Grande Salvo

140 × 230 SPINE: 3.5 FLAPS: 80

ΜΑΡΙΑ Π. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Grande Salvo

Τ θηκε το 1990 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ) και του τμήματος Fine Art & New Media του AKTO (BA Hons – την εικονογράφηση και τη χαρακτική. Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής και χαρακτικής (22nd SintNiklaas International Bookplates and

Η Μαρία Παπανδρέου του Παναγιώτη γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και ζει. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Αθηνών και ασκεί το επάγγελμα της δικηγόρου. Παράλληλα με τις νομικές σπουδές της παρακολούθησε σε ιδιω-

GRANDE SALVO

Middlesex University). Ασχολείται με

Το «τίποτα» και τα «πάντα»

ΜΑΡΙΑ Π. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Η Παρασκευή Μαγκαβέτσου γεννή-

ο τσίρκο είναι όλος ο κόσμος μου. Σ’ αυτόν ανήκω. Δεν έχω άλλη πατρίδα. Γιατί για μένα «πατρίδα» δεν είναι ο τόπος όπου γεννήθηκες, αλλά οι άνθρωποί σου. «Σπίτι» δεν είναι τα ντουβάρια, τα έπιπλα και οι κατσαρόλες, αλλά εκείνοι που το κατοικούν. Και όπου θέλεις να γυρίζεις, εκεί ανήκεις. Εγώ θέλω να γυρίζω εδώ. Εδώ ανήκω. Στο τσίρκο και το κοινό μου. Ο κόσμος του τσίρκου είναι ένας πολύ κλειστός κόσμος, σχεδόν απροσπέλαστος για τους «έξω». Όμως για κείνους που δουλεύουν σ’ αυτό είναι η οικογένειά τους, και οι δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών του, είναι πολύ ισχυροί κι ανθεκτικοί στον χρόνο. Γι’ αυτό έγινα κλόουν. Μη σας ξεγελούν οι μπογιές ή η μακροχρόνια επιτυχία μου. Κλόουν δεν έγινα από την επιθυμία μου να σας κάνω να γελάτε. Κλόουν έγινα για ν’ αποκτήσω δεσμούς. Τους δεσμούς που μου έλειπαν.

τικές σχολές κύκλους μαθημάτων θεατρολογίας, ενδυματολογίας και δημοσιογραφίας. Ασχολείται με τη συγγραφή από τα παιδικά της χρόνια, συνήθεια

Small Printmaking Competition 2019,

που δεν εγκατέλειψε σε καμία φάση

Πρόσωπα της Πόλης – Αίθουσα Τέ-

της ζωής της. Τα πρώτα της παραμύ-

χνης: ena contemporary 2018, Αερι-

θια γράφτηκαν στην πέμπτη τάξη του

οφώς – Βιομηχανικό Μουσείο Φωταε-

δημοτικού. Από τότε συνέχισε να γρά-

ρίου 2018, Χαράζοντας, Τυπώνοντας

φει –κυρίως διηγήματα, παραμύθια και

τον Λόγο – Poems n’ Crimes Art Bar,

νεανικές ιστορίες– για τον εαυτό της και

Εκδ. Γαβριηλίδης 2015 κ.ά.) Ζει και ερ-

τους φίλους της, έχοντας συχνά βιωμα-

γάζεται στην Αθήνα.

Ν Ο Υ Β Έ Λ Α

για μικρούς και μεγάλους ISBN 978-960-564-904-3

ΣΧΈΔΙΑ Παρασκευή Μαγκαβέτσου

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

τικές αφετηρίες. Της αρέσουν οι απλοί άνθρωποι και οι καθημερινές ιστορίες, γι’ αυτό και με κάθε αφορμή γίνεται αποδέκτης τέτοιων ιστοριών. Θα ήθελε να μη χαθεί καμία ιστορία, γιατί πιστεύει, όπως είπε κι ο αείμνηστος Ουμπέρτο Έκο, ότι «ψυχή είναι η μνήμη»!

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Από τις εκδόσεις Οσελότος κυκλοφορεί επίσης το παιδικό παραμύθι της «Ο ξυλοπόδαρος βασιλιάς».

ΤΙΤΛΟΣ

Grande Salvo ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ

Μαρία Παπανδρέου ΣΧΕΔΙΑ

Παρασκευή Μαγκαβέτσου ΣΕΙΡΑ

Ελληνική λογοτεχνία ΕΠΙMΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ

Όλγα Παλαμίδη LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα Παντοπούλου COPYRIGHT© 2020 Μαρία Παπανδρέου ΠΡΏΤΗ ΕΚΔΟΣΗ

Αθήνα, Φεβρουάριος 2020 ISBN 978-960-564-904-3

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108

ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Στον δικό μου «Salvo». Και στους γονείς μου, γιατί αυτό ήταν το τελευταίο γραπτό μου που διάβασαν και γιατί, όταν χρειάστηκε, έγινα ο… κλόουν της ζωής τους. Μακάρι να ήμουν πετυχημένος.

«Σε κάθε πρόσωπο είναι χαραγμένος κι ένας χάρτης, ένα τοπίο. Κοιτάς και βλέπεις το ρόδινο ηλιοβασίλεμα στα μάτια της μιας, τη νοσταλγία στο βλέμμα του άλλου, την πονηριά, την απληστία. Πάνω στο μέτωπο είναι χαραγμένη μια ιστορία. Μπορείς εύκολα να τη διαβάσεις, κι αν, όπως μερικές φορές, είναι γραμμένη με κόκκινο μελάνι».

Από τη συλλογή διηγημάτων του αξέχαστου φίλου Βασίλη Μπενόπουλου «Η πόλη πέταξε απ’ το παράθυρο», εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ, 1993.

«Salvo, Salvo. Κάνε γρήγορα!» Μια αγχωμένη φωνή ακούγεται από τα παρασκήνια, μαζί με τα επίμονα χτυπήματα ενός σφυριού, που φροντίζει για κάποια τελευταία λεπτομέρεια του σκηνικού μας. Σε λίγο θ’ αρχίσει να μαζεύεται κι ο κόσμος κάτω απ’ τη Μεγάλη Τέντα.

«Salvo, Salvo, σε τριάντα λεπτά βγαίνεις». Είμαστε σε πυρετό. Σε μισή ώρα έχουμε πρεμιέρα στο Μιλάνο, έξω απ’ τον σιδηροδρομικό σταθμό όπου έχουμε κατασκηνώσει εδώ και λίγες μέρες. Η πολύχρωμη τέντα μας φαντάζει από χιλιόμετρα μακριά… Είναι παραμονή Χριστουγέννων κι ακριβώς γι’ αυτό επιλέξαμε να γίνει απόψε η πανηγυρική έναρξη των παραστάσεών μας, ενώ συνήθως περιοδεύουμε την άνοιξη. Το κοινό της πόλης αυτής θεωρείται από τα πιο απαιτητικά του κόσμου. Όλα πρέπει να γίνουν τέλεια. Είναι παραμονή Χριστουγέννων κι εκτός από μεγάλο άγχος, αισθάνομαι και μια διάχυτη συγκίνηση…

«Avanti, Maestro!» Ακούγεται η ίδια φωνή να δίνει το πρόσταγμα στην ορχήστρα. Οι μουσικοί ξεκινούν το κούρδισμα των οργάνων τους. Όπου να ’ναι, θα βγει η «Μεγάλη Παρέλαση», με πρώτα στη σειρά τα πανέμορφα κορίτσια μας, τα επονομαζόμενα «spec girls»,1 μες στα αραχνοΰφαντα κοστούμια τους, και θ’ ακολουθήσουν οι ακροβάτες, οι ζογκλέρ, οι θηριοδαμαστές με τις «μεγάλες γάτες» στα κλουβιά τους, τ’ «άλογα της ελευθερίας» –που δεν φοράνε σέλες– με τους εκπαιδευτές τους, η ατραξιόν μας «στρουθοκαμηλo-μπαλαρίνα», και βέβαια, στην «ουρά», το πολύχρωμο μπουλούκι των κλόουν κάθε είδους: κλόουν ταπέτου,2 κλόουν ρυθμιστών,3 κλόουν μίμων4 και κλόουν χαρακτήρων.5 Τελευταίος όλων μπαίνει ο παρουσιαστής –ή ringmaster στη διάλεκτό μας–, που με το χρυσοποίκιλτο κοστούμι του μοιάζει αληθινός… «άρχοντας του δακτυλιδιού»! Όπως έχετε ήδη καταλάβει, εμείς οι άνθρωποι του τσίρκου –ως ιδιαίτερη ράτσα– έχουμε και τη δική μας γλώσσα. Με λένε Salvo Bergamo και είμαι κλόουν σαράντα τέσσερα ολόκληρα χρόνια στο διεθνούς φήμης «Circo Massimo». Αν αναρωτιέστε σε ποια κατηγορία (κλόουν) από τις παραπά-

—7—

νω ανήκω, σας λύνω την απορία αμέσως: Σε καμιά. Είμαι μία κατηγορία μόνος μου! Και παρόλο που είμαι διάσημος ως ο «ιπτάμενος κλόουν», νιώθω περισσότερο ως ο «παραμυθάς κλόουν».

«Salvo» από το «Salvatore», που σημαίνει, όπως είναι γνωστό, «Σωτήρας». Αυτό που δεν είναι ίσως γνωστό, είναι το βάρος που έχει αυτό το όνομα για όσους το φέρουν – κάτι σαν τον σταυρό που σήκωσε ο Σωτήρας μας.

«Bergamo»,6 από την ομώνυμη πόλη της Ιταλίας. Αυτό είναι απλώς ένα ψευδώνυμο για να δηλώσω τον τόπο καταγωγής μου. Το αληθινό μου επώνυμο το ξέρω μόνον εγώ και το έχω καταχωνιάσει τόσο βαθιά μέσα μου ώστε σε είκοσι χρόνια από σήμερα –που θα είμαι σίγουρα γεροξεκούτης– μπορεί και να μην το θυμάμαι. Είμαι περήφανος για την πόλη μου κι ας έχω να πατήσω πολλά πολλά χρόνια. Για τους δικούς μου λόγους. Αλλ’ αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι μου λείπει. Για όσους την ξέρουν, είναι ένα στολίδι της Ιταλίας, με τα μεσαιωνικά σοκάκια της και την Παλαιά Πλατεία να δεσπόζει στο κέντρο της Άνω Πόλης. Ένα πραγματικό θεατρικό σκηνικό! Και ειδικά για μας, τους Ιταλούς, είναι η πατρίδα του Arlecchino7 και του Brighella,8 μα και του διάσημου ζογκλέρ του Μεσοπολέμου Enrico Rastelli.9 Προέρχομαι από μια πόλη με παράδοση στα θεάματα κι εθισμένη στο μελόδραμα του Donizetti,10 που ήταν γνήσιο τέκνο της.

«Bergamo» σημαίνει «το σπίτι στο βουνό» από τoν «Bergimus», που για τους ήταν Κέλτες ο θεός των βουνών, και φυσικά είναι χτισμένο στους πρόποδες των Άλπεων. Εκεί γεννήθηκα, εκεί μεγάλωσα. Πίσω ακριβώς απ’ τη βασιλική της Santa Μaria Μaggiore11 είχε ο πατέρας μου, ο Lorenco, την trattoria του με την ονομασία «Fratelli»,12 θέλοντας να τιμήσει τους δυο γιους του, εμένα και τον Paolo. Λόγω της θέσης της, αλλά και της εξαιρετικής κουζίνας της μάνας μου, της σινιόρα Laura, ήταν πάντα γεμάτη κόσμο. Από εδώ που έχουμε κατασκηνώσει απέχει μόλις σαράντα λεπτά. Αλλά και πάλι είναι αμφίβολο αν θα πάω.

—8—

Το τσίρκο είναι όλη μου η ζωή. Δεν έχω άλλο σπίτι. Δεν έχω γυναίκα, παιδιά, σκυλιά… Δεν ξέρω να κάνω άλλη δουλειά. Δεν έχω δουλέψει πουθενά αλλού ποτέ μου. Το τσίρκο απαιτεί αφιέρωση και πειθαρχία. Μοίρα καθενός που δουλεύει σ’ αυτό, είναι η ακραία σχέση με το σώμα του. Το αγαπάει, μα και το καταπονεί. Το φροντίζει και μετά το εξαντλεί. Ξανά και ξανά. Το βασικό είναι να παραμένεις συγκεντρωμένος σ’ αυτό που κάνεις και να εξασκείσαι. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος εργασίας για μας, δεν υπάρχει ωράριο. Εξασκούμαστε καθημερινά από τις δέκα το πρωί μέχρι τις τέσσερις το απόγευμα, αλλά δεν χαλαρώνουμε ποτέ και δεν έχουμε ποτέ ελεύθερο χρόνο. Όσο μάλιστα πλησιάζουν οι παραστάσεις μας, τόσο βαρύτερο γίνεται το καθημερινό πρόγραμμα άσκησής μας, όπως και το άγχος μας γι’ αυτό που πρόκειται να δείτε μέσα στο ρινγκ.

Το να δουλεύεις σε τσίρκο είναι κατάρα κι ευλογία ταυτόχρονα. Πρέπει να παραμένεις συγκεντρωμένος και να ελέγχεις όλες εκείνες τις ανθρώπινες αδυναμίες που σ’ αποσπούν απ’ τον σκοπό σου. Η τελειοποίηση του νούμερου είναι ο μόνος στόχος. Και την ώρα που το εκτελείς, οφείλεις ν’ αφήσεις πίσω σου ό,τι κουβαλάς και να μπεις σε μια διαδικασία που απαιτεί προσήλωση, ακρίβεια, πάθος, κατάθεση ψυχής! Έτσι, κάθε βράδυ ξαναγεννιέσαι, κι αυτό λειτουργεί σαν βάλσαμο! Γι’ αυτό και του αφιερώθηκα απ’ τα δεκαοχτώ μου. Μαζί του έχω γυρίσει πολλές φορές όλη την Ευρώπη, κι έκανα και μια περιοδεία στις ανατολικές πολιτείες της Αμερικής. Δυστυχώς, δεν έχουμε ακόμα περιοδεύσει στην Αυστραλία, και πολύ θα το ήθελα. Τον έχω γυρίσει τον κόσμο, αλλά δεν τον έχω δει – μη γελιέμαι. Ποτέ δεν προλάβαινα πραγματικά να γνωρίσω έναν τόπο, αφού το κάθε ταξίδι ήταν απλώς μέρος της δουλειάς μας. Μετά το τέλος των παραστάσεων, αφού ξεστήσουμε και

—9—

φορτώσουμε τον μικρόκοσμό μας στα κοντέινερς, αρχίζει αμέσως η αναζήτηση της επόμενης piazza13 μας. Είμαστε σε διαρκή μετακίνηση. Και όμως, κανένας από μας δεν θ’ άλλαζε αυτή τη ζωή με τίποτα! Γι’ αυτό και συνηθίζεται να παντρευόμαστε μεταξύ μας. Αλήθεια! Κι έτσι διαιωνίζεται το είδος μας. Έχει και δεύτερη και τρίτη γενιά «ανθρώπων του τσίρκου» εδώ. Το τσίρκο είναι όλος ο κόσμος μου. Σ’ αυτόν ανήκω. Δεν έχω άλλη πατρίδα. Γιατί για μένα «πατρίδα» δεν είναι ο τόπος όπου γεννήθηκες, αλλά οι άνθρωποί σου. «Σπίτι» δεν είναι τα ντουβάρια, τα έπιπλα και οι κατσαρόλες, αλλά εκείνοι που το κατοικούν. Και όπου θέλεις να γυρίζεις, εκεί ανήκεις. Εγώ θέλω να γυρίζω εδώ. Εδώ ανήκω. Στο τσίρκο και το κοινό μου. Ο κόσμος του τσίρκου είναι ένας πολύ κλειστός κόσμος, σχεδόν απροσπέλαστος για τους «έξω». Όμως για κείνους που δουλεύουν σ’ αυτό είναι η οικογένειά τους, και οι δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών του, είναι πολύ ισχυροί κι ανθεκτικοί στον χρόνο. Γι’ αυτό έγινα κλόουν. Μη σας ξεγελούν οι μπογιές ή η μακροχρόνια επιτυχία μου. Κλόουν δεν έγινα από την επιθυμία μου να σας κάνω να γελάτε. Κλόουν έγινα για ν’ αποκτήσω δεσμούς. Τους δεσμούς που μου έλειπαν. Στ’ αυτιά μου φτάνει ο εκκωφαντικός ήχος απ’ το εμβατήριο «Είσοδος των Μονομάχων»,14 που συνοδεύει την εναρκτήρια παρέλαση. Τώρα, τι κοινό έχει ο κόσμος του τσίρκου με τους… μονομάχους, μάλλον εσείς, ως θεατές, καλείστε να δώσετε την απάντηση. Εγώ, εδώ και αρκετά χρόνια, δεν παρελαύνω με τους υπόλοιπους. Με κρατάνε ως clou της βραδιάς κι εμφανίζομαι αμέσως μετά, μόλις όλοι οι άλλοι αποχωρήσουν από το ρινγκ.

«Salvo», ξανακούγεται η φωνή του φροντιστή. «Σε είκοσι». Είναι η ώρα της προετοιμασίας μου, και η ώρα αυτή είναι πάντα μια δύσκολη ώρα. Το ντύσιμο του κλόουν μοιάζει με ιεροτελεστία που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Η στολή μου αποτελείται από ένα λευκό πουκάμισο με φραμπαλάδες στα μανίκια, που μέσα τους χωράνε τα είκοσι τρία κατακόκκινα μαντίλια μου με τα οποία θ’ ανάψω κάποια στιγμή «φωτιά στο… ρινγκ», ένα γιλέκο σε βασιλικό μπλε, το βελούδινο ολοπόρφυρο φράκο

—10—

—11—

140 × 230 SPINE: 3.5 FLAPS: 80

ΜΑΡΙΑ Π. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Grande Salvo

Τ θηκε το 1990 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ) και του τμήματος Fine Art & New Media του AKTO (BA Hons – την εικονογράφηση και τη χαρακτική. Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής και χαρακτικής (22nd SintNiklaas International Bookplates and

Η Μαρία Παπανδρέου του Παναγιώτη γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και ζει. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Αθηνών και ασκεί το επάγγελμα της δικηγόρου. Παράλληλα με τις νομικές σπουδές της παρακολούθησε σε ιδιω-

GRANDE SALVO

Middlesex University). Ασχολείται με

Το «τίποτα» και τα «πάντα»

ΜΑΡΙΑ Π. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Η Παρασκευή Μαγκαβέτσου γεννή-

ο τσίρκο είναι όλος ο κόσμος μου. Σ’ αυτόν ανήκω. Δεν έχω άλλη πατρίδα. Γιατί για μένα «πατρίδα» δεν είναι ο τόπος όπου γεννήθηκες, αλλά οι άνθρωποί σου. «Σπίτι» δεν είναι τα ντουβάρια, τα έπιπλα και οι κατσαρόλες, αλλά εκείνοι που το κατοικούν. Και όπου θέλεις να γυρίζεις, εκεί ανήκεις. Εγώ θέλω να γυρίζω εδώ. Εδώ ανήκω. Στο τσίρκο και το κοινό μου. Ο κόσμος του τσίρκου είναι ένας πολύ κλειστός κόσμος, σχεδόν απροσπέλαστος για τους «έξω». Όμως για κείνους που δουλεύουν σ’ αυτό είναι η οικογένειά τους, και οι δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών του, είναι πολύ ισχυροί κι ανθεκτικοί στον χρόνο. Γι’ αυτό έγινα κλόουν. Μη σας ξεγελούν οι μπογιές ή η μακροχρόνια επιτυχία μου. Κλόουν δεν έγινα από την επιθυμία μου να σας κάνω να γελάτε. Κλόουν έγινα για ν’ αποκτήσω δεσμούς. Τους δεσμούς που μου έλειπαν.

τικές σχολές κύκλους μαθημάτων θεατρολογίας, ενδυματολογίας και δημοσιογραφίας. Ασχολείται με τη συγγραφή από τα παιδικά της χρόνια, συνήθεια

Small Printmaking Competition 2019,

που δεν εγκατέλειψε σε καμία φάση

Πρόσωπα της Πόλης – Αίθουσα Τέ-

της ζωής της. Τα πρώτα της παραμύ-

χνης: ena contemporary 2018, Αερι-

θια γράφτηκαν στην πέμπτη τάξη του

οφώς – Βιομηχανικό Μουσείο Φωταε-

δημοτικού. Από τότε συνέχισε να γρά-

ρίου 2018, Χαράζοντας, Τυπώνοντας

φει –κυρίως διηγήματα, παραμύθια και

τον Λόγο – Poems n’ Crimes Art Bar,

νεανικές ιστορίες– για τον εαυτό της και

Εκδ. Γαβριηλίδης 2015 κ.ά.) Ζει και ερ-

τους φίλους της, έχοντας συχνά βιωμα-

γάζεται στην Αθήνα.

Ν Ο Υ Β Έ Λ Α

για μικρούς και μεγάλους ISBN 978-960-564-904-3

ΣΧΈΔΙΑ Παρασκευή Μαγκαβέτσου

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

τικές αφετηρίες. Της αρέσουν οι απλοί άνθρωποι και οι καθημερινές ιστορίες, γι’ αυτό και με κάθε αφορμή γίνεται αποδέκτης τέτοιων ιστοριών. Θα ήθελε να μη χαθεί καμία ιστορία, γιατί πιστεύει, όπως είπε κι ο αείμνηστος Ουμπέρτο Έκο, ότι «ψυχή είναι η μνήμη»!

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Από τις εκδόσεις Οσελότος κυκλοφορεί επίσης το παιδικό παραμύθι της «Ο ξυλοπόδαρος βασιλιάς».