Diplomat October 2021 by Observer Media Group

The Advisor

Interview with Vazil Hudak on attracting FDI to Georgia

October 2021 ISSN 2449-3007

772449

300003

Contents Cover Story

კარგად შემუშავებული პოსტსაინვესტიციო გეგმა აუცილებელია უცხოელი ინვესტორების მოზიდვისა და შენარჩუნებისთვის საქართველოში A WELL-DEVELOPED POST INVESTMENT PLAN IS NECESSARY TO ATTRACT AND KEEP FOREIGN INVESTORS IN GEORGIA

Features

ფოთის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონა: უკონკურენტო სტრატეგიული საინვესტიციო შეთავაზებები უცხოელი ინვესტორებისთვის

POTI FIZ: UNBEATABLE STRATEGIC INVESTMENT OFFERS AVAILABLE FOR WISE INVESTORS

Ideas Matter - ახალი იდეები და ინიციატივები წინსვლისთვის მნიშვნელოვანია „სმარტ კაპიტალ ჯგუფი“

IDEAS MATTER - NEW IDEASAND INITIATIVES THATARE IMPORTANT TO MOVE FORWARD FOR SMART CAPITAL GROUP

ელჩი მააიკე ვან კოლდამი ჰოლანდიის სავაჭრო პოლიტიკის მიზნებისა და საქართველოსთან თანამშრომლობის ახალი შესაძლებლობების შესახებ

AMBASSADOR MAAIKE VAN KOLDAM ON THE OBJECTIVES OF THE DUTCH TRADE POLICY AND NEW HORIZONS FOR COOPERATION WITH GEORGIA

თურქეთის ელჩი საქართველო-თურქეთის დიპლომატიური ურთიერთობის 100 წელზე, სავაჭრო კავშირებსა და სამომავლო პერსპექტივაზე

TURKISH AMBASSADOR ON 100 YEARS OF TURKEY-GEORGIA DIPLOMATIC RELATIONS AND PURSUING PROGRESS IN THE NEW ERA

"ტავ ჯორჯია" ყოველთვის მზადაა წვლილი შეიტანოს ქართული ავიაციის განვითარებაში TAV GEORGIA IS ALWAYS READY TO CONTRIBUTE IN DEVELOPMENT OF GEORGIAN AVIATION

რუსუდან კვაჭანტირაძე ქართველი ქოუჩი საერთაშორისო ასპარეზზე RUSUDAN KVACHANTIRADZE - INTERNATIONAL CERTIFIED GEORGIAN COACH ON THE QUEST TO MAKING COACHING A POPULAR CHOICE AMONG GEORGIANS

ინვესტიციების რეალური გზები 25 წლიანი გამოცდილება REAL WAYS TO ATTRACT INVESTORS – RECOUNTING 25 YEARS OF PRAGMATIC EXPERIENCE

46 50

ინტერვიუ საერთაშორისო სავაჭრო პალატის ეროვნული კომიტეტის თავმჯდომარე ფადი ასლისთან INTERVIEW WITH FADY ASLY, THE CHAIRMAN OF THE ICC GEORGIA

“ქართველ სტუდენტთა მსოფლიო გაერთიანებამ” უცხოეთში განათლების მსურველთათვის კონფერენცია დიპლომატების მონაწილეობით გამართა STUDY ABROAD CONFERENCE – AN IMPORTANT PLATFORM AVAIL GEORGIANS WITH INFORMATION ON INTERNATIONAL STUDY OPPORTUNITIES

Observer Media Group

შიო მღვიმელის ქ. #15 საქართველო, თბილისი 0179

Observer / Diplomat / Parliament

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

Managing Director Nino Sharashidze

რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

nino.sharashidze@observer.com.ge

2 DIPLOMAT

დაიბეჭდა შპს „ფორმა“-ში. www.forma.ge

15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

info@observer.com.ge TEL: +995 558 519 519

კარგად შემუშავებული პოსტსაინვესტიციო გეგმა აუცილებელია უცხოელი ინვესტორების მოზიდვისა და შენარჩუნებისთვის საქართველოში

A Well-Developed Post Investment Plan Is Necessary to Attract and Keep Foreign Investors in Georgia ევრ ქვეყანაში, უცხოურ ინვესტიციებსა და ინვესტორებზე მაქსიმალური აქცენტია გაკეთებული. ქვეყნებმა თავიანთი ეკონომიკა უნდა აღადგინონ პანდემიით მიყენებული ზარალისგან და საქართველოც სრულად არის ორიენტირებული ამ მიმართულებით. პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილის მთავრობამ, ყველა საერთო ტენდენციის საწინააღმდეგოდ, ეროვნებაზე წინ კომპეტენცია დააყენა და უცხოური ინვესტიციების მიმართულებით მრჩევლად ვაზილ ჰუდაკი დანიშნა. ვაზილ ჰუდაკს აქვს დიდი სამუშაო გამოცდილება ფინანსების სექტორში, როგორც საჯარო, ასევე კერძო სტრუქტურებში და ამ ინტერვიუს საშუალებით ის გვიზიარებს თავის ხედვას საქართველოს საინვესტიციო პოტენციალის შესახებ, თუ როგორ შეუძლია საქართველოს უცხოელი ინვესტორების მოზიდვა და შენარჩუნება.

ბ

n many countries, the focus on foreign investment and investors is now at an all-time high. Most economies have to build back from the losses to the pandemic and Georgia is fully focused in this direction too. The government of Prime Minister Irakli Gharibashvili against all common trends decided to choose competence over nationality, and appointed Vazil Hudak to serve as an advisor on foreign investment for Georgia. Vazil Hudak has had extensive work experience in the finance sector both in public and private sectors, and through this interview, he shares his vision on Georgia’s investment potential and how it can attract and keep foreign investors.

DIPLOMAT 3

საუბარი დავიწყოთ საქართველოსთან თქვენს კავშირზე. რამდენად კარგად იცნობთ ქვეყანას? საკმაოდ დიდი ხანია, რაც საქართველოში ჩამოვდივარ. ვიტყოდი, 90-იანი წლების ბოლოდან, როდესაც საქართველო შედიოდა იმ რეგიონში, რომელსაც ვფარავდი ფინანსური მიმართულებით, როგორც საჯარო, ისე კერძო სექტორში მუშაობისას. იმ პერიოდში ვმუშაობდი კომერციულ ბანკებში, როგორიცაა JPMorgan და Citibank. და, რა თქმა უნდა, უფრო ხშირად ჩამოვდიოდი, როდესაც მე ვიყავი სლოვაკეთის მთავრობის ეკონომიკის მინისტრი და კიდევ უფრო ხშირად, როდესაც ვმუშაობდი ევროპის საინვესტიციო ბანკში (EIB), სულ მცირე, სამჯერ წელიწადში, მოგეხსენებათ, EIB საკმაოდ აქტიურია რეგიონში. როგორ შეიცვალა ქვეყანა მას შემდეგ, რაც პირველად ეწვიეთ საქართველოს? ეს არის საკმაოდ კარგი და პროგრესული ცვლილება. 90-იანი წლების ბოლოს, როცა პირველად ვეწვიე საქართველოს, არ იყო იოლი პერიოდი, რადგან ვგრძნობდი სამოქალაქო ომების მძიმე კვალს და საბჭოთა კავშირის შემდეგ, სახელმწიფოს აღდგენის წინაშე არსებულ გამოწვევებს, პოსტკონფლიქტური სიტუაცია ძალიან მძიმე იყო, მაგრამ ახლა საქართველო სრულიად სხვა ქვეყანაა. არის თანამედროვე ინფრასტრუქტურა, რომელიც სწრაფად ვითარდება; საქართველო წარმოადგენს მნიშვნელოვან სატრანზიტო დერეფანს აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის; საქართველოს ახალგაზრდობა გამორჩეულია. სინამდვილეში, როდესაც თბილისში ხარ, თითქოს პარიზში ხარ ან ბერლინში, ან სადმე სხვაგან. ერთადერთი მნიშვნელოვანი განსხვავება, რასაც შეამჩნევთ, არის არქიტექტურა, მაგრამ თანამედროვე საჭიროების თვალსაზრისით, საქართველო ასევე არის ძალიან კარგად განვითარებული ქვეყანა. და როგორ შეხვდით შეთავაზებას, გახდეთ პრემიერ-მინისტრის მრჩეველი უცხოური ინვესტიციების საკითხში? როგორ მიიღეთ ეს გადაწყვეტილება? როგორც აღვნიშნე, მაქვს ემოციური კავშირი საქართველოსთან, რადგან მომწონს ქვეყანა, ხალხი, კულტურა, ისტორია და ზოგიერთ ასპექტში, განსაკუთრებით, ქვეყნის სიდიდისა და მოსახლეობის (დაახლოებით 5 მილიონი ადამიანი) გათვალისწინებით საქართველო მსგავსებას ავლენს სლოვაკეთთან, ჩემს სამშობლოსთან. ორივე ქვეყანას აქვს ულამაზესი ბუნება, მთები, ქრისტიანული კულტურა და ისტორია. პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილს ვიცნობდი იმ დროიდან, როდესაც ის იყო პირველი ვადით მთავრობაში. მაშინ მე ვმუშაობდი 4 DIPLOMAT

Let’s begin by talking about your connections with Georgia, how well do you know the country? Well, I have been coming to Georgia for quite some time. I would say since the late 90s when Georgia was included in the region that I covered mostly for financial operations with public sector and state companies. I worked for commercial banks such as JPMorgan, and Citibank during that period. And then, of course, more frequently, when I was the Minister of Economy for the government of Slovakia. And even more frequently, when I worked for the European Investment Bank, I was visiting Georgia at least three times per year due to EIB’s active programs in Georgia. How has the country changed since the first time you visited Georgia? It’s a significantly good and progressive change. In the late 90s, was not an easy time because I could still feel some impacts of wars and breaking out from the Soviet Union on Georgia as a fledgling country. The post conflict situation was also dire but now, Georgia is a completely different country. There is the modern infrastructure, which is developing rapidly; Georgia serving as an important transit corridor between East and West; Georgia’s young people. In fact, when you are in Tbilisi it seems like being in Paris, or in Berlin or somewhere else. The only telling difference you will notice is in the architecture, but in terms of modern conveniences, Georgia is also a very well developed country. And how do you feel about the offer to become an advisor to the Prime Minister on foreign investment issues? How did you make your decision? Well, as I mentioned, I have an emotional connection with Georgia, because I like the country, the people, the culture, the history, and in some aspects, particularly the size and the population of approximately 5 million people, Georgia shares similarities with Slovakia, my home country. Both countries have beautiful nature, mountains, Christian culture and history. I knew Prime Minister Irakli Gharibashvili from his first term in government. I was working for the commercial banks at the

კომერციულ ბანკებში, ასე რომ, როდესაც ჩვენ შევხვდით, ის იყო ძალიან ახალგაზრდა პრემიერ-მინისტრი. და შემდეგ, ასევე გვქონდა კიდევ უფრო მეტი შეხება ერთმანეთთან, როდესაც ის ბიზნესში წავიდა მისი პირველი ვადის დასრულების შემდეგ. როდესაც მე მივიღე ეს შეთავაზება პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილისგან მეორედ თანამდებობის დაკავებისთანავე, მან განმიმარტა, რომ ცდილობს, გამოიყენოს თავისი მეორე ვადა, როგორც ქვეყნის მოდერნიზაციის შესაძლებლობა და ქვეყანას მოუტანოს განვითარების ახალი დონე. ეს კი ვერ მოხდება უცხოური ინვესტიციების გარეშე. სწორედ ამის გათვალისწინებით, მან შემომთავაზა, რომ გავმხდარიყავი მისი მრჩეველი უცხოური ინვესტიციების მიმართულებით. გადაწყვეტილების მიღება არ გამიჭირდა, რადგან მიყვარს თქვენი ქვეყანა. ვიცნობ ირაკლის და პატივს ვცემ მას, როგორც პიროვნებასა და პოლიტიკოსს. რა თქმა უნდა, ვიცი, რომ საქართველო არ არის ერთადერთი ქვეყანა, სადაც მთავრობასა და ოპოზიციას შორის არის დაპირისპირება და ასე შემდეგ, მაგრამ ჩემთვის მნიშვნელოვანია, რომ ვიგრძნო პრემიერ-მინისტრისა და მთავრობის მონდომება, რომ საქართველო გახადოს უკეთესი ადგილი მისი მოქალაქეებისათვის. არსებობს ხედვა, ქვეყნის მოდერნიზაციის მიმართულებით, მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანია, შენარჩუნდეს ტრადიციული ღირებულებები. ამ პოზიციაზე დანიშვნის შემდეგ შევხვდი მთავრობის სხვა წევრებს, განსაკუთრებით, ფინანსთა, ეკონომიკის, საგარეო საქმეთა, სოფლის მეურნეობის მინისტრებს და ვხედავ, რომ ყველა ამ ადამიანს ნამდვილად აინტერესებს ქვეყანა და მათ სურთ, რომ მაქსიმალურად დაიხარჯონ ამისთვის. ასე რომ, ამ პოზიციაზე ვარ, რომ დავეხმარო საქართველოს, რადგან მომწონს საქართველო და ქართველები და ასევე იმისთვის, რომ მთავრობას და პრემიერ-მინისტრს მივცე რჩევები, თუ როგორ მოიზიდონ უცხოური ინვესტიციები საქართველოში. როგორ შეაფასებდით ქართულ ბიზნესგარემოს უცხოური ინვესტიციებისა და ინვესტორებისთვის? როდესაც გადავხედავთ მსოფლიო ბანკის, EBRD და სხვათა რეიტინგს ან ტრადიციულ ანგარიშს, რომლებიც გამოიყენება სხვადასხვა ქვეყნის შესადარებლად, ჩანს, რომ საქართველო არის ერთ-ერთი ლიდერი რეგიონში და არის ერთ-ერთი საუკეთესო, ინვესტიციის საერთო კლიმატის თვალსაზრისით. ცხადია, საქართველო ასევე დგას გარკვეული გამოწვევის წინაშე, რასაც ამ რეგიონის ქვეყნები ებრძვიან, ეს არის შედარებით სუსტი სამართლებრივი და მარეგულირებელი ინფრასტრუქტურა, მაგრამ სასიამოვნოა იმის დანახვა, რომ ვითარება უმჯობესდება. ვფიქრობ, რომ ჩვენ ჯერ კიდევ გვჭირდება მუშაობა, განსაკუთრებით, კანონებისა და რეგულაციის აღსრულების მიმართულებით. უმეტეს შემთხვევაში, ქაღალდზე ყველაფერი კარგად გამოიყურება, მაგრამ ამ კანონების აღსრულება სასამართლოების ან სხვადასხვა სახელმწიფო ინსტიტუტის მიერ ტოვებს ხარვეზებს, რაც მიგვითითებს იმაზე, რომ ისინი არ გამოიყენება სწორად. ზოგიერთ შემთხვევაში, ძალიან ბევრი ურთიერთქმედებაა ბიზნესსა და პოლიტიკას შორის. ჯერ კიდევ არსებობს ბიზნესში სახელმწიფოს ჩარევის შემთხვევები და მიუხედავად იმისა, რომ ეს არ არის მხოლოდ საქართველოსთვის დამახასიათებელი, ისინი აბრკოლებენ ინვესტიციის მოზიდვას, განსაკუთრებით, სტარტაპებისა და ახალი კომპანიების თვალსაზრისით. ასევე, პანდემია, რომელსაც აქვს უარყოფითი გავლენა მოგზაურობაზე, რითაც ზღუდავს უცხოელი ინვესტორების შემოსვლას. უცხოელმა ინვესტორებმა უნდა შეძლონ ქვეყანაში შემოსვლა, აღსანიშნავია, რომ კოვიდის გავლენის შემცირების შედეგად, ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში ვხედავთ მნიშვნელოვან ეკონომიკურ ზრდას. უნდა ვიმუშაოთ ამ პრობლემებზე, რათა სწრაფად ავცდეთ მშპ-ს 7%-იან ზრდას, რომელიც პროგნოზირებულია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მისიის მიერ, ივლისში

time so, when we met, he was a very young Prime Minister. And then, we also had some more engagements when he went into business after his first terms in office had ended. When I received this offer from Prime Minister Irakli Gharibashvili upon his assumption of office for the second time, he explained that he was seeking to use his second term in office as an opportunity to modernize the country, and to birth new levels of development, which cannot be done without foreign investment. Along the line, he suggested that I serve as his advisor for investment. The decision was an easy one because I love the country. I know Irakli and I respect Irakli as a person, but also as a politician. Of course, I know that Georgia is not the only country where there are some controversies between government and opposition and so on, but for me, it’s important that I feel the commitment from the Prime Minister, and from the government towards making Georgia a good place for the citizens. There’s the vision to make the country modern, but it is important to also keep the traditional values in place. Since I accepted the role, I have met other members of the government, especially the Ministers of Finance, Economy, Foreign Affairs, Agriculture etc., and I see that all these people really care about the country, and they want to do their best. So, I’m in this position to help Georgia, because I like Georgia and Georgians and secondly, to give some ideas, some advice to the government, and to the Prime Minister, about how to improve foreign investments in Georgia. How would you assess the Georgian environment for foreign investments and investors? When you look at some of the indexes of World Bank (Ease of Doing Business), EBRD, etc., these traditional reports which are used to compare different countries show that Georgia is among the leaders in the region, and is one of the best in terms of overall climate for investment. Obviously, Georgia is also facing some challenges that developing countries in this region struggle with including a relatively weak legal and regulatory infrastructure, but it is nice to see that they are evolving. I think that we still need to work especially on the application of laws and regulations. On paper most times, everything looks good, but the implementation of these laws by the courts or via different state institutions, leaves gaps that suggests that they are not being applied correctly. In some cases, there’s too much interaction between business and politics. There are still cases of state intervention into business, and although they are not unique to Georgia, they play major roles in attracting investors especially in terms of startups and new companies. There’s also COVID which has had its negative bearings on travel thereby limiting the presence of foreign investors. Foreign investors need to be able to come into the country, and in the last few months, we have been witnessing some significant economic growth due to the lessening impact of COVID. We have to work on these problems together in order to fast track the over 7% GDP growth predicted by the IMF mission when they visited Georgia in July. How would you assess the government’s actions during the pandemic particularly as touching the economy, and

DIPLOMAT 5

საქართველოში ვიზიტისას. როგორ შეაფასებდით მთავრობის ქმედებებს პანდემიის პირობებში, განსაკუთრებით, ეკონომიკის მიმართულებით, რამდენად ეფექტიანად მართავდა ის პანდემიურ კრიზისს? პანდემიასთან გამკლავება რთული იყო ყველა მთავრობისთვის. არ ვფიქრობ, რომ მსოფლიოში არსებობს ისეთი მთავრობა, რომელსაც შეუძლია, თქვას, რომ მან გასწია იდეალური სამუშაო. ყველა მთავრობა ცდილობს, იპოვოს გამოსავალი ჯანმრთელობის საკითხებსა და ეკონომიკურ საკითხებს შორის სწორი ბალანსის დაცვით. გადაჭარბებული შეზღუდვები, რა თქმა უნდა, შეანელებს ეკონომიკას და ექნება გრძელვადიანი გავლენა ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდაზე. საქართველოში ვიცი, რომ ერთ-ერთი საკითხი იყო ვაქცინებზე წვდომა და ვაქცინაცია არის ის, რაც კრიტიკულია ნებისმიერი ქვეყნისთვის, რომ შეძლოს თავისი ეკონომიკის გადატვირთვა და ხელახლა გახსნა. საერთაშორისო თანამეგობრობას, განსაკუთრებით, ევროკავშირს, ჰქონდა ჩავარდნები საქართველოს სწრაფი დახმარების მიმართულებით, მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო ევროპული სამეზობლოს ნაწილია. ევროკავშირს შეეძლო, პროაქტიური ყოფილიყო ისეთი ქვეყნებისთვის, როგორიცაა საქართველო. ასეთი მხარდაჭერა უფრო მეტ დანიშნულებას ატარებს, ვიდრე მხოლოდ სოლიდარობის გამოვლენა და ის ბევრს დაანახვებდა რეალურად, თუ რისი მომტანია საქართველოსთვის ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის ნაწილად ყოფნა. სირთულის მიუხედავად, ვფიქრობ, რომ საქართველოს მთავრობის პროაქტიურმა პოზიციამ გააადვილა ვაქცინების მიღება ალტერნატიული წყაროებიდან, მათ შორის, ჩინეთიდან, ახლო აღმოსავლეთიდან და სხვა. ვფიქრობ, ვაქცინებზე წვდომა ახლა აღარ არის მთავარი გამოწვევა, არამედ - მოსახლეობის მობილიზება და ცნობიერების ამაღლება ვაქცინაციის მნიშვნელობაზე. შესაძლოა, ტრადიციული ინსტიტუტების ჩართვით, როგორებიცაა სკოლები და ეკლესიები, დაარწმუნონ, რომ ვაქცინაცია მნიშვნელოვანია ქვეყნისთვის. საერთო ჯამში, უნდა ვთქვა, რომ ეს იყო ძალიან რთული სიტუაცია, განსაკუთრებით იმის გამო, რომ ძნელი სათქმელი იყო, რა არის საუკეთესო გზა კოვიდ-პანდემიასთან გასამკლავებლად. იმის გათვალისწინებით, თუ რა სირთულეები შეხვდა საქართველოს ვაქცინებზე წვდომის თვალსაზრისით, ვიტყოდი, რომ მთავრობამ საკმაოდ კარგი სამუშაო გასწია და ახლა საჭიროა მხოლოდ მეტი ძალისხმევა, რათა მეტი ადამიანი იყოს ვაქცინირებული. დაახლოებით სამი თვე გავიდა, რაც ამ თანამდებობაზე დაინიშნეთ. ბევრს აინტერესებს, დაიწყეთ თუ არა ამ მიმართულებით მუშაობა? რა ხდებოდა, თქვენი მხრიდან, ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში? დავიწყე მუშაობა კონკრეტულ დავალებებსა და პროექტებზე. ერთი რამ არის ის, რომ პრემიერ-მინისტრმა წამოიწყო 10-წლიანი ეკონომიკური სტრატეგიის შემუშავების პროცესი, ასე რომ, აქტიურად ვარ ჩართული მის განვითარებაში, განსაკუთრებით, ეკონომიკის სფეროებში და რაც შეეხება უცხოურ ინვესტიციებს. ასევე ჩავატარე სამი შეხვედრა საერთაშორისო საინვესტიციო საბჭოს წევრებთან, რაც მოიცავს სხვადასხვა სავაჭრო პალატას (გერმანია, აშშ და ასე შემდეგ) და საერთაშორისო ფინანსურ ინსტიტუტებს, როგორებიცაა EBRD, EIB, მსოფლიო ბანკი, IFC და ასე შემდეგ. ჩვენ განვიხილავთ და ვცდილობთ, გავიგოთ ის, რასაც ისინი უცხოური ინვესტიციების მთავარ დაბრკოლებად მიიჩნევენ და მათ შესამცირებლად განვიხილავთ საუკეთესო გზებს. ახლა ვემზადებით ამ თემაზე მომდევნო დისკუსიის ჩასატარებლად პრემიერ-მინისტრის სრული მონაწილეობით. ასევე განვიხილავთ კონკრეტულ პროექტებს. მაგალითად, ვმუშაობთ როტშილდის ბანკთან,

6 DIPLOMAT

how effectively it managed the pandemic crisis? Handling the pandemic was difficult for every government. I don’t think there are any government in the world that can say we have done an ideal job. Every government is trying to find a way out of this by choosing between how much restrictions you create between a health issue and economic issue. Too much restrictions of course would slowdown the economy and will have a limiting long term impact on the economic growth of the country. In Georgia, I know that one of the issues was access to vaccines, and vaccination is something which is critical for any country to be able to restart and reopen their economy. The international community especially the European Union, had their failings in providing quick support and assistance to Georgia despite Georgia being a part of the European Neighborhood. The EU could have been proactive in the provision of support and the availability of vaccines to countries like Georgia. The EU’s support would mean more than showing solidarity, and it would have given real meaning to many on the importance of Georgia being a part of the EU neighborhood. Despite the difficulty, I think the Georgian government’s proactive stance made it easier to source the vaccines from alternative sources including China, the Middle East, and other intermediaries. I think now, access to vaccines is not a major challenge, but the mobilization and education of the populace on the importance of vaccination. Maybe by engaging traditional institutions like schools and churches to reiterate that vaccination is important for the country. Overall, I have to say that this was a very difficult situation, especially as it was difficult to say what is the best way to proceed or to handle COVID. Bearing in mind the limitations that Georgia faced in terms of access to vaccines, I would say that the government did quite a good job and now, it only needs to do more to get more Georgians vaccinated. It’s been about three months since your appointment to this position. Many people are wondering if you have started working in this direction already, or if this is your first time of getting involved. What has been happening from your side in these past few months? Well, I started working on some specific assignments and projects. One thing is that the Prime Minister initiated the process of developing a 10-year economic strategy so, I’m actively engaged in the development especially in the areas of economics and whatever relates to foreign investment. I have also held about three discussions, with members of the International Investment Council, which includes different Chambers of Commerce (German, the US, etc.,), and international financial institutions such as the EBRD, EIB, World Bank, IFC etc. We discuss and try to unravel the things that they identify as main obstacles to foreign investment and, we discuss the best ways to mitigate them. We are now preparing to hold our next discussion on this topic with the Prime Minister’s full participation. We will also be

ცნობილ საფინანსო ინსტიტუტთან (ევროპასა და მთელ მსოფლიოში), საქართველოში რეგიონალური ფინანსური კერის განვითარების შესაძლებლობის შესახებ. არსებობს მკაცრი რეგულაცია ფულის გათეთრების საწინააღმდეგო ღონისძიებებზე და გადასახადების თავიდან აცილების საკითხებზე; ამიტომ, ბევრმა ოფშორულმა ზონამ, რომელიც კომპანიებს ემსახურებოდა, გადასახადის თავიდან აცილების მიზნით, გაამკაცრა რეგულაცია. ახლა ეს კომპანიები სხვაგან უნდა გადავიდნენ და გვჯერა, რომ საქართველოს აქვს რამდენიმე საინტერესო ელემენტი, რაც მას ფინანსური ინდუსტრიის ახალ ცენტრად აქცევს. საქართველო სტრატეგიულად არის განლაგებული ევრაზიის კონტინენტის ბირთვში და მას აქვს პოტენციალი საინვესტიციო ფონდების მოზიდვისთვის და ასე შემდეგ. ის, რასაც ჩვენ ვგეგმავთ, მსგავსია სამი-ოთხი ათწლეულის წინანდელი ლუქსემბურგისა, როდესაც იქ არ არსებობდა ფინანსური ინდუსტრია და ვერ იზიდავდნენ თანხას ლუქსემბურგში, მაგრამ მათ შეიმუშავეს ძლიერი პრაქტიკული პოლიტიკა, საგადასახადო კანონმდებლობის ჩათვლით და ასე შემდეგ, და შეძლეს, გამხდარიყვნენ ფინანსური ინდუსტრიის ერთ-ერთი მთავარი კერა ევროპასა და დანარჩენ მსოფლიოში. გვჯერა, რომ საქართველოს აქვს ეს პოტენციალი და უნდა გამოვიყენოთ ეს შესაძლებლობა. უნდა შევძლოთ, შევქმნათ გარემო, რომელიც მოიზიდავს ფინანსურ საინვესტიციო ინსტიტუტებს. საქართველოს ასევე აქვს ძალიან საინტერესო პოტენციალი ენერგიისა და ენერგიის წყაროების თვალსაზრისით, საქართველოს ენერგიის 80%-ზე მეტი იწარმოება ჰიდრო წყაროებიდან. ასე რომ, სუფთა ენერგიის თვალსაზრისით, საქართველო არის ძალიან მოწინავე ქვეყანა, მაგრამ უნდა გაიზარდოს ენერგიის წარმოება განახლებადი საშუალებებით (ფოტოელექტრული, ქარი, ბიო, თერმული), რათა შეავსოს საქართველოს ელექტროენერგიის დეფიციტი. ასევე საჭიროა ელექტროენერგიის გადამცემი სისტემის განახლება, რათა მოხდეს წყვეტილი წყაროებიდან ელექტროენერგიის შეუფერხებელი გადასვლა. ერთ-ერთი გამოსავალი იქნება ენერგიის შენახვის სტრატეგიის შემუშავება ბატარეების გამოყენებით და ამ განახლებადი რესურსის დაკავშირება ენერგიის საცავთან. ვხედავთ ამას, როგორც ერთ შესაძლებლობას, რის გამოც ვიწყებთ მუშაობას EIB-სთან და ზოგიერთ კერძო კონსულტანტთან ტექნიკურ-ეკონომიკური მიზნობრიობის შესწავლაზე, თუ როგორ შეუძლია საქართველოს განახლებადი ენერგიის განვითარების ხელშეწყობა ენერგიის შენახვისა და ბატარეების ინდუსტრიის განვითარების გზით. შეგვიძლია, შევქმნათ მთლიანი ღირებულების ჯაჭვი, რომელიც მოიცავს ბატარეის წარმოებას, განსაკუთრებით ახლა, როდესაც ისინი წარმოადგენენ პოპულარულ გადაწყვეტას ელექტრომოძრაობის, ელექტრომანქანების და განახლებადი ენერგიის შესანახად. ასე რომ, ვფიქრობ, რომ არსებობს საინტერესო პოტენციალი საქართველოსთვის, რათა მოიზიდოს ზოგიერთი ინვესტორი ბატარეების წარმოებაში, როგორც შიდა ენერგეტიკული საჭიროებისთვის, ასევე რეგიონისთვის, რადგან აზერბაიჯანსა და სომხეთს ასევე აქვთ მსგავსი საჭიროება. თურქეთს ასევე სურს, განავითაროს განახლებადი ენერგიის მეტი წყარო, მაგრამ მათ ასევე სჭირდებათ ენერგიის შემნახველი საცავი და ამ სფეროში რამდენიმე სხვა ქვეყანამ ასევე უნდა გაზარდოს ენერგიის შესანახი შესაძლებლობა. ეს არის ორი რამ, რაზეც მუშაობა დავიწყე მას შემდეგ, რაც ამ პოზიციაზე დავინიშნე. კიდევ ერთი პროექტი უკავშირდება ტურიზმს. ტურიზმი ძალიან მნიშვნელოვანია საქართველოს ეკონომიკისთვის. კოვიდ-პანდემიის გამო, გლობალური მასშტაბით შემცირდა ტურისტების რიცხვი. ტურიზმის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა არის საზღვრებს მიღმა გადაადგილება, ახლა უკვე PCR ტესტის მოთხოვნა და COVID-სერტიფიკატი და ასე შემდეგ. ასე რომ, ჩვენ დავიწყეთ სპეციალური

discussing some specific projects. For example, we are working with Rothschild bank, a renowned financial institution (in Europe and across the globe), about the possibility of developing a regional financial hub in Georgia. There are strong regulations on anti-money laundering activities, and tax avoidance issues so, many offshore areas which used to serve as fronts for companies to avoid taxes have implemented strong regulations. Now, they have to move somewhere else, and we believe that Georgia has some interesting elements that makes her fit to be the new hub for the financial industry. Georgia is strategically positioned in the core of the Eurasian continent and it sure has the potential to attract investment funds, etc. What we intend is similar to what Luxembourg did three or four decades ago, when there was basically no financial industry, and no funds being attracted into Luxembourg, but they came up with a robust practical policy, including taxation legislation and so on, and were able to become one of the main hubs of financial industry for Europe and the rest of the world. We believe that Georgia has this potential, and we need to tap into this opportunity. We need to be able to create an environment which will attract financial investment institutions. Georgia also has a very interesting structure in terms of energy and energy sources, with over 80% of Georgia’s energy being generated from hydro sources. So, in terms of clean energy, Georgia is a very advanced country, but there must be increased production of energy through renewable means (photovoltaic, wind, bio, thermal) in order to cover for Georgia’s electricity deficit. There also needs to be an upgrade to the electricity transmission system in order to allow for the smooth transition of electricity from intermittent sources. One of the solutions will be to develop a strategy for energy storage through the use of batteries, and to connect these renewable resources with the energy storage. We see this as one possibility which is why we are now starting work on a feasibility study with the EIB and some private consultants on how Georgia could support renewable energy development by providing energy storage and developing a battery industry. We can create an entire value chain to include battery production, especially now that batteries are becoming a trendy topic for electro mobility, electric cars, and for renewable energy storage. So, I think there is an interesting potential for Georgia to attract some investors into battery production, both for its internal energy needs, and also for the region, because Azerbaijan and Armenia also has similar needs. Turkey also wants to develop more renewables, but they also need this kind of energy storage capacity and several other countries in this area also need to increase their energy storage capacities. These are two things which I started working on since I got to office. Another project is linked to tourism. Tourism is very important for Georgia’s economy. Due to COVID, there’s been a serious decline in the number of tourists globally. One of the key challenges for tourism is easy movement across borders, and now all these PCR test requirements and COVID certificates, etc., have made things quite complex for tourists. So, we started

DIPLOMAT 7

პროგრამის შემუშავება, რომელსაც ჰქვია MyGeorgia. ეს პროგრამა დაუკავშირდება ევროკავშირის COVID Hub-ს. ძირითადად, ევროკავშირის ვაქცინირებული ყველა მოქალაქე მიიღებს ევროკავშირის სპეციალურ სერტიფიკატს. ცენტრი შეიცავს ინფორმაციას ყველა ვაქცინირებული ადამიანის შესახებ, ასე რომ, როდესაც მათ სურთ საქართველოში ჩამოსვლა, ისინი, უბრალოდ, გადმოწერენ ევროკავშირის ამ სერტიფიკატს განაცხადში და მათ შეუძლიათ, ადვილად გადალახონ საქართველოს საზღვარი სასაზღვრო პოლიციისთვის დოკუმენტების წარდგენის გარეშე. ეს არის ერთ-ერთი გზა, რომლის საშუალებითაც შეგვიძლია, მოვიზიდოთ მეტი ტურისტი, რომ ეწვიონ საქართველოს, როგორც ევროკავშირის, ისე არაევროკავშირის ქვეყნებიდან. აზერბაიჯანელი, ყაზახი და რუსი ტურისტები ჩამოდიოდნენ საქართველოში, მაგრამ ახლა უნდა ვაჩვენოთ, რომ საქართველო არის ქვეყანა, რომელიც დაინტერესებულია ტურისტებით და ხელს უწყობს ტურიზმს ადამიანებისთვის. აპლიკაციით, გვექნება ციფრული გადაწყვეტა ხალხის გადაადგილების გასაადვილებლად საზღვრებს გარეთ. გვქონდა შეხვედრა პრემიერ-მინისტრთან და ეკონომიკის, შინაგან საქმეთა და საგარეო საქმეთა მინისტრებთან ამ პროექტის შესახებ და კომპანიამ, რომელმაც შეიმუშავა აპლიკაცია, ასევე წარმოადგინა თავისი წინადადება განაცხადზე. შეგვიძლია, გავუშვათ ეს პროგრამა მომდევნო ორ-სამ კვირაში და ის იქნება ძალიან კარგი საქართველოს იმიჯისთვის და საქართველოში ჩამოსული ადამიანებისთვის. შემდეგი ნაბიჯი იქნება მსგავსი რამის გაკეთება საქართველოს მოქალაქეებისთვის, რათა მათ გამოიყენონ ვაქცინაციის მოწმობა გაცემული საქართველოს სერტიფიცირებული დაწესებულებების მიერ ევროკავშირში ან სხვა ქვეყნებში გამგზავრებისთვის. თქვენ ახსენეთ თქვენი შეხვედრები ფინანსურ ინსტიტუტ ებთან. გეგმავთ შეხვედრას უცხოელ ინვესტორებთან საქართველოში ან პოტენციურ, უცხოელ ინვესტორებთან? დიახ, როგორც აღვნიშნე, ვხვდებით ინსტიტუციონალურ ინვესტორებს საერთაშორისო საინვესტიციო საბჭოში. რეალურად ვგეგმავთ, პრემიერთან ერთად შევქმნათ საერთაშორისო საინვესტიციო მრჩეველთა საბჭო, სადაც გვინდა, მოვიწვიოთ ზოგიერთი მსხვილი საერთაშორისო კომპანიის აღმასრულებელი დირექტორი და რეგულარულად შეხვდნენ პრემიერ-მინისტრს და მის ეკონომიკურ გუნდს სიტუაციის განსახილველად და გეგმების დასახვის მიზნით, რომ მოხდეს ამ ინვესტორთა პრობლემების გადაწყვეტა საქართველოში და ეგრეთ წოდებული „სისტემური“ უცხოელი ინვესტორების მოზიდვა. თუ ვისაუბრებთ იმ ქვეყანაზე, რომელიც ყველაზე კარგად ვიცი, სლოვაკეთი, შემიძლია, აღვნიშნო, რომ სლოვაკეთის ეკონომიკის ზრდა დაიწყო 90-იან წლებში, მას შემდეგ, რაც რამდენიმე მსხვილმა კორპორაციულმა მწარმოებელმა კომპანიამ, როგორებიცაა Volkswagen, Kia, Peugeot, Citroen და სულ ახლახან ასევე Jaguar Land Rover დაიწყეს წარმოება სლოვაკეთში. თანდათანობით, სლოვაკეთმა შექმნა ძლიერი ბაზა მანქანის წარმოებისთვის ამ დიდ ინვესტორებთან ერთად. ეს იმას ნიშნავდა, რომ მცირე და საშუალო საწარმოების ბევრი ადგილობრივი მიმწოდებელი გახდა ამ მსხვილი მწარმოებელი კომპანიების მომწოდებელი. ახლა კი, ავტომობილების წარმოება შეადგენს სლოვაკეთის ეკონომიკის დაახლოებით 40 ან 50%-ს, რაც თითქმის არ არსებობდა 30 წლის წინ. დღეს სლოვაკეთი მსოფლიოში ერთ სულ მოსახლეზე ავტომობილების უმსხვილესი მწარმოებელია 5 მილიონი მოსახლეობით და ერთ მილიონზე მეტი ავტომობილით წელიწადში. ამრიგად, გვჭირდება ამგვარი სისტემური სტრატეგიული ინვესტორები, რომ ჩამოვიდნენ საქართველოში და შემდეგ შექმნან წარმოების ეს გლობალური ღირებულების ჯაჭვი ადგილობრივი მომწოდებლებისგან. როგორ ფიქრობთ, რა უნდა იყოს მთავარი მიმზიდველობა საქართველოში, იმ სხვადასხვა რეიტინგის გარდა, რომელიც

8 DIPLOMAT

developing a special application, which is called MyGeorgia. This application will be connected to the EU COVID Hub. Basically, all EU citizens who have been vaccinated will receive a special EU certificate. The hub contains information about all people who have been vaccinated so, when they want to come to Georgia, they just basically download this EU certificate into the application and they can cross Georgia’s borders easily without having to present any more documents to the immigration officers at the border crossing in Georgia. This is one of the ways that we can encourage more tourists to visit Georgia from both EU, and non-EU countries. Azerbaijani, Kazakhstani, and Russian tourists have been coming to Georgia, but now, we need to show that Georgia is a country that is interested in tourists and facilitates tourism for people. With the application, we will have a digital solution to facilitating people’s movement across borders. We have had a meeting with the Prime Minister and the Ministers of Economy, Interior and Foreign Affairs about this project and the company developing the application also presented their proposal for the application. We can launch this application in the next two to three weeks, and this application promises to be very good for Georgia’s image, and for people coming to Georgia. The next step will be to make something similar for Georgian citizens so that they can use the certificates and vaccinations issued by Georgian certified institutions when they travel to the EU or to other countries. You mentioned your meetings with financial institutions. Are you planning to meet with foreign investors already in Georgia, and other potential foreign investors? Please share if you have such plans? Yes. As I mentioned, we meet with these institutional investors at the International Investment Council. We are actually planning with the Prime Minister to set up an international investment advisory board, where we want to invite the CEOs of some major international companies to join and to regularly meet with the Prime Minister and his economic ministers to discuss the situation and map out solutions to the problems of these investors in Georgia to attract more systemic foreign investors. If I go back to the country I know the best, Slovakia, I can point out that Slovakia’s growth shot up rapidly in the 90s after some big corporate production companies such as Volkswagen, Kia, Peugeot, Citroen, and most recently also Jaguar Land Rover arrived in Slovakia. Gradually, Slovakia created a strong base for car production with these big investors. This also meant that many local suppliers of small and medium enterprises became suppliers to these big production companies. And now, car production takes care of about 40 or 50% of Slovak economy, which almost did not exist 30 years ago. Today, Slovakia is the biggest producer of cars per capita in the world with a population of 5 million people and more than 1 million cars per year. So, we need this kind of systemic strategic investors to come into Georgia and to then create this global value chain of production from local suppliers. What do you think should be the main attraction in Georgia, apart from these rankings that we all know? Do you

ჩვენ ყველამ ვიცით? როგორ ფიქრობთ, არის სხვა რამ, რაც მოიზიდავს თქვენ მიერ ხსენებულ ინვესტორებს? საქართველოს ადგილმდებარეობა ძალიან მნიშვნელოვანია. მჯერა, რომ საქართველოს აქვს პოტენციალი, გახდეს ცენტრი ფართო რეგიონისთვის. თუ გადავხედავთ რეგიონს, ეს ძალიან საინტერესოა მომხმარებელთა რაოდენობისა და მიმდებარე ქვეყნებში მყოფი ადამიანების თვალსაზრისით. ამავდროულად, საქართველო არის ერთადერთი ქვეყანა ამ რეგიონში, რომელსაც, ძირითადად, არანაირი პრობლემა არ აქვს არც ერთ მეზობელთან. მოგეხსენებათ, არის საკითხები სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, თურქეთსა და სომხეთს შორის, თურქეთსა და რუსეთს შორის, რუსეთსა და ირანს შორის და ასე შემდეგ. რეგიონის ყველა ქვეყანას აქვს გარკვეული პრობლემა ერთმანეთთან. ინვესტორებისთვის კი ეს საკითხები მნიშვნელოვანია, როდესაც ისინი განიხილავენ რისკის კოეფიციენტს და ქვეყანაში ინვესტიციის რისკს. საქართველო არის პატარა, მაგრამ სტაბილური და მშვიდობიანი, მეგობრული ქვეყანა, სასიამოვნო ადამიანებით, კარგი ღვინით და ასე შემდეგ. ასევე ვუყურებ იმ სფეროებს, რომლებიც დაკავშირებულია გლობალურ მოთხოვნილებასთან და გლობალურ მოხმარებასთან. მაგალითად, ვახსენე ბატარეები, ენერგიის შესანახად და ელექტრომობილობისთვის, რადგან ეს არის ახალი ინდუსტრია, რომელიც ვითარდება კლიმატის ცვლილების გამო და საავტომობილო ინდუსტრიის ელექტრულად და ჰიბრიდულად გადაქცევის გამო. ამრიგად, უნდა დავიჭიროთ ეს ახალი ტენდენციები და დავაყენოთ საქართველო, როგორც ქვეყანა, რომელსაც შეუძლია, შექმნას წარმოების კარგი ბაზა. წარმოების კარგი ბაზა მოითხოვს ინფრასტრუქტურას, რაც საშუალებას მისცემს ზემოაღნიშნული საქონლის გადაადგილებას და ექსპორტს, რადგან ის, ძირითადად, ექსპორტზე ორიენტირებული წარმოებაა. საქართველოს შიდა ბაზარი მცირეა, მაგრამ თუ მას რეგიონის თვალსაზრისით განვიხილავთ, ბაზარი ფართოვდება, თქვენ უნდა შექმნათ პირობები ექსპორტისთვის შესაბამისი ინფრასტრუქტურის შექმნით. საქართველო უფრო სწრაფად ვითარდება მაგისტრალების მშენებლობით, მაგრამ ვფიქრობ, რომ მეტი ყურადღება უნდა მიექცეს რკინიგზას და გაუმჯობესდეს პორტების ინფრასტრუქტურა; მაგრამ ეს არ არის ყველაფერი, რისი გაკეთებაც შეიძლება, რადგან გვჭირდება სამართლებრივი ინფრასტრუქტურა და გამჭვირვალე სისტემა. საქართველოს ჰყავს უნიკალური ხალხი და, ვფიქრობ, ეს არის ის სფერო, სადაც ბევრად მეტი უნდა გავაკეთოთ. გვჭირდება ახალგაზ-

think there’s something else that should attract these kind of investors that you mentioned? Georgia’s location is very important. Georgia, I believe has a potential to become a hub for the broader region. If you look at the region, it’s very interesting in terms of number of consumers, and people who are in the surrounding countries. At the same time, Georgia is the only country in this region, which basically doesn’t have any major issues with any of the neighbors. As you know, there are issues between Armenia and Azerbaijan, between Turkey and Armenia, between Turkey and Russia, between Russia and Iran, and so on. Every important country in the region has some problems. And for investors, these issues are important when they consider risk ratios and the risk of investing in the country. Georgia is a small but stable and peaceful, friendly country, with nice people, good wine, etc. Georgia has all the prerequisites to become a hub for the production of goods or products, which could then be deployed regionally. That’s why I’m also looking at those areas which are tied to global needs and global consumption. For example, I mentioned batteries, for energy storage and for electro mobility, because this is a new industry, which is developing due to climate change, and due to the transformation of the automobile industry into electric and hybrid. So, we need to capture these new trends and position Georgia as the country which is able to serve as a good base for production. Being a good base for production requires infrastructure, which would allow for these goods to be moved and exported, because they are mostly export driven production. Georgia’s domestic market is small, but if you consider it in terms of the region, the market expands so, you have to create conditions for exports by creating physical networks and connections. Georgia is improving faster with the construction of highways, but I think there should be more attention given to railways, and improving ports infrastructure, but these are all things which can be done, because we need a legal infrastructure and system which will be transparent and

DIPLOMAT 9

რდა, გამოცდილი ადამიანები, რომელთაც გააჩნიათ ის უნარ-ჩვევა და სამუშაო ეთიკა, რასაც მოითხოვენ ეს კომპანიები. ასე რომ, ბევრი რამეა გასაკეთებელი განათლებისა და კადრების გადამზადების თვალსაზრისით. თქვენ უკვე იცით ქვეყნის წარსული და აწმყო. სად ხედავთ საქართველოს ათ წელიწადში? რადგან ახსენეთ განვითარების 10-წლიანი გეგმა. ეს ნიშნავს, რომ რაღაც ხედვა არსებობს, არა? ვფიქრობ, საქართველო 10 წლის შემდეგ უნდა იყოს თანამედროვე საქართველო, დაცული თავისი ტრადიციული ღირებულებებითა და კულტურით. ეს არის ზუსტად ის, რითაც ლამაზია ეს ქვეყანა. ვფიქრობ, იმასთან შედარებით, სადაც ახლა ვართ, მინდა, ვნახო, სულ მცირე, ორი-სამი სტრატეგიული, ეგრეთ წოდებული „სისტემური“ უცხოელი ინვესტორი, რომლებიც დაიწყებენ საქართველოს განვითარებას, როგორც წარმოების რეგიონალური კერის, იქნება ეს ბატარეები, იქნება ეს ინფორმაციული ტექნოლოგიები, იქნება ეს სოფლის მეურნეობაში ან ფარმაცევტული მიმართულებით. თქვენ დაინახავთ ამას, მაგრამ ვფიქრობ, რომ გვჭირდება ასეთი წამყვანი ინვესტორები, რომლებიც დაიწყებენ საქართველოს პოზიციონირებას, როგორც წარმოების კერის, მაღალი დამატებითი ღირებულების წარმოებით. ეს პროდუქცია ასევე მოუტანს დამატებითი ღირებულების გადასახადს და შემოსავალს საქართველოს, რაც გახდის ქვეყანას უფრო მიმზიდველს ახალგაზრდების ქვეყანაში დარჩენისა და დასაქმებისთვის, რომ განავითარონ კარიერა საქართველოში. საქართველო 10 წელიწადში წარმომიდგენია, როგორც კარგი პარტნიორი ქვეყანა, რა თქმა უნდა, მეგობრული მეზობლებით, სადაც უცხოელ ინვესტორებს სურთ ჩამოსვლა, რადგან მათ მოსწონთ ქვეყანა და იციან, რომ მათ აქ კარგად მოეპყრობიან. ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც ადრე არ მიხსენებია, არის საინვესტიციო მიდგომა, მართალია, უკვე არის კარგად შემუშავებული საინვესტიციო გეგმა „აწარმოე საქართველოში“ და ზოგიერთი სხვა ინსტიტუტების მიერ, არის კარგად განვითარებული ინფრასტრუქტურა ინვესტორების მოსაზიდად, თუმცა, ვმუშაობთ მის გასაუმჯობესებლად. მაგრამ ბევრი ინვესტორი, თუ პოტენციური ინვესტორი, სწუხს იმის თაობაზე, რომ არ არსებობს პოსტსაინვესტიციო მიდგომა, განსაკუთრებით, თუ ეს სცდება „აწარმოე საქართველოშის“ ფოკუსს, თითქოს აღარავის აინტერესებს ისინი. ძალიან მნიშვნელოვანია პოსტსაინვესტიციო ურთიერთობის შენარჩუნება, რომ მათ ჰქონდეთ მხარდაჭერა ნებისმიერი პრობლემის გადასაჭრელად. სწორედ ეს ინვესტორები განაპირობებენ საქართველოს პოპულარიზაციას სხვა პოტენციურ ინვესტორებში. ასე რომ, პოსტსაინვესტიციო გარემო არის კიდევ ერთი მიმართულება, რომლის გაუმჯობესებაზეც ვიქნები ორიენტირებული.

10 DIPLOMAT

easy for investors. Georgia has unique people and, I think this is one area where we need to do much more. We need young, skilled people who have the skills, and good work ethics required by these companies. So, we need to do a lot in terms of education and training. You already know the past of the country and the present. Where do you see Georgia in 10 years? Because you mentioned the 10-year development plan. This means some vision is in place, right? Well, I think for me, Georgia in 10 years should be a modern Georgia, which is able to protect its traditional values, and culture. This is exactly what is beautiful about Georgia. I think, in comparison to where we are now, I would like to see at least two to three strategic systemic foreign investors, who will start developing Georgia as a regional hub for production, whether it’s batteries, whether it’s IT, whether it’s in agriculture or pharma. You’ll see this, but I think we need these kind of lead investors who will begin to position Georgia as the original hub of production, with high value added production. These productions will also bring more value added tax and revenues for Georgia, which will make the country more attractive for young people to stay in the country, and to be employed, and to develop careers in Georgia. This is where I see Georgia in 10 years – a good partner country with friendly neighbors of course, where foreign investors want to come because they like the country. Foreign investors also want to come here because they know that if they come here, they will be treated in a good way. One important issue that I didn’t mention earlier is post investment treatments, because I think there is already a well-developed investment plan with Enterprise Georgia and some other institutions. We have a well-developed infrastructure to attract investors, even as we keep working to make it better. However, most investors and interested investors are not sure of what holds post investment especially if it is out of the focus of Enterprise Georgia, and then it seems like nobody cares. It is very important to continue to keep the relationship, and to support investors in resolving these problems. These investors are very important promoters of Georgia as the place to come for investment. So, the post-investment environment is another area that I would want to focus on improving.

Poti FIZ: Unbeatable Strategic Investment Offers Available for Wise Investors ტრატეგიული მდებარეობა ალბათ ყველაზე დიდი ფაქტორია ნებისმიერი ბიზნესის წარმატებისთვის. ჯერ არ ყოფილა ფოთის თავისუფალ ინდუსტრიულ ზონაზე უფრო სტრატეგიული ადგილი ინვესტორებისთვის, რომლებიც ცდილობენ გაყიდვების გაზრდას ევროპის სამეზობლოში, დსთ -ს ჩათვლით და ახლო აღმოსავლეთში. ფოთის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის აღმასრულებელ დირექტორთან, დავით ებრალიძესთან ინტერვიუში მან ყურადღება

ს

he strategic location of any business is perhaps the biggest factor that determines the success of the business. With the Poti Free Industrial Zone, never has there been a better strategic location for investors who are looking to push their sales to other parts of Europe including the CIS, and the Middle East. In this interview with the CEO of Poti Free Industrial Zone, David Ebralidze, he carefully highlighted the many interesting

DIPLOMAT 11

გაამახვილა იმ მრავალ საინტერესო სარგებელზე, რაც ფოთის თიზ-ის ამჟამინდელ ინვესტორებს აქვთ და მან ასევე ისაუბრა იმ სარგებელზეც, რომელსაც პოტენციური ინვესტორი მიიღებს ფოთის თიზ-ში ინვესტირებისას. რით არის გამორჩეული ფოთის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის (თიზ) ტერიტორია და რატომ უნდა დაინტერესდეს ინვეს ტორი, უშუალოდ, ფოთის თიზ-ში ინვესტირებით? მსოფლიოს პრაქტიკაში აღიარებული ფაქტია, თავისუფალი ეკონომიკური ზონების შექმნა პორტის მიმდებარე ტერიტორიაზე. გამომდინარე იქიდან, რომ პირველი მნიშვნელოვანი დანიშნულება, განსაკუთრებით, ინდუსტრიული ზონისთვის არის ტვირთების სწრაფი მიღება-მიწოდება, გადამუშავება და საქონლის მიწოდების ჯაჭვში ჩაბმა/ჩართულობა, შესაბამისად, თავიდანვე, როდესაც საქართველოს ტერიტორიაზე დაიწყეს ფიქრი თიზ-ების ადგილმდებარეობის შერჩევაზე, რა თქმა უნდა, შეირჩა ყველაზე სტრატეგიული მნიშვნელობის ადგილი არა მარტო საქართველოში, არამედ შავი ზღვის აკვატორიაში, რომელიც მდებარეობს აბრეშუმის გზისა და სხვა მნიშვნელოვანი, საერთაშორისო მნიშვნელობის სატრანსპორტო-ლოგისტიკური დერეფნების ცენტრში. შესაბამისად, ადგილმდებარეობა არის ის ერთ-ერთი განმასხვავებელი უპირატესობა სხვა თავისუფალ ინდუსტრიულ ზონებთან მიმართებაში საქართველოში. ფოთის თიზ-ის სტრატეგიული ლოგისტიკური მდებარეობა, ფოთის პორტთან და სარკინიგზო მაგისტრალთან პირდაპირი კავშირი, კონკურენტუნარიანი საოპერაციო ხარჯი, ბიზნესის მარტივი და სწრაფი რეგისტრაცია/მართვის პროცესი, თავისუფალი საგადასახადო სივრცე პრიორიტეტულს ხდის ფოთის თიზ-ს ინვესტორებისთვის, რომლებიც გეგმავენ თავიანთი ბიზნესსაქმიანობის განვითარებას დსთ-ის, ევროპისა და შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებში. ასევე აღსანიშნავია, რომ ყოველწლიურად იმატებს ფოთის თიზ-ში ტვირთების ნაკადი და ტვირთბრუნვის მაჩვენებელი, რაც, რა თქმა უნდა, მიუთითებს საქართველოს, როგორც სატრანზიტო დერეფნისა და რეგიონში სადისტრიბუციო ცენტრის როლის ზრდაზე ერთი მხრივ, და ფოთის თიზ-ში ექსპორტზე ორიენტირებული საწარმოებისა და სავაჭრო კომპანიების რაოდენობრივ მატებაზე. ფოთის თიზ-ი განსაკუთრებულად მიმზიდველია მწარმოებელი კომპანიებისთვის, რომლებიც ხანგრძლივვადიანი პერიოდით, შეღავათიან ფასად სარგებლობენ მიწის იჯარით. თიზ-ისთვის მინიჭებული საგადასახადო სხვადასხვა შეღავათით, პრეფერენცირებული წარმო-

12 DIPLOMAT

benefits that the current investors at Poti FIZ enjoy, and he also talked about several benefits that a potential investor would benefit at Poti FIZ. What distinguishes the Poti Free Industrial Zone from other industrial zones, and why should an investor be interested in investing in Poti FIZ? One of the best international practices is creating free economic zones around ports. Industrial zones worldwide have a pivotal mission which is to facilitate the rapid receipt and delivery of goods, processing, and getting involved in all stages of the supply chain. Therefore, from the very beginning, when we started to think about the best location for FIZ in Georgia, Poti was the most strategic and preferred location not only in Georgia, but also in the Black Sea water territory. Located in the center of the Silk Road and other important international transport and logistics corridors, the location is one of the distinguishing advantages that Poti FIZ has over other free industrial zones in Georgia. Poti FIZ’s strategic logistics location, its direct connection to Poti port and railway, its competitive operating costs, the easy and fast business registration / management process, and the free tax space makes Poti FIZ a priority for investors who plan to develop their business in CIS, Europe and the Middle East. It is also worth mentioning that the flow of cargo and turnover in Poti FIZ is increasing annually, and this signifies the growth of Georgia as an important transit corridor and distribution center in the region. It also indicates the rapid increase in the number of export-oriented enterprises and trade companies in Poti FIZ. Poti FIZ is especially attractive for manufacturing companies that enjoy land lease at a reduced price for a long period of time. With the tax breaks granted to FIZ, the possibility of obtaining a certificate of preferred origin, simplified customs procedures and fast delivery terms, compels manufacturers to offer customers competitive prices on their products. The advantages we offer in FIZ includes: fast company registration based on the principle of “one window”, a space with tax benefits, different types of licenses (depending on the business sector), warehousing and land lease for a long period, modern

შობის სერტიფიკატის მიღების შესაძლებლობით, გამარტივებული საბაჟო პროცედურითა და სწრაფი მიწოდების პირობით მწარმოებლები მომხმარებელს სთავაზობენ კონკურენტუნარიან ფასს წარმოებულ პროდუქტზე. ჩვენ მიერ შეთავაზებული უპირატესობით, რაც გახლავთ „ერთი ფანჯრის პრინციპით“ კომპანიის სწრაფი რეგისტრაცია, საგადასახადო შეღავათის მქონე სივრცე, სხვადასხვა ტიპის ლიცენზია ბიზნესსექტორის მიხედვით, სასაწყობე და მიწის ნაკვეთების იჯარა ხანგრძლივვადიანი პერიოდით, თანამედროვე ინფრასტრუქტურა და საბაჟოს მომსახურება უწყვეტ რეჟიმში, კიდევ უფრო მიმზიდველს ხდის და დიდ ინტერესს იწვევს ინვესტორებში, რომ თავიანთი წარმოება და სავაჭრო საქმიანობა დაიწყონ/განახორციელონ საქართველოში. შესაბამისად, ჩვენი გუნდი მომავალშიც აქტიურად განაგრძობს მცირე და საშუალო ზომის საწარმოების მოზიდვას ფოთის თიზ-ის ტერიტორიაზე. ამ ეტაპზე რამდენი კომპანია ოპერირებს და რა მიმართულე ბით, რა არის მათი ძირითადი პროფილი? დღეის მდგომარეობით, თიზ-ში 120-მდე საწარმო ფუნქციონირებს, რომელთა უმეტესი ნაწილის საქმიანობას წარმოადგენს ვაჭრობა, სხვადასხვა სახის პროდუქტის იმპორტი, დასაწყობება და ექსპორტი/რეექსპორტი. ინვესტიციის ძირითადი გეოგრაფიული არეალი შემოიფარგლება დსთ-ის ქვეყნებით, განსაკუთრებით ჭარბობს აზერბაიჯანული კომპანიები, ასევე - თურქეთი, უკრაინა, რუსეთი, საქართველო და სხვა. ფოთის თიზ-ი განსაკუთრებულად მიმზიდველია მწარმოებელი კომპანიებისთვის, რომლებიც ხანგრძლივვადიანი პერიოდით, შეღავათიან ფასად სარგებლობენ მიწის იჯარით. თიზ-ისთვის მინიჭებული საგადასახადო შეღავათით, პრეფერენცირებული წარმოშობის სერტიფიკატის მიღების შესაძლებლობით, გამარტივებული საბაჟო პროცედურითა და სწრაფი მიწოდების პირობით მწარმოებლები მომხმარებელს სთავაზობენ კონკურენტუნარიან ფასს წარმოებულ პროდუქტზე. მიუხედავად პანდემიისა და ახალი გამოწვევისა, წარმატებით დავასრულეთ მოლაპარაკება რამდენიმე მწარმოებელ კომპანიასთან, რომელთაგან გამოვყოფ თხილის გადამამუშავებელს, რომელიც შეუწყვეტლივ განაგრძობს სამუშაო პროცესს და ქმნის ქართულ პროდუქციას, რომელსაც აექსპორტებს დსთ-ის ქვეყნებში. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ქარხანას, პანდემიის დროს, არ შეუწყვეტია საქმიანობა და ჯანდაცვის სამინისტროს რეკომენდაციის გათვალისწინებით განაგრძობს თხილის გადამუშავების სრულ პროცესს. ამჟამად, ქარხანაში დასაქმებულია ოცამდე ადგილობრივი პირი, რომელთა რაოდენობა გაიზრდება რეგიონში ტვირთბრუნვის გაუმჯობესებისთანავე. ასევე 2020 წელს დაასრულა საწარმოო შენობის მოწყობისა და მანქანა-დანადგარების დამონტაჟების პროცესი მიკროსქემების მწარმოებელმა კომპანიამ „ჯი ენდ თი ინჯინიერინგ სოლუშენსმა“, რაც კარგი მესიჯია სხვა კომპანიებისთვის, დაიწყონ და განავითარონ მაღალტექნოლოგიური პროდუქციის წარმოება საქართველოში. სამწუხაროდ, პანდემიის გამო შეფერხდა თანამშრომლების დატრენინგება, თუმცა, დეკემბრის თვეში დაგეგმილია უცხოელი სპეციალისტების ვიზიტი, რომლებიც მოკლე ვადაში უზრუნველყოფენ სრული წარმოების პროცესის დაწყებას. 2021 წლის მაისის თვეში სპორტული ნიღბების მწარმოებელი ქარხანა „ფარგინი“ ოფიციალურად გაიხსნა ფოთის თიზ-ში, რომელმაც ასევე, პანდემიის მიუხედავად, შეძლო საწარმოო პროცესის სრულად გამართვა, შესაბამისი მანქანა-დანადგარებით უზრუნველყოფა, ადგილობრივი კადრის მოძიება და გადამზადება. საწარმოში იკერება კარტინგის ჩაფხუტის ქვეშ გამოსაყენებელი ნიღბები, რომელთა ექსპორტი განხორციელდება ევროკავშირის

infrastructure and continuous customs services, make it even more attractive. FIZ holds a lot of promises and great interest for investors who wish to embark on their production and trading activities in Georgia. Accordingly, our team will continue to actively attract small and medium-sized enterprises in the territory of Poti FIZ. How many companies are currently operating at this stage of FIZ? What are their directions, and what is their main profile? Today, about 120 businesses operate in FIZ, most of which are engaged in trade, import of various products, warehousing and export/re-export. The main geographical area of investment is limited to CIS countries, especially Azerbaijani companies, as well as Turkey, Ukraine, Russia, Georgia and others. Despite the pandemic and its resultant challenges, we have successfully completed negotiations with several manufacturing companies. The Hazelnut processing plant is one of such companies which follows our work process and creates Georgian products for export to the CIS countries. It is noteworthy that during the pandemic the plant did not cease to operate and continued to process hazelnuts in accordance with the recommendations of the Ministry of Health. The Hazelnut processing plant currently employs about 20 locals, and it is certain that their numbers will increase as soon as cargo turnover improves in the region. Also in 2020, the process of arranging the production building and installing the machinery was completed by G and T Engineering Solutions, a manufacturer of integrated circuits. This successful completion of the production building sends a good signal to other companies, and it will certainly encourage them to begin their production of high-tech products in Georgia. Unfortunately, due to the pandemic, the training of the staff was delayed, however, a visit of foreign specialists who will ensure the start of the full production process in a short time is slated soon. In May 2021, Fargini, a sports masks production factory was officially opened in Poti FIZ. Despite the pandemic, Fargini was able to fully conduct the production process, provide appropriate machinery, and they were able to find and train local staff. Fargini sews masks for use under the Karting helmet, and these helmets will be exported to several EU countries as made in Georgia products. Approximately 1 million GEL was invested in the textile factory from Polish investments, and this resulted in the employment of 25 local people. What will be the main benefit for an investor who starts a business in Poti FIZ? The strategic location of Poti FIZ, which is reflected in its proximity to the port of Poti, its direct access to international rail and land highways, as well as the location of the corridor connecting the ancient Silk Road, gives Poti FIZ a special advantage as a hub connecting these international trade corridors that promotes the fast movement of cargo in the region. With the tax incentives granted to Poti FIZ, companies registered in FIZ will successfully carry out trade-production business, including import, re-export, and export procedures. Companies in Poti FIZ will produce and assemble various types of products which will then be delivered to Georgia, the CIS

DIPLOMAT 13

ქვეყნებში, როგორც ქართული ნაწარმი. ტექსტილის ფაბრიკაში პოლონური ინვესტიციით განხორციელდა ერთ მლნ-მდე ლარის ინვესტიცია და დასაქმდა 25 ადგილობრივი პირი. რა არის ის მთავარი სარგებელი, რომელსაც ინვესტორი იღებს ფოთის თიზ-ში საქმიანობის დაწყების შემთხვევაში? ფოთის თიზ-ის სტრატეგიული მდებარეობა, რაც გამოიხატება ფოთის პორტთან სიახლოვით, საერთაშორისო სარკინიგზო და სახმელეთო მაგისტრალებზე პირდაპირი წვდომით და, ამასთანავე, უძველესი, აბრეშუმის გზის დამაკავშირებელ დერეფანზე მდებარეობით მას ანიჭებს განსაკუთრებულ უპირატესობას, იყოს საერთაშორისო სავაჭრო დერეფნების დამაკავშირებელი ჰაბი, რაც, თავის მხრივ, ხელს უწყობს რეგიონში ტვირთების სწრაფ მოძრაობას. ფოთის თიზ-ისთვის მინიჭებული საგადასახადო შეღავათით თიზ-ში რეგისტრირებული კომპანიები წარმატებით ახორციელებენ სავაჭრო-საწარმოო ბიზნესს, მათ შორის, იმპორტის/რეექსპორტის/ ექსპორტის პროცედურებს; კომპანიები ფოთის თიზ-ში აწარმოებენ და ასაწყობებენ სხვადასხვა ტიპის პროდუქტს, რასაც აწვდიან საქართველოს, დსთ-ის რეგიონის და საერთაშორისო ბაზრებს. მწარმოებელი კომპანიები სარგებლობენ საქართველოსა და სხვადასხვა ქვეყნებს შორის გაფორმებული თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებებით, რაც საშუალებას აძლევთ, ფოთის თიზ-ში წარმოებულ პროდუქციაზე მიიღონ ქართული წარმოშობის პრეფერენცირებული სერტიფიკატები სხვადასხვა ბაზრისთვის, მათ შორის - EURO1 და ST1. ჩვენ გთავაზობთ, „ერთი ფანჯრის პრინციპით“, კომპანიის სწრაფ რეგისტრაციას, ლიცენზიას - ბიზნესსექტორის მიხედვით, სასაწყობე და მიწის ნაკვეთების იჯარას ხანგრძლივვადიანი პერიოდით, თანამედროვე ინფრასტრუქტურასა და, უწყვეტ რეჟიმში, საბაჟოს მომსახურებას, 24/7. ფოთის თიზ-ის გუნდი მუდმივად ახორციელებს სერვისისა და ინფრასტრუქტურის განვითარებას, რომელიც მიმართულია ფოთის თიზ-ის მასშტაბურ, რეგიონალურ სავაჭრო და საწარმოო ჰაბად ჩამოყალიბებისკენ. როგორ ზრუნავს ფოთის თიზ-ის მენეჯმენტი კომპანიებზე, პანდემიის პირობებში? პანდემიისას, ფოთის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონა, ტვირ თების მოძრაობის კუთხით, პირდაპირ აღმოჩნდა შეზღუდვის ეპიცენტრში, ვინაიდან, დღის წესრიგში დადგა თიზ-ში რეგისტრირებული კომპანიებისთვის სამუშაო და საწარმოო ბიზნესის შემაფერხებელი პროცესების მართვა. ჯანდაცვის მიერ რეკომენდირებული პროტოკოლის დაცვით, ჩვენმა გუნდმა უმოკლეს ვადაში შეძლო ახალი სამუშაო დღის წესრიგის შემუშავება, სადაც მაქსიმალურად დაცული იყო თითოეული თანამშრომლის, ტვირთის გადამზიდავი მძღოლების ჯანმრთელობა. შეუფერხებლად გადავამუშავეთ 62 000 ტონა ტვირთი და შევძელით თიზ-ის დახურვის გარეშე, კრიზისულ პერიოდში, მოქნილი სამუშაო პროცესის შექმნა. რა თქმა უნდა, პანდემიის პერიოდში გამოვლინდა რიგი ხარვეზიც, რაც, ძირითადად, დაკავშირებული იყო რეგისტრირებული კომპანიებისთვის სხვადასხვა დოკუმენტის დროულად მიწოდებასთან, გამომდინარე იქიდან, რომ ტექნიკურად რთული გახდა, დისტანციურ რეჟიმში, ამ პროცესის მართვა. ასევე, საზღვრის ჩაკეტვამ ავტომატურად გამოიწვია ახალი კომპანიების რეგისტრაციის შეფერხება, რაც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საკითხია ფოთის თიზ-ის სრულფასოვნად მუშაობისთვის, ამ სხვადასხვა გამოწვევამ მოგვცა სტიმული, შეგვექმნა ერთიანი ინფორმაციული ბაზა და სრულად გაგვეციფრულებინა, როგორც კომპანიის შიდა მართვის სტრუქტურა, ისე რეგისტრირებული კომპანიების საინფორმაციო ბაზა. როგორც გითხარით, დისტანციურ რეჟიმთან ადაპტირებისას შე-

14 DIPLOMAT

region and other international markets. Manufacturing companies will benefit from the free trade agreements between Georgia and different countries. These free trade agreements will encourage them to obtain preferential certificates of Georgian origin for products produced in Poti FIZ but billed for various markets, including EURO1 and ST1. We offer one-stop-shop company registration and licenses according to the requirements of the business sector, long-term warehousing and land leasing, modern infrastructure and 24/7 continuous customs services. Our team at Poti FIZ is constantly developing services and infrastructure aimed at establishing Poti FIZ as a large-scale regional trade and production hub. How did Poti FIZ’s management take care of companies in the pandemic? During the pandemic, the Poti Free Industrial Zone was directly at the epicenter of restrictions on freight traffic. These restrictions affected the management of labor and disrupted the manufacturing processes of FIZ-registered companies. Following the protocol recommended by the healthcare bodies, our team was able to develop a new framework where the health of each employee, and the driver of the cargo, was maximally protected in the shortest possible time. Following these changes, we processed 62,000 tons of cargo smoothly and were able to create a flexible workflow during the crisis without closing the FIZ. Of course, during the pandemic period, we also identified some shortcomings, which were mainly related to the timely delivery of various documents to registered companies, and this was due to the fact that it became technically difficult to manage the registration process remotely. Also, the closure of borders automatically led to delays in the registration of new companies, and this remains one of the most important issues for the full operation of Poti FIZ. As I already mentioned, adapting to remote mode created problems especially in areas where we need to provide certain types of information to the investor quickly and efficiently. To this end, we have developed an innovative single window system space for each registered company. In this single window space, we gather all the information related to the investor, both in terms of registration documents and current news. All companies will enter the system remotely, with their own unique code, and with this system, they will have easy and fast access to any desired information. We have also improved the remote registration system for new companies and this made it very easy for investors to register their business during the pandemic. To what extent is the potential of Poti FIZ been utilized? And what should we expect from Poti FIZ e.g. In the next three years? What are your plans? We have developed a post-pandemic strategy targeting specific sectors and regions. We have prepared sectoral surveys that are reflected in our commercial offerings. We are positioning to target medium and small business projects with an investment volume of up to 30 million GEL, but this does not exclude the possibility of attracting large projects in Poti FIZ. In order to facilitate production and trade in Poti FIZ, we have developed specific commercial offers for manufacturers and trading companies. These offers can be used by any company

იქმნა ისეთი პრობლემა, როგორიცაა ინვესტორისთვის გარკვეული სახის ინფორმაციის სწრაფად და ეფექტიანად მიწოდება. ამ მიმართულებით შევიმუშავეთ ინოვაციური „ერთი ფანჯრის სისტემის“ სივრცე თითოეული რეგისტრირებული კომპანიისთვის, სადაც სრულად იქნა თავმოყრილი ინვესტორთან დაკავშირებული ყველა ინფორმაცია, როგორც დასამფუძნებლო დოკუმენტაციის მხრივ, ისე მიმდინარე ნიუსების ჩათვლით. ყველა კომპანია დისტანციურად, საკუთარი უნიკალური კოდით შევა სისტემაში, სადაც მარტივად და სწრაფად ექნებათ წვდომა სასურველ ინფორმაციაზე. ასევე გავაუმჯობესეთ ახალი კომპანიების დისტანციურად რეგისტრაციის სისტემა, რომელმაც მაქსიმალურად გაუმარტივა ინვესტორებს, პანდემიის პერიოდში, ბიზნესის რეგისტრაცია. რამდენად არის ფოთის თიზ-ის პოტენციალი ათვისებული, და რას უნდა ველოდოთ ფოთის თიზ-ისგან, მაგალითად, მომდევნო სამ წელიწადში? როგორი გეგმები გაქვთ? შემუშავებული გვაქვს პოსტპანდემიური სტრატეგია, რომელიც სპეციფიკურ სექტორებსა და კონკრეტულ რეგიონებზეა გათვლილი. მოვამზადეთ სექტორული კვლევები, რომლებიც ასახავს ჩვენს კომერციულ შეთავაზებებს. პოზიციონირებულნი ვართ საშუალო და მცირე ბიზნესის პროექტებზე, რომელთა ინვესტიციის მოცულობა ოცდაათ მილიონ ლარამდეა, თუმცა, ეს არ გამორიცხავს ფოთის თიზ-ში მსხვილი პროექტების მოზიდვას. ფოთის თიზ-ში, წარმოებისა და ვაჭრობის ხელშეწყობის მიზნით, შევიმუშავეთ კონკრეტული კომერციული შეთავაზებები მწარმოებელი და სავაჭრო კომპანიებისთვის, რითაც ნებისმიერ კომპანიას შეუძლია, ისარგებლოს, საინვესტიციო პირობების დაკმაყოფილების შემთხვევაში. რაც შეეხება მიმდინარე და დაგეგმილ პროექტებს, 2021-2022 წლებში დაგეგმილია სპილენძისა და ფერადი ლითონის კონცენტრატების ლოგისტიკური ტერმინალების მოწყობა და კიდევ ერთი ტექსტილის საწარმოს მშენებლობის დასრულება და გახსნა. რაც, ჯამში, დამატებით შექმნის ახალ სამუშაო ადგილებს და მოიზიდავს ათ მილიონ ლარამდე ინვესტიციას. ფოთის თიზ-ში, წარმოებისა და ვაჭრობის ხელშეწყობის მიზნით, შევიმუშავეთ კონკრეტული კომერციული წინადადებები მწარმოებელი და სავაჭრო კომპანიებისთვის, რომლებიც გეგმავენ ფოთის თიზ-ში მიწის იჯარით აღებას და საკუთარი საწყობებისა და საწარმოო შენობების მშენებლობას. ასეთ შემთხვევაში, ფოთის თიზ-ი ერთ დოლარად გადასცემს, მე-4 კლასის ჩათვლით, სამშენებლო ნებართვას, 200 კვტ.-მდე ელექტროენერგიის მოთხოვნის შემთხვევაში, ფოთის თიზ-ის 50%-იანი თანადაფინანსებით მოხდება ელექტროენერგიის ნაკვეთამდე მიერთება, 50%-იანი თანადაფინანსების პირობა ასევე გავრცელდება წყლის მიერთების საფასურზეც, თითოეულ ინვესტორს ეყოლება პერსონალური ასისტენტი, რომელიც სრულად მართავს თიზ-თან დაკავშირებულ ყველა საკითხს, ნებართვების ჩათვლით. ქალი მეწარმეების მხარდაჭერის მიზნით შევიმუშავეთ სპეციალური წინადადება, რომელიც ითვალისწინებს რეგისტრაციის საფასურის გარეშე, მხოლოდ ლიცენზიისა და იურიდიული მისამართით, ნებისმიერი ტიპის კომპანიის დაფუძნებას ფოთის თიზ-ში. განსაკუთრებით მინდა, აღვნიშნო საინვესტიციო შეთავაზება, რომელიც შევიმუშავეთ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციის მოზიდვის მიზნით, რომელიც, 5 მილიონი დოლარის ინვესტიციის შემთხვევაში, ინვესტორს საშუალებას მისცემს, მიწის მხოლოდ 1 წლის იჯარის ფასად მიიღოს შემდეგი 4 წლის იჯარა სრულიად უფასოდ.

if the investment conditions are met. As for the current planned projects, between 2021-2022, we plan to build logistics terminals for copper and non-ferrous metal concentrates, we are looking to construct ferrosilicon briquettes enterprises and textile enterprises. These new projects will create an additional 100 new jobs and attract investment of up to 10 million GEL. In order to facilitate production and trade in Poti FIZ, we have developed specific commercial proposals for manufacturers and trading companies that plan to lease land in Poti FIZ to build their own warehouses and production buildings. Poti FIZ will issue them a construction permit up to the 4th grade (incl), for $1. In case of demand for electricity up to 200 kW, the connection to the electricity plot will be 50% co-financed by Poti FIZ, 50% co-financing will also be extended to the water connection fee, and each investor will have a personal assistant who will fully manage all issues related to Poti FIZ including the licenses. In order to support women entrepreneurs, we have developed a special proposal which covers the establishment of any type of company in Poti FIZ without registration fee. A license and legal address is however required. I would especially like to mention that we have an investment offer that is targeted at attracting foreign direct investment. If an investor invests up to $ 5 million, we will allow the investor to access the next 4 years lease free for the cost of only 1 year of land lease.

DIPLOMAT 15

Ideas Matter - New Ideas and Initiatives That Are Important to Move Forward for Smart Capital Group მარტ კაპიტალ ჯგუფის“ წარმატების ისტორია რამდენიმე ათეულ წელს ითვლის. ჰოლდინგში ყველაფერი ახალი საინვესტიციო მიმართულების შექმნით დაიწყო. ამან, თავის მხრივ, სხვადასხვა საინვესტიციო პროექტის განხორციელების პარალელურად, დივერსიფიცირებული მიმართულებების განვითარებას და მოდერნიზებას შეუწყო ხელი. მას შემდეგ, ჯგუფს ბევრი ახალი მიმართულება და წარმატებული პროექტი დაემატა, როგორც ქართულ, ისე ბრიტანულ და სხვა საერთაშორისო ბაზრებზე. ჰოლდინგმა, წლების განმავლობაში, ქვეყნის ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა. მისი მონაწილეობით, ათასობით ახალი სამუშაო ადგილი და ჯანსაღი სამუშაო გარემო შეიქმნა. ჰოლდინგი „სმარტ კაპიტალ ჯგუფი“ კვალიფიციურ, საინტერესო და განვითარებაზე ორიენტირებულ პროფესიონალებსა და საქა რთველოსა და დიდ ბრიტანეთში არსებულ წარმატებულ კომპანიებს აერთიანებს, სხვადასხვა მიმართულების ბიზნესშესაძლებლობებს ქმნის და ქვეყნისთვის მნიშვნელოვან ინვესტიციებს ახორციელებს. ჰოლდინგის საინვესტიციო აქტივები საკმაოდ მრავალფეროვანია და ისეთ ბიზნესმიმართულებებს მოიცავს, როგორებიცაა: ენერგეტიკა და ნავთობი, უძრავი ქონების დეველოპმენტი და მართვა, სტუმარ-მასპინძლობის ინდუსტრია, თანამედროვე ტექნოლოგიები, წარმოება, ლოგისტიკა და ა. შ. ქართულ ბაზარზე „სმარტ კაპიტალ ჯგუფი“, კაფე-რესტორნებისა და სასტუმროების მენეჯმენტის მიმართულებით, საკმაოდ მრავალ ფეროვანი პორტფელის მფლობელია. დღეისთვის, ჯგუფის მართვაში 7 სხვადასხვა კონცეფციისა და საფასო კატეგორიის პროექტი შედის, როგორც თბილისში, ასევე კახეთში, კერძოდ, შილდასა და სიღნაღში. თითოეული თანამშრომელი, ხარისხის შენარჩუნებისა და განვითარებისთვის, უსაფრთხოების, ჯანმრთელობისა და ჰიგიენის საერთაშორისო სტანდარტს მკაცრად იცავს. როგორც ადგილობრივი, ასევე უცხოელი მომხმარებლისთვის მაღალი ხარისხის მომსახურების გაწევა და ქართული სტუმარ-მასპინძლობის ტრადიციის საუკეთესო კუთხით წარმოჩენა მთელი ჯგუფისთვის მნიშვნელოვანია. ჯგუფის შემადგენლობაში შედის ისეთი ცნობილი კომპანიები, როგორებიცაა „მეღვინეობა შილდა“, „პეკინის

ს

„

16 DIPLOMAT

deas Matter - New Ideas and Initiatives that are Important to Move Forward for Smart Capital Group The historic successes of Smart Capital Group have lasted several decades. Everything in the Holding started with the creation of a new investment direction. This new investment direction, in turn, contributed to the development and modernization of diversified areas in parallel with the implementation of various investment projects. Since then, Smart Capital Group has added many new directions and successful projects in the Georgian, British and other international markets. The Holding has over the years, made significant contributions to the economic and social development of the country. With their participation, thousands of new jobs and healthy work environments have been created. Holding “Smart Capital Group” brings together qualified, interesting, development-oriented professionals and successful companies in Georgia and the UK, to create business opportunities in various fields and make significant investments for their countries. The Holding assets are quite diverse and include businesses in areas such as: energy and oil, real estate development and management, hospitality, modern technologies, manufacturing, logistics, etc. In the Georgian market, “Smart Capital Group” has a very diverse portfolio in the field of hospitality management. At present, the group manages 7 projects of different concepts and price categories, both in Tbilisi and Kakheti, and precisely in Shilda and Sighnaghi. Each employee adheres to international standards of safety, health and hygiene for quality maintenance and development. Providing high quality services to both local and foreign customers, and presenting the Georgian hospitality tradition in the best way is important for the whole group. The group includes well-known companies such as Shilda Winery, Beijing Arches with three different concept

DIPLOMAT 17

თაღები“ სამი სხვადასხვა კონცეფციის რესტორნით წარმოდგენილი და ახალი პროექტები, რომლებიც, პანდემიის გამო, დროში შეყოვნდა, თუმცა, 2021-2022 წლებისთვის აუცილებლად დაიწყებს ფუნქციონირებას, შექმნის ახალ შესაძლებლობას და სამუშაო ადგილებს. ჯგუფი საცალო ბიზნესის მიმართულებით, დიდ ბრიტანეთში, რამდენიმე ცნობილი ბრენდით არის წარმოდგენილი. ნაწარმის შეძენა საქართველოშიც შესაძლებელია. ამ კომპანიებს და მათ პროდუქციას ევროპისა და ამერიკის სხვადასხვა ქვეყანაშიც კარგად იცნობენ, ესენია -მაღალი ხარისხის აქსესუარების, სამკაულებისა და ტექსტილის ბრენდები: ESHVI, ESHVI KIDS და NEVER NOT ერთიანდება. მათი მომხმარებლები მსოფლიოში ცნობილი მსახიობები, მომღერლები და სხვადასხვა სფეროში გამოჩენილი ადამიანები არიან. „სმარტ კაპიტალ ჯგუფის“ კიდევ ერთი ახალი მიმართულებაა თანამედროვე ტექნოლოგიების კომპანია - APP IDEA, სადაც ციფრული ტექნოლოგიების სრული სერვისის შექმნა და განვითარება ხდება. ამ ეტაპზე, APP IDEA-ში 20-ზე მეტი აპლიკაცია-თამაშია შექმნილი, რაც საქართველოს ტექნოლოგიური განვითარების კუთხით კარგი დასაწყისია. კვალიფიციური გუნდი ახალ პროექტებზე მუშაობას განაგრძობს. სოციალური პასუხისმგებლობა, როგორც ყველა წარმატებული, მზარდი კომპანიისთვის, ასევე ამ ჯგუფისთვის, ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ მიმართულებით, ჯგუფი სხვადასხვა საქველმოქმედო პროექტს ახორციელებს. ამ მხრივ, ჯგუფი უამრავი საინტერესო და მნიშვნელოვანი სოციალური პროექტის ავტორია. გამორჩეულად წარმატებული პროექტია „აი, ია“ - სმენადარღვეულ ბავშვთა აბილიტაცია/რეაბილიტაციისა და განვითარების საქველმოქმედო ფონდი, „ბეკარი“ საქართველოსა და ამიერკავკასიაში მუსიკით მკურნალობის მეთოდზე დაფუძნებული პირველი ქართულ-გერმანული ცენტრი, საქველმოქმედო ფონდი „ქართული გალობა“ , რომლის მიზანია ქართული სიმღერა–გალობისა და ხალხური შემოქმედების განვითარების ხელშეწყობა და პოპულარიზაცია საქართველოსა და მის ფარგლებს გარეთ, ასევე, ქართული გალობის უმაღლესი სასწავლებელი. მომავალი თაობის სწორი აღზრდისთვის ცხოვრების ჯანსაღი წესი ძალიან მნიშვნელოვანია. ჯგუფი პატრონაჟს და სპონსორობას უწევს რაგბის ახლადშექმნილ სკოლას - „ძმები“. ეს მართლაც მნიშვნელოვანი სოციალურ პროექტია, რადგან სპორტი ფიზიკური კულტურის შემადგენელი ნაწილია. რაგბის სკოლაში, ბავშვებისთვის თეორიული და პრაქტიკული ვარჯიშები ტარდება. სკოლა უსაფრთხო და კეთილმოწყობილ სპორტულ ბაზაზე, ქალაქის ცენტრში, ეკოლოგიურად სუფთა გარემოში, მუშტაიდის პარკში მდებარეობს; ვარჯიშს ლიცენზირებული და გამოცდილი მწვრთნელები უძღვებიან. სპორტული პროგრამა ასევე მოიცავს სხვადასხვა ვარჯიშს, რომელთაც ეროვნული ნაკრებიდან და სხვა გუნდებიდან მოწვეული მორაგბეები ატარებენ. სკოლა ყველა საჭირო და თანამედროვე სტანდარტის შესაბამისი ინვენტარითაა აღჭურვილი. ასევე, სრულად დაცულია უსაფრთხოება. მრავალფეროვანი და დივერსიფიცირებული პორტფელის მიუხედავად, ჯგუფი მუდმივად მზად არის, განიხილოს ახალი საინვესტიციო პროექტები და შექმნას უკეთესი საინვესტიციო გარემო. ჯგუფის მთავარი სლოგანიც მუდმივ განვითარებაზე და სიახლეების მიმღებლობაზე მიუთითებს - Ideas Matter - ახალი იდეები და ინიციატივები წინსვლისთვის მართლაც რომ მნიშვნელოვანია.

18 DIPLOMAT

restaurants, and new projects that have been delayed due to the pandemic, but will definitely start operating by 2021-2022. These new projects will create new opportunities and jobs. Smart Capital Group is represented by several well-known brands in the field of retail business in the UK. It is also possible to buy their product in Georgia. These companies and their products are popular in various countries in Europe and America especially the brands delivering high quality accessories, jewelry and textiles: ESHVI, ESHVI KIDS and NEVER NOT. Their users are world-famous actors, singers and prominent people in various fields. Another new direction of “Smart Capital Group” is the modern technology company - APP IDEA, which features the creation and development of a full service digital technology establishment. At this stage, APP IDEA has created more than 20 applications-games, and the numbers are a good start in terms of technological development of Georgia. One of the App Idea’s game “Water planet” has more than 1,000 000 downloads. A qualified team continues to work on new projects. Social responsibility is very important for every successful, growing company, and it is paramount to Smart Capital Group as well. Smart Capital Group implements various interesting and important charitable projects in the following directions: Some exceptionally successful project of the Smart Capital Group includes: “Ai Ia”, Hearing Impairment in Children habilitation/Rehabilitation and Development Charity Foundation; “Bekari”, the first Georgian-German center based on music therapy in Georgia and the Caucasus; the Georgian Chanting Foundation, which aims to develop and promote Georgian song and folk art in Georgia and abroad; as well as the Georgian Higher Education Institute of chanting. A healthy lifestyle is very important for the proper upbringing of the next generation. Smart Capital Group supports and sponsors the newly established Rugby School – “Brothers”. This is a really important social project because sport is an integral part of physical culture. In rugby school, theoretical and practical exercises are held for children in a safe environment. The school is located on a safe and well-equipped sports base in the city center, in an ecologically clean environment, in Mushtaidi Park. The exercises are led by licensed and experienced practitioners. The sports program also includes trainings conducted by invited rugby players from the national team and other teams. The school is equipped with all necessary and modern equipment, and boasts a very tight security structure. Despite its diversified portfolio, Smart Capital Group is constantly ready to consider new investment projects and create a better investment environment. Ideas Matter – new ideas and initiatives are really important for moving forward, is the main slogan of the group, and this also indicates their commitment to constant development and acceptance of innovations.

Ambassador Maaike Van Koldam on the Objectives of the Dutch Trade Policy and New Horizons for Cooperation With Georgia იდერლანდების ელჩი საქართველოში მააიკე ვან კოლდამი ჟურნალ Diplomat-ში დიდი იმედით გვესაუბრა საქართველოსა და ნიდერლანდებს შორის სავაჭრო ურთიერთობებზე. ამ ინტერვიუში მან ასევე ხაზი გაუსვა რამდენიმე სექტორს, სადაც ორ ქვეყანას მეტი პოტენციალი აქვს გრძელვადიანი ბიზნეს და საინვესტიციო კავშირების განვითარებისთვის. ორი წელია, რაც საქართველოში ნიდერლანდების სამეფოს ელჩად დაინიშნეთ. ალბათ, უკვე კარგად იცნობთ ქვეყანას? როგორია თქვენი შთაბეჭდილება საქართველოზე და ქართველ ხალხზე? მეც ვიზიარებ იმას, რასაც ბევრი ამბობს საქართველოზე და რითაც ეს ქვეყანა ცნობილია: ხალხის სტუმართმოყვარეობა, ულამაზესი ბუნება და უგემრიელესი კერძები. ეს იზიდავს უამრავ ტურისტს ნიდერლანდებიდან და - სამართლიანადაც. პანდემიის გამო ნაკლები შესაძლებლობა მქონდა, მემოგზაურა და შევხვედროდი ხალხს თბილისის ფარგლებს გარეთ, მაგრამ იმედი მაქვს, მალე ავინაზღაურებ დანაკლისს. მქონდა პატივი, მომესმინა ლამაზი, მრავალხმიანი სიმღერისთვის: ბავშვთა გუნდების, თუ პროფესიონალური და სამოყვარულო ჯგუფების შესრულებით ან თუნდაც ჩემს სამეზობლოში, როდესაც ვიღაცას აქვს წვეულება. ყოველთვის ძალიან მოხიბლული ვარ ამ სიმღერებით. აუცილებლად უნდა აღვნიშნო ისიც, რომ ვმონაწილეობდი რთველში, რაც ჰოლანდიელი ადამიანისთვის უნიკალური გამოცდილებაა. ჩვენთან გაცილებით მეტი ყველი, ძროხა და ველოსიპედია, ვიდრე ყურძენი და ვენახები. რას იტყვით, ზოგადად, საქართველო-ნიდერლანდების ურთიერთობებზე?

ნ

aaike van Koldam ambassador of the Netherlands to Georgia spoke to us at Diplomat Magazine in high hopes about the trade relations between Georgia and the Netherlands. In this interview, she also highlighted several sectors where the two countries have more potential to develop longstanding business and investment ties. It’s been two years since your appointment as an Ambassador of the Kingdom of the Netherlands in Georgia; you should know the country quite well by now, what are your impressions about Georgia and Georgian people? It is definitely true what many people say about Georgia and what Georgia is famous for: the hospitality of the people, beautiful nature and delicious food. These attract many tourists from the Netherlands and rightly so. Due to COVID, I have had less opportunity to travel and meet people outside Tbilisi, but I will catch up with that as soon as possible. I did have the privilege to listen to the beautiful polyphonic singing: by children’s choirs, by professional and non-professional groups and even in my neighborhood when someone is having a party. I am always very moved by this singing. Last but not least, I got to participate in a grape harvest, which for a Dutch person is a unique experience. We have far more cows, cheese and bicycles than grapes and vineyards. What can you say about the Dutch-Georgian relations in general? In 2022, it will be 30 years since diplomatic relations be-

DIPLOMAT 19

2022 წელს 30 წელი შესრულდება მას შემდეგ, რაც ჩვენს ქვეყნებს შორის დამყარდა დიპლომატიური ურთიერთობა. რა თქმა უნდა, საიუბილეო თარიღია! წლების განმავლობაში, საქართველოსა და ნიდერლანდებს შორის კავშირი გაფართოვდა და გაძლიერდა. 2020 წლის იანვარში ვიხილეთ ჩვენი საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზიტი საქართველოში, რაც შესანიშნავი შესაძლებლობა იყო, ხაზი გაგვესვა გრძელვადიანი და შესანიშნავი ორმხრივი ურთიერთობებისთვის, ხოლო წინა წელს, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ეწვია ნიდერლანდებს. მჯერა, კიდევ უფრო გავაძლიერებთ ჩვენს თანამშრომლობას სავაჭრო ურთიერთობებსა და დემოკრატიზაციის პროცესებში. როგორ აფასებთ ორ ქვეყანას შორის ერთობლივი ეკონომიკური და საინვესტიციო პროექტების პროგრესს? ნიდერლანდების სავაჭრო პოლიტიკის ძირითადი მიზნებია მდგრადი ეკონომიკური განვითარება, ინკლუზიური ზრდა და კლიმატის ცვლილებაზე რეაგირება. აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, მათ შორის, საქართველოში, ვცდილობთ, ვითანამშრომლოთ სოციალურ-ეკონომიკური სტაბილურობის განმტკიცებისა და მდგრადობის დღის წესრიგის მხარდასაჭერად. ამას ვაკეთებთ, როგორც ორმხრივად, ასევე „ევროპის გუნდის“ პროექტებისა და კონტრიბუციის ჭრილში. საქართველოს ეკონომიკურ გამძლეობაში, ნაკლებად ცნობილი, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს ნიდერლანდების მეწარმეობის განვითარების ბანკს, FMO-ს, საქართველოს ფინანსური სექტორის მხარდაჭერაში, რომელსაც, თავის მხრივ, შეუძლია, მცირე და საშუალო ზომის საწარმოების (მცირე და საშუალო ბიზნესის) მხარდაჭერა საქართველოში. ეს მოიცავს მცირე და საშუალო ბიზნესს სოფლის მეურნეობის სექტორში, მცირე და საშუალო ბიზნესის მცირე და საშუალო მეწარმეებს, ასევე მეწარმეებს ემიგრაციის გამოცდილებით. საქართველო FMO-ს გლობალური პორტფელის ერთ-ერთი წამყვანი ქვეყანაა. თქვენი აზრით, რა ფაქტორები ხდის საქართველოს მიმზიდველ ქვეყნად ნიდერლანდელი ინვესტორებისთვის და რა ფაქტორები აფერხებს ინვესტიციის მოზიდვას? რა ფორმით და რომელ სექტორებში არის, ამჟამად, საქართველოში სხვადასხვა, ნიდერლანდური ინვესტიცია წარმოდგენილი? ვცდილობთ, გავზარდოთ ვაჭრობა და ინვესტიცია ჩვენს ქვეყნებს შორის, მრავალ სექტორში, მათ შორის - სოფლის მეურნეობაში. ჰოლანდია სასოფლო-სამეურნეო საქონლის სიდიდით მეორე ექსპორტიორია მსოფლიოში. დიდი სურვილი გვაქვს, საქართველოს გავუზიაროთ ჩვენი გამოცდილება და ტექნოლოგია ამ სფეროში. ნიდერლანდური ბიზნესისთვის უპირატესობა ის არის, რომ საქართველო არის რეგიონალური კერა და აქვს ხელსაყრელი სავაჭრო რეჟიმი მრავალ ქვეყანასთან. გარდა ამისა, ხელსაყრელი კლიმატური პირობები და ნაყოფიერი ნიადაგის სახეობები წარმოადგენენ სოფლის მეურნეობის სექტორში თანამშრომლობის შესაძლებლობას. ჩვენი ერთ-ერთი ერთობლივი მიზანია DCFTA-ის (ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმების) განხორციელების გაგრძელება, რომელიც საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმების ნაწილია. ევროპულ სტანდარტთან ჰარმონიზაცია შესაძლებელს გახდის მეტი ექსპორტის განხორციელებას ევროკავშირში, მათ შორის - ნიდერლანდებში. გარდა ამისა, კანონის უზენაესობა, მართლმსაჯულების რეფორმის ჩათვლით, გადამწყვეტია, როდესაც საქმე ეხება საინვესტიციო გარემოს და მდგრად პროგრესს. ასევე, ამ სფეროში ჩვენ დიდი სურვილი გვაქვს, გავუზიაროთ გამოცდილება ჩვენს ქართველ კოლეგებს, ერთობლივად მხარი დავუჭიროთ იმ ღირებულებებს, რომლებიც არის ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების შეთანხმების საფუძველი.

20 DIPLOMAT

tween our countries were established. Certainly an anniversary to celebrate! Over the years, the ties between Georgia and the Netherlands have broadened and intensified. In January 2020, we enjoyed the visit of our Foreign Minister to Georgia, which was an excellent opportunity to underline the longstanding and excellent bilateral relations, whereas in the year before, the Prime Minister of Georgia paid a visit to the Netherlands. I look forward to further enhancing our cooperation in trade relations and democratization processes. How do you assess the progress of joint economic and investment projects between the two countries? The main objectives of the Dutch trade policy are in sustainable economic development, inclusive growth and climate action. In the Eastern Partnership countries, including Georgia, we strive to cooperate in strengthening socio-economic stability and supporting the sustainability agenda. We do this bilaterally but also as part of the “Team Europe” projects and contributions. A lesser known but very important contribution to the economic resilience of Georgia is made by the Dutch Entrepreneurial Development Bank, FMO, in supporting the Georgian financial sector, which in turn can provide support to small and medium size enterprises (SME’s) in Georgia. This includes SME’s in the agricultural sector, SME’s of young and female entrepreneurs as well as entrepreneurs with a migrant background. Georgia is one of the top-countries in FMO’s global portfolio. What factors, in your opinion, make Georgia attractive for Dutch investors, and what factors hinder the attraction of investments? In what form and in what sectors is Georgia attracting foreign investments from the Netherlands at the present time? We seek to increase the trade and investment between our countries, in many sectors, including agriculture. The Netherlands is the second largest exporter of agricultural goods in the world. We are eager to share our expertise and technology in this field. The advantages we see for Netherlands businesses is the fact that Georgia is a regional hub and has favorable trade regimes with a large number of countries. Furthermore favorable climate conditions and varieties of fertile soil present opportunities for cooperation in the agricultural sector. One of our joint goals is further implementation of the DCFTA (Deep and Comprehensive Free Trade Area), which is part of the Association Agreement between Georgia and the EU. Harmonization with European standards will enable more export to the EU including the Netherlands. Furthermore, rule of law including justice reform is crucial when it comes to the investment climate and sustainable progress. Also in this area we are eager to share experiences and expertise with our Georgian counterparts, to jointly support the values that are at the core of the EU-Georgia Association Agreement. Where do you see new horizons for political, economic and commercial cooperation between the two countries? Our embassy is looking for ways to further stimulate cooperation between the Georgian and Dutch private sector, particularly in the dairy industry, in horticulture and in making cities ‘greener’ and more resilient to climate change. Together with other partners, we are already providing technical assistance in these areas, which continued virtually during the COVID-pandemic.

სად ხედავთ ახალ პერსპექტივას ორ ქვეყანას შორის პოლიტიკური, ეკონომიკური და სავაჭრო თანამშრომლობისთვის? ჩვენი საელჩო ეძებს გზებს ქართულ და ჰოლანდიურ კერძო სექტორებს შორის თანამშრომლობის კიდევ უფრო სტიმულირების მიზნით, განსაკუთრებით, რძის ინდუსტრიაში, მებაღეობაში და ქალაქების „გამწვანებისა“ და კლიმატის ცვლილებისადმი უფრო გამძლეობისკენ. სხვა პარტნიორებთან ერთად, უკვე უზრუნველვყოფთ ტექნიკურ დახმარებას ამ სფეროებში, რომელიც, პრაქტიკულად, გაგრძელდა COVID-პანდემიის დროსაც. ოქტომბერში გაიმართება ვირტუალური სავაჭრო მისია ნიდერლანდებსა და საქართველოს შორის მებაღეობის სექტორში, რომელსაც ასევე ექნება კომპონენტი „B2B“ (ბიზნესი ბიზნესისთვის): ქართული და ჰოლანდიური ბიზნესის წარმომადგენლები შეხვდებიან ვირტუალურად, რომ ნახონ თანამშრომლობის შესაძლებლობები. ნიდერლანდებიდან ველოდებით 20-მდე კომპანიას და ჰოლანდიური ცოდნის ინსტიტუტს, რათა მათ მონაწილეობა მიიღონ ამ სავაჭრო მისიაში. სავაჭრო მისიის დროს წარმოვადგენთ საქართველოში მებაღეობის სექტორის ბიზნესშესაძლებლობის კვლევის შედეგებს, მათ შორის - ხილისა და თხილის სექტორში, სათბურები, სოფლის კლიმატგონივრული მეურნეობასა და წყლის მართვაში. კვლევაში ასევე განხილულია განათლებისა და სწავლების შესაძლებლობები ეკონომიკის ამ სფეროებში. ჰოლანდიელმა ექსპერტებმა გადაამზადეს მერძევე ფერმერები და (მაღალტექნოლოგიური) სანერგეების თანამშრომლები. ჩვენ ასევე გვქონდა წარმატებული პროექტები, რომლებიც მიზნად ისახავდა სურსათის უვნებლობისა და არასასურსათო სამომხმარებლო პროდუქციის გაზრდას, DCFTA-ს შეთანხმებით დადგენილი და შეთანხმებული სტანდარტის შესაბამისად. კერძოდ, სურსათის სტანდარტის ჰარმონიზაცია არა მხოლოდ მომგებიანი იქნება ქართველი მომხმარებლებისთვის, არამედ საშუალებას მისცემს, მეტი ექსპორტი განახორციელონ ევროპულ ბაზარზე, როგორც უკვე აღვნიშნე. გარდა ამისა, ჩვენ მხარს ვუჭერთ საქართველოში დემოკრა ტიზაციის პროცესს სხვადასხვა გზით, მათ შორის, სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერით, ადამიანის უფლებათა ფონდისა და MATRA პროგრამის საშუალებით. განვაგრძობთ ამავეს, რადგან ვხედავთ, რომ აქტიური სამოქალაქო საზოგადოება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს დემოკრატიზაციის პროცესებში და სამოქალაქო უფლებების პოპულარიზაციაში, ნებისმიერ ქვეყანაში. საქართველოში ჩამოსვლამდე მუშაობდით ნიდერლანდების მისიებში რუსეთსა და უკრაინაში, შესაბამისად, თქვენთვის ცნობილია ამ რთული ურთიერთობების შესახებ. როგორ ფიქრობთ, რა დიპლომატიური გადაწყვეტა შეიძლება, ჰქონდეს ამ საკითხს? პირველ რიგში, მინდა, ხაზი გავუსვა ნიდერლანდების მხარდაჭერას საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტისადმი მის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში. უფრო კონკრეტულად რომ გიპასუხოთ: ამ საკითხის გადაჭრა შესაძლებელია მხოლოდ დიპლომატიური გზით. დიპლომატიურ გადაწყვეტილებებს დრო სჭირდება, ეს ვიცი, მაგრამ ეს ძალისხმევა უნდა გაგრძელდეს, რადგან ეს არის ერთადერთი გზა მდგრადი მშვიდობისკენ. რაც შეეხება საქართველოს, არსებული ფორმატები (ჟენევის დისკუსიები, IPRM - ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმი) ძალიან მნიშვნელოვანია, ისევე, როგორც ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისია. ნიდერლანდები განაგრძობს ამ მექანიზმის მხარდაჭერას, მათ შორის, ჰოლანდიელი დამკვირვებლების წვლილის შეტანით ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიაში.

In October we are welcoming a virtual trade mission from the Netherlands to Georgia in the horticultural sector, which will also have a “B2B” (Business-to-Business)-component: Georgian and Dutch businesses will meet virtually to see whether they can team up commercially. From the Netherlands, we are expecting around 20 businesses and Dutch knowledge institutions to participate in this trade mission. During the trade mission, we will share the findings of a study into business opportunities in the horticulture sector in Georgia, including in the fruits and nuts sector, greenhouses, climate smart agriculture and water management. The study has also looked at opportunities for education and training in these spheres of the economy. Dutch experts have trained dairy farmers and staff of (high tech) nurseries. We have also had successful projects aimed at enhancing food safety as well as non-food consumer products, in line with standards set and agreed upon in the DCFTA agreement. Harmonization of food standards in particular will not only be beneficial for Georgian consumers but will also allow for more export to the European market, as I mentioned before. Furthermore, we support the democratization process in Georgia in various ways, including through our support to civil society, through our Human Rights Fund and MATRA program. We will continue to do so as we see that an active and vocal civil society plays an important role in democratization processes and promoting civil rights in any country. You have been serving in the mission of the Netherlands in Russia and Ukraine before your arrival in Georgia, so you are aware of these complex relations, do you think there could be any diplomatic solution to this issue? I would like to first underline the support of the Netherlands for the territorial integrity and sovereignty of Georgia within its internationally recognized borders. More specifically in answer to your question: there can only be diplomatic solutions. Diplomatic solutions take time, I am aware of that, but they need to be continued and are the only way towards sustainable peace. With regards to Georgia, the existing formats (the Geneva discussions, the IPRM – Incident Prevention and Response Mechanism) are very important, as is the EU Monitoring Mission. The Netherlands keeps supporting these mechanisms, including by contributing Dutch monitors to the EUMM.

DIPLOMAT 21

Turkish Ambassador on 100 Years of Turkey-Georgia Diplomatic Relations and Pursuing Progress in the New Era აქართველოსა და თურქეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებიდან 100 წელი გავიდა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ურთიერთობა არაერთი გამოწვევის წინაშე იდგა, საინტერესოა იმის დანახვა, რომ ბოლო დროს, სულ უფრო ძლიერდება. მომავალი პერსპექტიულად გამოიყურება და ამ ინტერვიუში თურქეთის რესპუბლიკის ელჩთან, ფატმა ჯერენ იაზგანთან, გაზიარებული იქნა მნიშვნელოვანი მოსაზრებები იმის შესახებ, თუ რა უნდა გაკეთდეს უცხოური ინვესტიციების მოსაზიდად, სავაჭრო ურთიერთობების გასაძლიერებლად, მომავლის გადასარჩენად და იმისთვის რომ შემდგომი 100 წელი კიდევ უფრო ლამაზი იყოს თურქებისა და ქართველების მომავალი თაობებისთვის.

ს

22 DIPLOMAT

t’s been 100 years since the formation of diplomatic relations between Georgia and Turkey. While this relation between both countries have suffered a significant share of turmoil over the years, it is interesting to see that it has in fact, waxed stronger in recent times. The future looks promising, and in this interview with Fatma Ceren Yazgan, Ambassador of the Republic of Turkey to Georgia, appreciable insights were shared into what needs to be done to strengthen foreign investments, strengthen trade relations, save the future, and make the next 100 years beautiful for future generations of Turks and Georgians. This year marks the 100th anniversary since the establish-

წელს 100 წელი შესრულდა თურქეთ-საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებიდან. რა მიღწევებს გამოყოფდით ამ გზაზე? ეს იყო 1921 წელს, პირველი მსოფლიო ომის ბოლოს, ძალიან მშფოთვარე დროს. ჩვენი ამჟამინდელი საზღვრების დადგენა დაემთხვა ამ პერიოდს, და 13 ოქტომბერს ასევე გადის 100 წელი ყარსის ხელშეკრულებიდან. მანამდე, საქართველოს პირველმა ელჩმა ანკარაში რწმუნებათა სიგელი გადასცა მუსტაფა ქემალ ათათურქს, თურქეთის მაშინდელ მთავარსარდალს (არა პრეზიდენტს), რომელიც ხელმძღვანელობდა დამოუკიდებლობის ომს. საქართველომ აღიარა ჩვენი დამოუკიდებლობის ომი და მთავრობა ანკარაში, როგორც ახალი სახელმწიფო, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. ამის შემდეგ, ათათურქმა საფუძველი ჩაუყარა ჩვენს პოლიტიკას კავკასიისა და საქართველოსადმი 1921 წელს. ახლა, შემიძლია, თამამად ვთქვა, რომ 1921 წლიდან ჩვენ ვატარებთ ამ პოლიტიკას, სწორედ ეს აღინიშნება დიპლომატიური ურთიერთობების ასი წლისთავზე. ეს არ ეხება მხოლოდ ორ თანამედროვე სახელმწიფოს. სამწუხაროდ, საქართველოს, საბჭოთა კავშირის მმართველობის გამო, ცოტა ხნით მოუწია თურქეთთან ურთიერთობის გაწყვეტა, მაგრამ ურთიერთობებს მყარი საფუძველი ჩაეყარა 1921 წელს და ჩვენ შევძელით, მასზე დაყრდნობით, ურთიერთობის განახლება საქართველოს დამოუკიდებლობის შემდგომ. 100 წელი გავიდა და ვზეიმობთ, მაგრამ კონკრეტულად რას ვზეიმობთ? ჩვენ ვზეიმობთ გამძლეობას, ქართველებისა და თურქი ხალხის ნებისყოფის სრულ გამოვლენას მშვიდობის შენარჩუნებაში, სტაბილურობის უზრუნველყოფაში და კეთილმეზობლური ურთიერთობის შენარჩუნებაში. ყველა ეს ღირსშესანიშნავი მოვლენა აღნიშვნის ღირსია, მსოფლიო ომების, ცივი ომის, რევოლუციების, კონტრრევოლუციებისა და კიდევ რამდენიმე საინტერესო მოვლენის მიუხედავად. თურქეთი არის საქართველოს მთავარი სავაჭრო პარტნიორი. რა არის ორ ქვეყანას შორის სავაჭრო ურთიერთობების ძირითადი მიმართულებები და სად ხედავთ უფრო მეტ პოტენციალს? ვამზადებთ თურქეთსა და საქართველოს შორის ყველაზე აქტიური კომპანიების ჩამონათვალს, ანუ მათ, ვინც ახორციელებს ექსპორტს, იმპორტს და ეწევა რეგულარულ საქმიანობას ორივე ქვეყანას შორის. მიუხედავად იმისა, რომ განსაკუთრებით ვართ ორიენტირებულნი ქართულ კომპანიებზე, შემიძლია, გითხრათ, რომ ჩვენს ქვეყნებს შორის ვაჭრობა მოიცავს ჩვენი ცხოვრების ყველა სფეროს. ეს არ ეხება მხოლოდ სამშენებლო მასალებს ან ტანსაცმელს, ის მოიცავს ყველაფერს. ვითარდება თანამშრომლობა ფარმაცევტულ პროდუქტებზე, მაღალტექნოლოგიურ პროდუქტებზე, ასევე ვითარდება ჩვენი ფინანსებისა და მომსახურების სფეროები, ასევე - ტრანსპორტი და ციფრული ვაჭრობა. დაასახელეთ ნებისმიერი მიმართულება, აქ ყველაფერს იპოვით. ეს არის ჩვენი ურთიერთობა. რა თქმა უნდა, გვსურს, რომ თურქეთში უფრო მეტი ქართული პროდუქტი იყოს ექსპორტირებული და ჩვენ ამას მხარს აუცილებლად დავუჭერთ. გვსურს, დავეხმაროთ ქართულ კომპანიებს, რომელთაც სურთ თავიანთი პროდუქციის გაყიდვა თურქეთში, რადგან გვაქვს ძალიან კარგი შეთანხმება, რომელიც, რა თქმა უნდა, უკეთესი გახდება და გაძლიერდება ახალი მოლაპარაკებებით. ვგულისხმობ საწარმოო მრეწველობას, რომელიც ორიენტირებულია სოფლის მეურნეობაზე ან შესაძლოა, ნახევარფაბრიკატებზე, თურქეთში ან საქართველოში. გვჭირდება მეტი ინვესტორი და იმედია, ელექტროენერგიის წარმოება, მრეწველობა, ენერგეტიკა და განახლებადი ენერგიები კვლავ იქნება დღის წესრიგში. ამჟამად, ჩვენი ორმხრივი ვაჭრობა 1,6 მილიარდი აშშ დოლარის ოდენობითაა, მაგრამ მე და საქართველოს ელჩს თურქეთში - ჩემს მეგობარ გიორგი ჯანჯღავას - დავალებული გვაქვს ვაჭრობის სამ

ment of Turkey-Georgia diplomatic ties. What are the landmarks worth celebrating for both countries on this occasion? In 1921, we were witnessing the end of a very turbulent time at the end of the First World War. The establishment of our current borders coincided with that time, and 13th October is the anniversary of the Kars Treaty as well. Before then, the first ambassador of Georgia in Ankara, had given his credentials to Mustafa Kemal Ataturk, the then Commander-in-Chief (not President) of Turkey who was leading an Independence War. Georgia recognized our Independence War and the government in Ankara as a new state, which was very important. Thereafter, Ataturk established the foundations of our policy towards the Caucasus, and Georgia in 1921. Now, I can comfortably say that since 1921, we have been carrying on this policy so, this is what we are celebrating on this 100th anniversary. This is the landmark of the relations. It’s not only about two modern states. Well, Georgia, unfortunately had to break away from the relations with Turkey for a while because of the Soviet Union, but in reality, we formed the basis for our relations in 1921, and we’ve been able to build on it following Georgia’s independence declaration in 1990. 100 years later and we are celebrating, but what exactly are we celebrating? We are celebrating the resilience, the full reveal of the willpower of Georgians and the Turkish people in keeping peace, ensuring stability, and maintaining good neighborly relations. All of these remarkable things are worth celebrating despite the world wars, Cold War, Revolutions, Counter Revolutions, and several other interesting events. Turkey is Georgia’s main trading partner. What are the main trading areas between both countries? And where do you see more potential? We are preparing a list of the most active companies between Turkey and Georgia i.e., those who are exporting, importing, and conducting regular business between both countries. While we are particularly focused on Georgian companies, I can tell you that the trade between our countries cover all spheres of our lives. It’s not only about building materials or clothing, it covers everything. And now, we are developing more consciously to work with governments on pharmaceuticals, high technological products, our finance and services sectors are also developing, likewise transport and digital trade. You name it, we have it. This is our relationship. Now we would like to see more of Georgian exports in Turkey, and we definitely support that. We would like to help Georgian companies who want to sell their products in Turkey because we have a very good agreement, which will of course be made better and stronger with new negotiations. Simply put, we will seek to include manufacturing industries focused in agricultural or in maybe semi prepared goods, in Turkey or in Georgia. And we need more mutual investors and hopefully, the electricity production, industry, energy industry, and renewables will still be on the agenda. Right now, our bilateral trade is worth 1.6 billion US dollars, but myself and the Ambassador of Georgia to Turkey, my friend Giorgi Janjgava have been tasked and challenged to grow the trade to 3 billion dollars. Obviously, neither of us can do this alone, we have to work together. So, I am hoping that Georgian wine will be readily available in Turkey. We already had the good news that Borjomi

DIPLOMAT 23

მილიარდ დოლარამდე გაზრდა. ცხადია, არც ერთს შეგვიძლია ამის გაკეთება მარტო, ჩვენ ერთად უნდა ვიმუშაოთ. ასე რომ, ვიმედოვნებ, ქართული ღვინო, მალე, ხელმისაწვდომი იქნება თურქეთში. და გახარებული ვარ იმ ამბით, რომ ბორჯომის წყლები უკვე წარმოდგენილია თურქეთში. მოდით, ვისაუბროთ თურქულ ინვესტიციებზე საქართველოში. რა იზიდავთ თურქ ინვესტორებს საქართველოში და რა დაბრკოლებებს აწყდებიან ისინი აქ, ბიზნესის კეთებისას? არის რამდენიმე რამ, რაც იზიდავთ თურქ ინვესტორებს საქართველოში. შეიძლება, ეს იყოს ნაკლები გადასახადი, ვიდრე ისაა თურქეთში? უფრო ეკონომიური, თუ კომფორტულია, საქართველოში სამუშაო ძალის გამოყენება, თურქეთთან შედარებით? ეს არის ახალი ბაზრების წვდომა? ან მარტივი ბიუროკრატია არა მხოლოდ სტარტაპებისთვის, არამედ ჩამოყალიბებული ბიზნესისთვის. ეს არის რამდენიმე ფაქტორი, რომლებიც თურქ ინვესტორებს იზიდავთ საქართველოში. ასევე უნდა ითქვას, რომ მათ ინვესტიციას საქართველოში თან სდევს ემოცია, რადგან ჩვენი ზოგიერთი ბიზნესმენი, ვინც საქართველოში ინვესტირებას ახდენს, ქართული ეთნიკური წარმოშობისაა, მათ „ჩვენებური“ ჰქვიათ. მათ დატოვეს საქართველო მე-19 საუკუნეში რუსეთის ოკუპაციის შემდეგ. შემდეგ კი საქართველოს დამოუკიდებლობის შემდგომ, დაბრუნდნენ თავიანთ, ვთქვათ, ბებია-ბაბუის მიწაზე და სურვილი ჰქონდათ, გამხდარიყვნენ ხიდი ორ ქვეყანას შორის. ჩადეს ინვესტიცია სოფლის მეურნეობაში, წარმოებაში, დაიწყეს სამშენებლო ბიზნესი. იმ დროს, საქართველოში ეს სექტორები არ იყო ძალიან განვითარებული და ამ წლების განმავლობაში, საქართველომ განავითარა საკუთარი შესაძლებლობები, საკუთარი კაპიტალი და საკუთარი სამუშაო ძალა. რაც შეეხება თურქ ინვესტორებს, ხშირია მათი ინვესტიცია ტურიზმის სექტორში, მცირე წარმოება, სხვადასხვა ინდუსტრიის ერთიანობა, სოფლის მეურნეობა და ენერგიის წარმოება. გვყავს სამი კომპანია, რომლებმაც დაიწყეს მშენებლობა და ორმა მათგანმა უკვე დაასრულა თავისი ჰესი (ჰიდროელექტროსადგური). შემდეგ გვყავს გარკვეული კომპანიები, რომლებიც ელოდებიან ხელშეკრულების გაფორმებას ქარის ენერგიის სექტორში. არსებობს რამდენიმე კომპანია, რომლებიც რეალურად აშენებენ საქართველოში, განსაკუთრებით, ენერგეტიკის სექტორში. ძირითადად, თურქი ინვესტორები გახდნენ მნიშვნელოვანი ხიდები ჩვენს ეკონომიკას შორის და ერთი ძალიან კარგი მაგალითია სამშენებლო მასალების სექტორში. როდესაც ვაკვირდები „გორგიას“ საქმიანობას, ვხედავ მათ მცდელობას, გაამრავალფეროვნონ თავიანთი მიწოდება არა მხოლოდ თურქეთიდან, არამედ სხვა ქვეყნებიდანაც. რაც მთავარია, თურქი ინვესტორები ჩამოვიდნენ საქართველოში იმიტომ, რომ ისინი თავს კარგად გრძნობენ. თუ ისინი არ გრძნობენ თავს მიღებულად, არ მოდიან. ქართველი და თურქი ხალხი ამაყი და ძალიან ემოციურია. ზოგჯერ, გათვლა გვერდით რჩება და მას ემოცია ანაცვლებს. მათ უყვართ საქართველო, რადგან ეს ჩვენი მეზობლის სახლია და ჩვენ ვცხოვრობთ იმავე ქუჩაზე. ჩვენი მშობლები, ჩვენი ბებია და ბაბუა ერთსა და იმავე ქუჩაზე ცხოვრობდნენ, ჩვენ ეს ვიცით. ეს არის გრძნობა. რას იტყვით ნამოხვანის ჰესის პროექტზე და იმაზე, რომ თურქი ინვესტორი წავიდა? რა არის თქვენი წუხილი ამასთან დაკავშირებით? ვშიშობ, რომ ამაზე კომენტარს ვერ გავაკეთებ, რადგან ეს არის პროცესი, რომელიც გრძელდება კომპანიასა და მთავრობას შორის. ამ ეტაპზე, თავს შევიკავებ ყოველგვარი კომენტარისგან. როგორ შეაფასებდით ანტითურქულ რიტორიკას? როგორ ფიქრობთ, ის იღებს ფესვებს ქართული საზოგადოების შიგნიდან, თუ ფიქრობთ, რომ ის პროვოცირებულია გარე ფაქტორების მიერ? 24 DIPLOMAT

began to export to Turkey. Let’s talk about Turkish investments in Georgia. What attracts Turkish investors to Georgia? And what are the obstacles that they face while doing business here? There are a couple of things that attracts Turkish investors to Georgia. Could it be less taxes than those paid in Turkey? Is it more economic or comfortable to use the workforce in Georgia compared to Turkey? Is it new markets access? Or easy bureaucracy not only for startups, but also for established businesses. So these are some of the factors which are the main attraction points for Turkish investors to Georgia. Some of them, I must say their investments in Georgia are backed by emotions because some of our businessmen who come here and invest, are of Georgian ethnic origin, they are called Chveneburi. They had to leave Georgia after the Russians occupation in the 19th century. And then after the independence of Georgia, they came back to their, say, grandparent’s lands, and they wanted to work as a bridge. They invested in agriculture, they invested in manufacturing, and they started construction companies. At that time, these sectors in Georgia were not very much developed, and during these years Georgia has developed its own capacity, its own capital, and its own workforce. With Turkish investors, it is common to find them invested and building in the tourism sector, small manufacturing, assembling of different industries, agriculture, and energy production. We have three companies who have started construction, with two of them already completing their HPP (Hydro Power Plant). And then we have certain companies who are waiting for their contracts to be signed for their negotiations in the wind energy sector. There are several companies who are actually building in Georgia especially in the energy sector. So basically, Turkish investors have become important bridges between our economies, and one very good example is in the construction materials sector. When I look at the activities of Gorgia, I see their efforts to diversify their supply, not only from Turkey but other countries too.

ვიტყვი, რომ ეს იმდენი ხანია, გრძელდება, არის სამწუხარო განცდა, რომ ეს არის ცრურწმენა ან დეზინფორმაცია ქართველი ხალხის გონებაში, თურქების შესახებ. ბევრმა ქართველმა არ იცის, ვინ არიან თურქები, როგორია ჩვენი ისტორია და ასე შემდეგ. იგივე შეიძლება, ითქვას თურქი ხალხის მიერ ქართველების აღქმაზე, მაგრამ ეს უფრო ნაკლებად შეინიშნება. ახლა, ეს წარმოდგენა ალბათ იმიტომ არსებობს, რომ რუსეთის იმპერიის კავკასიაში გაფართოების დროს ისინი ომობდნენ ოსმალეთთან. იმ ომების დროს ბევრი ქართული ოჯახი იყო რუსეთის იმპერიის მხარეზე და გაცილებით ცოტა - ოსმალეთის მხარეზე, და პროპაგანდის გავრცელებისთანავე ემოციური განშორება ან მიჯაჭვულობა გახდა ომის ნაწილი. ასე რომ, რუსეთის იმპერიამ დაიწყო ანტითურქული პროპაგანდა, მაგრამ მათ რეალურად დაიწყეს ანტიოსმალური/ანტითურქული პროპაგანდით ძალიან ადრეულ XIX საუკუნეში. ცხადია, ჩვენ გვქონდა ომები ერთმანეთთან, მაგრამ ეს არ განსხვავდებოდა სხვათაგან. გერმანელებს, ფრანგებს, ავსტრიელებს, შვედებსა თუ ნორვეგიელებს ერთმანეთთან ომში თავიანთი სამართლიანი წილი აქვთ. ჩვენი ომის ბნელი მხარე არის რუსეთის იმპერიის მიერ პროპაგანდის ელიტაში გავრცელება, განსაკუთრებით - მწერლების, პოლიტიკური ელიტისა და საქართველოს ადრეული ნაციონალიზმის მამოძრავებელი პირების მიერ. მოგვიანებით, ჩვენ დავიწყეთ იმის დანახვა, თუ როგორ იცვლებოდა მათი ტონი. მაგალითად, მათ პირველად აღწერეს ქართული იდენტობა რელიგიის საფუძველზე, შემდეგ კი, ილია ჭავჭავაძის პერიოდიდან, მათი განმარტებები შეიცვალა. ქართული ნაციონალიზმის შემოქმედნი (ან როგორც ზოგი მათ უწოდებს საქართველოს ეროვნული სახელმწიფოს დამფუძნებელ მამებს და დედებს) რეალურად მიხვდნენ, რომ მრავალმხრივი (მულტიეთნიკური, მულტირელიგიური) საქართველო იყო საჭირო. თუმცა, საბჭოთა კავშირს მტერი სჭირდებოდა და ეს ცივი ომის სახით იყო წარმოდგენილი. 1946 წელს, როდესაც, მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, სტალინმა გაიმარჯვა, მას სურდა, გადახედილიყო რე-

So most importantly, Turkish investors have come to Georgia because they feel welcome. If they don’t feel welcome, they won’t come. Both Georgian and Turkish people are proud and very emotional. Sometimes calculations are left aside. And this is why they actually love Georgia, because this is our neighbor’s house, and we live on the same street. Our parents lived on the same streets, our grandparents lived in the same street, we know this. This is the feeling. What would you say about the Namokhvani HPP project and the fact that the Turkish investor left? What are your concerns about this? I am afraid I cannot comment on that because it is a process which is continuing between the company and the government. I would refrain from any comments at this stage. How would you assess anti-Turkish rhetoric? Do you think it takes roots from inside the Georgian society or would you say it is provoked by external actors? I will say that it has lingered for so long in this land, and there is an unfortunate feeling, or a prejudice sometimes or misinformation perhaps in the minds of the Georgian people, about Turks. Many Georgians do not know who Turks are, what is our history etc. The same could be true about Turkish people’s perceptions of Georgians but I see less of that. Now, these perceptions hold probably because during the Russian Empire’s enlargement into the Caucasus, they went to war with the Ottomans. And during those wars, many Georgian families were on the side of the Russian Empire, and, a few were on the Ottoman side, and as the propaganda spread, emotional detachment or attachment became a part of the war. So, the Russian Empire started anti-Turkish pro-

DIPLOMAT 25

გიონში პირველი მსოფლიო ომის გეოპოლიტიკური სიტუაცია, ამიტომ მან გამოიყენა ქართული ელიტა თურქეთთან საქართველოს ტერიტორიის პრეტენზიებისათვის. ამის საპასუხოდ, საბჭოთა კავშირი მიჰყვა რუსეთის იმპერიის ნაბიჯებს და გამოიყენა თურქეთი (ახლანდელი თურქეთის რესპუბლიკა) ოსმალეთის ნაცვლად პროპაგანდისთვის, როგორც პანისლამისტური, პანთურანისტური ექსპანსიონისტური ძალა, რაც ჩვენ არ ვართ. ყველა ამ მოვლენამ დატოვა კვალი საქართველოზე და ახლა, 30 წლის შემდეგ, ისევ დავბრუნდით, დავიწყეთ ერთმანეთის გაცნობა და უნდა განვაგრძოთ მუშაობა ამ მიმართულებით, რადგან ეს არ მოხდება ავტომატურად. ამიტომაც არის ძალიან მნიშვნელოვანი თურქი ტურისტების ჩამოყვანა, რომლებიც უფრო მეტად არიან ჩართულნი კულტურაში, ბუნებაში, ეთნოგრაფიაში და, ანალოგიურად, ქართველი ტურისტების წაყვანა თურქეთის სხვადასხვა ადგილის შესასწავლად. აკადემიური გაცვლა ძალიან მნიშვნელოვანია, ახალი ამბების გაცვლა ძალიან მნიშვნელოვანია და ჩვენ უნდა განვაგრძოთ მუშაობა ამის მისაღწევად. ის უწყვეტი უნდა იყოს. ცოტა ხნის წინ BBC-ზე ვუყურე გადაცემას, სადაც საუბარი იყო სამცხე-ჯავახეთის ქართულ ღვინოზე. წამყვანმა განაცხადა, რომ სამცხე-ჯავახეთის ღვინო გაქრა, რადგან მე-16 საუკუნეში ოსმალეთის თურქები სამცხე-ჯავახეთში შემოიჭრნენ. და გავბრაზდი, რადგანაც ეს სიმართლეს არ შეესაბამება. ოსმალები არ იყვნენ ღვინის ექსპერტები, მაგრამ ისინი ყოველთვის ინახავდნენ ღვინოსა და ღვინის წარმოებას სავაჭროდ მათ მიერ დაპყრობილ რეგიონებში და იღებდნენ მათგან გადასახადს. ამგვარი ისტორიული ჭეშმარიტება ძალზედ მნიშვნელოვანია. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენ ვთხოვოთ ჩვენს ხალხს, თურქსა და ქართველს, იყვნენ ძალიან ფრთხილად იმასთან დამოკიდებულებით, რასაც ისმენენ სოციალურ მედიაში. უპირველეს ყოვლისა, როგორც ნამახვანის ჰესის პროექტის დროს დავინახეთ, რომ გვჭირდება პასუხი არა მხოლოდ მედიის ან ხალხისგან, არამედ ჩვენ გვჭირდება სამთავრობო ძალისხმევა სიძულვილის ენის მზარდ ომებთან გასამკლავებლად. გვჭირდება კოლექტიური ძალისხმევა სიძულვილის ენის ყველანაირ ფორმასთან გასამკლავებლად, რადგან ისაა მიმართული თურქეთსა და საქართველოს შორის ურთიერთობის გასაფუჭებლად და უარყოფით გავლენას ახდენს საქართველოს ევროატლანტიკურ ინტეგრაციაზე. ერთ რამეს დავაკვირდი, როდესაც ვსაუბრობ თურქეთის მხარდაჭერაზე, ან რომელიმე თურქი მინისტრი ან პრეზიდენტი საუბრობს თურქეთის მხარდაჭერაზე, საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციისთვის, ან საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მხარდა26 DIPLOMAT

paganda, but they actually began with anti-Ottoman/anti-Turkish propaganda very early on in the 19th century. Obviously, we have had wars, but it wasn’t different than anybody else. The Germans, the French, the Austrians, The Swedes, and the Norwegians have all had their fair share of war. The dark side to our war is the Russian Empire’s spread of their propaganda through the elite, particularly through literature, the political elite and those in charge of Georgia’s early nationalism drive. Later, we started to see how their tones changed. For instance, they first described the Georgian identity on the basis of religion and then like, Ilia Chavchavadze, their definitions started to take different turns. Notwithstanding, the frontrunners of Georgian nationalism or as some call them the founding fathers and mothers of Georgia Nation State actually realized that a multi-faceted (ethnic, religious) Georgia was necessary. However, the Soviet Union also needed an enemy and this presented in form of the Cold War. In 1946, when Stalin emerged victorious after the Second World War, he wanted to revise the first world war geopolitics situation in the region so, he used the Georgian Academy to lay claims to Georgian territory from Turkey. In response, the Soviet Union, followed the steps of the Russian Empire and used Turkey (now Republic of Turkey) instead of the Ottoman Turks to propagate an image of Pan-Islamist, Pan-Turanist expansionist power, which we are not. All of these events left residues in Georgia, and now, 30 years after, we are back again, getting to know each other, but we have to keep working on this because it cannot happen automatically. This is why bringing Turkish tourists who are more involved in culture, nature, ethnography, and Georgian tourists who are more involved in exploring different places in Turkey, is very important. Academic exchange is very important, news exchange is very important, and we have to keep working to achieve them even from abroad. It has to be continuous. Recently there was a BBC talk about Georgian wine in Samtskhe-Javakheti. The person speaking alleged that Samtkhe-Javakheti wine disappeared, because Ottoman Turks invaded Samtskhe-Javakheti in the 16th century. And I was angry, because that is not true. The Ottomans were not wine experts, but they al-

ჭერის შესახებ, „ფეისბუკის“ ზოგიერთი ახალი არხი დაუყოვნებლივ იწყებს პროპაგანდის გავრცელებას, მაგრამ ეს მხოლოდ მათ ადგება, ვინც ეს საქმე ბიზნესად აქცია. ცოტა ხნის წინ, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი შეხვდა პრეზიდენტ ერდოღანს, გაეროს გენერალური ასამბლეის დროს. იცით, რა იყო მათი შეხვედრის ძირითადი საკითხებიდა რა იქნა მიღწეული შეხვედრის შედეგად? შეხვედრაზე საუბარი შეეხო ორმხრივი ურთიერთობის გაღრმავებას. შეხვედრა ასევე იყო საქართველოს პრემიერ-მინისტრის თურქეთში ამ ზაფხულს გამართული წარმატებული ვიზიტის გაგრძელება და იყო კარგი შესაძლებლობა, გაეცვალათ შეხედულებები პრემიერ-მინისტრის ვიზიტის დროს განხილულ საკითხებზე. მეორეც, მათ განიხილეს რეგიონალური საკითხები. ჩვენი რეგიონი, კავკასია გადის ძალიან დელიკატურ პერიოდს, განსაკუთრებით, აზერბაიჯანული მიწების გათავისუფლების შემდეგ, გასულ წელს. ახლა გვაქვს რეალური შანსი, განვავითაროთ რეალური რეგიონალური თანამშრომლობა ტრანსპორტის, ვაჭრობისა და სტაბილურობის მიმართულებით. ეს არის კარგი შესაძლებლობა 30 წლის შემდეგ და მშფოთვარე 90-იანი წლების შემდეგ და ვფიქრობ, რომ ჩვენს ქვეყნებს და ორივე ხელმძღვანელობას სურს, გამოიყენოს ეს შესაძლებლობა. საქართველოს აქვს კონკრეტული როლი, რადგან მას ყოველთვის უჭირავს განსაკუთრებული ადგილი კავკასიაში, თბილისი უკვე გამოირჩევა, როგორც ძალიან ფერადი, მრავალეთნიკური ქალაქი. გულწრფელად გითხრათ, ვფიქრობ, რომ ყოველთვის არსებობდა რუსეთის იმპერიის თბილისისადმი, როგორც კავკასიის ცენტრისადმი, მიზიდულობის მიზეზი. ასე რომ, ვფიქრობ, რომ ყველა ეს საკითხი წარმოადგენს ბუნებრივ ფონს ჩვენი ლიდერებისთვის, რომ ხშირად ისაუბრონ იმაზე, თუ რა უნდა გააკეთონ იმისათვის, რომ დავრწმუნდეთ, რომ ამ რეგიონში ჩვენ შევძლებთ, შევქმნათ სტაბილური, უსაფრთხო და კეთილდღეობის მომტანი შესაძლებლობა მომავალი თაობებისთვის. ჯერჯერობით, თუ დაფიქრდებით იმაზე, რაც მოხდა ბოლო 30 წლის განმავლობაში, ეს მუდმივი არეულობაა და ჩვენი შვილები, რომლებიც ცხოვრობენ ამ რეგიონში, უკეთესს იმსახურებენ. მათი მომავალი განსხვავებული იქნება, მაგრამ ჩვენი სამუშაოა, რომ საფუძველი შევუქმნათ. ასე რომ, ვფიქრობ, რომ ეს შეხვედრა მოიცავდა ყველა ამ ზემოხსენებულ იდეას და როგორ ვიმუშაოთ საქართველოსთან ერთად ჩვენი საერთო მიზნისთვის - ეს არის უსაფრთხო, ჯანსაღი და დაცული კავკასიის ჩამოყალიბება. იგეგმება თუ არა მაღალი დონის ვიზიტები თურქეთსა და საქართველოს შორის? ვგულისხმობ, თურქ ლიდერებს, რომლებიც შესაძლოა, საქართველოში ჩამოვიდნენ. დიახ, ცოტა ხნის წინ ვმასპინძლობდი თურქეთის თავდაცვის მინისტრის მაღალი დონის დელეგაციას. თავდაცვის მინისტრის ვიზიტამდე ჩვენ გვქონდა იუსტიციის მინისტრისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრის ვიზიტი და ეს გაგრძელდება. დიპლომატია გვირგვინდება მაღალი დონის სხვადასხვა ვიზიტით, ბიუროკრატია მუშაობს, ქმნის საფუძველს და შემდეგ პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიმღებებთან ერთად ვაღწევთ შედეგს. ეს არ არის უბრალოდ ხელმოწერები, ეს არის დადასტურება, რომ გაგრძელდეს მუშაობა კონკრეტული შედეგებისთვის. ასე რომ, ჩვენ განვაგრძობთ ამ ტენდენციას და პანდემიის გამოწვევების მიუხედავად, ვფიქრობ, რომ ის კარგად მიდის. ჩემი კოლეგა ანკარაში, ელჩი ჯანჯღავა, და მე ძალიან კმაყოფილები ვართ ვიზიტების სიხშირით. გასულ თვეში, ანკარაში იყო საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე, ასე რომ, ეს კიბეს ჰგავს და ჩვენ განვაგრძობთ მშენებლობას. რა არის მნიშვნელოვანი სამომავლო მიზანი თურქეთ-საქართველოს ურთიერთობებში?

ways kept the wine and wine production for trade in the areas that they conquered and they derived taxes from them. These kinds of historical truth are very important to put out there, and this is why I think that we should work more about mutual memory. It is also important that we ask our people, Turkish and Georgian to be very careful about the things they hear on social media. Above all, as we have seen during the Namakvani HPP project that we need responses not only from the media, or the people, but we also need governmental effort to counter the growing embers of hate speech. We need collective efforts to counter all forms of hate speech because they are consciously targeted at interfering with the cooperation between Turkey and Georgia, and they are having adverse impacts on Georgia’s Euro-Atlantic integration. In fact, I have tested something overtime. Whenever I speak about the support of Turkey, or any Turkish Minister or the President speaks about Turkey’s support for Georgia’s Euro Atlantic integration to NATO or Turkey’s territorial integrity support for Georgia, some new channels from Facebook will immediately start disseminating propaganda, but it only rewards those who have made it a business. Recently, the Prime Minister of Georgia met with President Erdogan during the UN General Assembly. Do you know what were the main topics of their meeting and what has been achieved since the meeting? The meeting was mostly about how to further bilateral relations. The meeting was also a follow up to the successful summer visit of the Prime Minister of Georgia to Turkey and was a good opportunity to exchange views on the issues discussed during the Prime Minister’s visit. Secondly, they discussed regional issues. Our region, the Caucasus, is going through a very delicate time, particularly after the liberation of the Azerbaijani lands, last year, we now have a real chance of developing a real regional cooperation for transport, trade and stability. This is a good chance after 30 years, and the turbulent 90s, and I think our countries and both leadership would like to utilize this opportunity. Georgia has a specific role to play because it has always occupied a special place in the Caucasus, with Tbilisi already standing out as a very colorful, multi-ethnic city. Honestly, I think there has always been a reason for the Russian Empire’s attraction to Tbilisi as the center of the Caucasus. So, I think that all these issues serve as natural background for our leaders to talk very often about what to do to make sure that in this region, we are able to create a stable, secure, and wealth generating opportunity for next generations. So far, if you think about what has happened in the past 30 years, it is constant turmoil, and all of our children in this region deserve better. Their future will be different, but it is our job to provide a basis. So, I think this meeting included all these background ideas, and how to work together with Georgia for our mutual goal which is – to establish a safer, healthier, and more secure Caucasus. Are there any high level visits planned between Turkey and Georgia? I mean, Turkish officials who may be visiting Georgia. Yes, I recently hosted a high level delegation of the Minister of Defence of Turkey. Prior to the visit of the Minister of Defence,

DIPLOMAT 27

როგორც უკვე აღვნიშნე, ვფიქრობ, უნდა გადავდგათ ნაბიჯები მომავალი თაობებისთვის საჭირო პროექტების აქტუალიზაციისთვის. უნდა ვაღიაროთ, რომ ახალი ხალხი მოდის ახალი ხედვით და უნდა მოვამზადოთ ისინი მომავლისთვის იმ შეთანხმების მიხედვით, რასაც ჩვენ მივაღწევთ. ეს ეხება ხელმისაწვდომობას. თქვენ იცით, ქართველებსა და თურქებს შეგვიძლია, ვიმოგზაუროთ ერთმანეთის ქვეყნებში პირადობის მოწმობით. შენ შეგიძლია, გადაწყვიტო დღეს, ჩაალაგო ბარგი, იყიდო ბილეთი და წახვიდე თურქეთში, თუ ბილეთს ვერ იშოვი, შეგიძლია, მანქანით წახვიდე. უკვე ვამყარებთ ამ ურთიერთობას ჩვენს ორ ხალხს შორის, განსაკუთრებით, ახალგაზრდა თაობას შორის. ვიცნობ ბევრ ახალგაზრდა თურქს, რომლებიც აქ მოდიან ელექტრონული მუსიკის ფესტივალებზე, ელექტრონული მუსიკის მოსასმენად, კლუბებში გასართობად და სიმართლე ისაა, რომ მათი ცხოვრება სრულიად განსხვავდება ჩვენი ახალგაზრდობის პერიოდისგან. ასე რომ, უნდა დავუტოვოთ მათ თავისუფლებისა და გაცვლის სამართლიანი საძირკველი. ვაჭრობის თვალსაზრისით, დიახ, უნდა გავზარდოთ ჩვენი ვაჭრობა, მაგრამ ასევე უნდა გავზარდოთ ერთობლივი ინვესტიციები და ერთობლივი ვაჭრობა, რაც იმას ნიშნავს, რომ უნდა აღმოვაჩინოთ მესამე ბაზრის შესაძლებლობები. ჩვენ გვაქვს თავსებადი ეკონომიკა და შეგვიძლია მათი გამოყენება. რაც შეეხება მეოთხე პუნქტს, რომელიც ასევე პირველის ნაწილია, უნდა გავზარდოთ ჩვენი განათლების ხარისხი ისე რომ ის პასუხობდეს იმ დასაქმების შესაძლებლობებს, რაც მომავალში გამოჩნდება. განათლება დაგვეხმარება, გავზარდოთ რეგიონის ისტორია და მისი სწორი გაგება, რაც თავის მხრივ ხელს შეუწყობს ცრურწმენების აღმოფხვრას. თურქეთი და საქართველო ყოველთვის იზიარებდნენ ინკლუზიურ განწყობას, ორივე ქვეყანამ, ჩვენმა პოლიტიკურმა ლიდერებმა, თავიდანვე წაახალისეს რეგიონალური ინკლუზიურობა. ასევე სასიამოვნოა, აღინიშნოს, რომ ჩვენ ყოველთვის ობიექტურ ინტერესს ვაყენებდით პრიმიტიული იდენტობის პოლიტიკაზე მაღლა. ვითარების მიხედვით, ძალიან მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ სამყარო არ არის ქრისტიანების, მუსულმანების, მართლმადიდებლებისა და არამართლმადიდებლების შესახებ. სამყარო , ეს არის უფლებები და თავისუფლებები. ეს ეხება ყველასთვის თანაბარ კანონს და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემას, სუვერენიტეტის პატივისცემას, რადგან ეს არის პრინციპები, რომელთაც ვიცავთ. ახლა მე ვფიქრობ, რომ ჩვენი მიზანი უნდა იყოს ამ პრინციპების გაძლიერება ჩვენი ხალხისთვის, ჩვენი ქვეყნებისთვის და რეგიონის გაერთიანება ამ პრინციპების ირგვლივ, რადგან სამყარო გადის ძალიან მღელვარე პერიოდს, ფინანსური სამყაროს სწრაფი ცვლილებით. იცვლება მსოფლიო წესრიგი. სამყარო იცვლება ჩვენ თვალწინ და პანდემიის მიუხედავად, ცვლილებები კიდევ უფრო სწრაფად მიმდინარეობს და ერთადერთი მოსაზრება, რაც ახლა გვაქვს, არის, დავიცვათ უახლოესი ადამიანები. ეს არის რეგიონალიზმის არსი და ეს არის ის, რაც საქართველომ და თურქეთმა უნდა იღონონ ახლა. ჩვენ უნდა ჩავჭიდოთ ხელი ერთმანეთს და დაველოდოთ, სანამ ეს ცუნამი გადაივლის. 28 DIPLOMAT

we have had visits from the Minister of Justice and the Minister of Agriculture, and this will continue. Diplomacy is crowned by high level visits, and bureaucracy works, making the grounds and then with the political decision makers we achieve results. It’s not about signatures, it’s about the willpower to continue for concrete results. So, we will continue the trend, and despite the challenges of the pandemic, I think it’s going good. My colleague in Ankara, Ambassador Janjgava and myself, are very happy with the frequency of the visits. There was a Deputy Minister of Health in Ankara last month, so it’s like a staircase, and we will keep building. So what are the important goals in Turkey-Georgia relations for the future? I think first and foremost as I said, we need to take these steps to actualize projects for future generations. We have to accept that it’s not about us anymore. There are new people coming onboard with a new vision, and we have to prepare them for the future in terms of the agreements that we reach. It’s about accessibility. You know for Georgians and Turks, we can travel to each other’s countries with ID cards. You can decide today, pack your bags, find the ticket and go, if you can’t find a ticket then you can drive. We are already developing this relationship among our people especially among the younger generation. I know many young Turks who come here for electronic music festivals, electronic music, clubs, and the truth is their lives have been so different than ours. So, we need to provide them a fair ground for freedom and exchange. In terms of trade, yes, we need to increase our trade, but also we need to increase joint investments and joint trade, which means we need to really discover third market opportunities. We have compatible economies, and we can use them. For the fourth point, which is also part of the first, we need to increase the quality of our education vis-à-vis the employment opportunities that will present in the future, because I think we have opportunities to cooperate. Education will help us to increase the history and understanding of the region which will in turn help to erase those prejudices. Turkey and Georgia have always shared an inclusive state of mind, both countries like our political leaders since the beginning have encouraged regional inclusivity. It is also a pleasure to note that we’ve always placed objective interests above primitive identity politics. As things stand, it is very important to remember that the world is not about Christians, Muslims, Orthodox, or Non-Orthodox. The world isn’t about it, it’s about rights and freedoms. It’s about equal laws for everyone, and respect for territorial integrity, respect for sovereignty, as these are the principles which we defend. Right now, I think our goal should be enhancing these principles for our people, for our countries, and uniting the region around these principles, because the world is going through very turbulent times, with rapid changes being witnessed in the world of finance, and world order changes. The world is changing right before our eyes and despite the pandemic, changes are taking roots in quicker timescales, and the only opinion we have right now is to hold on to the people closest to us. This is the essence of regionalism and this is what Georgia and Turkey should be doing now. We should hold hands closely and wait for the waves of this tsunami to recede.

"ტავ ჯორჯია" ყოველთვის მზადაა წვლილი შეიტანოს ქართული ავიაციის განვითარებაში

TAV Georgia Is Always Ready to Contribute in Development of Georgian Aviation DIPLOMAT 29

ბილისისა და ბათუმის საერთაშორისო აეროპორტების ოპერატორი კომპანა „ტავ ჯორჯია“-ს ახლადდანიშნული გენერალური მენეჯერი თეა ზაქარაძე „დიპლომატთან“ ინტერვიუში საუბრობს კომპანიის ისტორიულ წვლილზე საქართველოს განვითარებაში. მიუხედავად მიმდინარე გამოწვევებისა, ის კიდევ ერთხელ ადასტურებს „ტავ ჯორჯია“-ს მზაობას საქართველოში სამომავლო ინვესტირებაზე.

თ

პირველ რიგში მინდა მოგილოცოთ კომპანია „ტავ ჯორჯიას“ გენერალური მენეჯერის პოზიციაზე დანიშვნა და გისურვოთ წარმატებები. კომპანიას ქართველი და თან ქალი მენეჯერი პირველად ჰყავს, 2005 წლიდან კომპანიაში სხვადასხვა პოზიციებს იკავებდით, და როგორია თქვენი გეგმები ახლა უკვე გენერალური მენეჯერის როლში? დიდი მადლობა მოლოცვისთვის. გენერალური მენეჯერის პოზიციაზე დანიშვნა ჩემთვის ორმაგად საპასუხისმგებლოა. გარდა იმისა რომ ვარ პირველი ქართველი და ამავდროულად ქალი გენერალური მენეჯერი, წარმოვადგენ საავიაციო სფეროში მსოფლიო ბრენდს საქართველოში და პროფესიონალ გუნდთან ერთად ვმართავ ქვეყნის ორ მთავარ, სტრატეგიულად მნიშნველოვან აეროპორტს. 2005 წლიდან, ტავის საქართველოში შემოსვლის დღიდან კომპანიაში სხვადასხვა წამყვან პოზიციებს ვიკავებდი და გზა გენერალურ მენეჯერობამდე ნამდვილად არ ყოფილა მარტივი, თუმცა სტერეოტიპი რომ ავიაცია მამაკაცების სფეროა დამატებით მოტივაციას მაძლევდა დასახული მიზნების მიღწევასა და განხორციელებაში და ამავდროულად არსებულ გამოწვევებს უფრო მიმზიდველს ხდიდა. კომპანიაში სხვადასხვა პოზიციაზე მუშაობამ საშუალება მომცა უკეთ გამეცნო ჩემთვის სრულიად ახალი და უცხო სფერო, ტავში მოსვლის დღიდან ვცდილობდი ჩართული ვყოფილიყავი ყველა დეპარტამენტის საქმიანობაში რათა უკეთ გამეცნო და შემესწავლა აეროპორტის ოპერირება. პანდემია ჯერ არ დასრულებულა და ავიაცია კვლავ გამოწვევების წინაშე დგას, შესაბამისად, ჩემთვის პირველ რიგში მნიშვნელოვანია, რომ აეროპორტში შეიქმნას უსაფრთხო გარემო, რაც მგზავრს მისცემს შესაძლებლობას, თავი დაცულად იგრძნოს. ამისთვის, პრიორიტეტულია აეროპორტებში გვქონდეს უზრუნველყოფილი ყველა საჭირო ინფრასტრუქტურა. ჩვენი კომპანია მსოფლის 26 ქვეყნის 92 აეროპორტში სხვადასხვა სერვისებითაა წარმოდგენილი და ყველა აეროპორტში ამ ნაწილს განსაკუთრებულ ყურადღებას ვუთმობთ. მნიშვნელოვანია არ შემცირდეს მომსახურების ხარისხი. ასევე, პრიორიტეტულია ისიც, რომ ავიაკომპანიები, რომლებიც ახლა შემოდიან ამ ბაზარზე და არ იცნობენ საქართველოს, მათთვის ჩვენი ინფრასტრუქტურა იყოს მორგებული მათ საჭიროებებზე, რათა მათ ამ ბაზრის დატოვება აღარ მოუნდეთ. კომპანიამ პირველი ინვესტიცია საქართველოში 2005 წელს განახორციელა, 2017 წელს კი „ტავ ჯორჯია“ ქვეყნის ერთ-ერთ უმსხვილეს ინვესტორ კომპანიად დასახელდა, როგორია კომპანიის სრული საინვესტიციო პორტფელი და როგორ აფასებთ საინვესტიციო გარემოს საქართველოში მაშინ და ახლა? საქართველო, ტავ ჰოლდინგისთვის პირველი უცხოური პროექტი იყო. ჩვენი გუნდის ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანა იყო, წვლილი შეგვეტანა თბილისისა და შემდგომ ბათუმის ტურისტული პოტენციალის განვითარებაში. ამისათვის ჩვენ თავდაპირველად მნიშვნელოვანი ინფრასტრუქტურული პროექტები უნდა განგვეხორციელებინა, ახალი ავიაკომპანიები მოგვეზიდა და მათთვის მაღალი ხარისხის მომსახურება შეგვეთავაზებინა. ამ ყველაფრის განხორციელება ნამდვილად დიდი გამოწვევა იყო ტავისთვის, რადგან საქართველოში ყველაფერს ნულიდან ვიწყებდით. 2005 წლიდან დღემდე ტავ ჯორ30 DIPLOMAT

ea Zakaradze, the newly appointed General Manager of TAV Georgia, the company that manages the operations of Tbilisi International Airport and Batumi International Airports spoke about the company’s historic contributions to the development of Georgia. While taking cognizance of current challenges, Zakaradze further affirms TAV Georgia’s commitment to future investments in Georgia.

First of all, I would like to congratulate you on your appointment as the General Manager of TAV Georgia and wish you success. The company has a Georgian, and a female manager for the first time. You have held various positions in the company since 2005, so, what are your plans now that you have been appointed as the General Manager? Thank you so much for your warm wishes. My appointment to the position of General Manager places double responsibility on me. In addition to being the first Georgian and at the same time the first female general manager, I represent a global brand in the field of aviation in Georgia and together with my professional team, I manage the two main and strategically important for the country airports. Since 2005, when TAV ventured into Georgia, I have held various leading positions in the company and the path to the one of the general manager has not been easy, but the stereotype that aviation is a field for men gave me additional motivation to achieve and implement my goals. At the same time, it made existing challenges more attractive. Working in different positions in the company allowed me to get better acquainted with a completely new and unfamiliar field. Since my first day at TAV, I tried to be involved in the activities of all departments so that I could get better acquainted with and learn about the operations of the airports. The pandemic is not over yet and aviation is still facing challeng-

ჯიამ საქართველოში ინვესტიციის სახით 220 მილიონი დოლარის ინვესტიცია განახორციელა. როდესაც ჩვენ თბილისში ოპერირება დავიწყეთ წლიური მგზავრთნაკადის რაოდენობა 500 000, ხოლო ბათუმის საერთაშორისო აეროპორტში 40 000 იყო, აეროპორტების მართვის სწორი და ინოვაციური პოლიტიკისა და განხორციელებული ინფრასტრუქტურული პროექტების შედეგად კი ამ ციფრმა 2019 წელს ორივე აეროპორტში 4 400 000 მიაღწია. ჩვენს მართვად აეროპორტებში როგორც მგზავრთა, ისე საჰაერო ხომალდების მომსახურების მიმართულებით ახალი, საერთაშორისო დონის სტანდარტები დავამკვიდრეთ. ქვეყნის საინვესტიციო გარემო დამოკიდებულია ბევრ ფაქტორზე, მათ შორის პოლიტიკურ სტაბილურობასა და ეკონომიკურ განვითარებაზე. საქართველოსთან ერთად ჩვენ არაერთ გამოწვევას გავუმკლავდით, 2008 წლის ომი და ეკონომიკური კრიზისი, პოლიტიკური ტურბულენტობა, პანდემია... ამ ყველაფრის მიუხედავად მთავრობასთან მჭიდრო კომუნიკაციის შედეგად არ შეგვიჩერებია არცერთი პროექტი. წლების განმავლობაში ტავ ჯორჯიამ, როგორც ერთ-ერთმა უმსხივლესმა ინვესტორმა, ვფიქრობ ნამდვილად გაამართლა ქვეყნის მოლოდინები. როგორი იყო პანდემიის წელი თქვენი კომპანიისთვის? როგორ შეძელით არსებულ გამოწვევებთან გამკლავება? როგორც იცით, პანდემიამ ფინანსურად ყველაზე მეტად ავიაცია და მასთან დაკავშირებული სფეროები დააზარალა. ბათუმის საერთაშორისო აეროპორტი სრულად დაკეტილი იყო, ხოლო თბილისის საერთაშორისო აეროპორტი მხოლოდ სატვირთ და სარეპატრაციო რეისებს ემსახურებოდა. საერთაშორისო ექსპერტების პროგნოზით ავიაცია 2019 წლის ციფრებს 2023-24 წლებისთვის დაუბრუნდება, შესაბამისად პანდემიასთან დაკავშირებული პრობლემები კვლავ რჩება კომპანიის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად. ჩვენმა გუნდმა დროულად მოახდინა კრიზისის და მისგან გამოწვეული შედეგების შეფასება და

es, therefore it is first and foremost important to me to create a safe environment in the airport so that passengers can feel safe to travel. To do this, it is our priority to have all the necessary infrastructure provided in the airports. Our company is represented by various services in 92 airports of 26 countries around the world and we pay special attention to infrastructure in all our airports. Improving the quality of service is important to us. Another of our priorities is ensuring that the infrastructure that we offer to the airlines that are newly entering the Georgian market and do not know the country, is tailored to their needs and they are willing to stay in this market. The company made its first investment in Georgia in 2005, and in 2017 “TAV Georgia” was named one of the largest investor companies in the country. What is the company’s full investment portfolio and how would you assess the investment environment in Georgia then and now? Georgia was the first foreign project for TAV Holding. One of the main tasks of our team was to contribute to the development of Tbilisi and further increase Batumi’s tourism potential. To do this, we first had to carry out important infrastructure projects to attract new airlines and to offer them high quality services. Implementing all of these was a really big challenge for TAV, because in Georgia we started everything from scratch. Since 2005, TAV Georgia has invested $ 220 million in Georgia. When we started operating in Tbilisi, the annual passenger flow was 500,000, and at Batumi International Airport it was 40,000. As a result of the proper and innovative airport management policies and infrastructure projects implemented by us, this number grew to 4,400,000 across both airports in 2019. We have established new, international standards for the service of both passengers and aircraft at the airports that we manage. The country’s investment environment depends on many factors

DIPLOMAT 31

პრიორიტეტების გადაფასება. პანდემიის გამოცხადებიდან უმოკლეს დროში ჩვენს მიერ მართვადი აეროპორტები პასუხობდა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციების ყველაზე მაღალი დონის ეპიდემიოლოგიური უსაფრთხოების სტანდარტებს. გარდა ქართული საავიაციო ბაზრის, პანდემიამდე არსებული მაჩვენებლის დაბრუნებისა, დღესაც ჩვენთვის მთავარი პრიორიტეტი მგზავრებისა და ჩვენი თანამშრომლებისთვის, უსაფრთხო/კომფორტული გარემოს შემქნაა. მთავრობა დაინტერესებულია თბილისისა და ბათუმის აეროპორტების გაფართოებით, იგეგმება თუ არა ახალი ინვესტიციების განხორციელება „ტავ ჯორჯიას“ მიერ და რა გაკეთდა ბოლო წლებში ამ აეროპორტების განვითარების მიმართულებით? 10 თვის განმავლობაში ბათუმის საერთაშორისო აეროპორტის ოპერირება ფაქტიურად გაჩერებული იყო. ჩვენ გვქონდა შესაძლებლობა რომ აეროპორტის გაფართოების პროექტი გადაგვედო, რადგან პანდემიიდან გამოწვეული ფინანსური პრობლემები ამის საფუძველს გვაძლევდა. თუმცა ჩვენმა გუნდმა კიდევ ერთხელ, ზუსტად შეაფასა სამომავლო რისკები და კრიზისის ფონზე ბათუმის აეროპორტის გაფართოების პროექტში 17 მილიონი დოლარის ინვესტიცია განახორციელა და აეროპორტის გამტარუნარიანობა 500 000-დან 1 200 000მდე გავზარდეთ. შედეგად განახლებულმა ბათუმის საერთაშორსო აეროპორტმა, აჭარის რეგიონის ტურისტულად მზაობის პროცესში დიდი წვლილი შეიტანა. მოგეხსენებათ აეროპორტი ცოცხალი ორგანიზმივითაა და ის ყოვეწლიურად განახლებასა და სხვადასხვა ინფრასტრუქტურულ პროექტებს მოითხოვს. თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში წელს ახალი სამიმოსვო ბილიკი (G) მოვაწყვეთ, რაშიც დამატებით 2,5 მილიონი დოლარის ინვესტიცია განვახორციელეთ. ახალი სამიმოსვლო ბილიკით გაიზრდება ასაფრენ-დასაფრენი ზოლის გამტარუნარიენობა, ავიაკომპანიებისთვის აეროდრომზე გადაადგილება უფრო კომფორტული გახდება, ჯამში თბილისის საერთაშორისო აეროპორტს ექვსი სამიმოსვლო/სამანევრო ბილიკი ექნება. როგორც იცით 201617 წლებში თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში მასშტაბური ინფრასტურქტურული პროექტები განვახორციელეთ, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა ასაფრენ-დასაფრენ ზოლსა და სამიმოსვლო ბილიკებს, ავაშენეთ ახალი მოფრენის ტერმინალი, აეროდრომზე დავამატეთ საჰაერო ხომალდების დამატებით ახალი სადგომები. ამ ეტაპზე რამდენი ავიაკომპანია ოპერირებს თბილისისა და ბათუმის აეროპორტებში და გაქვთ თუ არა მოლაპარაკება სხვა ავიაკომპანიებთან? დღეისათვის თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში 33 სამგზავრო 10-მდე სატვირთო ავიაკომპანია ოპერირებს. პანდემიის გამო სხვადასხვა ქვეყნის საზღვირს კვეთის რეგულაციები არ აძლევს ბევრ ავიაკომპანიას დაბრუნდეს ჩვენს ბაზარზე. ვიწყებთ ზამთრის სანავიგაციო სეზონს და იმედი გვაქვს არსებული ავიაკომპანიები შეინარჩუნებენ სიხშირეებს და მგზავრებს სრული დატვირთვით მოემსახურებიან. აქტიურად ვართ ჩართულები ავიაკომპანიებთდან ყოველდღიურ მოლაპარაკებებში. ჩვენთვის ყველა ავიაკომპანია, თანასწორად პრიორიტეტულია. პანდემიამ დააზარალა არამარტო აეროპორტები, არამედ ავიაკომპანიებიც, შესაბამისად ჩვენ ვითვალისწინებთ არსებულ ეკონომიკურ კრიზისს ჩვენს სფეროში და დღემდე ახალ თუ უკვე არსებულ ავიაკომპანიებს ოპერირებისთვის ხელსაყრელ პირობებს ვთავაზობთ. წელს თბილისის საერთაშორისო ოპერირება ოთხმა ახალმა ავიაკომპანიამ დაიწყო. მათ შორის არის Eurowings-ი, რომელიც ფრენებს დუსელდორფიდან კვირაში ორჯერ ასრულებს და ახლად დაფუძნებული Bees Airline, რომელიც კიევიდან და ხერსონიდან თბილისის მიმართულებით კვირაში ხუთჯერ ოპერირებს. 32 DIPLOMAT

including political stability and economic development. In Georgia, we have faced many challenges ranging from the war in 2008, to the economic crisis, political turbulence, the pandemic, but despite all these challenges, we have not stopped any of our projects because of the close communication that we have with the government of Georgia. I think over the years, TAV Georgia have really lived up to the bidding as one of the largest investors that really meets the country’s expectations. What was the pandemic year like for your company? How did you manage to cope with the challenges? As you know, the pandemic had the most adverse financial effects on aviation and other related areas. Batumi International Airport was completely closed, while Tbilisi International Airport served only freight and return flights. International experts predict aviation to return to the 2019 figures in 2023-24, so pandemic problems remain one of the company’s major challenges. Our team managed to promptly assess the crisis and its aftermaths and reevaluated our priorities. In the shortest time since the outbreak of the pandemic, the airports we operate were meeting the highest level of epidemiological safety standards of the World Health Organization. In addition to returning the pre-pandemic rate to the Georgian aviation market, the main priority for us today is to create a safe and comfortable environment for passengers and our staff. The government is interested in expanding Tbilisi and Batumi airports. Is TAV Georgia planning to make new investments? And what has been done in recent years to develop these airports? The operation of Batumi International Airport was practically stopped for 10 months. We had an option of postponing the airport expansion project because the financial problems caused by the pandemic gave us reason to do so. However, our team once again accurately assessed the future risks and against the background of the crisis made a $ 17 million investment in Batumi Airport expansion project increasing the airport capacity from 500,000 to 1,200,000. As a result, the renovated Batumi International Airport has made a great contribution to the readiness of Adjara region for its tourists. As you know, the airport is like a living organism and it needs annual renewal and various infrastructure projects. We have built a new runway (G) in Tbilisi International Airport this year, making an additional $ 2.5 million investment for it. The new taxiway will increase the runway capacity and make movement on the aerodrome more comfortable for airlines. In total, Tbilisi International Airport will have six taxiways. As you know, in 2016-17 we implemented large-scale infrastructural projects in Tbilisi International Airport, rehabilitated the runway and taxiways, built a new arrival terminal and added new aircraft parking stands on the aerodrome. At this stage how many airlines operate in Tbilisi and Batumi airports? And are you negotiating with other airlines? At present, 33 passenger and up to 10 cargo airlines operate at Tbilisi International Airport. Due to the pandemic, cross-border regulations do not allow many airlines to return to our market. We are starting the winter navigation season and we hope the existing airlines will maintain their frequencies and serve passengers at their full capacity. We are actively involved in the daily negotiations with the airlines. For us, all airlines are an equal priority. The pandemic has affected not only the airports but also the airlines, therefore we take the current economic crisis in our field into account and have created favorable conditions for the operation to offer to both new

ბათუმის საერთაშორისო აეროპორტში ზაფხულის სეზონი საკმაოდ დატვირთული იყო, ფრენები ხუთმა ახალმა ავიაკომპანიამ დაიწყო (Air Astana, Bees Airline, LOT Airlines, Aircompany Armenia, FlyJordan). ასევე რამდენიმე წლიანი შუალედის შემდეგ აეროპორტს დაუბრუნდნენ ავიაკომპანიები Ukraine International Airlines-ი, Pegasus Airlines. როგორ ხედავთ თბილისისა და ბათუმის აეროპორტების განვითარებას მომავალში? ტავ ჯორჯიას ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი მიღწევა სააეროპორტო საქმიანობაში კვალიფიციური კადრის შექმნაა. თამამად შემიძლია ვთქვა რომ ტავ ჯორჯიამ საავიციო სფეროში, კერძოდ სერვისის კუთხით, პროფესიული განათლების მიღებას და განვითარებას დაუდო საფუძველი. რა თქმა უნდა აეროპორტების ინფრასტრუქტურა და მისი გამტარუნარიანობის გაფართოება მნიშვნელოვანია, თუმცა ასევე პრიორიტეტულია კვალიფიციური ადამიანური რესურსის შექმნაც. ამისათვის ჩვენ ყოველწლიურად ათობით სტუდენტს ვასაქმებთ თბილისისა და ბათუმის საერთაშორისო აეროპორტში და მათი პროფესიული განათლების ამაღლებაზე ვზრუნავთ. გარდა ამისა ჩვენი ტრენინგ ცენტრი ყოველწლიურად სახელმწიფო თუ კერძო სექტორში მომუშავე ათასობით პირს ამზადებს, რომლებიც საავიაციო საქმიანობიაში არიან ჩართულები. პანდემიის დასრულების შემდეგ ჩვენ მზად ვართ მთავრობას წარვუდგინოთ თბილისის საერთაშორისო აეროპორტის განვითარების სამეტაპიანი გეგმა. სახელწიფოსთან ამ გეგმაზე მოლაპარაკებებს მას შემდეგ დავიწყებთ, როგორც კი პანდემია დასრულდება. პანდემიამ დაგვანახა, რომ სატვირთო გადაზვიდებზე მოთხოვნა საკმაოდ მზარდია, შესაბამისად გვსურს მომავალში ჩვენს მართვაში მყოფი აეროპროტების ინფრასტრუქტურა სატვირთო რეისებს მოვარგოთ და სერვისი გავაუმჯობესოთ. ამ პერიოდში გაიზარდა ასევე კერძო თვითმფირნავებით განხორციელებულმა რეისემბაც, სწორედ ამიტომ ვფიქრობთ პრიორიტეტული მგზავრებისთვის ცალკე ტერმინალის მოწყობასაც. ჩვენ ყოველთვის მზად ვართ, დამატებითი ინვესტიციის განხორციელებით, ხელი შევუწყოთ ქვეყნის განვითარებას, როგორც ეკონომიკის, ისე ტურიზმის მიმართულებით. TAV Georgia ნამდვილად არის ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე რესპექტაბელური და სანდო პარტნიორი, რაც ნათლად გამოიხატება წლების განმავლობაში საზოგადოებისა და ავიაკომპანიების მიერ გამოცხადებულ ნდობასა და მხარდაჭერაში.

and existing airlines. This year four new airlines started operating international flights in Tbilisi. Among them are Eurowings, having its flights from Dusseldorf twice a week, and the newly established Bees Airline, which operates from Kiev and Kherson to Tbilisi five times a week. The summer season was quite busy at Batumi International Airport, flights were launched by five new airlines (Air Astana, Bees Airline, LOT Airlines, Aircompany Armenia, and FlyJordan). Ukraine International Airlines and Pegasus Airlines also returned to the airport after a gap of several years. How do you see the development of Tbilisi and Batumi airports shaping out in the future? One of the main achievements of TAV Georgia is the creation of qualified staff in the airport business. I can confidently say that TAV Georgia has laid a foundation for the acquisition and development of vocational education in the aviation sector, particularly in the area of services. Of course, the infrastructure of airports and the expansion of its capacity are important, but the creation of qualified human resources is also a priority. For this purpose, we engage dozens of students every year at Tbilisi and Batumi International Airports and see to ensuring their getting professional education. In addition, our training center turns out thousands of trainees annually working in the public or private sections of the aviation sector. After the end of the pandemic we are ready to submit a threestage plan for the development of Tbilisi International Airport to the government. We will start negotiations with the State on this plan as soon as the pandemic is over. The pandemic has shown us that the demand for cargo transfers is quite growing, therefore we want to adapt the infrastructure of the airports under our control to cargo flights and improve the service in the future. Private jet flights have also increased during this period, which is why we are considering setting up a separate terminal for priority passengers. We are always ready to contribute to the development of the country, both in terms of economy and tourism, by making additional investments. TAV Georgia is truly one of the most respected and trusted partners in the country, as evidenced by the credit and support we have received from the public and airlines over these years.

DIPLOMAT 33

34 DIPLOMAT

რუსუდან კვაჭანტირაძე ქართველი ქოუჩი საერთაშორისო ასპარეზზე Rusudan Kvachantiradze International Certified Georgian Coach on the Quest to Making Coaching a Popular Choice Among Georgians ებისმიერი ორგანიზაციის მთავარი მამოძრავებელი ძალა მისი ადამიანური კაპიტალია. თანამედროვე სამყაროში კი კვალიფიციური კადრებით დაკომპლექტებული გუნდი ორგანიზაციის წარმატებისთვის საკმარისი აღარ არის. დღეს, როდესაც ადამიანები არამხოლოდ სამსახურს იცვლიან ხშირად, არამედ სამსახურის გამო, ქვეყნებსაც, გადადიან ერთი კორპორაციული კულტურიდან მეორეში, უწევთ სხვადასხვა გარემოსთან თუ სტრესულ სიტუაციებთან გამკლავება, საჭიროა დამხმარე საშუალება, რომელიც ადამიანს სხვა ადამიანებთან ურთიერთობას თუ ურთიერთთანამშრომლობას გაუადვილებს და მას, ამა თუ იმ ორგანიზაციის სრულფასოვან წევრად აქცევს. წარმატებული ორგანიზაციები ბევრს მუშაობენ თანამშრომელთა განვითარებაზე, რაშიც მხოლოდ კვალიფიკაციის ამაღლება არ იგულისხმება. იმისთვის რომ თანამშრომელი პროდუქტიული იყოს, ცოდნასთან ერთად გარკვეული უნარები სჭირდება, რომელიც მას შესაძლებლობას მისცემს მაქსიმალურად ეფექტიანად იმუშაოს. ამ მხრივ ქოუჩინგს, რომელსაც ადამიანების განვითარებაში ძალიან დიდი წვლილი მიუძღვის, ალტერნატივა არ აქვს. რა არის ქოუჩინგი და ვის და როდის სჭირდება ქოუჩის მომსახურება, ამ საკითხზე საერთაშორისო ასპარეზზე მომუშავე ქართველ ქოუჩს რუსუდან კვაჭანტირაძეს ვესაუბრეთ. რუსუდანი ქოუჩინგის მსოფლიო ფედერაციის (ICF) მიერ აკრედიტებული PCC ქოუჩი; სერტიფიცირებული საერთაშორისო მენტორი; ბრიტანული ორგანიზაციის Thrive Partners-ის ქოუჩი, მენტორი და

ნ

t is true that the main driving force of any organization is its human capital. Yet, in our modern world, a team of qualified personnel only is no longer sufficient to guarantee the success of any organization. Today, people change jobs, and sometimes, they change their locations too and move to new countries because of their work. When they do so, they have to acclimatize with the new corporate culture, and they have to deal and adapt to different environments or stressful situations, etc. In these kinds of situations, a helper that will make it easier for the new person to interact or cooperate with other people quickly, and make them become an integrated member of the company is necessary. Successful organizations have a lot of work to do in terms of training and staff development. In order for an employee to be productive, they need certain skills and knowledge that will enable them to work as efficiently as possible. To meet this human development need, coaching contributes greatly in this regard, and it has no close alternatives. In this interview with Rusudan Kvachantiradze, a Georgian coach on the international scene, we spoke extensively about coaching, what it means, who needs coaching services and when should coaching be necessary. Mrs. Kvachantiradze, who is the Vice President of the International Coaching Federation (ICF) in Georgia, is a Professional Certified Coach (PCC) accredited by the International Coaching Federation (ICF) and an International Certified Mentor. She

DIPLOMAT 35

ტრენერი; Erickson Coaching International-ის აზიისა და კავკასიის წარმომადგენლობის მენტორ-ქოუჩი; თსუ-ს ორგანიზაციული და პერსონალური განვითარების დოქტორანტი და ქოუჩინგის მსოფლიო ფედერაციის (ICF) საქართველოს წარმომადგენლობის ვიცეპრეზიდენტი გახლავთ. იმდენად, რამდენადაც ქოუჩინგი ახალი სფეროა, ბევრს მცდარი წარმოდგენა აქვს იმაზე თუ რას გულისხმობს ქოუჩინგი, როგორია ქოუჩინგის თქვენეული განმარტება? ქოუჩინგი არის პიროვნული და პროფესიული განვითარების ეფექტური და სწრაფად მოქმედი მეთოდი. ქოუჩინგში მთავარი ყურადღება ეთმობა ადამიანის შინაგანი პოტენციალის გახსნას, რადგან, ყველა ადამიანს აქვს რესურსი მიაღწიოს იმას, რაც მას სურს და ჩვენი გონება არასოდეს გვიბიძგებს გვინდოდეს ის, რისი გაკეთებაც სინამდვილეში არ შეგვიძლია. ანუ, თუ რაღაცაზე დავიწყეთ ოცნება, გვაქვს იდეა და სურვილი, ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ მისი განხორციელების რესურსიც გაგვაჩნია.როდესაც ვიცით რა გვინდა, რისი მიღწევა გვსურს, ძალიან ხშირად ვიგებთ სხვადასხვა ადამიანების მოსაზრებებს რა და როგორ უნდა გავაკეთოთ ამისთვის. გვაძლევენ რჩევებს, გვასწავლიან, ან სხვების მაგალითებს ვეცნობით, თუ როგორ შეძლეს მათ იგივე, მაგრამ ბუნებრივია ყველა ადამიანი განსხვავებულია, შესაბამისად მიზნისკენ სავალი გზაც ყველამ თავისით უნდა დასახოს, ის, რაც მისთვის მისაღები და კომფორტული იქნება. მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეძლებს, რომ ბოლომდე უერთგულოს მას. სწორედ აქ იკვეთება ქოუჩინგის როლი და მნიშვნელობა. ქოუჩინგი გვეხმარება რომ გავიაზროთ რა გვსურს, ჩამოვაყალიბოთ მიზნები, და შემდეგ ამ მიზნის მისაღწევი გზები შევიმუშავოთ. ბევრი მსგავსებიდან გამომდინარე, ხშირად ერევათ ქოუჩინგი მენტორინგსა თუ ტრენინგში. როგორ უნდა განვასხვავოთ და მივხვდეთ რა გვჭირდება? ყველაზე მნიშვნელოვანი განსხვავება რაც უნდა დავინახოთ არის ის, რომ ქოუჩინგი განსხვავებით მენტორინგისა და ტრენინგისა, რჩევებისგან, შეფასებისა და სწავლებისგან სრულიად დაცლილი სივრცეა. ქოუჩინგში ადამიანი თვითონ ქმნის ახალ ცოდნას. ამიტომ მისი გამოყენება ეფექტურია მაშინ როდესაც გვსურს გადაწყვეტილების მიღება, ახალი განვითარების გზების მოძიება და ჩვენთვის საუკეთესო ხედვის და სტრატეგიების შემუშავება. მენტორინგი იმ შემთხვევაში არის საჭირო, როდესაც ადამიანს აქვს გარკვეული ცოდნა და გამოცდილება, მაგრამ მათი კიდევ უფრო გაფართოება და გაღრმავება სურს საკუთარი მუშაობის ხარისხის შეფასების გზით. შესაბამისად, მენტორი აფასებს და ეხმარება მენტის გაიაზროს მისი ძლიერი მხარეები და განვითარების ზონები, თან რჩევას აძლევს და ასწავლის რა როგორ უნდა გაკეთდეს და ამასთან ერთად ეხმარება, რომ ახალი ცოდნის და უნარების გამოყენებისთვის საუკეთესო მეთოდები შეიმუშავოს. ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ მენტორი იმ სფეროს ექსპერტი იყოს, რა მიმართულებითაც მენტორინგს ატარებს. მაგალითად, მე ვმუშაობ როგორც მენტორი ქოუჩებთან, რომლებსაც სურთ აკრედიტაციის ამაღლება ან დაადასტურება, ან სულაც აკმაყოფილებთ თავიანთი აკრედიტაციის ხარისხი, მაგრამ მუდმივი განვითარების რეჟიმში ყოფნა სურთ. მენტორინგის ჩასატარებლად საჭიროა სიღრმისეული ცოდნა და გამოცდილება სფეროში, ნიუ-

36 DIPLOMAT

works as a coach, mentor, and trainer at the British organization – Thrive Partners. Mrs. Rusudan Kvachantiradze also works as a mentor and coach at Erickson Coaching International Asia and Caucasus Representative Office, and she is a doctoral candidate at Tbilisi State University where she is conducting a research on Organizational and Personal Development. Coaching is a relatively new field, and many people have misconceptions about coaching. What is your definition of coaching? Coaching is an effective and fast method of personal and professional development. Our focus in coaching is to open up a person’s inner potential. Every person has the resources to achieve what they want, and our minds never pushes us to desire what we can’t actually do. That is, if we start dreaming about something, we have an idea and a desire, but that’s not all, it means that we also have the resources to realize our dream. When we know what we want to achieve, we very often hear the opinions of different people about what to do, and how to do it. They give us advice, teach us, or we learn from the examples of others about how they were able to do the same. However, every person is naturally different, therefore the path to the goal should be set by everyone individually, according to the things that will be acceptable and comfortable for them. Only then will they be completely faithful to this path that they have chosen. This is where the role and importance of coaching comes into play. Coaching helps us to understand what we want, it helps us to set goals, and it helps us to work out ways to achieve our goals. Due to their many similarities, coaching is often confused as mentoring or training. How do we distinguish and understand which one we need? The most important difference from mentoring and training is that coaching is a space completely devoid of advice, evaluation and teaching. In coaching, a person creates new knowledge by himself. Therefore, its use is effective when we want to make decisions, find new ways of development, and when we want to develop the best visions and strategies for ourselves. Mentoring is necessary when a person has some knowledge and experience, but wants to further expand and deepen it by evaluating the quality of their own work. Accordingly, the mentor evaluates and helps the mentee to understand their strengths and development zones, gives advice, and teaches them how to develop the best methods for applying new knowledge and skills. It is therefore important that the mentor should be an expert in the field in which they are mentoring others. For example, I work as a mentor with coaches who want to upgrade or validate their accreditation, or with coaches who are happy with the quality of their accreditation but want to be in constant development mode. Mentoring requires in-depth knowledge and experience in the field, the ability to identify nuances, when and how the mentee demonstrated professional competencies, as well as knowledge of the mentoring process itself. Interestingly, mentoring is also often effective when the mentee is more qualified than the mentor; in this case, the key

ანსების ამოცნობის უნარი, როდის და როგორ გამოავლინა პროფესიული კომპეტენციები მენტიმ და ასევე თვითონ მენტორინგის პროცესის ცოდნა: აქ მნიშვნელოვანია ცოდნის გადაცემის მეთოდები, მენტორინგის სესიის წაყვანის თავისებურებები, ხედვა როდის რა ტიპის ხელშეწყობა და მიმართულების მიცემა სჭირდება მენტის. საინტერესოა რომ ხშირად ასევე შედეგიანია მენტორინგი, როდესაც მენტის მენტორზე მეტი კვალიფიკაცია აქვს, რადგან ამ შემთხვევაში მთავარია, მენტორმა სხვა ხედვების და მეთოდების შესაძლებლობა დაანახოს მენტის. რაც შეეხება ტრენინგს, ტრენინგის საჭიროება დგება მაშინ, როდესაც ახალი ცოდნის და უნარების მიღება ან არსებულის გაუმჯობესება გვსურს. ტრენინგში დიდი მნიშვნელობა აქვს ტრენერის გამოცდილებას და შესაძლებლობას, გუნდი მართოს და გუნდის წევრებს შეუქმნას ერთმანეთისთვის დამხმარე და ხელშემწყობი გარემო, როდესაც ისინი არამარტო ტრენერისგან იღებენ საჭირო ინფორმაციას, როგორ უნდა განავითარონ ახალი ცოდნა და უნარები, არამედ ერთმანეთის გამოცდილებასაც იზიარებენ, როგორც ახალი ცოდნის შესაძლებლობას. ძალიან მნიშვნელოვანია ზუსტად განვსაზღვროთ როდის რა სჭირდება ადამიანს. მაგალითად, ორგანიზაციაში მართვითი უნარების გაუმჯობესებაზე მუშაობა შეიძლება დავიწყოთ ტრენინგებით, ტრენინგებიდან რაღაც პერიოდის გასვლის შემდეგ როდესაც ადამიანებს დაუგროვდებათ გარკვეული ცოდნა ჩავრთოთ ქოუჩინგი. ქოუჩინგი შეიძლება ორი მიმართულებით გაკეთდეს: ერთი არის როდესაც ვატარებთ ქოუჩინგის ინდივიდუალურ სესიებს და მეორე, ასევე ძალიან ქმედითია « shadow coaching », რაც ნიშნავს იმას რომ ქოუჩი ესწრება მმართველის შეხვედრებს და მისი საუბრის პროცესს თანამშრომლებთან, რომ დააკვირდეს რა არის ის რასაც ადამიანი თვითონ ვერ ამჩნევს და შემდეგ ამას უბრუნებს უკუკავშირის სახით, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი ინფორმაციაა სესიის ფორმატში და საჭიროებიდან გამომდინარე შეიძლება ჩაერთოს მენტორინგიც მართვით უნარებთან დაკავშირებით. ვის და როდის სჭირდება ქოუჩინგი? ქოუჩინგი სჭირდება ყველას ვისაც სურს რომ რაღაც შეცვალოს ან გააუმჯობესოს, შეინარჩუნოს დადებითი დინამიკა ორგანიზაციაში ან კიდევ უფრო წინ წავიდეს. ქოუჩინგს მიმართავენ, როდესაც პიროვნული განვითარების და უნარების გაუმჯობესების, ახალი ხედვის ჩამოყალიბების გზით უნდათ ორგანიზაციული წინსვლა, ორგანიზაციული კულტურის შეცვლა. აქედან გამომდინარე ქოუჩინგის მოქმედების არეალი საკმაოდ ფართოა, მაგრამ უფრო ნათელი რომ იყოს რამდენიმე მაგალითს მოვიყვან. მაგალითად ესეთია ორგანიზაციის სწრაფი ზრდა, რადგან აბსოლუტურად სხვა დამოკიდებულებას მოითხოვს დიდი ორგანიზაციის მართვა, თანამშრომლებს ახალ როლებთან და პასუხიმგებლობებთან უხდებათ ადაპტაცია . ქოუჩინგის საჭიროება დგება მაშინაც, როდესაც არის სერიოზული ცვლილებები ორგანიზაციაში, ეს შეიძლება იყოს მართვის სტრუქტურის შეცვლა, მაგ. „agile“ მეთოდზე გადასვლა. ამ შემთხვევაშიც ძალიან საჭიროა ქოუჩინგი, რადგან პოზიტიური ცვლილებების დროსაც კი, ადამიანებს სჭირდებათ გარკვეული ხელისშემშველებელი ვინც კიდევ უფრო მარტივად გაატარებს ამ გზას. შეიძლება იყოს სიტუაციები როდესაც განგაში ჩაირთო და ვხვდებით რომ რაღაც ისე კარგად არ მიდის. მაგალითად ეს არის ორგა-

is for the mentor to be able to show the mentee other visions and methods. As for training, the need for training arises when we want to acquire new knowledge and skills or improve existing ones. In training, what is of great importance is the experience and ability of the trainer to lead the team and create supportive environment for team members. A supportive environment is not only necessary to receive information from the trainer on how to develop new knowledge and skills, but also to share each other’s experience as new knowledge. It is very important to be able to exactly decipher a person’s needs. For example, I have the experience of working on improving management skills in an organization with training, after a while, when we noticed that people as a result of training have accumulated some knowledge, we began to engage them with coaching. Coaching can be done in two ways: one is when we conduct individual coaching sessions and the other, “Shadow Coaching” is also very effective. In “Shadow Coaching”, the coach attends manager meetings, and observes the manager’s process of talking to employees to observe what the manager does not notice, and then, the coach returns this to the manager in form of feedback. Feedback is very important information in the session format, and if there is any need for mentoring in management skills, it can be included too. Who needs coaching and when do they need coaching? Coaching is needed by anyone who wants to change or improve something, maintain positive momentum in the organization or push even further. Organizations apply coaching when they want to advance as a unit, when they want to make amendments to their organizational culture by improving per-

DIPLOMAT 37

ნიზაციული კულტურის გაუარესება, მოტივაციის დაქვეითება, ან შედეგების გაუარესება. ამ ბოლო დროს ხშირად ვმუშაობ ორგანიზაციებთან, რომლებსაც დახმარება სჭირდებოდათ თანამშრომლების მოტივირებაში დისტანციურ რეჟიმზე გადასვლიდან გამომდინარე, როდესაც ადამიანებმა მუშაობის ახალი მიდგომები უნდა შეიმუშაონ ეფექტიანობის გასაზრდელად. ან როდესაც შეცვლილი რეალობიდან გამომდინარე საჭიროა ახალი სტრატეგიების, მიმართულებების შემუშავება, ბიზნესის ინტერესების გასამართლებლად. ორგანიზაციული ხედვის, ღირებულებებისა და მისიის შემუშავებისთვის ასევე ეფექტური მეთოდია გუნდური ქოუჩინგი. რატომ ითვლება რომ ქოუჩინგი არის მაღალი რგოლის მენეჯერებისთვის და როგორ ხდება ამ გადაწყვეტილების მიღება არა ორგანიზაციულ არამედ პიროვნულ დონეზე? შესაძლოა აქაც მოხდეს არევა ფსიქოლოგის მომსახურებასა და ქოუჩინგის საჭიროებებს შორის. ქოუჩინგი არის ტრანსოფრმაციული პროცესი. ქოუჩინგის შედეგად ადამიანები თავადაც მნიშვნელოვნად იცვლებიან და თავიანთ გარემოშიც ხელშესახებ ცვლილებებს ახორციელებენ. იმისთვის რომ ეს ცვლილებები განხორციელდეს მაქსიმალურად კომფორტულად ორგანიზაციაში ქოუჩინგის დანერგვა უნდა დაიწყოს პრინციპით ზემოდან ქვემოთ. ძალიან ხშირად ხდება, რომ როდესაც იმუშავებ აღმასრულებელი დირექტორის, მაღალი და საშუალო რგოლის მენეჯერებთან, მათ ტრანსფორმაციას და მათ მიერ განხორციელებულ

38 DIPLOMAT

sonal development and skills, or when they want to form a new vision. As a result, the scope of coaching is quite wide, but to be clearer I will give a few examples. For example, if there is rapid growth in an organization, because it requires a completely different attitude to manage a large organization, employees have to adapt to new roles and responsibilities. The need for coaching arises even when there are serious changes in the organization, this can be a change in the management structure, e.g. moving to the agile process management method. Coaching is very much needed in this case as well, because even during positive changes, people need some helper who will make this positive path even easier. There may be situations when the alarm sounds and we find that something is not going so well. For example, a deterioration of organizational culture, a decrease in motivation, or a decline in results. Recently, I began to work with organizations that need help in motivating employees to switch to remote mode when people need to develop new approaches to increase efficiency at work. Or when faced with new realities, it is necessary to develop new strategies, and directions to support and justify the interests of the business. In such cases, effective method for developing organizational vision, values and mission is team coaching. Why is coaching considered to be for top managers and how is this decision made not at the organizational but at the individual level? Here, too, there may be confusions between the need for a psychologist and the coaching service. Coaching is a transformational process. As a result of coaching, people themselves change significantly and make tangible changes in their environment as well. In order for these changes to be implemented as comfortably as possible in the organization, the introduction of coaching should follow the top to bottom principle. It often happens that when you work with CEOs, senior and middle managers, their transformation and the changes they make have such a ripple effect that it is no longer necessary to work with other staff members. However, there are organizations that prefer to involve coaches with employees in all positions. On a personal level, I believe that everything starts with a desire to change something, for example, taking on new challenges, implementing a new vision, personal growth, or changing personal views. For example, people form a lot of beliefs, which help us in the process of formation, but then it may become a limitation, when the belief orperception does not allow us to act differently and do something in a different way. To solve these problems, coaching is needed. Coaching also helps us to deal with personal relationships, including family relationships. Coaching is very common for parents who may well know how to raise their children, yet behave differently due to so much care and responsibility. Also, coaching is often done to develop personal qualities and skills, such as improving communication, overcoming audience fears, and so on. Coaches work closely with psychologists. Of course, there are many details but the simplest thing that will make a person understand the difference between the two is the following: We

ცვლილებებს იმდენად ტალღური ეფექტი აქვს რომ, სხვა პოზიციებთან მუშაობის აუცილებლობა აღარ დგას. თუმცაღა არიან ორგანიზაციები, რომლებიც ყველა პოზიციაზე მყოფ თანამშრომლებთან ამჯობინებენ ქოუჩინგის ჩართვას. პიროვნულ დონეზე აქაც ყველაფერი იწყება რაღაცის შეცვლის სურვილით, მაგალითად ახალი გამოწვევების მიღება, ახალი ხედვის განხორციელება, პიროვნული ზრდა, პირადი შეხედულებების შეცვლა. მაგალითად ადამიანებს ცხოვრებისეულად გვიყალიბდება ძალიან ბევრი რწმენა-წარმოდგენა, რომელიც თავიდან ჩამოყალიბების პროცესში გვეხმარება, მაგრამ შემდეგ უკვე იქცევა შემზღუდავად, როდესაც რწმენა-წარმოდგენა შემზღუდავია და არ მაძლევს საშუალებას განსხვავებულად ვიმოქმედო და რაღაც განსხვავებულად გავაკეთო, ასეთ დროს საჭიროა ქოუჩინგი. ქოუჩინგი გვეხმარება პირადი ურთიერთობების დალაგებაშიც, მათ შორის ოჯახში. ძალიან გავრცელებულია მშობლების ქოუჩინგი, რომლებმაც შესაძლოა კარგად იციან როგორ აღზარდონ შვილები, თუმცა ამდენი ზრუნვის და პასუხისმგებლობიდან გამომდინარე სხვაგვარად იქცევიან. ასევე, ხშირად გვხვდება ქოუჩინგი პიროვნული თვისებების და უნარების განსავითარებლად, როგორიც შეიძლება იყოს კომუნიკაციის გაუმჯობესება, აუდიტორიის შიშის გადალახვა და სხვ. ქოუჩებს მჭიდრო თანამშრომლობა გვაქვს ფსიქოლოგებთან. რა თქმა უნდა ძალიან ბევრი დეტალია მაგრამ ყველაზე მარტივი რომელიც ადამიანს მიახვედრებს ამ ორს შორის განსხვავებას არის შემდეგი: ფსიქოლოგი გვჭირდება როცა აწმყოდან წარსულში გვინდა საკითხის დამუშავება. ქოუჩი გვჭირდება მაშინ როცა აწმყოდან მომავალში გვსურს თემის დამუშავება. რა თქმა უნდა ძალიან ბევრი ფაქტორია რის მიხედვით ვიღებთ გადაწყვეტილებას ქოუჩი სჭირდება თუ ფსიქოლოგი და ამ შემთხვევაში ჩვენ ძალიან მჭიდრო თანამშრომლობა გვაქვს ფსიქოლოგებთან როდესაც მეც შეიძლება ჩემთან მოსულ ადამიანს ვურჩიო, რომ კონკრეტული საკითხი ჯობია ფსიქოლოგთან დაამუშავოს და პირიქით ფსიქოლოგმა მასთან მისული ადამიანი გადმოამისამართოს ქოუჩთან. თქვენ რა მოგწონთ ყველაზე მეტად ქოუჩინგში და როგორია თქვენი ქოუჩინგის წარმატების მაგალითები? ყველაზე მეტად მომწონს ის, რომ ქოუჩინგის შედეგად ადამიანები იქაც კი პოულობენ შესაძლებლობებს სადაც ეგონათ, რომ საერთოდ არანაირი წინსვლის ან მინიმალური ცვლილების შესაძლებლობაც კი არ იყო. და ასევე მომწონს ის რომ ქოუჩინგი ადამიანებს ეხმარება თავად აიღონ პასუხისმგებლობა თავიანთ ცხოვრებაზე, მართონ და უკეთესობისკენ მიმართონ როგორც თავიანთი ასევე მათი გარშემომყოფების რეალობა, ცხოვრების ხარისხი. კონფედენციალურობა არის ქოუჩინგის ამოსავალი წერტილი, ამიტომ მხოლოდ იმ შემთხვევებს გაგიზიარებთ, რომლებზეც როგორც ორგანიზაციისგან ასევე, კლიენტისგან მიღებული მაქვს ამის უფლება. ერთ-ერთი კარგი მაგალითია როდესაც ადამიანი ერთი ქვეყნიდან მეორეში გადავიდა მმართველ პოზიციაზე სამუშაოდ და უკიდურესად უკმაყოფილო დარჩა ახალი გუნდის წევრების პროფესიონალიზმით და უნარებით. მუშაობა დავიწყეთ თითოეულ წევრთან კონკრეტული უნარების: შედეგების მართვა, დროის მართვა, დელეგირება, პრიორიტეტიზაცია, ფართო სურათის დანახვა და სხვ. გაუმჯობესებაზე. სესიების დაწყებისთანავე კი გამოიკვეთა, რომ პრობლემების საწყისი უნარებში კი არა ახალი მენეჯერის განსხვავებული მართვის სტილი

need a psychologist when we want to process an issue from the present to the past. We need a coach when we want to process an issue from the present to the future. Of course, there are many factors that we consider before we determine whether a person needs a coach or a psychologist. Most of us coaches work very closely with psychologists on cases especially those that I can advise the person who came to me to work on a specific issue with a psychologist and vice versa, the psychologist may refer the person to me as coach too. What do you like most about coaching and what are some remarkable examples of your coaching accomplishments? What I like most is that as a result of coaching, people even find opportunities where they had thought there was no opportunity for any advancement or even for a minimal change. And I also like the fact that coaching helps people take responsibility for their own lives, it helps them to manage and improve the reality and quality of life both for themselves and those around them. Confidentiality is the starting point of coaching, so I will only share cases where I have received the right to share from both the organization and the client. One good example is when a person moved from one country to another to work in a managerial position and they become extremely dissatisfied with the professionalism and skills of their new team members. We started working with each team member on specific skills which included managing results, managing time, delegating, prioritizing, seeing the big picture, and more. We pushed towards improving these skills but as soon as the sessions started, it became clear that the problem was not tied to the initial skills that we focused on, but the new manager had a different management style. The management methods of the manager from another country and their corporate culture were so foreign and disturbing to the team that they could not understand each other, neither could they understand the essence of his tasks and they attributed many of his demands to this person’s whim and personal character. As a result, the case escalated into a serious conflict. When the manager realized that the problem was the miscommunication caused by the difference in approaches after all, both sides wanted to achieve the same goals, he began to probe and identify the attitude that the team members needed so they could understand each other so, he changed the attitude. The changed attitude was followed by a change in behavior and very soon these people turned into a cohesive team and, they quickly became an effective body that registered a 45% growth in business in one year. Another example concerns a CEO, whose strong point was his strategic vision and conduct of negotiations, nevertheless, after about 8-9 months of negotiations with their partner organization, he was in a deadlock and could not get out of this situation. As a result of the coaching sessions he was able to see moments that he had not seen before, so he adjusted his approach and very soon it ended in a win-win situation where an agreement was reached, and both sides were satisfied with

DIPLOMAT 39

იყო. სხვა ქვეყნიდან და კორპორაციული კულტურიდან მოსული მენეჯერის მართვის მეთოდები იმდენად უცხო და შფოთის მომგვრელი აღმოჩნდა გუნდისთვის, რომ მათ არ ესმოდათ ერთმანეთის, ვერ ხვდებოდნენ მისი დავალებების არსს და მის ბევრ მოთხოვნას ამ ადამიანის პიროვნულ თვისებას, მის ახირებას მიაწერდნენ. შედეგად, საქმე სერიოზულ კონფლიქტამდე მივიდა. როდესაც მენეჯერმა გაიაზრა, რომ პრობლემა იყო მიდგომებიდან გამოწვეული მისკომუნიკაცია და სინამდვილეში ორივე მხარეს ერთი და იგივე მიზნების მიღწევა სურდათ, მიხვდა თუ რა იქნებოდა ის დამოკიდებულება რაც გუნდის წევრებს სჭირდებოდათ რომ მათ ერთმანეთის გაეგოთ და შეცვალა დამოკიდებულება. შეცვლილ დამოკიდებულებას მოჰყვა ქცევის შეცვლა და ძალიან მალე ეს ადამიანები გადაიქცნენ შეკრულ გუნდად და შესაბამისად ეფექტურ ორგანიზმად, რომელმაც ერთ წელიწადში ბიზნესის 45%-იანი ზრდა აჩვენა. კიდევ ერთი მაგალითი, ეხება აღმასრულებელ დირექტორს, რომლის გამოკვეთილად ძლიერი მხარე იყო სტრატეგიული ხედვა და მოლაპარაკებების წარმოება, მაგრამ მიუხედავად ამისა, პარტნიორ ორგანიზაციასთან დაახლოებით 8-9 თვის განმავლობაში მოლაპარაკებები იყო ჩიხში შესული და ვერაფრით ვერ ახერხებდა ამ მდგომარეობიდან გამოსვლას. ქოუჩინგის სესიების შედეგად მან შეძლო დაენახა ისეთი მომენტები რაც მანამდე უბრალოდ ვერ ხვდებოდა მის თვალსაწიერში, შესაბამისად დააკორექტირა მისი მიდგომა და ძალიან მალე ყველაფერი დამთავრდა win-win მდგომარეობით, როდესაც შეთანხმებას მიაღწიეს და ორივე მხარე შედეგით კმაყოფილი დარჩა. კიდევ ერთი ძალიან საინტერესო მაგალითი არის როგორ გავლენას ახდენს ჩვენი პიროვნული თვისებები ჩვენი მართვის სტილზე. ჩვენ ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში გვასწავლიდნენ რომ ადამიანმა უნდა მოვახერხოთ სამსახურის და პირადის დიფერენცირება, რომ მათ შორის კავშირი არ არის, მაგრამ ხშირად სწორედ ჩვენი პირადი საკითხები ახდენს გავლენას ჩვენს მიერ შესრულებულ სამუშაოზე. ქოუჩინგს აქვს ადამიანის ჰოლისტიკური აღქმა, ქოუჩინგი ადამიანს არ უყურებს დანაწევრებულად. მაგალითად მყავდა ერთი კლიენტი, რომელიც მუშაობდა დარგის მოწინავე ორგანიზაციაში წამყვან პოზიციაზე, და პირად სფეროში გარკვეული სტრესული პერიოდის შედეგად, ეს ადამიანი რომელიც თავის პიროვნულ თვისებებს იქამდე უმკლავდებოდა და მართავდა, ვეღარ მოახერხა სიტუაციის გაკონტროლება, შედეგად, იყო თავდაცვით პოზიციაში და თანამშრომლები და პარტნიორი ორგანიზაციების წარმომადგენლები მის ქცევას აგრესიულად აღიქვამდნენ. მის განყოფილებაში შედეგები დრამატულად შემცირდა, პარტნიორები ღიად აფიქსირებდნენ უკმაყოფილებას. ორგანიზაციამ გადაწყვიტა ეს პრობლემა ქოუჩინგით მოეგვარებინა. რა თქმა უნდა, ეს თემა რამდენიც არ უნდა დაგვემუშავებინა სამსახურის, მხოლოდ თანამშრომლებთან და პარტნიორებთან ურთიერთობის ფორმატში, არ მოხდებოდა ის დიდი გარღვევა რაც შემდეგ მოხდა, რადგან ყველაფრის სათავე პიროვნული საკითხები იყო. ქოუჩმა უნდა მიაგნოს პრობლემის საწყისს, რა არის ე.წ. root cause. საწყისი პრობლემა უმეტესად შეფარულია და ყოველ სესიაზე უნდა ეცადო, რომ ჩახვიდე პრობლემის სათავესთან. შედეგად, ამ ადამიანმა საკითხის დამუშავებით მიაგნო საწყისს, დაამუშავა პრობლემა, მოაგვარა და შედეგად სრულებით შეცვალა თანამშრომლებთან და პარტნიორებთან ურთიერთობა. საბოლოო ჯამში მოხდა ის რომ, მან არა მხოლოდ სამსახურეობ-

40 DIPLOMAT

the result. Another very interesting example is how our personal qualities affect our management style. We have been taught for a very long time that people need to be able to differentiate between service and personal issues, that there is no connection between them, but often, it is our personal issues that affect the work we do. Coaching focuses on a holistic perception of a person and never observes a person in isolation. For example, I had a client who worked in a leading position in an industry-leading organization, and after a period of stress in their personal space, this person who had previously managed their personal qualities could no longer control the situation. Their behavior was perceived aggressively by their team and partners. The results in their department reduced drastically, with the partners openly expressing dissatisfaction. The organization decided to solve this problem by coaching. Of course, no matter how much we worked on this topic by focusing on work issues, we couldn’t achieve much then, we began to focus on relations with employees and partners, but there was no big breakthrough also, because the root of everything was personal issues. So, it is the coach’s responsibility to identify the root cause of the problem. The root-cause of problems is mostly hidden, and the coach can help you get to the root of the problem at each session. As a result, this person identified the cause of the problem by processing the issue then, we worked out the problem, solved it, and as a result completely changed the relationship with employees and partners. Eventually, my client had to make changes not only in his job but also in his personal space, and he learned to manage himself. At the end of the sessions, he could testify that ‘finally, I am happy and I became effective again at work.’ After some time, the same client called me, he wanted to share that their company was facing very difficult challenges. Before undergoing coaching, the client shared that he would have been so demotivated and would not know how to cope when faced with such difficult situation. After the coaching, the client just started to enjoy the situation no matter the difficulty it poses, and he was particularly amazed about how they could do everything calmly and help to create a conducive environment for himself and for others. Finally, how do we find a coach so that we do not miss out on their benefits? Although coaching is very popular and many people have experienced coaching, the questions – what is coaching? And how to choose a qualified professional coach? – are still prevalent. Credential issued by the International Coaching Federation (ICF) is the most reliable way to prove the professionalism of a coach. Professional coaching standards are regulated at a very high level in the ICF, with a focus on relevant knowledge, relevant experience, and successful passing of required examination: Coach Knowledge Assessment . The credential issued by the ICF is not permanent and needs to be confirmed every three years so, the ICF encourages coaches that have been working consistently to raise their qualifications. Credential holder coaches can present relevant documentation, and we can also find the qualifications and credential status of the coach

რივ, არამედ პირად სფეროშიც განახორციელა ცვლილებები, ისწავლა საკუთარი თავის მართვა და სესიების დასრულებისას თქვა ბოლოს და ბოლოს ბედნიერი ვარ და ისევ ეფექტური გავხდი სამსახურშიო. რაღაც პერიოდის შემდეგ კი დამირეკა, უნდოდა გაეზიარებინა რომ კომპანია ძალიან რთული გამოწვევების წინაშე აღმოჩნდა და დარწმუნებული ვარ ქოუჩინგამდე რომ მე ეს სიტუაცია შემხვედროდა იმდენად დემოტივირებული ვიქნებოდი, რომ ვერ გავუმკლავდებოდიო. ახლა კი ვუყურებ ჩემ თავს და უბრალოდ მსიამოვნებს აი ამ სირთულეში როგორ შემიძლია მშვიდად გავაკეთო ყველაფერი და დამხმარე ვიყო არა მარტო საკუთარი თავის არამედ სხვებისთვისაც ხელშემწყობი გარემოს შევქმნაო. და ბოლოს, როგორ უნდა მოვიძიოთ ქოუჩი, რომ მის კვალიფიკაციაში არ შევცდეთ? მიუხედავად იმისა რომ ქოუჩინგი ძალიან პოპულარულია და ბევრი ადამიანი შეხებია ქოუჩინგს, მაინც მუდმივად ისმის კითხვა რა არის ქოუჩინგი და როგორ ავარჩიოთ კვალიფიციური პროფესიონალი ქოუჩი. ქოუჩის პროფესიონალიზმის დადასტურების ყველაზე საიმედო საშუალება ქოუჩინგის საერთაშორისო ფედერაციის (ICF)-ის მიერ გაცემული აკრედიტაციაა. ICF-ში ძალიან მაღალ დონეზე არის დარეგულირებული პროფესიული სტანდარტები, აკრედიტაციის მისაღებად აუცილებელი მოთხოვნებია შესაბამისი ცოდნის და გამოცდილების დადასტურება და გამოცდის ჩაბარება. ასევე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ აკრედიტაცია მუდმივი არ არის და მისი დადასტურება საჭიროა სამ წელიწადში ერთხელ. მსოფლიო ფედერაცია სთხოვს ქოუჩებს რომ ისინი მუდმივად მუშაობდნენ საკუთარი კვალიფიკაციის ამაღლებაზე. აკრედიტებულ ქოუჩებს შეუძლიათ წარმოგვიდგინონ შესაბამისი დოკუმენტი, ჩვენთვის საინტერესო ქოუჩის აკრედიტაციის ხარისხი კი შეგვიძლია ICF-ის საიტზე შევამოწმოთ, ასევე შეგვიძლია მოვიძიოთ ჩვენს რეგიონში არსებული ქოუჩები მათი კვალიფიკაციის მიხედვით. ქოუჩის შერჩევისას ყურადღება უნდა მივაქციოთ რა სერთი ფიკატებს ფლობს ქოუჩი და რა არის მისი ექსპერტიზის სფერო. როდესაც საქართველოში მომუშავე ქოუჩები მივხვდით რომ მოსახლეობაში არ იყო ნათელი წარმოდგენა ქოუჩინგზე, მის გამოყენებასა და შესაძლებლობებზე, გავერთიანდით და დავაფუძნეთ ქოუჩინგის საერთაშორისო ფედერაციის (ICF) საქართველოს წარმომადგენლობა, იმისთვის რომ პროფესიის და დარგის მიმართ ჩამოყალიბებულიყო სწორი აღქმა და შესაძლებლობა გვქონოდა შეგვექმნა სივრცე სადაც ერთმანეთს დავეხმარებოდით განვითარებაში. ორგანიზაცია რამდენიმე მიმართულებით მუშაობს, მათ შორის გამოვყოფდი ორს: პირველი არის ქოუჩინგის შესახებ ცნობიერების ამაღლება იმისთვის, რომ რეალურად იცოდეს მოსახლეობამ რა არის ხარისხიანი ქოუჩინგი და რას ნიშნავს პროფესიონალი ქოუჩი. მეორე კი, ქოუჩებისთვის განვითარების ხელშემწყობი გარემოს შექმნა. ჩვენი წევრები არიან როგორც გამოცდილი, ასევე დამწყები ქოუჩები. ხშირად გვაქვს შეხვედრები, სადაც განვიხილავთ პროფესიასთან დაკავშირებულ საკითხებს, ვაზიარებთ ცოდნას და გამოცდილებას. ასევე, აქტიური კონტაქტი გვაქვს მსოფლიო ფედერაციასთან და მის სხვადასხვა წარმომადგენლობებთან, რაც ძალიან კარგი შესაძლებლობაა ერთმანეთს გავუზიაროთ მიღწევები და შესაძლებლობები, პროფესიაში არსებული სიახლეები.

we are interested in on the ICF website, or we can find coaches in our region according to their qualifications. When selecting a coach, it will also help to find out what certificates the coach has and what is their field of expertise. When we, coaches working in Georgia realized that the population did not have a clear idea about coaching, its use and benefits, we decided, (and I am proud that I am one of the initiators) to establish an International Coaching Federation (ICF) Chapter in Georgia in order to create a correct perception of the profession and the field.. This Chapter is aiming to provide opportunity, and it is creating a space where coaches in Georgia could help each other develop. Our Chapter ICF Sakartvelo works in several directions, including: Raising awareness about coaching so that people can actually understand quality coach`ing, and what it means to be a professional coach. The second is to create a supportive environment for coaches. Our members are both experienced and novice coaches. We often have meetings where we discuss issues related to the profession, share knowledge and experience. We also have active contacts with the International Coaching Federation and its various chapers, which is also a very good opportunity to share our achievements, opportunities, and innovations in the profession.

DIPLOMAT 41

ინვესტიციების რეალური გზები 25 წლიანი გამოცდილება

Real Ways to Attract Investors – Recounting 25 Years of Pragmatic Experience

გ

ანვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკისთვის უცხოური ინვესტიციის სასიცოცხლო მნიშვნელობაზე არავინ დავობს, თუმცა უცხოური კაპიტალის შემოდინება არც თუ ისე მარტივი პროცესია. პოტენციური ინვესტორი ყოველთვის დაინტერესებულია ახალი ბაზრების მოძიებით, რაც არ გამორიცხავს რისკებსაც. საქართველო, მისი გეოგრაფიული მდებარეობითა თუ საინვესტიციო გარემოთი, მართალია, მიმზიდველი ქვეყანაა, რაზეც მისი საინვესტიციო რეიტინგიც მეტყველებს, თუმცა საინვესტიციო აქტივობა არც თუ სახარბიელოა. მიზეზი შეიძლება მრავალი იყოს, მათ შორის ობიექტურიც, მაგრამ ყოველივე ეს სერიოზულ ბარიერებს უქმნის ქვეყნის ეკონომიკის მდგრად და შეუქცევად განვითარებას. საქართველო არ არის ერთადერთი ქვეყანა, რომელიც ამ რთულ

42 DIPLOMAT

he inflow of foreign capital is never an easy process but, no one can dispute the vital importance of foreign investment for the economies of developing countries. Any potential investor is always interested in finding

new markets, but this is not without risks. Georgia remains an attractive country due to its geographical location and investment environment. In fact, Georgia’s investment rating continues to look impressive but the investment activity in Georgia is not favorable. The reasons for Georgia’s unfavorable investment activity may be many, including objective ones, but all of them pose serious obstacles to the sustainable and irreversible development of the country’s economy. Georgia is not the only country that is going through this difficult path, but, this situa-

გზას გადის. მნიშვნელოვანია საერთაშორისო გამოცდილების მეტი გაზიარებაც და, რაც მთავარია, ქვეყნის შიგნით უნდა მოიძებნოს მექანიზმი, რომელიც უცხოური კაპიტალის შემოდინებას ხელს შეუწყობს. საჭიროა უცხოელი ინვესტორების მოზიდვის პირობები გამომდინარეობდეს საერთაშორისო სიტუაციიდან, რაც ინვესტორისთვის ბიზნესგარემოს შეფასების მთავარი საზომია. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა, რომელიც 25 წელია მუშაობს ისრაელსა და საქართველოს შორის ეკონომიკური ურთიერთობების გაღმავებაზე, ერთ-ერთი ორგანიზაციაა, რომელიც მხარეებს წლებია აძლევს პროფესიონალურ რეკომენდაციებს ეკონომიკის, უპირველესად კი, საინვესტიციო სფეროში. ბიზნესპალატის გზით, ისრაელიდან საქართველოში უკვე შემოსულია 500 მლნ დოლარზე მეტი ინვესტიცია, ხოლო ტურიზმთან ერთად მთლიანი კონტრიბუცია 1 მილიარდი დოლარია. ამასთან, დაწყებული პროექტების ბოლომდე მიყვანა კი დამატებით 1 მლრდ დოლარამდე ინვესტიციის მოზიდვას გულისხმობს. ბიზნესპალატის ხელმძღვანელი იციკ მოშე ამბობს, რომ ინვესტიციის მსურველ სახელმწიფოს უნდა ჰყავდეს კმაყოფილი ინვესტორები, რაც ახალი კაპიტალდაბანდებების წინაპირობაა. ინვესტორების მოზიდვა კი ხდება ორი გზით: მთავრობა სპეციალური ფორუმებით პოტენციურ ინვესტორებს აცნობს ქვეყანას და სთავაზობს ოპტიმალურ ბიზნესგარემოს; მთავრობა აქტიურად მონაწილეობს უცხოელი ინვესტორების წინაშე არსებული პრობლემების გადაჭრაში, რაც საქმიანობის გაგრძელების სტიმულია. იზრდება, აგრეთვე, ქვეყნის სანდოობა. ბიზნესსაქმიანობა, რა თქმა უნდა, ადგილობრივი კანონმდებლობით რეგულირდება, თუმცა სახელმწიფოს პრიორიტეტული საჭიროებებიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია უცხოელი ინვესტორის არიდება ადგილობრივი პრობლემებისგან, ზოგჯერ ნორმებისგანაც. კერძოდ, ცნობილია, რომ ინვესტორის არჩევანს, უპირველეს ყოვლისა, განსაზღვრავს უკეთესი საგადასახადო, ბიზნესის წარმოების თავისუფლების თუ სხვა, გამარტივებული ბიუროკრატიული პირობები. საჭიროა სახელმწიფომ კარგად გაიაზროს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციის მნიშვნელობა, რომელსაც, როგორც წესი, მოაქვს წამყვანი ტექნოლოგიებისა და მართვის ახალი მოდელი. ამ მხრივ საქართველოსთვის განსაკუთრებული დატვირთვის მატარებელია ისრაელიდან მიღებული ინვესტიციები, რომელსაც მოყვება თანამედროვე, წამყვანი ბიზნესკულტურა და სტილი. ნიშანდობლივია, რომ თავად ისრაელი, რომელიც წამყვანი ეკონომიკის ქვეყანაა, სასათბურე პირობებს უქმნის უცხოურ ინვესტიციებს, რაც იწვევს ეკონომიკური ზრდის აღმავლობას. ესაა ღია ეკონომიკის აღიარებული პრინციპი, რომელიც ქმნის სასურველ საინვესტიციო გარემოს და კონკურენტუნარიანი ეკონომიკის სექტორებს. საქართველოს საინვესტიციო გარემოს გაცნობა ისრაელის ბიზნესსექტორისთვის, საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის მიერ დღემდე ორგანიზებული 20 ბიზნესფორუმის ერთ-ერთი მთავარი თემა იყო. ამ საკითხს და ტურისტულ პოტენციალს შეეხო წელს ბიზნესპალატის მიერ 30 სექტემბერს ორგანიზებული ბიზნესფორუმი ისრაელიდან 120 სტუმრის მონაწილეობით. მათ შორის იყვნენ პარლამენტარები, ბიზნესმენები, პოტენციური ინვესტორები. წელს

tion cannot linger further. This is why it is important to share more international experience and, most importantly, to find a mechanism within Georgia that will facilitate the inflow of foreign capital. The conditions for attracting foreign investors need to be derived from the international situation, and then, the conditions can serve as the main measure of assessing the business environment by any investor. The Israel-Georgia Chamber of Business has been working for 25 years now to deepen economic relations between Israel and Georgia. The Israel-Georgia Chamber of Business has been providing professional recommendations to both countries for years in respect to their economies, and especially in the area of investment. Through the Chamber of Business, more than $ 500 million has already been invested in Georgia from Israel, and the total contribution from Israel to Georgia inclusive of tourism is estimated to be $ 1 billion. While most of the projects are still underway, completing them will further attract investments of up to $1 billion. The President of the Israel-Georgia Chamber of Business, Itsik Moshe, says that the state willing investments must have satisfied investors. He points out that this requirement is the prerequisite for new capital investments. Attracting investors happens in two ways: the government informs potential investors about the country through special forums and offers an optimal business environment; the government is actively involved in solving the problems facing foreign investors, which then serves as an incentive for the investors to continue operations. By solving the problems, the country’s credibility also increases. Business, of course, is regulated by local law, although due to the priority needs of the state, it is important to prevent foreign investors from facing local problems that are considered to be the norm. The choice made by any investor is primarily determined by better taxation, freedom of business or other simplified bureaucratic conditions. It is necessary for the state to have a good understanding of the importance of foreign direct investment because it usually brings a fresh model of leading technologies and management to the fore. In this regard, investments from Israel, which are accompanied by a modern, leading business culture and style, are of special importance to Georgia. On Israel’s side, it is important to note that Israel as a leading economy country creates greenhouse conditions for foreign investment, which leads to a significant boom in economic growth. It is a recognized principle of open economy that creates the desired investment environment and competitive economy sectors. Introducing the Georgian investment environment to the Israeli business sector has been one of the main topics of the 20 business forums that has been organized by the Israel-Georgia Chamber of Business till date. This issue and the potentials of tourism were addressed by a business forum organized by the Business Chamber on September 30 with the participation of 120 guests from Israel. Among them were parliamentarians,

DIPLOMAT 43

პირველად ბიზნესფორუმი განსხვავებული ფორმატით წარიმართა. ორ ჯგუფად გაყოფილი მონაწილეები ძირითადად საქართველოს ახალ საინვესტიციო შესაძლებლობებს გაეცნენ. აღსანიშნავია, რომ პანდემიის პირობებში ასეთი მასშტაბური საქმიანი ღონისძიების გამართვა იყო უპრეცედენტოც და დროულიც. იციკ მოშე აღნიშნავს, რომ წლების წინ სწორედ ბიზნეს – და არა სავაჭრო პალატის შექმნის მიზანიც ეს იყო. „იმ პერიოდში სიტყვა „ვაჭრობას“ ცუდი კონოტაცია ჰქონდა. ის ასოცირდებოდა ყიდვა-გაყიდვასთან და ვიწრო პროფილთან. შემექმნა სავაჭრო პალატა, ნიშნავდა პროდუქციის გაყიდვაზე ორიენტირებას, იმის მიუხედავად, რომ იმხანად უმსხვილეს „ელბიტ სისტემსს“ და მსგავს კომპანიებს საქართველო ბიზნესპალატამ დააკავშირა, ყველანაირი ფინანსური სარგებლის გარეშე. ჩვენი ინიციატივა იყო აგრეთვე, საქართველოსა და ისრაელს შორის თავისუფალი ვაჭრობის ორმხრივი შეთანხმების მოლაპარაკების დაწყება“, – ამბობს იციკ მოშე და დასძენს: „გასული საუკუნის 90-იან წლებში, როგორც მსოფლიო ებრაული სააგენტოს პირველ წარმომადგენელს საბჭოთა კავშირში, ჩემი სამსახურებლივი სპეციფიკა იყო ქვეყნებთან მრავალმხრივი ურთიერთობების დამყარება და განმტკიცება. ბიზნესპალატის ანუ არასამთავრობო ფორმატით მუშაობა გახდა ამ საქმიანობის ბუნებრივი გაგრძელება. ორგანიზაციას სწორედ საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა დაერქვა, რაც გულისხმობდა ბილატერალური კავშირის ჩამოყალიბებას ისრაელსა და საქართველოს შორის. ამან გაამართლა. კიდევ უფრო ეფექტიანი აღმოჩნდა ფორმატის გაფართოება, მიუხედავად იმისა, ურთულესი იყო საქართველო-ისრაელი-მსოფლიო ებრაელობის პირდაპირ კავშირებში პირველი ნაბიჯების გადადგმა“. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ საქმით დაიმსახურა ნდობა ორივე ქვეყანაში. მას აღიარებენ მთავრობები და ბიზნესელიტა. ორგანიზაციის მიერ ჩატარებულ ბიზნესფორუმებში მონაწილეობდნენ ორივე ქვეყნის მთავრობების წარმომადგენლები, მათ შორის საქართველოს პრემიერებიც. ისრაელის ეკონომიკის ყოფილმა მინისტრმა ამირ ფერეცმა კი საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატას ორ ქვეყანას შორის ხიდი უწოდა. “საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატამ შექმნა ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და გავლენიანი ეკონომიკური არხი, რომელიც მუშაობს ორივე ქვეყნის საკეთილდღეოდ. მე ვიყავი საქართველოში და პირადად ვნახე საქმიანობის დიდი მოცულობა ეკონომიკაში და სხვა მნიშვნელოვან საკითხებში ორივე ქვეყნის სასარგებლოდ. ეს საქმიანობა შთამბეჭდავი და მნიშვნელოვანია, რომელსაც ანალოგი არ აქვს”, – ნათქვამია ამირ ფერეცის ერთ-ერთ მისალოც წერილში. იციკ მოშეს თქმით, ბიზნესპალატის მიზანია, ერთი მხრივ, ინვესტიციების მოზიდვა, მეორე მხრივ კი, ისრაელელი ინვესტორების წინაშე შექმნილი ბარიერების დაძლევა. ეს უკანასკნელი კი შესაძლებელია მხოლოდ საქართველოს მთავრობასთან აქტიური კომუნიკაციითა და თანამშრომლობით. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატა მთავრობას სთავაზობს, აგრეთვე, ინვესტიციების მოზიდვის ინოვაციურ გზას, რომელიც საპატიო კონსულების ინსტიტუტს შეეხება. იციკ მოშე ამბობს, რომ, წარმოუდგენელია, ქვეყანას ჰყავდეს 100-ზე მეტი ელჩი და საპატიო კონსული და არ იყოს ინვესტიციების ბუმი. ბიზნესპალატის ინიცია-

44 DIPLOMAT

businessmen, and potential investors. This year, the business forum was held in a different format for the first time. The participants, who were divided into two groups, mainly got acquainted with the new investment opportunities of Georgia. Being able to successfully organize such a large-scale business event during a pandemic was both unprecedented and timely. Itsik Moshe notes that this was the purpose that motivated them to create a Chamber of Business and not a Chamber of Commerce. “The word ‘commerce’ had a bad connotation at that time. It was associated with buying and selling and it could only fit a narrow profile. Creating a chamber of commerce would have meant that we would focus on the sale of products, despite the fact that Georgia was then connected to the largest “Elbit Systems” and similar companies through the business Chamber, without any financial benefits. Our initiative was also to start negotiating a bilateral free trade agreement between Georgia and Israel,” Moshe explains while adding that – “In the 90s of the last century, as the first representative of the World Jewish Agency in the Soviet Union, my official task was to establish and strengthen multilateral relations with the countries. Working in a business chamber or non-governmental format has become a natural continuation of this activity. The organization was named the Israel-Georgia Chamber of Business, which cemented the establishment of bilateral ties between Israel and Georgia. This appeared to be successful but Expanding the format proved to be even more effective, even though it was more difficult to take the first steps in direct Georgia-Israel and world Jewry relations.” The Israel-Georgia Chamber of Business has earned the trust of both countries. It is recognized by governments and the business elite. Representatives of the governments of both countries, including the Prime Ministers of Georgia, participated in the business forums held by the organization. Former Israeli Minister of Economy, Amir Peretz, called the Israel-Georgia Chamber of Business a bridge between the two countries – “The Israel-Georgia Chamber of Business has created one of the most important and influential economic channels which works for the benefit of both countries. I was in Georgia and I personally saw a lot of work in the economy and in other important issues for the benefit of both countries. This activity is impressive and important, and there are no analogues, “ Peretz remarked in one of the congratulatory letters sent. Itsik Moshe has always highlighted that the purpose of the Chamber of Business is to attract investment on the one hand, and to overcome barriers to Israeli investors on the other. The latter is possible only through active communication and cooperation with the Government of Georgia. The Israel-Georgia Chamber of Business also offers the government an innovative way to attract investment, including through the institution of honorary consuls. Itsik Moshe says it is inconceivable that the country should have more than 100 ambassadors and honorary consuls and not have an investment boom. At the initiative of the Chamber of Business, if the

ტივის მიხედვით, თუკი ელჩი ან საპატიო კონსული 3 თვეში ერთხელ ვერ უზრუნველყოფდა ერთი ინვესტორის შემოყვანას, მას უნდა ჩამორთმეოდა აღნიშნული სტატუსი. სწორედ საპატიო კონსულის სტატუსით მილიონობით დოლარის ინვესტიციის შემოტანაა შესაძლებელი. ეფექტიანი მართვით, შესაძლებელია, წელიწადში 1 მილიარდი დოლარის შემოტანა, და ამას არ ჭირდება საქართველოს მხრიდან ფულის ჩადება. იციკ მოშე ხაზს უსვამს საერთაშორისო სავაჭრო პალატასთან (ICC) ბიზნესპალატის თანამშრომლობის მნიშვნელობას და მას უდიდეს საერთაშორისო პლატფორმას უწოდებს. „ჩვენ ვაპირებთ, ICC-ს ფარგლებში, სხვა ბიზნესორგანიზაციებთან ერთად დავსვათ, სპეციალური უწყების შექმნის საკითხი, რომელიც დაიცავს ინვესტიციებს. ეს საქართველოს ინტერესში შედის“, – ამბობს იციკ მოშე, რომელიც ICC-ში ინვესტიციების და ვაჭრობის კომიტეტს ხელმძღვანელობს. კიდევ ერთი საკითხი, რომელზეც იციკ მოშე ყურადღებას ამახვილებს, უცხოელი დიპლომატების როლია. ბიზნესპალატის ხელმძღვანელი ამბობს, რომ ქვეყნებს შორის ურთიერთობები არ არის მხოლოდ საგარეო საქმეთა სამინისტროების და საელჩოების პრეროგატივა. ესაა ქვეყნების, ერების და საზოგადოებების კავშირები. საქართველოში დამკვიდრებულია ინვესტიციების მოზიდვის პროცესში უცხოეთის ელჩების ჩართვის უშედეგო პრაქტიკა, რაც სინამდვილეში ილუზიაა, რადგან უცხოეთის ელჩი საქართველოში ბუნებრივად წარმოადგენს სხვა მხარეს და მას არ აქვთ უფლება და ვალდებულება იმისა, რომ შენ ქვეყანაში ინვესტიციის შეტანაზე იზრუნოს. პირიქით, მას ეკრძალება ხელი შეუწყოს მისი ქვეყნიდან ინვესტიციის გადინებას. ამიტომ ორეროვანი ბიზნესპალატების აქტივობა ის ფორმატია, რომელსაც ურთიერთობებისთვის სწორი ვექტორის მიცემა შეეუძლია. იციკ მოშე, ისრაელს გარეთ მისი 32-წლიანი მუშაობის გამოცდილებით ამბობს, რომ ქვეყნის ღრმა ცოდნის გარეშე უცხოელს უჭირს მთელი სურათის აღქმა და გაგება. ხშირად საქართველოს ზომავენ უცხოური პარამეტრებით, რასაც კერძოდ ბიზნესსაქმიანობაში ჩიხამდე მივყავართ. ამიტომ მნიშვნელოვანია მთავრობასთან მჭიდრო მუშაობა ყველა საკითხის თუ პრობლემის გასააზრებლად. ამ საქმეში მთავარი სიტყვა მაინც მთავრობას ეკუთვნის, რომელსაც ხელში აქვს საინვესტიციო ნაკადის გასაღები. არსებული პრობლემების გადაჭრა კი ახალი ინვესტიციებისთვის კარის გაღებას ნიშნავს. პრობლემა შესაძლოა განვითარებულ სახელმწიფოებშიც არსებობდეს, მაგრამ ქვეყანა იზომება პრობლემათა გადაჭრის ხარისხით. ინვესტორისთვის თითოეული ხელოვნური ბარიერის დაძლევა ახალი ინვესტიციის მოზიდვის სტიმულია. საქართველო-ისრაელის ბიზნესპალატის ხელმძღვანელი იციკ მოშე მიიჩნევს, რომ საქართველოს შეუძლია მოიზიდოს იმდენი ინვესტიცია, რამდენიც სურს. ეს დამოკიდებულია აქტივობის მასშტაბებზე, რეალობის აღიარებასა და შემოსული ინვესტიციების დაცვაზე. ბიზნესპალატა მზადაა, მხარი დაუჭიროს ასეთ მიდგომას, რომელიც მხოლოდ სიტყვებად რომ არ დარჩეს, საჭიროა მთავრობის ხელმძღვანელთან იმ ორეროვანი ბიზნესორგანიზაციების ყოველთვიური შეხვედრები, რომლებიც ინვესტიციების მოზიდვაზე მუშაობენ.

ambassador or honorary consul cannot ensure the entry of one investor once in 3 months, he should be deprived of this status. It is with the status of an honorary consul that millions of dollars can be invested. With effective management, it is possible to bring in $ 1 billion a year, and this does not require any money from Georgia. Itsik Moshe emphasizes the importance of the Chamber of Business’s cooperation with the International Chamber of Commerce (ICC), an organization that he regards as the largest international platform. “We are going to raise the issue of creating a special agency within the ICC, together with other business organizations, to protect investments. This is in Georgia’s interest,” says Itsik Moshe who also is The Chair of the Trade and Investment Committee in ICC Georgia. Another issue that Itsik Moshe focuses on is the role of foreign diplomats. The head of the Chamber of Business says that relations between the countries are not only the prerogative of the Ministries of Foreign Affairs and the Embassies. These are the connections of countries, nations and societies. There is an ineffective practice of involving foreign ambassadors in the process of attracting investments in Georgia, which is actually an illusion, because the foreign ambassador in Georgia naturally represents the other side and he has no right or obligation to take care of your investment in the country. On the contrary, they are prohibited from facilitating the outflow of investment from their country. Therefore, the activities of a binary business chamber follow a format that can give the right direction for relationships between two countries. With his 32 years of experience working outside of Israel, Itsik Moshe says that without a deep knowledge of the country, a foreigner would find it difficult to perceive and understand the whole picture. Georgia is often measured through foreign parameters, which does no good but lead to a stalemate in business. It is therefore important to work closely with the government to address all issues or problems. The key word in this case still belongs to the government, and the government has the key to investment flow in its hands. Solving existing problems would open the door to new investments. The problem may exist in developed countries as well, but any country is judged based on their degree of problem solving. Overcoming each artificial barrier is an incentive for any investor to attract new investment. Itsik Moshe, the President of the Israel-Georgia Chamber of Business, believes that Georgia can attract as much investment as it wants. “It depends on the scale of the activity, the recognition of reality and the protection of incoming investments,” Moshe explains further. “The Chamber of Business is ready to support such approaches, but not just by words of mouth, but by taking action, holding monthly meetings with the Heads of government and the binational business organizations that are willing to work together to attract investment.”

DIPLOMAT 45

ინტერვიუ საერთაშორისო სავაჭრო პალატის ეროვნული კომიტეტის თავმჯდომარე ფადი ასლისთან

Interview with Fady Asly, the Chairman of the ICC Georgia ითქმის 20 წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც დაარსდა საერთაშორისო სავაჭრო პალატა საქართველოში, როგორ შეიცვალა ბიზნესგარემო ქვეყანაში ამ ორ ათწლეულში? ჩვენ გვქონდა სხვადასხვა გამოწვევა სხვადასხვა ადმინისტრაციასთან. შევარდნაძის ადმინისტრაციის დროს ჩვენი მთავარი საზრუნავი იყო ქვეყნის უსაფრთხოება, კორუფცია და უცხოელი ინვესტორებისთვის თანაბარი პირობების უზრუნველყოფა; სააკაშვილის ადმინისტრაციის დროს ჩვენი საზრუნავი იყო შეჩერებულიყო ბიზნესის შევიწროება და ბიზნესმენების შევარდნაძესთან ან ოპოზიციასთან მიბმა; ივანიშვილის ადმინისტრაციის პირობებში, სამწუხაროდ, ჩვენ უნდა გავუმკლავდეთ შევარდნაძისა და სააკაშვილის ადმინისტრაციების დროს არსებულ გამოწვევებს, ერთობლივად! ჩემი საყვარელი პერიოდია 2006-2007 წლები, როდესაც სააკაშვილის ადმინისტრაციამ გაითვალისწინა წარსული გაკვეთილები და როდესაც ბიზნესი ვითარდებოდა შეუფერხებლად. ეს „თაფლობის თვე“ გაგრძელდა 2008 წლის აგვისტომდე. გასული 20-ზე მეტი წლის განმავლობაში, საქართველოს პოლიტიკა ფოკუსირებული და ორიენტირებული იყო დასავლეთისკენ და ამჟამად, როგორც ჩანს, მან კურსი შეიცვალა. რამდენ წევრს აერთიანებს ICC Georgia და როგორია მათი პროფილი ქვეყნისა და ინდუსტრიის მიხედვით? საერთაშორისო სავაჭრო პალატის ეროვნული კომიტეტი საქართველოში არის უმსხვილესი ბიზნეს ორგანიზაცია მსოფლიოში, რომელიც აერთიანებს 45.5 მილიონ წევრ ორგანიზაციასა და 12.000 სავაჭრო პალატას. გლობალურად, ICC მონაწილეობს პოლიტიკის შემუშავებასა და საერთაშორისო ბიზნესის გამარტივებაში და ხელს უწყობს იმპორტსა

თ

46 DIPLOMAT

t’s been almost 20 years since the Georgian chapter of the International Chamber of Commerce was founded, how has the business environment changed in Georgia in these two

decades? Well, we had various challenges with the various administrations; during the Shevardnadze’s Administration our main concern was country security, corruption and securing a leveled playing field for foreign investors; during the Saakashvili’s Administration our concern was to stop harassing the businesses and attaching businesspeople perceived to be close to Shevardnadze or to the opposition; now under the Ivanishvili’s Administration we have to deal unfortunately with the combined challenges of both the Shevardnadze and the Saakashvili’s Administrations! My favorite periods are the years between 2006 and 2007 when the Saakashvili’s Administration had learnt lessons and when businesses were left to develop their activities completely unhampered. This honeymoon period lasted till the August was in 2008. During the past 20+ years, policy of Georgia was focused and oriented towards the west and currently it seems it has

DIPLOMAT 47

და ექსპორტს მთელ მსოფლიოში. ორგანიზაციაში გვაქვს ტექნიკური ექსპერტიზა, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ ბიზნესის დახმარების საჭიროების შემთხვევაში. ადგილობრივად, ICC Georgia არის ყველაზე მსხვილი ბიზნეს ორგანიზაცია ქვეყანაში, რომელიც აერთიანებს 300-ზე მეტ წევრს, მათ შორის კორპორაციებს, ასოციაციებსა და ახალგაზრდულ წევრებს. თქვენი გამოცდილებიდან გამომდინარე, რა იზიდავს უცხოელ ინვესტორებს საქართველოში და რა არის მათთვის მთავარი ხელისშემშლელი ფაქტორი? საინვესტიციო გარემო ძალიან დაზარალდა ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში რამდენიმე მიზეზის გამო. საქართველოს მთავრობა ახორციელებდა ძალიან დამანგრეველ პოლიტიკას უცხოური ინვესტიციების მიმართ. უთვალავია უცხოური კომპანიების შემთხვევები, რომელთაც პრობლემები შეექმნათ საქართველოში ბოლო წლების განმავლობაში. ბევრ ინვესტორს ჩამოერთვა საცხოვრებელი ბარათი მას შემდეგ, რაც განახორციელეს ინვესტიციები საქართველოში, ან შეექმნათ პრობლემები საზღვარზე, ან ადგილობრივი მთავრობის დავალებით ჰქონდათ სასამართლოში პრობლემები. დღეს, როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებზე, ინვესტორები თავს იკავებენ ქვეყანასთან შეხებისაგან და ყველანაირად ეცდებიან, რომ თავი აარიდონ მას, ქვეყნის რეპუტაციის აღდგენას კი, რეგიონში და გლობალურად, დასჭირდება რამდენიმეწლიანი უაღრესად მძიმე შრომა. რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ უცხოურმა კომპანიებმა ინვესტიცია ჩადონ პროექტებში, რომლებიც საქართველოში ხორციელდება? რაც უნდა გაკეთდეს არის, ის რომ მკვეთრად შეიცვალოს მთავრობის პოლიტიკა. პრემიერ-მინისტრის ზედამხედველობით უნდა არსებობდეს სპეციალური ოფისი, რომელიც იზრუნებს ყველა უცხოელი ინვესტორის დაცვაზე, განურჩევლად მათი წარმომავლობისა და ინვესტიციის სიდიდისა, მათი ყველა პრობლემის დაუყოვნებლივ მოსაგვარებლად.

changed the course. How many members does ICC Georgia unite and what are their profiles by country and industry? International Chamber of Commerce is the largest business organization in the world with over 45.5 million members and 12,000 chambers of commerce in our networks. Globally ICC is involved with policy development and facilitation of international business and promoting imports and exports across the globe. We have technical expertise within our organization that can be leveraged to support you when needed. Locally, ICC Georgia is the largest business organization in the country with over 250 members including corporations, other associations, and youth members. From your experience, what attracts foreign investors to Georgia and what are their main concerns? The Investment climate has suffered a lot during the past several years for several reasons. The Georgian government has followed very disruptive policies vis-à-vis foreign investments. There are countless cases of foreign companies that faced the problems in Georgia for the past years. Many investors’ residency cards were confiscated after they had made investments in Georgia or they were rejected at the country boarders or had issues with the courts on the instructions of the local government. Today when we speak about FDI, investors are reluctant to touch the country and will avoid it at any cost and it will take several years of extremely hard work to restore the image of the country in the region and globally. What needs to be done for foreign companies to invest in projects being implemented in Georgia? What should be done is to drastically change the policy of the government. There should be a special office under the supervision of the Prime Minister to handle an after-care service to protect all foreign investors, no matter what is their origin or the size of their investment to make sure that all their problems are solved immediately. The government must stop persecuting foreign investors and foreign companies at the expense of local ones and treat everyone equally. We ought to have a governmental policy that would equally take care and foster the interest and the well-being of both Georgian businesses and foreign investors alike. What kind of changes does the country need in this regard? We need a change of mentality and direction at 180 degree. What we need now is to attract FDI to the country to

48 DIPLOMAT

მთავრობამ უნდა შეწყვიტოს უცხოელი ინვესტორებისა და უცხოური კომპანიების დევნა ადგილობრივის ხარჯზე და ყველას თანაბრად მოექცეს. ჩვენ უნდა გვქონდეს სამთავრობო პოლიტიკა, რომელიც თანაბრად იზრუნებს და ხელს შეუწყობს როგორც ქართული ბიზნესის, ისე უცხოელი ინვესტორების ინტერესების დაცვასა და კეთილდღეობას. რა ცვლილებები სჭირდება ქვეყანას ამ მხრივ? ჩვენ გვჭირდება მენტალიტეტისა და მიმართულების შეცვლა, 180 გრადუსით. ის, რაც ჩვენ გვჭირდება, არის პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოზიდვა ქვეყანაში სამუშაო ადგილების შესაქმნელად; წინააღმდეგ შემთხვევაში არაფერი არასოდეს შეიცვლება. თუ ჩვენ არ გვაქვს წელიწადში რამოდენიმე მილიარდი დოლარი უცხოური ინვესტიციები, რისი არსებობაც რეალურია საქართველოში, ჩვენ ვერასოდეს შევძლებთ შევქმნათ სამუშაო ადგილები, შევაჩეროთ საქართველოდან საზღვარგარეთ ტვინების გადინება და შესაბამისად ვებრძოლოთ სიღარიბეს ქვეყანაში. რა სახის ბიზნესია მზად გარისკოს და ჩამოვიდეს საქართველოში? როგორც უკვე აღვნიშნე, საქართველოს იმიჯი უცხოელი ინვესტორების სფეროში იმდენად დაზიანდა წინა წლებში, რომ ქვეყანა იქცა დანიშნულების ადგილად, რომელსაც უცხოელი ინვესტორების უმეტესობა თავს არიდებს ნებისმიერ ფასად. ბოლო პერიოდში ინვესტორებისა და ბიზნესის წარმომადგენლების მიმართ დისკრიმინაციული პოლიტიკის გამო რეგიონიდან და ძირითადად ახლო აღმოსავლეთიდან, ჩვენი ეკონომიკის ზრდა შემცირდა და გრინფილდ უცხოური ინვესტიციები ქვეყანაში თითქმის არ არსებობს, რამაც გამოიწვია უმუშევრობისა და სიღარიბის მკვეთრი ზრდა. რა გეგმები აქვს ICC Georgia-ს? რა პროექტების განხორციელებას გეგმავთ უახლოეს მომავალში? ჩვენ აქტიური ვართ ადვოკატირებაში, მხარს ვუჭერთ ჩვენს წევრებს, როგორც შეგვიძლია და მათზე მორგებით ვეხმარებით, განავითარონ თავიანთი ბიზნესი. თვეში საშუალოდ 2-4 ღონისძიებას ვატარებთ, რომლებიც მოიაზრებს, სადილსა და მრგვალ მაგიდას როგორც მთავრობის წევრებთან, ასევე დიპლომატიურ და საერთაშორისო საზოგადოებებთან, ვატარებთ ტრენინგებს, სემინარებსა და აქტიურად ვმონაწილეობთ დისკუსიებში, ICC-ის რეგიონალურ და გლობალურ დონეზე. ჩვენ ვატარებთ სოციალურ ღონისძიებებს ჩვენი წევრების ქსელისა და პოპულარიზაციის მიზნით. წარმოვადგენთ ერთადერთ მორგებულ ასოციაციას, რომელსაც შეუძლია ჩვენი წევრების დახმარება მათი ნებისმიერი თხოვნის შესაბამისად. ასევე გვაქვს უფასო მარკეტინგის შესაძლებლობები თქვენი ბიზნესის გაფართოებისთვის. ICC Georgia-ს 18 კომიტეტი უზრუნველყოფს ინფორმაციის მუდმივ განახლებასა და სხვადასხვა საკითხებზე სათანადო კომუნიკაციას ჩვენს წევრებთან, როგორც ლოკალურად, ასევე საერთაშორისო წარმომადგენლობებთან და ICC-ის სათავო ოფისთან, პარიზში. ახლახანს დავინიშნე ICC-ის გენერალური მდივნის, ბ-ნი ჯონ დენტონის სპეციალურ წარმომადგენლად ცენტრალურ აზიასა და კავკასიაში, რათა ვუხელმძღვანელო ICC-ის გაფართოებას რეგიონში. პირველი წარმომადგენლობითი ოფისი უკვე გახსნილია უზბეკეთში და აქტიურ სახეს იძენს, რასაც მალე მოჰყვება რეგიონში სხვა წარმომადგენლობების გახსნაც. შესაბამისად, ICC საქართველო შესთავაზებს უამრავ საინტერესო ინიციატივას და პროექტს საქართველოში არსებულ ბიზნესებს, რომლებიც სამომავლოდ გეგმავენ საერთაშორისო თანამშრომლობის განვითარებას რეგიონალურ დონეზე.

create jobs; otherwise things will never change. Unless we have couple of billion dollars in foreign investments a year, which is achiavable in Georgia, we will never be able to create jobs, to stop the current Brain Drain from Georgia abroad and fight poverty consequently in the country. What kind of business is now ready to take a risk and come to Georgia? As I have already mentioned above, that Georgia’s image was so damaged internationally in the past years within foreign investors’ spheres that the country turned to become a destination that most of the foreign investors are keeping away at any cost. Because of the discriminatory policies recently against investors and business representatives from the region and mainly Middle East, our economy growth has decreased and green field foreign investments in the country are almost inexistant, which has a dramatical increase in unemployment and poverty. What are the plans of the ICC Georgia? What projects do you plan to implement in the near future? We are active in advocacy, supporting our members however we can, and helping them to develop their business as they see fit. On average we hold 2-4 events per month ranging from luncheons and roundtables with members of the government, diplomatic, and international community, trainings, seminars and actively participating in regional and Global ICC Discussion per field. We hold social events for networking and promoting our members. We are the only tailored association that can support our members in any way they request. There are also free marketing opportunities for the expansion of your business. The 18 Committees at the ICC Georgia ensures constant updates of information and proper communication of issues with our members, both at the ICC Georgia level and with the international representations and the ICC Headquarters in Paris. Recently I have been appointed as a Special Representative of ICC Secretary General, Mr. John Denton in Central Asia and Caucasus to lead and support the expansion of ICC in that region. First Representation office has already been opened in Uzbekistan and is entering its active face being followed with the other representative offices soon in the region. Accordingly, ICC Georgia will offer a number of interesting initiatives and projects to those Georgian business operators, who are planning to internationally cooperate on the regional basis in the future.

DIPLOMAT 49

“ქართველ სტუდენტთა მსოფლიო გაერთიანებამ” უცხოეთში განათლების მსურველთათვის კონფერენცია დიპლომატების მონაწილეობით გამართა

Study Abroad Conference – An Important Platform Avail Georgians With Information on International Study Opportunities აქართველოში, ისევე როგორც მსოფლიოს სხვა მრავალ ქვეყანაში, საზღვარგარეთ განათლების მიღება მნიშვნელოვან ცხოვრებისეულ მიღწევად განიხილება. წარსულის მდგომარეობისგან განსხვავებით, დღითიდღე მატულობს ქართველი სტუდენტებისთვის უცხოეთში სწავლის შესაძლებლობები, ამ მიმართულებით არსებული ინფორმაცია და მისი ხელმისაწვდომობა, თუმცა, ქართველი სტუდენტების დიდი ნაწილისთვის უცხოეთში

ს

50 DIPLOMAT

n many countries around the world, and in the Republic of Georgia, getting education abroad is considered to be an important life achievement. In recent times, the opportunities and available information for Georgian students to study abroad are increasing on a daily basis. This wasn’t the case some years back, but nowadays, the prospects of international education look promising for Georgians. Despite this positive outlook, getting international education

განათლების მიღება აუხდენელ ოცნებად რჩება. სასტიპენდიო შესაძლებლობებზე ინფორმაციის ერთიანი და ორგანიზებული მიწოდების მიზნით, საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციამ, „ქართველ სტუდენტთა მსოფლიო გაერთიანებამ“, 27 სექტემბერს მასშტაბური ღონისძიება, „Study Abroad Conference - ყველაფერი სტიპენდიებზე“ - გამართა, რომელსაც, საქართველოს მასშტაბით, 500-მდე სტუდენტი ონლაინ და „თი-ბი-სი კონცეპტის“ სივრცეში დაესწრო. შეხვედრა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილემ, ქალბატონმა ნუნუ მიცკევიჩმა გახსნა. მან ხაზი გაუსვა ქართველი სტუდენტების საზღვარგარეთ განათლებით დაინტერესების მნიშვნელობას და აღნიშნა, რომ განათლების სფეროში ინვესტირება, სახელმწიფოს მხრიდან, გონივრული გადაწყვეტილებაა. „ქართველ სტუდენტთა მსოფლიო გაერთიანების“ მიერ ორგანიზებული კონფერენცია მნიშვნელოვან საინფორმაციო მხარდაჭერას წარმოადგენს აბიტურიენტებისა და სტუდენტებისთვის, რომელთაც საზღვარგარეთ განათლების მიღების სურვილი აქვთ. მნიშვნელოვანია ღონისძიებაში საქართველოს აკრედიტირებული დიპლომატიური კორპუსის საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციების მაღალი ჩართულობა. კიდევ უფრო მისასალმებელია, რომ ამგვარი ღონისძიებების ორგანიზატორები თავად სტუდენტები არიან.“ - განაცხადა მან. მისასალმებელი სიტყვის შემდეგ, ამერიკის შეერთებული შტატების, დიდი ბრიტანეთის, ევროკავშირისა და აზიის პანელები გაიმართა. ევროპის პანელი საქართველოში ევროკავშირის ოფიციალური მისიის წარმომადგენელმა, კატალინ გერმანმა გახსნა. აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთის, გერმანიის, იტალიის, საფრანგეთის, შვედეთის, ჩეხეთის, პოლონეთის საელჩოების ოფიციალური სასტიპენდიო პროგ-

remains an unfulfilled dream for many Georgian students. In order to provide information about scholarship opportunities in an organized and official manner, the international Non-Governmental Organization “World Union of Georgian Students” (WUGS) held an all-encompassing event tagged “Study Abroad Conference - Everything about Scholarships” on September 27. The event was attended by over 500 students from across Georgia. The event took place virtually, as well as in the TBC Concept space right in Tbilisi. The Conference’s opening remarks were delivered by the deputy Minister of Education and Science of Georgia, Nunu Mitskevich. She stressed the importance of Georgian students’ interest in international education and noted that investing in education is always a rational decision for the country. “The conference organized by the “World Union of Georgian Students” is an important support for students and future students who want to study abroad. The former event became more special with the high involvement of international and local organizations of the Georgian accredited diplomatic corps in it. Moreover, it is pleasant that the organizers of such great events are the students themselves,” The Minister remarked. After the Minister’s speech, the European panel was opened by Catalin Gherman, deputy Head of Cooperation at European Union’s Delegation to Georgia. Gherman’s speech ushered in a panel of representatives from European countries. These representatives offered a vast variety of scholarship opportunities to Georgian students, including official scholarship programs

DIPLOMAT 51

რამების შესახებ ინფორმაცია აუდიტორიას, უშუალოდ, საელჩოს წარმომადგენლებმა გააცნეს. ღონისძიების მონაწილეებს ამომწურავი ინფორმაცია მიეწოდათ Chevening, Fulbright, DAAD, Erasmus+ პროგრამებისა და სტიპენდიების მოპოვების გზების შესახებ. ხოლო აზიის პანელში კონფერენციაზე მოწვეულმა სტიპენდიანტებმა კონკრეტული სტიპენდიების შესახებ ისაუბრეს და ქართველ სტუდენტებს საკუთარი გამოცდილება გაუზიარეს. თითოეულმა სპიკერმა აღნიშნა ქართველი სტუდენტების მაღალი დაინტერესება და აქტიურობა კონფერენციაში წარმოდგენილ ქვეყნებში სწავლის გაგრძელების მხრივ. გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ელჩმა, ბატონმა ჰუბერტ ქნირშმა, პირველ რიგში, ამ ფაქტს გაუსვა ხაზი: „მოხარულნი ვართ, რომ გერმანიაში სწავლის გაგრძელება ქართველების ერთ-ერთი ხშირი და საყვარელი გადაწყვეტილებაა. მრავალი მათგანი DAAD-ის სხვადასხვა სტიპენდიითაც სარგებლობს. საქართველოს მომავალი განვითარებისთვის, ტექნიკურ სფეროზე მუშაობა მნიშვნელოვანია და კონფერენციაზეც IT და ინჟინერიის სფეროში შესაძლებლობის განხილვისკენ მოვუწოდე მონაწილეებს. სტუდენტებს სიამოვნებით გავუზიარე საკუთარი გამოცდილება, რომ საზღვარგარეთ სწავლა პიროვნული და პროფესიული განვითარებისთვის სასარგებლოა.“ ჩეხეთის რესპუბლიკის ელჩმა, ბატონმა პეტრ მიკისკამ საზღვარგარეთ სწავლის გაგრძელების ცხოვრებისეულ მნიშვნელობაზე ისაუბრა: „ჩემთვის დიდი სიამოვნება იყო მოცემულ კონფერენციაზე მონაწილეებისთვის ჩეხეთის რესპუბლიკის საუნივერსიტეტო სწავლების მრავალფეროვნება წარმომედგინა და ამასთან ერთად, მათთვის საზღვარგარეთ სწავლის გაგრძელების მოტივაცია მიმეცა. პირადი გამოცდილებით, საზღვარგარეთ სწავლა აფართოებს თვალსაწიერსა და გამოცდილებას, რაც აუცილებელია მომავალი კარიერისთვის. სიამაყით შემიძლია, განვაცხადო, რომ ჩეხეთი უცხოელ სტუდენტებს მაღალი ხარისხის განათლებას სთავაზობს, როგორც ჩეხურ, ასევე ინგლისურ ენაზე, სახელმწიფო და სხვა სტიპენდიებით კი, წარმა-

52 DIPLOMAT

of The United States of America, United Kingdom, Germany, Italy, France, Sweden, The Czech Republic, and Poland at the event. The information was presented to the audience directly by the official representatives of the various embassies. In the end, the conference participants were provided with comprehensive information on Chevening, Fulbright, DAAD, Erasmus+ programs and the ways to obtain these scholarships. Several scholars invited to the Asia Panel also shared their personal experiences with Georgian students and offered their own advice on specific scholarships. Each speaker at the event noted the high interest and enthusiasm of Georgian students in continuing their studies abroad. The Ambassador of the Federal Republic of Germany, Mr. Hubert Knirsch, predominantly emphasized this fact: “We are happy that Germany is one of the favourite places for young Georgians to study and complete their education. Many of them make use of DAAD scholarships. At the conference, I encouraged participants to consider the directions of engineering and IT, which are much needed for the future development of Georgia. I was happy to share my own experience that studying abroad is of great benefit for both personal and professional development.” The Ambassador of the Czech Republic, Mr. Petr Mikyska, spoke about the vital importance of continuing studies abroad – “It was my pleasure to get the opportunity to present at the Conference a great variety of university studies in the Czech Republic, but also to motivate young interested students to take up this chance to study abroad. In my personal view, studying in a foreign country enriches tremendously personal experience and broadens the perspective for future professional career. I am proud to state that my country provides high quality third-degree studies both in Czech and English languages that are also easily accessible, thanks to government and other scholarships, for devoted Georgian students every year. The Czech Embassy in Tbilisi will be happy to provide more information for those who are seriously interested.” The Deputy Ambassador of Italy to Georgia, Mr. Nicola Iorio

ტებული ქართველი სტუდენტები ყოველწლიურად სარგებლობენ. დაინტერესების შემთხვევაში, ამ ინფორმაციას ჩეხეთის რესპუბლიკის საელჩო თბილისში ნებისმიერ მსურველს მიაწვდის.“ კონფერენციას ასევე ესწრებოდა იტალიის ელჩის მოადგილე საქართველოში, ბატონი ნიკოლა იორიო, რომელმაც დამსწრე საზოგადოებას იტალიური მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მქონე განათლების სისტემის შესახებ ინფორმაცია მიაწოდა, ისაუბრა იტალიაში მდებარე 1088 წელს დაარსებულ, ბოლონიის უნივერსიტეტზე, სადაც ბოლონიის დეკლარაციას მოეწერა ხელი 29 ევროპული სახელმწიფოს მიერ და საიდანაც იღებს სათავეს ბოლონიის პროცესი. „კონფერენციაში მონაწილეობით მართლაც დიდი სიამოვნება მივიღე. დამსწრე საზოგადოებას წარმოვუდგინე იტალიის საუნივერსიტეტო სისტემის ძლიერი მხარეები და ქვეყნის განათლების სფეროს უძველესი ისტორია. ამასთანავე, სტუდენტებს გავუზიარე ჩემი პირადი გამოცდილებაც. 2012-2013 წლებში საზღვარგარეთ სწავლის შესაძლებლობის გარეშე ვერ მივიღებდი მონაწილეობას იტალიის საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და საერთაშორისო კორპორაციის მიერ ორგანიზებულ ყოველწლიურ, ეროვნულ კონკურსში, ვერ გავხდებოდი ელჩის მოადგილე და კონკრეტულ კონფერენციაზეც არ ვიქნებოდი წარმოდგენილი. ამ მაგალითით, მსურს, მოვუწოდო ქართველ ახალგაზრდობას იტალიაში და სხვა ქვეყნებში განათლების მიღებისკენ.“ თავად ღონისძიების პროცესი სრულად ინტერაქტიული იყო და მონაწილეთა კითხვებს სხვადასხვა სასტიპენდიო პროგრამის შესახებ ამომწურავი პასუხი გაეცა. თითოეულ აქტიურ მონაწილეს კონფერენციის სპონსორების - „მინისო ჯორჯიას“ 100-ლარიანი ვაუჩერი და „ოქსფორდ აკადემისა“ და “თრინითი ქონსალთინგის” ინგლისური ენის შემსწავლელი კურსის ვაუჩერები გადაეცათ. კონფერენცია საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსა და „თი-ბი-სი“ ბანკის მხარდაჭერით გაიმართა. ღონისძიების სრულ ვიზუალურ და გრაფიკულ გაფორმებაზე იზრუნა მარკეტინგულმა კომპანია DOTS-მა. „ქართველ სტუდენტთა მსოფლიო გაერთიანება“ (WUGS) პირველი ქართული საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომელიც ბრიუსელში, 2013 წელს, ოფიციალურად დარეგისტრირდა და მას შემდეგ აქტიურად უწყობს ხელს ქართველი სტუდენტების განვითარებასა და მათთვის ახალი შესაძლებლობის შექმნას. უცხოეთში განათლების მიღების მსურველებისთვის კონსულტაცია ორგანიზაციის ერთ-ერთ მიმართულებას წარმოადგენს, რომლის ფარგლებში არაერთ კონფერენციას, ვორქშოპსა და შეხვედრას მასპინძლობს.

also attended The Study Abroad Conference. He briefed the audience on the Italian education system with its centuries-old history, that featured the ancient University of Bologna. University of Bologna was founded in 1088 in Italy, and that was where the Bologna Declaration was signed by 29 European states which also formed the origin of the Bologna Process. Today it possesses the most advanced, innovative education system in Europe. Mr. Iorio stated – “It was indeed my pleasure to participate in the “Study Abroad Conference”, organized by the “World Union of Georgian Students” among others, such as the Ministry of Education of Georgia. On such occasion, I presented the strengths of the Italian university system, which hosts the oldest historically attested University in the world, Bologna’s Alma Mater Studiorum (since 1088) and offers today numerous, fantastic opportunities for Italian and foreign students, in so many fields. I also took a chance to share some insights about my personal experience. Without studying abroad experience which I had in 2012-2013, I would probably not have been able to participate in the national diplomatic competition organized annually by the Italian Ministry of Foreign Affairs and International Cooperation, and not even have been able to participate in the “Study Abroad Conference” itself, which I regarded as a valuable occasion to address the Georgian young public about opportunities related to study in Italy.” The process of the event itself was fully interactive and the participants’ questions about the various scholarship programs were answered comprehensively. The active participants were given 100 GEL vouchers by the conference sponsors “Miniso Georgia” and vouchers for fully funded English language courses by “Oxford Academy” and “Trinity Consulting”. The conference was held with the support of the Ministry of Education and Science of Georgia and TBC Bank. The complete visual and graphic decoration of the event was taken care of by the marketing company “DOTS”. The World Union of Georgian Students (WUGS) was officially registered in Brussels in 2013. WUGS is the first Georgian international Non-Governmental Organization, that has been actively promoting the development of Georgian students and creating new opportunities for them ever since. Providing counseling for those wishing to study abroad is one of the directions of the organization and with this purpose, it hosts a number of conferences, workshops and meetings every year.

DIPLOMAT 53

Ideas Matter

54 DIPLOMAT

www.smartcapital.ge

D. Aghmashenebeli ave. 138a

Diplomat October 2021

Articles inside

Interview with Fady Asly

Study Abroad Conference – An Important Platform Avail Georgians With Information on International Study Opportunities

Real Ways to Attract Investors

ინტერვიუ თურქეთის ელჩთან

Interview with the Ambassador of Turkey - Diplomat Magazine

Interview with Vazil Hudak - Diplomat Magazine

Interview with the Dutch Ambassador to Georgia

Ideas Matter - სმარტ კაპიტალ ჯგუფი

Ideas Matter - Smart Capital Group

ქართველი ქოუჩი საერთაშორისო ასპარეზზე

The Coach - Interview with Rusudan Kvachantiradze

Poti FIZ: Interview with David Ebralidze

ფოთის თიზ-ი: ინტერვიუ დავით ებრალიძესთან

ინტერვიუ "ტავ ჯორჯია"-ს გენერალურ მენეჯერთან

Interview with TAV Georgia GM Tea Zakaradze