Diplomat April 2021 by Observer Media Group

Contents Features

ისრაელისა და საქართველოს ინტერესების ლობირება მესამე სექტორის გზით LOBBYING THE INTERESTS OF ISRAEL AND GEORGIA THROUGH THE THIRD SECTOR

პირველი ნაბიჯები ეკონომიკურ ურთიერთობებში THE FIRST STEPS IN ECONOMIC RELATIONS

საპარლამენტო კავშირები სახელმწიფოებრივ ურთიერთობებში PARLIAMENTARY TIES IN STATE RELATIONS

30 37

ჰასბარა - ქვეყნის მხარდაჭერის უნიკალური მეთოდი HASBARA - A UNIQUE METHOD OF SUPPORTING THE COUNTRY

საქართველო-ისრაელის ხვალინდელი დღე განათლებიდან მაღალი დონის კავშირებამდე GEORGIA-ISRAEL RELATIONS OF TOMORROW – REINFORCING THE TIES FROM EDUCATION TO OTHER HIGH LEVELS

ისრაელის სახლის აღიარება საერთაშორისო ასპარეზზე RECOGNITION OF THE “ISRAELI HOUSE” BY INTERNATIONAL ORGANIZATIONS

საპატიო კონსულის ინსტიტუტი - მორგებული საქართველოსა და ისრაელის ინტერესებზე HONORARY CONSULAR INSTITUTION – TAILORED TO THE INTERESTS OF GEORGIA AND ISRAEL

„ისრაელის სახლის“ გეგმის წარდგენა სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე PRESENTATION OF “ISRAELI HOUSE”’S PLAN AT PEACE TALKS

ბარუხ გური - სამშობლოში დაბრუნების შემოქმედი BARUCH GUR – MAIN ACTOR IN THE DIASPORIC RETURNS TO THE HOMELAND

დიდი ალია და საქართველოსთან დაკავშირებული გაუხმაურებელი მოვლენები

GREAT ALIYAH AND UNRELEASED EVENTS RELATED TO GEORGIA

წიგნი „სიონიზმი დინების წინააღმდეგ“, ისრაელის უნიკალური გამოცდილება და საქართველოს როლი A BOOK “ZIONISM AGAINST ALL ODDS”, UNIQUE EXPERIENCE OF ISRAEL AND THE ROLE OF GEORGIA

ჰოლოკოსტი და ქართული რეაქცია ანტისემიტიზმზე HOLOCAUST AND GEORGIAN REACTION TO ANTI-SEMITISM

Observer Media Group

შიო მღვიმელის ქ. #15 საქართველო, თბილისი 0179

Observer / Diplomat / Parliament

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

Managing Director Nino Sharashidze

რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

nino.sharashidze@observer.com.ge

2 DIPLOMAT

დაიბეჭდა შპს „ფორმა“-ში. www.forma.ge

15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

info@observer.com.ge TEL: +995 558 519 519

ისრაელისა და საქართველოს ინტერესების ლობირება მესამე სექტორის გზით

Isaac Herzog & Irakli Kobakhidze

Lobbying the interests of Israel and Georgia through the Third Sector ანამედროვე მსოფლიოში ქვეყნების ურთიერთობები და საზოგადოების მდგრადი განვითარება წარმოუდგენელია არასამთავრობო ორგანიზაციების გარეშე. მათი როლი დღითიდღე იზრდება შიდა თუ საგარეო პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, ჰუმანიტარულ საკითხებში და ეს ბუნებრივიცაა, რადგან არასამთავრობო სექტორი ის პლატფორმაა, სადაც მაღალ პროფესიონალურ ცოდნაზე დაყრდნობით ყალიბდება საზოგადოებისა

თ

n today’s modern world, fostering strong relations between countries and the sustainable development of society are unachievable without NGOs. The roles played by NGOs are growing daily in the areas of domestic or foreign policy, economic, humanitarian issues, etc. All of these come naturally because the non-governmental sector serves as a platform where ideas focused on the interests of society and states,

DIPLOMAT 3

Charles Bronfman & Itsik Moshe

და სახელმწიფოების ინტერესებზე ორიენტირებული ხედვები, მიდგომები, რომლებიც სახელმწიფოებს ეხმარება პრობლემების გადაჭრაში. ამიტომ ცივილიზებულ საზოგადოებაში სულ უფრო და უფრო მეტი ქვეყანა აღიარებს არასამთავრობოების, მათ შორის საერთაშორისო არასამთავრობოების, პარტნიორულ როლს. თავის მხრივ, აღნიშნული სექტორის საქმიანობა აძლიერებს სახელმწიფოს პოტენციალს შინ თუ გარეთ - საერთაშორისო ასპარეზზე. და ეს ხდება არასამთავრობო სექტორის ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტის სახალხო დიპლომატიის წყალობით. მეტიც, არასამთავრობო სექტორი ყველა სფეროს აქცევს სახალხო დიპლომატიის მექანიზმად, რომლის ეფექტიანობაში ეჭვი დღეს ვერავის შეაქვს. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელი, რომელიც მესამე სექტორის როლს განსაკუთრებით ზრდის, სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების პარალელურად, სხვადასხვა სფეროში (პოლიტიკა, ბიზნესი, კულტურა...) გავლენიან აქტორებთან დამოუკიდებელი თანამშრომლობაა. ასეთი კავშირები თითქმის თავისუფალია ფორმალური, დიპლომატიურ-პროტოკოლური ჩარჩოებისგან, რაც ქმნის ნდობაზე დამყარებულ საქმიან გარემოს და პრობლემათა გადაჭრის ქმედით ბერკეტს. თუ განვითარებულ დასავლურ საზოგადოებაში მესამე სექტორი უკვე დიდი ტრადიციის მატარებელია, პოსტსაბჭოთა სივრცეში, შეიძლება ითქვას, ახალი ფეხადგმულია, თუმცა უდავოა, უკვე ასრულებს პოზიტიურ როლს. საქართველოში ერთ-ერთი პირველი ასეთი ორგანიზაცია - საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა 25 წლის წინათ, რთულ 90-იან წლებში შეიქმნა. ორგანიზაცია პირველივე დღიდან ჩაება დამოუკიდებელ საქართველოსა და ისრაელს შორის პირველი ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში. ბიზნესპალატა დააარსა ისრაელის მოქალაქემ, იციკ მოშემ, რომელიც მანამდე საბჭოთა კავშირში მსოფლიო ებრაული სააგენტოს პირველი წარმომადგენლობის ხელმძღვანელი იყო, შემდეგ კი სხვა საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობით ხელმძღვანელობდა ისრაელის სახელმწიფოს ფინანსური დახმარების კამპანიას. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის საქმიანობა ძირითადად ფოკუსირებულია ორი ქვეყნის ეკონომიკური, კულტურული და ჰუმანიტარული ურთიერთობების გაღრმავებაზე. მის აქტივშია ათეულობით მასშტაბური ღონისძიება, საქართველოში ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან მოზიდული მრავალმილიონიანი ინვესტიცია, საქართველოში ტურიზმის განვითარების ხელშეწყობა და სხვა. მოგვიანებით იციკ მოშემ დააარსა კიდევ ერთი არასამთავრობო ორგანიზაცია „ისრაელის სახლი“, რომელიც მუშაობს სახალხო 4 DIPLOMAT

and approaches that help states solve problems, are formed from expert professional knowledge. This is why more countries and civilized societies are recognizing the partnership role of non-governmental organizations, including international non-governmental organizations. The activities of players in the non-governmental sector promotes the potential of any state at home or abroad (in the international arena), and this is happening thanks to one of the main tools of the non-governmental sector - public diplomacy. The non-governmental sector thrives on public diplomacy and its effectiveness is without doubt prominent across all spheres. Another important feature that especially increases the role of the third sector, when compared with interstate relations, is the independent cooperation with influential actors in various fields (politics, business, culture ...). Such ties are almost free of formal, diplomatic-protocol frameworks, and they help to create a trusted business environment through leveraging effective problem-solving. If in the developed Western society, the third sector conventionally plays such a major role, not much can be said in terms of the role of the third sector in the post-Soviet space. It is a new foothold, although it undoubtedly already plays a positive role. One of the first non-governmental organizations in Georgia is the Israel-Georgia Chamber of Business which was established 25 years ago, in the challenging 90s period. From inception, the organization’s efforts helped to establish the first relations between independent Georgia and Israel. The Chamber of Business was founded by Itsik Moshe, an Israeli citizen, who previously headed the World Jewish Agency’s first mission to the Soviet Union then, in collaboration with other international Jewish organizations, led a campaign to provide financial assistance to the state of Israel. The activities of the Israel-Georgia Chamber of Business is mainly focused on deepening economic, cultural, and humanitarian relations between the two countries. There have been dozens of large-scale events held by the Israel-Georgia Chamber of Business, several multimillion-dollar investments have been attracted to Georgia from Israel and world Jewry as well. It has also boosted the promotion of tourism development in Georgia, alongside other interesting developments. Itsik Moshe later founded another non-governmental organization, the “Israeli House”, which works through public

დიპლომატიის გზით საქართველოში ისრაელის წარმოდგენასა და ქვეყნებს შორის სახელმწიფოებრივი კავშირების ხელშეწყობაზე. ”ჩვენ უნდა ვიმოქმედოთ, რადგან უნდა გვახსოვდეს, ისრაელის სახელმწიფო არ ეკუთვნის რომელიმე ერთ ოფიციალურ პირს, პარტიის აქტივისტებს ან პოლიტიკაში შემთხვევით მოხვედრილ ადამიანებს. უნდა გავაძლიეროთ მოხალისეობრივი საქმიანობა მესამე სექტორის მეშვეობით, ადეკვატურად ვუპასუხოთ ჩვენი სახელმწიფოს წინაშე არსებულ გამოწვევებს, გადავარჩინოთ ის”, - ამბობს იციკ მოშე, რომელიც 30 წელზე მეტია, მუშაობს ისრაელს გარეთ სხვადასხვა ქვეყანაში. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატისა და „ისრაელის სახლის“ ფორმატში მისი საქართველოში საქმიანიობა კი ამ ქვეყნის ისრაელსა და მსოფლიო ებრაელობასთან დაახლოებას და თანამშრომლობის გაღრმავებას ემსახურება. აღსანიშნავია, რომ ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს პირველი კავშირები სწორედ მესამე სექტორის საშუალებით, კერძოდ მსოფლიო ებრაული სააგენტოს (სოხნუთის) გზით დაიწყო. 1990 წელს თბილისში გაიხსნა საბჭოთა კავშირში სოხნუთის პირველი წარმომადგენლობა და მას სათავეში ჩაუდგა ისრაელის მოქალაქე იციკ მოშე. პირველი ოფიციალური თანამშრომლობა ჯერ კიდევ საბჭოთა საქართველოს ხელმძღვანელობასთან წარმატებით შედგა. 1991 წელს უკვე დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრობის პირობებში საგარეო საქმეთა მინისტრ გოგი ხოშტარიას უშუალო მონაწილეობით სოხნუთის წარმომადგენლობამ აკრედიტაცია გაიარა. 1991 წელს ქართული პერიოდიკა თითქმის ერთხმად აღნიშნავდა, რომ სოხნუთის საქართველოს წარმომადგენლობა აქტიურად მუშაობდა მსოფლიო ებრაელობასთან და ისრაელთან საქართველოს დასაკავშირებლად. „ჯერუსალემ პოსტთან“ ინტერვიუში კი იციკ მოშე აცხადებდა, რომ ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების ოფიციალური პირები დაინტერესებულნი არიან, სოხნუთმა მათი ინტერესები წარმოადგინოს ორმხრივი თანამშრომლობის ისეთ სფეროებში, როგორიცაა მეცნიერება, კულტურა, განათლება და მრავალი სხვა. 1991 წელს ქართული პრესისთვის მიცემულ ინტერვიუში კი იციკ მოშე სახალხო დიპლომატიის მნიშვნელობაზეც საუბრობდა და მიუთითებდა, რომ „საჭიროა, სათანადოდ შეფასდეს ამა თუ იმ არხის შესაძლებლობები, დადგინდეს ორივე მხარის საერთო ინტერესები და მოხდეს ამ კავშირების სახელმწიფოებრივ დონეზე აყვანა. თუ ეს დროზე არ მოხდება, სახალხო დიპლომატიასაც შეუძლია რეალიების დამახინჯება და ილუზიების შექმნა“. საქართველოში გამომავალ გაზეთ სახალხო განათლებასთან (1991 წ.) ინტერვიუში იციკ მოშე ამბობდა, რომ „არსებობს გულთბილი კავშირები ისრაელში მცხოვრებ ქართველ ებრაელობასა და საქართველოს შორის. სასურველია, მოინახოს გზები, რათა ეს კავშირები გავრცელდეს ისრაელისა და მთელი მსოფლიოს „არაქართველ ებრაელებზე“. საქართველოში მსოფლიო ებრაელობის პირველი მნიშვნელოვანი ვიზიტი იციკ მოშეს თხოვნითა და სოხნუთის ორგანიზებით 1991 წლის ზაფხულში შედგა. სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელმა ბარუხ გურმა თბილისში ჩამოიყვანა ებრაული წარმოშობის სამხრეთ აფრიკელი მილიარდერი, მეტალურგი მენდელ კაპლანი, რომელსაც საქართველოს მთავრობამ უმასპინძლა. მხარეები შეთანხმდნენ მჭიდრო თანამშრომლობაზე. იმავე წლის აგვისტოში, ასევე სოხნუთის ორგანიზებით, თბილისს ეწვივნენ ებრაული სააგენტოს ხელმძღვანელი სიმხა დინიცი, ებრაული წარმოშობის კანადელი ბიზნესმენი ჩარლზ ბრონფმანი, სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელი ბარუხ გური და ებრაული სააგენტოს იმიგრაციისა და აბსორბციის დეპარტამენტის

diplomacy to represent Israel in Georgia and promote state ties between the two countries. “We have to act because we have to remember that the state of Israel does not belong to any of the officials, party activists or people who accidentally got into politics. We need to step up volunteering through the third sector, respond adequately to the challenges facing our state, and save it,” Itsik Moshe, with over 30 years work experience outside Israel explains the need for strong state ties between Israel and Georgia. In line with this need to promote state ties, the business activities of the Israel-Georgia Chamber of Business and the “Israeli House” serves to bring Georgia closer to Israel and the world Jewry, and to deepen their cooperation. It is remarkable that Georgia’s first ties with Israel and world Jewry began through the third sector, namely the World Jewish Agency (the Sohnut). In 1990, the first the Jewish Agency representative office in the Soviet Union was opened in Tbilisi and it was headed by Itsik Moshe, an Israeli citizen. The Jewish Agency representative office helped to establish the first successful official cooperation with the leadership of Soviet Georgia. In 1991, under already independent Georgian government, representatives of the Jewish Agency were accredited through the direct participation of Foreign Minister Gogi Khoshtaria. In 1991, Georgian periodicals almost unanimously stated that the Jewish Agency representative office in Georgia was actively working to connect Georgia with world Jewry and Israel. In an interview with the Jerusalem Post, Itsik Moshe confirmed that officials from the former Soviet republics were interested in the Jewish Agency representations for their interests in areas of bilateral cooperation such as science, culture, education and many more. In another interview with the Georgian press in 1991, Itsik Moshe also spoke about the importance of public diplomacy, pointing out that “it is necessary to properly assess the capabilities of this or that channel, determine the common interests of both sides and take these ties to the state level. If this does not happen in time, public diplomacy can also distort realities and create illusions.” When he spoke with the Georgian Newspaper Public Education (1991), Itsik Moshe said, “There are cordial ties between Georgia and Georgian Jews living in Israel. It is desirable to find ways to spread these connections to “non-Georgian Jews” in Israel and around the world”. The first major visit of the world’s Jews to Georgia took place in the summer of 1991 at the request of Itsik Moshe and planning by the Jewish Agency. Baruch Gur, the head of the Soviet Union Department in the Jewish Agency, brought a South African billionaire of Jewish origin, metallurgist Mendel Kaplan, to Tbilisi. Kaplan was hosted by the Georgian government, and the parties agreed to a close cooperation. In August of the same year, also organized by the Jewish Agency, Simcha Dinitz, head of the Jewish Agency; Charles Bronfman, a Canadian businessman of Jewish descent; Baruch Gur, Head of the Soviet Union Department in the Jewish Agency, and Arnon Mantver, Director of the Immigration and Absorption Department of the Jewish Agency, visited Tbilisi. One of the purposes of their visit was to deepen ties with the Georgian government. “The main purpose of the visit is to present Georgia to the world, which we

DIPLOMAT 5

დირექტორი არნონ მანტვერი. მათი ვიზიტის ერთ-ერთი მიზანი იყო, გაეღრმავებინათ საქმიანი კავშირები საქართველოს მთავრობასთან. „ვიზიტის მთავარი მნიშვნელობა ის არის, რომ ამით მოხდება საქართველოს წარდგენა მსოფლიოს წინაშე, რაც დღეს ძალზე გვჭირდება“ – წერს იმდროინდელი ქართული პრესა. თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში გაიმართა დახვედრის ცერემონია, რომელშიც მონაწილეობდნენ საგარეო უწყების ხელმძღვანელი გიორგი (გოგი) ხოშტარია, სოხნუთის წარმომადგენლობის ხელმძღვანელი იციკ მოშე. პირველი ოფიციალური შეხვედრაც საგარეო საქმეთა მინისტრთან გაიმართა. გოგი ხოშტარიამ სტუმრებს განუცხადა, რომ საქართველო მზადაა, გვერდში დაუდგეს სოხნუთს და ასევე, უწყება მოწადინებულია, ისრაელთან პარტნიორული ურთიერთობები დაამყაროს. დელეგაციას მომდევნო შეხვედრა პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიასთან ჰქონდა. შეხვედრის მონაწილე იციკ მოშე იხსენებს, რომ პრეზიდენტმა ზ. გამსახურდიამ სოხნუთის ხელმძღვანელს სიმხა დინიცს სთხოვა, დაწყებულიყო ისრაელთან სტრატეგიულ თანამშრომლობაზე მოლაპარაკება. საპასუხოდ დინიცი მასპინძელს დაჰპირდა, რომ თხოვნას ისრაელის მთავრობას გააცნობდა და მთავრობის პოზიციასაც შეატყობინებდა. რამდენიმე დღეში მოსკოვში დაიწყო ცნობილი პუტჩი (1991 წლის 18 აგვისტო), რამაც ვითარება საქართველოშიც დაძაბა. იმის მიუხედავად, რომ შეხვედრიდან თითქმის ერთ კვირაში ისრაელიდან არსებობდა ზეპირი პასუხი ორ ქვეყანას შორის მჭიდრო კავშირების დამყარების მზაობაზე, მზარდი შიდა დაძაბულობის გამო, საქართველოში ამისთვის უკვე აღარავის ეცალა. 90-იანი წლებიდან ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს ურთიერთობის 80 პროცენტი უკვე იციკ მოშეს მიერ დაარსებული საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატასა (1996 წ) და „ისრაელის სახლის“ (2013 წ) აქტივობებზე მოდის. ამ კონტექსტში მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა აგრეთვე „ისრაელის სახლის“ მჭიდრო თანამშრომლობა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან. კერძოდ, 2016 წლიდან „ისრაელის სახლი” არის ევროპული ალიანსი ისრაელისთვის (EAI) პარტნიორი ორგანიზაცია. EAI-ის ფორუმები ის პლატფორმაა, სადაც ისრაელის სახლი ისრაელის ჰასბარაზე, ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან მეგობარი ქვეყნების კავშირის გაღრმავებაზე მუშაობს. საქართველოს კულტურის სამინისტროს წარდგინებით, ორგანიზაცია 2017 წელს გახდა ევროპის საბჭოსთან არსებული ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის (AEPJ) წევრი და საქართველოში ოფიციალურად წარმოადგენს ევროსაბჭოს მიერ სერტიფიცირებულ ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის ევროპულ მარშრუტს. AEPJსთან თანამშრომლობით, კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტი ჰასბარას კამპანიის შემადგენელი ნაწილი გახდა - ტურისტულ დატვირთვასთან ერთად ისრაელის სახლმა მას ებრაული ცნობიერების ამაღლების ფუნქცია შესძინა. „ისრაელის სახლი" თანამშრომლობს ისეთ მსხვილ ამერიკულ ისრაელის მხარდამჭერ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან, როგორიცაა AIPAC და J STREET. ორივე ორგანიზაცია აშშ-ში ლობისტურ საქმიანობას ეწევა. “ისრაელის სახლის“ მოწვევით, დიდი ალიის 25 წლის იუბილეზე თბილისს ესტუმრა J STREET-ის წარმომადგენელი. მან რუსთაველის თეატრში გამართულ საიუბილეო ღონისძიებაზე დამსწრე საზოგადოებას სიტყვითაც მიმართა. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის და შემდეგ „ისრაელის სახლის“ მიერ ორგანიზებული ბიზნესფორუმები, ისრაელისა და საქართველოს ხელისუფლებათა წარმომადგენლების შეხვედრები, 2015 წელს თბილისის მერის დავით ნარმანიას ვიზიტი ისრაელში, მისი

6 DIPLOMAT

need very much today,” the Georgian press summarized the details of the meeting held at the time. A welcoming ceremony was held at Tbilisi International Airport with the participation of Foreign Minister Giorgi (Gogi) Khoshtaria, and Head of the Jewish Agency representation Itsik Moshe. The first official meeting was held with the Minister of Foreign Affairs. Gogi Khoshtaria assured the guests that Georgia is ready to stand by the Jewish Agency and he confirmed that the agency is eager to establish partnership relations with Israel. The delegation then proceeded to their next meeting with President Zviad Gamsakhurdia. Itsik Moshe, who was a participant at that meeting, recalls that President Gamsakhurdia asked the head of the Jewish Agency Simcha Dinitz to commence negotiations on strategic cooperation with Israel. In response, Dinitz promised the President that he would inform the Israeli government of the request and also inform the government of his position. A few days later, a famous coup took place in Moscow (August 18, 1991), which aggravated the situation in Georgia. Despite the fact that it was almost a week after the meeting, there was an oral response from Israel confirming their readiness to establish close ties between the two countries, but due to the resulting internal tensions, no one in Georgia was available to cement the position. Since the 1990s, 80 percent of Georgia’s relationship with Israel and world Jewry has been promoted based on the activities of the Israel-Georgia Chamber of Business (1996) and the “Israeli House”” (2013), both founded by Itsik Moshe. As a result, the close cooperation of the “Israeli House” with international organizations has been of great importance. In particular, since 2016, the “Israeli House” has become a recognized partner organization of the European Alliance for Israel (EAI). EAI Forums is a platform where the “Israeli House” works to deepen Israel’s Hasbara, and its friendship with world Jewry. At the reference of the Ministry of Culture of Georgia, “Israeli House” became a member of the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Cultural Heritage (AEPJ)/ Cultural Route certified by the Council of Europe in 2017. The “Israeli House” is now the official representative of the European Route of Jewish Heritage of the Council of Europe in Georgia. In collaboration with the AEPJ, the Cultural Heritage Route became part of Hasbara’s campaign – but the “Israeli House” has extended its roles to cover the tourism expectations and the raising of Jewish awareness. The “Israeli House” works with major American pro-Israel NGOs such as AIPAC and J STREET. Both organizations are lobbying Israel’s case in the United States. At the invitation of the “Israeli House”, a representative of J STREET visited Tbilisi on the 25th anniversary of the Great Aliyah. He also addressed the audience at the anniversary event held at the Rustaveli Theater. Business forums organized by the Israel-Georgia Chamber of Business, and the “Israeli House” meetings between representatives of the Israeli and Georgian authorities; the visit of Tbilisi Mayor David Narmania to Israel in 2015, his meetings with Israeli businessmen, the Mayor of Jerusalem, a lecture at Tel Aviv University, etc. were all held to promote and strengthen bilateral cooperation between Israel and Georgia.

DIPLOMAT 7

Meeting with Eduard Shevardnadze

შეხვედრები ისრაელის ბიზნესწრეებთან, იერუსალიმის მერთან, ლექცია თელ ავივის უნივერსიტეტში და ა. შ., ორმხრივი თანამშრომლობის გაძლიერების ფორმატში წარიმართა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია, საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის თაოსნობით, 2004 წელს აშშ-ში საქართველოს პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის შეხვედრა ამერიკის წამყვანი 21 ებრაული ორგანიზაციის ლიდერებთან მსოფლიო ებრაელობის ლიდერთა პრეზიდიუმთან. შეხვედრაზე წარმოდგენილნი იყვნენ საბჭოთა ებრაელების საკითხზე მომუშავე ამერიკული ორგანიზაციების გაერთიანება, ამერიკის წამყვანი ებრაული ორგანიზაციების პრეზიდენტების კონფერენცია (Conference of Presidents ), ამერიკის ებრაელთა კომიტეტი, ბნე ბრითი ებრაელთა მომსახურების უძველესი ორგანიზაცია, ამერიკის ებრაელთა კონგრესი, ამერიკის ებრაელთა გაერთიანებული გამავრცელებელი კომიტეტი და ა.შ. 1991 წლის შემდეგ ეს იყო მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს დაკავშირების უკვე მეორე, უფრო მასშტაბური შემთხვევა. შეხვედრაზე არაერთხელ ითქვა, საქართველო იყო პირველი საბჭოთა რესპუბლიკა, რომელმაც კარი გაუღო ებრაულ სააგენტოს და აგრეთვე ჯოინთმაც საბჭოთა სივრცეში სწორედ საქართველოდან დაიწყო საქმიანობა. Conference of Presidents არის პოლიტიკურად და ფინანსურად ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და გავლენიანი ჯგუფი ამერიკაში, რომლის ლობირებით ხშირად სარგებლობს ისრაელის ხელისუფლება აშშ-ის მთავრობასთან ურთიერთობაში. ამ ჯგუფთან საქართველოს პრეზიდენტის შეხვედრაც მიზნად ისახავდა საქართველოს ლობირებას. ამასთან, ეს იყო საქართველოს, ისრაელსა და მსოფლიო ებრაელობას შორის თანამშრომლობის სამკუთხედის შეკვრა და გაძლიერება. სამმხრივ ურთიერთობებში ახალი ნაბიჯები გადაიდგა ისრაელში ირაკლი კობახიძის 2017 და 2019 წლის ვიზიტებისას. 2019 წლის ვიზიტისას „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით ის შეხვდა არაერთ მაღალი რანგის ოფიციალურ პირს, მათ შორის მსოფლიო ებრაული სააგენტოს (სოხნუთის) ხელმძღვანელს, იცხაკ ჰერცოგს. ცნობილმა პოლიტიკოსმა იცხაკ ჰერცოგმა მას ორგანიზაციის ოფისში უმასპინძლა. ირაკლი კობახიძე ორგანიზაციის საქმიანობით დაინტერესდა. აღინიშნა, რომ სოხნუთთან მჭიდრო თანამშრომლობა საქართველოსთვის, ფაქტობრივად, გახდება ახალი ფორმატი ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან ურთიერთობაში. 8 DIPLOMAT

Georgian President Mikheil Saakashvili’s meeting with the leaders of 21 leading American Jewish organizations in the United States at the Presidium of World Jewish Leaders in 2004 under the auspices of the Israel-Georgia Chamber of Business was remarkable. The meeting was attended by the Association of American Jewish Organizations working on the issue of Soviet Jews, the Conference of Presidents of Leading American Jewish Organizations, the American Jewish Committee, the B’nai B’rith, the oldest Jewish service organization, the American Jewish Congress, the American Jewish Distribution Committee, and more. This was the second large-scale case of Georgia’s connection to world Jewry since 1991. It was repeatedly emphasized at the meeting that Georgia was the first Soviet republic to open its doors to a Jewish agency, and that Israel’s joint operation in the Soviet Union also began from Georgia. The Conference of Presidents is one of the most politically and financially influential groups in the United States, whose lobbying is often used by the Israeli government in its relations with the US government. The meeting of the President of Georgia with this group was also aimed at lobbying Georgia. At the same time, it was to create and strengthen the cooperation triangle between Georgia, Israel, and world Jewry. New steps in trilateral relations were taken during Irakli Kobakhidze’s 2017 and 2019 visits to Israel. During his 2019 visit organized by “Israeli House”, he met with a number of high-ranking officials, including the head of the World Jewish Agency (the Sohnut), Isaac Herzog. The famous politician Isaac Herzog hosted him at the office of the organization. The meeting got Irakli Kobakhidze interested in the activities of the organization, and it proved significant that establishing that close cooperation with the Jewish Agency will, in fact, become a new format for Georgia in its relations with Israel and world Jewry.

DIPLOMAT 9

Itsik Moshe & Amir Peretz

პირველი ნაბიჯები ეკონომიკურ ურთიერთობებში

საქართველოში ისრაელიდან 1 მილიარდი დოლარის კონტრიბუცია სტრატს იღებს უშუქობის და სამოქალაქო დაპირისპირების პერიოდიდან საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა იყო პირველი, ვინც გამოვიდა საქართველოსა და ისრაელს შორის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების გაფორმების ინიციატივით. 1999 წელს ბიზნესპალატისა და ტურიზმის დეპარტამენტის უფროსის, ვაჟა შუბლაძის, ინიციატივით ისრაელში ამოქმედდა საქართველოს ტურიზმის დეპარტამენტის წარმომადგენლობა საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ მიიღო სრული მხარდაჭერა ორივე ქვეყნის წამყვანი ლიდერებისგან.

The first steps in economic relations

$ 1 billion contributions from Israel to Georgia takes Georgia out of a period of no proper electricity supply (shortage in electricity supply) and civil strife. The Israel-Georgia Chamber of Business was the first organization to initiate a free trade agreement between Georgia and Israel. In 1999, under the direction of Vazha Shubladze, Head of the Chamber of Business and Tourism Department, a representative office of the Georgian Tourism Department was established in Israel. The Israel-Georgia Chamber of Business received full support from the leaders of both countries.

10 DIPLOMAT

ასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან, დიდი ალიის პარალელურად, პირველი აგურები დაიდო ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებთან ისრაელის სახელმ წი ფოებრივი ურთიერთობების მშენებლობაში. ამ კავშირებმა სტარტი აიღო მძიმე ეკონომიკური კრიზისისა და სამოქალაქო დაპირისპირების პირობებში. პოსტსაბჭოთა სივრცეში შექმნილ ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოებში საელჩოების ამოქმედებამ ქვეყნებს შორის ფორმალური ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა, თვით ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოების სურვილი კი იყო, მეტი „მიეღოთ“ ისრაელისგან. ახლა იყო დასაწყები ისეთი „შავი“ სამუშაო, რომელიც ისრაელის მოდელების პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში გადატანისა და დანერგვის მიზნით პოლიტიკოსს პოლიტიკოსთან დააკავშირებდა, მეწარმეს – მეწარმესთან, კომპანიას – კომპანიასთან, ხელოვანს – ხელოვანთან და ა.შ. ამ საქმეში ეფექტიანი გამოდგა დიდ ალიაზე მომუშავე ებრაული ორგანიზაციების, განსაკუთრებით სოხნუთის, საქმიანობა, კონტაქტებიც და იდეოლოგიაც. მსოფლიო ებრაული სააგენტო (სოხნუთი) იყო ისრაელის სახელმწიფოს ერთ-ერთი შემქმნელი და საქართველოშიც სათავე დაუდო ისრაელის სახელმწიფოსთან პირველ ურთიერთობებს. პროცესი თითქოს ორმხრივი იყო – საბჭოთა სივრცით ისრაელის, უპირველეს ყოვლისა, ეკონომიკური დაინტერესებისთვის აუცილებელი იყო ადგილებზე ვითარების უკეთესად ცოდნა. და პირიქით, ისრაელის მოზიდვისთვის საჭირო იყო შესაბამისი გარემოს, ინსტიტუტების არსებობა. საქართველო ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს შორის ამჯერადაც ერთ-ერთი პირველი იყო, სადაც დიპლომატიური ურთიერთობების მხარდამხარ, ქვეყნების დაახლოების მიზნით სხვა ნაბიჯებიც გადაიდგა. 90-იანი წლებიდან, საბჭოთა კავშირში სოხნუთის პირველი წარმომადგენლობის ხელმძღვანელი იციკ მოშე ქართულ მხარეს ურჩევს, ურთიერთობებში შეცვალონ აქცენტები და ენერგია ჩაიდოს საქართველო-ისრაელის სახელმწიფოებრივი კავშირების გაღრმავების საქმეში. იციკ მოშეს ეს რეკომენდაცია დღესაც აქტუალურია. 1991 წელს სოხნუთის წარმომადგენლობამ ჩამოიყვანა მენდელ კაპლანი და ჩარლზ ბრონფმანი, რომლებიც თავიანთი თვითმფრინავებით ჩამოვიდნენ, ისინი მსოფლიო ებრაელობაში წამყვან პოზიციას იკავებენ. რაც მნიშვნელოვანი იყო იმ პერიოდის საქართველოს პოპულარიზაციისთვის, რომელსაც დამოუკიდებლობა ახალი მოპოვებული ჰქონდა. საქართველოში მსოფლიო ებრაელობის პირველი მნიშვნელოვანი ვიზიტი იციკ მოშეს თხოვნითა და სოხნუთის ორგანიზებით 1991 წლის ზაფხულში შედგა. სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელმა, ბარუხ გურმა, თბილისში ჩაიყვანა ებრაული წარმოშობის სამხრეთაფრიკელი მილიარდერი, მეტალურგი მენდელ კაპლანი, რომელსაც საქართველოს მთავრობამ უმასპინძლა. პრემიერთან შეხვედრაზე მხარეები შეთანხმდნენ თანამშრომლობაზე. იმავე წლის აგვისტოში, ასევე სოხნუთის ორგანიზებით, თბილისს ეწვივნენ ებრაული სააგენტოს ხელმძღვანელი სიმხა დინიცი, ებრაული წარმოშობის კანადელი ბიზნესმენი ჩარლზ ბრონფმანი, სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელი ბარუხ გური და ებრაული სააგენტოს იმიგრაციისა და აბსორბციის დეპარტამენტის დირექტორი არნონ მანტვერი. მათი ვიზიტის ერთ-ერთი მიზანი იყო, გაეღრმავებინათ საქმიანი კავშირები საქართველოს მთავრობასთან.

გ

he 1990s are not only significant for being the formative years of the Greater Aliyah. They are also the years where the first bricks of Israeli state relations with the former Soviet republics were cemented. These relations began in the midst of a severe economic crisis and civil strife. The establishment of embassies in the newly created independent post-Soviet states played an important role in the establishment of formal relations between the countries. Also, the desire of the newly independent states was to “get” more from Israel. Now it was time to start such “black” work, which requires that, in order to transfer and introduce Israeli models in the post-Soviet countries, one would need to form connections between the politicians from different countries, between entrepreneurs, as well as companies located in different nations, artists with foreign artist and so on. The activities, contacts and ideology of the Jewish organizations that were working on the Great Aliyah, especially Sokhnut, proved to be effective in this regard. The World Jewish Agency (Sohnut) was one of the founders of the state of Israel and in Georgia, they also initiated the first relations with the state of Israel. The process seemed to be two-sided - for the Israeli interest in the Soviet space, first of all, it was necessary to have a better knowledge of the situation on the ground. Conversely, Israel’s attraction required the existence of an appropriate environment and institutions. Georgia was one of the first former Soviet republics to take closer steps in rapprochement with other countries besides the normal diplomatic relations. Since the 1990s, Itsik Moshe, the Head of Sokhnut’s first representation in the Soviet Union, has been advising the Georgian side to change its focus away from mere relations, and to invest in deepening Georgian-Israeli state ties. This recommendation from Itsik Moshe is still relevant today. In 1991, the Jewish Agency delegation brought Mendel Kaplan and Charles Bronfman who traveled by their own airplanes. They arrived as some of the world’s leading wealthy Jews at

Meeting with Irakli Kobakhidze

DIPLOMAT 11

Akram Hasson, Itzik Shmuli & Itsik Moshe

„ვიზიტის მთავარი მნიშვნელობა ის არის, რომ ამით მოხდება საქართველოს წარდგენა მსოფლიოს წინაშე, რაც დღეს ძალზე გვჭირდება“ – წერს იმდროინდელი ქართული პრესა. დელეგაცია თბილისს ჩარლზ ბრონფმანის პირადი თვითმფ რინავით ეწვია. თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში გაიმართა დახვედრის ცერემონია, რომელშიც მონაწილეობდნენ საგარეო უწყების ხელმძღვანელი გიორგი (გოგი) ხოშტარია, სოხნუთის წარმომადგენლობის ხელმძღვანელი იციკ მოშე. პირველი ოფიციალური შეხვედრაც საგარეო საქმეთა მინისტრთან გაიმართა. გოგი ხოშტარიამ სტუმრებს განუცხადა, რომ საქართველო მზადაა, გვერდში დაუდგეს სოხნუთს და ასევე, უწყება მოწადინებულია, ისრაელთან პარტნიორული ურთიერთობების დამყარებაში. იმდროინდელი ისრაელის პრესა („ჯერუსალემ პოსტი“) აღნიშნავდა, რომ ისრაელისადმი საქართველოს თბილი დამოკიდებულება აიხსნება ჯერ კიდევ დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლი საბჭოთა რესპუბლიკის მიერ მოკავშირეების ძებნით, რომლებიც მას არც დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ აწყენდა მუსლიმური სახელმწიფოებით გარშემორტყმულ გარემოცვაში. დელეგაციამ რამდენიმე ოფიციალური შეხვედრა გამართა, მათ შორის პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიასთან. პრემიერ სიგუასთან საუბარი, ძირითადად, მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს ურთიერთობებს შეეხებოდა. სტუმრები პრემიერს აშშ-ში ვიზიტის ორგანიზებას, მსოფლიო ებრაელობის ლიდერებთან შეხვედრასა და საქართველოს ლობირებას დაჰპირდნენ. ბრონფმანმა კი ქართული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მსოფლიო ბაზარზე გატანაში მხარდაჭერა აღუთქვა. ორივე ვიზიტი უმნიშვნელოვანესი იყო დამოუკიდებლობა ახალმოპოვებული საქართველოს პოპულარიზაციისთვის მსოფლიოში. აღსანიშნავია ებრაული საქველმოქმედო ორგანიზაციის „გაერთიანებული ებრაული ფონდი“ United Jewish Appeal (UJA) ხელმძღვანელობისა და მისი მდიდარი წევრების არაერთი ვიზიტი თბილისში, რომლის ორგანიზატორიც იყო სოხნუთის ყოფილი წარმომადგენელი საბჭოთა კავშირში, იციკ მოშე. ჩრდილოამერიკელი შეძლებული ებრაელებისაგან შემდგარი ეს ორგანიზაცია სოხნუთის ერთ-ერთი დამფინანსებელი იყო და საქართველოთიც სოხნუთის წარმატებული საქმიანობის შედეგად დაინტერესდა. UJA-ს ხელმძღვანელობამ სამი სხვადასხვა ვიზიტისას შეხვედრები გამართა დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრობასა და პრეზიდენტ ედუარდ შევარდნაძესთან. სამოქალაქო დაპირისპირებიდან გამოსვლის

12 DIPLOMAT

that time, and this was important for popularizing the newly independent Georgia of that time. The first major visit of the world’s Jews to Georgia took place in the summer of 1991 at the request of Itsik Moshe and under the organization of Sokhnut. Baruch Gur, Head of the Soviet Union Department in Sokhnut, invited a South African billionaire of Jewish descent, metallurgist Mendel Kaplan to Tbilisi. Kaplan was hosted by the Georgian government, and at the meeting with the Prime Minister, the parties agreed on cooperation. In August of the same year, Simcha Dinitz, the Head of the Jewish Agency; Charles Bronfman, a Canadian businessman of Jewish descent; Baruch Gur, the Head of the Soviet Union representation of Sokhnut; and Arnon Mantver, the director of the Immigration and Absorption Department of the Jewish Agency, visited Tbilisi. One of the purposes of their visit was to deepen business ties with the Georgian government. “The main purpose of the visit is to present Georgia to the world, which we need very much today,” the Georgian press reported at the time. The delegation visited Tbilisi aboard Charles Bronfman’s private plane. Upon their arrival, a welcome ceremony was held at the Tbilisi International Airport with the participation of Foreign Minister Giorgi (Gogi) Khoshtaria and Head of the Jewish Agency delegation Itsik Moshe. Their first official meeting was held with the Minister of Foreign Affairs, Gogi Khoshtaria, who told the guests that Georgia is ready to stand by Sokhnut, and he assured them that the ministry is eager to establish partnership relations with Israel. The Israeli press at the time (Jerusalem Post) noted that Georgia’s warm attitude towards Israel could be related to Georgia’s search for allies as it was still in the fight for its independence from the Soviet Republic. Having Israel as an ally would be relevant for Georgia even after gaining independence as Georgia was geographically surrounded by Muslim states. The delegation held several official meetings, including some with President Zviad Gamsakhurdia. The conversation with Prime Minister Sigua was mainly about Georgia’s relations with world Jewry. The guests promised the Prime Minister to organize a visit to the United States where they would meet with world Jewish leaders and lobby for Georgia. Bronfman specifically promised to support the export of Georgian agricultural products to the world market. Both visits were crucial for the popularization of Georgia in the newly independent world. The numerous visits of the leadership of the United Jewish Appeal (UJA) and its wealthy members to Tbilisi, as organized by Itsik Moshe, the former representative of the Jewish Agency in the Soviet Union, are noteworthy. This organization of wealthy North American Jews became one of the sponsors of the Jewish Agency and soon picked interest in Georgia as a result of Sokhnut’s successful activities. During three different visits, the UJA leadership met with the Government of Independent Georgia and President Eduard Shevardnadze. This was one of the first contractions between the world’s leading Jewish business circles after Georgia emerged from the civil controversy. It is noteworthy

შემდეგ საქართველოსთვის ეს იყო ერთ-ერთი პირველი შეხება მსოფლიოს წამყვან ებრაულ ბიზნესწრეებთან. ნიშანდობლივია, რომ UJA-ს წარმომადგენლები თბილისს მოსკოვიდან სტუმრობდნენ ხოლმე, რადგან სწორედ თბილისში ეგულებოდათ ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან ახალი ხიდების აგებისთვის შესაფერისი გარემო. ეს, ფაქტობრივად, იყო სოხნუთის მიერ საქართველოში შემოსვლის დღიდან დაწყებული კურსის გაგრძელება, რომლის ერთერთი შემადგენელი ნაწილი იყო ახლად დაარსებულ ქვეყნებთან ორმხრივი კავშირების განვითარება. 1996 წელს იციკ მოშემ, პირველად პოსტსაბჭოთა სივრცეში, საქართველოში დააარსა ორეროვანი ბიზნესგაერთიანება – საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა, რომლის საქმიანობა პირველივე დღიდან ერთობ მრავალპლანიანი იყო. შეიძლება ითქვას, ამ აქტივობებით საფუძველი ჩაეყარა ისრაელის სახელმწიფოებრივ ურთიერთობებს დამოუკიდებელ საქართველოსთან. ორგანიზაციის დაარსების სათავეებთან იდგნენ ისრაელის სავაჭრო პალატა, ისრაელის ბიზნესელიტა, საქართველოს იმჟამინდელი პარლამენტის თავმჯდომარე ზურაბ ჟვანია. იმდროინდელი პოლიტიკურად მყიფე საქართველოს ეკონომიკური მდგომარეობის გათვალისწინებით, ძნელი წარმოსადგენი იყო ლაპარაკი უცხოურ ინვესტიციაზე, ერთობლივ საწარმოებზე. ამის მიუხედავად, მოხერხდა ებრაულ-ქართული ბიზნესფორუმების ჩატარებაც და საქართველოში პირველი ებრაული ინვესტიციის მიზიდვაც. ისრაელის მთავრობასა და ბიზნესწრეებში საქართველოს საკითხის პროფესიონალური ლობირებით იციკ მოშემ მიაღწია საჭირო მხარდაჭერას, რომლის წყალობით შესაძლებელი გახდა ამ ნაკლებად საინტერესო კავკასიური ქვეყნისკენ ისრაელის ყურადღების მიპყრობა. იწყება დიალოგი ორი ქვეყნის ბიზნესწრეებს შორის, სადაც ხშირად მედიატორის როლს, ბიზნესპალატის თაოსნობით, სამთავრობო უწყებები ასრულებენ. ბიზნესპალატამ სათავე დაუდო ისრაელის წარმოდგენის პრაქტიკას დამოუკიდებლობა ახალმოპოვებულ ქვეყანაში. ვითარდება თანამშრომლობა ტურიზმის, უძრავი ქონების, სოფლის მეურნეობის სფეროებში. ნიშანდობლივია, რომ საქართველოში ბიზნესპალატის დაარსებას ისრაელიდან გამოეხმაურა ებრაული სააგენტო (სოხნუთი). იციკ მოშესთვის გაგზავნილ წერილში სოხნუთის გენერალური დირექტორი მოშე ნათივი წერს, რომ იგი მხარს უჭერს ასეთი ორგანიზაციის შექმნას. ორივე ორგანიზაციამ იკისრა აგრეთვე თბილისში ბიზნესსემინარების ჩატარება, რომელსაც ისრაელელი სპეციალისტები

Meeting with Eli Cohen

that the UJA representatives often visited Tbilisi from Moscow, because Tbilisi was a suitable environment for the construction of new bridges with Israel and world Jewry. This, in fact, was a continuation of the course started by the Jewish Agency since their inception and entry into Georgia, one of the components of which was the development of bilateral ties with the newly established countries. In 1996, Itsik Moshe, for the first time in the post-Soviet space, established a dual business association in Georgia – the Israel-Georgia Chamber of Business, whose activities have been multifaceted from day one. One can also say that the activities of this business association largely contributed to laying the foundation for Israel’s state relations with independent Georgia. At the early stages of the formation of the Chamber of Business, the Israeli Chamber of Commerce, Israeli business elites, and Zurab Zhvania, the then Speaker of the Georgian Parliament were all involved. Given the economic situation of Georgia, which was politically fragile at the time, it was difficult to imagine foreign investment in joint ventures. Nevertheless, Jewish-Georgian business forums were held and this led to the establishment of the first Jewish investment in Georgia. Through professional lobbying of issues concerning Georgia in the Israeli government and business circles, Itsik Moshe was able to gain the necessary support, and with this support, it was possible to draw Israel’s attention to Georgia, a less interesting Caucasian country. A dialogue thereafter ensued between the business circles of the two countries, where often the role of mediator, led by the Chamber of Business, is played by government agencies. The Chamber of Business initiated the practice of representing Israel in the newly created independent country of Georgia. In a short while, cooperation in the fields of tourism, real estate and agriculture started to develop. In a significant move, the Jewish Agency (Sokhnut) responded to the establishment of a business chamber in Georgia from Israel. In a letter to Itsik Moshe, the General Director of the Jewish Agency Moshe Nativ wrote that he supported the creation of such an organization. Both organizations also agreed to hold business seminars, that would be led by Israeli specialists, in Tbilisi. Itsik Moshe assured the Minister of Aliyah and Absorption Yuli Tamir, that Georgia is strategically and geopolitically important for Israel. A little later, in a letter to Israeli Prime Minister Ehud Barak, the Minister of Aliyah and Absorption, Professor Yuli Tamir, highlighted Georgia’s location, calling it an “Economic and Geopolitical Gateway” to the region. “Georgia is an old friend of Israel, both countries are a kind of economic-geopolitical door for their regions. Georgia is on the Silk Road and I suppose that if we increase investment in exports to Georgia, it will make a great contribution to strengthening the Georgian economy,” the letter reads. The 90s of the last century were a period of paving the way for Israel-Georgian economic relations, when, in fact, the rela-

DIPLOMAT 13

tions had been there from the scratch. The first cultural contacts, organized by the Israel-Georgia Chamber of Business, also contributed to these relations. Cultural activities have somehow become part of diplomacy. Popular Georgian singers played a connecting role in Israel-Georgian relations. They had grown to be very popular in Israel, and their high professional level allowed them to perform in the most prestigious halls of Israel. In 1998, the Israel-Georgia Chamber of Business, together with the Georgian Department of Tourism, became involved in a tourism development contract between the two countries and funded the implementation of the plan. A little later, the Georgian side contacted the relevant Israeli agencies to get acquainted with Israel’s tourism development plans. In 1999, under the direction of Vazha Shubladze, Head of the Business Chamber and the Department of Tourism of Georgia, a representative office of the Department of Tourism of Georgia was established in Israel, and the opening event of the office was attended by then Minister of Tourism of Israel Moshe Katsav. This event gave rise to the growth of tourism from Israel to Georgia. During this period, the Chamber of Business also brought representatives of Israel’s leading media to Georgia and sponsored promotional media articles about Georgia. Despite the high-level bilateral visits and more or less economic ties, by the beginning of the 21st century, both countries did not appear much on each other’s political radars. The situation was not favorable in Georgia as Eduard Shevardnadze’s 10-year rule as the leader of independent Georgia was coming to an end. In the face of a shattered economy, broken state governance, and clan relations, Israeli businesses arriving in Georgia found themselves in a difficult situation. This soon led to an outflow of Israeli investors from Georgia. During an official visit to Tbilisi in 2001, Israeli President Moshe Katsav spoke to his Georgian counterpart, Eduard Shevardnadze, about the problems of Israeli businessmen and noted that he welcomed the Georgian authorities’ desire to eradicate the barriers affecting Israeli investments. Although warm bilateral relations were declared between Israel and Georgia, the main bridge that held the bilateral relations together were the business relations, which were deteriorating daily. In that dire situation, the head of the Israel-Georgia Chamber of Business decided to meet in person with the Head of State, Eduard Shevardnadze, to explain the difficulty of the situation. The meeting took place, but it did not take long for a new leadership to emerge in Georgia through the “Rose Revolution”. It was then that the issue of activating ties with Israel and world Jewry came up again on the agenda. The agenda was led by the Israel-Georgia Chamber of Business. In 2004, Victor Brailovsky, an appointed representative of the Israeli government, met with Georgian officials during an official visit to Tbilisi, organized by Itsik Moshe. The conversation focused on guarantees for the protection of investments from Israel to Georgia. In 2004, the President of the Chamber of Business, Itsik Moshe, organized a meeting that had the President of Geor-

14 DIPLOMAT

უძღვებოდნენ. იციკ მოშემ ალიისა და აბსორბციის მინისტრი იული თამირი დაარწმუნა, რომ საქართველო სტრატეგიულად და გეოპოლიტიკურად მნიშვნელოვანია ისრაელისთვის. ცოტა მოგვიანებით ისრაელის პრემიერმინისტრ ეჰუდ ბარაკისთვის გაგზავნილ წერილში ალიისა და აბსორბციის მინისტრი, პროფესორი იული თამირი ხაზს უსვამს საქართველოს მდებარეობას და მას რეგიონში „ეკონომიკურ და გეოპოლიტიკურ კარიბჭეს“ უწოდებს. „საქართველო ისრაელის ძველი მეგობარია, ორივე ქვეყანა წარმოადგენს ერთგვარ ეკონომიკურ-გეოპოლიტიკურ კარს მათი რეგიონებისათვის. საქართველო მდებარეობს აბრეშუმის გზაზე და ვვარაუდობ, რომ ჩვენ თუკი გავზრდით ინვესტიციას საქართველოში ექსპორტზე, ეს დიდ წვლილს შეიტანს საქართველოს ეკონომიკის გაძლიერებაში“ – ნათქვამია მინისტრის წერილში. გასული საუკუნის 90-იანი წლები ისრაელ-საქართველოს ეკონომიკურ ურთიერთობებში ერთგვარად გზის გაკვალვის პერიოდი იყო, როცა ყველაფერი, ფაქტობრივად, ნულიდან იწყებოდა. ამ ურთიერთობებში თავისი წვლილი მიუძღვოდა პირველ კულტურულ კონტაქტებსაც, რომლის ორგანიზატორიც საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა იყო. კულტურული საქმიანობა ერთგვარად დიპლომატიის ნაწილი გახდა. პოპულარული ქართველი მომღერლები ისრაელ-საქართველოს ურთიერთობებში დამაკავშირებელ როლს ასრულებდნენ. ისინი ისრაელში დიდი პოპულარობით სარგებლობდნენ. მაღალი პროფესიული დონე მათ საშუალებას აძლევდა, წარმოდგენები გაემართათ ისრაელის ყველაზე პრესტიჟულ დარბაზებში. 1998 წელს საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა საქართველოს ტურიზმის დეპარტამენტთან ერთად ჩაერთო ქვეყნებს შორის ტურიზმის განვითარების კონტრაქტში და დააფინანსა გეგმის შესრულება. ცოტა მოგვიანებით ქართული მხარე, ისრაელის ტურიზმის განვითარების გეგმების გაცნობის მიზნით, ისრაელის შესაბამის უწყებებს დააკავშირა. 1999 წელს ბიზნესპალატის და საქართველოს ტურიზმის დეპარტამენტის ხელმძღვანელის, ვაჟა შუბლაძის, ინიციატივით ისრაელში ამოქმედდა საქართველოს ტურიზმის დეპარტამენტის წარმომადგენლობა, რომელსაც ისრაელის ტურიზმის იმჟამინდელი მინისტრი მოშე კაცავი ესწრებოდა. ამ მოვლენამ დასაბამი მისცა ისრაელიდან ტურიზმის ზრდას საქართველოში. ამ პერიოდში ბიზნესპალატამ საქართველოში ჩამოიყვანა ისრაელის წამყვანი მედიის წარმომადგენლები და საქართველოს საპიარო სტატიები დააფინანსა. მიუხედავად მაღალი დონის ორმხრივი ვიზიტებისა და მეტნაკლები ეკონომიკური კავშირებისა, 21-ე საუკუნის დასაწყისისთვის ქვეყნები ერთმანეთის პოლიტიკურ რადარებზე ნაკლებად ჩანდნენ. არცთუ სახარბიელო ვითარება იყო საკუთრივ საქართველოშიც. დამოუკიდებელი საქართველოს მეთაურის რანგში ედუარდ შევარდნაძის 10-წლიანი მმართველობა დასასრულს უახლოვდებოდა. დანგრეული ეკონომიკის, მოშლილი სახელმწიფო მმართველობისა და კლანური ურთიერთობების პირობებში ქვეყანაში შემოსული ისრაელური ბიზნესი რთულ ვითარებაში აღმოჩნდა. დაიწყო ისრაელელი ინვესტორების გადინება საქართველოდან. 2001 წელს თბილისში ოფიციალური ვიზიტისას ისრაელის პრეზიდენტი მოშე კაცავი ქართველ კოლეგას, ედუარდ შევარდნაძეს, ესაუბრა ისრაელელი ბიზნესმენების პრობლემებზე და აღნიშნა, რომ მიესალმება საქართველოს ხელისუფლების სურვილს, ბარიერები არ შექმნოდა ისრაელიდან შემოსულ ინვესტიციებს. იმის მიუხედავად, რომ ისრაელსა და საქართველოს შორის არსებობდა დეკლარირებული თბილი ორმხრივი ურთიერთობები,

gia, Mikheil Saakashvili in attendance, with the leaders of 21 leading American Jewish organizations in the United States. It was dubbed the Conference of Presidents of the World Jewish Community. This was the second large-scale case of Georgia’s connection to world Jewry since 1991. The Conference of Presidents is one of the most politically and financially influential groups in the United States, whose lobbying strengths is often employed by the Israeli government in its relations with the US government. The meeting of the President of Georgia with this group was also aimed at swaying their opinions about Georgia, and it was aimed at strengthening and developing the support triangle between Georgia, Israel and world Jewry. After the American voyage, another important initiative led by the President of the Israel-Georgia Chamber of Business in the format of deepening bilateral ties was to organize a meeting of members of the Georgian government in Israel. The Georgian government at the meeting introduced new economic approaches to about 200 Israeli businessmen at the King David Hotel in Jerusalem. Mikheil Saakashvili personally declared that he would be the guarantor of every investor entering the country and every dollar invested. This meeting held at Jerusalem became a major turning point for Israeli business. It was after this meeting that almost 60 percent of the participants decided to invest in Georgia. In 2004, the Israel-Georgia Chamber of Business established the Georgian side to cooperate with Israel’s largest company, Elbit Systems. To date, the company has made a large investment in Georgia and its enterprise is operating successfully. Since the establishment of the Israel-Georgia Chamber of Business, up to 20 joint business forums have been held in Georgia and Israel under the leadership of Itsik Moshe. The largest inflow of investment from Israel and world Jewry was recorded before 2008. From 400 million US dollars at some point, the current value now stands at above $ 500 million. Since their arrival in Georgia, the social responsibility of Israeli businessmen has always stood out. The transfer and

DIPLOMAT 15

Genadi Arveladze

ამ კავშირებში მთავარ ხიდს მაინც ბიზნესურთიერთობები ქმნიდა, რაც დღითიდღე უარესდებოდა. არსებულ ვითარებაში საქართველოისრაელის ბიზნესპალატის ხელმძღვანელმა გადაწყვიტა, პირადად შეხვედროდა სახელმწიფოს მეთაურს, ედუარდ შევარდნაძეს, და აეხსნა მდგომარეობის სიმძიმე. შეხვედრა შედგა, თუმცა არ გასულა დიდი დრო, რომ ქვეყნის სათავეში ე.წ. ვარდების რევოლუციის გზით ახალი ხელმძღვანელობა მოვიდა. სწორედ ამის შემდეგ დადგა დღის წესრიგში ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან კავშირების გააქტიურების საკითხი. ინიციატივა საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატიდან მოდიოდა. 2004 წელს ისრაელის მთავრობის წარმომადგენელი ვიქტორ ბრაილოვსკი თბილისში ოფიციალური ვიზიტისას, იციკ მოშეს ორგანიზებით, შეხვდა საქართველოს ხელისუფლების პირველ პირებს. საუბარი შეეხო საქართველოში ისრაელიდან შემოსული ინვესტიციების დაცვის გარანტიებს. 2004 წელს ბიზნესპალატის ხელმძღვანელის, იციკ მოშეს ორგანიზებით, აშშ-ში გაიმართა საქართველოს პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის, შეხვედრა ამერიკის წამყვანი 21 ებრაული ორგანიზაციის ლიდერებთან – მსოფლიო ებრაელობის ლიდერთა პრეზიდიუმთან (Conference of Presidents). 1991 წლის შემდეგ ეს იყო მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს დაკავშირების უკვე მეორე, უფრო მასშტაბური შემთხვევა. Conference of Presidents არის პოლიტიკურად და ფინანსურად ერთ- ერთი ყველაზე ძლიერი და გავლენიანი ჯგუფი ამერიკაში, რომლის ლობირებით ხშირად სარგებლობს ისრაელის ხელისუფლება აშშ-ის მთავრობასთან ურთიერთობაში. ამ ჯგუფთან საქართველოს პრეზიდენტის შეხვედრაც მიზნად ისახავდა საქართველოს ლობირებას. ამასთან, ეს იყო საქართველოს, ისრაელსა და მსოფლიო ებრაელობას შორის თანამშრომლობის სამკუთხედის შეკვრა და გაძლიერება. ამერიკული ვოიაჟის შემდეგ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ინიციატივა, რომელიც საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის პრეზიდენტმა ორმხრივი კავშირების გაღრმავების ფორმატში განახორციელა, იყო საქართველოს მთავრობის წევრთა შეხვედრის ორგანიზება ისრაელში. იერუსალიმის სასტუმრო „კინგ დევიდში“ 200-ამდე ისრაელელ ბიზნესმენს საქართველოს მთავრობამ ქვეყნის ახალი ეკონომიკური მიდგომები გააცნო. მიხეილ სააკაშვილმა კი განაცხადა, რომ სწორედ ის იქნებოდა ქვეყანაში შემოსული

16 DIPLOMAT

treatment of soldiers seriously wounded in the August 2008 war in Israel was organized by the Israel-Georgia Chamber of Business, with Itsik Moshe at the helm of affairs. The Israeli businesses, members of the Chamber of Business, came together and funded a number of large-scale charitable events, including the Dimitri Tsintsadze Foundation and the Desire Tree Charitable Foundation of the famous opera singer Nino Surguladze. Families affected by the devastating floods in Tbilisi in 2015, were given two apartments under a scheme directed by Itsik Moshe. The new wave of investments from Israel and world Jewry was spurred by the visit of Tbilisi Mayor David Narmania to Israel in the summer of 2015. The visit was also organized by the Israel-Georgia Chamber of Business. The Chamber of Commerce specially arranged a business forum that had 110 Israeli businessmen as participants at the prestigious “Waldorf Astoria” hotel in Jerusalem for the Mayor’s visit. David Narmania introduced the economic potential of Tbilisi to potential Israeli investors at the forum, and he promised them that he would be the guarantor of every cent invested in Tbilisi. After the business forum, five hotels were built in Tbilisi with investments from Israel. At the same time, the Israel-Georgia Chamber of Business put in significant work in the Israeli media to highlight Georgia’s business and tourism potential - with numerous articles written in leading Israeli publications. Itsik Moshe facilitated three economic programs on Georgia for Israeli TV stations, and he prepared an interview with the Minister of Economy (2019). The active PR campaign was one of the main reasons why investments from Israel in Georgia have not actually stopped and are returning to Eastern Europe from Georgia as well. At the suggestion of the Ministry of Culture of Georgia in 2017, the “Israeli House”, founded by Itsik Moshe, became a member of the Association for the Preservation and Promotion of Jewish Cultural Heritage (AEPJ)/Cultural Route certified by the Council of Europe. The “Israeli House” became the official representative of the European Route of Jewish Heritage of the Council of Europe in Georgia. The Israeli House consequently became an important tool for attracting tourists from Israel and world Jewry. In 2018, representatives of 40 travel agencies operating in Israel arrived in Tbilisi. These agencies were working to attract tourists from Israel and they were interested in getting more information about Georgia’s tourism potential. The presentation of the Jewish cultural heritage route in Georgia was revealed to these guests at the “Israeli House”. Prior to the COVID-19 pandemic, the number of tourists visiting Georgia from Israel alone exceeded 200,000, which contributes approximately $200 million annually to the Georgian economy. Accordingly, the contribution of Israelis to the Georgian economy exceeds $1 billion, including 50% from personal investments and 50% from tourism. The development of tourism, in turn, has given impetus to the inflow of investments from Israel into Georgia’s tourism infrastructure. Israeli businessmen

თითოეული ინვესტორისა და დაბანდებული თითოეული დოლარის გარანტი. ეს ფორუმი, ფაქტობრივად, იქცა დიდ შემობრუნებად ისრაელური ბიზნესისთვის. სწორედ ამ შეხვედრის შემდეგ მასში მონაწილეთა თითქმის 60-მა პროცენტმა გადაწყვიტა საქართველოში ინვესტიციის განხორციელება. 2004 წელს საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ საფუძველი ჩაუყარა ისრაელის უმსხვილეს კომპანია „ელბიტ სისტემსთან“ ქართული მხარის თანამშრომლობის დაწყებას. დღეისთვის კომპანიას საქართველოში დიდი ინვესტიცია აქვს განხორციელებული და წარმატებით მუშაობს მისი საწარმო. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის დაარსების დღიდან იციკ მოშეს თაოსნობით გაიმართა 20-ამდე ერთობლივი ბიზნესფორუმი საქართველოსა და ისრაელში. ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან ინვესტიციების ყველაზე დიდი შემოდინება აღინიშნა 2008 წლამდე. ამ დროისთვის ის უკვე 400 მლნ. აშშ დოლარს აღწევდა. დღემდე კი მისი მოცულობა 500 მლნ. დოლარს აღემატება. საქართველოში შემოსვლის დღიდან ისრაელელ ბიზნესმენთა სოციალური პასუხისგებლობა ყოველთვის გამორჩეული იყო. 2008 წლის აგვისტოს ომში მძიმედ დაჭრილ ჯარისკაცთა ისრაელში გადაყვანა და მკურნალობა სწორედ საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის, კერძოდ იციკ მოშეს ორგანიზებით მოხდა. ბიზნესპალატაში შემავალმა ისრაელურმა ბიზნესმა დააფინანსა არაერთი მასშტაბური საქველმოქმედო აქცია, მათ შორის დიმიტრი ცინცაძის ფონდი, ცნობილი საოპერო მომღერლის, ნინო სურგულაძის, საქველმოქმედო ფონდი „ნატვრის ხე“. 2015 წელს თბილისში მომხდარი დამანგრეველი წყალდიდობისას დაზარალებულ ოჯახებს იციკ მოშეს თაოსნობით ორი ბინა გადაეცათ. ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან ინვესტიციების ახალ ტალღას ბიძგი მისცა 2015 წლის ზაფხულში საქართველოისრაელის ბიზნესპალატის ორგანიზებით თბილისის მერის, დავით ნარმანიას, ისრაელში ვიზიტმა. ბიზნესპალატამ სპეციალურად ამ ვიზიტისთვის იერუსალიმის ყველაზე პრესტიჟულ სასტუმრო „ვალდორფ ასტორიაში“ 110 ისრაელელი ბიზნესმენის მონაწილეობით გამართა ბიზნესფორუმი. დავით ნარმანიამ ისრაელელ პოტენციურ ინვესტორებს თბილისის ეკონომიკური პოტენციალი გააცნო და მათ დაჰპირდა, რომ ის იქნებოდა თბილისში ჩადებული თითოეული ცენტის გარანტორი. ბიზნესფორუმის შემდეგ ისრაელიდან შემოსული ინვესტიციით თბილისში ხუთი სასტუმრო აშენდა. პარალელურად, საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ ისრაელის მედიაში მნიშვნელოვანი სამუშაო გასწია საქართველოს ბიზნეს და ტურისტული პოტენციალის წარმოჩენისთვის ისრაელის წამყვან გამოცემებში დაიწერა არაერთი სტატია. იციკ მოშეს ორგანიზებით, ისრაელის წამყვანმა ტელეკომპანიებმა საქართველოზე მოამზადეს სამი ეკონომიკური გადაცემა და ინტერვიუ ეკონომიკის მინისტრთან (2019). აქტიური პიარკამპანია იყო ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი, რომ საქართველოში ისრაელიდან ინვესტიციები, ფაქტობრივად, არ შეწყვეტილა და აღმოსავლეთ ევროპაშიც საქართველოდან ბრუნდება. საქართველოს კულტურის სამინისტროს წარდგინებით, 2017 წელს იციკ მოშეს მიერ დაარსებული “ისრაელის სახლი” გახდა ევროსაბჭოსთან არსებული ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის (AEPJ) წევრი და საქართველოში ოფიციალურად წარმოადგენს ევროსაბჭოს მიერ სერტიფიცირებულ ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის ევროპულ მარშრუტს. იგი ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან ტურისტთა მოზიდვის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი გახდა. 2018 წელს თბილისში ისრაელში მოქმედი 40 ტურისტული

have investments in 5-star hotels, and Kaas Group set up Kaas Land tourism infrastructure in Tsalka Canyon, which includes hotels, cottages, a 240-meter glass bridge, trails with panoramic views, a restaurant, zip-line, and visitors’ center. Over the last 15 years, multimillion-dollar investments from Israel and the world’s Jews have been made in real estate, with Israeli technologies being introduced into agriculture also. Owing to the initiative of the Israel-Georgia Chamber of Business, the leading wine company Badagon bottled Saperavi Kosher wine, which won two gold and one silver medal in Europe in its first year. The Israel-Georgia Chamber of Business is currently working to support the export of this wine, and the organization also voluntarily helps all Georgian products to obtain the Kosher Certificate that will make them permissible for the Israeli market. In a visit, organized by the Chamber of Business, in 2015, 120 representatives of leading companies in the telecommunications, communications, technology, finance and banking sectors visited Tbilisi from Israel. They held a conference at the Holiday Inn. At the conference, Itsik Moshe addressed the participants and said – “It is a great honor for me to stand here today, because you are the business elite of Israel and you are creating public opinion in the country of Israel, so I want to send you three key messages from a friendly country: The business of Israeli businessman Meir Shavit had problems in Georgia a few weeks ago. We have addressed this issue to the Prime Minister and what has happened is truly astonishing. In just four hours we received a reply to our letter, after which two meetings were held with the Business Ombudsman, the case was expedited. This is an example of successful communication between government and business; Although Georgia is a small and at the same time such a close country for Israel, there is still a need for you, as potential investors, not only to get acquainted with Georgia’s potential, but also to know, learn and analyze its business culture; Georgia is a reliable partner. There is a lot of support and interest from the Georgian side,

Business Forum in Tbilisi

DIPLOMAT 17

სააგენტოს წარმომადგენლები ჩამოვიდნენ. აღნიშნული სააგენტოები ისრაელიდან ტურისტების გაყვანაზე მუშაობენ და შესაბამისად, დაინტერესებული იყვნენ, კიდევ უფრო მეტი ინფორმაცია მიეღოთ საქართველოს ტურისტული პოტენციალის შესახებ. „ისრაელის სახლში“ სტუმრებისთვის საქართველოში ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტის პრეზენტაციაც შედგა. კოვიდპანდემიამდე მხოლოდ ისრაელიდან საქართველოში შემოსულ ტურისტთა რაოდენობამ 200 ათასს გადააჭარბა, რაც საქართველოს ეკონომიკაში 1 წელიწადში 200 მილიონი დოლარის შენატანია. შესაბამისად, საქართველოს ეკონომიკაში ისრაელელთა კონტრიბუცია 1 მლრდ დოლარს აღემატება, მათ შორის 50% პირადი ინვესტიციებით და 50% - ტურიზმიდან. ტურიზმის განვითარებამ, თავის მხრივ, ბიძგი მისცა ისრაელიდან ინვესტიციების შემოსვლას ტურისტულ ინფრასტრუქტურაში. ისრაელელმა ბიზნესმენებმა კაპიტალდაბანდება განახორციელეს 5-ვარსკვლავიან სასტუმროებში, ხოლო კომპანიამ „კასს გრუპი“ წალკის კანიონში მოაწყო ტურისტული ინფრასტრუქტურა „კასს ლენდი“, რომელიც მოიცავს სასტუმროებს, კოტეჯებს, 240 მეტრის უნიკალურ შუშის ხიდს, ბილიკებს პანორამული ხედებით, ბაიკ-ლაინს, რესტორანს, ვიზიტორთა ცენტრს. ბოლო 15 წლის განმავლობაში ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან მრავალმილიონიანი ინვესტიცია ჩაიდო უძრავ ქონებაში, სოფლის მეურნეობაში ინერგება ისრაელური ტექნოლოგიები. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის ინიციატივით, წამყვანმა ღვინის კომპანიამ, „ბადაგონმა“, ჩამოასხა ქაშერი ღვინო „საფერავი“, რომელმაც პირველივე წელს ევროპაში 2 ოქროს და ერთი ვერცხლის მედალი მოიპოვა. საქართველოისრაელის ბიზნესპალატა ამჟამად მუშაობს აღნიშნული ღვინის ექსპორტის ხელშეწყობაზე. ორგანიზაცია ასევე უანგაროდ ეხმარება ყველა ქართულ წარმოებას, მიიღონ ქაშერის სერთიფიკატი და გავიდნენ ისრაელის ბაზარზე. ბიზნესპალატისავე ორგანიზებით, 2015 წელს თბილისს ისრაელიდან ეწვივნენ ტელეკომუნიკაციის, კავშირგაბმულობის, ტექნოლოგიური, ფინანსური და საბანკო სექტორის წამყვანი 120 კომპანიის წარმომადგენლები. მათ სატუმროში „Holiday Inn” კონფერენეცია გამართეს. მისი მონაწილეებისადმი სიტყვით მიმართვისას იციკ მოშემ განაცხადა: „ჩემთვის დიდი პატივია დღეს აქ, თქვენ წინაშე დგომა, რადგან სწორედ თქვენ წარმოადგენთ ისრაელის ბიზნესელიტას და ქმნით საზოგადოებრივ აზრს ისრაელის ქვეყანაში, ამიტომაც მსურს გადმოგცეთ სამი ძირითადი გზავნილი მეგობარი ქვეყნიდან: რამდენიმე კვირის წინათ ისრაელელი ბიზნესმენის – მეირ შავიტის ბიზნესს შეექმნა პრობლემები საქართველოში. ამ საკითხზე მივმართეთ პრემიერმინისტრს და ის, რაც მოხდა, ნამდვილად გასაოცარია. სულ რაღაც ოთხ საათში მივიღეთ პასუხი ჩვენს წერილზე, მას შემდეგ შედგა ორი შეხვედრა ბიზნესომბუდსმენთან, საქმის შესწავლა დაჩქარდა. ეს არის მაგალითი მთავრობასა და ბიზნესს შორის წარმატებული კომუნიკაციისა; მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო პატარა და თან ასეთი ახლობელი ქვეყანაა ისრაელისთვის, მაინც არსებობს აუცილებლობა, რომ თქვენ, როგორც პოტენციური ინვესტორები, არა მხოლოდ გაეცნოთ საქართველოს პოტენციალს, არამედ იცოდეთ, ისწავლოთ და გააანალიზოთ მისი ბიზნესკულტურაც; საქართველო არის სანდო პარტნიორი. ქართული მხრიდან დიდია მხარდაჭერა და დაინტერესება, კავშირები კი უკვე საკმაოდ მაღალ დონეზეა განვითარებული, რაც თქვენ გაძლევთ საშუალებას, ყოველგვარი შუამავლების გარეშე დაამყაროთ კავშირები და წამოიწყოთ ბიზნესი საქართველოში. ეკონომიკის მინისტრი მზადაა, უპასუხოს თითოეული თქვენგანის ზარს და მიგიღოთ შეხვედრაზე. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა კი უანგარო დახმარებას და კონსულტაციას გთავაზობთ ნებისმიერ

18 DIPLOMAT

Business Forum in Tbilisi

and the connections are already developed at a very high level, which allows you to establish connections and start a business in Georgia without any intermediaries. The Minister of Economy is ready to answer the call of each of you and receive you at the meeting. The Israel-Georgia Chamber of Business offers selfless assistance and advice to any interested person who wants to enter the Georgian market.” The Israel-Georgia Chamber of Business was the first to initiate a free trade agreement between Georgia and Israel. The Deputy Minister of Economy of Georgia Genadi Arveladze spoke about this development at the forum organized by the Business Chamber in May 2019. The opening of consultations on a free trade agreement was supported by member of the Knesset Akram Hasson, a representative of economic bloc of the Israeli government at that time, who visited Tbilisi twice and organized a meeting with the Minister of Economy of Georgia. In 2018, MP Akram Hasson and Itsik Moshe brought forward an official invitation from Israel on the name of the Minister of Economy of Georgia and that kick started another phase of bilateral visits and cooperation between the two countries. Israeli Minister of Economy Amir Peretz recently responded to the special contribution of the Israel-Georgia Chamber of Business to the strengthening of economic bridges between Israel and Georgia through a video address. “The Israel-Georgia Chamber of Business has created one of the most important and influential economic channels, which works for the benefit of both countries. I was in Georgia and personally saw a large amount of activity in the economy and other important issues for the benefit of both countries. This activity is impressive and important, which has no analogues,” the Israeli Minister of Econ-

დაინტერესებულ პირს, ვისაც ქართულ ბაზარზე შემოსვლა გსურთ”. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა იყო პირველი, ვინც გამოვიდა საქართველოსა და ისრაელს შორის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების გაფორმების ინიციატივით. ამ საკითხზე ისაუბრა ბიზნესპალატის მიერ 2019 წლის მაისში ორგანიზებულ ფორუმზე საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის მოადგილემ, გენად არველაძემ. თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების საკითხზე კონსულ ტაციების დაწყებას მხარს უჭერდა ისრაელის მთავრობის იმჟამინდელი ეკონომიკური ბლოკის წარმომადგენელი და ქნესეთის წევრი აკრამ ჰასონი, რომელიც ბიზნესპალატის ორგანიზებით თბილისს ორჯერ ეწვია და შეხვდა საქართველოს ეკონომიკის მინისტრს. 2018 წელს აკრამ ჰასონმა და იციკ მოშემ ისრაელიდან საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის სახელზე ჩამოიტანეს ოფიციალური მოსაწვევი და დაიწყო ორ ქვეყანას შორის ორმხრივი ვიზიტები და თანამშრომლობაზე მუშაობა. ისრაელ-საქართველოს შორის ეკონომიკური ხიდების გაძლიერებაში საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის განსა კუთრებულ წვლილს ცოტა ხნის წინათ ვიდეომიმართვით გამოეხმაურა ისრაელის ეკონომიკის მინისტრი ამირ ფერეცი. „საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ შექმნა ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და გავლენიანი ეკონომიკური არხი, რომელიც მუშაობს ორივე ქვეყნის საკეთილდღეოდ. მე ვიყავი საქართველოში და პირადად ვნახე საქმიანობის დიდი მოცულობა ეკონომიკაში და სხვა მნიშვნელოვან საკითხებში ორივე ქვეყნის სასარგებლოდ. ეს საქმიანობა შთამბეჭდავი და მნიშვნელოვანია, რომელსაც ანალოგი არ აქვს“, - აცხადებს ისრაელის ეკონომიკის მინისტრი. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა ვაჭრობის საერთაშორისო პალატისა (ICC Georgia) და ვაჭრობის მსოფლიო ფედერაციის (WCF) წევრი გახდა. ეს ის საერთაშორისო პლატფორმაა, რომელიც ხელს შეუწყობს ისრაელის ბიზნესორგანიზაციებთან ინვესტიციებზე მუშაობას. იციკ მოშეს თქმით, ბიზნესპალატა მოლაპარაკებას აწარმოებს ყველა პარტნიორ ორგანიზაციასთან, რომ პოსტკოვიდის პერიოდში სწრაფად მოხერხდეს ისრაელიდან ინვესტიციებისა და ტურისტული ნაკადის შემოდინება საქართველოში. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა აქტიურად თანამ შრომლობს ისრაელის დამოუკიდებელი და ბიზნესორგანიზაციების პალატასთან (LAHAV) და ისრაელისა და საქართველოს სხვა ბიზნესორგანიზაციებთან. 2020 წლის თებერვალში ისრაელიდან 100 იურისტის მონა წილეობით, საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ ორგანიზება გაუწია ფორუმს. ბიზნესსამართლის სპეციალისტები შეხვდნენ ქართველ კოლეგებს და აკადემიური წრის წარმომადგენლებს. ფორუმის შემდეგ სტუმრებისთვის მოეწყო ტური იუსტიციის სახლში, სადაც ბიზნესის რეგისტრაციის, უძრავი ქონების ყიდვა-გაყიდვისა და სხვა სამართლებრივ პროცედურებს გაეცნენ. იციკ მოშეს თქმით, ისრაელის მსხვილი იურიდიული კომპანიების წარმომადგენლების ვიზიტი ორი ქვეყნის ეკონომიკურ ურთიერთობებში ახალი ასპექტია და მიზნად ისახავს, ისრაელის მსხვილმა კომპანიებმა საქართველოში იმუშაონ პირდაპირ, შუამავლების გარეშე. მათ შორის მონაწილეობა მიიღონ ტენდერებში. ამისთვის კი საჭიროა, საფუძვლიანად შეისწავლონ ქართული კანონმდებლობა. „ისრაელის კომპანიებს ექნებათ მეტი ინფორმაცია საქართველოს ბიზნესგარემოს შესახებ, რაც ხელს შეუწყობს პირდაპირი ინვესტიციების ზრდას“, - აცხადებს იციკ მოშე. ბიზნესპალატის ხელმძღვანელის, იციკ მოშეს განცხადებით, საქართველოსა და ისრაელის ეკონომიკურ თანამშრომლობაში უდიდესი პოტენციალია. ბიზნესპალატამ კოვიდპანდემიის

omy remarked. The Israel-Georgia Chamber of Business became a member of the International Chamber of Commerce (ICC Georgia) and the World Commerce Federation (WCF). These are international platforms that will facilitate investment work with Israeli business organizations. According to Itsik Moshe, the Chamber of Commerce is negotiating with all partner organizations to quickly attract inflows of investments and tourism from Israel to Georgia during the post-COVID period. The Israel-Georgia Chamber of Business actively cooperates with the Israeli Chamber of Independent and Business Organizations (LAHAV) and other Israeli and Georgian business organizations. In February 2020, with the participation of 100 lawyers from Israel, the Israel-Georgia Chamber of Business organized a forum. Specialists in business law met with their Georgian colleagues and academics. After the forum, a tour of the House of Justice was organized for the guests, where they got acquainted with business registration, buying and selling real estate, and other legal procedures. According to Itsik Moshe, the visit of representatives of large Israeli law firms is a new aspect in the economic relations between the two countries, and it is aimed at allowing large Israeli companies to work directly in Georgia Including participating in tenders, without intermediaries. For this, it is necessary to thoroughly study the Georgian legislation. “Israeli companies will have more information about the Georgian business environment, which will help increase direct investment,” Itsik Moshe stated. Itsik Moshe further explains that there is great potential in the economic cooperation between Georgia and Israel. The Chamber of Business made several recommendations to the Government of Georgia at the outbreak of the COVID pandemic,

Business Forum in Tbilisi

DIPLOMAT 19

დაწყებისთანავე საქართველოს მთავრობას მიმართა რამდენიმე რეკომენდაციით, რომ ეს დრო ყოფილიყო მოსამზადებელი ეტაპი პოსტპანდემიური პერიოდისთვის. იციკ მოშეს თქმით, საჭიროა, მხარეებმა ერთმანეთი კიდევ უფრო მეტად გაიცნონ, შეისწავლონ და რაც მთავარია, სასწრაფოდ გადაიჭრას ისრაელელი ინვესტორების წინაშე არსებული ზოგიერთი პრობლემა, რაც ბიძგს მისცემს ახალი ინვესტიციების შემოდინებას საქართველოში. პანდემიის გამო არაერთი სირთულის მიუხედავად, საქართველოისრაელის ბიზნესპალატამ 2021 წელს უკვე დააანონსა საქართველოისრაელის ბიზნესფორუმის ჩატარება. ფორუმის ერთ-ერთი მთავარი თემა ბიზნესპალატის მიერ მომზადებული ორმხრივი ტურიზმის ინოვაციური გეგმაა, რომელიც ითვალისწინებს ქვეყანაში ზედმეტი დაბრკოლების გარეშე შესვლას და ისრაელში ქართველი ტურისტების რაოდენობის ზრდას. აღსანიშნავია, რომ საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა, ყველა რისკის მიუხედავად, გამოვიდა ორივე ქვეყნის წარმომადგენლების და სტრუქტურების კრიტიკით და მოითხოვა გარკვევა, რა პრინციპით გაიცემა სამუშაო ვიზები და რატომ უწევთ საქართველოს მოქალაქეებს მასში ასტრონომიული თანხების გადახდა. იციკ მოშეს თქმით, ასეთი ვითარება, საბოლოოდ, ისრაელის იმიჯზე უსამართლოდ აისახება ცუდად. დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ბოლო 30 წლის განმავლობაში იციკ მოშე თავდაპირველად სოხნუთის ეგიდით და შემდეგ საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის მეშვეობით, ისრაელსა და მსოფლიო ებრაელობაში საქართველოს პოტენციალის პოპულარიზაციას ეწეოდა, მედიითა და პირადი მაგალითებით ისრაელელ და ებრაელ ინვესტორებს ქვეყნის მიმართ გაუჩინა მეტი ინტერესი და რაც მთავარია, შექმნა მყარი ეკონომიკური ხიდი და ინფრასტრუქტურა. მაშინ, როცა 90-იანი წლებიდან თითქმის გაჩერებულ ქვეყანაში, ჩაბნელებულ დარბაზებში ეს ურთულესი სამუშაო ტარდებოდა, საქართველო არ იყო ბიზნესისთვის მიმზიდველი. დღეს შეიძლება ითქვას, რომ საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა ერთ-ერთია, რომელმაც გზა გაუკვალა მსოფლიო ბრენდებს ქართულ ბაზარზე. ესაა ახალი ეკონომიკური ისტორია უკვე ორ დამოუკიდებელ ქვეყანას შორის, რომლის განვითარებასაც სჭირდება მთავრობათა აქტიური მუშაობა.

that this time should be a preparatory stage for the post-COVID period. According to Itsik Moshe, the parties need to get to know each other better, study and, most importantly, urgently resolve some of the problems facing Israeli investors, which will give impetus to the inflow of new investments in Georgia. Despite the many difficulties faced due to the pandemic, the Israel-Georgia Chamber of Business has already announced the Georgian-Israeli business forum fixed for 2021. One of the main topics of the forum is the Innovative Bilateral Tourism Plan prepared by the Chamber of Commerce, which envisages increasing the number of Georgian tourists in Israel by limiting the presence of additional barriers when entering the country. It should be noted that the Israel-Georgia Chamber of Business, despite all the risks, criticized the representatives and structures of both countries and demanded to find out the principles guiding the issuance of work visas, and why Georgian citizens have to pay astronomical sums for them. According to Itsik Moshe, such a situation will ultimately unfairly taint the image of Israel. In conclusion, during the last 30 years, Itsik Moshe, first under the auspices of the Jewish Agency and then through the Israel-Georgia Chamber of Business, has popularized Georgia’s potential in Israel and in the world Jewry. Through media and personal examples, Moshe has been able to raise the interest of Israeli and Jewish investors toward Georgia and, most importantly, he has been able to build a solid economic bridge and infrastructure. This difficult job was being fleshed out in dark halls in a country that has been almost stagnant since the 1990s when Georgia was not attractive for business. Today it can be said that the Israel-Georgia Chamber of Business is one of those that paved the way for world brands in the Georgian market. This is a new economic history between two independent countries, and its further development requires the active work of both governments.

Davit Narmania’s visit in Israel

20 DIPLOMAT

DIPLOMAT 21

საპარლამენტო კავშირები სახელმწიფოებრივ ურთიერთობებში

Meeting with Prime Minister of Georgia Irakli Gharibashvili

Parliamentary ties in state relations აქართველოსა და ისრაელს წლების განმავლობაში ოფიციალური სახის მრავალმხრივი თანამშრომლობა აკავშირებთ, თუმცა ის დიდად არ გასცდენია ფორმალურ, პროტოკოლურ ურთიერთობებს. სხვადასხვა დროს იყო საზოგადოებრივი ინიციატივებიც, რომლებიც, როგორც წესი, ძირითადად ორიენტირებულია საქართველოსა და ქართველი ებრაელობის კავშირებზე და არა - ორი ქვეყნის სახელმწიფოებრივ ურთიერთობებზე. დაარსების დღიდან საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის და, მოგვიანებით, „ისრაელის სახლის“ ძალისხმევა სწორედ ორი სახელმწიფოს პოლიტიკური, სამეცნიერო თუ კულტურული ელიტის კავშირებისკენ იქნა მიმართული. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ინიციატივები საპარლამენტო ფორმატში თანამშრობლობის

ს

David Bitan, Itsik Moshe, Yoav Kisch & Hilik Bar

22 DIPLOMAT

espite the fact that there has been several multifaceted cooperation between Georgia and Israel at the official level for many years, most of them have not grown beyond formal, and protocol based relations. At different times, both nations have also embarked on public initiatives, which, as a rule, mainly focused on the relations between Georgia and Georgian Jewry and not on the state relations between the two countries. Since its establishment, the efforts of the Israel-Georgia Chamber of Business and, later, the “Israeli House” have been aimed at building ties between the political, scientific or cultural elites of the two states. Chiefly notable are the initiatives to enhance cooperation in the parliamentary format, and to facilitate bilateral visits. Itsik Moshe, head of the Israel-Georgia Chamber of Business and the “Israeli House”, captured his experience at the World Jewish Agency as one that proves that the role of the third sector in cooperating with higher authorities in state affairs is immeasurable and sometimes unalterable. This is evidenced by the 20 business forums organized by the Israel-Georgia Chamber of Business and, traditionally, the participation of the Georgian and Israeli governments in these forums. In the context of economic cooperation, the multifaceted activities of the Chamber of Business have turned out to be the most effective tool in attracting multimillion-dollar investments from Israel and World Jewry to Georgia, promoting tourism in Georgia, introducing Georgia to business circles and making Georgia an attractive and interesting country for economic activities. The business reputation of the Chamber and the work of the “Israeli House” in the field of public diplomacy have made these

გაღრმავებაზე, ორმხრივი ვიზიტების ხელშეწყობა. ბიზნესპალატისა და „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელი იციკ მოშე მიიჩნევს - მსოფლიო ებრაულ სააგენტოში მისი საქმიანობის გამოცდილება ადასტურებს, რომ მესამე სექტორის როლი სახელმწიფოებრივ საკითხებში უმაღლეს სახელისუფლებო უწყებებთან თანამშრომლობაში განუზომელია და ზოგჯერ უალტერნატივოც. ამაზე მეტყველებს საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის მიერ ორგანიზებული 20 ბიზნესფორუმი და ტრადიციულად, მასში საქართველოსა და ისრაელის მთავრობათა მონაწილეობა. ეკონომიკური თანამშრომლობის კონტექსტში ბიზნესპალატის მრავალმხრივი აქტივობები გახდა ყველაზე ეფექტიანი ინსტრუმენტი ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან საქართველოში მრავალმილიონიანი ინვესტიციების მოზიდვის, საქართველოში ტურიზმის ხელშეწყობის, ისრაელის საქმიანი წრეებისთვის საქართველოს ახლოს გაცნობისა და საერთოდ, საქართველოს, როგორც მიმზიდველ და ეკონომიკური საქმიანობისთვის საინტერესო ქვეყნად წარმოჩენის საქმეში. ბიზნესპალატის საქმიანმა რეპუტაციამ და „ისრაელის სახლის“ სახალხო დიპლომატიის მიმართულებით მუშაობამ ეს ორგანიზაციები აქცია ცენტრალურ მისამართად ორი ქვეყნის ურთიერთობაში. აღსანიშნავია, რომ ისრაელის სახლის შექმნა იციკ მოშეს საზოგადოებრივ საქმიანობაში ახალი ინიციატივა იყო, რომელიც მიზნად ისახავს სახალხო დიპლომატიის გზით ისრაელ-საქართველოს შორის ურთიერთობების გაღრმავებას, მხარეებისთვის ერთმანეთის უკეთ გაცნობას. „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით, 2013-2019 წლებში ისრაელიდან ყველაზე მეტი პარლამენტარი სწორედ საქართველოს სტუმრობდა. ვიზიტები, ძირითადად, ქნესეთის მეგობრობის ან ისრაელელ პარლამენტართა მულტიპარტიული ჯგუფების ეგიდით იმართება. შეხვედრებზე ეკონომიკური, საერთაშორისო ინსტიტუტებში ურთიერთმხარდაჭერის, შრომითი მიგრაციისა და სხვა აქტუალური საკითხები განიხილება. 2013 წლის ნოემბერში თბილისში “ისრაელის სახლის“ პილოტური პროექტის გახსნას ესწრებოდნენ ოფიციალური სტუმრები ისრაელიდან, მათ შორის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ზეევ ელკინი. საქართველოსთან ისრაელის საპარლამენტო თანამშრომლობის ახალი ფორმატის შექმნა უკავშირდება ქნესეთის ორგზის ვიცესპიკერს, ისრაელში ერთ-ერთ გავლენიან პოლიტიკოსს, ხილიკ ბარს, რომელიც „ისრაელის სახლის“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი და მისი ყველა აქტივობის მონაწილეა. ხილიკ ბარს, ვიცე-სპიკერის თანამდებობის პარალელურად, 2013 წლიდან 2019 წლამდე ეკავა ქნესეთში საქართველოსთან მეგობრობის ჯგუფის ხელმძღვანელის პოზიცია. სწორედ მის დროს მეგობრობის ჯგუფის საქმიანობა და იციკ მოშეს ინიციატივები გახდა ისრაელსაქართველოს ორმხრივი ურთიერთობის მთავარი რგოლი. „ისრაელის სახლის“ საქმიანობის აქტიური მხარდამჭერები და პარტნიორები არიან წინა მოწვევისა და ამჟამად მოქმედი ქნესეთის წევრები: დავიდ ბიტანი - მმართველი პარტიის ერთ-ერთი გამოკვეთილი ლიდერი, ამირ ფერეცი - ეკონომიკის მინისტრი, იციკ შმული - ისრაელში ახალგაზრდა წარმატებული პარლამენტარი და სხვები. „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით, 2013 წლიდან ისრაელის ქნესეთიდან შედგა არაერთი ვიზიტი. „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით, საქართველოს პარლამენტში ისრაელთან მეგობრობის ჯგუფში არაერთხელ გაიმართა შეხვედრები ისრაელელ კოლეგებთან; 2015 წელს ისრაელში შედგა თბილისის

organizations central reference points in the relations between the two countries. It should be noted that the establishment of the “Israeli House” was a new initiative pursued publicly by Itsik Moshe, to deepen Israeli-Georgian relations through public diplomacy, and to introduce two sides to each other. Between 2013-2019, most parliamentarians from Israel had visited Georgia on different visits organized by the “Israeli House”. The visits were mainly led by the Knesset Friendship or multi-party groups of Israeli parliamentarians, and their meetings were held on economic, international support in international institutions, labor migration and other topical issues. Official guests that have visited Georgia from Israel include Deputy Foreign Minister Zeev Elkin, who attended the opening of the Israel House pilot project in Tbilisi in November of 2013. The creation of a new format of Israeli parliamentary cooperation with Georgia is linked to the two-time Deputy Speaker of the Knesset, and one of the most influential politicians in Israel, Hilik Bar, who also doubles as one of the founders of the “Israeli House”, and is a full participant in all its activities. Hilik Bar, while serving as the Deputy Speaker, held the position of Head of the Friendship Group with Georgia in the Knesset from 2013 to 2019. It was during his time at that position that the activities of the Friendship Group and the initiatives led by Itsik Moshe became the mainstays of the Israeli-Georgian bilateral relations. The active supporters and partners of the “Israeli House” who are members of the previous convocation and the current Knesset include: David Bitan - one of the prominent leaders of the ruling party, Amir Peretz - Minister of Economy, Itzik Shmuli - the promising young parliamentarian in Israel and others. The “Israeli House” has organized a number of visits to the Israeli Members of the Knesset since 2013. The “Israeli House” has repeatedly held meetings with its Israeli counterparts in the Friendship Group with Israel in the Parliament of Georgia; In 2015, Tbilisi Mayor David Narmania paid a visit to Israel and met with the Mayor of Jerusalem and Israeli businessmen; Three charitable evenings were held in

Israeli Parliamentarians’ visit in “Israeli House”

DIPLOMAT 23

Meeting with deputy speaker Tamar Chugoshvili

მერის, დავით ნარმანიას, ვიზიტი და შეხვედრა იერუსალიმის მერთან და ისრაელელ ბიზნესმენებთან; ისრაელელი პოლიტიკოსებისა და ბიზნესმენების მონაწილეობით თბილისში ჩატარდა სამი საქველმოქმედო საღამო სპეციალური საჭიროების მქონე ქართველი ბავშვების დასახმარებლად; „ისრაელის სახლის“ მოწვევით, 2016 წლის დასაწყისში თბილისს ისრაელიდან ეწვია დელეგაცია მმართველი პარტიის ერთ-ერთი ლიდერის, ქნესეთის კომიტეტის ხელმძღვანელის, დავიდ ბიტანის, ხელმძღვანელობით. სტუმრებს ისრაელის სახლის დამფუძნებელმა, იციკ მოშემ, ისრაელის სახლის საქმიანობა გააცნო და დელეგაციის წევრ ოფიციალურ პირებს მიმართა ინიციატივით, რომ ქართულ მხარესთან შეთანხმებით, ქართველ მშენებლებს გამოეყოთ სპეციალური კვოტა, რათა გარკვეული დროის განმავლობაში ისრაელში ოფიციალურად დასაქმდნენ, ვინაიდან, როგორც იციკ მოშემ აღნიშნა, ამჟამად სხვადასხვა შუამავლის წყალობით, ქართველ მშენებლებს ისრაელში სამუშაოდ წასვლა, თანაც არალეგალურად, სოლიდური თანხა უჯდებათ. დავიდ ბიტანმა განაცხადა, რომ ისრაელში დაბრუნებისთანავე წინადადებით მიმართავს მთავრობას, რომ განიხილოს ქართველი მშენებლებისთვის კვოტის გამოყოფის საკითხი. ისრაელში საქართველოს მოქალაქეებისთვის სამუშაო კვოტების გამოყოფის მიზნით ვიზიტისას საქართველოს პარლამენტში გაიმართა შეხვედრა ისრაელელ და ქართველ პარლამენტარებს შორის. დავიდ ბიტანმა ისაუბრა აგრეთვე საქართველო-ისრაელის ორმხრივი ურთიერთობის გაღრმავების ტენდენციაზე და აღნიშნა, რომ თუ წლების წინ საქართველოს ისრაელიდან ძირითადად პოლიტიკოსები სტუმრობდნენ, ახლა ეს ურთიერთობები იმდენად ფართოა, რომ საქართველოს თითქმის ყოველთვიურად სტუმრობენ ბიზნესის, მაღალი ტექნოლოგიების, მეცნიერებისა და კულტურის სფეროების წარმომადგენლები. იზრდება ტურისტთა რაოდენობაც. და ეს, უპირველეს ყოვლისა, იციკ მოშეს დამსახურებაა. ამ ვიზიტის შემდეგ დავიდ ბიტანი, ქნესეთში უმრავლესობის ლიდერის რანგში საქართველოს არაერთხელ ეწვია. ის, როგორც „ისრაელის სახლის“ ერთ-ერთი ფაქტობრივი დამფუძნებელი, ეცნობა ორგანიზაციის საქმიანობას. მისი თქმით, „ისრაელის სახლი“ და იციკ მოშე უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებენ ორი ქვეყნის ურთიერთობების განვითარებაში. „ისრაელის სახლს“ შეუძლია გააკეთოს ის, რაც შეიძლება ვერ გააკეთოს საელჩომ. ესაა ისრაელისთვის უმნიშვნელოვანესი ორგანიზაცია“, - განაცხადა ბიტანმა ერთ-ერთ მორიგ შეხვედრაზე. „ისრაელის სახლის ხშირი სტუმარია ისრაელში ახალგაზრდა 24 DIPLOMAT

Tbilisi with the participation of Israeli politicians and businessmen to help Georgian children in special need; At the invitation of the “Israeli House”, a delegation led by David Bitan, one of the leaders of the ruling party and head of the Knesset Committee, visited Tbilisi in early 2016. Itsik Moshe, the founder of the “Israeli House”, introduced the activities of the “Israeli House” to the guests and asked the members of the delegation to allocate a special quota for Georgian construction workers to be officially employed in Israel for a certain period of time. Moshe explained that Georgian builders prefer to go to work in Israel, and this was why they pay a considerable amount of money to different agencies that issue the illegal permits. David Bitan told Moshe and the guests present that upon his return to Israel, he would try to make a proposal to the government to consider quotas for Georgian builders. Also, during the visit, a meeting between Israeli and Georgian parliamentarians was held in the Parliament of Georgia in order to allocate work quotas for Georgian citizens in Israel. David Bitan also spoke about the tendency to deepen Georgian-Israeli bilateral relations, noting that there has been massive growth in the relations between Israel and Georgia. Georgia was mainly visited by politicians from Israel, but now, these relations have grown so wide that representatives of business, high technology, science and culture visit Georgia almost every month. The number of tourist visits are also growing, and all of these significant changes draws their merit from the good works of Itsik Moshe. After this visit, David Bitan, as the leader of the majority in the Knesset, has returned to Georgia several times. As one of the de facto founders of the “Israeli House”, Bitan became acquainted with the activities of the organization. According to him, the “Israeli House” and Itsik Moshe play an important role in the development of relations between the two countries. The House of Israel can do what the embassy may not be able to do. “This is a very important organization for Israel,” Bitan said at another meeting. “The frequent guest of the “Israeli House” is the promising young parliamentarian in Israel, young politician Itzik Shmuli. Together with Itsik Moshe he held several meetings with representatives of the Georgian government. Itzik Shmuli emphasizes the merits of the “Israeli House” and its leader in the relations between the two countries: “Itsik Moshe is the best ambassador of Jewry in the world and the “Israeli House” has the highest award of the state of Israel,” - An Israeli parliamentarian’s assessment of Hasbara, an initiative led by the “Israeli House”. In 2015, the “Israeli House” was visited by the Speaker of the Israeli Knesset Yuli Edelstein, who was paying an official visit to Tbilisi, alongside a parliamentary delegation. Edelstein was accompanied by ruling party MPs David Bitan and Yoav Kisch, as well as Knesset Deputy Speaker Hilik Bar and MP Ksenia Svetlova. Itsik Moshe introduced the concept of the “Israeli House” to the delegation. He explained that the Hasbara and cooperation

წარმატებული პარლამენტარი იციკ შმული. მან იციკ მოშესთან ერთად არაერთი შეხვედრა გამართა საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლებთან. იციკ შმული ხაზს უსვამს „ისრაელის სახლის“ და მისი ხელმძღვანელის ღვაწლს ორი ქვეყნის ურთიერთობაში. „იციკ მოშე არის მსოფლიო ებრაელობის ყველაზე კარგი ელჩი და „ისრაელის სახლს“ ეკუთვნის ისრაელის სახელმწიფოს ყველაზე მაღალი ჯილდო“, - ასე აფასებს ისრაელელი პარლამენტარი „ისრაელის სახლის“ მიერ წარმოებულ ჰასბარას (ისრაელის პოლიტიკის განმარტებას მსოფლიოში). 2015 წელს „ისრაელის სახლს“ საპარლამენტო დელეგაციასთან ერთად ეწვია თბილისში ოფიციალური ვიზიტით მყოფი ისრაელის ქნესეთის თავმჯდომარე იული ედელშტეინი. მასთან ერთად დელეგაციაში იყვნენ მმართველი პარტიის დეპუტატები დავიდ ბიტანი და იოავ კიში, აგრეთვე ქნესეთის ვიცე სპიკერი ხილიკ ბარი და პარლამენტარი ქსენია სვეტლოვა. იციკ მოშემ დელეგაციას გააცნო ისრაელის სახლის კონცეფცია. მისი თქმით, ჰასბარა და თანამშრომლობა მორგებულია თანა მედროვე მსოფლიო რეალობაზე და პასუხობს, ერთი მხრივ, ისრაელის სასიცოცხლო ინტერესებს და, მეორე მხრივ, ამზადებს ნიადაგს ქვეყნებთან ისრაელის ურთიერთხელსაყრელი კავშირების გასაღრმავებლად. იციკ მოშემ სტუმრებს წარუდგინა ვიდეოკლიპი, რომელშიც ასახულია ისრაელის სახლის კონცეფციის დედაარსი, აქტივობები, შედეგები, ინიციატივები და გეგმები. „ისრაელის სახლის“ საქმიანობით აღფრთოვანებულმა ქნესეთის თავმჯდომარემ განაცხადა: „დასრულდა ის დრო, როდესაც ელჩები ოფისებში ჰალსტუხებით ისხდნენ და ეგონათ, რომ მათი აზრი საინტერესო იყო. დღეს თუ არ გააკეთე და შექმენი, არავინ მოგისმენს“, _ განაცხადა ედელშტეინმა და დასძინა, რომ იგი მხარს უჭერს ისრაელის სახლის საქმიანობას, მით უფრო იმ ფონზე, რომ თანამედროვე მსოფლიო მოწმეა მზარდი ანტისემიტიზმისა და ანტიისრაელური კამპანიისა. შეხვედრაზე ისრაელის დელეგაციის წევრმა, ქნესეთის ვიცესპიკერმა, ხილიკ ბარმა, აღნიშნა, რომ ჰასბარასა და ორმხრივ კავშირებზე სხვა ქვეყნებშიც ზრუნავენ და მასში ასობით ადამიანი და სისტემაა ჩართული, განსხვავებით საქართველოსგან, სადაც ამ მიმართულებით გაცილებით მეტი კეთდება და ეს არის ერთი ადამიანის საზოგადოებრივი საქმიანობის შედეგი. „ამ ადამიანმა, იციკ მოშემ, ერთნაირად მაღალ დონეზე იცის დიპლომატიაც, ეკონომიკაც, ქვეყნებიც და აქვს უდიდესი გამოცდილებაც, როგორც ჰასბარას წარმოებაში, ისე ორმხრივი კავშირების ჩამოყალიბებაში“, - განაცხადა ხილიკ ბარმა. 2016 წლის სექტემბერში „ისრაელის სახლს" ისრაელიდან ეწვია დელეგაცია, რომელსაც ისრაელის პარლამენტის წევრები, დავიდ ბიტანი და ნავა ბოკერი, ხელმძღვანელობდნენ. შეხვედრაზე იციკ მოშემ შეკრებილ საზოგადოებას ახლად დანიშნული ელჩი, შაბთაი ცური, წარუდგინა. იმავე წლის დეკემბერში თბილისში „ისრაელის სახლის“ თაოსნობით საზეიმოდ აღინიშნა ხანუქას დღესასწაული და ჩატარდა ჰასბარას საერთაშორისო ფორუმი. ორგანიზაციის მოწვევით, სპეციალურად ამ ღონისძიებებისთვის თბილისს ეწვივნენ ისრაელის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ციპი ხოტოველი, ქნესეთის ვიცესპიკერი ხილიკ ბარი, ქნესეთის უმრავლესობის ლიდერი დავიდ ბიტანი, პარლამენტარები - ტალი პლოსკოვი, რევიტალ სუიდი და ნავა ბოკერი. ისინი საქართველოს პრემიერმინისტრ გიორგი კვირიკაშვილთან, პარლამენტის თავმჯდომარე ირაკლი კობახიძესთან, საგარეო საქმეთა მინისტრ მიხეილ ჯანელიძესთან

are adapted to the realities of the modern world. Moshe also shared how they will adapt to Israel’s vital interests and pave the way for deepening Israel’s mutually beneficial ties with the countries that participate in Hasbara. Itsik Moshe presented the guests with a video clip that outlines the essence of the “Israeli House”’s concept, activities, results, initiatives and plans. The outline of activities caught the eye of the Speaker of the Knesset who said: “The time when ambassadors wearing ties were sitting in their offices and thought their opinion was interesting is over. Today if you do not create something, no one will listen to you,” Edelstein said, adding that he supported the work of the “Israeli House”, especially as the modern world witnesses growing anti-Semitism and anti-Israel campaigning on large scales”. Knesset Deputy Speaker Hilik Bar, a member of the Israeli delegation to the meeting, said that Hasbara and other countries will begin to lay the ground for bilateral ties and involve hundreds of people and systems, but in Georgia, much more is being done already as a result of one person’s public activities. “This man, Itsik Moshe, knows diplomacy, economics, countries equally well, and he has a great deal of experience both in producing Hasbara and in building bilateral ties,” Hilik Bar remarked positively. In September 2016, a delegation from Israel led by Israeli MPs David Bitan and Nava Boker visited the “Israeli House”. At the meeting, Itsik Moshe introduced the newly appointed ambassador, Shabtai Tsuri, to the gathered public. In December of the same year, the Hanukkah holiday was celebrated and the Hasbara International Forum was held in Tbilisi under the auspices of the “Israeli House”. At the invitation of the organization, Israeli Deputy Foreign Minister Tzipi Hotovely, Knesset Deputy Speaker Hilik Bar, Knesset Majority Leader David Bitan, MPs Tali Ploskov, Revital Swid, and Nava Boker visited Tbilisi specifically for these events. Together with the Prime Minister of Georgia Giorgi Kvirikashvili, the Speaker of the Parliament Irakli Kobakhidze, the Minister of Foreign Affairs Mikheil Janelidze and other Georgian politicians, they attended the event dedicated to Hanukkah at the Tbilisi Opera

Israeli Parliamentarians’ visit in “Israeli House”

DIPLOMAT 25

Representatives of AEPJ and Israeli Parliamentarians’ visit in the Parliament of Georgia

და ქართველ კოლეგებთან ერთად დაესწრნენ თბილისის ოპერის თეატრში ხანუქასადმი მიძღვნილ ღონისძიებას, მეორე დღეს კი სასტუმრო „ბილტმორში“ მონაწილეობა მიიღეს ჰასბარას ფორუმში, რომელიც იციკ მოშეს მოდერატორობით წარიმართა. 2017 წლის ბოლოს საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატისა და „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით თბილისში სტუმრად მყოფი ისრაელის დელეგაცია, რომლის შემადგენლობაშიც იყვნენ ქნესეთში საქართველოსთან მეგობრობის ჯგუფის წევრი დეპუტატები იციკ შმული და აკრამ ჰასონი, თბილისის მერ კახა კალაძესთან ერთად დაესწრნენ ძველ თბილისში ისრაელური ინვესტიციით ფეშენებელური სასტუმროს მშენებლობის დაწყების ცერემონიალს. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა და „ისრაელის სახლი“ გამოვიდნენ ინიციატივით, რომ საქართველოსა და ისრაელს შორის დაწყებულიყო მოლაპარაკება თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების გაფორმების შესახებ. ამ საკითხზე, ბიზნესპალატის ორგანიზებით, 2018 წელს ისრაელის მთავრობის ეკონომიკური ბლოკის წარმომადგენელი, ქნესეთის წევრი აკრამ ჰასონი შეხვდა საქართველოს ეკონომიკის მინისტრს; აკრამ ჰასონი „ისრაელის სახლის“ მოწვევით მჭიდროდ თანამშრომლობს აგრეთვე ქართულ უნივერსიტეტებთან განათლების სფეროში გამოცდილების გაზიარების მიზნით. მისი მონაწილეობით გაიხსნა ისრაელის კაბინეტები უნივერსიტეტებში. აკრამ ჰასონის თქმით, „ისრაელის სახლის“ საქმიანობა უნიკალურია და ეს შრომა განსაკუთრებით დასაფასებელია. 26 DIPLOMAT

House, and the next day, at the Biltmore Hotel, they joined the Hasbara Forum that was moderated by Itsik Moshe. At the end of 2017, an Israeli delegation from the Israel-Georgia Chamber of Business and the “Israeli House” which included MPs Itzik Shmuli and Akram Hasson, members of the Georgia Friendship Group in the Knesset, and Kakha Kaladze, Mayor of Tbilisi, attended the construction of the high class Hotel in Old Tbilisi – an Israeli investment in Georgia. The Israel-Georgia Chamber of Business and the “Israeli House” later launched an initiative to start negotiations on a free trade agreement between Georgia and Israel. In 2018, a representative of the Economic Bloc of the Government of Israel, Knesset member Akram Hasson, met with the Minister of Economy of Georgia to discuss the free trade agreement initiative. At the invitation of the “Israeli House”, Akram Hasson also works closely with Georgian universities to share experience in the field of education. With his participation, Israeli cabinets were opened in Georgian universities. According to Akram Hasson, the activities of the “Israeli House” are unique and this work needs to be especially appreciated. In the summer of 2019, at the invitation of the “Israeli House”, Knesset members David Bitan and Osnat Hila Mark from the ruling party took part in a discussion with young diplomats in

2019 წლის ზაფხულში „ისრაელის სახლის“ მოწვევით, მმართველი პარტიიდან ქნესეთის წევრებმა, დავიდ ბიტანმა და ოსნათ ჰილა მარკმა, თბილისში მონაწილეობა მიიღეს ახალგაზრდა დიპლომატებთან გამართულ დისკუსიაში. ღონისძიება "ისრაელის სახლის" თანაორგანიზებით გაიმართა. 2019 წლის ნოემბერში სპეციალურად „ისრაელის სახლის“ საქმიანობის გასაცნობად საქართველოს ეწვია საპარლამენტო პარტია „ავოდას“ ლიდერი, ყოფილი თავდაცვის მინისტრი ამირ ფერეცი. ვიზიტისას ამირ ფერეცმა პარტია „ავოდას“ კიდევ ერთ ლიდერთან, ხილიკ ბართან, ერთად გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტში წაიკითხა საჯარო ლექცია თემაზე: „ისრაელის წინაშე არსებული გამოწვევები და მიღწევები“. მან 22 ოქტომბერს ისრაელის 30-კაციან დელეგაციასა და ქართველ კოლეგებთან ერთად მონაწილეობა მიიღო აგრეთვე სასტუმრო „ვინდამ გრანდში“ „ისრაელის სახლის“ მიერ ორგანიზებულ ებრაული კულტურის ევროპული დღისადმი მიძღვნილ ღონისძიებაში. ღონისძიებაში აგრეთვე მონაწილეობა მიიღო ევროსაბჭოს ოფისის ხელმძრანელმა საქართველოში ქრისტიან ურსემ. განსაკუთრებით აღსანიშნავია 2017 წლის ოქტომბერში საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, ირაკლი კობახიძის, ვიზიტი ისრაელში. „ისრაელის სახლი“ ამ ვიზიტის ერთ-ერთი საინფორმაციო მხარდამჭერი იყო. 2019 წელს ვიზიტისას კი ორგანიზაციამ უზრუნველყო ირაკლი კობახიძის შეხვედრები ისრაელის პოლიტიკის წამყვან ფიგურებთან, მათ შორის მთავრობისა და პარლამენტის წარმომადგენლებთან. ისრაელის სახლის ხელმძღვანელი იციკ მოშე გამოვიდა ინიციატივით, რომ ისრაელ-არაბეთის სამშვიდობო მოლაპარაკებებს თბილისმა უმასპინძლოს. მესამე სექტორის დონეზე 2018 წელს საქართველოს პრემიერმინისტრის მრჩევლისა და ისრაელის ქნესეთის ვიცესპიკერის, ხილიკ ბარის, მონაწილეობით ასეთი შეხვედრა თბილისში უკვე გაიმართა. ისრაელის დელეგაციაში იყვნენ პარლამენტარები - სალეხ საად და ლეა ფადიდა. 2019 წლის მარტში საქართველომ პირველად უმასპინძლა ევროსაბჭოსთან არსებული ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის (AEPJ) გენერალური ასამბლეის სხდომას. მისი ერთ-ერთი ორგანიზატორი იყო „ისრაელის სახლი“, რომელიც საქართველოში ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტს ოფიციალურად წარმოადგენს. ასამბლეაში მონაწილეობდნენ AEPJ-ისა და კულტურული მარშრუტების ევროპული ინსტიტუტის 30-ამდე წარმომადგენელი, ისრაელის ქნესეთის ვიცესპიკერი ხილიკ ბარი და საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილე, ისრაელთან მეგობრობის ჯგუფის ხელმძღვანელი თამარ ჩუგოშვილი. 2019 წლის 30 დეკემბერს „ისრაელის სახლისა“ და ნინო სურგულაძის საქველმოქმედო ფონდის ერთობლივ საქველმოქმედო საღამოს ისრაელიდან დაესწრო 50-კაციანი დელეგაცია, მათ შორის იყვნენ ქნესეთის წევრები. 2020 წლის მარტში თბილისში პირველი ქართული ოქროსმედალოსანი ქაშერი ღვინის, „საფერავი ქაშერის“, პრეზენტაციაში მონაწილეობა მიიღო ისრაელის ახლად არჩეული პარლამენტის წევრმა, იციკ შმულიმ. ღვინო საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის ინიციატივით ჩამოისხა. ისრაელელი პარლამენტარები ყოველწლიურად მონაწილეობენ „ისრაელის სახლის“ მიერ ორგანიზებულ ისრაელის კულტურის დღეებში, ჰასბარას ფორუმებში, ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნის დღის აღნიშვნასა და საქველმოქმედო აქციებში. შარშან, 2 სექტემბერს, ონში „ისრაელის სახლის“ მიერ ჰოლოკოსტის

Tbilisi. The event was co-organized by the “Israeli House” with Diplomat Magazine. In November 2019, Amir Peretz, the leader of the parliamentary party “Avoda”, and former Minister of Defense, visited Georgia to get acquainted with the activities of the “Israeli House”. During the visit, MP Amir Peretz, together with another leader of the Avoda party, Hilik Bar, delivered a public lecture at the Grigol Robakidze University on the topic: “Challenges and Achievements Facing Israel.” On October 22, Peretz participated in a 30-member Israeli delegation with his Georgian counterparts, as well as in an event dedicated to the European Days of Jewish Culture organized by the “Israeli House” at the Wyndham Grand Hotel. Also participating in the event was the head of the Council of Europe Office in Georgia Cristian Urse. The visit of the Speaker of the Parliament of Georgia Irakli Kobakhidze to Israel in October 2017 is especially noteworthy. The “Israeli House” was one of the media supporters of this visit in 2017. During his visit in 2019, the organization arranged for Irakli Kobakhidze to meet with leading figures in Israeli politics, including representatives of the government and parliament. The head of the “Israeli House”, Itsik Moshe, also developed another initiative for Tbilisi to host the Israeli-Arab peace talks. At the level of the third sector, a similar meeting had been held in Tbilisi in 2018 with the participation of the Advisor to the Prime Minister of Georgia, and the Deputy Speaker of the Israeli Knesset Hilik Bar. The Israeli delegation at the meeting included MPs Saleh Saad and Leah Fadida. In March 2019, Georgia hosted for the first time a meeting of the General Assembly of the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Cultural Heritage (AEPJ) with the Council of Europe. One of its organizers was the “Israeli House”, who is also the official representative of the European Route of Jewish Heritage of the Council of Europe in Georgia. The Assembly was attended by about 30 representatives of the AEPJ and the European Institute of Cultural Routes, Deputy Speaker of the Israeli Knesset Hilik Bar and First Deputy Speaker of the Parliament of Georgia and Head of the Friendship Group with Israel Tamar Chugoshvili. On December 30, 2019, a 50-member delegation from Israel, including members of the Knesset, attended a joint charity evening organized by “Israeli House” and Nino Surguladze. In March 2020, the first Georgian Gold Medalist Kosher wine presentation of the wine “Saperavi Kosher” was attended by the newly elected member of the Israeli Parliament Itzik Shmuli. The wine was bottled following a proposal of the Israel-Georgia Chamber of Business. Every year, Israeli parliamentarians participate in the European Days of Jewish Culture organized by the “Israeli House”. These includes Hasbara forums, Holocaust Remembrance Day, and charity events. On September 2 2020, the “Israeli House” inaugurated the Holocaust Remembrance and Georgian Schindler Sergi Metreveli Memorial in Oni. Also on January 27, 2021 an online event was organized for Israel’s Holocaust Remembrance Day. The event was welcomed by the head of Knesset

DIPLOMAT 27

Business forum in Tbilisi

მსხვერპლთა ხსოვნისა და ქართველი შინდლერის, სერგი მეტრეველის, მემოარიალის გახსნას, აგრეთვე წელს, 27 იანვარს, ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნის საერთაშორისო დღეს „ისრაელის სახლში“ გამართულ ღონისძიებას ონლაინჩართვით იერუსალიმიდან მიესალმა ქნესეთის აბსორბციისა და დიასპორის კომიტეტის თავმჯდომარე დავიდ ბიტანი. ესაა ბიზნესპალატისა და „ისრაელის სახლის“ არასრული ჩამონათვალი იმ აქტივობებისა, რომლებიც ემსახურება საქა რთველოსა და ისრაელის პირდაპირ კავშირებს, სახელმწიფოებრივი ურთიერთობების განვითარებას, რასაც ხშირად ხელი ეშლება დამკვიდრებული სტერეოტიპის გამო, რომელმაც ხშირ შემთხვევაში ორი ქვეყნის ურთიერთობა დაიყვანა საქართველოსა და ქართველი ებრაელების ურთიერთობებამდე. „ისრაელის სახლმა“, საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ და ქნესეთში საქართველოსთან მეგობრობის ჯგუფმა შეცვალეს საქართველო-ისრაელის ურთიერთობების ვექტორი, რომელიც მიმართულია მრავალმხრივი სახელმწიფოებრივი კავშირების განვითარებისკენ. Israeli Politicians in “Israeli House”

Meeting of representatives of Tourism Sector of Israel and Georgia

28 DIPLOMAT

Absorption and Diaspora Committee, David Bitan. This is an incomplete list of the activities of the Israel-Georgia Chamber of Business and the “Israeli House”, whose work seeks to foster the direct ties between Georgia and Israel, and the development of state relations, which are often hampered by an established stereotype that often leads to relations only between Georgia and Georgian Jews. The “Israeli House”, the Israel-Georgia Chamber of Business, and the Knesset Friendship Group with Georgia have changed the direction of Georgian-Israeli relations and are intensifying efforts to push their relations towards developing multilateral state ties.

DIPLOMAT 29

ჰასბარა - ქვეყნის მხარდაჭერის უნიკალური მეთოდი

Celebration of Hanukkah in Opera and Ballet Theatre of Tbilisi

Hasbara - a unique method of supporting the country სოფლიოში ანტიისრაელური საინფორმაციო ომის, ნეგატიური პროპაგანდისა და ისრაელის დელეგიტიმაციის მცდელობების პირობებში ისრაელის სახელმწიფო და საზოგადოება განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს საერთაშორისო ასპარეზზე და ქვეყნებში ისრაელისა და მისი პოლიტიკის შესახებ ობიექტური ინფორმაციის გავრცელებას. „ჰასბარა“ - ასე ჰქვია კამპანიას, რომელიც სახალხო დიპლომატიის გზით ისრაელზე სწორი საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებას, ისრაელის მთავრობის პოლიტიკის ახსნასა და ისრაელის

მ

30 DIPLOMAT

he anti-Israel information war is spreading negative propaganda aimed at delegitimizing Israel to the rest of the world. Combating and eradicating these smear attempts is significantly important to the State of Israel, and the Israeli society also attaches special importance to the dissemination of objective information about Israel and its policies in the international arena and in foreign countries. “Hasbara” – is a name of the campaign aimed at: building public opinion on the reality in Israel through public diplomacy, ex-

პოპულარიზაციას გულისხმობს. „მე რომ დღეს ვიყო საქართველოში ისრაელის ელჩი, დავტოვებდი თანამდებობას, არა გაეროში საქართველოს წარმომადგენლის პოზიციის გამო, არამედ ჩავთვლიდი, რომ ჩემი მისია ამ ქვეყანაში ჩავარდა. ძნელბედობის ჟამს ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანია, რომ ისეთი მეგობარი ქვეყნები, როგორიცაა ისრაელი და საქართველო, გვერდით დაუდგნენ ერთმანეთს. ჩვენ უნდა გავაგრძელოთ სახალხო დიპლომატიის საშუალებით ჩვენი ქვეყნების მცხოვრებთა დაახლოება. ორმხრივი ბიზნესსაქმიანობების გაღრმავება არის საუკეთესო გზა ისრაელსა და საქართველოს შორის მყარი ხიდის აშენებისთვის. ორმა მიმართულებამ – სახალხო დიპლომატიამ და ბიზნესურთიერთობებმა უნდა უკარნახონ ორივე ქვეყნის მთავრობებს, რომ გაუჩნდეთ მეორე მხარის პროფესიონალურად შესწავლის სურვილი და ერთმანეთთან მიმართებაში სტრატეგიულად და ადეკვატურად დაგეგმონ სამომავლო ქმედებები. წარსულისა და დღევანდელ მაგალითებზე დაყრდნობით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ყველა არაორდინარულ შემთხვევაში მოსალოდნელია გართულებები“, – ეს სიტყვები იციკ მოშემ 2012 წლის 3 დეკემბერს მედიასთან განაცხადა. საქმე ეხებოდა გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ ხმათა უმრავლესობით პალესტინის ავტონომიისთვის სტატუსის გაზრდას. გენერალურმა ასამბლეამ პალესტინას არაწევრი დამკვირვებელი სახელმწიფოს სტატუსი მიანიჭა. 67/19 გადაწყვეტილებას 138-მა ქვეყანამ დაუჭირა მხარი – მათ შორის საქართველომ. 41-მა თავი შეიკავა, ხოლო ცხრა ქვეყანამ – მათ შორის აშშ-მა და ისრაელმა წინააღმდეგობა გამოხატეს. სწორედ გაეროს გადაწყვეტილება გახდა მთავარი მიზეზი, თუნდაც ისეთ მეგობარ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, შექმნილიყო ჰასბარას ორგანიზაცია. იციკ მოშეს თაოსნობით, საქართველოში დაიწყო ისრაელის მხარდამჭერი მოძრაობა. პირველი ერთ-ერთი ხალხმრავალი აქცია თბილისის ცენტრში, სინაგოგასა და ქრისტიანულ ეკლესიას შორის მდებარე პარკში გაიმართა. ეს იყო ისრაელის მხარდამჭერი მიტინგი იმ დღეებში, როდესაც ის ღაზას სექტორიდან იბომბებოდა. ამ აქციაზე იციკ მოშეს მიერ წარმოთქმული სიტყვა საპროგრამოდ იქცა, რომელიც შემდეგ საფუძვლად დაედო „ისრაელის სახლის“ კონცეფციას. 2013 წლის შემოდგომაზე საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატაში მომზადდა კონცეფცია, რომელიც ითვალისწინებს ჰასბარასა და ქვეყნებს შორის ორმხრივი კავშირების მყარი, პარტნიორული განვითარებისთვის ხელშეწყობას. დაიწყო „ისრაელის სახლის“ საპილოტე პროექტის განხორციელება, რომელმაც ერთ წელიწადში მოიპოვა ისრაელის ქნესეთის წევრების მოწონება და მხარდაჭერა. 2013 წლის 2 დეკემბერს ორგანიზაცია ოფიციალურად დაფუძნდა. მის გახსნაში მონაწილეობა მიიღეს ისრაელის იმჟამინდელმა საგარეო საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზეევ ელკინმა და ორგანიზაცია ILC-მ (International Leadership Committee). „ისრაელის სახლის“ შექმნის იდეა იციკ მოშეს საზოგადოებრივ საქმიანობაში ახალი ინიციატივაა, რომლის მიზანია საჯარო დიპლომატიის გამოყენებით ისრაელის იმიჯზე ზრუნვა და სოლიდარობის მიღწევა. მიზნების განხორციელებისთვის „ისრაელის სახლში“ რეგულარულად ტარდება სალექციო კურსი ისრაელისა და მისი საერთაშორისო როლის შესახებ; სემინარები ისრაელის მიღწევების გასაცნობად – კულტურის, ეკონომიკის, ბიზნესის, მედიცინის, ახალი ტექნოლოგიების, პოლიტიკური ცხოვრებისა და სხვა სფეროებში. იმართება კულტურულ-საგანმანათლებლო ღონისძიებები –

plaining the policies of the Israeli government, and popularizing Israel to the rest of the world. “If I were the Israeli ambassador to Georgia today, I would resign, not because of the position of Georgia’s representative to the UN, but I would consider that my mission in this country has failed. In times of difficulty, it is most important that friendly countries such as Israel and Georgia stand side by side. We must continue to bring the people of our countries closer through public diplomacy. Enhancing bilateral business is the best way to build a solid bridge between Israel and Georgia. Two directions - public diplomacy and business relations - should dictate to the governments of both countries to have a desire to study the other side professionally and to plan future actions strategically and adequately in relation to each other. Based on the examples of the past and the present, we can say that in all non-ordinary cases, complications are expected,” – Itsik Moshe, head of the Israel-Georgia Chamber of Business and “Israeli House”, said while addressing the media on December 3, 2012. Moshe’s words trailed from the motion of raising the status of Palestinian Authority by a majority vote of the UN General Assembly. The General Assembly had granted Palestine the status of a non-member observer state. Decision 67/19 was supported by 138 countries - including Georgia. 41 abstained, while nine countries - including the United States and Israel - opposed it. The UN decision was the major basis for the establishment of the Hasbara organization, even in a friendly country like Georgia. Under the leadership of Itsik Moshe, a pro-Israel movement began in Georgia. Its first crowded rally was held at the park between the synagogue and the Christian church in the center of Tbilisi. It was a prominent pro-Israel rally in the days when it was bombed from the Gaza Strip. Itsik Moshe’s speech at the rally became a program, which later formed the basis of the concept of the “Israeli House”. In the fall of 2013, the Israel-Georgia Chamber of Business prepared a concept to promote strong, partnership-based development of bilateral ties between Hasbara and the countries. The execution of the “Israeli House” as a pilot project had commenced, and it quickly gained interest and support from Israeli members of the Knesset. On December 2, 2013, the organization was officially founded. The inauguration was attended by the Deputy Minister of Foreign Affairs of Israel Zeev Elkin and the organization ILC (International Leadership Committee). The idea behind the establishment of “Israeli House” is a new initiative in the public activities of Itsik Moshe, and this is now aimed at using public diplomacy to care for the image of Israel and to achieve solidarity. In order to achieve its goals, the “Israeli House” regularly conducts lectures on Israel and its international role and Seminars to help people get acquainted with the achievements of Israel - culture, economy, business, medicine, new technologies, political life, etc. Cultural-educational events are not left out and they are held in the form of meetings, exhibitions, and presentations. Shortly after it was founded, the “Israeli House”

DIPLOMAT 31

Giorgi Kvirikashvili

შეხვედრები, გამოფენები, პრეზენტაციები. „ისრაელის სახლი“ შექმნიდან მალევე გახდა ორგანიზაციის „ევროპული ალიანსი ისრაელისთვის“ (EAI) და ევროსაბჭოს ეგიდით მოქმედი ებრაული კულტურისა და მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის წევრი. „ისრაელის სახლი“ თანამშრომლობს მსხვილ საერთაშორისო ებრაულ გაერთიანებასთან - მსოფლიო სიონისტურ ორგანიზაციასთან, რომლის წარმომადგენელიც, იაკოვ ჰაგუელი, „ისრაელის სახლს“ სტუმრობდა და გაეცნო მის საქმიანობას. დაარსების დღიდან „ისრაელის სახლს“ არაერთი ინიციატივა და აქტივობა უკავშირდება, მათ შორისაა საქართველოში რამდენიმე პროისრაელური ღონისძიების ორგანიზება. „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით 2014-2019 წლებში ისრაელიდან ყველაზე მეტი პარლამენტარი სწორედ საქართველოს სტუმრობდა. ვიზიტები, ძირითადად, ქნესეთის მეგობრობის ჯგუფის ეგიდით იმართება, შეხვედრების თემა კი ისრაელ-საქართველოს ორმხრივი ურთიერთობების გაღრმავებაა. ასეთი ვიზიტებისას „ისრაელის სახლი“ წინა პლანზე წამოწევს ორმხრივ ურთიერთობებში ისეთ პრობლემურ თემებს, როგორიცაა საერთაშორისო ინსტიტუტებში ურთიერთმხარდაჭერა, უვიზო მიმოსვლა, შრომითი მიგრაცია და ა.შ. „ისრაელის სახლის“ მთავარი მიმართულება ჰასბარაა. იციკ მოშე მიიჩნევს, რომ ებრაელ ხალხს აქვს მხოლოდ ორი არჩევანი: ან ცხოვრობდეს თავის ქვეყანაში – ისრაელში და ოფლით და სისხლით აშენებდეს მას, ანდა დროებით იყოს ქვეყნის გარეთ და – ყოველ წუთს, ყოველ საათს, ყოველ დღეს იყენებდეს იმისთვის, რომ გააკეთოს ყველაფერი თავისი ქვეყნის წინსვლისთვის. მესამე არჩევანი არ არსებობს! ამასთან, იციკ მოშე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს საერთაშორისო ასპარეზზე ნამდვილი ისრაელის წარდგენას, ვინაიდან საინფორმაციო ომის პირობებში საზოგადოებებს უჭირთ, დაინახონ ის რეალობა, რომელიც ისრაელსა და მთლიანად ახლო აღმოსავლეთის რეგიონშია შექმნილი. ამ საკითხში „ისრაელის სახლის“ აქტიური მხარდამჭერები და პარტნიორები არიან ისრაელელი პოლიტიკოსები, ქნესეთის მოქმედი

32 DIPLOMAT

became a member of the European Alliance for Israel (EAI) and the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Culture and Heritage (AEPJ). The “Israeli House” cooperates with a large international Jewish association, the World Zionist Organization (WZO), whose representative Yaakov Hagoel visited the “Israeli House” and got acquainted with its activities. Since its inception, the “Israeli House” has been associated with a number of initiatives and activities, including the organization of several pro-Israel events in Georgia. Between 2014-2019, several key visits by most Israeli parliamentarians to Georgia were organized by the “Israeli House”. These visits, which are mainly led by the Knesset Friendship Group, usually had their focus on deepening Israeli-Georgian bilateral relations. During such visits, the “Israeli House” highlights problematic issues in bilateral relations, such as mutual assistance in international institutions, visa-free travel, labor migration, and so on. The main focus of the “Israeli House” is the Hasbara campaign. Itsik Moshe believes that Jewish people have only two choices: either to live in their own country - Israel, and build it with sweat and blood, or to be temporarily out of the country and every minute, every hour, every day doing everything possible for the advancement of their country. The third choice does not exist! In the same vein, Itsik Moshe attaches special importance to presenting a real/true Israel in the international arena, because in the conditions of information war, it is difficult for societies to see the reality that has been created in Israel and in the Middle East region as a whole. Active supporters and partners of the “Israeli House” in this matter are Israeli politicians, current or former members of the Knesset from various parties - David Bitan, Hilik Bar, Akram Hasson, Nava Boker, Itsik Shmuli and others. In 2015, the Speaker of the Knesset Yuli Edelstein visited the “Israeli House”. He got acquainted with the activities of the organization and noted that the time when ambassadors sat in offices with ties and thought that their opinion was interesting was over – “Today if you do not do or create something, no one will listen to you,” Edelstein said, adding that he supported the work of the “Israeli House”, especially as the modern world continues to witness growing anti-Semitism and anti-Israel campaigns. “Israeli House” also invited members of the Israeli government and the Knesset to Tbilisi during the 2016 Hanukkah, and held a large-scale event dedicated to Hasbara at the Tbilisi State Opera and Ballet Theater with the participation of Georgian government, and more than 1,000 delegates in attendance. Israeli Deputy Foreign Minister Tzipi Hotovely, Knesset Deputy Speaker Hilik Bar, Knesset Coalition Leader David Bitan and other officials were amongst the delegates. From the Georgian side, the event was attended by the Prime Minister and the Speaker of the Parliament.

თუ ყოფილი წევრები სხვადასხვა პარტიიდან - დავიდ ბიტანი, ხილიკ ბარი, აკრამ ჰასონი, ნავა ბოკერი, იციკ შმული და სხვები. 2015 წელს „ისრაელის სახლს“ ეწვია ქნესეთის თავმჯდომარე იული ედელშტეინი. ის ორგანიზაციის საქმიანობას გაეცნო და განაცხადა: „დასრულდა ის დრო, როდესაც ელჩები ოფისებში ჰალსტუხებით ისხდნენ და ეგონათ, რომ მათი აზრი საინტერესო იყო. დღეს თუ არ გააკეთე და შექმენი, არავინ მოგისმენს“, - განაცხადა ედელშტეინმა და დასძინა, რომ იგი მხარს უჭერს ისრაელის სახლის საქმიანობას, მით უფრო იმ ფონზე, რომ თანამედროვე მსოფლიო მოწმეა მზარდი ანტისემიტიზმისა და ანტიისრაელური კამპანიისა.. ორგანიზაციამ 2016 წლის ხანუქაზე თბილისში მიიწვია ისრაელის მთავრობისა და ქნესეთის წევრები და საქართველოს ხელისუფლების პირველი პირების მონაწილეობით თბილისის ოპერისა და ბალეტის სახელმწიფო თეატრის შენობაში 1000-ზე მეტი დელეგატის მონაწილეობით ჰასბარასადმი მიძღვნილი მასშტაბური ღონისძიება გამართა. მას ესწრებოდნენ ისრაელის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ციფი ხოტოველი, ქნესეთის ვიცესპიკერი ხილიკ ბარი, ქნესეთის კოალიციის ლიდერი და სხვა ოფიციალური პირები. საქართველოს მხრიდან ღონისძიებას ესწრებოდნენ ქვეყნის პრემიერმინისტრი და პარლამენტის თავმჯდომარე. „ამ ფორუმის მიმდინარეობისას ყოველ წინადადებაში შესაძლებელია სიტყვა „ისრაელი“ შეიცვალოს სიტყვა „საქარ თველოთი“, ვინაიდან ორივე ქვეყანას ერთნაირი საჭიროებები და თითქმის ერთნაირი გამოწვევა აქვს. უნდა გვახსოვდეს რომ გაფართოებულ ახლო აღმოსავლეთში საქართველო და ისრაელი წარმოადგენენ ერთი მედლის ორ მხარეს და ჩვენ, ორი პატარა ქვეყნის და დიდი ერის შვილებს, ეს მსგავსება გვავალდებულებს სიფხიზლეს, შრომას, მშვიდობისკენ მისწრაფებას, ღირსეულ და განსაკუთრებულ საქციელს“ – განაცხადა სიტყვით გამოსვლისას იციკ მოშემ. გარდა ისრაელ-საქართველოს ურთიერთობებისა, ღონისძიებაზე „ისრაელის სახლის“ დამფუძნებელმა ოფიციალურად დასვა საქართველოს მიერ იერუსალიმის ისრაელის დედაქალაქად აღიარების საკითხი. ღონისძიების მეორე დღეს თბილისში არაბთა გაერთიანებული საემიროების მოქალაქის მფლობელობაში არსებულ სასტუმრო „ბილტმორში“ „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებითა და ისრაელის დელეგაციის მონაწილეობით გაიმართა ისრაელისადმი საერთაშორისო მხარდაჭერის – ჰასბარას ფორუმი. იმ დღეს სასტუმროს წინ ისრაელის დროშაც აღიმართა. 2017 წლის ივნისში „ისრაელის სახლმა“ ჰასბარას ფორუმი უკვე ისრაელში გამართა. იერუსალიმში, მენახემ ბეგინის ცენტრში, ორგანიზებულ ღონისძიებას ქნესეთის წევრები, მათ შორის ორი ვიცესპიკერი და მმართველი კოალიციის ლიდერი, ქნესეთის შვიდი წევრი, ქვეყნის პრეზიდენტის მრჩეველი, პოლიტიკური პარტიების, ბიზნესისა და აკადემიური წრის წარმომადგენლები დაესწრნენ. როგორც ფორუმზე აღინიშნა, „ისრაელის სახლის“ პროექტი უნდა დაინერგოს სხვა ქვეყნებშიც, რადგან მსოფლიოში მასობრივი ანტიისრაელური კამპანია მძვინვარებს. „ისრაელის სახლის“ კონცეფციის ხორცშესხმის პროცესში ორგანიზაციამ ბოლო წლებში სხვა არაერთი ღონისძიება ჩაატარა. ასე, მაგალითად, იმართება ებრაული კულტურის დღეები; ყოველწლიურად ისრაელიდან ოფიციალური დელეგაციის მონაწილეობით აღინიშნება იერუსალიმის დღე; ჩატარდა ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნისადმი მიძღვნილი გამოფენა და ბუკლეტის „ქართველი შინდლერები“ პრეზენტაცია; ქართველი შინდლერების პარკის პროექტის პრეზენტაცია, რომელსაც

“During this forum, it is possible to replace the word ‘Israel’ with the word ‘Georgia’ in every sentence, as both countries have the same needs and almost the same challenges. We must remember that in the enlarged Middle East, Georgia and Israel are two sides of the same coin, and we, the children of two small countries and great nations, owe this resemblance to vigilance, hard work, striving for peace, dignified and special behavior,” Itsik Moshe while speaking at the forum in 2016. In addition to Israeli-Georgian relations, Moshe, who is the founder of the “Israeli House” officially raised the issue of Georgia’s recognition of Jerusalem as the capital of Israel. On the second day of the event, the Forum for International Support to Israel, Hasbara was organized by the “Israeli House” at the Biltmore Hotel, owned by a citizen of the United Arab Emirates, in Tbilisi. The Israeli flag was also hoisted in front of the hotel that day. In June 2017, the “Israeli House” held the Hasbara Forum in Israel. The event, organized at the Menachem Begin Center in Jerusalem, was attended by members of the Knesset, including two vice-speakers and the leader of the ruling coalition, seven members of the Knesset, an adviser to the President, representatives from political parties, businesses and the academia. As it was mentioned at the forum, the project of the “Israeli House” should be implemented in other countries as well, to combat the mass anti-Israel campaign that is raging in the world. On implementing the concept of the “Israeli House”, the organization has held a number of other events in recent years which has led to more official representation. For instance, when the Jewish Days of Jewish Culture are observed; Jerusalem Day is usually celebrated annually with the participation of an official

Irakli Kobakhidze

DIPLOMAT 33

Yaakov Hagoel & Itsik Moshe

საერთაშორისო ორგანიზაცია „ევროპული ალიანსი ისრაელისთვის“ ხელმძღვანელობდა და გერმანელი ევროპარლამენტარები ესწრებოდნენ; „ისრაელის სახლის“ ინიციატივით, თბილისში, თურქეთის საელჩოში გაიმართა მეორე მსოფლიო ომის დროს ებრაელთა მასობრივი გენოციდისადმი მიძღვნილი ხსოვნის საღამო და თურქეთის მიერ ჰოლოკოსტის თემაზე გადაღებული ფილმის ჩვენება; „ისრაელის სახლში“ ჩატარდა საჯარო ლექცია თემაზე „ჰასბარას როლი საქართველო-ისრაელის ურთიერთობებში“; ორგანიზაციას ისრაელიდან სტუმრობდა ახალგაზრდა დიპლომატების ჯგუფი. მათ ქართველ სტუდენტებს ისრაელის შესახებ მოუთხრეს; „ისრაელის სახლმა“ სარას ფონდთან ერთად საქართველოს პარლამენტის ცენტრალურ ბიბლიოთეკაში დააარსა ებრაული ბიბლიოთეკა, რომლის წიგნადი ფონდი რამდენიმე ათასს აღწევს; „ისრაელის სახლი“ საქართველოს რამდენიმე უმაღლეს სასწავლებელში ჰოლოკოსტის კურსის სწავლების მხარდამჭერია; განათლების სფეროში დიდი ყურადღება ეთმობა ახალგაზრდებთან შეხვედრებს და მათთვის „ისრაელის სახლის“ მეთოდის გაცნობასაც. მაგალითად, იციკ მოშემ იერუსალიმის ებრაულ უნივერსიტეტში გაეროს საერთაშორისო ურთიერთობების პროგრამის სტუდენტებს წაუკითხა ლექცია თემაზე „სხვა დიპლომატია და ჰასბარას მეთოდიკა“. 2017 წლის ზაფხულში იერუსალიმში, მენახემ ბეგინის კულტურული მემკვიდრეობის ცენტრში, „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებითა და ქნესეთის მხარდაჭერით გაიმართა ჰასბარას ფორუმი. “ისრაელის სახლის“ მიწვევით მასში მონაწილეობა მიიღო მსოფლიოში აღიარებულმა პიანისტმა, „იუნესკოს“ მშვიდობის ხელოვანმა ელისო ბოლქვაძემ. მის მიერ შუბერტისა და პროკოფიევის ნაწარმოებების ვირტუოზულად შესრულების გამო დამსწრე საზოგადოებამ მქუხარე ტაშითა და ხანგრძლივი ოვაციებით დაასაჩუქრა. 2019 წელს ბეგინის ცენტრში "ისრაელის სახლმა ორგანიზება გაუწია ჰასბარას და BDS-ის (გლობალური ანტიისრაელური კამპანია) 34 DIPLOMAT

delegation from Israel; An exhibition dedicated to the memory of the victims of the Holocaust and the presentation of the booklet “Georgian Schindlers”; Presentation of the Georgian Schindler Park project, with attendance by the leadership of the international organization “European Alliance for Israel” (EAI) and German MEPs. At the initiative of the “Israeli House”, the Turkish Embassy in Tbilisi hosted an evening commemorating the mass genocide of Jews during World War II, and a screening of a film on the Holocaust by Turkey; A public lecture on “Hasbara’s role in Georgian-Israeli relations” was held at the “Israeli House”; The organization was visited by a group of young diplomats from Israel who spoke to Georgian students about Israel. The “Israeli House” together with the SARAH Foundation also established Jewish library in the Central Library of the Parliament of Georgia, with a book fund of several thousand. The “Israeli House” supports the teaching of the Holocaust in several Georgian universities. Also in the field of education, a lot of attention is paid to meetings with young people and introducing them to the “Israeli House” method. For example, Itsik Moshe gave a lecture on “Other Diplomacy and the Hasbara Methodology,” to students of the United Nations International Relations Program at the Hebrew University of Jerusalem. At the invitation of the “Israeli House”, world-renowned pianist and UNESCO peace artist Elisso Bolkvadze participated in the Hasbara Forum organized in Israel. The audience greeted her with a loud and sustained applause after her pure performance of some works of Schubert and Prokofiev. In 2019, at the Begin Center, the “Israeli House” held a Has-

წინააღმდეგ ბრძოლის ღონისძიებას, რომელშიც ისრაელის აქტიური მხარდამჭერი, ჰოლივუდის მსახიობი როზან ბარიც მონაწილეობდა. ნიშანდობლივია, რომ „ისრაელის სახლის“ პროფესიონალურმა ლობისტურმა საქმიანობამ მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია ისრაელისადმი საქართველოს ხელისუფლების დამოკიდებულებაზე. საილუსტრაციოდ შეიძლება გავიხსენოთ გაეროში 2012 და 2017 წლებში პალესტინასთან დაკავშირებული კენჭისყრები. ტენდენცია ასეთია: თუ 2012 წელს საქართველო იყო პალესტინის გაფართოებული სტატუსის მხარდამჭერთა შორის – რუსეთის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის გვერდით, 2017 წელს მან, პოლონეთისა და ჩეხეთის მსგავსად, ნეიტრალური პოზიცია დაიკავა, ხოლო რუსეთი, აზერბაიჯანი და სომხეთი ისევ ძველ პოზიციაზე დარჩნენ. საქართველომ, გერმანიისა და დიდი ბრიტანეთის მსგავსად, ნეიტრალური პოზიცია დაიკავა 2018 წელს, როდესაც კენჭი ეყარა პროისრაელურ ინიციატივას გაეროში, რათა დაგმობილიყო ტერორისტული აქტივობები ისრაელის წინააღმდეგ. “ისრაელის სახლის” დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი იციკ მოშე აცხადებს, რომ ორგანიზაციის კონცეფციას ისრაელში აქვს სრული მხარდაჭერა. „ისრაელის სახლი“, როგორც ისრაელისა და სახალხო დიპლომატიის პროფესიონალურ ცოდნაზე დამყარებული ორგანიზაცია, ძალიან მალე იქცა გავლენიან გაერთიანებად. დაგეგმილია მისი წარმომადგენლობების არაერთ ქვეყანაში გახსნა. “ისრაელის სახლის” ხელმძღვანელი მიიჩნევს, რომ ჰასბარა კარგი საშუალებაა, საქართველომ გაიცნოს რეალური ისრაელი და დაგეგმოს მასთან მაღალი დონის სახელმწიფოებრივი თანამ შრომლობა. იციკ მოშე ხაზს უსვამს სახელმწიფოთა ურთიერთობაში მესამე სექტორის როლს და აღნიშნავს, რომ ამ კუთხით ისრაელისა და მსოფლიო ებრაელობის შემთხვევაში თითქმის ნახევარზე მეტს მესამე სექტორი აკეთებს. „ისრაელი არ არის ერთი რომელიმე ჩინოვნიკის საკუთრება. ქვეყანაზე უნდა იზრუნოს ყველამ, ხოლო ჩინოვნიკების აზრები და პოზიცია ზოგჯერ მიუღებელიცაა. იგივე შეიძლება ითქვას სხვა ქვეყნებზეც, მათ შორის საქართველოზეც. მაგალითად, თუ რომელიმე ქვეყანაში მოქმედ საქართველოს საელჩოში ჩინოვნიკს დისკომფორტი შეექმნება საქართველოს სასარგებლოდ მესამე სექტორის აქტიურობითა და საქმეებით, მაშინ დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, რომ საქართველო გადარჩება“, - ამბობს იციკ მოშე.

bara event to fight BDS (Global Anti-Israel Campaign), which also featured an active supporter of Israel, Hollywood actress Roseanne Barr. It is noteworthy that the professional lobbying activities of the “Israeli House” have had a significant impact on the attitude of the Georgian government towards Israel. As an illustration, we can recall the UN resolution related to Palestine in 2012 and 2017. The trend is this: in 2012, Georgia was among the supporters of the expanded status of Palestine - alongside Russia, Armenia and Azerbaijan, but in 2017 it took a neutral position, like Poland and the Czech Republic, while Russia, Azerbaijan and Armenia remained in the old position. Georgia, like Germany and the United Kingdom, took a neutral position in 2018, when it voted in favor of the pro-Israeli initiative in the UN to condemn terror activities against Israel. Moshe says the “Israeli House” and the organization’s concept is fully supported in Israel. The “Israeli House”, as an organization based on the professional knowledge of Israel and public diplomacy, will soon become an influential union as there are plans to open up its representative offices in several countries. Moshe believes strongly in Hasbara as a good way for Georgia to understand the reality of Israel and plan a high-level state cooperation with Israel as a result. Once again, Moshe emphasizes that the role of the third sector in the relations between the States and notes that in this regard, in the case of Israel and world Jewry, almost more than half of the work is resting on the shoulders of the third sector. “Israel is not the property of any one official. Everyone should take care of the country, and the thoughts and position of officials are sometimes unacceptable. The same can be said about other countries, including Georgia… For example, if an official at a Georgian embassy in any country finds himself uncomfortable with the activities and affairs of the third sector in favor of Georgia, then I can say with confidence that Georgia will survive,” Itsik Moshe confidently submitted.

Celebration of Hanukkah in Opera and Ballet Theatre of Tbilisi

DIPLOMAT 35

36 DIPLOMAT

საქართველო-ისრაელის ხვალინდელი დღე - განათლებიდან მაღალი დონის კავშირებამდე

Opening of Israeli Cabinets in Georgian Universities

Georgia-Israel relations of tomorrow - Reinforcing the ties from Education to other High Levels ანათლების სფეროში ახალგაზრდების ხელშეწყობა და ისრაელისა და ებრაელი ხალხის განვლილი გზის შესახებ ცნობიერების ამაღლება „ისრაელის სახლის“ ერთ-ერთი მიმართულებაა. ორგანიზაციის ხელმძღვანელი იციკ მოშე მიიჩნევს, რომ მხოლოდ განათლებით, ობიექტური ინფორმაციის მიღებით შესაძლებელია წარმატებული მომავლის უზრუნველყოფა. ამიტომ გადაწყვიტა „ისრაელის სახლმა“ ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს კავშირების გაღრმავებისთვის ენერგია საქართველოს ახალ თაობაში ჩაედო. ამ მიზნით, ორგანიზაციის თაოსნობით, საქართველოს ოთხ უნივერსიტეტში გაიხსნა ისრაელის კაბინეტები, რომლებიც აღჭურვილია მონიტორებით, სადაც ებრაელი ხალხის ისტორიის უმნიშვნელოვანესი

გ

or the “Israeli House”, the promotion of youth in education and raising awareness on the paths explored by Israel and the Jewish people is one of their focal activities. Itsik Moshe, the head of the “Israeli House” believes that education is the only gateway through which objective information can be obtained to ensure a successful future. It is in this line that the “Israeli House” decided to invest energy in the new generations of Georgia as a means to deepen Georgia’s ties with Israel and world Jewry. With the support of “Israeli House”, Israeli cabinets were opened in four Georgian universities, with each of them equipped with monitors, which capture the most important events in the history of the Jewish

DIPLOMAT 37

მოვლენების, კერძოდ, ისრაელის სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების, ჰოლოკოსტის, ალიისა და ისრაელის სახელმწიფოს მიერ ბოლო ათწლეულებში მიღწეული წარმატებების ამსახველი კადრები გადის. შუშის სპეციალურ დაფებზე კი მოთხრობილია ისრაელის ისტორია ებრაელთა მამამთავრიდან, აბრაამიდან დღემდე. ცალკე დაფაზე განთავსებულ მონიტორზე გადის სარა ბენ შემეშის ბიოგრაფიის ამსახველი ვიდეოკადრები და ტექსტი. ოთხ უნივერსიტეტში ისრაელის მხარდაჭერით ისწავლება ჰოლოკოსტის ისტორია; ტარდება ებრაულ თემატიკაზე სტუდენტური ნაშრომების კონკურსი. გამარჯვებულები ისრაელის სახლს და სარა ბენ შემეშის ფონდს მიჰყავს ისრაელში, სადაც ქართველი ახალგაზრდები ხვდებიან ისრაელელ თანატოლებს, ეცნობიან ისრაელის ჯარს, სტუმრობენ იერუსალიმის ჰოლოკოსტის მუზეუმს - იად ვაშემს, შეხვედრებს მართავენ ისრაელის უნივერსიტეტებში, ხვდებიან პარლამენტის - ქნესეთის წევრებს. „ისრაელის სახლი“ ხშირად მასპინძლობს ისრაელიდან და მსოფლიო ებრაელობიდან გამოჩენილ პოლიტიკურ და საზოგადო მოღვაწეებს, რომლებიც შემდეგ საჯარო ლექციებს კითხულობენ აღნიშნულ უნივერსიტეტებში. გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტს სტუმრობდა ყოფილი თავდაცვის და ამჟამად ეკონომიკის მინისტრი ამირ ფერეცი, რომელმაც წაიკითხა ლექცია ისრაელის სახელმწიფოს შექმნაზე, ჰოლოკოსტის ისტორიაზე, მის თავდაცვის მინისტრობის პერიოდში განხორციელებულ რეფორმებსა და ისრაელ-არაბულ ურთიერთობებზე. მან უპასუხა სტუდენთა კითხვებსაც. „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით, ამავე უნივერსიტეტის სტუდენტებს შეხვდა ისრაელის მმართველი პარტიის ერთ-ერთი ლიდერი დავიდ ბიტანი. შეხვედრა ინტერაქციულ რეჟიმში წარიმართა. საქართველოს უნივერსიტეტში სხვადასხვა დროს სტუდენტებს შეხვდნენ და ლექციები წაიკითხეს ქნესეთის ყოფილმა ვიცესპიკერმა ხილიკ ბარმა და ჰოლოკოსტის მსხვერპლის შთამომავალმა და კომუნიკაციების ლექტორმა ავიტალ ზალმანოვიჩ-კარასომ. 2019 წელს „ისრაელის სახლის“ ორგანიზებით, საქართველოს უნივერსიტეტს ისრაელის ქნესეთის დელეგაციაც ეწვია. მის შემადგენლობაში იყვნენ მმართველი პარტია ლიქუდის ერთერთი ლიდერი, ქნესეთში კოალიციის ხელმძღვანელი დავიდ ბიტანი, ქნესეთის ყოფილი ვიცესპიკერი ნავა ბოკერი, ქალაქ რიშონ ლეციონის ვიცემერი იოსი ხამამი, ცნობილი ანალიტიკოსი არიელ ბულშტეინი და მმართველი პარტია „ლიქუდის“ რეგიონული ბიუროების ხელმძღვანელები. დელეგაციის ხელმძღვანელმა დავიდ ბიტანმა უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობის შეთავაზებით, ხელი მოაწერა ე.წ. სტოკჰოლმის დეკლარაციას, რომელიც სკოლებსა და უნივერსიტეტებში ჰოლოკოსტის სწავლებას უკავშირდება. მანვე უნივერსიტეტის სპეციალურ წიგნში ჩანაწერი გააკეთა. ქართულ ამერიკულ უნივერსიტეტში ისრაელის სახლის მხარდაჭერით, ებრაული კვლევების სამეცნიერო ცენტრის პრეზენტაციას და თეოდორ ჰერცლის სახელობის აუდიტორიის გახსნას დაესწრო ხილიკ ბარი. აუდიტორიაში, რომელიც სემინარებსა თუ ლექციებს მასპინძლობს, ნებისმიერ მსურველს შეუძლია გაეცნოს ებრაელთა განვლილ გზას, მოისმინოს და წაიკითხოს მათი ისტორია. უახლოეს მომავალში დაგეგმილია სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დარბაზის გახსნა, სადაც პირველ ლექციას ისრაელში აღიარებული პოლიტიკური მოღვაწე, ისრაელ-არაბული სამშვიდობო გეგმის ერთ-ერთი ავტორი ხილიკ ბარი წაიკითხავს თემაზე: "გაფართოებული ახლო აღმოსავლეთის ახალი რეალობა". ხილიკ ბარი შარშან შემოდგომით, თბილისში ვიზიტისას შეხვდა 38 DIPLOMAT

people, namely the declaration of independence of the state of Israel, the Holocaust, Aliyah and the state of Israel in recent decades. The special tablets of glass tell the story of Israel right from the patriarch of the Jews, Abraham, down to the present day. A monitor placed on a separate board displays video footage and text of Sara Ben Shemesh’s biography. The history of the Holocaust is taught in four Georgian universities with support from Israel. A competition of student works on Jewish topics is also organized periodically, where the winners will embark on a trip sponsored by the “Israeli House” and Sara Ben Shemesh Foundation (an educational organization operating in Israel) to Israel. On the trip, young Georgians will meet their Israeli peers, get acquainted with the Israeli army, visit the Jerusalem Holocaust Museum - Yad Vashem, hold meetings at Israeli universities, and meet members of the Israeli parliament, the Knesset. The “Israeli House” often hosts prominent political and public figures from Israel and the Jewish world, who then give public lectures at these universities. Former Minister of Defense and current Minister of Economy, Amir Peretz, visited Grigol Robakidze University to deliver a lecture on the creation of the state of Israel, the history of the Holocaust, reforms carried out during his tenure as Minister of Defense, and Israeli-Arab relations. He also answered several interesting questions from the cross-section of students at the lecture. In another event organized by the “Israeli House”, David Bitan, one of the leaders of Israel’s ruling party, met with students in an interactive session at the same university. Students at the University of Georgia had an opportunity to meet and partake in lectures delivered by former Knesset Deputy Speaker, Hilik Bar, and Communications lecture Avital Zalmanovich – a descendant of a Holocaust victim at various times. In 2019, “Israeli House” organized a visit of a delegation from the Israeli Knesset to the University of Georgia. One of the lead-

Lectures in Georgian Universities

სოხუმის უნივერსიტეტის რექტორს, ზურაბ ხონელიძეს. რექტორი მას ესაუბრა წიგნზე, რომელზეც მუშაობს და გაუზიარა საუნივერსიტეტო დიპლომატია, როგორც მშვიდობის ქართული პარადიგმა, საერთაშორისო ურთიერთობისა და დიპლომატიის ახალი სახეობა. „ისრაელის სახლმა“ ისრაელში მოქმედი საგანმანათლებლო ორგანიზაციის, სარა ბენ შემეშის ფონდის მხარდაჭერით თბილისში, საქართველოს პარლამენტის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში გახსნა ებრაული ბიბლიოთეკა. ბიბლიოთეკისთვის ფონდმა ისრაელში შეიძინა რამდენიმე ასეული წიგნი ებრაულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. წიგნების თემატიკაა ისრაელის უძველესი და თანამედროვე ისტორია, სიონიზმი, იუდაიზმი, თეოლოგია, ისრაელის საგარეო პოლიტიკა, ებრაული ენის სასკოლო და საუნივერსიტეტო სწავლების სახელმძღვანელოები და ა.შ. დაგეგმილია ისრაელიდან კიდევ 500-ამდე წიგნის შემოტანა და აგრეთვე ისრაელში საქართველოზე წიგნადი ფონდის შექმნა. ტრადიციულად, ყოველწლიურად „ისრაელის სახლის“ თაოსნობით, აღინიშნება ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნის დღე, რომელშიც ძირითადად უნივერსიტეტების სტუდენტები მონაწილეობენ. ორგანიზაცია ერთმანეთს აკავშირებს ქართველი და ისრაელელ ახალგაზრდებს. „ისრაელის სახლმა“ თბილისში უმასპინძლა ახალგაზრდების ჯგუფის „ისრაელის ახალგაზრდა ელჩები“ და ქართველი სტუდენტების შეხვედრას. 2019 წელს ისრაელის კვირეულის ფარგლებში „ისრაელის სახლში“ გაეროს ახალგაზრდული პროექტის წარმომადგენლები შეხვდნენ მეოცე მოწვევის ქნესეთის ვიცესპიკერს, ხილიკ ბარს, ისრაელში მოქმედ ორგანიზაცია EAJC-ის სახალხო დიპლომატიის მიმართულების ხელმძღვანელს, ანალიტიკოს არიელ ბულშტეინს. შეხვედრას ესწრებოდნენ გაეროში ახალგაზრდობის წარმომადგენლები ისრაელიდან და საქართველოდან, აგრეთვე

ers of the ruling Likud party was on that trip alongside, the leader of the coalition in Knesset David Bitan; the former vice-speaker of the Knesset, Nava Boker; the vice-mayor of Rishon LeZion, Yossi Hamami; a well-known analyst, Ariel Bulshtein, and Likud’s regional bureau chiefs. The head of the delegation, David Bitan, at the suggestion of the university leadership, signed the socalled “Stockholm Declaration,” which centers on the teaching of the Holocaust in schools and universities. He also made an entry in a special book of the university. With the support of the “Israeli House” at the Georgian American University, Hilik Bar attended the presentation of the Scientific Center for Jewish Studies, and the opening of the Theodor Herzl Auditorium. The auditorium is designed to host seminars or lectures, and anyone can walk in to learn about the Jewish path, listen directly, and read up on their history. There are plans geared towards the opening of a hall at Sokhumi State University in the near future. The first lecture is billed to be delivered by Hilik Bar, a renowned Israeli political figure, and one of the authors of the Israeli-Arab peace plan, on the topic: “A New Reality of the Enlarged Middle East.” Hilik Bar met with the rector of Sokhumi University Zurab Khonelidze during his visit to Tbilisi last autumn. The rector talked to him about the book he is working on and shared university diplomacy as the Georgian paradigm of peace, a new kind of international relations and diplomacy. The “Israeli House”, with the support of the educational organization in Israeli, the Sara Ben Shemesh Foundation, has opened a Jewish library at the National Parliamentary Library of

DIPLOMAT 39

Avital Zalmanovich

სხვა ქვეყნების, კერძოდ, პაკისტანის, ლიბანის, მალაიზიის, პანამის, ყაზახეთის, ჰოლანდიის ახალგაზრდობის ლიდერები და საქართველოს უნივერსიტეტების სტუდენტები. შეხვედრის თემა იყო „მშვიდობა ცენტრალურ აღმოსავლეთში“. „ისრაელის სახლის“ დამფუძნებლისა და ხელმძღვანელის იციკ მოშეს თქმით, ორგანიზაციის სწორება ახალგაზრდებსა და განათლებაზე ქვეყნებსა და ხალხებს შორის ხვალინდელი წარმატებული თანამშრომლობის საწინდარია. ამასთან, მხოლოდ განათლებით შეიძლება დაიძლიოს ნეგატიური ტენდენციები, რომლებიც სხვადასხვა დროს ვლინდება ანტისემიტიზმის, იუდოფობიის სახით. ამ საქმეში სამოქალაქო საზოგადოების, სწორად ინფორმირებული ახალგაზრდობის დროულ რეაქციას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. „ისრაელის სახლმა“ შექმნა სახალხო დიპლომატიის გზით საერთაშორისო ასპარეზზე ისრა ელის წარმოდგენის მოდელი. ეს მოდელი, შეიძლება ითქვას, უნივერსალურია და ქვეყნის საკეთილდღეოდ მისი გამოყენება ყველას შეუძლია.

Georgia in Tbilisi. The Foundation purchased several hundred books in Hebrew, English, and Russian in Israel for the National Parliamentary Library. The topics covered in the books include the ancient and modern history of Israel, Zionism, Judaism, theology, Israeli foreign policy, textbooks for teaching Hebrew in schools and universities, etc. There are plans to import another 500 books from Israel and plans to create a book fund on Georgia in Israel. Traditionally, every year, under the auspices of the “Israeli House”, the Holocaust Remembrance Day celebrations are marked with attendance mainly by university students. This event further connects Georgian and Israeli youths and aligns with the vision of the “Israeli House”. The “Israeli House” also hosts a meeting of the youth group, Young Ambassadors of Israel and Georgian students in Tbilisi. As part of Israel Week 2019, representatives of the UN Youth Project at the “Israeli House” met with the Deputy Speaker of the Knesset of the Twentieth Convocation, Hilik Bar, and the Head of Public Diplomacy of the EAJC in Israel, Analyst Ariel Bulstein. The meeting was attended by youth representatives at the UN from Israel and Georgia, as well as youth leaders from other countries, in particular Pakistan, Lebanon, Malaysia, Panama, Kazakhstan, the Netherlands, and students from Georgian universities. The topic of the meeting was “Peace in the Central East.” According to Itsik Moshe, founder and head of the “Israeli House”, the alignment of the organization with the youth and education is a prerequisite for tomorrow’s successful cooperation between countries and peoples. Education is a powerful tool that can be used to overcome the negative tendencies that manifest themselves at different times in the form of anti-Semitism, Judophobia, etc. In this case, the timely response of the civil society, which is reliant on a properly informed youth, is crucial. The “Israeli House” has created a model of representing Israel in the international arena through public diplomacy. This model is designed to be universal and anyone can use it for the benefit of the country.

Online lecture and presentation for Georgian students

40 DIPLOMAT

DIPLOMAT 41

ისრაელის სახლის აღიარება საერთაშორისო ასპარეზზე

Recognition of the “Israeli House” by international organizations Opening ceremony of the exhibition “Parallel Traces”

42 DIPLOMAT

015 წლიდან „ისრაელის სახლმა“ თანამშრომლობა დაიწყო საერთაშორისო პროებრაულ ორგანიზაციებთან. ორგანიზაციის ხელმძღვანელმა იციკ მოშემ ოსლოში მონაწილეობა მიიღო „ევროპული ალიანსი ისრაე ლისთვის“ (EAI) ფორუმში, სადაც მან „ისრაელის სახლის“ კონცეფცია წარადგინა. „ევროპული ალიანსი ისრაელისთვის“ ევროპის 23 ქვეყ ნიდან 30 ათასზე მეტ წევრს ითვლის, მათ შორის 100-ზე მეტი ევროპარლამენტარია. ალიანსი ისრაელის მხარდამჭერი საერთაშორისო ავტორიტეტული გაერთიანებაა. მისი საქმიანობის ძირითადი მიმართულებებია ისრაელთან ევროპის ქვეყნების ურთიერთობების გაღრმავება, საერთაშორისო ასპარეზზე ისრაელისადმი სოლიდარობის მიღწევა, ჰასბარა, ბრძოლა ანტიისრაელური კამპანია BDS-ის წინააღმდეგ, თავისუფლებისა და დემოკრატიის მხარდაჭერა. ალიანსთან თანამშრომლობა მომდევნო წლებში კიდევ უფრო გაღრმავდა და მისი დელეგაცია საპასუხოდ თბილისსაც ეწვია. 2017 წლის ოქტომბერში კი „ისრაელის სახლმა“ მონაწილეობა მიიღო ალიანსის გენერალურ ასამბლეაში, რომელსაც რუმინეთის დედაქალაქმა ბუქარესტმა უმასპინძლა. ფორუმის შეფასებისას იციკ მოშემ განაცხადა, რომ „ისრაელის სახლის“ კონცეფციამ თავისი პროისრაელურობითა და აქტივობებით საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა. „ისრაელის სახლის“ მოდელის გადატანაზე უკვე არაერთ ქვეყანაში საუბრობენ. ეს კონცეფცია მოწონებულია ისრაელის მთავრობისა და ქნესეთის მიერ, რასაც მოწმობს ისრაელიდან ოფიციალური მრავალპარტიული დელეგაციების სისტემატური ვიზიტები „ისრაელის სახლში“. “განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა ჩვენს მონაწილეობას ევროპული ალიანსის ასამბლეაში – ჩვენ ვართ ნაწილი იმ დიდ მოძრაობისა, რომელსაც საერთშორისო დონეზე ისრაელის მხარდაჭერა და მეგობარი ქვეყნების ისრაელთან თანამშრომლობის გაღრმავება ჰქვია”, - ამბობს იციკ მოშე. 2021 წლის იანვარში ზუმში გამართულ ონლაინკონფერენციაზე EAI-ის წევრებს „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელმა იციკ მოშემ გააცნო „ისრაელის სახლის“ ბოლო აქტივობები ჰასბარას მიმართულებით, რასაც კონფერენციის მონაწილეებისგან დადებითი შეფასებები მოჰყვა. EAI-ის ხელმძღვანელის, შვეიცარიის პარლამენტის წევრის, კორინა აიხენბერგ-ვალტერის თქმით, ის მიესალმება „ისრაელის სახლის“ საქმიანობასა და პარტნიორობას, ამიტომ გადაწყდა ჰასბარას საერთაშორისო კონფერენციის ერთობლივად ჩატარება. „ისრაელის სახლისა“ და „ევროპული ალიანსი ისრაელისთვის“ (EAI) თანამშრომლობით იგეგმება ჰასბარას საერთაშორისო კონფერენციის ჩატარება. 2017 წელს საქართველო ევროპის საბჭოს კულტურული მარშრუტის მონაწილე ქვეყანა გახდა. საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს წარდგინებით, საქართველოში ებრაული მემკვიდრეობის ევროპული მარშრუტის ხელმძღვანელობის უფლება „ისრაელის სახლმა“ მოიპოვა. „ისრაელის სახლმა“ შეიმუშავა საქართველოს ებრაული მემკვიდრეობის ევროპული მარშრუტი, მოამზადა რამდენიმე დოკუმენტური ფილმი და საილუსტრაციო მასალა, სპეციალური ბუკლეტი, რომელიც დეტალურად აღწერს კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტებს. ამასთან, მისი ხელშეწყობით, ღრმავდება საქართველოში კულტურული მემკვიდრეობის პროფესიონალური კვლევა, რომელიც, ფაქტობრივად, საქართველოში ებრაული მემკვიდრეობის ახლებური გააზრებაა.

n 2015, the “Israeli House” began collaborating with international pro-Jewish organizations. Itsik Moshe, the head of the organization, took part in the European Alliance for Israel (EAI) forum in Oslo, where he presented the concept of the “Israeli House” to the participants at the forum. The European Alliance for Israel (EAI) has more than 30,000 members from 23 European countries, including more than 100 Members of the European Parliament (MEPs). The Alliance is an authoritative international association supporting Israel, and its main activities include – the deepening of relations between Israel and European countries, the achievement of solidarity toward Israel in the international arena, Hasbara, the fight against the anti-Israel campaign including the Boycott, Divestment and Sanctions (BDS), and the support of freedom and democracy. The cooperation with the Alliance deepened as the years progressed and Moshe’s delegation also visited Tbilisi. In October 2017, the “Israeli House” participated in the General Assembly of the Alliance, hosted by the Romanian capital Bucharest. Assessing the forum, Itsik Moshe said that the concept of the “Israeli House” has gained international recognition for its pro-Israeli activities. The transfer of the “Israeli House” model is already discussed in many countries. This concept is endorsed by the Government of Israel and the Knesset, as evidenced by the regular visits of official multi-party delegations from Israel to the “Israeli House”. “Our participation in the Assembly of the European Alliance was of particular importance - we are part of a larger movement that calls for international support for Israel, and the deepening cooperation of Israel with friendly countries,” Itsik Moshe remarked positively. At the recent online conference held via Zoom in January 2021, Itsik Moshe, who serves as head of the “Israeli House”, briefed EAI (European Alliance for Israel) members on the recent activities of the “Israeli House” as concerning Hasbara. The updates were well received by the conference participants and the head of the EAI, Corina Eichenberger-Walther, who is a Member of Switzerland’s Federal Assembly, shared positive observations about the work and partnership of the “Israeli House”. At the end, the EAI reached the decision to hold a joint Hasbara International Conference. The Hasbara International Conference is now being planned in cooperation with the “Israeli House”, and the EAI. In 2017, Georgia became a member of the Cultural Routes of the Council of Europe. By the reference of the Ministry of Culture

Francois Moyse

DIPLOMAT 43

იმავე წელს ლუქსემბურგში გამართულ ფორუმზე „ისრაელის სახლი“, კერძოდ, მისი ხელმძღვანელი იციკ მოშე ებრაული კულტურისა და მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის (AEPJ) ბორდის წევრი გახდა. ასოციაცია მართავს ებრაული მემკვიდრეობის ევროპულ მარშრუტს, რომელიც ევროსაბჭოს კულტურული მარშრუტის ნაწილია. „ისრაელის სახლმა“ მონაწილეობა მიიღო ბარსელონაში გამართულ AEPJ-ის ყოველწლიურ ასამბლეაში, სადაც ასევე გაიმართა „ისრაელის სახლის“ პრეზენტაცია. 2017 წელს „ისრაელის სახლმა“ მონაწილეობა მიიღო პოლონეთში გამართულ საერთაშორისო ფორუმში, რომელიც ჰოლოკოსტის წლებში ებრაელი ხალხის წინაშე დამსახურებისთვის წმინდანებად აღიარებულთა ხსოვნას მიეძღვნა. „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელმა იციკ მოშემ ფორუმზე ისაუბრა ქვეყნებს შორის პირდაპირი კავშირების მნიშვნელობაზე და აღნიშნა, რომ „ისრაელის სახლის“ მიზანია მეგობარ ქვეყანას წარუდგინოს ნამდვილი ისრაელი, რაც ემსახურება ისრაელის მიმართ სოლიდარული პოლიტიკის ჩამოყალიბებას. იციკ მოშეს თქმით, პოლონეთი კარგი მაგალითია, თუ როგორ შეიძლება აქტუალური გახადო ებრაული თემატიკა, რაც, თავის მხრივ, მიმართულია ისრაელთან ურთიერთობის გაღრმავებისკენ. „ისრაელის სახლმა“ 2018 წელს მონაწილეობა მიიღო AEPJის ახალი პროექტის - Parallel Traces დაწყებისადმი მიძღვნილ შეხვედრაში, რომელიც ბრიუსელში გაიმართა. შეხვედრა გაცნობითი ხასიათის იყო და მასში შვიდი ქვეყნის წარმომადგენლები მონაწილეობდნენ. პროექტი Parallel Traces მიზნად ისახავს ურბანულ არქიტექტურაში ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის კვალის აღმოჩენას, რომელშიც მონაწილეობას მოქალაქეები მიიღებენ. პროექტის ავტორები მიიჩნევენ, რომ ევროპის ისტორიის განუყოფელი ნაწილის - ევროპული ებრაული მემკვიდრეობის შესახებ ცნობიერების ამაღლება სხვადასხვა მექანიზმის საშუალებით შეიძლება. კერძოდ, ლაპარაკია ფოტოგრაფიული და აუდიოვიზუალური ნამუშევრების შექმნასა და ახალი აპლიკაციის განვითარებაზე. ებრაული მემკვიდრეობის ამსახველი ორიგინალური ციფრული ნამუშევრები, აგრეთვე მნიშვნელოვანი მხატვრული მასალებია, რომლებიც წარმოდგენილი იქნება სპეციალურ გამოფენებზე ევროპის ხუთ ქალაქში. ეს იქნება ტრანსნაციონალური კულტურული და შემოქმედებითი სამუშაოების შედეგი. პროექტის მონაწილე ქვეყნებია: ბელგია, ლუქსემბურგი, ესპანეთი, სერბია, რუმინეთი, პოლონეთი და საქართველო. აღნიშნული გამოფენა უკვე ჩატარდა თბილისშიც, სპეციალურად ამ ღონისძიებისთვის თბილისს ეწვია ებრაული კულტურისა და მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის AEPJ-ის ხელმძღვანელობა და სტუმრები ევროპის ხუთი ქვეყნიდან. ღონისძიებას დაესწრო, აგრეთვე, საქართველოს პარლამენტის წევრი ელისო ბოლქვაძე, განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს წარმომადგენლები. გამოფენის გახსნას პირდაპირი ჩართვით ისრაელიდან მიესალმა ქნესეთის წევრი, იმიგრაციის, აბსორბციის და დიასპორის საქმეთა კომიტეტის თავმჯდომარე დავიდ ბიტანი. პროექტის - Parallel Traces-ში „ისრაელის სახლის“ მიერ წარდგენილ ფოტონამუშევრებს შორის გაიმარჯვა დინა ოგანოვას და ცოტნე წერეთელის მიერ გადაღებულმა ფოტოებმა. ავტორებმა მიიღეს ფულადი ჯილდო და ევროპის რამდენიმე ქალაქში ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის გამოფენაზე დასწრების უფლება. 44 DIPLOMAT

and Monument Protection of Georgia, the “Israeli House” won the right to lead the European Route of the Jewish Heritage in Georgia. The “Israeli House” has developed a European route for Georgia’s Jewish heritage, produced several documentaries and illustrations, and a special booklet detailing cultural heritage sites. At the same time, with the support of “Israeli House”, the professional research of cultural heritage in Georgia is getting deeper, and this is in fact, opening up a new understanding of the Jewish heritage in Georgia. In the same year, at a forum in Luxembourg, the “Israeli House”, headed by Itsik Moshe, became a member of the board of the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Culture and Heritage (AEPJ). The Association manages the European Route of Jewish Heritage as part of the Cultural Routes of the Council of Europe. The “Israeli House” participated in the AEPJ Annual Assembly in Barcelona, where the presentation of the “Israeli House” was also held in great detail. In 2017, the “Israeli House” also participated in an international forum dedicated to the memory of those who were recognized as saints for their service to the Jewish people during the Holocaust in Poland. Itsik Moshe spoke at the forum about the importance of direct ties between the two countries, and he noted that “Israeli House” aims to present a true Israel to any friendly country, which seeks to establish a policy of solidarity with Israel. Moshe believes that Poland is a good example of how to make the Jewish issue relevant, which in turn is aimed at deepening relations with Israel. In 2018, the “Israeli House” participated in a meeting dedicated to the launch of the new project of AEPJ - Parallel Traces, in Brussels. The meeting was introductory and was attended by representatives of seven countries. The Parallel Traces project aims to find traces of Jewish cultural heritage in urban architecture, and encourage citizen participation. The creators of the project believe that raising awareness of an integral part of European history i.e., - the European Jewish heritage, can be achieved through various mechanisms. There are specific talks about creating photographic and audiovisual works, and developing a new application. Original digital works depicting the Jewish heritage are also important artistic materials that will be presented at special exhibitions in five European cities They will be presented as the result of transnational cultural and creative work. The participating countries on the project are: Belgium, Luxembourg, Spain, Serbia, Romania, Poland and Georgia. The said exhibition has already been held in Tbilisi. Tbilisi was visited by the leadership of the European Association for the Protection and Promotion of Jewish Culture and Heritage (AEPJ) and guests from five European countries as well as representatives from four countries, especially for this exhibition. The event was also attended by the member of the Parliament of Georgia Elisso Bolkvadze, and representatives of the Ministry of Education, Science, Culture and Sports. The opening of the exhibition was welcomed by David Bitan, a member of the Knesset, Chairman of the Committee on Immigration, Absorption and Diaspora Affairs via live broadcast. Among the winning photographs of the “Parallel Traces” proj-

Hasbara Forum in Israel

„ისრაელის სახლის“ ინიციატივით, 2019 წლის მარტში თბილისმა უმასპინძლა ევროსაბჭოსთან არსებული ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის (AEPJ) გენერალურ ასამბლეას. ამასთან დაკავშირებით თბილისს AEPJ-ისა და კულტურული მარშრუტების ევროპული ინსტიტუტის 30-ამდე წარმომადგენელი და ისრაელის ქნესეთის ვიცესპიკერი ხილიკ ბარი სტუმრობდნენ. სხდომის გახსნას დაესწრნენ საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილე თამარ ჩუგოშვილი და განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის მინისტრის მოადგილე ლევან ხარატიშვილი. სხდომა „ისრაელის სახლის“ ბორდის თავმჯდომარემ იამით მოსკოვიჩმა გახსნა. როგორც გენერალური ასამბლეის გახსნაზე „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელმა იციკ მოშემ განაცხადა, ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტს „ისრაელის სახლი“ განიხილავს, როგორც საქართველოს სიმდიდრეს და ეფექტიან ინსტრუმენტს ქვეყნის ებრაულ სამყაროსთან კავშირებში. ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტი შეიძლება გაფართოვდეს და მან კავკასიის რეგიონი მოიცვას. კერძოდ, ასამბლეის ფარგლებში იციკ მოშე მიმართავს AEPJ-ის, რომ დაარეგისტრირონ ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის კიდევ ორი მარშრუტი: 1. ებრაული მემკვიდრეობის კავკასიური გზა, რომელიც დაიწყება იერუსალიმიდან, საქართველოს გავლით დასრულდება კუბაში (აზერბაიჯანი) და მეორე, საქართველო შევიდეს ქაშერი ღვინის მარშრუტში, რომელიც დღეს მოიცავს ესპანეთს, იტალიასა და საფრანგეთს. თამარ ჩუგოშვილის თქმით, საქართველო ისრაელის მეგობარი ქვეყანაა და ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტი ერთერთი ინსტრუმენტია ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან ურთიერთობაში. ქნესეთის ვიცესპიკერმა ხილიკ ბარმა ებრაული კულტურული

ect were by Dina Oganova and Tsotne Tsereteli, which were one of the photos submitted by the “Israeli House”. The artists received a cash prize and the right to attend an exhibition of Jewish cultural heritage in several European cities. At the initiative of the “Israeli House”, in March 2019, Tbilisi hosted the General Assembly of the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Cultural Heritage (AEPJ) under the Council of Europe. About 30 representatives of the AEPJ and the European Institute of Cultural Routes, and Deputy Speaker of the Israeli Knesset, Hilik Bar, visited Tbilisi. The opening of the General Assembly was attended by the First Deputy Speaker of the Parliament of Georgia Tamar Chugoshvili, and the Deputy Minister of Education, Science, Culture and Sports Levan Kharatishvili. As Itsik Moshe, the head of the “Israeli House”, remarked at the opening of the General Assembly, the “Israeli House” views the Jewish Cultural Heritage Route as Georgia’s wealth, and an effective tool for connecting the country to the Jewish world. The Jewish Cultural Heritage Route could be expanded to include the Caucasus region. This, he believes can be accommodated on the framework of the Assembly as Itsik Moshe appealed to the AEPJ to register two more routes of Jewish cultural heritage: First, the Caucasus route of Jewish heritage, which starts from Jerusalem, via Georgia, ends in Quba, Azerbaijan and; secondly, Georgia connects through the Kosher wine route, which today includes Spain, Italy and France. The guests were also engaged by the First Deputy Speaker of the Parliament of Georgia Tamar Chugoshvili. According to her, Georgia is a friend of Israel and the Jewish cultural heritage route is one of the tools used to strengthen Georgia’s relations with Israel and world Jewry. Georgian classical pianist - Elisso Bolkvadze

DIPLOMAT

Meeting of representatives of “Israeli House” in AEPJ

მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპული ასოციაციის (AEPJ) ხელმძღვანელობას შესთავაზა გენერალური ასამბლეის გაისად იერუსალიმში ჩატარება. გენერალური ასამბლეის მონაწილეებს სიტყვით მიმართეს აგრეთვე განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის მინისტრის მოადგილემ ლევან ხარატიშვილმა, საქართველოში ევროსაბჭოს წარმომადგენლობის ხელმძღვანელმა ქრისტიან ურსემ და AEPJ-ის ხელმძღვანელმა ფრანსუა მოისმა, რომელმაც „ისრაელის სახლის“, როგორც საქართველოში ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის მარშრუტის წარმდგენი ორგანიზაციის საქმიანობის შეფასებისას განაცხადა, რომ AEPJ-მ „ისრაელის სახლთან“ თანამშრომლობის წარმატებული მოდელი შექმნა და იგი მნიშვნელოვანია კულტურული მემკვიდრეობის წარმდგენი ქვეყნისთვის. მნიშვნელოვანია აგრეთვე, რომ ამ თანამშრომლობაში ჩართულები არიან საქართველოს კულტურის სამინისტრო, პარლამენტი და ისრაელის ქნესეთის წარმომადგენლები. საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მჭიდრო თანამშრომლობა არის, ერთი მხრივ, მსოფლიოში პროისრაელური გაერთიანებების ერთობლივი ძალისხმევა მზარდი ანტიისრაელური კამპანიების წინააღმდეგ და, მეორე მხრივ, „ისრაელის სახლის“ კონცეფციისა და საქმიანობის აღიარება როგორც ისრაელში, ისე საერთაშორისო ასპარეზზე, მათ შორის მსოფლიო ებრაელობაში. ესაა მესამე სექტორის განსაკუთრებული როლი ებრაულ და ისრაელთან დაკავშირებულ საკითხებში, რომელიც საყოველთაოდაა აღია რებული, როგორც ყველაზე ეფექტიანი ინსტრუმენტი.

Knesset Vice Speaker, Hilik Bar, suggested to the leadership of the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Cultural Heritage (AEPJ) that the General Assembly be held in Jerusalem. Levan Kharatishvili, the Deputy Minister of Education, Science, Culture and Sports; Christian Urse, Head of the Council of Europe Delegation to Georgia and; François Moyse, Head of the AEPJ also addressed the General Assembly participants. Speaking at the forum, François Moyse, whilst assessing the activities of the “Israeli House” as a representative of the Jewish Cultural Heritage Route in Georgia, said that the AEPJ had created a successful model of cooperation with the “Israeli House” which is important for the cultural heritage of the host country. Moyse also stressed the importance of having the Ministry of Culture of Georgia, the Parliament, and the representatives of the Israeli Knesset to be fully involved in this cooperation. The close cooperation with international organizations is, on the one hand believed to be a joint effort of pro-Israel unions around the world against growing anti-Israel campaigns, and, on the other hand, it is believed to have influenced the recognition of the concept and activities of the “Israeli House” both in Israel and internationally, including in Jewish world. This is the

Online conference of AEPJ

special role of the third sector in Jewish and Israeli affairs, and this prominent role of the third sector is widely recognized and accepted as the most effective tool in this regard. Presentation of “Israeli House”

DIPLOMAT

DIPLOMAT 47

სრაელის სახლის“ მრავალ ინიციატივათა შორის ერთერთია საპატიო კონსულის ინსტიტუტისთვის მეტი ფუნქციის მინიჭება. ორგანიზაციის ხელმძღვანელი იციკ მოშე მიიჩნევს, რომ აუცილებელია საპატიო კონსულების აქტიურად ჩართვა ჰასბარას კამპანიაში, ქვეყნის იმიჯზე ზრუნვასა და ინვესტიციების მოზიდვის საქმეში, ვინაიდან საამისოდ ამ ინსტიტუტს აქვს ყველა საჭირო მექანიზმი. საპატიო (უშტატო) კონსული - ეს არის პირი, რომელსაც წარდგენილ ქვეყანაში ეკისრება დიპლომატიური საქმიანობა, მაგრამ ასრულებს რამდენიმე საკონსულო ფუნქციას. როგორც წესი, ისინი არიან საქმიანი წრეების წარმომადგენლები და ადგილსამყოფელ ქვეყანაში, მთავრობასთან ასრულებენ შუამავლის როლს. სასურველია, საპატიო კონსულებს ჰქონდეთ კარგი იმიჯი, ფინანსური რესურსი და გავლენა. ისინი საკონსულო ფუნქციის შესრულებისთვის არ იღებენ რამე ანაზღაურებას და მუშაობენ საზოგადოებრივ საწყისებზე. საპატიო კონსული თავისივე ხარჯით უწევს ორგანიზებას სხვადასხვა ღონისძიებას (საქმიანი, სავაჭრო, კულტურული, სპორტული), შესაბამისად, საპატიო

ი

„

48 DIPLOMAT

ne of the many initiatives being pursued by the “Israeli House” seeks to give the honorary consular institution more functions. The head of “Israeli House”, Itsik Moshe, believes that it is necessary to actively involve honorary consuls in the Hasbara campaign as this will enable them to care for the image of the country and to attract investment, as their institution has all the necessary mechanisms to do so in place. Honorary Consul - This is a person who carries out diplomatic activities in their nominated country, but performs several consular functions. As a rule, they are representatives of business circles and they act as mediators with the government of their host country. It is desirable for honorary consuls to have a good image, sufficient financial resources, and influence. They do not receive any remuneration for their consular functions and they work on a public basis. The Honorary Consul organizes various

საპატიო კონსულის ინსტიტუტი: მორგებული საქართველოსა და ისრაელის ინტერესებზე

Honorary Consular Institution: tailored to the interests of Georgia and Israel კონსულს ეკისრება ქვეყნის პოლიტიკის მხარდაჭერის უზრუნველყოფა, მის და ადგილსამყოფელ სახელმწიფოს შორის ეკონომიკური, სამეცნიერო, სავაჭრო, ტურისტული, კულტურული, სპორტული ურთიერთობის განვითარების ფუნქცია. მასვე შეუძლია სახელმწიფოს ინტერესებიდან გამომდინარე გარკვეული საკითხების ლობირება. საპატიო კონსულის ინსტიტუტის სამართლებრივი მდგომარეობა განსაზღვრულია ვენის 1963 წლის კონვენციით და ყველა სახელმწიფოში რეგულირდება შესაბამისი დებულებით. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის 25-წლიანი და „ისრაელის სახლის“ თითქმის ათწლიანი გამოცდილებიდან გამომდინარე, იციკ მოშემ ოფიციალურად დასვა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში ისრაელის საპატიო კონსულის ინსტიტუტისთვის უფრო მეტი მნიშვნელობის მინიჭების საკითხი. მასვე მიაჩნია, რომ იგივე უნდა გააკეთოს საქართველომაც და ეს წაადგება სახელმწიფოს ინტერესებს. „ისრაელის სახლის“ ინიციატივის მიხედვით, უნდა გაძლიერდეს ქვეყნის საპატიო კონსულების როლი ჰასბარასა და იმიჯზე ზრუნვაში. ეს მაშინ, როდესაც სხვადასხვა ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოში,

events (business, trade, cultural, sports) at his own expense, therefore, the Honorary Consul is responsible for providing support to the country’s policy, and they have the function of developing economic, scientific, trade, tourism, cultural, sports relations between their office and their host country. They can also play the role of lobbyists for certain issues in the interests of the state they represent. The legal status of the Honorary Consul is defined by the 1963 Vienna Convention and is governed by its relevant statutes in all states. Drawing from the 25 years’ experience of the Israel-Georgia Chamber of Business and almost ten years’ experience of the House of Israel, Itsik Moshe has now officially raised the issue of giving more importance to the Honorary Consular Institution of Israel in various countries around the world. He also believes that Georgia should do the same as it will be in the interests of the state.

DIPLOMAT 49

გაორმაგებულია ისრაელისადმი მტრულად განწყობილი ირანის ძალისხმევა, განმარტოს საკუთარი საგარეო პოლიტიკა და პოპულარიზება გაუკეთოს ქვეყანას. ასე, მაგალითად, ირანის საელჩომ არაერთხელ გაუწია ორგანიზება ქართველი ჟურნალისტების ვიზიტს ირანში. ვიზიტის მიზანი ირანის დადებითი კუთხით წარმოჩენა იყო. პალესტინის ადმინისტრაციამ კი დააფინანსა ქართული მედიის წარმომადგენელთა ჩაყვანა რამალაში. მიზანი ამ შემთხვევაშიც იგივე იყო. ჰასბარაში საპატიო კონსულების ჩართვის იდეა ითვალისწინებს პირადი ხარჯებით შესაბამისი კამპანიის წარმოებას ადგილსამყოფელ ქვეყანაში. „ისრაელის სახლის“ პროექტის უნიკალურობა ისიცაა, რომ, ერთი მხრივ, მოიცავს პროფესიონალურ ლობისტიკას და ამასთან, მის მიერ წარმოებული ჰასბარას კამპანია მხოლოდ ორგანიზაციის ხარჯებით მიმდინარეობს და არ აწევს ტვირთად ისრაელის სახელმწიფოს. ეს შესაძლებელი გახდა „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ასპარეზზე მოღვაწეობის ხანგრძლივი გამოცდილების, მსოფლიო ებრაელობაში გავლენიან ფიგურებთან მჭიდრო კონტაქტებისა და ბიზნესსაქმიანობის წყალობით. საქართველოში უკვე შვიდი წელია ხორციელდება „ისრაელის სახლის“ პილოტური პროექტი და მასში ჩართულია ისრაელიდან 15ამდე პარლამენტარი სხვადასხვა წამყვანი პარტიიდან. იციკ მოშეს თქმით, პილოტური პროექტის ზოგიერთი დეტალი შესაძლოა საქართველოში, როგორც მეგობარ ქვეყანაში, არ იყოს აქტუალური, მაგრამ საპილოტე ვარიანტი პროექტის საბოლოოდ ჩამოყალიბების მიზნით მაინც ხორციელდება. საპატიო კონსულებთან დაკავშირებული ინიციატივის ნაწილია ინვესტიციების მოზიდვის ვალდებულებაც. იციკ მოშე იხსენებს ისრაელის სახელმწიფოს გამოცდილებას, როდესაც თითქმის ყველა ინსტიტუტი თუ გავლენიანი კერძო პირი მონაწილეობდა ქვეყნის ეკონომიკის მშენებლობაში. „საქართველოს ეკონომიკის წინსვლის გასაღები მისივე საელჩოების და საპატიო კონსულების ხელშიცაა“, - ამბობს „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელი და დასძენს, რომ დიპლომატიური წარმომადგენლობების ხელმძღვანელებს და განსაკუთრებით საპატიო კონსულებს უნდა დაევალოთ მათ ქვეყანაში ინვესტორების მოზიდვა ადგილსამყოფელი სახელმწიფოდან. მისი გათვლებით, ას საპატიო კონსულს და საელჩოებს შეუძლიათ წელიწადში 1 მლრდ დოლარის მოზიდვა საქართველოში. ამისთვის საჭიროა საშუალოდ 2 თვეში ერთი ინვესტორის შემოყვანა ქვეყანაში, რაც ძალიან მარტივია, როდესაც სახელმწიფოს მონიჭებული აქვს ასეთი სტატუსი. თუ საპატიო კონსული ამ დავალებას ვერ შეასრულებს, მას უნდა შეუწყდეს შესაბამისი სტატუსი. ისრაელის პარლამენტში (ქნესეთი) სხვადასხვა პოლიტიკური ძალის წარმომადგენლები და ევროპული ორგანიზაციები წლებია აქტიურად თანამშრომლობენ „ისრაელის სახლთან“ და მიაჩნიათ, რომ ორგანიზაციის მიერ შექმნილი ჰასბარას და ორმხრივი კავშირების ხელშეწყობის მოდელი ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტიანია. მათ არაერთხელ დასვეს „ისრაელის სახლის“ წარმომადგენლობების გახსნის საკითხი 100 ქვეყანაში, სადაც ორგანიზაცია ისრაელს სახალხო დიპლომატიის გზით წარმოადგენს. იციკ მოშეს აზრით, ეს მოდელი უნივერსალურია და გამოადგება საქართველოსაც, განსაკუთრებით, თუ საპატიო კონსულებს ვალდებულებად განესაზღვრებათ გარკვეული აქტივობები. მნიშვნელოვანია საპატიო კონსულების მუშაობა მისი და ადგილსამყოფელი ქვეყნის მთავრობებთან და ისეთი საკითხების ლობირება, რომლებიც მისი ქვეყნისთვის განსაკუთრებით აქტუალურია. 50 DIPLOMAT

This “Israeli House” initiative is therefore calling for the strengthening of the role of Israel’s honorary consuls especially as regards Hasbara and the positive image of the Israeli nation. This is crucial at a time when Iran, a country hostile to Israel, has intensified its efforts to clarify its foreign policy and popularize itself in various countries, including Georgia. For example, the Iranian embassy has repeatedly organized the visit of Georgian journalists to Iran. The purpose of their visit was to present Iran in a positive light. The Palestinian Authority funded the relocation of Georgian media representatives to Ramallah. The goals in both cases are exact, but with different execution styles. The idea of involving honorary consuls in Hasbara would require them to run a relevant campaign in their host country at personal expense. The uniqueness of the “Israeli House” project is that, on the one hand, it includes professional lobbying, and at the same time, all expenses of the Hasbara campaign would be funded by the organization without any burden on the state of Israel. This is possible thanks to the long experience of the head of the “Israeli House” in the socio-political arena, his close contacts with influential figures in world Jewry and business activities. The pilot project of the “Israeli House” has been implemented in Georgia for seven years now and it involves up to 15 parliamentarians from Israel across various leading party lines. According to Itsik Moshe, some details of the pilot project may not be relevant in Georgia, as a friendly country, but the pilot version is still being implemented in order to finalize the project. Part of the initiative related to honorary consuls is the commitment to attract investment. Itsik Moshe recalls the experience of the state of Israel when almost all institutions or influential individuals participated in building the country’s economy. “The key to the Georgian economy is in the hands of its own embassies and honorary consuls,” Moshe submitted. He further adds that heads of diplomatic missions, and especially honorary consuls, should be tasked with attracting investors to their country. According to his calculations, 100 honorary consuls and embassies can attract $1 billion within a year to Georgia. This will require the introduction of one investor in the country in an average of 2 months, which is very simple when the state has granted them such status. If the Honorary Consul fails to perform this task, he/she should be suspended from the relevant status. Representatives of various political forces in the Israeli parliament (Knesset) and European organizations have been actively cooperating with the “Israeli House” for years, and they believe that the model of promoting Hasbara and bilateral ties created by the organization is one of the most effective. They have repeatedly raised the issue of opening offices of the “Israeli House” in 100 countries, where the organization will represent Israel through public diplomacy. Itsik Moshe describes the model as universal and confirms that it will be useful for Georgia, especially if the honorary consuls are obliged to perform certain activities. It is important that honorary consuls work with their representative government and the government of their host country, and lobby for issues that are particularly relevant to their country.

DIPLOMAT 51

52 DIPLOMAT

„ისრაელის სახლის“ გეგმის წარდგენა სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე

Peace talks in Israel

Presentation of “Israeli House”’s plan at peace talks იდი ხანია ისრაელ-არაბული კონფლიქტი მსოფლიოს ყურადღების ცენტრშია. ამ საკითხზე მოლაპარაკებები სხვადასხვა დროს სხვადასხვა დონეზე მიმდინარეობს. 2013 წელს ამ პროცესს, ქნესეთის სამშვიდობო კომისიის მიწვევით, შეუერთდა “ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელი იციკ მოშე. ისრაელის პარლამენტთან არსებული კომისია, რომელსაც პარლამენტის ვიცესპიკერი ხილიკ ბარი ხელმძღვანელობდა, იყო მრავალპარტიული და მიზნად ისახავდა ფორმულის „ორი ქვეყანა - ორ ერს“ ლობირებას. ამ იდეას იზიარებს ისრაელის პრემიერმინისტრი ბენიამინ ნეთანიაჰუც. ამ ფორმატში აშშ-ის შუამავლობით მიმდინარეობს ისრაელ-არაბული ოფიციალური სამშვიდობო მოლაპარაკებები. ქნესეთის სამშვიდობო კომისიამ 2013 წლის ოქტომბერში შეხვედრა რამალაში გამართა და მას პალესტინის ავტონომიის მეთაური აბუ მაზენი და არაბული მხარის რამდენიმე წარმომადგენელი ესწრებოდა. რამალაში სამშვიდობო მისიით ჩავიდა 15 პარლამენტარი და ხუთი საერთაშორისო წარმომადგენელი. შეხვედრას ესწრებოდა

დ

he Israeli-Arab conflict has been a lingering topic that is on the front-burner for most world powers. Several negotiations aimed at resolving the conflict(s) have been taking place at different times and, at different levels without much successes recorded. In 2013, at the invitation of the Knesset Peace Commission, Itsik Moshe, the head of the “Israeli House”, became a part of the conflict resolution process. The commission which was formed under the Israeli parliament, was headed by Hilik Bar, the Deputy Speaker of the parliament. It was designed as a multi-party commission, aimed at lobbying the Two States to agree to a Two Nations formula. The intended formula was supported by the Prime Minister of Israel Benjamin Netanyahu, and under the arrangements, the United States was mandated to mediate and set underway the official Israeli-Arab peace talks.

DIPLOMAT 53

ათობით ჟურნალისტი ისრაელიდან და მსოფლიოს წამყვანი მედიასაშუალებებიდან. შეხვედრაზე სამშვიდობო ფორმატში რამდენიმე საკითხი განიხილეს. იციკ მოშემ, როგორც ქნესეთის მოწვეულმა სტუმარმა, ისრაელ-არაბეთის კონფლიქტის მოგვარების საკითხი დასვა. მანვე მხარეებს “მშვიდობის მარკეტინგის” წარმოებისკენ მოუწოდა. მანვე მხარეებს “მშვიდობის მარკეტინგის” წარმოებისკენ მოუწოდა. იციკ მოშემ კომისია დაარწმუნა, რომ ამ მიმართულებით ერთ-ერთი საერთაშორისო ფორუმი საქართველოში უნდა ჩატარდეს. “ჩვენ წინაშეა ისტორიული და ღრმაფესვებიანი დავა. ამიტომაც საჭიროა ფრონტალური შეხვედრები და ლობირება ყველა დონეზე. საჭიროა ახსნა-განმარტება განათლების სისტემაში, ასევე მშობლებთან, რომლებიც ზრდიან მომავალ თაობას. ამ ყველაფერს „მშვიდობის მარკეტინგი” ჰქვია. ახლო აღმოსავლეთი რთული რეგიონია და იქ ურთულესი პერიოდია. მშვიდობის მიღწევა - ესაა ის, რისი დატოვებაც მომავალი თაობისათვის შეგვიძლია. ამიტომაც, მშვიდობის მიღწევის მცდელობისათვის დამაბრკოლებელი არც დღევანდელი საომარი პერიოდია. მშვიდობისათვის იბრძვიან მტრებთან და არა -მეგობრებთან”, - განუცხადა მედიას იციკ მოშემ. მისივე თქმით, დღეს გადაიდგა კიდევ ერთი ნაბიჯი სამშვიდობო მოლაპარაკებისკენ; აღინიშნა, რომ პრაქტიკულად, ორივე მხარე მზადაა ფორმულისთვის „ორი ქვეყანა - ორი ერისთვის“. შეხვედრაზე პალესტინის ავტონომიის მეთაურმა აბუ მაზენმა დაგმო ტერორიზმი და აღნიშნა, რომ ეს ისრაელიდან რამალაში ასეთი წარმომადგენლობითი დელეგაციის ვიზიტის, ფაქტობრივად, პირველი შემთხვევა იყო. აბუ მაზენმა აღნიშნა, რომ ალბათ ეს ბოლო შანსია მშვიდობის და სასურველია, რომ დავანგრიოთ კედლები და შევქმნათ ხიდები. მას შემდეგ რაც მედიას აცნობეს ისრაელ-არაბული კონფლიქტის საკითხზე საერთაშორისო მედიაკონფერენციის ჩატარების შეეხებ, იციკ მოშემ აღნიშნა, რომ მას სურს, საქართველომ უმასპინძლოს კონფერენციას როგორც ნეიტრალურმა მხარემ. ამ საერთაშორიოსო მედიაფორუმის დავოსში ანდა თბილისში გამართვის საკითხი გახდა სადავო თემა. მაგრამ იციკ მოშე იმედს გამოთქვამდა, რომ არჩევანი თბილისზე გაკეთდებოდა. 2014 წლის აპრილში საქართველოში ვიზიტისას ქნესეთის ვიცესპიკერმა ხილიკ ბარმა საქართველოში ისრაელის ელჩთან, იაუვალ ფუქსთან, და „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელთან, იციკ მოშესთან, ერთად შეხვედრა გამართა პრემიერ ირაკლი ღარიბაშვილთან, სადაც იციკ მოშემ ოფიციალურად დასვა სამშვიდობო საკითხზე თბილისში საერთაშორისო მედიაკონფერენციის ჩატარების საკითხი. მან პრემიერ ღარიბაშვილს აღუთქვა, რომ ორგანიზებას გაუკეთებდა საქართველოში 70-ამდე გავლენიანი მედიასაშუალების წარმომადგენელთა ჩამოყვანას, რომლებიც კონფერენციის პარალელურად საქართველოსთვის აქტუალურ საკითხებსაც გააშუქებდნენ. თბილისში სამშვიდობო კონფერენციის ჩატარების საკითხი იციკ მოშემ ქნესეთში სამშვიდობო კომისიის სხდომაზეც დასვა. „მჯერა, რომ ჟენევის, კემპ-დევიდის, ოსლოსა და მადრიდის შემდეგ თბილისში საერთაშორისო პრესის კონფერენციის ჩატარება საქართველოსთვის იქნება კიდევ ერთი შანსი, მსოფლიო მედიამ უშუალოდ იხილოს საქართველო, გაიცნოს ის, როგორც სამშვიდობო პროცესის შუამავალი და მასპინძელი“, _ განაცხადა იციკ მოშემ. თბილისში დაბრუნების შემდეგ იციკ მოშემ საქართველოს იმჟამინდელ პრემიერმინისტრს, ბიძინა ივანიშვილს, მშვიდობის საკითხებზე საერთაშორისო პრესის კონფერენციის ჩატარების ინიციატივით მიმართა. 54 DIPLOMAT

The Knesset Peace Commission met in Ramallah in October 2013 and the meeting was attended by the Head of the Palestinian National Authority Abu Mazen, and several representatives on the Arab side. Fifteen parliamentarians and five international representatives arrived in Ramallah on a peacekeeping mission that was being championed by the Commission through this meeting. The meeting was attended by dozens of journalists from Israel and other leading media outlets from around the world. Several issues were raised about the structure of the peace format at the meeting in Ramallah in October 2013. Itsik Moshe, being a Guest member in the lobby for Resolving the Israeli-Arab Conflict in the Knesset. He also called on the parties to conduct “Peace Marketing”. While he also suggested to the commission that one of the international forums for the commission should be held in Georgia. “We are facing a historic and deep-rooted dispute. That is why frontal meetings and lobbying are needed at all levels. There is a need for explanation in the education system as well as with parents who are raising the next generation. All this is called “Peace Marketing”. The Middle East is a difficult region and there is a difficult period. Achieving peace is what we can leave for the next generation. Therefore, the current period of war is not an obstacle to the attempt to achieve peace. They are fighting for peace with enemies, not with friends,” Itsik Moshe told the media while confirming the positive steps the peace talks have yielded especially as both sides are ready for the “Two States for Two Nations” formula. At the meeting, the head of the Palestinian Authority, Abu Mazen, condemned terrorism, noting that this was, in fact, the first time a representative delegation from Israel would be visiting Ramallah. Abu Mazen noted that perhaps the commission was the last chance for peace, and the only desirable result from the meetings would be the tearing down of the walls and the building of bridges. Having informed the media about the initiative to hold an international media conference on the Israeli-Arab conflict, Itsik Moshe, signified that he wants Georgia to host the conference as a neutral party. The issue of holding the international media forum in Davos or Tbilisi became subject to discussions, but Itsik Moshe strongly hoped that the choice would be made in favor of Tbilisi. During his visit to Georgia in April 2014, Knesset Deputy Speaker Hilik Bar, alongside Israeli Ambassador to Georgia Yuval Fuchs, and the Head of “Israeli House” Itsik Moshe, met with then Prime Minister of Georgia Irakli Gharibashvili. At the meeting, Itsik Moshe officially presented the issue of holding the international media conference in Georgia. Moshe promised to organize the active participation of representatives from about 70 influential media outlets that will be invited to Georgia, to cover current issues for Georgia in conjunction with the conference. Prior to this meeting with Prime Minister Gharibashvili, Itsik Moshe had also raised the issue of holding a peace conference in Tbilisi at a meeting of the Knesset Peace Commission.

Discussions in Ramallah

იციკ მოშეს განცხადებით, ასეთი ღონისძიება მნიშვნელოვანი იქნება იმ კონფლიქტების გადაჭრის გზების ძიებისათვის, რომლებიც დღეს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში არსებობს. შესაბამისად, ის აღნიშნული პრობლემებით დაინტერესებული ყველა მხარისათვის სასარგებლოდ იქნება. „საქართველოში კონფერენციის ჩატარება ხელს შეუწყობს „მშვიდობის მარკეტინგს“, რაც აუცილებელი პირობაა ამ ურთულეს პროცესში“, - განუცხადა მედიას იციკ მოშემ და დასძინა: „იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს ისრაელსა და არაბულ ქვეყნებთან მეგობრული ურთიერთობა აკავშირებს და იგი მსოფლიო მედიისთვისაც საინტერესო და მიმზიდველი ქვეყანაა, ამიტომ უპრიანი იქნება, საერთაშორისო სამშვიდობო კონფერენციას სწორედ საქართველომ უმასპინძლოს”. იმის მიუხედავად, რომ სხვადასხვა გარემოების გამო საქართველოში აღნიშნული მედიაკონფერენციის ჩატარება ვერ მოხერხდა, „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელის, იციკ მოშეს, და ქნესეთის ვიცე-სპიკერის, ხილიკ ბარის, თაოსნობით 2018 წლის მარტში ცენტრალურ აღმოსავლეთში მშვიდობის მიღწევის საკითხზე სასაუბროდ თბილისში ჩამოვიდნენ ბრიტანული ორგანიზაცია „Forward Thinking”-ის წარმომადგენლები და ისრაელის ქნესეთის დელეგაცია, ქნესეთის წევრებისა და პოლიტიკის ექსპერტების შემადგენლობით. 15-კაციანი დელეგაციის შეხვედრები არაფორმალურ გარემოში, მედიისთვის ძირითადად დახურულ გარემოში წარიმართა. მოლაპარაკებებში ჩაერთო ქართული მხარეც, რათა ხაზი გაესვა საქართველოს პოზიციისთვის, რომ ქვეყანა მზადაა, ხელი შეუწყოს მშვიდობას რეგიონში და მომავალშიც უმასპინძლოს მსგავსი მაღალი დონის საერთაშორისო ღონისძიებებს. ისრაელის წარმომადგენლობით დელეგაციას ქნესეთთან მოქმედი სამშვიდობო კომისიის ხელმძღვანელი, ისრაელის საგარეო პოლიტიკაში საქართველოს ძლიერი ლობისტი ხილიკ ბარი ხელმძღვანელობდა. „საქართველო საინტერესოა არა მარტო ტურისტული თვალსაზრისით, არამედ გლობალური პოლიტიკის საკითხებზე სამსჯელოდ სასურველი ადგილია“, _ განაცხადა შეხვედრის დაწყებამდე ხილიკ ბარმა.

“I believe that after Geneva, Camp David, Oslo and Madrid, holding an international press conference in Tbilisi will be another chance for Georgia, the world media will see Georgia directly, get to know it as a mediator and host of the peace process,” Itsik Moshe stated. After returning to Tbilisi, Itsik Moshe addressed then Prime Minister of Georgia Bidzina Ivanishvili, about the initiative to hold an international press conference on peace issues in Georgia. Itsik Moshe believed that such an event will be important for finding ways to resolve the conflicts that exist in different countries of the world today, and he posited that it will be useful for all interested parties. “Holding a conference in Georgia will help the “Peace Marketing”, which is a necessary condition in this difficult process,” Itsik Moshe explained to the media, adding: “Given that Georgia has friendly relations with Israel and Arab countries, and is an interesting and attractive country for the world media, it will be correct for Georgia to host the international peace conference.” Although the proposed media conference could not be held in Georgia due to various circumstances. In March 2018, Itsik Moshe as head of the “Israeli House” and Hilik Bar, Vice Speaker of the Knesset organized meetings where they hosted representatives of Forward Thinking (a British organization), to discuss peace in the Middle East. The Israeli Knesset delegation at the meeting included several Knesset members and policy experts. The meetings of the 15-member delegation took place in informal settings that were mostly closed to the media. The Georgian participants at the meetings focused on emphasizing Georgia’s position, and to show that Georgia is ready to promote peace in the region while hosting similar high-level international events in the future. The Israeli delegation was led by Hilik Bar, Georgia’s strong lobbyist in Israeli foreign policy, and the head of the Knes-

DIPLOMAT 55

დახურულ შეხვედრაში, რომელიც სასტუმრო „ქორთიარდ მარიოტში“ გაიმართა, მონაწილეობდა საქართველოს პრემიერმინისტრის მრჩეველი საგარეო საკითხებში, თედო ჯაფარიძე. როგორც მან აღნიშნა, ამ შეხვედრის მიზანი იყო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მონაწილეობით სამშვიდობო მოლაპარაკებების პარამეტრების განსაზღვრა. არაფორმალური შეხვედრის დასრულების შემდეგ კი ხილიკ ბარმა აღნიშნა, რომ საქართველო, კერძოდ მისი დედაქალაქი, შესაძლებელია მომავალში სხვადასხვა ფორმატის შეხვედრების ცენტრად იქცეს, ვინაიდან განვითარების თვალსაზრისით აქ ყველანაირი პირობა არსებობს. თბილისში არაფორმალური შეხვედრის შემდეგ იციკ მოშემაც ღაზას სექტორთან დაკავშირებით მოამზადა ეკონომიკური სამშვიდობო გეგმა. ეს იყო მის მიერ ქნესეთთან არსებული სამშვიდობო კომისიის პირველ სხდომაზე წარდგენილი პროექტის კორექტირებული ვარიანტი, რომელიც ითვალისწინებს აშშ-ის გარანტიების ქვეშ, მდიდარი არაბული სამყაროსა და მსოფლიო ებრაელობის ინვესტიციების განხორციელებას ღაზას სექტორში. ეს სათავეს დაუდებდა მხარეებს შორის ნდობას, რაც, თავის მხრივ, გააადვილებდა სამშვიდობო მოლაპარაკებების წარმატებით დასრულებას. იმის მიუხედავად, რომ ღაზას სექტორთან მშვიდობის მიღწევა დღემდე ვერ მოხერხდა, ისრაელის მხარე სხვადასხვა დონეზე ძალ-ღონეს არ იშურებს, რომ ტერორისტებისგან მომდინარე საფრთხე მაქსიმალურად შეამციროს. ამ საკითხში მნიშვნელოვანია ცივილიზებული სამყაროს მხარდაჭერა ისრაელის მიმართ. „ისრაელის სახლი“ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მოქმედ პროისრაელურ ორგანიზაციათა შორის ერთ-ერთია, რომელმაც ღაზას სექტორიდან ისრაელზე თავდასხმების პარალელურად თბილისში, საქართველოს მოქალაქეების მონაწილეობით, ისრაელის სოლიდარობის არაერთი ხალხმრავალი აქცია გამართა. ორგანიზაციის ხელმძღვანელი მიიჩნევს, რომ სამშვიდობო პროცესი ვერ იქნება წარმატებული, თუ მსოფლიოს არ ეცოდინება ობიექტური ინფორმაცია ისრაელის სახელმწიფოს შესახებ. „ისრაელის სახლის“ ერთ-ერთი მთავარი მიზანი სწორედ ესაა - ადგილობრივი თუ საერთაშორისო პლატფორმების (ფორუმი, მედიაკონფერენცია, შეხვედრები ექსპერტებთან...) მეშვეობით აწარმოოს ჰასბარას - ისრაელის საგარეო სამშვიდობო პოლიტიკის ახსნა-განმარტების კამპანია.

set-based Peace Commission. “Georgia is interesting not only in terms of tourism, but also a desirable place to discuss global policy issues,” Hilik Bar commented before the meeting. Tedo Japaridze, Advisor to the Prime Minister of Georgia on Foreign Affairs, was also a participant at the closed meeting, which was held at the Courtyard Marriott Hotel. Japaridze noted that the purpose of the meeting was to determine the parameters of peace talks with the participation of non-governmental organizations. After the informal meeting, Hilik Bar noted that Georgia, in particular its capital, Tbilisi, may become a center of various formats in the future, as all the conditions necessary for its development are satisfied. Itsik Moshe further prepared an economic peace plan for the Gaza Strip after an informal meeting in Tbilisi. The economic peace plan for the Gaza Strip was a revised version of a bill he presented at the first meeting of the Knesset Peace Commission, which provides for US-backed investments in the rich Arab world and world Jewry in the Gaza Strip. These investments as proposed, would build trust between the parties, and would in turn facilitate the successful conclusion of peace talks. Although peace is still elusive at the Gaza Strip to date, the Israeli side has made every effort to minimize the threat posed by terrorists. In this matter, Israel requires every form of support that it can get from the civilized world. The “Israeli House” is one of the pro-Israel organizations operating in different countries of the world, and in response to the attacks on Israel from the Gaza Strip, several large number solidarity rallies have been organized in Tbilisi with the participation of Georgian citizens. Itsik Moshe, head of “Israeli House” believes that the peace process will not be successful if the world does not know objective information about the state of Israel. This is one of the main goals of the “Israeli House” - to launch a Hasbara – a campaign to promote Israel’s foreign peace policy through local or international platforms (forums, media conferences, meetings with experts ...).

Peace talks in Georgia

56 DIPLOMAT

DIPLOMAT 57

ბარუხ გური – სამშობლოში დაბრუნების შემოქმედი

Baruch Gur – Main Actor in the diasporic returns to the homeland ასული საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისი ერთგვარი ათვლის წერტილია ისრაელთან და მსოფლიო ებრაელობასთან საქართველოს ურთიერთობაში. დიპლომატიური ურთიერთობის არარსებობის პირობებში საბჭოთა კავშირიდან ებრაელების გაყვანის ოპერაციისთვის ისრაელისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო საბჭოთა სივრცის პროფესიონალურად ცოდნა. ამ საქმეში მთავარი მისია მსოფლიო ებრაულ სააგენტოს ეკისრებოდა.

გ

58 DIPLOMAT

he start of the early 90s was the period that heralded the beginning of Georgia’s relations with Israel and world Jewry. Without any diplomatic relations structure available to counter the ouster of Jews from the Soviet

Union, it was imperative for Israel to have first-hand knowledge of the Soviet Space. This mission to gain first-hand knowledge became the responsibility of the World Jewish Agency. The leadership of the Jewish Agency believed that it was

ებრაული სააგენტოს ხელმძღვანელობა მიიჩნევდა, რომ საჭირო იყო საბჭოთა კავშირში ებრაული სააგენტოს აქტივობებისათვის მყარი ნიადაგის შექმნა. ამიტომ სოხნუთის მენეჯმენტმა მიიღო გადაწყვეტილება, შეექმნა შესაბამისი პროფესიონალური განყოფილება, რომელიც სოხნუთის სახელით შეასრულებდა მასზე დაკისრებულ ვალდებულებებს ყოველგვარი ცალკეული ფილიალისა თუ წარმომადგენლობის, პარტიული ნიშნით შერჩეული ადამიანებისა თუ სხვა რომელიმე სიონისტური მოძრაობის კერძო ინტერესების გარეშე. სოხნუთის ხელმძღვანელობას კარგად ჰქონდა გააზრებული, რომ თვით ებრაული სათვისტომოების წიაღში იყო რამდენიმე ისეთი გარემოება, რომელიც სიღრმისეულ ანალიზს საჭიროებდა. სოხნუთის წარმომადგენლები გაგზავნილნი იყვნენ ისეთ სათვისტომოებში, რომლებიც ბოლო ორი თაობის განმავლობაში საერთოდ დახურული იყო უცხოელებისთვის და, რაც მთავარია, დახურული იყო თანამედროვე ებრაული იდეოლოგიისა და სულისკვეთების შეღწევისთვისაც. ამიტომაც სოხნუთის ემისრებს, როგორც სიონიზმის გავრცელების პიონერებს სსრკ-ში, განსაკუთრებული გავლენის მოხდენა შეეძლოთ მთელი საბჭოთა კავშირის ებრაელობაზე. 1989 წლის ივნისში სოხნუთის სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარემ, მენდელ კაპლანმა, და სოხნუთის ხელმძღვანელმა, სიმხა დინიცმა, მიიწვიეს პროფესორი ბარუხ გური, რომელსაც თავი უნდა გაერთმია საბჭოთა ალიასთან დაკავშირებული ახალი ამოცანისთვის. ბარუხ გური, ცნობილი სოვეტოლოგი, ლონდონში, ისრაელის საელჩოში მუშაობდა და საბჭოთა კავშირთან დაკავშირებულ პრობლემატიკას კურირებდა. 1989 წლის ოქტომბერში მან სოხნუთის ხელმძღვანელობას წარუდგინა თავისი პროგრამა, რომლის მთავარი არსი იყო მოქნილი და ყველა ებრაული ორგანიზაციის კოორდინირებული მუშაობა საბჭოთა კავშირისათვის დამახასიათებელ რთულ და ცვალებად რეალობაში, რათა თავიდან აეცილებინათ ზედმეტი რესურსების ხარჯვა. მალე გური დაინიშნა ახლად შექმნილი განყოფილების უფროსის თანამდებობაზე, რომელიც კურირებდა საბჭოთა კავშირისა და აღმოსავლეთ ევროპის საქმეებს და იყო სოხნუთის ხელმძღვანელის, სიმხა დინიცის, უშუალო დაქვემდებარებაში. პროფესორ გურის მთავარი გეგმა მოიცავდა ოთხ უმთავრეს მიზანს: ებრაული იდენტობის გაძლიერება, ებრაული აღზრდის პროისრაელური მეთოდოლოგიის შემუშავება, ებრაული ეროვნული მოძრაობის განვითარება და ისრაელში ალიის წახალისება. ამ მიზნების განხორციელებას დიდი ძალისხმევა სჭირდებოდა, მათ შორის ებრაული ენის სწავლების მიზნით სკოლების დაარსება და ახალგაზრდებისათვის ზაფხულისა და ზამთრის ბანაკების ორგანიზება, ასევე სასურველი იქნებოდა სხვადასხვა სემინარის, სეკულარული თუ რელიგიური დღესასწაულების დროს დიასპორული თუ კულტურული ღონისძიებების ჩატარება, ადგილობრივი თემის წარმომადგენლებისგან ახალი ლიდერების მომზადება. ალიის წარმართვაზე განსხვავებული პოზიცია ჰქონდა ისრაელის სახელმწიფო ორგანიზაცია “ნათივს”, რომელიც საბჭოთა ებრაელობის

necessary to create a solid ground for the activities of the Jewish Agency in the Soviet Union. Therefore, the management of the Jewish Agency decided to set up an appropriate professional department, which would fulfill its obligations on behalf of the Jewish Agency, without any separate branches or representations, or people selected on the basis of party affiliations or any other Zionist movements. The leadership of the Jewish Agency was well aware that there were several circumstances at the heart of the Jewish communities that required in-depth analysis. Representatives of the Jewish Agency were then sent to communities that had been completely closed to foreigners for the past two generations and, most importantly, closed to the penetration of modern Jewish ideology and spirit. That is why the emissaries of the Jewish Agency, as pioneers of the spread of Zionism in the USSR, could have a special influence on the Jewry of the entire Soviet Union. In June 1989, Mendel Kaplan, Chairman of the Jewish Agency Supervisory Board, and Simcha Dinitz, the head of the Jewish Agency, invited Professor Baruch Gur to join them in a new task related to the Soviet Aliyah. Baruch Gur, a well-known Sovietologist, worked at the Israeli embassy in London and was in charge of issues related to the Soviet Union. In October 1989, he presented his program to the Jewish Agency leadership, the core of which was a flexible and coordinated work of all Jewish organizations in the complex and changing reality of the Soviet Union to avoid wasting extra resources. Gur was soon appointed head of the newly formed division, from where he managed the affairs of the Soviet Union and Eastern Europe, and was the direct subordinate of the head of the Jewish Agency, Simcha Dinitz. Professor Gur’s main plan included four main goals: to strengthen Jewish identity; to develop a pro-Israeli methodology for Jewish upbringing; to develop a Jewish national movement; and to encourage Aliyah to Israel. Achieving these goals required a great deal of effort, including setting up schools to teach Hebrew, and organizing summer and winter camps for young people, as well as holding various seminars, secular or religious celebrations, diaspora or cultural events, and training new leaders from local communities. The Israeli state organization Nativ, which worked on the rights and repatriation of Soviet Jews, had a different position on managing Aliyah. The organization believed that the process should have started in Moscow with the participation of local Jewish activists. The tactics employed by the Jewish Agency envisaged the launch of the Great Aliyah from Georgia and the Baltic republics with arrangements made by the representatives of Israel. They had to stir up the Jewish spirit in Soviet Jewry even more, and the repatriation process was conducted in a proven way by Israel. the Jewish Agency was also well aware

DIPLOMAT 59

of the trend that was developing in the Soviet Union in the late 1980s, in particular the inevitability of the collapse of the Soviet Union. The meeting of the Jewish Agency leadership with the Minister of Foreign Affairs of the Soviet Union, Eduard Shevardnadze, in early 1989 turned out to be decisive. The Foreign Ministry instructed that the Jewish Agency should start working from Georgia. The different visions of Nativ and the Jewish Agency formed the basis for the competition between these two very important organizations and the duplication of functions in the Aliyah process. Later, the opening of Israeli diplomatic missions in the Soviet Union further intensified the competition. There was a controversy over the interplay of the three organizations, and the Israeli government also got involved. Itsik Moshe, the first representative of the Jewish Agency

უფლებებსა და რეპატრიაციაზე მუშაობდა. ორგანიზაცია მიიჩნევდა, რომ პროცესი მოსკოვიდან უნდა დაწყებულიყო ადგილობრივი ებრაელი აქტივისტების მონაწილეობით. სოხნუთის ტაქტიკა კი ითვალისწინებდა დიდი ალიის დაწყებას საქართველოდან და ბალტიისპირეთის რესპუბლიკებიდან ისრაელის წარმომადგენლების ორგანიზებით. მათ საბჭოთა ებრაელობაში ებრაული სული კიდევ უფრო უნდა გაეღვივებინათ და რეპატრიაციის პროცესიც ისრაელის მიერ უკვე აპრობირებული მეთოდით წარემართათ. სოხნუთში ასევე კარგად ჰქონდათ გააზრებული ის ტენდენცია, რაც 80-იანი წლების ბოლოს ვითარდებოდა საბჭოთა კავშირში, კერძოდ, საბჭოთა კავშირის დაშლის გარდაუვალობა. გადამწყვეტი აღმოჩნდა სოხნუთის ხელმძღვანელობის 1989 წლის დასაწყისში საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრ ედუარდ შევარდნაძესთან შეხვედრა. საგარეო უწყების ხელმძღვანელის მითითება იყო, სოხნუთს მუშაობა საქართველოდან დაეწყო. ნათივისა და სოხნუთის განსხვავებული ხედვები საფუძვლად დაედო ამ ორი უმნიშვნელოვანესი ორგანიზაციის კონკურენციასა და ფუნქციათა დუბლირებას ალიის პროცესში. უფრო მოგვიანებით, საბჭოთა სივრცეში ისრაელის დიპლომატიური წარმომადგენლობების გახსნამ კონკურენცია კიდევ უფრო გაამძაფრა. თავი იჩინა სამივე ორგანიზაციის ფუნქციების ურთიერთგადაკვეთის შედეგად გაჩენილმა დაპირისპირებამ, რომლის განმუხტვაშიც ისრაელის ხელისუფლება ჩაერთო. საბჭოთა კავშირში ებრაული სააგენტოს პირველი წარმომადგენელი იციკ მოშე ამბობს, რომ ნათივის სოხნუთთან დაპირისპირების ერთ-ერთი მიზეზი ექვს საბჭოთა რესპუბლიკაში (საქართველო, აზერბაიჯანი, ყაზახეთი, უზბეკეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი) სოხნუთის ტრიუმფით შესვლაც გახდა. მანამდე კი, სოხნუთის ორგანიზებით, 1990 წლის შემოდგომაზე თბილისში საბჭოთა ებრაელობის კონგრესის ჩატარებამ, ადგილობრივ მთავრობებთან საქმიანმა კონტაქტებმა ნათივი ერთგვარ თამაშგარე მდგომარეობაში დატოვა, იმის მიუხედავად, რომ ეს იყო ძლიერი და საკმაოდ ფესვგადგმული ორგანიზაცია საბჭოთა სივრცეში. ნათივისა და სოხნუთის ურთიერთობაში შედარებით

60 DIPLOMAT

in the Soviet Union, says that one of the reasons for Nativ’s confrontation with the Jewish Agency was the triumphant entry of the Jewish Agency into the six Soviet republics (Georgia, Azerbaijan, Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Tajikistan). Prior to that, the convening of the Soviet Jewish Congress in Tbilisi in the fall of 1990, organized by the Jewish Agency, and business contacts with local governments left Nativ somewhat out of the game, even though it was a strong and well-established organization in the Soviet space. The years of Avi Idan’s rule in the CIS were relatively different in the relationship between Nativ and the Jewish Agency. It was then that a number of joint steps were taken by both organizations. Itsik Moshe also recalls a disagreement with Nativ representatives over the acceleration of the Soviet Aliyah. The latter believed that mass repatriation of Jews was impossible in a short period of time and they opted to delay. In practice however, the Soviet Aliyah of 1990-1991 exceeded several hundred thousand and this was done on the basis of the active work, rapid response, non-standard and principled action of the official representations of the Jewish Agency. According to Itsik Moshe, despite internal misunderstandings, the competition played only a positive role. The Jewish Agency, especially when Israel, despite the beginning of Aliyah (1989-1992), still did not have embassies, had to assume many functions. One was to organize scientific and cultural relations with the post-Soviet republics. It was the Jewish Agency that organized and hosted Professor Baruch Gur at the Georgian Academy of Sciences for a lecture on the topic: “Israel, Georgia, the Soviet Union and Aliyah.” At the end of the lecture, Georgian scholars, other members of the attending community, including Jews, expressed their admiration with great applause. Andria Apakidze, Vice-President of the Academy of Sciences, noted that Baruch Gur, was not only full of knowledge, but he was

განსხვავებული იყო დსთ-ში ნათივის ხელმძღვანელის თანამდებობაზე ავი იდანის მმართველობის წლები. სწორედ მაშინ მოხერხდა არაერთი ერთობლივი ნაბიჯის გადადგმა. იციკ მოშე ასევე იხსენებს საბჭოთა ალიის დაჩქარების საკითხში უთანხმოებას ნათივის წარმომადგენლებთან. ამ უკანასკნელთ მიაჩნდათ, რომ ებრაელთა მასობრივი რეპატრიაცია მოკლე ვადებში შეუძლებელი იყო და ამას დრო სჭირდებოდა. პრაქტიკამ კი აჩვენა, რომ 1990-1991 წლებში საბჭოთა ალიამ რამდენიმე ასეულ ათასს გადააჭარბა და ეს მოხდა სოხნუთის ოფიციალური წარმომადგენლობების აქტიური მუშაობის, სწრაფი რეაგირების, არასტანდარტული და პრინციპული მოქმედების საფუძველზე. იციკ მოშეს შეფასებით, მიუხედავად შიდა გაუგებრობებისა, კონკურენციამ მხოლოდ დადებითი როლი შეასრულა. სოხნუთს განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ისრაელს, ალიის დაწყების მიუხედავად (1989-1992 წწ), ჯერ კიდევ არ ჰქონდა საელჩოები, ბევრი ფუნქციის საკუთარ თავზე აღება მოუწია. ერთ-ერთი იყო სამეცნიერო და კულტურული ურთიერთობების ორგანიზება პოსტსაბჭოთა რესპუბლიკებთან. სწორედ სოხნუთის ორგანიზებით საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიაში ჩატარდა პროფესორ ბარუხ გურის ლექცია თემაზე: „ისრაელი, საქართველო, საბჭოთა კავშირი და ალია“. ლექციის ბოლოს ქართველმა მეცნიერებმა, დამსწრე საზოგადოების სხვა წარმომადგენლებმა, მათ შორის ებრაელებმა დიდი ოვაციებით გამოხატეს აღფრთოვანება. მეცნიერებათა აკადემიის ვიცეპრეზიდენტმა ანდრია აფაქიძემ კი აღნიშნა, რომ იმის გარდა, რომ ბარუხ გურს ცოდნასთან ერთად აქვს სიმამაცე, რაც ხშირ შემთხვევაში აკლიათ საბჭოთა მეცნიერებს. დიდი მეცნიერის ანდრია აფაქიძის ამ სიტყვებს სიამაყით იმეორებდნენ ლექციაზე დამსწრე ებრაელები. აღსანიშნავია ბარუხ გურის განსაკუთრებული ნდობა და დამოკიდებულება სოხნუთის წარმომადგენლობის ხელმძღვანელის, იციკ მოშესადმი. ის პირადად ეცნობოდა საბჭოთა რესპუბლიკებში იციკ მოშეს საქმიანობას და მხარს უჭერდა მის ხშირ შემთხვევაში არასტანდარტულ, გაბედულ ნაბიჯებს, რაც ზოგჯერ ნათივთან თუ დიპლომატიურ წარმომადგენლობასთან წინააღმდეგობაში მოდიოდა. როგორც ბარუხ გურისა და პირადი მასწავლებლის, დავიდ ბენ იოსებისადმი მიძღვნილ წიგნში იციკ მოშე იხსენებს, ის ორიენტირებული იყო ალიის ეფექტიანად წარმართვასა და ახალ დამოუკიდებელ ქვეყნებთან ურთიერთობის დამყარებაზე, რასაც ბარუხ გური ძალიან აფასებდა. სოხნუთის მიერ გაწეულ კოლოსალურ საქმიანობაში გამოიკვეთა საქართველოს განსაკუთრებული როლიც და დრომ დაადასტურა გადაწყვეტილების სისწორე, რომ საქართველოდან დაწყებულიყო სოხნუთის მუშაობა. მოგვიანებით, როდესაც სოხნუთის ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა უკვე რუსეთში ჩაეტარებინა ალიის 20 წლისადმი მიძღვნილი კონგრესი, მიუხედავად ისრაელსა და რუსეთის ფედერაციას შორის სრულფასოვანი ურთიერთობებისა, ვერ მოხერხდა ღონისძიების გამართვა. ალიის საიუბილეო თარიღს თბილისმა უმასპინძლა. იციკ მოშეს შეფასებით, საკუთარი მოქალაქეების დაბრუნების ბარუხისეული და სოხნუთისეული გზა უნიკალურია და ეს საქართველოსაც გამოადგება.

also full of courage which was a trait that was often lacking amongst Soviet scientists. These words of the great scientist Andria Apakidze were proudly echoed by the Jews in attendance at the lecture. Baruch Gur’s special trust and attitude towards the head of the Jewish Agency representation, Itsik Moshe, is noteworthy. He was personally acquainted with Itsik Moshe’s activities in the Soviet republics and supported Moshe’s many non-standard and daring steps, which sometimes contradicted Nativ or diplomatic representation. As Itsik Moshe recalls in a book dedicated to Baruch Gur and his personal teacher, David Ben Joseph, he focused on effectively leading Aliyah and establishing relations with the newly independent States, which Baruch Gur greatly valued. Georgia’s special role in the colossal activities carried out by the Jewish Agency was also revealed and time confirmed the correctness of the decision to start the work of the Jewish Agency from Georgia. Later, when the leadership of the Jewish Agency decided to hold a congress dedicated to Aliyah’s 20th anniversary in Russia, despite the full-fledged relations between Israel and the Russian Federation, the event could not happen in Russia. The Aliyah anniversary was hosted by Tbilisi. Itsik Moshe, yet again expresses total confidence in the Baruch and the Jewish Agency models of repatriation of citizens. He describes them as “unique” and he believes that they will be useful for Georgia as well.

DIPLOMAT 61

დიდი ალია და საქართველოსთან დაკავშირებული გაუხმაურებელი მოვლენები

მსოფლიო ებრაელების ლიდერების ვიზიტები 1990-იდან იწყება საქართველოში „სოხნუთმა“ (მსოფლიო ებრაული სააგენტო), რომელმაც შექმნა ისრაელის სახელმწიფო და იყო პირველი, ვინც შემოვიდა საბჭოთა კავშირში საქართველოში პირველი საერთაშორისო ორგანიზაციის, „სოხნუთის“, წარმომადგენლობა 1990-ში გაიხსნა შევარდნაძის მითითება საქართველოდან დაწყებული შემოსვლა და მისი როლი დიდ საბჭოთა ალიაში იციკ მოშე გახდა პირველი ოფიციალური წარმომადგენელი საბჭოთა კავშირში

Meeting with Eduard Shevardnadze

Great Aliyah and unreleased events related to Georgia

Visits of world Jewish leaders to Georgia began in 1990. The Jewish Agency (World Jewish Agency, Jewish Agency, or JAFI) which created the State of Israel was the first to venture into the Soviet Union. The representative office of the first international organization in Georgia, the Jewish Agency, was opened in 1990. Shevardnadze’s reference to the entry from Georgia and his role in the Great Soviet Aliyah Itsik Moshe became the first official representative in the Soviet Union.

62 DIPLOMAT

ლია - ებრაელთა დაბრუნება სამშობლოში, ისეთივე უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა ებრაელი ხალხის ისტორიაში, როგორიც 1948 წელს ისრაელის ახალი სახელმწიფოს შექმნა. ჰოლოკოსტის შემზარავი ტრაგედია კარგი მაგალითი იყო, თუ რამდენად დაუცველი იყო ებრაელობა, ამიტომ ისრაელის სახელმწიფოს მამების ერთ-ერთი მიზანი მსოფლიოში გაფანტული ებრაელობის დაბრუნება გახდა. ებრაელობას რეპატრიაციაში თითქმის არცერთ ქვეყანაში არ შეჰქმნია ისეთი პრობლემები, როგორიც საბჭოთა კავშირში. საბჭოთა რკინის ფარდის მიღმა დარჩენილები უშედეგოდ ითხოვდნენ ისრაელში დაბრუნების უფლებას, თუმცა კომუნისტური რეჟიმი მათ რეპრესიებით პასუხობდა. 90-იანი წლების დასაწყისამდე მხოლოდ რამდენიმე ათასმა ებრაელმა მოახერხა ქვეყნის დატოვება. ნამდვილი შემობრუნება საბჭოთა კავშირში „პერესტროიკის“ დაწყებას მოჰყვა. გორბაჩოვის შედარებით ლოიალურმა მმართველობამ საბჭოთა ებრაელობას ალიის იმედი ჩაუსახა, ისრაელის ხელისუფლებამ კი დაიწყო მოქმედება. განსხვავებით ევროპული თუ აფრიკული რეპატრიაციისგან, საბჭოთა ალია ყველაზე მასშტაბური და ტექნიკურადაც ყველაზე რთული უნდა ყოფილიყო. ვითარებას ართულებდა ისიც, რომ საბჭოთა კავშირს ისრაელთან დიპლომატიური ურთიერთობა კარგა ხნის შეწყვეტილი ჰქონდა. 80-იანი წლების ბოლოს საბჭოთა ხელმძღვანელობა ჯერ არბილებს რეპრესიულ წნეხს და შემდეგ საბოლოოდ თანხმდება საბჭოთა ებრაელობის ქვეყნიდან გასვლას. რეპატრიაციის მისია ებრაულ სააგენტოს (სოხნუთი, JAFI) უნდა ეტვირთა. 1989 წლის შემოდგომაზე საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე პირველად საქართველოში იხსნება პირველი საერთაშორისო ებრაული ორგანიზაცია ებრაელ სტუდენტთა მსოფლიო კავშირი (WUJS) და შემდეგ ებრაული სააგენტოს ოფიციალური წარმომად გენლობა. იწყება დიდი ალიაც. ეს ისტორიული მოვლენა ისრაელში მილიონამდე ებრაელის დაბრუნებით აღინიშნა. აღსანიშნავია, რომ საბჭოთა კავშირში სიონისტური მოძრაობა არასოდეს შეწყვეტილა. მიუხედავად ებრაელობისადმი რეპრესიული რეჟიმის სასტიკი მოპყრობისა, გარკვეული ჯგუფები ან პიროვნებები ხელისუფლებისგან გამუდმებით ითხოვდნენ საბჭოთა კავშირიდან წასვლის უფლებას, რაზეც უარს იღებდნენ. XX საუკუნის 70-80იან წლებში გაჩნდა ტერმინი „ოტკაზნიკი“, რომელიც აღნიშნავდა საბჭოთა იმ მოქალაქეებს, რომლებმაც ხელისუფლებისგან მიიღეს უარი ისრაელში „ასვლაზე“. 1987 წელს „ოტკაზნიკებმა“ ლენინგრადში უკვე ხალხმრავალი აქციაც გამართეს, რომელიც შემდეგ საბჭოთა ოფიციოზმაც გააშუქა. ციხეებიდან გათავისუფლდნენ ე.წ. სიონის ტუსაღები, ცნობილი საბჭოთა სიონისტები, რომლებიც საბჭოთა რეჟიმს შეთითხნილი ბრალდებებით ციხეებში ჰყავდა მომწყვდეული. საბჭოთა ებრაელობის ქვეყნიდან გასვლის უფლების მიღებაზე საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრთან, ედუარდ შევარდნაძესთან, გამართულ მოლაპარაკებებს იხსენებს ამერიკელი დიპლომატი რიჩარდ შიფთერი, რომელიც 1985-1992 წლებში ადამიანის უფლებათა და ჰუმანიტარულ საქმეთა საკითხებში სახელმწიფო მდივნის ასისტენტი იყო. ქართველი დიპლომატისთვის,

ა

liyah - The return of the Jews to their homeland is an important event in the history of the Jewish people following the creation of a new state of Israel in 1948. The horrific tragedy of the Holocaust was a clear indication of the vulnerability of Jews, so one of the goals of the Fathers of the State of Israel became the return of Jews scattered throughout the world as a result of the Holocaust. The repatriation of Jews progressed unhindered in most countries, but in the Soviet Union, more problems emerged. Those left behind the Soviet Iron Curtain unsuccessfully demanded the right to return to Israel, which was mostly due to the communist regime’s repression. Before the early 1990s, only a few thousand Jews managed to leave the Soviet Union, but a real turnaround followed the launch of “perestroika” in the Soviet Union. Gorbachev’s relatively loyal rule gave Soviet Jewry a hope for Aliyah, and the Israeli government took action. Unlike European or African repatriation, Soviet Aliyah had to be the largest and most technically challenging. A complicating fact was the many years of severed diplomatic relations between the Soviet Union and Israel. In the late 1980s, the Soviet leadership first eased repressive pressure and then finally agreed to allow Jews in the Soviet Union to leave the country. The repatriation mission was to be carried out by the Jewish Agency (Sohnut, JAFI). In the autumn of 1989, for the first time in the territory of the Soviet Union, the first international Jewish organization, the World Union of Jewish Students (WUJS), was established in Georgia, and then the official representative office of the Jewish Agency was launched after. This also led to the start of the Great Aliyah, and the historic event marked the return of up to a million Jews to Israel. It should be noted that the Zionist movement in the Soviet Union never stopped. Despite the brutal treatment of Jews by the repressive regime, certain groups or individuals repeatedly demanded that the government allow them leave the Soviet Union, but their demands were turned down. In the 1970s and 1980s, the term “Otkaznik” appeared as a reference to Soviet citizens who had been denied permission to “emigrate” to Israel by the authorities of the Soviet Union. In 1987, the “Otkazniks” held a crowded rally in Leningrad, which was later broadcasted by the Soviet authorities. They were released from prisons. The name Prisoners of Zion was used to describe prominent Soviet Zionists imprisoned by the Soviet regime on trumped-up charges. Richard Schifter, an American diplomat who served as Assistant Secretary of State for Human Rights and Humanitarian Affairs from 1985-1992, recalls several discussions had with Soviet Foreign Minister Eduard Shevardnadze over obtaining the right to leave the country. In a letter to Georgian diplomat Tedo Japaridze, Schifter noted that negotiations with the “Otkazniks” were being held directly with the Soviet foreign minister. In

DIPLOMAT 63

თედო ჯაფარიძისთვის, მიწერილ წერილში შიფთერი აღნიშნავს, რომ „ოტკაზნიკებთან“ დაკავშირებით მოლაპარაკებები უშუალოდ საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრთან მიმდინარეობდა. 1987 წელს იგი შეეცადა, შევარდნაძე დაერწმუნებინა, რომ ქვეყნიდან გამგზავრების მსურველისთვის უფლების არმიცემა ადამიანის უფლებათა საერთაშორისოდ აღიარებული ნორმების და იმ შეთანხმების უხეში დარღვევაა, რომელზეც საბჭოთა კავშირსაც ჰქონდა ხელი მოწერილიო. დიპლომატი ხაზს უსვამს ედუარდ შევარდნაძის დამოკიდებულებას პრობლემური საკითხებისადმი და მიუთითებს, რომ შევარდნაძემ დიდი როლი შეასრულა მშვიდობისა და თავისუფლების გზაზე. და მართლაც, შიფთერის საბჭოთა კავშირის საგარეო უწყების ხელმძღვანელთან შეხვედრიდან რამდენიმე კვირაში „ოტკაზნიკების“ ნაწილმა მიიღო ვიზა ქვეყნის დასატოვებლად. საბჭოთა ებრაელობასთან დაკავშირებული საკითხების გადაჭრის საქმეში ედუარდ შევარდნაძის ღვაწლი განსაკუთრებით აღსანიშნავია. თავად ედუარდ შევარდნაძე თავის წიგნში „ფიქრები წარსულსა და მომავალზე“ წერს, რომ ჯერ კიდევ საბჭოთა საქართველოს პირველ პირად ყოფნის დროს მოუხდა ისეთ, იმ დროისთვის რთულ პრობლემასთან შეჯახება, როგორიც ებრაელთა ისრაელში „ასვლა“ იყო. „საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელობა მაშინ ყველაფერს აკეთებდა, რომ ხელი შეეშალა ებრაელთათვის ისტორიულ სამშობლოში, ისრაელში დაბრუნებაში... მე მაშინ ათეული ებრაელის სამშობლოში გამგზავრებას შევუწყვე ხელი. ეს იყო საბჭოთა კავშირიდან ისრაელში „ასვლის“ დასაწყისი“ – წერს შევარდნაძე და იხსენებს ისრაელის პრემიერმინისტრის, ეჰუდ ბარაკის, მიერ მისთვის ნათქვამს: „ჩვენ მუდამ გვემახსოვრება, რომ თქვენ ითამაშეთ ცენტრალური როლი ყოფილი საბჭოთა კავშირის რკინის ფარდის გახსნაში და ებრაელებს მიეცით ისრაელში ამოსვლის საშუალება“. ებრაელთა საკითხი იყო შეხვედრის მთავარი თემა, რომელიც 1989 წლის თებერვალში მოსკოვში საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრ ედუარდ შევარდნაძესთან მსოფლიო ებრაული კონგრესის პრეზიდენტმა, ედგარ ბრონფმანმა, ებრაული სააგენტოს ხელმძღვანელმა, სიმხა დინიცმა, და სოხნუთის სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარემ, მენდელ კაპლანმა, გამართეს. ეს იყო პირველი და უპრეცედენტო მაღალი რანგის პლატფორმა, სადაც კრემლმა ოფიციალურ დონეზე უმასპინძლა მსოფლიო ებრაელობის წარმომადგენელს და ამით აღიარა ებრაელი ერის თვითმყოფადობისა და მისი სუვერენული უფლების – ისტორიულ სამშობლოში რეპატრიაციის მიზანშეწონილობა. შეხვედრა ნაყოფიერი აღმოჩნდა. მსოფლიო ებრაელობის ლიდერებმა საბჭოთა მთავრობისგან მიიღეს ქვეყანაში „სოხნუთის“ შესვლაზე თანხმობა, ხოლო პირადად ედუარდ შევარდნაძისგან ზეპირი მითითება, რომ მსოფლიო ებრაულ სააგენტოს მუშაობა დაეწყო საქართველოდან, როგორც ებრაელობისადმი ყველაზე ლოიალური რესპუბლიკიდან. ვიზიტის შემდეგ დინიცმა აუწყა ებრაული სააგენტოს ხელმძღვანელობას, რომ „ებრაულმა სამყარომ ჯერ კიდევ არ იცოდა, თუ რა ამოცანა იდგა მის წინაშე საბჭოთა კავშირში. ებრაელთა ცხოვრება იქ რევოლუციის ზღვარზეა, რომლის მნიშვნელობა მხოლოდ ისრაელის სახელმწიფოს შექმნას თუ შეედრება. ებრაულმა სააგენტომ უნდა გამოიყენოს ეს დრო, რათა დაანახოს საბჭოთა კავშირის ებრაელობას, თუ რა არის ისრაელი. მაშინდელ მსოფლიო ებრაელობას აერთიანებდა ერთი მიზანი –

64 DIPLOMAT

1987, he tried to convince Shevardnadze that denying anyone the right to leave the country was a gross violation of internationally recognized human rights norms and the agreement signed by the Soviet Union. The diplomat highlights Eduard Shevardnadze’s positive attitude towards problematic issues and points out that Shevardnadze played a great role on the path to peace and freedom. And indeed, a few weeks after Schifter met with the Soviet foreign minister Shevardnadze, some of the “Otkazniks” received visas to leave the country. Eduard Shevardnadze’s contribution to the resolution of issues related to Soviet Jewry is especially noteworthy. Eduard Shevardnadze himself writes in his book “Thoughts on the Past and the Future,” that despite being the first representative of Soviet Georgia, he had to face a difficult problem at that time, such as the “emigration” of the Jews to Israel. “The Soviet leadership was doing everything then to prevent Jews from returning to their historic homeland, Israel ... I then facilitated the departure of dozens of Jews to their homeland. This was the beginning of the “ascent” from the Soviet Union to Israel,” Shevardnadze wrote, recalling what Israeli Prime Minister Ehud Barak told him: “We will always remember that you played a central role in opening the Iron Curtain of the former Soviet Union and allowing Jews to enter Israel.” The Jewish issue was the main topic of a meeting held in February 1989 in Moscow with Soviet Foreign Minister Eduard Shevardnadze, the President of the World Jewish Congress, Edgar Bronfman, the head of the Jewish Agency, Simcha Dinitz, and the Chairman of the Jewish Agency Supervisory Board, Mendel Kaplan. It was the first and unprecedented high-level platform where the Kremlin officially hosted a representative of world Jewry, thus recognizing the Jewish nation’s identity and its sovereign right to repatriate to its historic homeland. The meeting turned out to be fruitful. World Jewish leaders received approval from the Soviet government to allow the Jewish Agency to enter the country, and Eduard Shevardnadze personally instructed that the World Jewish Agency began its work in Georgia, as the most loyal republic to Jewry. After the visit, Dinitz informed the leadership of the Jewish Agency that “the Jewish world still did not know what task it was facing in the Soviet Union. The life of the Jews there were on the verge of a revolution, the significance of which can only be compared to the creation of the state of Israel.” Dinitz urged the Jewish agency to use the opportunity to show Soviet Jewry Israel’s true capability. The world of Jewry at that time had one goal in common - to fight for Aliyah from the USSR. A clear sign of this were the multimillion-dollar rallies in Israel and around the world which were an appeal to the Soviet government - “LET MY PEOPLE GO!” The leadership of the Jewish Agency was well aware that there were several circumstances in the heart of the Jewish communities themselves that required in-depth analysis. The representatives of the Jewish Agency were, of course, obliged

ებრძოლათ სსრკ-იდან ალიისთვის. ამის ნათელი დამადასტურებელი ნიშანი იყო ისრაელსა და მსოფლიოში მიმდინარე მრავალმილიონიანი აქცია – მიმართვა საბჭოთა ხელისუფლებისადმი – „გაუშვი ჩემი ხალხი!“ (LET MY PEOPLE GO). სოხნუთის ხელმძღვანელობას კარგად ჰქონდა გააზრებული, რომ თვით ებრაული სათვისტომოების წიაღში იყო რამდენიმე ისეთი გარემოება, რომელიც სიღრმისეულ ანალიზს საჭიროებდა. სოხნუთის წარმომადგენლები, რა თქმა უნდა, ვალდებულნი იყვნენ, ემოქმედათ დიდი სიფრთხილით, თითოეული საზოგადოების უნიკალური კულტურის პატივისცემით და პრაქტიკულად, თითოეული ადგილობრივი ებრაული თემის განსაკუთრებული საჭიროებების გათვალისწინებით. 1989 წლის ივნისში მენდელ კაპლანმა და სიმხა დინიცმა მიიწვიეს ცნობილი სოვეტოლოგი, პროფესორი ბარუხ გური, რომელსაც თავი უნდა გაერთმია საბჭოთა ალიასთან დაკავშირებული ახალი ამოცანისთვის. ებრაელთა რეპატრიაციის ორგანიზებისთვის საჭირო იყო, ისრაელს საბჭოთა სახელმწიფოსთან ჰქონოდა ოფიციალური კონტაქტები. პირველი ორგანიზაცია, რომელიც საბჭოთა კავშირში შევიდა და 1989 წელს საქმიანობა საქართველოდან დაიწყო, იყო ებრაელ სტუდენტთა მსოფლიო კავშირი (WUJS). ნიშანდობლივია, რომ ედგარ ბრონფმანთან შეხვედრაზე შევარდნაძის გადაწყვეტილება იყო, რომ მსოფლიო ებრაელობას, მათ შორის სოხნუთსა და WUJS-ს, მუშაობა დაეწყო საქართველოდან, ებრაელობის მიმართ ყველაზე ლოიალური რესპუბლიკიდან. საქართველოში (საბჭოთა კავშირში) WUJS-ის შესვლას დიდი გამოხმაურება მოჰყვა ისრაელისა და საერთაშორისო მედიაში. ისრაელიდან ებრაელ სტუდენტთა საერთაშორისო კავშირს საქართველოში წარმოადგენდა WUJS-ის საგარეო ურთიერთობათა მიმართულების ხელმძღვანელი იციკ მოშე, რომელმაც თბილისის წარმომადგენლობის გახსნამდე საქართველოდან ისრაელში წაიყვანა ოთხი ახალგაზრდა მთელი მსოფლიოს ებრაელ ახალგაზრდებთან შეხვედრის მიზნით. „ოთხივე სტუდენტი დაბრუნდება თავიანთ ქვეყანაში WUJSის წარმომადგენლის თანხლებით, რათა მათ გაუწიონ შესაბამისი დახმარება მსოფლიო ებრაულ სტუდენტურ ორგანიზაციას ახლად დაარსებული და უაღრესად მნიშვნელოვანი ფილიალის ჩამოყალიბებაში“ – წერს გაზეთი “იედიოთ ახრონოთი” 1989 წლის აგვისტოში. სტუდენტების საქართველოში დაბრუნების შემდეგ, 1989 წლის შემოდგომაზე, იციკ მოშემ თბილისში გახსნა მსოფლიო ებრაული სტუდენტური ორგანიზაციის (WUJS) პირველი ფილიალი საბჭოთა კავშირში. უკვე WUJS-ის თბილისში გახსნის შემდეგ, 1990 წლის დასაწყისში ებრაელ სტუდენტთა მსოფლიო კავშირმა ისრაელში ჩაატარა 21-ე საერთაშორისო კონგრესი, რომელშიც პირველად მონაწილეობდნენ დელეგატები საბჭოთა კავშირიდან, კერძოდ კი საქართველოდან. იმის მიუხედავად, რომ საქართველო ჯერ კიდევ საბჭოთა რესპუბლიკა იყო, კონგრესზე ისრაელისა და აშშ-ის დროშების გვერდით აღიმართა დამოუკიდებელი საქართველოს სამფეროვანი დროშა. როგორც საქართველოს დელეგაციის წარმომადგენლები იხსენებენ, ეს იყო სოლიდარობის გამოხატვა საქართველოში და საერთოდ, საბჭოთა კავშირში არსებული ეროვნული მოძრაობის მიმართ, ვინაიდან საბჭოეთის მასშტაბით მიმდინარე პროცესები იმედს უსახავდა

Yitzhak Rabin and Itsik Moshe

to act with great care, while respecting the unique culture of each community and, in practice, taking into account the special needs of each local Jewish community. In June 1989, Mendel Kaplan and Simcha Dinitz invited a renowned Sovietologist, Professor Baruch Gur, to join them on a new task related to the Soviet Union. It was necessary to organize the repatriation of the Jews, for Israel to have official contacts with the Soviet state. The first organization to enter the Soviet Union and start operating in Georgia was the World Union of Jewish Students (WUJS) in 1989. It is noteworthy that at the meeting with Edgar Bronfman, Shevardnadze’s decision was to start working with the Jewish world, including the Jewish Agency and WUJS, from Georgia, the republic most loyal to Jewry. The entry of WUJS in Georgia (Soviet Union) was followed by a great response in the Israeli and international media. The World Union of Jewish Students from Israel was represented in Georgia by WUJS Head of Foreign Affairs Itsik Moshe, who took four young people from Georgia to Israel to meet with Jewish youths from around the world before the opening of the Tbilisi office. “All four students will return to their home country accompanied by a WUJS representative to assist them in setting up a newly established and highly regarded Jewish student organization in the world,” the Yedioth Ahronoth newspaper reported in August 1989. After the students returned to Georgia, in the fall of 1989, Itsik Moshe opened the first branch of the World Union of Jewish Students (WUJS) in the Soviet Union in Tbilisi. After the opening of WUJS in Tbilisi, in the early 1990s, the World Union of Jewish Students held its 21st International Congress in Israel, which was attended by delegates from the Soviet Union (Georgia) for the first time. Although Georgia was

DIPLOMAT 65

Meeting of representatives of Sokhnut and president Zviad Gamsakhurdia

ებრაელობასაც. ებრაელ სტუდენტთა საერთაშორისო კავშირი იყო პირველი ტესტი სსრკ-ში, რომელმაც შედეგი გამოიღო. მალე ორგანიზაციამ დაიწყო მზადება საბჭოთა ებრაელი ახალგაზრდობის პირველი კონგრესისთვის, რომლისთვისაც თბილისს უნდა ემასპინძლა. მანამდე კი ისევ საქართველო და ისევ პირველი წარმომადგენლობა საბჭოთა კავშირის მასშტაბით, ამჯერად უკვე ებრაული სააგენტოსი. საბჭოთა კავშირში სოხნუთის პირველი ნაბიჯები საქართველოდან იწყება. ამ ქვეყანაში, სადაც ებრაული ემიგრაცია ორ ათეულ საუკუნეზე მეტს ითვლის, ებრაელობისადმი ყოველთვის ტოლერანტული დამოკიდებულება იყო. 1969 წლის 6 აგვისტოს გაეროს გაეგზავნა საქართველოში მცხოვრები 18 ებრაელი ოჯახის წერილი თხოვნით, ზემოქმედება მოახდინონ საბჭოთა ხელისუფლებაზე, რომ მათ მიეცეთ ისრაელში წასვლის საშუალება. ეს იყო საბჭოთა კავშირში ალიისთვის შექმნილი პირველი დოკუმენტი, რომელსაც საერთაშორისო საზოგადოებაში დიდი გამოხმაურება მოჰყვა. უკვე 1971 წელს დაიწყო საქართველოდან ებრაელთა მასობრივი ალია და არსებული მონაცემით, 1981 წლისთვის ისრაელში რამდენიმე ათასი ქართველი ებრაელი გადასახლდა. 1989 წლის საკავშირო აღწერის თანახმად, საქართველოში ცხოვრობდა 30 ათასზე მეტი ებრაელი. ებრაელ სტუდენტთა საერთაშორისო კავშირის ღია საქმიანობის შემდეგ ბარიერები არ უნდა შეჰქმნოდა უკვე ალიაზე ოფიციალურად მუშაობას. ისრაელში დაიწყეს ფიქრი საბჭოთა კავშირში სოხნუთის შესვლაზე, რომელსაც სამშობლოში ებრაელთა დაბრუნებისთვის ორგანიზება უნდა გაეწია. 1990 წლის დასაწყისში სოხნუთის ხელმძღვანელობამ საბჭოთა კავშირში სოხნუთის პირველი წარმომადგენლობის ხელმძღვანელის პოზიციაზე არჩევანი შეაჩერა საქართველოში დაბადებულ ისრაელის მოქალაქეზე, 29 წლის იციკ მოშეზე, რომლის სახელსაც უკვე უკავშირდებოდა WUJS-ის შეყვანა სსრკ-ში. არჩევანი იციკ მოშეზე გაკეთდა არა იმიტომ, რომ ის საქართველოში იყო დაბადებული, არამედ იყო ისრაელიზებული ახალგაზრდა, რომლის სახელსაც უკავშირდებოდა ისრაელის მასშტაბით რამდენიმე პროისრაელური

66 DIPLOMAT

still a Soviet republic, the tricolor flag of independent Georgia was hoisted next to the Israeli and US flags at the congress. As the representatives of the Georgian delegation recall, it was an expression of solidarity with the national movement in Georgia and in the Soviet Union in general, as the ongoing processes throughout the Soviet Union also gave hope to Jewry. The World Union of Jewish Students was the first test in the USSR to produce a result. Soon the organization began preparations for the first Congress of Soviet Jewish Youth, an event that was to be hosted by Tbilisi. Before that, Georgia had moved from being the republic with the first representation in the Soviet Union, to having a Jewish agency. The first steps of the Jewish Agency in the Soviet Union started from Georgia. With Jewish emigration going on for more than two decades, Georgia always has expressed a tolerant attitude towards Jewry. On August 6, 1969, a letter was sent to the UN by 18 Jewish families living in Georgia requesting that they influence the Soviet authorities to allow them to leave for Israel. It was the first document created for Aliyah in the Soviet Union, which received a great response in the international community. The mass Aliyah of Jews from Georgia started in 1971 and according to the available data, by 1981 several thousand Georgian Jews had migrated to Israel. According to the 1989 census, there were more than 30,000 Jews living in Georgia. Following the open work of the World Union of Jewish Students (WUJS), there was no need for barriers to be created while working officially on Aliyah. Israel began to think about the entry of the Jewish Agency into the Soviet Union, which would help to organize the return of Jews to their homeland. In the early 1990s, the leadership of the Jewish Agency chose 29-year-old Itsik Moshe, an Israeli citizen born in Georgia and whose name was already associated with the introduction of

აქციის ორგანიზება. ებრაული სააგენტოს იმიგრაციისა და აბსორბციის დეპარტამენტის იმჟამინდელი გენერალური დირექტორი არნონ მანტვერი დიდი ალიის დაწყებაზე აღნიშნავდა, რომ ალიის სულის ჩამდგმელებმა – იციკ მოშემ და მისნაირებმა უდიდესი როლი შეასრულეს ალიის წარმატებაში. ალიის დაწყებაში საქართველო გახდა ცენტრალური ადგილი. 1990 წლის მარტში სოხნუთის ოფიციალური წარმომადგენელი იციკ მოშე თბილისში ჩავიდა, დაიწყო მუშაობა ებრაელობასთან, აცნობდა მათ ისრაელს და უყვებოდა ალიის მნიშვნელობაზე. გაიხსნა ივრითის შემსწავლელი კურსები. იციკ მოშე იხსენებს, რომ კომუნისტური რეჟიმის დასუსტების ფონზე მან მალევე შეძლო საერთო ენის გამონახვა საბჭოთა საქართველოს ოფიციალურ პირებთან. იციკ მოშემ დაამყარა კონტაქტები დედაქალაქის მერთან და მის ადმინისტრაციასთან, სკოლების ხელმძღვანელებთან, მედიის წარმომადგენლებთან და, რაც მთავარია, ყველა ამ ქმედებას ის ასრულებდა, როგორც ისრაელის სახელმწიფოს წარმომადგენელი. როდესაც სოხნუთის წარგზავნილმა საქართველოს ხელისუფლების წინაშე დასვა ებრაული სააგენტოს წარმომადგენლობის გახსნის საკითხი, მიუხედავად მისდამი პირადი დადებითი განწყობისა, ხელისუფლება ორ წყალს შუა აღმოჩნდა. თბილისში უჭირდათ მოსკოვის გარეშე გადაწყვეტილების მიღება, იმის მიუხედავად, რომ არსებობდა საგარეო საქმეთა მინისტრის, ედუარდ შევარდნაძის, ზეპირი მითითება. წარმომადგენლობის გახსნამდე იციკ მოშემ გარკვეული პესიმისტური მესიჯები მიიღო ებრაული დიასპორის ლიდერებისგანაც. „ღამე არ მეძინა, ვინაიდან სოხნუთის წარმომადგენლობის გახსნის ჩაშლა ნიშნავდა ებრაელების დაბრუნების დიდი გეგმის ჩავარდნას. ვითარება სწრაფ მოქმედებას ითხოვდა. დილით დავურეკე ერთერთ გავლენიან ფუნქციონერსა და წამყვანი გაზეთის „სახალხო განათლების“ მთავარ რედაქტორს, პროფესორ აპოლონ სილაგაძეს და თბილისის მერთან, ირაკლი ანდრიაძესთან შეხვედრაში დახმარება ვთხოვე. ჩემი გათვლა იყო, მოსკოვიდან შესაბამისი ინსტრუქციის მიღებისთვის დამესწრო და ადგილობრივი ხელისუფლება დამეთანხმებინა წარმომადგენლობის გახსნაზე. მინდოდა, სოხნუთი ოფიციალურ შენობაში განთავსებულიყო“ – იგონებს იციკ მოშე. გაზეთ „სახალხო განათლების“ რედაქტორი, პროფესორი აპოლონ სილაგაძე, რომელიც კულუარული ინფორმაციით, პრემიერობისთვის ემზადებოდა, ერთ-ერთი მათგანი იყო, რომელიც საქართველოში სოხნუთის წარმომადგენლისადმი კეთილგანწყობას არ მალავდა. პროფესორ სილაგაძის შუამავლობით თბილისის მერთან, ირაკლი ანდრიაძესთან, შეხვედრა იმავე დღეს გაიმართა და შეთანხმებასაც მიაღწიეს. გაფორმდა კონტრაქტი, რომლის თანახმადაც საქართველოში ებრაული სააგენტო ბინას დაიდებდა თბილისის მერიის შენობაში. ასე აღმოჩნდა ებრაული სააგენტოს პირველი წარმომადგენლობა საბჭოთა კავშირში სახელმწიფო უწყების შენობაში, საბჭოთა უშიშროების სამსახურის ოფისის გვერდით. 1990 წლის მიწურულს, საქართველოს სათავეში ეროვნული მოძრაობის ლიდერების მოსვლის შემდეგ, სოხნუთის წარმომადგენლობამ აკრედიტაცია გაიარა, თუმცა მანამდე საქართველოს ხელისუფლებისგან უკვე ჰქონდა თანხმობა საქმიანობის დაწყებაზე. „გვესმოდა, რომ ისრაელი შეიძლებოდა საქართველოს

WUJS in the USSR, as the head of the first the Jewish Agency mission in the Soviet Union. The choice was made for Itsik Moshe not because he was born in Georgia, but because he was an Israeli youth whose name was associated with organizing several pro-Israel rallies across the Soviet Union. Arnon Mantver, then Director-General of the Immigration and Absorption Department of the Jewish Agency, noted at the launch of the Great Aliyah that the creators of Aliyah, Itsik Moshe and other like minded people, played a major role in Aliyah’s success. Georgia became a central place at the beginning of Aliyah. In March 1990, Itsik Moshe, the official representative of the Jewish Agency, arrived in Tbilisi, and he began working with Jews, by introducing them to Israel, and telling them about the importance of Aliyah. They soon launched Hebrew courses to teach them the language and culture. Itsik Moshe recalls that amid the weakening of the communist regime, he was soon able to find common ground with Soviet Georgian officials. Itsik Moshe established contacts with the Mayor of the capital, Tbilisi, and his administration, school principals, media representatives and, most importantly, he established these contacts as a representative of the state of Israel. When the envoy from the Jewish Agency raised the issue of opening a representative office of the Jewish Agency before the Georgian authorities, despite his personal positive attitude, the authorities found themselves in the middle of two waters. It was difficult for Tbilisi to make a decision without Moscow, despite the verbal instructions of the Minister of Foreign Affairs, Eduard Shevardnadze. Prior to the opening of the delegation, Itsik Moshe also received some pessimistic messages from the leaders of the Jewish Diaspora. “I did not sleep at night, because the disruption of the opening of the Jewish Agency representation meant the failure of the big plan for the return of the Jews. The situation demanded immediate action. In the morning I called one of the influential officials and the editor-in-chief of the leading newspaper “Public Education”, Professor Apolon Silagadze, and asked for help in a meeting with the Mayor of Tbilisi, Irakli Andriadze. My calculation was to strike an agreement before the relevant instruction from Moscow arrives, and get the local government to agree to open a representative office. I wanted the Jewish Agency to be located in an official building,” Itsik Moshe recalls. Professor Apolon Silagadze, the editor of the newspaper “Public Education”, who, according to backstage information, was preparing for the Prime Minister post, was one of them, who did not hide his kind attitude towards the representation of the Jewish Agency in Georgia. The meeting with Tbilisi Mayor Irakli Andriadze through the mediation of Professor Silagadze was held on the same day and an agreement was reached. A contract was signed, according to which the Jewish agency in Georgia would be situated in the building of Tbilisi City Hall. This was how the first representa-

DIPLOMAT 67

სტრატეგიული პარტნიორი გამხდარიყო“ – იხსენებს დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი საგარეო საქმეთა მინისტრი გიორგი ხოშტარია და დასძენს, რომ მათი მმართველობისას ალიას ჰქონდა მაქსიმალური ხელშეწყობა. საბოლოოდ, 1989-2005 წწ.-ში ისრაელში საცხოვრებლად საქართველოდან სულ 22,589 კაცი წავიდა. ასობით ებრაელი ამ წლებში საცხოვრებლად გადავიდა აგრეთვე ევროპაში, აშშ-ში, კანადაში. გასული საუკუნის 80-იანი წლების მიწურულს საბჭოთა კავშირში ებრაული ახალგაზრდული მოძრაობების აქტიურობამ წარმოშვა საბჭოთა კავშირის ებრაული ახალგაზრდული კონგრესის ჩატარების იდეა. კონგრესი 1990 წლის სექტემბერში სოხნუთისა (JAFI) და ებრაელ სტუდენტთა მსოფლიო კავშირის (WUJS) პატრონაჟით თბილისში ჩატარდა. მას დელეგატები საბჭოთა კავშირის 46 ქალაქიდან ესწრებოდნენ. საქართველოში სოხნუთის წარმომადგენელი იციკ მოშე იხსენებს, რომ იმ დღეს თბილისის ცენტრალურ გამზირზე გამოჩდნენ ებრაელები კიპათი და მანქანები ისრაელის დროშებით. ღონისძიებამდე რამდენიმე საათით ადრე კი, მოსკოვის მოთხოვნით, საბჭოთა საქართველოს მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის აპარატიდან სოხნუთში შევიდა ზარი და მოითხოვეს დაგეგმილი კონგრესის გაუქმება. ეს იყო საბჭოთა რეჟიმის პირველი სიგნალი, გაგზავნილი ისრაელის წარმომადგენლისადმი, რომ თამაშის წესებს აქ „სხვა“ კარნახობდა. ისრაელის პრეზიდენტი ხაიმ ჰერცოგი კი კონგრესისადმი მისასალმებელ თავის სიტყვაში აღნიშნავს, რომ „დიდი და შესანიშნავი უფლებაა, იყო საბჭოთა კავშირში სიონიზმის გზის გამკვალავი, მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის სტუდენტური განყოფილების ეგიდით“. ალიის საკითხების მოგვარების პარალელურად საქართველოში სოხნუთის წარმომადგენელი ისრაელის დიპლომატიის საქმესაც აკეთებდა. ბარუხ გურის, ჩარლზ ბრონფმანის და მენდელ კაპლანის თანხლებით ჩატარებულ შეხვედრებზე წარმომადგენლობის ხელმძღვანელმა იციკ მოშემ დაარწმუნა ისინი, რომ საბჭოთა კავშირში ისრაელის საელჩოს გახსნამდე სოხნუთს, ერთი მხრივ, ადგილობრივი ებრაული თემი ალიისთვის მოემზადებინა, ხოლო მეორე მხრივ, რეგიონის ლიდერებთან მრავალმხრივი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის დონის კონტაქტები დაემყარებინა და ემუშავა მათთან თანამშრომლობის გაღრმავებაზე. საქართველოში მსოფლიო ებრაელობის პირველი მნიშვნელოვანი ვიზიტი იციკ მოშეს თხოვნითა და სოხნუთის ორგანიზებით 1991 წლის ზაფხულში შედგა. სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელმა ბარუხ გურმა თბილისში ჩაიყვანა ებრაული წარმოშობის სამხრეთ აფრიკელი მილიარდერი, მეტალურგი მენდელ კაპლანი, რომელსაც საქართველოს პრემიერმინისტრმა თენგიზ სიგუამ უმასპინძლა. პრემიერთან შეხვედრაზე მხარეები შეთანხმდნენ თანამშრომლობაზე. იმავე წლის აგვისტოში, ასევე სოხნუთის ორგანიზებით, თბილისს ეწვივნენ ებრაული სააგენტოს ხელმძღვანელი სიმხა დინიცი, ებრაული წარმოშობის კანადელი ბიზნესმენი ჩარლზ ბრონფმანი, სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელი ბარუხ გური და ებრაული სააგენტოს იმიგრაციისა და აბსორბციის დეპარტამენტის დირექტორი არნონ მანტვერი. მათი ვიზიტის ერთ-ერთი მიზანი იყო,

68 DIPLOMAT

tive of the Jewish Agency in the Soviet Union was found in the building of the State Agency, next to the office of the Soviet Security Service. At the end of 1990, after the leaders of the National Movement came to power in Georgia, the Jewish Agency delegation was accredited, but before that it already had the consent of the Georgian government to start its activities. “We understood that Israel could become a strategic partner of Georgia,” the first foreign minister of independent Georgia, Giorgi Khoshtaria recalls, adding that during their rule, Aliyah received maximum support. Finally, between 1989-2005, a total of 22,589 people moved from Georgia to live in Israel. During this period, hundreds of Jews also moved to Europe, the United States, and Canada. In the late 1980s, the activity of Jewish youth movements in the Soviet Union gave rise to the idea of holding a Jewish Youth Congress in the Soviet Union. The congress was held in September 1990 in Tbilisi under the auspices of the Jewish Agency (JAFI) and the World Union of Jewish Students (WUJS). It was attended by delegates from 46 cities of the Soviet Union. Itsik Moshe, the representative of the Jewish Agency in Georgia, recalls that on that day Jews appeared on the central avenue of Tbilisi with Kippahs and cars with Israeli flags. A few hours before the event, at the request of Moscow, a call came from the Office of the Chairman of the Council of Ministers of Soviet Georgia to the Jewish Agency and demanded the cancellation of the planned congress. This was the first signal from the Soviet regime, sent to the representative of Israel, that the rules of the game were being dictated by “others”. “It is a great and wonderful right to be a follower of the path of Zionism in the Soviet Union under the auspices of the Student Department of the World Zionist Organization,” Israeli President Chaim Herzog said in a welcoming speech to Congress. Whilst trying to solve issues related to Aliyah, the Jewish Agency’s representatives in Georgia were also carrying out diplomatic functions for Israel. At meetings with Baruch Gur, Charles Bronfman, and Mendel Kaplan, the head of the delegation Itsik Moshe, convinced them that before the opening of the Israeli embassy in the Soviet Union, the Jewish Agency would prepare the local Jewish community for Aliyah, on the one hand, and on the other hand, it would establish multilateral contacts of state importance with the leaders of the region, and the Jewish Agency would work to deepen cooperation with them. The first major visit of world Jewry to Georgia took place in the summer of 1991 at the request of Itsik Moshe and it was organized by the Jewish Agency. Baruch Gur, the head of the Jewish Agency Soviet Union, brought a South African billionaire of Jewish descent, metallurgist Mendel Kaplan to Tbilisi. Kaplan was hosted by Georgian Prime Minister Tengiz Sigua, and at the meeting with the Prime Minister, the parties agreed on cooperation. In August of the same year, Simcha Dinitz, head of the Jewish Agency; Charles Bronfman, a Canadian businessman of

Meeting of Israeli friendship group

გაეღრმავებინათ საქმიანი კავშირები საქართველოს მთავრობასთან. „ვიზიტის მთავარი მნიშვნელობა ის არის, რომ ამით მოხდება საქართველოს წარდგენა მსოფლიოს წინაშე, რაც დღეს ძალზე გვჭირდება“ – წერს ქართული პრესა. პირველი ოფიციალური შეხვედრაც საგარეო საქმეთა მინისტრთან გაიმართა. გოგი ხოშტარიამ სტუმრებს განუცხადა, რომ საქართველო მზადაა, გვერდში დაუდგეს სოხნუთს და ასევე უწყება მოწადინებულია, ისრაელთან პარტნიორული ურთიერთობები დაამყაროს. „მოსკოვს საქართველო-ისრაელის ურთიერთობები არ გაუხარდებოდა. ისრაელისთვის არასოდეს გვითხოვია დამოუკიდებელი საქართველოს აღიარება, რადგან არ გვინდოდა მისი უხერხულ მდგომარეობაში ჩაყენება, თუმცა ორჯერ ორივით ნათელი იყო, რომ ერთ-ერთი ნამდვილი მოკავშირე ისრაელი უნდა ყოფილიყო“ – ამბობს დამოუკიდებელი საქართველოს საგარეო უწყების პირველი ხელმძღვანელი და დასძენს, რომ პრეზიდენტ გამსახურდიასგან ჰქონდა მითითება, მჭიდრო კონტაქტები დაემყარებინა წამყვან ქვეყნებთან, მათ შორის ისრაელთან. დელეგაციას მომდევნო შეხვედრები პრემიერ თენგიზ სიგუასთან და პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიასთან ჰქონდა. ბრონფმანმა საქართველოს მთავრობას ქართული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მსოფლიო ბაზარზე გატანაში მხარდაჭერა აღუთქვა. პრეზიდენტმა ზვიად გამსახურდიამ სტუმრები მიიღო დასავლეთ საქართველოს საპორტო ქალაქ ფოთში. შეხვედრის მონაწილე იციკ მოშე იხსენებს, რომ პრეზიდენტმა ზ. გამსახურდიამ სოხნუთის ხელმძღვანელს სიმხა დინიცს სთხოვა, დაწყებულიყო ისრაელთან სტრატეგიულ თანამშრომლობაზე მოლაპარაკება. საპასუხოდ დინიცი მასპინძელს დაჰპირდა, რომ თხოვნას ისრაელის მთავრობას გააცნობდა და მთავრობის პოზიციასაც შეატყობინებდა. რამდენიმე დღეში მოსკოვში დაიწყო ცნობილი პუტჩი (1991 წლის 18 აგვისტო), რამაც ვითარება საქართველოშიც დაძაბა. იმის მიუხედავად, რომ შეხვედრიდან თითქმის ერთ კვირაში ისრაელიდან არსებობდა ზეპირი პასუხი ორ ქვეყანას შორის მჭიდრო კავშირების დამყარების მზაობაზე, მზარდი შიდა დაძაბულობის გამო საქართველოში ამისთვის უკვე აღარავის ეცალა. 1993 წლის იანვარში საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე

Jewish descent; Baruch Gur, head of the Soviet Union in the Jewish Agency; and Arnon Mantver, Director of the Immigration and Absorption Department of the Jewish Agency; visited Tbilisi. One of the purposes of their visit was to deepen ties with the Georgian government. “The main significance of the visit is that this will present Georgia to the world, which we really need today,” the Georgian press wrote. The first official meeting was held with the Minister of Foreign Affairs, Gogi Khoshtaria, who told the guests that Georgia is ready to stand by the Jewish Agency, and that the ministry is eager to establish partnership relations with Israel. “Moscow would not be happy with Georgian-Israeli relations. We never asked for Israel to recognize an independent Georgia because we did not want to put it in an awkward situation, but it was as clear as two times two makes four that Israel should be one of the real allies,” the first head of foreign ministry of independent Georgia recalls, adding that he had direction from President Gamsakhurdia to establish close contacts with leading countries, including Israel. The delegation held the next meetings with Prime Minister Tengiz Sigua and President Zviad Gamsakhurdia. Bronfman promised the Georgian government to support the export of Georgian agricultural products to the world market. President Zviad Gamsakhurdia also received guests in the port city of Poti in western Georgia. Itsik Moshe, a participant in the meeting, recalls that President Gamsakhurdia asked the head of the Jewish Agency Simcha Dinitz, to begin negotiations on strategic cooperation with Israel. In response, Dinitz promised the host that he would inform the Israeli government of the request and he would inform the government of his position. A few days later, a famous coup took place in Moscow (August 18, 1991), which aggravated the situation in Georgia. Although there was an oral response from Israel almost a week after the meeting about the readiness to establish close ties between the two countries, due to the growing internal tensions, no one

DIPLOMAT 69

– სახელმწიფო მეთაური ედუარდ შევარდნაძე წერილს უგზავნის სოხნუთის ხელმძღვანელს, სიმხა დინიცს და პროფესორ ბარუხ გურთან ერთად საქართველოში ეპატიჟება. ე. შევარდნაძე წერილში აღნიშნავს, რომ ებრაულმა სააგენტომ საქართველოში თავდაუზოგავად იშრომა არა მხოლოდ ებრაელობისთვის, არამედ მთელი ქვეყნისთვის და მისი სამომავლო კავშირების განმტკიცებისთვის როგორც ისრაელთან, ისე მსოფლიო ებრაელობასთან. ედუარდ შევარდნაძე მადლიერებას გამოხატავდა აგრეთვე სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელისადმი და მიუთითებდა, რომ ბარუხ გურმა დიდი შემართება გამოიჩინა სოხნუთსა და საქართველოს შორის ორმხრივი თანამშრომლობის წამოწყებაში. გაზეთ “ხადაშოთის” ცნობით, ერთ-ერთ ბრიფინგზე საქართველოს სახელმწიფო მეთაურმა განაცხადა, რომ მოხარული იქნებოდა, თუ იციკ მოშეს საქართველოში ისრაელის ოფიციალურ წარმომადგენლად იხილავდა. ამასთან დაკავშირებით იციკ მოშეს უშუალო ხელმძღვანელს, ბარუხ გურს, თავისი მოსაზრება ჰქონდა. ის ამბობდა, რომ სოხნუთში მუშაობის მასშტაბიდან და იციკ მოშეს საქმიანობის ფართო არეალიდან გამომდინარე ელჩის ჩარჩოებში მისი მოქცევა მიზანშეწონილი არ იქნებოდა. საქართველოში ებრაული სააგენტოს წარმატებამ სოხნუთის ხელმძღვანელობას უბიძგა, გაეფართოვებინა სააგენტოს მოქმედების არეალი საბჭოთა კავშირში. 1990 წლის ზაფხულისთვის იციკ მოშე სოხნუთის საბჭოთა კავშირის განყოფილების ხელმძღვანელისგან, ბარუხ გურისგან იღებს დავალებას, წარმომადგენლობა გახსნას აზერბაიჯანში. ამ ქვეყანაში მანამდე არცერთი ოფიციალური ისრაელელი წარმომადგენელი არ იყო ნამყოფი. ბაქოში ჩასულმა იციკ მოშემ საბჭოთა აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრს, ჰუსეინ აღა სადიხოვს, შესთავაზა, რომ აზერბაიჯანის სოხნუთის წარმომადგენლობა თბილისის წარმომადგენლობის დაქვემდებარებაში ყოფილიყო, რაც მიუღებელი აღმოჩნდა მინისტრისთვის. სადიხოვის წინადადება იყო, აზერბაიჯანში სოხნუთს ჰყოლოდა დამოუკიდებელი წარმომადგენლობა და ბაქო თანახმა იყო, ის გახსნილიყო. სოხნუთის ოფისი მალევე გაიხსნა ბაქოში და მან ბინა დაიდო სახელმწიფო უწყების შენობაში. 1990 წლის ზაფხულში “ჯერუსალემ პოსტი” წერდა, რომ იციკ მოშემ აზერბაიჯანის მთავრობის ოფიციალური წარმომადგენლისგან მიიღო სპეციალური მიმართვა, სადაც არის ხაზგასმული აზერბაიჯანის თხოვნა სოხნუთის ხელმძღვანელის, სიმხა დინიცისადმი, რომ გაიხსნას ებრაული სააგენტოს წარმომადგენლობა მუსლიმურ აზერბაიჯანში. აზერბაიჯანში შესვლა სოხნუთისთვის ნამდვილად იყო ისტორიული მოვლენა, ვინაიდან ეს იყო პირველი ისლამური ქვეყანა, სადაც ებრაული სააგენტო იწყებდა მუშაობას. იციკ მოშეს ხელმძღვანელობით სოხნუთმა მომდევნო წელს სოხნუთის წარმომადგენლობები გახსნა შუა აზიის რესპუბლიკებსა და რუსეთის ფედერაციაში და დაიწყო საბჭოთა მასშტაბური ალიის შეუქცევადი პროცესი. თუმცა ებრაელთა რეპატრიაციის პარალელურად, სოხნუთის წარმომადგენლობები იყო პირველი რგოლი ისრაელიდან, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა ჯერ საბჭოთა და შემდეგ დამოუკიდებელ რესპუბლიკებთან სახელმწიფოებრივ ურთიერთობებს.

70 DIPLOMAT

in Georgia could spare time for the strategic cooperation with Israel. In January 1993, the Speaker of the Parliament of Georgia - Head of State Eduard Shevardnadze sent a letter to the head of the Jewish Agency, Simcha Dinitz, inviting him to Georgia together with Professor Baruch Gur. Shevardnadze notes in the letter that the Jewish Agency worked tirelessly in Georgia not only for Jewry, but for the whole country and to strengthen its future ties with both Israel and world Jewry. Eduard Shevardnadze also expressed his gratitude to the head of the Soviet Union’s the Jewish Agency representation and pointed out that Baruch Gur had shown great attitude in initiating bilateral cooperation between the Jewish Agency and Georgia. According to the newspaper Hadashot, at one of the briefings the Georgian head of state said that he would be happy if he saw Itsik Moshe as the official representative of Israel in Georgia. Baruch Gur, who was the immediate supervisor of Itsik Moshe at the time said that due to the scale of Moshe’s work in the Jewish Agency and the wide range of activities of Itsik Moshe, it would not be appropriate to put him in the frames of the ambassadorial work. The success of the Jewish Agency in Georgia prompted the Jewish Agency leadership to expand the agency’s area of operation in the Soviet Union. By the summer of 1990, Itsik Moshe had been instructed by Baruch Gur, the head of the Soviet’s the Jewish Agency branch, to open a representative office in Azerbaijan. No Israeli official had visited the country before that time. On arrival in Baku, Itsik Moshe suggested to the Minister of Foreign Affairs of Soviet Azerbaijan, Huseynagha Sadigov, that the representation of the Jewish Agency in Azerbaijan be under the representation of Tbilisi, which was unacceptable to the Minister. Sadigov proposed that the Jewish Agency have an independent representation in Azerbaijan, as that would be the only condition for Baku’s agreement to open it. The Jewish Agency office soon opened in Baku, and the Jewish Agency moved into an apartment in the state agency building. In the summer of 1990, the Jerusalem Post reported that Itsik Moshe had received a special appeal from an official of the Azerbaijani government, emphasizing Azerbaijan’s request to the head of the Jewish Agency, Simcha Dinitz, to open a representative office of the Jewish Agency in Muslim Azerbaijan. The visit to Azerbaijan was indeed a historic event for the Jewish Agency, as it was the first Islamic country where a Jewish agency began operating. Under the leadership of Itsik Moshe, the Jewish Agency opened its representations in the Central Asian republics and the Russian Federation the following year, and began the irreversible process of a large-scale Soviet Aliyah. However, in parallel with the repatriation of the Jews, the Jewish Agency representations were the first link from Israel, which laid the foundation for state relations first with the Soviet and then with other independent republics.

წიგნი „სიონიზმი დინების წინააღმდეგ“, ისრაელის უნიკალური გამოცდილება და საქართველოს როლი

2017 და 2019 წლებში ისრაელში ვიზიტისას საქართველოს პარლამენტის იმჟამინდელი თავმჯდომარე, მმართველი პარტიის ლიდერი ირაკლი კობახიძე, სხვა საკითხებთან ერთადგაეცნო ისრაელის დიასპორასთან მუშაობის გამოცდილებას. საბჭოთა კავშირიდან ალია და „რკინის ფარდის" საბოლოო დაცემა სიონიზმის ისტორიის ბრწყინვალე თავია. ამ კამპანიის ერთ-ერთი ლიდერია იციკ მოშე, რომელიც ემსახურებოდა ამ კეთილშობილურ საქმეს.

A Book “Zionism Against All Odds”, Unique Experience of Israel and the Role of Georgia

During his visit to Israel in 2017 and 2019, the then Speaker of the Parliament of Georgia and the leader of the ruling party Irakli Kobakhidze, was acquainted with the experience of working with the Israeli Diaspora among other issues. Aliyah from the Soviet Union and the final fall of the Iron Curtain is a brilliant chapter in the history of Zionism. One of the leaders of this campaign is Mr. Itzik Moshe, who has served this noble cause. DIPLOMAT 71

სრაელის უახლესი ისტორია, რომელიც დიდი წარმატებებისა და განვითარების სიმბოლოა, ვერ დაიწერებოდა, რომ არა ებრაელი ხალხის დაუოკებელი ლტოლვა სიონიზმის იდეების ხორცშესხმისკენ. მეოცე საუკუნის 80-იან წლებში დაწყებულმა დიდმა ალიამ - ებრაელთა მასობრივმა დაბრუნებამ ისტორიულ სამშობლოში თითოეულ ებრაელს საშუალება მისცა, თავისი წვლილი შეეტანა ძლიერი სახელმწიფოს მშენებლობაში. დიდი ალია დღესაც ცოცხალი წარსულია და გავლენას ახდენს ისრაელის საზოგადოების ფორმირებაზე. ეს გზა არ ყოფილა მარტივი, ამიტომ ამ ეპოპეის გმირები ებრაელი ხალხის ნამდვილი ნაციონალური ნიშანსვეტები არიან. სწორედ ამ მოვლენებზე მოგვითხრობს ისრაელის გამომცემლობა „ცამერეთის“ მიერ გამოცემული დოკუმენტური ნარკვევი „სიონიზმი დინების წინააღმდეგ“ (ავტორი - გიორგი ბერნშტეინი). წიგნში დოკუმენტურ მასალებსა და დიდი ალიის ორგანიზატორი მსოფლიო ებრაული სააგენტოს (სოხნუთი) პირველი წარმომა დგენლის საბჭოთა კავშირში, იციკ მოშეს, მოგონებებზე დაყრდნობით მოგვითხრობს დღემდე გაუხმაურებელი ფაქტების შესახებ. იმის მიუხედავად, რომ ბოლო 30 წლის მოვლენებში მთავარ მოთამაშეთა შორის საქართველო არ ყოფილა ცენტრალური ქვეყანა, დიდი ალიის შემთხვევაში სწორედ ის გახდა საკვანძო ადგილი, საიდანაც ბიძგი მიეცა ალიის ისტორიულ პროცესსა და ჰასბარას ისრაელის წარმოდგენას მის ფარგლებს გარეთ. დიდი ალიის 20 წლის იუბილესადმი მიძღვნილ გამოცემაში „Georgia, Israel & World Jewry“ სოხნუთის ხელმძღვანელი ნათან შარანსკი წერს, რომ საქართველო იყო პირველი, რომელმაც ვარშავის პაქტის ქვეყნებს შორის უმასპინძლა ებრაული სააგენტოს პირველი წარმომადგენლობის ოფისს. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ისრაელის წინაშე ალიასთან ერთად იდგა ახლად წარმოქმნილ სახელმწიფოებთან ურთიერთობების ჩამოყალიბების საკითხიც. დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების კვალდაკვალ იდგმებოდა პირველი ნაბიჯები ეკონომიკური თუ კულტურული თანამშრომლობის მიმართულებით. თავდაპირველად ეს მისია სოხნუთის წარმომადგენლობამ არაფორმალურად ზედმიწევნით შეასრულა და ეს ყველაზე უკეთ საქართველოს მაგალითზე გამოჩნდა. სოხნუთის ეგიდით მსოფლიო ებრაელობის ლიდერების ერთ-ერთი პირველი საქმიანი ვიზიტი პოსტსაბჭოთა სივრცეში სწორედ საქართველოში შედგა. მათ დამოუკიდებელი საქართველოს ხელისუფლებამ უმასპინძლა და საქართველო-ისრაელის სახელმწიფოებრივი ურთიერთობების პირველი კონტურებიც გამოიკვეთა. წიგნში აღწერილია აგრეთვე 1990 წლის შემოდგომაზე იციკ მოშეს მიერ პირველად საბჭოთა კავშირში საერთაშორისო ებრაული ორგანიზაცია ებრაელ სტუდენტთა მსოფლიო კავშირის (WUJS) წარმომადგენლობის გახსნისა და თბილისში, ასევე პირველად საბჭოთა კავშირში, ებრაული კონგრესის ჩატარების ისტორია. ეს იყო უმნიშვნელოვანესი მოვლენების დასაწყისი რკინის ფარდის მიღმა, სადაც ებრაელობას ასევე პირველად მიეცა საშუალება, ხმამაღლა ელაპარაკა ალიის აუცილებლობაზე, ისრაელის მხარდაჭერასა და სამშობლოსთან პირდაპირ კონტაქტებზე. გამოცემაში განსაკუთრებული ადგილი ეთმობა უპრეცედენტო ფაქტს - სოხნუთის წარმომადგენლობების გახსნას მუსლიმანურ ქვეყნებში - აზერბაიჯანსა და შუა აზიის რესპუბლიკებში, რასაც მოჰყვა რუსეთში სოხნუთის ქსელის შექმნა და მთელი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე რეპატრიაციის გააქტიურება. აღსანიშნავია, რომ დიდი ალიის მიმდინარეობაში აქტიურად იყო ჩართული აგრეთვე კიდევ ერთი ისრაელის სამთავრობო ორგანიზაცია

ი

72 DIPLOMAT

Itsik Moshe

he recent historic strides attained by Israel have been a symbol of Israel’s great success and development. Israel has truly fascinating pages of history but, none of them could have happened outside of the spirited wishes of the Jewish people for the incarnation of the ideas of Zionism. The Great Aliyah which signaled the mass return of Jews to their historic homeland in the early 1980s was a spark that empowered every Jew to contribute towards building a strong state. The Great Aliyah is a past, which is still alive today and it influences the formation of the core fabrics of Israeli society. This path has not been easy hence, the heroes of this epic achievements are the true national landmarks of the Jewish people. A documentary essay “Zionism Against All Odds” by George Bernstein that was published by the Israeli publishing house, Tzameret, captures these events in great details. The book which is based on the documentary materials and the memories of Itsik Moshe, first representative of the Jewish Agency (Sohnut), organizers of the Great Aliyah in the Soviet Union, tells us about the hitherto unreleased facts. Although Georgia has not been prominent among the major players in the events of the last 30 years, Georgia is a key reference point for events surrounding the Great Aliyah, its historical processes and Hasbara - Israel’s presence abroad. In the publication dedicated to the 20th anniversary of the Great Aliyah, “Georgia, Israel & World Jewry”, Nathan Sharansky, the head of the Jewish Agency, writes that Georgia was the first among the Warsaw Pact countries to host the office of the first representative of the Jewish Agency. After the collapse of the Soviet Union, Israel alongside Aliyah also faced the issue of establishing relations with the newly formed states. In the wake of establishing these diplomatic relations, the first steps were necessitated towards economic or cultural cooperation. Initially, this direction was pursued informally by the Jewish Agency delegation, and this was best illustrated by the example of Georgia. Under the auspices of Jewish Agency, one of the first business visits embarked upon by world Jewish leaders to the post-Soviet space happened in Georgia. They were hosted by the government of an independent Georgia nation and the first outlines of Georgian-Israeli state relations were established and revealed. “Zionism Against All Odds” also describes the history of the opening of the World Union of Jewish Students (WUJS) Representation in the Soviet Union by Itsik Moshe in the fall of 1990, and the organization of

DIPLOMAT 73

- ნათივი. წიგნში მოთხრობილია იმ სირთულეების შესახებ, რომლებიც ხშირად გამოხატული იყო ფუნქციათა დუბლირებით სოხნუთსა და ნათივს შორის, რომელსაც შემდეგ ისრაელის დიპლომატიური წარმომადგენლობებიც დაემატა. მათ ფუნქციათა ურთიერთგადაკვეთის შედეგად გაჩენილი ურთიერთდაპირისპირების დღემდე ნაკლებად ცნობილი პერიპეტიები ამ გამოცემით პირველად გახმაურდა. აი, რას წერს წიგნის შესახებ მსოფლიო ებრაული სააგენტოს ამჟამაინდელი ხელმძღვანელი იცხაკ ჰერცოგი: “საბჭოთა კავშირიდან ალია და "რკინის ფარდის" საბოლოო დაცემა სიონიზმის ისტორიის ბრწყინვალე თავია. ამ კამპანიის ერთ-ერთი ლიდერია ბატონი იციკ მოშე, რომელიც ემსახურებოდა ამ კეთილშობილურ საქმეს. მას სამუშაო შეხვედრები ჰქონდა ხაიმ ჰერცოგთან, ისრაელის სახელმწიფოს მეექვსე პრეზიდენტთან და ებრაული სააგენტოს მაშინდელ თავმჯდომარესთან, სიმხა დინიცთან. ბევრ მოღვაწესთან ერთად ისინი მუშაობდნენ ებრაელი ხალხის ისტორიის ერთ-ერთ დიდებულ თავზე“. აღსანიშნავია, რომ წიგნის ნაწილი მიძღვნილია ისრაელისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ისეთი საკითხებისადმი, როგორიცაა მსოფლიო ებრაელობის ზრუნვა ისრაელზე, ფინანსური დახმარება და ჰასბარა - ისრაელის მშვიდობიანი საგარეო პოლიტიკის ახსნაგანმარტება, სახალხო დიპლომატიის გზით ისრაელის წარმოდგენა საზღვარგარეთ; მოთხრობილია იციკ მოშეს მიერ საქართველოში დაარსებული არასამთავრობო ორგანიზაცია „ისრაელის სახლის“ საქმიანობის შესახებ, რომელიც ისრაელელ პოლიტიკოსთა და საზოგადო მოღვაწეთა შეფასებით, ჰასბარას ერთგვარ მოდელად იქცა. „ისრაელის სახლი“ ისრაელის პოლიტიკურ წრეებში განსაკუთრებული მხარდაჭერით სარგებლობს და ერთადერთია პოსტსაბჭოთა სივრცეში, რომლის კონცეფციის ქვაკუთხედია ჰასბარა და ორმხრივი კავშირების პროფესიონალური ლობირება. ახლა დღის წესრიგში დგას ამ მოდელის სხვა ქვეყნებში გადატანის საკითხი. წიგნში „სიონიზმი დინების წინააღმდეგ“ ქართველი მკითხველი, როგორც ითქვა, აღმოაჩენს დიდ ალიაში საქართველოს განსაკუთრებულ როლს, რაც განპირობებული იყო ებრაული საკითხისადმი ამ ქვეყნის გამორჩეული დამოკიდებულებით. ამის გარდა, გაეცნობა იმ უნიკალურ გამოცდილებასა და მეთოდოლოგიას, რომელსაც ისრაელი და ებრაული ორგანიზაციები იყენებდნენ დიასპორასთან მუშაობაში. სწორედ ამ მეთოდოლოგიით შეძლო ისრაელის სახელმწიფომ მსოფლიოში გაფანტული ებრაელობის სამშობლოში თავმოყრა და მათი აქტიურად ჩართვა სახელმწიფოს მშენებლობასა და განვითარებაში. დიდი ალიის ერთერთი ორგანიზატორი იციკ მოშე დარწმუნებულია, რომ ისრაელის ეს უნიკალური გამოცდილება დღეს საქართველოს ძალიან გამოადგება და „ისრაელის სახლი“ ამ მიმართულებითაც აქტიურად მუშაობს. 2017 და 2019 წლებში ისრაელში ვიზიტისას საქართველოს პარლამენტის იმჟამინდელი თავმჯდომარე, მმართველი პარტიის ლიდერი ირაკლი კობახიძე, სხვა საკითხებთან ერთად გაეცნო ისრაელის დიასპორასთან მუშაობის გამოცდილებას. სოხნუთის მოდელზე ისაუბრეს ირაკლი კობახიძემ და ორგანიზაციის თავმჯდომარემ იცხაკ ჰერცოგმა იერუსალიმში გამართულ შეხვედრაზე, რომელშიც „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელი იციკ მოშეც მონაწილეობდა. იციკ მოშე ამ შეხვედრას ნაყოფიერს უწოდებს და დარწმუნებულია, რომ 30 წლის წინათ საბჭოთა და შემდეგ პოსტსაბჭოთა სივრცეში სოხნუთის მუშაობის მაგალითი საქართველოსთვისაც სასარგებლო იქნება. წიგნს „სიონიზმი დინების წინააღმდეგ“ ამ მხრივაც შეუძლია მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს.

74 DIPLOMAT

a Jewish Congress that held in Tbilisi, and the Soviet Union at large for the first time. This was the beginning of the most important events behind the Iron Curtain, where Jews also had the opportunity to speak out loud about the need for Aliyah, support for Israel, and direct contact with the homeland in an unprecedented manner. A special place in the publication is devoted to an exceptional fact which is the opening of Jewish Agency representative offices in Muslim countries of Azerbaijan and Central Asian republics, followed by the creation of the Jewish Agency network in Russia and the intensification of repatriation throughout the Soviet Union. It is noteworthy that another Israeli Government organization, Nativ, has also been actively involved in the Great Aliyah movement. The book recounts the difficulties that were often encountered due to the duplicative functions of Jewish Agency and Nativ, and later, the Israeli diplomatic missions came onboard. The lesser-known vicissitudes of the confrontation that arose as a result of the interplay of their functions were first reported in this edition. Here is what the current head of the World Jewish Agency, Isaac Herzog, wrote about the book: “Aliyah from the Soviet Union and the final fall of the Iron Curtain is a brilliant chapter in the history of Zionism. One of the leaders of this campaign is Mr. Itsik Moshe, who has served this noble cause. He had working meetings with Chaim Herzog, the sixth President of the State of Israel, and Simcha Dinitz, the then Chairman of the Jewish Agency. Along with many other figures, they worked on one of the greatest chapters in the history of the Jewish people.” It is noteworthy that part of the book is devoted to vital issues for Israel, such as the care of the world’s Jews for Israel, financial assistance and Hasbara - an explanation of Israel’s peaceful foreign policy, the representation of Israel abroad through public diplomacy. It also details the activities of the Non-Governmental Organization the “Israeli House” founded by Itsik Moshe in Georgia, which, according to Israeli politicians and public figures, has become a model for Hasbara. The “Israeli House” enjoys special support in Israeli political circles and is the only NGO in the post-Soviet space whose concept is etched on Hasbara and professional lobbying for bilateral ties. Replicating this model in other countries is now top on the agenda. In the book “Zionism Against All Odds”, the Georgian reader, as expected, will discover the special role that Georgia played in Great Aliyah, which was conditioned by the distinctive attitude of this country towards the Jewish predicament. In addition, they’ll also learn about the unique experiences and methodology employed by Israeli and Jewish organizations in working with the diaspora. It was through this methodology that the State of Israel was able to bring together the Jews scattered around the world and actively involve them in state-building and development. Itsik Moshe, one of the organizers of the Great Aliyah, is convinced that this unique experience of Israel will be very useful for Georgia today and is actively pushing for this direction in the “Israeli House”. During his visit to Israel in 2017 and 2019, the then Speaker of the Parliament of Georgia and the leader of the ruling party Irakli Kobakhidze, was acquainted with the experience of working with the Israeli Diaspora among other issues. Irakli Kobakhidze and the chairman of the organization Isaac Herzog talked about the Jewish Agency model at a meeting held in Jerusalem, which involved the head of the House of Israel Itsik Moshe. Itsik Moshe regards this meeting as a fruitful one and is convinced that the example of Jewish Agency’s work 30 years ago in the Soviet, and the post-Soviet space will be useful for Georgia as well. The book “Zionism Against All Odds’’ is an important manual that can be applied in this regard as well.

ჰოლოკოსტი და ქართული რეაქცია ანტისემიტიზმზე

Elisso Bolkvadze at Remembrance day of Holocaust

Holocaust and Georgian Reaction to Anti-Semitism სრაელის სახლმა“ წელს 27 იანვარი, ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნის საერთაშორისო დღე, რამდენიმე ღონისძიებით აღნიშნა. პირველი ღონისძიება თბილისში, „ისრაელის სახლში“ ჩატარდა, რომელიც ისრაელიდან ჩართვით გახსნა ქნესეთის წევრმა, აბსორბციისა და დიასპორის კომიტეტის ხელმძღვანელმა, დავიდ ბიტანმა. ხსოვნის ღონისძიებაში მონაწილეობდნენ აკადემიური პერსონალი და სტუდენტები საქართველოს ოთხი უნივერსიტეტიდან, ებრაული თემის წევრები, უფლებადამცველები, ტოლერანტობის და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის (TDI) გამგეობის წევრი მაკო ღავთაძე, საერთაშორისო ქრისტიანული საელჩო იერუსალიმიდან - გენერალური მენეჯერი გიორგი ჯიჯიაშვილი, საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის მიტროპოლიტი მალხაზ სონღულაშვილი. დამსწრე საზოგადოებას სიტყვით მიმართა „ისრაელის სახლის“ დამფუძნებელმა და ხელმძღვანელმა, იციკ მოშემ. მისი თქმით, ჰოლოკოსტის მსხვერპლი 6 მილიონი ებრაელი არ არის მხოლოდ სტატისტიკა, თითოეული ებრაელისთვის ესაა 6 მილიონი ანდერძი, ხსოვნა და ფიქრი მომავალზე. “ისრაელის სახელმწიფოს აღდგენიდან სულ რამდენიმე ათწლეულში ავაშენეთ წამყვანი ქვეყანა მსოფლიოში. ჩვენ სანთლით

ი

„

n January 27, Israeli House paid tribute to the memory of the victims of the Holocaust with several wellplanned events. The first event which was held at the Israeli House in Tbilisi, was opened by David Bitan, member of the Knesset, and Chairman of the Committee for Immigration, Absorption and Diaspora Affairs. The commemorative event was well attended by several academic staff and students from four Georgian universities, members of the Jewish community, human rights activists, Mako Ghavtadze, Board Member of the Tolerance and Diversity Institute (TDI), Giorgi JiJiashvili, General Manager of International Christian Embassy Jerusalem, Malkhaz Songhulashvli, Archbishop of The Evangelical Baptist Church of Georgia. Itsik Moshe, founder and head of the House of Israel, addressed the audience at the event. Moshe while recounting the 6 million Jews victims of the Holocaust, admonished the audience not to consider them as just statistics, but to regard each one of the 6 million as a testament, a memory and a thought for the future. “In just a few decades after the restoration of the state of

DIPLOMAT 75

Celebration of Hanukkah in Opera and Ballet Theatre of Tbilisi

ვეძებთ მათ, ვინც ხელი გამოგვიწოდა დევნილობისა და დიდი კატასტროფის - ჰოლოკოსტის წლებში. მათ ჩვენც ვუწვდით ხელს მეგობრობისა და ორმხრივი თანამშრომლობისთვის“, - აღნიშნა იციკ მოშემ. მან ისაუბრა სერგი მეტრეველზე, რომელიც ისრაელის მიერ აღიარებულია „მართალად“ და იერუსალიმის მემორიალურ მუზეუმში - იად ვაშემში უკვდავყოფილია მისი სახელი. “ისრაელის სახლის“ საქმიანობის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა მეტი ცოდნის მიცემა ახალი თაობისთვის. ამ მიზნით, ჩვენი მხარდაჭერით, საქართველოს ოთხ უნივერსიტეტში ისწავლება ჰოლოკოსტის ისტორია, გავხსენით ისრაელის კაბინეტები, ტარდება სტუდენტური ნაშრომების კონკურსები. გამარჯვებული სტუდენტები მიგვყავს ისრაელში, ჰოლოკოსტის მუზეუმში. მხოლოდ ცოდნითა და ერთმანეთის უკეთესად გაცნობით შევძლებთ ჩვენს ქვეყნებს შორის მომავალი კავშირების აშენებას“, - განაცხადა იციკ მოშემ და დასძინა, ქართულ-ებრაული ურთიერთობები ის კაპიტალია, რომელიც უნდა ემსახუროს მომავლის კონკრეტულ გეგმებს, შენებას და არა - წარსულზე ლაპარაკს. "ისრაელის სახლის" თაოსნობით, ქნესეთმა და იად ვაშემმა გადაიღეს დოკუმენტური ფილმი ქართველ შინდლერზე, სერგი მეტრეველზე. 2020 წელს „ისრაელის სახლმა“ ონის მერიასთან და ევროსაბჭოსთან არსებული ებრაული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და ხელშეწყობის ევროპულ ასოციაციასთან (AEPJ) თანამშრომლობით ონში გახსნა ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნისა და სერგი მეტრეველის მემორიალი. ღონისძიებას ონიდან სიტყვით მიმართა ონის მუნიციპალიტეტის მერმა, დავიდ ჩიკვაიძემ, რომელსაც ებრაელი ხალხის სოლიდარობის ნიშნად გულზე ეკეთა დავიდის ვარსკვლავი. მან მზადყოფნა გამოთქვა, რომ მომავალში ონმა უმასპინძლოს ჰოლოკოსტის ხსოვნის ღონისძიებას. საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის მიტროპოლიტმა, მალხაზ სონღულაშვილმა, ისაუბრა ანტისემიტიზმისა და იუდოფობიის ისტორიაზე. მისი თქმით, ასეთი სენი სათავეს იღებს მაშინ, როდესაც იწყება განსხვავებულის მიუღებლობა. მან გაიხსენა ბიბლიური ესთერის შესახებ თქმულება, რომლის მიხედვით, სპარსეთში ებრაელები მხოლოდ იმიტომ ამოხოცეს, რომ ისინი იყვნენ სხვები, არასპარსელები, განსხვავებულები. „ჰოლოკოსტი წარსულია და მისი შეცვლა არ შეგვიძლია. მასზე ფიქრითა და ანალიზით ჩვენ შეგვიძლია შევცვალოთ მომავალი“,- აღნიშნა მიტროპოლიტმა. შემწყნარებლობაზე და ანტისემიტურ გამოვლინებების მხილების

76 DIPLOMAT

Israel, we have built a leading country in the world. We are looking by candlelight for those who helped us during the years of exile and the great catastrophe - the Holocaust… We are also giving hands of friendship and bilateral cooperation to them,” Itsik Moshe declared. Moshe spoke of Sergi Metreveli, who is recognized by Israel as “Righteous Among the Nations” and whose name is immortalized in the Yad Vashem Memorial Museum in Jerusalem. One of the main activities of Israeli House is to provide more knowledge to the new generation. For this purpose, with our support, the history of the Holocaust is taught in four universities of Georgia, where we have opened cabinets containing valuable information about Israel, and we run competitions for student papers. The winning students will embark on a visit to the Holocaust Museum in Israel. “Only with knowledge and getting to know each other better will we be able to build future ties between our countries,” Itsik Moshe said, adding that Georgian-Jewish relations are the capital upon which concrete plans and constructions for the future should rest, not talks about the past. Under the directions of the Israeli House, the Knesset and Yad Vashem made a documentary about the Georgian Schindler, Sergi Metreveli. In 2020, the Israeli House, in collaboration with Oni City Hall and the European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Cultural Heritage (AEPJ), inaugurated the Holocaust Memorial and Sergi Metreveli Memorial in Oni. David Chikvaidze of Oni Municipality wore the Star of David when he addressed the audience at the event in Oni. The Star of David was a sign of solidarity with the Jewish people. Chikvaidze expressed Oni’s readiness to host a Holocaust remembrance event in the future. The former Archbishop of the Evangelical Baptist Church of Georgia, Malkhaz Songhulashvili spoke about the history of anti-Semitism and Judophobia. According to him, such a disease originates when the inadmissibility of something different begins. He recalled the biblical account of Esther, which told how the Jews in Persia were exterminated simply because they were different from the Persians. “The Holocaust is a thing of the past and we cannot change it. By thinking and analyzing it, we can change the future,” The Archbishop said as he encouraged the audience. Mako Ghavtadze, a member of the board of the TDI, spoke about tolerance and the need to expose anti-Semitic manifestations. He was one of those who recently responded to the anti-Semitic sermons of high-ranking clerics and demanded an end to anti-Semitic speeches. The evening of remembrance continued at Sokhumi State University in Georgia, which is currently based in Tbilisi. The Israeli House plans to arrange and establish an Israeli conference hall at the university, while lessons on the history of the Holocaust will begin in earnest. Former Deputy Speaker of the Knesset Hilik Bar who arrived from Israel also participated in the event. He thanked the Israeli House and the Rector of the university, Prof. Zurab Khonelidze for successfully organizing such a spectacular event. In his speech, the Rector of the university spoke about the

აუცილებლობაზე ისაუბრა ტოლერანტობის და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის (TDI) გამგეობის წევრმა, მაკო ღავთაძემ. ის ერთერთი იყო, რომელიც ცოტა ხნის წინათ მაღალი რანგის სასულიერო პირების ანტისემიტურ ქადაგებებს გამოეხმაურა და ანტისემიტური გამოსვლების შეწყვეტა მოითხოვა. ხსოვნის საღამო გაგრძელდა საქართველოში სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, რომელიც ამჟამად თბილისშია ბაზირებული. უნივერსიტეტში „ისრაელის სახლი“ აპირებს ისრაელის სახელობის საკონფერენციო დარბაზის მოწყობას. დაიწყება აგრეთვე ჰოლოკოსტის ისტორიის სწავლებაც. ღონისძიებაში ისრაელიდან ჩაერთო ქნესეთის ყოფილი ვიცესპიკერი ხილიკ ბარი. მან „ისრაელის სახლს“, უნივერსიტეტის რექტორს, პროფ. ზურაბ ხონელიძეს მადლობა გადაუხადა ასეთი ღონისძიებისთვის. სიტყვით გამოსვლისას უნივერსიტეტის რექტორმა ისაუბრა ჰოლოკოსტის გახსენების აუცილებლობაზე და დასძინა, რომ ებრაელი ხალხის განვლილი გზა მსოფლიოსთვის სამაგალითოა და ცივილიზებულმა საზოგადოებამ არასოდეს უნდა დაუშვას ჰოლოკოსტი, რომელიც იყო გენოციდი. ღონისძიებაზე ზუმით ჩაერთო საქართველოს პარლამენტის ყოფილი წევრი გია მიქელაძე, რომელმაც სოლიდარობა გამოხატა ებრაელი ხალხის მიმართ. ორივე ღონისძიებაზე ახალგაზრდა ქართველმა მომღერალმა, ქრისტი ჯაფარიძემ, ებრაულად შეასრულა ისრაელის ჰიმნი, „ოქროს იერუსალიმი“ და „ელი ელი“. იმდღესვე „ისრაელის სახლის“ ხელმძღვანელმა, იციკ მოშემ, მონაწილეობა მიიღო საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ ორგანიზებულ ღონისძიებაში, რომელიც ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნას მიეძღვნა. „ისრაელის სახლის“ მიერ ორგანიზებული ღონისძიებები სანთლების დანთებით დასრულდა. საღამოს „ისრაელის სახლის” ხელმძღვანელობა თბილისის სინაგოგაში ხსოვნის შეკრებას დაესწრო და ჰოლოკოსტზე და ებრაულ იდენტობაზე ისაუბრა. წელს ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნის დღე უჩვეულო ვითარებაში აღინიშნა. რამდენიმე კვირით ადრე ორმა სასულიერი პირმა ქადაგებისას მკვეთრად გამოხატული ანტისემიტური და იუდოფობიური განცხადებები გააკეთა, რასაც ქართული საზოგადოებისა და განსაკუთრებით სამოქალაქო სექტორის მკვეთრი რეაგირება მოჰყვა. მაღალი რანგის სასულიერო პირების ანტისემიტიზმს სოციალურ ქსელში მყისიერად გამოეხმაურნენ ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის (TDI) წარმომადგენლები, თეოლოგები და უფლებადამცველები. მათ მომხდარი მკაცრად დაგმეს და საქართველოს საპატრიარქოსგანაც იგივე მოითხოვეს. ანტისემიტურ ქადაგებებს გამოეხმაურნენ საქართველოში ისრაელის საელჩო და ისრაელში საქართველოს საელჩო. აღსანიშნავია, რომ ისრაელში საქართველოს ელჩმა კი მაღალი რანგის სასულიერო პირის მკვეთრად გამოხატულ ანტისემიტურ ქადაგებაში ანტისემიტიზმი ვერ დაინახა და მას „ცილისწამება“ უწოდა. სხვადასხვა სასულიერო პირის ანტიებრაულ ქადაგებას მყისიერად გამოეხმაურა „ისრაელის სახლი“. ორგანიზაციის ხელმძღვანელმა ღია წერილით მიმართა საქართველოს პრეზიდენტს, სალომე ზურაბიშვილს, საქართველოს პრემიერ-მინისტრს, გიორგი გახარიას, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს, არჩილ თალაკვაძეს, და ანტისემიტიზმის ამ კონკრეტულ შემთხვევებზე რეაგირება სთხოვა. „ახლა ყველაზე ცუდი პრობლემის წაყრუება იქნება და ეს შეუძლია გააკეთოს მან, ვისაც არ ადარდებს ხალხთა

need to remember the Holocaust, adding that the past of the Jewish people is exemplary for the world and that the civilized society should never allow the Holocaust, as it was an act of genocide. Former member of the Parliament of Georgia Gia Mikeladze, joined the event via Zoom, and expressed solidarity with the Jewish people. At both events, young Georgian singer Kristi Japaridze performed the Israeli national anthem, “Jerusalem of Gold” and “Eli Eli” in Hebrew. The head of the Israeli House, Itsik Moshe, later took part in an event organized by the Office of the Public Defender of Georgia, which was dedicated to the memory of the Ηolocaust Victims. All of the events organized by the Israeli House ended with candlelight vigils. In the evening, the leadership of the Israeli House attended a memorial service in the Tbilisi Synagogue where they once again spoke about the Holocaust and Jewish identity. This year’s Holocaust Remembrance Day was marked in an unusual way. A few weeks before, two clerics of the Georgian Orthodox Church made sharply anti-Semitic and Judeophobic statements during their sermons, which drew sharp condemnation from the larger Georgian society and especially from the civil sector. Representatives of the Tolerance and Diversity Institute, theologians and human rights activists immediately responded to the anti-Semitism of the high-ranking clerics on social networks. They strongly condemned the incident and demanded the same from the Georgian Patriarchate. The Israeli Embassy in Georgia and the Georgian Embassy in Israel responded to the anti-Semitic sermons. It should be noted that the Georgian ambassador to Israel did not see anti-Semitism in the sharply expressed anti-Semitic sermon of the high rank cleric and called it “slander.” The Israeli House responded immediately to the anti-Jewish sermons of the clergymen. The head of the organization addressed an open letter to the President of Georgia, Salome Zurabishvili, the Prime Minister of Georgia, Giorgi Gakharia, the Speaker of the Parliament of Georgia, Archil Talakvadze, asking them to respond to these specific cases of anti-Semitism. “Now

Holocaust memorial in Oni

DIPLOMAT 77

შორის ურთიერთობები თუ ქვეყნის იმიჯი. ამიტომ „ისრაელის სახლი“ მოგმართავთ უმორჩილესი თხოვნით, შესაბამისი ინსტიტუციების ჩართულობით, მოხდეს ზემოაღნიშნულ პირთა განცხადებებზე დროული და ადეკვატური რეაგირება. ჩვენ ყოველთვის ვგრძნობთ საქართველოს ხელისუფლების თანადგომას. მეტიც, მისი პოზიცია ურყევია ისეთი სენის მიმართ, როგორიცაა ეთნიკური თუ რელიგიური შუღლის გაღვივება“, - ნათქვამია იციკ მოშეს წერილში. 27 იანვარს, ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა ხსოვნის დღისადმი მიძღვნილი ღონისძიებების შემდეგ, იციკ მოშე ანტისემიტიზმის ზოგიერთი ფაქტის გამოვლინებაზე ესაუბრა მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის თავმჯდომარეს, იაკობ ხაგუელს. როგორც იციკ მოშემ აღნიშნა, სასულიერო პირების ანტისემიტიზმზე ქართულ მესამე სექტორს, თეოლოგებს და საერთოდ, საზოგადოებას ჰქონდა ადეკვატური რეაქცია. მომხდარი ობიექტურად გაშუქდა რამდენიმე სატელევიზიო არხის საინფორმაციო და ანალიტიკურ გადაცემებში. ერთ-ერთ ტელეგადაცემაში ქართული საზოგადოების რეაქცია შედარებულია ვატიკანის კათოლიკური ეკლესიის დეკლარაციასთან „ნოსტრა ეტატე“, რომელიც მკაცრად გმობს ანტისემიტიზმს. იციკ მოშეს თქმით, ანტისემიტიზმისადმი ნეგატიურ დამოკიდებულებაში ასეთი ერთსულოვნება, სამწუხაროდ, სხვა ქვეყნებში იშვიათია. იციკ მოშემ მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის ხელმძღვანელისგან ოფიციალური წერილიც მიიღო. იაკობ ხაგუელი წერს, რომ ის მხარს უჭერს იციკ მოშეს ამაყ პოზიციას და ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლას. „ანტისემიტურ განცხადებებზე თქვენი რეაქცია და საკითხის ფართოდ გაშუქება მედიის წინაშე გულს სიამაყით გვივსებს და გვაჩვენებს ანტისემიტურ მოვლენებთან ბრძოლის სწორ გზას“, - ნათქვამია მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის ხელმძღვანელის წერილში. იაკობ ხაგუელმა და იციკ მოშემ იერუსალიმში გამართეს სამუშაო შეხვედრა ანტისემატიზმის წინააღმდეგ. მანვე მადლობა გადაუხადა ქართულ საზოგადოებას, არასამთავრობო სექტორს, უფლებადამცველებსა და თეოლოგებს ანტისემიტიზმზე დროული რეაგირებისთვის.

78 DIPLOMAT

the worst is to ignore the problem and it can be done by those who do not care about relations between peoples or the image of the country. Therefore, the Israeli House appeals to you, with the involvement of relevant institutions, to respond promptly and adequately to the statements of the above-mentioned persons. We always feel the support of the Georgian authorities. Moreover, this position is unshakable in the face of such sensitivities as ethnic or religious strife,” Itsik Moshe challenged in the letter. On January 27, after the Holocaust Remembrance Day events, Itsik Moshe spoke about some of the facts of anti-Semitism with the Chairman of the World Zionist Organization, Yaakov Hagoel. As Itsik Moshe noted, the Georgian third sector, theologians and society in general showed an adequate reaction to the anti-Semitism of the clergy. The incident was objectively covered in news and analytical programs of several TV channels. In one of the TV programs, the reaction of the Georgian society is compared to the declaration of the Vatican Catholic Church “Nostra Etate”, which strongly condemns anti-Semitism. According to Itsik Moshe, such unanimity in the negative attitude towards anti-Semitism is, unfortunately, rare in other countries. Itsik Moshe also received an official letter from the head of the World Zionist Organization, where he Yaakov Hagoel writes that he supports the proud position of Itsik Moshe and his fight against anti-Semitism. “Your reaction to the anti-Semitic statements and the widespread media coverage of the issue in front of the media fills our hearts with pride and shows us the right way to fight anti-Semitic events,” the letter from the head of the World Zionist Organization reads. Later, Yaakov Hagoel and Itsik Moshe conducted a work session about the fight against anti-Semitism in Jerusalem. He also thanked the Georgian public, non-governmental sector, human rights activists and theologians for their timely response to anti-Semitism.

DIPLOMAT 79

80 DIPLOMAT

Diplomat April 2021

Articles inside

Great Aliyah and unreleased events related to Georgia - Diplomat Magazine

ჰოლოკოსტი და ქართული რეაქცია ანტისემიტიზმზე

წიგნი „სიონიზმი დინების წინააღმდეგ“, ისრაელის უნიკალური გამოცდილება და საქართველოს როლი

დიდი ალია და საქართველოსთან დაკავშირებული გაუხმაურებელი მოვლენები - Diplomat Magazine

ბარუხ გური - სამშობლოში დაბრუნების შემოქმედი

"ისრაელის სახლის" გეგმის წარდგენა სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე

საქართველო-ისრაელის ხვალინდელი დღე - განათლებიდან მაღალი დონის კავშირებამდე - Diplomat Magazine

ისრაელის სახლის აღიარება საერთაშორისო ასპარეზზე

ჰასბარა - ქვეყნის მხარდაჭერის უნიკალური მეთოდი

საპატიო კონსულის ინსტიტუტი - მორგებული საქართველოსა და ისრაელის ინტერესებზე - Diplomat Magazine

საპარლამენტო კავშირები სახელმწიფოებრივ ურთიერთობებში

პირველი ნაბიჯები ეკონომიკურ ურთიერთობებში

ისრაელისა და საქართველოს ინტერესების ლობირება მესამე სექტორის გზით