήριγμα και ασφάλεια στους ιππόκαμπους ώστε να μην παρασύρονται από τα θαλάσσια ρεύματα. Βάθος: 7 μέτρα. Πρωταράς, Κύπρος.

13

1.1 Ονοματολογία και Κατάταξη Yπάρχουν περισσότερα από 46 είδη ιππόκαμπου, τα οποία εντοπίζονται κυρίως σε ρηχά τροπικά και εύκρατα ύδατα σε όλο τον πλανήτη.

Βασίλειο: Animalia (Ζώα) Phylum: Chordata (Χορδάτες) Υπόφυλο: Vertebrata (Σπονδυλωτά) Κατηγορία: Actinopterygii Τάξη: Syngnathiformes Οικογένεια: Syngnathidae (Pipefish, Ιππόκαμποι, Sea Dragons)

Νεαρός ιππόκαμπος δίπλα σε άλγη Penicillus capitatus. Πρωταράς, Κύπρος.

14

15

230 × 170 SPINE: 5 FLAPS: 0

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

9 786182 055441

Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΠΠΟΚΑΜΠΩΝ

ISBN 978-618-205-544-1

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΦΡΑΣ | ΣΑΚΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

Κάτω από τα σμαραγδένια νερά της Ανατολικής Μεσογείου κρύβεται ένας υπέροχος κόσμος γεμάτος θαυμαστούς, παράξενους, αλλά και γοητευτικούς οργανισμούς. Ανάμεσα στους πολυάριθμους και πολύχρωμους κατοίκους του υποβρύχιου κόσμου ξεχωρίζει ένα μυθικό ψάρι που όμοιό του δεν υπάρχει στο ζωικό βασίλειο. Έχει κεφάλι με χαρακτηριστικά ίππου, με γλυκά μάτια και χαριτωμένο στόμα, σώμα σε όρθια στάση και ουρά που χρησιμοποιεί ως εργαλείο. Αυτό το μοναδικό ψάρι, που μαγεύει όσους το συναντήσουν, είναι ο ιππόκαμπος. Η μυθική μαγεία και η γοητεία που το περιβάλλει κάνει αυτό το υπέροχο πλάσμα αξιολάτρευτο σε όλους.