Van Verre 290 - NL

NYENRODE ALUMNI VCV MAGAZINE NUMMER 290 | DEC 2021

SIMONE HUIS IN ’T VELD, CEO VAN EURONEXT AMSTERDAM:

“Teveel jongeren vertonen trading gedrag.”

THEMA BELEGGEN EN VERMOGEN Warchild oprichtster Willemijn Verloop verbetert de wereld met impact financiering.

Robert van Overdijk leidt Circuit Zandvoort en Dutch F1 Grand Prix: “Coureurs en teambazen waren lyrisch!”

Moreel Kompas met Prof. dr. Edgar Karssing en drie bedrijfscultuurexperts.

VAN VERRE 289 | 1

INHOUD VAN VERRE nr.290 THEMA BELEGGEN EN VERMOGEN

RUBRIEKEN ALUMNI VAN VERRE 08 BERICHT UIT WENEN

Wilbert Verheijen viert kerst met glühwein, klassieke muziek en jazz.

10 BERICHT UIT DUBLIN

Een chat met Sanne Frenier-van Hoeckel over ‘savage craig’, fairies, de pub en interieur design voor de Ieren.

THEMA 24 Beleggen en vermogen. Inleiding.

26

CEO Euronext Amsterdam Drs. Simone Huis in ’t Veld: succesvolle high tech ondernemingen gaan steeds meer voor een AEX-notering!

30 Drs. Edwin van der Plas, partner van beleggingsfonds Aureus: "Wij concretiseren dromen."

32 Adviseur voor gefortuneerden Mr. Otto Beelaerts van Emmichoven: "Ik heb niet veel op met ondernemers die hun ziel aan de duivel verkopen."

34 Drs. Marijke Kuijpers, oprichtster van family-office Guidato is vredestichter voor de superrijken: "Heb oog voor andere talenten dan zakendoen!"

36

Martien van Winden, CEO van beleggingsfonds Hoofbosch, heeft vijf sterren achter zijn naam staan. Voor hem zijn slechts aandelen uit drie landen interessant.

39 Nyenrode studenten Bart van Campenhout en Olivier van Dijk werken aan start up Beleggers Academy: Iedereen kan leren om te beleggen!

40 Drs. Willemijn Verloop zette als activiste Warchild op; nu is zij oprichter/partner van Rubio Impact Ventures, dat bedrijven financiert die de wereld kunnen verbeteren met rendement.

43

Alumnus Nick Bortot bereikte het grote publiek met beleggingsplatform BUX. Een ongekend succes op basis van een Nyenrode-vriendschap.

2 | VAN VERRE 289

12 BERICHT UIT LONDEN

Automatiseringsman Ivo Knottnerus maakt de balans op van een coronajaar met een ‘stiff upperlip.’

14 ONVERGETELIJK

Headhunter Milly ter Heege herdenkt haar vriendschap met St. John Nixon, een legendarische docent Engels en een rebel in Amsterdam.

48 TUMTUM

Bezorg per bakfiets!

50 TUMTUM No more Action

51 PRIVÉ NIEUWS Geboortes en overlijden.

REPORTAGE 16 SPOTLIGHT

op Robert van Overdijk, algemeen directeur van het Circuit Zandvoort en van de Dutch F1 Grand Prix. "Coureurs en teambazen waren lyrisch over onze Grand Prix," aldus deze Brabander in dienst van onder andere Prins Bernhard. Hij spreekt van geluk met het weer en met de overwinning van Max Verstappen.

Valse bescheidenheid, want alumnus Van Overdijk is een vakman pur sang.

HOOFDREDACTIONEEL OELE STEENKS (19720057)

INTERVIEWS 22 SERIE TOPVROUW

Colinda Hoegee maakte van De Tuinen een winstgevend bedrijf. Eerst als commercieel directeur, daarna als CEO. Ze won vier keer een Gazelle award van het FD. Ze leidde de re-branding operatie, waarmee Holland & Barrett op de Nederlandse kaart werd gezet.

44 DE NOODZAAK VAN EEN MOREEL KOMPAS

Van Verre auteur en cultuurconsultant Jan Vincent Meertens verkent de ethische dilemma’s van deze tijd. Over deze gevoelige materie gaat hij in gesprek met prof. dr. Edgar Karssing van de NBU en met ‘correctheids-experts’ Raisa Ghazi en Anne Amerongen.

COLUMNS 03 HOOFDREDACTIONEEL Oele Steenks: de nieuwe moraliteit en beleggen met impact 06 PROF. DR. HENK KIEVIT: Familiebedrijven en de impact van hun vermogen 15 JOEP STASSEN: Geld moet rollen 49 KAPÉ BREUKELAAR Visieloos

VCV NIEUWS 04 VOORWOORD CORINA BLOKLAND: Investeren in het VCV vermogen 05 NYENRODE ALUMNI VCV NIEUWS 06 BENEFIT 07 BESTUREN NIEUWS 51 COLOFON

De nieuwe moraliteit en beleggen met impact

I

n deze editie van Van Verre besteden we ruimschoots aandacht aan de noodzaak van een moreel kompas. In de actualiteit van de laatste jaren is het aanbieden van publieke excuses niet meer weg te denken. Koning Willem Alexander deed het tijdens de dodenherdenking op De Dam voor de opstelling van zijn grootmoeder Wilhelmina tegenover de Nederlandse holocaustslachtoffers. Het kabinet Rutte 3 maakte excuses voor het functioneren van de overheid in de toeslagenaffaire en trad af. Recent maakte Femke Halsema als burgemeester van Amsterdam excuses voor het slavernijverleden van haar stad.

Het is de uitvergroting van een maatschappelijk proces dat zich steeds nadrukkelijker aandient. Niet langer draait het om de vraag of iets legaal of illegaal is, maar om de vraag of een gebeurtenis of handelwijze moreel juist of immoreel is.

Cultuurconsultant en Van Verre-redacteur Jan Vincent Meertens gaat in gesprek over de grijze materie van ethische dilemma’s en moraliteit met alumni Raisa Ghazi en Anne van Amerongen. Ghazi adviseert op het gebied van gelijkwaardigheid en inclusie in de technologiesector, die wordt gedomineerd door mannen, die op hun beurt verantwoordelijk zijn voor ingrijpende algoritmes. Van Amerongen werkt voor de Rijksoverheid en houdt zich bezig met het inbouwen van ethiek in de opleidingen van de Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering. Prof. Dr. Edgar Karssing, hoogleraar Filosofie, Beroepsethiek en Integriteitsmanagement aan de Nyenrode Business Universiteit voegt scherpe inzichten toe, op basis van het adagium: Nyenrode serves society by shaping responsible leaders.

Ook in de wereld van beleggen en vermogen – het hoofdthema in deze editie nr. 290- speelt moraliteit een rol van toenemende betekenis. Zo neemt de CEO van Euronext Amsterdam, alumnus Drs. Simone Huis in ’t Veld, nadrukkelijk afstand van apps die ‘trading gedrag’ onder jongeren aanmoedigen. Zij speelt inmiddels een glansrol aan de Amsterdamse beurs, waar nieuwe noteringen elkaar in hoog tempo opvolgen en de AEX twee keer (op het moment van schrijven) door de achthonderd puntengrens ging. Huis in ’t Veld geeft hoog op van de commissarissenopleiding die ze volgde op Nyenrode. Die heeft haar moreel kompas zeker versterkt.

Het maken van winst alleen blijkt voor steeds meer beleggers niet zaligmakend te zijn, hoewel een stabiel rendement uiteraard het uitgangspunt van beleggen blijft.

Ondernemingen die kunnen bewijzen dat ze een maatschappelijk gewenst verschil maken en ook nog eens een behoorlijk rendement halen, komen in zwang. De alumni onder professionele beleggers, zoals Edwin van der Plas van Aureus en Willemijn Verloop van Rubio Impact Ventures bevestigen de trend. Verloop is van activiste die War Child oprichtte, uitgegroeid tot een invloedrijke belegger in bedrijven die in staat zijn om een internationale waardeketen te veranderen. Zo steunt ze een bedrijf in Kenia dat 3000 jongeren uit de sloppenwijken van Nairobi heeft opgeleid tot super programmeurs die voor technologie-reuzen in Silicon Valley werken. Voor dergelijke investeringen die idealistisch en winstgevend tegelijk zijn, heeft ze inmiddels 150 miljoen euro onder management. Om de inhoud niet al zwaar te maken, kijken we met alumnus Robert van Overdijk, algemeen directeur van het racecircuit in Zandvoort en ook directeur van de F1 Heineken Dutch Grand Prix, mee achter de schermen van het bedrijf, dat van het circuit een geoliede evenementen-organisatie moet maken. Van Overdijk heeft het vak geleerd bij de Brabantse familiebedrijven Pellikaan en Lips. Met de onvergetelijke overwinning van Max Verstappen op zak, stoomt hij op naar de volgende Grand Prix op 5 september 2022.

Circuit-aandeelhouders Prins Bernhard en Menno de Jong kijken vooral naar de langere termijn met een boetiekhotel en een congrescentrum. ♦

REAGEREN?

josteenks@planet.nl

VAN VERRE 289 | 3

VAN HET BESTUUR CORINA BLOKLAND (20070305) Corina Blokland (20070305) is voorzitter van Nyenrode Alumni VCV. Zij deed PTMSc en EMBA op Nyenrode en is ondernemer.

INVESTEREN IN ONS VCV VERMOGEN Beleggen en vermogen zijn de twee woorden die in dit magazine centraal staan en voor mij hoort daar het woord investeren bij. En investeren kan op allerlei manieren. Het feit dat we allemaal alumni zijn heeft alles te maken met het investeren in onszelf. Ik weet nog goed dat ikzelf de keuze maakte om op Nyenrode te komen studeren. Niet makkelijk omdat ik zelf alles moest financieren en ik op dat moment nog niet over de middelen beschikte om dat ‘even’ te doen. Ik moest hard werken en studeren tegelijk, maar het was het allemaal waard!

I

nvesteren heeft ook alles te maken met de kernwaarden van Nyenrode: Leadership, Entrepreneurschip én Stewardship. De opleiding, de vorming, de ambitie en het leiderschap van studenten en alumni vormen de basis voor het opstarten van nieuwe ondernemingen en het evolueren van bestaande bedrijven en organisaties. Als vereniging dragen we hier absoluut ons steentje aan bij met onze mentorships voor studenten; door de kringen die op allerlei wijze het ‘life long learning’ principe mogelijk maken; door netwerken op een laagdrempelige manier te faciliteren; en door de carrière-events die we organiseren.

Als het gaat om de waarde van ons netwerk zelf, dan komt dat tot uiting in de optelsom van de prestaties die alumni wereldwijd leveren.

Nyenrodianen hebben geleerd om waarde te creëren in zakelijk opzicht en hebben het vermogen om de verbinding te zoeken, met elkaar en in toenemende mate met de maatschappij. Het is aanwijsbaar dat heel veel alumni floreren in allerlei markten en branches. Dat geldt zeker voor de financiële markten waar beleggen en vermogen aan gerelateerd zijn. Zo zijn op Wall Street onze alumni succesvol vertegenwoordigd.

Als we het iets breder trekken, dan staan tientallen alumni aan het roer van Amerikaanse ondernemingen.

In deze editie valt te lezen dat de financiële wereld in New York nadrukkelijker naar Euronext Amsterdam is gaan kijken als alternatief voor de Londense beurs. En hoe fantastisch is het dat hier drs. Simone Huis in ’t Veld als dynamische vrouw aan het roer staat. Ze is socioloog en heeft op Nyenrode de commissarissen-opleiding gevolgd.

Persoonlijk vind ik haar verhaal boeiend en inspirerend. Als alumna kan zij veel betekenen voor ons netwerk. Zij slaagt erin om de aantrekkingskracht van de Amsterdamse Beurs

REAGEREN?

4 | VAN VERRE 289

➜

bloklandc@gmail.com

te vergroten, onder andere voor de alumni die werken aan een beursgang of zoeken naar een extra internationale notering vanuit de VS. De handelsrelaties tussen Nederland en Amerika zijn van ongekende waarde en die moeten we koesteren, net als de alumni ‘waar ook ter wereld’.

Onze alumni hebben in de VS op grote schaal aan waardeontwikkeling kunnen doen, mede dankzij de traditie van aandelen uitgeven en het beleggen als inkomensvoorziening. De verbeterde internationale betrekkingen met de VS komen deze alumni ten goede.

Ook de ‘betrekkingen’ tussen alumni in de VS en de VCV hebben afgelopen maand een boost gekregen. Half november hebben we een borrel georganiseerd voor alumni in New York. Hierbij zijn we geholpen door de American Friends of Nyenrode Universiteit (AFNU). Ik heb ook de eer gehad om onderdeel te zijn van het NetherlandsAmerican Foundation-Ball samen met de NBU. Dit bal is bedoeld om de onderlinge relaties te verstevigen tussen beide landen, zowel op zakelijk terrein als op het gebied van educatie en cultuur.

Het was een onvergetelijke avond waarbij we als Nyenrode – studenten, alumni en Leen Paape als hoogleraar – de banden met onze alumni en elkaar hebben verstevigd.

In het algemeen is het mooi om te zien dat alumni met hun vermogen – zowel in persoonlijke, maatschappelijke als financiële zin – iets terug doen voor Nyenrode en de VCV. Laten we dat uitbouwen met elkaar en op allerlei manieren waarde blijven toevoegen naar eigen vermogen.

Van Verre, Corina Blokland Voorzitter

”BRIDGING WORLDS” In New York vond op zaterdag 20 november het jaarlijkse NAF100 Ball plaats in het Plaza hotel. Het thema was “Bridging Worlds”. Daaraan voldeed Nyenrode met een hoge opkomst van alumni.

Het hoofdbestuur van de VCV was vertegenwoordigd met Corina Blokland; zij werd vergezeld door prof. Dr. Leen Paape. Verder aanwezig: Andy Bender(19830104), Jack Roepers(19760067), Alexander Roepers (19770094), Marc der kinderen (19910415), Michiel van der Voort(19790137), Eric huis(19770050), Marguerite Soeteman(19850161), Henk de Heus(19610035), Hans Duijf(19680022) en Edgar Keehnen(19800057).

NYENRODE ALUMNI VCV NIEUWS

NYENRODE VIERT FEEST OP TWEE CONTINENTEN! Eind november was een hoogtepunt in het roemrijke bestaan van de Nyenrode Business Universiteit. Ook de VCV schitterde met activiteiten in New York en in het Koetshuis.

POORTGEBOUW Op donderdag 18 november was Hans Oosters, commissaris van de Koning in de provincie Utrecht, te gast in de Ridderzaal om het gerestaureerde Poortgebouw symbolisch te openen. Hij deed dit door een historisch ANWB-bord te onthullen.

FOTO: Rector magnificus Prof. dr. Koen Becking MPA (links) kijkt tevreden toe bij de onthulling van de historische ANWB-borden.

HARRY’S BAR Tegelijkertijd was Corina Blokland, voorzitster van het hoofdbestuur van de VCV, gastvrouw voor een borrel met alumni in New York. Dat gebeurde in de bekende Harry’s Bar. FOTO: Voorzitster VCV hoofdbestuur Corina Blokland (voorste rij, 2e van links) heft het glas met New York alumni.

REFRESHMENT DAY Maar liefst 150 alumni lieten zich op vrijdag 19 november tijdens de Refreshment Day van de VCV inspireren door het thema SWITCH. Er werd ademloos geluisterd naar Merel van Vroonhoven, lerares voor kinderen met autisme en voorheen topbestuurder van de AFM, naar Prof. Dr. Jaap Schaveling van de NBU en naar Jan Joost Bosman (19960011) van Koninklijke Auping, dat razendsnel omschakelde naar de productie van mondkapjes.

Inspirator en bestsellerauteur Michael Pilarczyk sprak online over bewustzijn, meditatie, mindset en succes. Strategisch adviseur Dave Nelissen (19870179) was de moderator.

FOTO'S: Moderator Dave Nelissen interviewt ‘juf’ Merel van Vroonhoven. Een volle zaal tijdens Refreshment Day wordt welkom geheten door Simone Daniëls, directeur van Nyenrode Alumni VCV.

DIES NATALIS EN LUSTRUMJAAR De Dies Natalis viel samen met de officiële start van het lustrumjaar, 75 jaar Nyenrode A Reward for Life! Tijdens een ingetogen, maar feestelijke bijeenkomst werden twee eredoctoraten uitgereikt en werd een derde aangekondigd. Prof. dr. W. Robert Knechel en alumnus ondernemer Willem Blijdorp (20075605) kregen een eredoctoraat.

Blijdorp benadrukte dat ondernemen over maatschappelijk toegevoegde waarde gaat. Rector magnificus Prof. dr. Koen Becking MPA sloot af met een verrassing! Demissionair minister-president Mark Rutte feliciteerde Nyenrode en de eredoctoren online.

FOTO LINKS: Willem Blijdorp temidden van Nyenrode Alumni.

FOTO RECHTS: demissionair MP Mark Rutte feliciteert Nyenrode via het scherm!

VAN VERRE 289 | 5

COLUMN DR.IR HENK KIEVIT

Director Nyenrode faculty Center for Entrepreneurship, Governance & Stewardship alsmede Program Director of the Modular Executive MBA programs for Food & Innovation; Business & IT; Public & Private.

JCV BESTUUR

Familiebedrijven en impact van hun vermogen In Nederland zijn zo’n 275.000 familiebedrijven actief, die goed zijn voor ruim 50 procent van de werkgelegenheid.

Vorig jaar publiceerden mijn collega’s Roberto Flören en Marta Berent het “Corona en familiebedrijven” onderzoek. Belangrijkste prioriteiten bij bedrijfsopvolging waren continuïteit van het bedrijf, harmonie binnen de familie en rendement op het vermogen.

Nederlandse familiebedrijven zijn door de generaties heen een stabiele factor in de economie gebleken.

Ze gaan voor een lange termijn aandeelhouderswaarde, en bezien vanuit rentmeesterschap, de overgang van de ene op de andere generatie. Met dit vermogen kan echter meer worden beoogd dan alleen de continuïteit van het bedrijf. Recent ontving ondernemer Henk de Heus in de Ridderzaal van kasteel Nyenrode de Lifetime Achievement Award “Spirit of Enterprise” van Nyenrode Business Universiteit. Henk de Heus kwam na zijn studie aan Nyenrode als derde generatie aan het roer te staan van familieonderneming De Heus. Het bedrijf bestaat sinds 1911 en hij wist het veevoerbedrijf van een lokale onderneming uit te bouwen tot een speler van wereldformaat. Royal De Heus Nutrition levert nu rond de 10 miljoen ton diervoeders in 70 landen. Henk de Heus studeerde van 1961-1963 op Nyenrode, waar het nog immer erover gaat om een combinatie van academische theorie, praktische relevantie en persoonlijke ontwikkeling aan te bieden. De impact voor onze studenten, graduates én alumni is om duurzame meerwaarde te genereren voor zichzelf, hun organisaties, het bedrijfsleven en de samenleving als geheel. Daarbij spelen de kernwaarden: Leadership, Entrepreneurship en Stewardship een centrale rol. Leiderschap kenmerkt de proactieve en creatieve geest die nodig is om resultaten te boeken.

Entrepreneurship gaat over het herkennen van kansen, het vermogen om daarop in te spelen en deze te gebruiken om een zinvolle ​​ bijdrage te leveren aan de samenleving in het algemeen en voor de klant meer specifiek. Stewardship betekent verantwoordelijkheid nemen en oog hebben voor de belangen van anderen, nu en in de toekomst.

Henk de Heus bracht deze kernwaarden in de praktijk in dit familiebedrijf. Inmiddels is de bedrijfsopvolging naar de vierde generatie succesvol achter de rug.

REAGEREN?

6 | VAN VERRE 289

➜

h.kievit@nyenrode.nl

Mijn proefschrift ging over de entrepreneurial spirit in het oplossen van hardnekkige problemen in de samenleving, waar de overheid en de markt dit niet kunnen realiseren. Daarvoor is het combineren van (social) entrepreneurship met filantropisch vermogen een krachtig middel, wat ik zie bij familiebedrijfeigenaren die visie met wilskracht combineren.

De inzet van filantropisch vermogen voor de samenleving heeft oude papieren, zoals voorbeelden uit het Nederlandse en Amerikaanse verleden bekend is. Denk aan Helene Müller, die aan de wieg stond van het Kröller-Müller Museum op nationaalpark ‘De Hoge Veluwe’. Het door haar echtgenoot Anton Kröller vergaarde kapitaal zette zij om in cultureel kapitaal, tot nut van het algemeen belang, waarmee de twee aan Nederland een grote Van Gogh collectie nalieten.

Het laat en liet de waarde van kunst zien voor het nageslacht! Ook alumnus Henk de Heus met zijn vrouw Victoria passen binnen deze voetsporen om de waarde van kunst voor het algemeen belang nadrukkelijk en op indrukwekkende wijze voor het voetlicht te brengen. Het ondernemende echtpaar De Heus-Zomer verzamelt sinds het begin van de jaren negentig (Chinese) kunst in Nederland. Een deel van hun imposante verzameling was in 20152016 op Nyenrode te zien in de tentoonstelling van Art Fund Nyenrode Nieuwe wegen/Challenges.

Begin november 2021 opende op Nyenrode een nieuwe expositie met werk uit hun collectie. Zij hielpen daarnaast het 17e -eeuwse schilderij ‘Stilleven met gevogelte, vissen en groenten’ dat sinds jaar en dag boven de schouw in de Ridderzaal hangt, te restaureren. Het gaat om ondernemende mensen die visie met wilskracht combineren, en vanuit een bepaalde levenshouding in deze wereld dromen realiseren. Zij behoren tot een groep van ondernemende zakenlieden die na hun eerste levensfase van economisch succes meer ‘van betekenis’ willen zijn op maatschappelijk gebied.

Het draait daarbij om meer dan alleen maar een goedlopend (familie)bedrijf opbouwen of aan het nageslacht een grote erfenis nalaten. Met recht een Nyenrodiaanse invulling van ‘Reward for Life’ by serving society in responsible leadership! ♦

VERENIGING

D

e vorige keer hebben wij in dit magazine iets geschreven over de VAS Studentenavonden (VASSA’s).

Deze keer brengen wij, in navolging hierop, graag een kort verslag uit van de eerste VASSA van dit studiejaar. Op 22 september vond, in het kasteel, de VASSA plaats met Rob Bergmans, Managing Partner Audit & Assurance bij Deloitte. Na gezamenlijk gedineerd te hebben is Rob Bergmans met vijftig accountancystudenten het gesprek aangegaan. Aan de hand van gestelde vragen van studenten heeft Rob open -hartig en uitgebreid zijn visie gegeven op de huidige dilemma’s die in het accountantsberoep spelen. Het gesprek

STUDENTEN BESTUURS NIEUWS

M

et trots melden we u dat op vrijdag 12 november we het tweede Lustrum van de Jongste Compagnie van Verre (JCV) hebben kunnen vieren. We hebben genoten van een heerlijk diner, met aansluitend feest en geweldige optredens in de Vondelkerk Amsterdam. We hebben ons tienjarig bestaan gevierd met een record aantal leden. Het was een hoogtepunt in het bestaan van de JCV, en we kijken nu al uit naar het volgende Lustrum.

Zien we jullie over vijf jaar ook?

JCV bestuur

VAN ACCOUNTANCY STUDENTEN tussen de studenten en Rob ging onder meer over de toekomst van het beroep, de werkdruk binnen kantoren, de cultuuromslag die wordt gemaakt en de innovatie binnen het beroep.

Uitdagingen die sinds de afgelopen jaren spelen binnen ons beroep werden uitgebreid besproken. Opvallend was de enorme drijfveer van de studenten om in positieve zin bij te dragen aan de kwaliteit, cultuur en het algemeen belang. Ook is duidelijk dat werkplezier en een goede balans erg belangrijk zijn voor de studenten, want uiteindelijk gaat het erom wat je zelf als professional leuk vindt en hoe ver je daarin wilt gaan. ♦

BENEFIT CRISP

M

ichiel Roodenburg (20117432), oprichter van Crisp biedt speciaal aan alle VCV leden 15 euro shoptegoed bij de

VAS

eerste bestelling met gratis bezorging én een heerlijke winterwijn!

Ga naar: https://crisp.nl/code/nyenrodetoppers Kortingscode: Nyenrodetoppers

H

et voelt als de dag van gisteren dat wij als Collegie der Heeren Vijf ons eerste stukje mochten aanleveren voor het VCV-magazine.

Nu, 11 maanden later, leveren wij ons laatste stukje aan.

Het afgelopen jaar is een heel bijzonder jaar geweest voor de Nieuwe Compagnie van Verre. Ondanks de vele moeilijke en vooral uitdagende periodes die niet alleen de N.C.V., maar ook de hele maatschappij gedurende het afgelopen jaar heeft doorgemaakt, hebben zo goed als alle traditionele evenementen van de N.C.V. kunnen plaatsvinden. Dit kon niet zonder één heel belangrijk aspect van de vereniging: de weerbaarheid van onze participanten. Waar anderen er misschien bij de pakken neer zouden gaan zitten, laat de N.C.V. wederom zien dat wij de waarden ‘passie’ en ‘moed’ met ons meedragen.

Met het Plan Cultuurverandering N.C.V. en Campus hebben we het verleden en het heden aan elkaar verbonden om een visie te vormen voor de toekomst. Veel dank gaat uit naar de alumni die ons hebben bijgestaan de verhalen van vroeger te vertalen naar woorden voor nu. Samen bouwen we aan een gezonde relatie met de Universiteit, en een krachtige relatie tussen de N.C.V. en haar alumni.

Het afgelopen jaar hebben we als Collegie der Heeren Vijf samen met de VCV ook mooie stappen kunnen zetten in de samenwerking tussen beide verenigingen. Constructief en frequent contact heeft hieraan ten grondslag gelegen en dient als een mooie basis voor onze samenwerking in de komende jaren.

Er is een woord symbolisch voor ons jaar, en dat is ‘trots’. Trots op de onuitputbare weerbaarheid van onze leden, trots op de betrokkenheid van alumni, trots op de historie evenals de potentie van de vereniging, en trots om onszelf Nyenrodiaan te mogen noemen.

Het is ons, het LXXVIe Collegie der Heeren Vijf, een waar genoegen geweest om de Nieuwe Compagnie van Verre te mogen besturen. Wij hebben veel vertrouwen in het LXXVIIe Collegie der Heeren Vijf en wensen de vereniging en haar huidige en toekomstige leden een onvergetelijke tijd toe.

Van Verre!

Het LXXVIe Collegie der Heeren Vijf.

VAN VERRE 289 | 7

ALUMNI VAN VERRE -

ROND KERST RUIKT HEEL We wonen nu ruim vier jaar in Wenen. Onze jongste heeft net zijn middelbare school af en is als laatste van onze drie kinderen het huis uit, dus mijn vrouw en ik zijn nu „empty nest“. We wonen in een appartement in Wieden, het vierde district, bij de Karlsplatz.

Mijn vrouw heeft haar kantoor in het centrum en mijn kantoor is twintig minuten rijden aan de zuidkant van de stad, maar ook wij hebben de afgelopen anderhalf jaar voornamelijk vanuit thuis gewerkt. De eerste lock-down hier in Oostenrijk werd in het begin van de pandemie al heel snel ingesteld, inclusief verplicht mondkapje en avondklok. De maatregelen worden strikt nageleefd hier in Wenen, inclusief een strakke sociale controle.

Doordat we het Nederlandse nieuws en talkshows volgen, was het erg grappig om de cultuurverschillen tussen Nederlanders en Oostenrijkers in dit opzicht te zien.

I

DOOR WILBERT VERHEIJEN (19840099)

k werk al vele jaren voor Canon en daarvoor Océ, in 2009 overgenomen door Canon. Mijn huidige job is managing director van Canon Central & Eastern Europe met als standplaats Wenen.

Na mijn BBA op Nyenrode van 1984 tot 1987 heb ik een MBA gedaan aan de universiteit van Leuven en, na de toen nog verplichte dienstplicht (TAS67 voor degenen die de MID kennen), ben ik in 1990 als managementtrainee begonnen bij Océ. In 1992 zijn mijn vrouw en ik uit Nederland vertrokken en, met uitzondering van een terugkeer van vier jaar naar Nederland, hebben we altijd in het buitenland gewoond. Het lijstje aan wereldsteden heeft zich aardig opgebouwd in de laatste dertig jaar: Chicago, Lissabon, Helmond (vier NS-stations!), San Francisco, London, Shanghai, Beijing, Istanbul en nu dus Wenen. Elke paar jaar verhuizen en elke keer weer een nieuw land en cultuur heeft ons een heel hecht gezin gemaakt en wij zien het als een mooi avontuur elke keer weer. Wel interessant dat de kinderen nu alle drie ervoor gekozen hebben om in Nederland te studeren en werken.

Wenen is een prachtige stad om te wonen. Eerlijk gezegd had ik vroeger een idee bij Wenen dat het nogal oubollig was, maar dat is achterhaald. Aan de ene kant de grandeur: de hoofdstad van een eens machtig keizerrijk met veel historie, prachtige architectuur en een mekka voor opera en klassieke

8 | VAN VERRE 289

muziek. Aan de andere kant modern en urban: veel jeugd, startups, uitgaansleven, hippe winkeltjes. De kades van het Donaukanaal in het centrum zijn beschikbaar voor graffiti-artiesten, je ziet ze bijna dagelijks aan de slag daar.

Wenen scoort traditioneel hoog in de ranking van meest leefbare steden in de wereld. Ondanks dat Wenen twee miljoen inwoners telt, voelt het niet als een hele drukke stad. Overal fietspaden, parken, Donauinsel -een veertig kilometer lang verkeersvrij eiland midden in de Donau-, het Wienerwald aan de westkant, de eerste Alpen op een uurtje rijden. Het openbaar vervoer is perfect geregeld, we zeggen dat je overal in Wenen kunt komen binnen twintig minuten. Alle inwoners van Wenen kunnen een jaarkaart met onbeperkt reizen kopen voor 365 Euro, oftewel 1 Euro per dag, en scholieren reizen gratis.

De stad is erg internationaal en trekt door zijn centrale ligging midden in Europa veel mensen uit de omringende landen aan. Men zegt wel dat de Balkan in Wenen begint. Van oudsher is Wenen een gateway voor de landen van het voormalige communistische Oostblok en dit is een reden waarom veel bedrijven deze regio vanuit Wenen bedienen.

Aangezien we aan een expat-leven gewend zijn geraakt, vinden wij onze sociale contacten voornamelijk via andere expats en vaak zijn dit ouders op de internationale school van de kinderen. Zo ook in Wenen. Er is een grote internationale gemeenschap en aangezien veel mensen komen en gaan, staat iedereen open voor nieuwe contacten. De connectie met Nederlandse expats is de beste en gezelligste, je begrijpt elkaar uiteindelijk toch het beste. Met lokale Wenenaren hebben we minder interactie. Aan de ene kant doen we hier niet actief ons best voor, maar aan de andere kant merk je ook dat mensen hun eigen sociale kring opgebouwd hebben uit hun jeugd en lokale omgeving en vaak minder openstaan voor nieuwkomers.

Beroemde componisten.

Met uitzondering van Bach hebben de grootste componisten (Mozart, Beethoven, Brahms) veel van hun meesterwerken in Wenen geschreven, hetgeen de aantrekkingskracht van Wenen destijds illustreert. De meest beroemde lokale componist is uiteraard Johann Strauss Jr. De Wenenaren zijn enorm trots op hun muziekhistorie. De jaarabonnementen van de

- BERICHT UIT WENEN-WILBERT VERHEIJEN

WENEN NAAR GLÜHWEIN Wiener Musikverein zijn altijd uitverkocht. Als je door de stad loopt zie je te pas en te onpas een gemeentelijk informatiebord op de muur van een huis met welke componist of musicus daar gewoond heeft. Mijn favoriet is het Wiener Konzerthaus, een zaal met prachtige akoestiek en een wat ingetogen maar toch statig interieur. Wij kopen soms last-minute kaartjes en omdat er zoveel concerten zijn door het jaar heen zit er meestal wel iets moois bij.

Er is ook een goede jazz scene in Wenen, bijvoorbeeld de jazzclub Porgy & Bess is weer open nu de coronamaatregelen versoepeld zijn. Ik speel zelf piano en studeer jazz piano bij een docent van een van de vele conservatoria in Wenen. Dat is wel iets wat wonen in Wenen voor mij speciaal maakt.

Het nieuwjaarsconcert Het is natuurlijk een fantastisch concert met wereldwijde uitstraling, maar het is moeilijk en duur om tickets te bemachtigen en het publiek in de zaal was de laatste jaren toch wel een mix van lokalen en toeristen, vooral Aziatische toeristen. Toerisme is sowieso een heel belangrijke inkomstenbron voor de stad en pre-corona zag je de groepen met Aziatische toeristen letterlijk met bussen tegelijk in de binnenstad aankomen. Dit is tijdens corona uiteraard helemaal stilgevallen en je ziet het de laatste maanden mondjesmaat herstellen. Ik heb me laten vertellen dat de populariteit van Wenen bij met name de Chinezen voortkomt uit het feit dat in de tweede helft van de vorige eeuw de film Sissi een van de weinige Westerse films was die toegestaan werd door de Chinese overheid en iedereen in China kent dus Wenen en Oostenrijk door keizerin Elisabeth en haar Franz Joseph.

Mijn toeristische tips De bekende attracties zijn uiteraard een must: Stephansdom, Staatsopera, Hofburg, de Spaanse rijschool, Karlsplatz, de Prater, paleis van Schönbrunn, enzovoort. Je vindt ze allemaal op Tripadvisor. Ik vind Belvedere een mooie plek, een kleiner paleis in het centrum met een mooie tuin, en „De Kus“ van Gustav Klimt als hoogtepunt. In de zomer is zwemmen of een bootje huren en daarna wat eten in een van de restaurants aan de Alte Donau een aanrader. Een leuke tip als alternatief voor het Nieuwjaarsconcert is het Voorjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker rond Pasen, qua uitvoering en ambiance zeker op het niveau van het Nieuwjaarsconcert en veel makkelijker om kaarten voor te bemachtigen. Rond kerst is een diner met een kleine groep in het “Feuerdorf ”, een soort barbecue in een skihut, op de kade van het Donaukanaal een aanrader. Voor een biertje met je maten is „Die Weinorgel“in het eerste district de beste plek om vervolgens af te dalen in „Lugeck“. Wel ermee rekening houden dat als je daar eenmaal binnen bent, kan het wat later worden. ♦ Het echtpaar Verheijen poseert op de Karlsplatz.

Wilbert beveelt paleis Belvedere aan.

Amateur jazzpianist Wilbert aan de vleugel.

Er wordt veel uitgegaan in Wenen, niet alleen met kerst maar het hele jaar door. Restaurants zitten meestal vol en op tijd reserveren is aan te raden.

In november wordt de stad prachtig versierd en verlicht en worden op diverse pleinen de kerstmarkten opgebouwd. Een kerstmarkt is in feite een verzameling van kraampjes met snuisterijen die je niet nodig hebt afgewisseld met kraampjes met Glühwein. Zonder overdrijven, rond de kerstdagen ruikt de hele stad naar Glühwein. Heel gezellig!

Deze prachtige stad is nog altijd de gateway naar het voormalige Oostblok

VAN VERRE 289 | 9

ALUMNI VAN VERRE: CHAT MET DUBLIN-SANNE FRENIER-VAN HOECKEL Stel je woont plotseling in Ierland.

Dan begin je als echte Nyenrodiaan een zaak als interieur designer, zorgt dat je twee tienerdochters naar de internationale school gaan en je maakt ‘savage craic’ in de pub.

Wel oppassen natuurlijk dat je de ‘fairies’ niet verstoort! Zeker nu het kerstseizoen is begonnen. Geniet mee van het leven van Sanne Frenier-Van Hoeckel (19980068) in Dublin. Zij volgde na haar HEAO opleiding Internationale Marketing het IDP programma General Management. In 1999 studeerde ze af en begon ze aan een carrière die na Kimberley Clark en Pepsico een verrassende wending nam.

H

Hoe kom je in Ierland terecht?

SFH: "Wij verhuizen veel voor het werk van mijn man. Via België, Dubai, New York en Eindhoven zijn we in Dublin terecht gekomen. Inmiddels zijn we met onze twee dochters, Julia van 15 en Emilie van 12 jaar, aan ons derde jaar hier begonnen, maar we weten al dat we ook hier uiteindelijk weer zullen vertrekken."

Bevalt het?

SFH: "Van de afgelopen twee jaar hebben we er ongeveer anderhalf jaar in strikte lockdown gezeten. Ierland had strenge regels. We kregen dus een iets ander beeld van Ierland dan de gemiddelde expat, maar we hebben we het goed naar onze zin. De Ieren zijn ontzettend vriendelijk en gastvrij. De ‘Craic’, dat wordt uitgesproken als Crack, speelt een grote rol in het Ierse leven en daar doen we volop aan mee. Er is eigenlijk geen goede vertaling voor, zelfs niet in het Engels. Het gaat om plezier in een bepaalde situatie, maar er zijn tegelijkertijd verschillende gradaties. Good Craic betekent dat het maar zozo was, maar Savage Craic staat voor een geweldige avond. Voor Corona gingen we elke vrijdag naar een andere pub. Naast de gewone versie die echt een bar is, zijn er hier veel ‘gastro pubs’ waar je ook kunt eten. Dat zijn we sinds de heropening van het normale leven weer aan het oppikken, supergezellig. Je komt ook de meest geweldige namen tegen zoals ‘The Goat’, ‘The Hairy Lemon’ en ‘Gravediggers’. Daarnaast is er een grotere koffiecultuur dan in Nederland. Er zijn ontzettend veel kleine individuele zaakjes met super lekkere koffie en een bijbehorende snack. Altijd erg fijn na de vroege schoolrun. Verder speelt het leven zich hier veel meer buiten af dan in Nederland. De natuur is prachtig en verrassend. Ze noemen Ierland niet voor niets ‘The emerald Isle’ Natuurlijk zijn er ook dingen die tegenvallen. Zo zijn de huren exorbitant hoog. Ook laat de medische zorg wat te wensen over qua wachttijden en beschikbaarheid. Je kunt hier in Dublin je kinderen bijvoorbeeld maar naar twee ziekenhuizen brengen in geval van nood. Als je naar de Spoedeisende Hulp gaat, kun je beter een hele dag vrijmaken want de wachttijden zijn extreem lang."

Je hebt een interessante overstap gemaakt van marketing fast moving consumer goods naar interior design.

Hoe kwam dat zo en welke lessen uit je vorige job en je studie op Nyenrode komen je van pas?

SFH: "In 2007 stopte ik met mijn baan bij Pepsico omdat ik mijn man naar Dubai wilde volgen om er voor ons gezin te zijn. Ik verkeerde in de veronderstelling dat we na drie jaar terug zouden keren naar Nederland. Nou, dat werden er 6,5 en toen volgde New York. Plotseling zat ik in een situatie waarin de kinderen fulltime naar school gingen en ik wel weer iets voor mezelf wilde gaan doen. Terugkeren naar de lange uren van mijn werk in marketing was voor mij geen optie, omdat mijn man veel reisde voor zijn werk. Daarnaast wilde ik een element van flexibiliteit hebben, zodat ik er kon zijn voor de kinderen in hun vakanties. Ik zocht een beroep wat met mij mee kon verhuizen waar we ook naartoe zouden gaan. Ik realiseerde me dat ik het altijd erg leuk gevonden had om woningen in te richten in onze diverse woonplaatsen. Het resultaat was een studie Interior Design in New York, maar na een half jaar werd duidelijk dat we terug naar Nederland gingen.

Inmiddels helemaal enthousiast, heb ik daar vervolgens een driejarige opleiding Interieur Vormgeving gevolgd. Die heb ik afgerond in juni 2019 en een maand later zijn we naar Dublin verhuisd. De rode lijn tussen mijn vorige werk en wat ik nu doe, is voor mij denk ik creativiteit.

Het ontwikkelen van nieuwe producten, verpakkingen en promotiemateriaal was iets wat me destijds boeide en nu creëer ik voor mijn klanten nieuwe omgevingen. Het grootste goed dat Nyenrode me gebracht heeft is presentatie skills en project- en timemanagement. Tijdens mijn studie heb ik geleerd om te presenteren voor grotere groepen en zelfs bedrijven, hetgeen me tot op de dag van vandaag helpt. Door het tempo van de studie werd je geforceerd om prioriteiten te stellen en je tijd goed in te delen. Ook dat gebruik ik nog dagelijks."

Hoe is het om als Nederlandse vrouw een eigen business in Ierland op te zetten? Is het land in dat opzicht nog conservatief?

SFH: "Ik heb totaal niet het gevoel dat vrouw-zijn in Ierland een belemmering zou kunnen zijn voor het opzetten van je eigen zaak. Sterker nog, er zijn hier veel regelingen die het opstarten van een eigen onderneming bevorderen. Zo hoef je bijvoorbeeld als eenmanszaak in de dienstensector, als Sole Trader, geen BTW aangifte te doen als je omzet minder dan 37,500 euro per jaar is. Daardoor ben je bij die eerste opdrachten prijstechnisch aantrekkelijk en dat helpt bij het opbouwen van een klantenkring. In het straatbeeld zie je hier veel meer kleine, lokale ondernemers dan in Nederland.

Natuurlijk was het lastig om mijn weg te vinden, maar dit lag meer aan onbekendheid met de Ierse regels en vereisten dan aan iets anders. Ik heb gebruik gemaakt van een lokale coach/consultant die mij geholpen heeft het juiste pad te bewandelen qua registratie, verzekeringen etc."

10 | VAN VERRE 289

DOOR MADELEINE KEMNA

Is de Ierse interieursmaak anders dan de Nederlandse of Amerikaanse?

SFH: "Absoluut! Sowieso is de bouwstijl anders. In Amerika was de bouwstijl waar wij woonden voornamelijk Koloniaal (1700-1800). Hier in Dublin zie je veel typische Victoriaanse (1837-1900) en Edwardiaanse (1890-1930) huizen die we in Nederland nauwelijks hebben. Indelingen zijn heel anders. Je ziet hier ook veel meer dat woningen van buiten (deels) gestukt afgewerkt worden, hetzij glad, hetzij met een grind structuur. De stijl van het interieur is ook veel klassieker met decoratieve profielen rond deuren, ramen, plafonds en als plint; met zware stoffen voor het meubilair en donker hout. Dat begint hier in Dublin zeker te veranderen en dat is voor mij als interieurvormgever een hele gave ontwikkeling. Je ziet dat oudere woningen opgekocht worden voor de sloop en vervangen worden door echte moderne vormgeving. Of oude huizen worden van binnen volledig gestript zodat er ruimte is voor een eigentijdse inrichting. In dat laatste geval wordt er aan de achterzijde vaak een aanbouw geplaatst voor extra vloeroppervlakte. Dat levert geweldige resultaten op. De nieuwbouwprojecten hier zijn ook zeker moderner met strakkere lijnen, maar de voorliefde voor die decoratieve profielen blijft."

Kun je iets vertellen over de manier waarop Kerst in Ierland wordt gevierd?

SFH: "De Ieren zijn een heel gelovig volk; meer dan 85% is Katholiek.

Daarnaast zijn ze zeer bijgelovig en zijn mythes en fairies iets waar elk Iers kind mee opgroeit. Ik ben al in menig huis geweest met een fairy voor bij de haard De fairies worden eigenlijk ‘the little people’ genoemd en de Ieren geloven dat ze overal om hen heen leven. Verhalen over fairies hielpen vroeger natuurlijke fenomenen te verklaren. Fairies kunnen sterven en zelfs kinderen krijgen.

Ze kunnen vrijgevig zijn en geluk en voorspoed brengen, maar als je de eigendommen van de fairies beschadigt, zoals bepaalde soorten bomen of fairy roads, dan kunnen ze zeer wraakzuchtig zijn. Hierdoor zijn er in Ierland vele gewoonten en regels met maar een enkel doel; het niet boos maken van de fairies. Vooral in landelijke omgevingen zijn die overtuigingen nog steeds sterk.

Bepaalde soorten bomen worden niet omgezaagd; er is daardoor al eens een snelweg anders gelegd. Boeren laten bepaalde stukken land onbewerkt als zich daar een ‘Fairy Fort’ bevindt. Dat zijn ringen van stenen waarbinnen fairies wonen of samenkomen. Na Halloween, wat van origine een oud Iers feest is, start de viering van Kerst al vroeg. Vanaf 8 December mag de boom versierd worden en zijn er kerstmarkten. Kerstavond betekent dan ook een bezoek aan de mis wat een samenkomen is van vrienden en familie. Eerste kerstdag start met cadeautjes onder de boom en eindigt met een groots diner dat bestaat uit kalkoen, kip of ham. Vroeger was het gevulde gans. Voor het dessert zijn er mincepies en plumpudding. Natuurlijk ontbreekt de Guinness niet. Tweede kerstdag is een ‘rust’ dag voor de Ieren waarop ze naar buiten gaan. Leef je aan de kust dan is het zeer gebruikelijk om een duik in zee te nemen. Een bezoek aan de paardenraces, die er die dag altijd zijn, kan ook of gewoon simpelweg een lange wandeling maken die dan afgerond wordt met een ‘hot toddy’, dat is warme whisky. Dublin krijgt ieder jaar veel kerstverlichting in de grote winkelstraten en tijdens kerstavond spelen er altijd bekende muzikanten op Grafton Street voor een goed doel. Bono is dit jaren geleden begonnen en hij is nog regelmatig samen met The Edge te horen.

Verder is de lokale pub het centrale ontmoetingspunt."

Hoe is het om je kinderen in Ierland op te laten groeien?

SFH: "In verband met de frequente verhuizingen gaan onze dochters naar een internationale school. Hierdoor leiden ze geen typisch Iers leven. De lokale

Sanne met echtgenoot Kurt en dochters Julia en Emilie.

De zusjes Frenier ontdekken een ‘fairy tree.’

scholing is religieus georiënteerd en vaak ongemengd. Dit is niet het geval op de school van onze dochters, wat wij fijn vinden. Ook volgen ze een ander curriculum, namelijk het International Baccalaureaat. Je vindt het IB over de hele wereld en nu ze beiden de middelbare-school-leeftijd hebben, werd continuïteit belangrijk. We hebben ervaren hoe moeilijk het is voor kinderen om steeds te switchen van curriculum en manier van leren. Ondanks het feit dat ze gewend waren aan een internationale omgeving qua school en ook meteen hun draai wel vonden, hebben onze meiden best even moeten schakelen. Ze zijn van nature niet zulke buitenmensen. Doordat dit wel een beetje ‘the way of life’ is, zijn we dat ook gaan ontdekken en hebben we inmiddels andere leuke activiteiten gedaan zoals paardrijden in de bergen, kajakken op de Liffy, golfen en het maken van mooie wandelingen. Onze kinderen hebben hierdoor ook nieuwe hobby’s gevonden wat wellicht op een andere locatie niet gebeurd was."

Wat is de mooiste plek in Ierland voor jou?

SFH: "Tot op heden vind ik dat de Gap of Dunloe in County Kerry. We hebben deze plek afgelopen zomer bezocht in een ‘traditional jaunting cart’ -een soort paard en wagen - toen we een gedeelte van de ‘Wild Atlantic Coast Way’ gedaan hebben met een camper. We boften met een stralende dag en de natuur was werkelijk indrukwekkend. Zelfs onze tieners waren onder de indruk."

Heb je nog contact met andere Nyenrodianen?

SFH: "Hoewel dat met de jaren minder is geworden, heb ik inderdaad nog steeds contact met een aantal jaargenoten. Vaak is dit een virtuele chat, maar toen ik een paar jaar geleden in Nederland was, werd ik verrast met een feestje voor mijn 40e verjaardag waarop ik meerdere mensen weer live zag."♦

INTERIEUR DESIGNER IN IERLAND: EEN FAIRYTALE

VAN VERRE 289 | 11

GEEN BOTEN OP DE THAMES; DAT WAS VREEMD! Om het geheugen van de lezer op te frissen ga ik even terug naar het rampjaar 2020. Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden… Covid-19, lockdown, face masks, social distancing, winkels en horeca gesloten, behalve de supermarkten, en je eigen buurt niet mogen verlaten.

DOOR IVO KNOTTNERUS (20010413)

12 | VAN VERRE 289

ALUMNI VAN VERRE: BERICHT UIT LONDON - IVO KNOTTNERUS

D

e eerste lockdown begon op 18 maart 2020, en duurde tot 4 juli.

109 dagen! Het was raar en behoorlijk wennen. Lege straten, wat in London nooit voorkomt, zelfs niet ’s nachts. En er waren geen boten op de Thames. Ook dat komt niet veel voor. Er zijn altijd wel rondvaartboten. Alles ging dicht en zelfs als we naar de markt gingen, in de open lucht, moesten we in de rij staan, omdat de markt omheind was en er een nieuwe regel was ingevoerd: 1 klant eruit en dan 1 nieuwe klant erin. Maximaal 40 personen tegelijkertijd. Je mocht ook niet met partner, kinderen of hond de markt op. Maximaal 1 persoon per huishouden.

Ook de welbekende rode bussen hadden een limiet van 10 passagiers voor een gewone bus en 16 passagiers voor de beroemde dubbeldekkers.

Van 4 juli tot aan de tweede lockdown kwam het gewone leven langzaamaan op gang. De pubs en restaurants gingen weer open, al was het wel met een reservering, registratie met de corona app, en ze draaiden op halve capaciteit.

In de restaurants was dat wel prettig, althans voor de klanten, niet voor de ondernemers natuurlijk.

Maar in de pub mocht je niet meer staand drinken, alleen zittend aan een tafel.

Nu is staand drinken in de pub een kenmerkend fenomeen in Engeland, zowel binnen als buiten op de stoep. Maar dat was nu verboden en dus besloten veel pubs om voorlopig toch nog niet open te gaan. Het kon gewoonweg niet uit als de pub geen zitruimte met tafels en krukken of stoelen had.

De tweede lockdown was van 30 november tot 4 januari 2021, en was dus gelukkig van korte duur. 36 dagen! Althans dat dachten we… nou ja, het was ook wel korter, maar wat geen Brit had verwacht was dat we op 18 januari opnieuw een lockdown ingingen, de derde! In de twee weken van 4-18 januari explodeerden de besmettingscijfers van 10.000 naar 65.000 per dag en moest de overheid hard aan de noodrem trekken. De derde lockdown was een feit.

En het werd ook meteen de langste lockdown met 122 dagen. Tot 19 mei!

Maar het was niet meer zo rustig op straat als tijdens de eerste en tweede lockdown. Londonaren waren het zat. De hele dag binnen zitten met het gezin en dan ook nog werk, school en huishoudelijke taken combineren.

Want de scholen waren natuurlijk ook gesloten. Voor veel mensen was het ook mentaal een moeilijke periode: eenzaamheid, zoom-moeheid, en geen knuffels meer. Het was kil en koud in London. En wat niet hielp was dat alle pubs, restaurants en niet-essentiële winkels opnieuw gesloten waren.

Totdat eindelijk op 19 mei de derde lockdown werd opgeheven en we overgingen op fases, en we de eerste van vier fases ingingen. In elke fase mocht er dan steeds weer een beetje meer. Eerst de niet essentiële winkels weer open. In de volgende fase de pubs en restaurants, daarna de theaters, bioscopen en als laatste de nachtclubs, massagesalons etc. Als allerlaatste stap werd het afstand houden opgeheven en ook

Een straat in Soho na de lockdown, Downtown London volkomen leeg

het dragen van mondkapjes werd afgeschaft. Alhoewel… de burgemeester van London vond dat te ver gaan en stelde mondkapjes in al het openbaar vervoer van Transport for London (TFL) verplicht. Dat is wel raar want op sommige stations in London moet je nu op het ene perron een mondkapje op en op het andere perron hoeft het niet, want op dat perron vallen de treinen niet onder TFL. Overigens is het straatbeeld in Central London wel veranderd. Er is toch een behoorlijk aantal kleine winkels en restaurants niet meer opengegaan na de derde lockdown. Zij hebben het waarschijnlijk niet gered, of geen (niet genoeg) steun gekregen van de overheid. Overigens hebben ook grotere ketens een klap gehad en zijn er verschillende failliet gegaan. Bijvoorbeeld Ann Taylor, Brooks Brothers, Top Shop, en het welbekende warenhuis Debenhams. Aan de andere kant komen daar natuurlijk ook weer winkels bij. Ondernemers die nieuwe kansen zien of nu eindelijk een locatie kunnen bemachtigen die tot voor kort onbereikbaar was. Wat ook volgde was een run op binnenlandse vakanties.

Die waren in no time volgeboekt. Iedereen wilde erop uit binnen de UK, want naar het buitenland mocht nog niet. Er was geen cottage, B&B of caravan meer te krijgen. Zeer begrijpelijk na bijna een half jaar binnen te hebben gezeten. En dat voor de derde keer!

Nu is het openbare leven als vanouds. Er zijn weer heel veel toeristen in London, althans zo voelt het en je hoort het ook op straat door het aantal rolkoffers.

De pubs en restaurants zijn weer open en de social distancing bestaat niet meer.

De tafels staan net zo dicht op elkaar als vroeger. Ook zijn de theaters, het Royal Opera House en de bioscopen weer open. Langzaam maar zeker komt de productie van nieuwe theaterstukken op gang, want dat lag tijdens de pandemie natuurlijk helemaal stil. Mensen hebben grote behoefte aan films en shows.

Tickets zijn razendsnel uitverkocht en de prijzen rijzen de pan uit.

De entertainmentindustrie hoeft geen moeite te doen om klanten te trekken.

Er zijn ook zaken die tijdens de pandemie een nieuwe manier van werken hebben gevonden. Zo zit er bij ons in de straat een Italiaanse Deli waar je ook een hapje kon eten. Heel goede Italiaanse kwaliteit voor een zeer schappelijke prijs, zeker voor London. Het is een familiebedrijf. Tijdens de pandemie is de Deli overgegaan op beperkte openingstijden van 7:00 tot 17:00 omdat alleen bestellingen afhalen was toegestaan, terwijl ze voor de pandemie tot van 07:00-23:00 open waren. Maar zelfs nu alle corona-beperkingen zijn opgeheven zijn, is de familie niet teruggegaan naar het oude bedrijfsmodel. Ze gaan nog steeds ’s middags om 17:00 dicht en werken met een kleiner team. Helaas wordt geen diner meer geserveerd; minder omzet wellicht, maar ook minder kosten.

Central London zal in trek blijven voor toeristen en voor de Engelsen zelf. Wijken als Mayfair, St. James’s, Westminster, Marylebone en Soho bruisen weer. Nieuwere opkomende wijken, getipt als hotspots in London, zijn Hackney en Islington in Noord-London. Daar verrijzen veel nieuwe appartementen en wat volgt is een stroom aan kunstenaars, hippe boetieks en restaurants, met veel vegan keukens. Die plekken worden een beetje het nieuwe Shoreditch, wat de hotspot was voor de pandemie.

Maar… swingen naar de Kerst zit er nog niet in denk ik… er is namelijk een groot tekort aan kalkoenen en dat lijkt uit te monden in een nationale ramp.

Ook zijn sommige schappen in de supermarkt leeg en benzine is momenteel extreem moeilijk verkrijgbaar. Vooral hier in het Zuidoosten van Engeland.

Resultaat van de Brexit. Heel veel Oost-Europeanen die als vrachtwagenchauffeur of in de pluimvee industrie werkten zijn vertrokken tijdens de pandemie. Zij hadden geen verblijfsstatus of hadden het niet geregistreerd, en kunnen nu wel terugkomen, maar alleen als toerist. Om te werken heb je nu een visum nodig.

Dat systeem is helemaal veranderd. Maar Boris Johnson zou de Prime Minister niet zijn als hij ons niet gerust zou stellen, en zeggen dat er geen tekorten zullen zijn. Er is voor iedereen een kalkoen met de kerst. We zitten even in een tijdelijke overgangsfase na Brexit, aldus de PM. Het wordt nog spannend… ♦ VAN VERRE 289 | 13

EEN ONVERGETELIJKE NYENRODE DOCENT:

MIJN DIERBARE VRIEND

MR. NIXON

Nyenrode Business Universiteit heeft in haar bestaan een aantal onvergetelijke docenten gekend, waarover alumni tijdens homecomings en dispuutbijeenkomsten nog steeds spreken. Het zijn bijzondere mensen geweest die studenten meer wijsheid meegaven dan hun eigen vakgebied deed vermoeden. Graag neem ik de alumni mee in mijn persoonlijke ervaringen met Mr. St. John B. Nixon M.A. (1917-1996). Hij was tien jaar lang internaat hoofd, van 1947 tot 1957, en hij was docent Engels van 1946 tot 1980.

Hij werd benoemd tot erelid van zowel de NCV als de VCV!

O

m te beginnen met een beschrijving van Nixon hij adresseerde alle studenten bij hun achternaam, daarom permitteer ik mij de vrijheid om dit ook te doen - gebruik ik graag enkele citaten uit het boek ‘Remarkable Nyenrode 1946-2011, Remarkable 65’ (uitgegeven door Nyenrode Business Universiteit in 2011): "Wanted: teacher of English in a castle surrounded by water in Holland." Het was deze advertentietekst die de toen 29-jarige St. John Nixon nieuwsgierig maakte en naar Breukelen bracht. En "Nixon was populair onder vele generaties studenten. In interviews en artikelen komt hij steevast op een prettige en leuke manier naar voren."

Mr. Nixon in het talen laboratorium.

14 | VAN VERRE 289

Toen ik in 1976 op Nyenrode arriveerde, was Nixon de docent Engels voor de eerstejaars.

Om je kennis van het Engels te beoordelen, kreeg je een test. Toen bleek al dat het een ‘man of habits’ was. Elk jaar dezelfde test.

Een streekgenoot (uit het mooie Twente) was tweedejaars en had mij de antwoorden gegeven. Ik slaagde met vlag en wimpel en had voor het eerste trimester vrijstelling.

En achteraf vond ik dat jammer. Wat bleek?

Nixon had prachtige muziekproducties (met beeld en geluid) om ons in het talenlaboratorium Engels te leren. Zelf gek op muziek, was dit voor mij een openbaring en heb ik via hem nieuwe muziek(groepen) leren kennen. Sommige studenten waren lichtelijk in shock door de muziekvoorkeur van Nixon.

The Mothers of Invention waren top favoriet.

Ofschoon zijn voorkomen altijd formeel was, deden de gekste verhalen de ronde over hem: hij zou, als militair in het Engelse leger in Italië, met het lijk van Mussolini in een jeep hebben rondgereden, hij was manager van Led Zeppelin geweest en hij had een ruig leven in Amsterdam. Hij ging in het weekend vaak naar Paradiso. Dan had hij volgens mij een zwarte pruik op. Sommige alumni zaten in de laatste trein uit Amsterdam tegenover hem en wisten niet wat ze zagen. Allemaal niet bewezen, maar het zou zo maar kunnen.

Hij was erg geïnteresseerd in kunst en cultuur en was zelf bijzonder creatief: hij maakte onder andere een beeld in de rozentuin en ook Bacchus op de muur in de Kelderbar getuigen daarvan. Ik beschik nog over een LP

waarop een door Nixon gecomponeerd stuk te horen is “Pills in a bottle”, elektronische muziek waarmee hij zijn tijd ver vooruit was.

Nixon kwam graag in de kelderbar; daar kon hij enig sarcasme niet bedwingen en hij hield wel van een beetje provoceren.

Voorheen was hij Internaat hoofd geweest, maar in onze tijd niet meer. Hij woonde nog maar deels op de campus en spendeerde veel tijd in zijn appartement in Amsterdam. Via het Studentenwerkbureau vroeg hij studenten voor de jaarlijkse grote schoonmaak. Ik ging daar graag naar toe, niet vanwege het schoonmaken natuurlijk (ik herinner me al die Luxaflex en een enorme verzameling Lp’s), maar omdat het Nixon was en hij in Amsterdam woonde. Een magische combinatie en elke keer weer een leuke dag met steevast lunch bij Nero, een coffeeshop (de ouderwetse betekenis) aan de Vijzelgracht. Hij lunchte daar elke dag.

In 1980 ben ik afgestudeerd. Maar veel belangrijker voor Nyenrode, gingen Dr. Jacques Postma (oud-rector en de man die Nyenrode in die tijd bijzonder succesvol heeft gemaakt) en Nixon, door de Postma’s als een van hun beste vrienden beschouwd, met pensioen.

In spannende tijden op Nyenrode waarbij de rol van Postma ter discussie was, was het Nixon die altijd pal achter Postma was blijven staan.

Deze loyaliteit en vriendschap betekende alles voor Postma en zijn vrouw Else.

Na mijn afstuderen ben ik in Amsterdam gaan wonen en troffen Nixon en ik elkaar zo nu en dan bij Nero. Ofschoon gepensioneerd, nog altijd in zijn pak. Hij reisde regelmatig naar Londen en Kopenhagen, een stad waar hij gek op was. In 1983 ben ik op Nyenrode gaan werken, verantwoordelijk voor o.a. de bedrijfs- en alumni contacten. In die laatste hoedanigheid werd mijn contact met de Postma’s frequenter en intenser. De heer Postma schreef artikelen voor het VCV Magazine (toen nog Waar ook ter Wereld) en had mij nodig voor informatie uit de

COLUMN LEIDING NEMEN DOOR MILLY TER HEEGE (19760032)

archieven en over alumni. Hier kwam een dierbare vriendschap uit voort en daarmee ook vaker contact met Nixon, hun geliefde huisvriend. Regelmatig haalde ik Nixon op (hij had geen auto) en ging dan met hem en de Postma’s lunchen. Het was voor mij, destijds twintiger, een eer en een groot plezier om met deze drie (in mijn ogen) Nyenrode grootheden samen te zijn.

Ook hielp hij me met het, uiteraard perfect, vertalen van mijn Nederlandstalige bedrijfsinformatie. Het zijn waardevolle herinneringen. We bleven elkaar zien ofschoon hij steeds minder op pad ging.

Voorheen verliet hij zijn huis in de ochtend om zijn dagelijkse routine in Amsterdam af te werken: koffiedrinken, lunchen bij Nero en ’s middags was hij vaak te vinden in het restaurant van het Stedelijk Museum.

In het najaar van 1996 kreeg ik een telefoontje van de Postma’s: Nixon was opgenomen in het ziekenhuis en het ging niet goed met hem. Ik ben meteen naar Utrecht gereden om hen op te halen om samen naar het OLVG in Amsterdam te gaan zodat zij hun beste vriend terzijde konden staan. Ik ben bij hen gebleven en op 14 oktober is Nixon in het ziekenhuis overleden met ons aan zijn sterfbed: een intieme en voor mij eervolle ervaring.

De afscheidsdienst was in de aula van de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam. Daar ligt Nixon begraven (vak 11, klasse 2, nummer 0079).

Mijn herinneringen aan hem begonnen met muziek en eindigen ook zo met een compositie uit de film “La Double Vie de Véronique” (K. Kieślowski, 1991) tijdens zijn uitvaart. Een typische Nixon keuze en voor mij weer een muzikale ontdekking. Hij was een mooi en origineel mens en een bijzonder waardevol lid van de Nyenrode gemeenschap.

Laten wij hem in ere houden.

Het graf van St. John Nixon is helaas zeer verwaarloosd. Om de herinnering te geven die hij verdient, hebben wij een crowdfunding actie gestart om een geschikt aandenken op zijn graf te plaatsen. U kunt uw bijdrage storten via het VCV-platform. ♦

JOEP STASSEN

(19850083), BBA op Nyenrode, is Corporate Comedian: hij houdt organisaties een spiegel voor als moderator, facilitator en comedian.

F

ilosoof Thomas Hobbes (17e eeuw) had een somber beeld van de mens.

Als je hem laat begaan wordt het moord en doodslag. Daarom is sterk leiderschap noodzakelijk, vooral in tijden van rampen en chaos.

Rebecca Solnit beweert het tegenovergestelde: de mensen zijn coöperatief ingesteld en zeer goed in staat om in actie te komen en elkaar te helpen. In tijden van nood is dat een vanzelfsprekendheid en daar heb je geen overheid bij nodig. (A paradise Built in Hell, 2009) Ik geloof dat bij een ramp de solidariteit groot is en men elkaar helpt. Hulp wordt van onderaf gecoördineerd en er ontstaan spontaan functionerende structuren.

Maar aan deze fase komt een eind. Op een gegeven moment moeten we weer aan het werk en dan is het niet langer vanzelfsprekend dat we ons fulltime inzetten om de ramp het hoofd te bieden. We zagen het bij de coronacrisis: in de begindagen was er grote solidariteit, maar na verloop van tijd gingen de deuren van het balkon weer dicht. Er werd niet meer gezongen.

Het lijkt me dat leiderschap in turbulente tijden van groot belang is. Goede leiders zijn een zegen voor een land, een organisatie en een individu. Op Nyenrode stond in mijn tijd leadership al hoog genoteerd in het curriculum, met op de leeslijst de tien rollen van Mintzberg en de zeven gewoonten van Covey.

Vandaag staat Leiderschap op álle universiteiten wereldwijd op de voorpagina van de website.

In elke opleiding, van tandheelkunde tot archeologie, leiden we leiders op die de crises te lijf gaan.

Het gaat daarbij altijd over leiding geven, voor leiding ontvangen is veel minder aandacht.

Terwijl leiding aanvaarden minstens zo ingewikkeld is. Je autonoom overgeven en iemand volgen, vraagt om moed, discipline en intelligentie. Leiding ontvangen wordt onderschat.

Omgaan met autoriteit is vaak een probleem, maar wordt tijdens het sollicitatiegesprek als een pluspunt besproken. Het getuigt dan ten onrechte van zelfstandigheid of ambitie.

Een cursus leiding ontvangen zou niet misstaan in het curriculum. Al was het maar omdat de meeste mensen vaker te maken hebben met volgen dan met leiden.

In organisaties van het verleden houden leiders vast aan de macht. In organisaties van de toekomst nemen medewerkers het stokje van leiderschap regelmatig van elkaar over. Er wordt gedanst met leiderschap. Een pasje naar voren en een pasje opzij. Het ene moment leid ik, het volgende jij.

Leiding overdragen aan een ander kan moeilijk zijn. Ik ervaarde het onlangs aan den lijve.

Met een onwillige heup belandde ik bij een sportarts. In zijn koffer zat een spuitje dat mij zou afhelpen van de klachten. Hij had een geweldig trackrecord. Als ondernemer werkte hij liever buiten de organisatie van een ziekenhuis. Ik trof hem op een bovenetage waar hij juist een takeaway-koffie en croissantje wegwerkte. Hij droeg geen doktersjas, zag ik, de witte jas die staat voor autoriteit en kennis.

Toen ik op de tafel lag en mijn ogen sloot en hij de spuit in mijn heup zette, hoorde ik hem vloeken. Het meeste van de vloeistof belandde op zijn spijkerbroek en de grond. Ik durfde niet te kijken en hoorde hem de vloer schoonmaken het papieren zakje van de croissant. ♦ REAGEREN?

➜

joep@joepstassen.nl

VAN VERRE 289 | 15

De Grand Prix is terug op het circuit van Zandvoort en meteen zorgde Max Verstappen voor drie dagen van oranjegekte op de vernieuwde baan en voor een onvergetelijke overwinning. Soms moet je een beetje geluk hebben, aldus de algemeen directeur van het racecomplex Robert van Overdijk (FMA 20155521). Het is het understatement van het jaar, want er is iets unieks gepresteerd in een dorp dat moest concurreren met wereldsteden. Prins Bernhard en zijn ondernemersmaatje Menno de Jong zijn bekende eigenaren, maar Robert van Overdijk runt als zakelijk leider zowel de baan als de F1 race op een relaxte maar strakke wijze. Een Brabander aan het roer in Kennemerland!

DOOR OELE STEENKS

H

oe lag het circuit van Zandvoort erbij toen Chapman Andretti b.v. eigenaar werd?

RvO: "Bernhard van Oranje en Menno de Jong zijn de drijvende krachten achter Chapman Andretti en kochten het circuit in 2016. Bernhard kwam er al jaren als raceliefhebber. Het circuit was van Hans Ernst, maar de eigenaar was al een aantal jaren ziek. Het circuit stond jaren te koop. Ondanks dat er veel races werden georganiseerd en er in het verleden legendarische Grand Prixs zijn verreden, waren het circuit en de gebouwen in een vervallen staat terecht gekomen. Dat was niet met een likje verf opgelost. Toen prins Bernhard en Menno de Jong het complex kochten was het niet met de intentie om nog 20 jaar lang circuitje te spelen.

Ze wilden het circuit en de directe omgeving door ontwikkelen naar een ander niveau. In de media werd een aankoopbedrag genoemd van 10 miljoen euro dus dat was ook niet een wereldinvestering. Daarvoor kregen ze een iconisch circuit in handen. Het is overigens goed om te weten dat er meerdere aandeelhouders zijn."

CIRCUIT ZANDVOORT DIRECTEUR ROBERT VAN OVERDIJK 16 | VAN VERRE 289

"COUREURS EN TEAMBAZEN WAREN LYRISCH OVER DE F1 DUTCH GRAND PRIX !"

VAN VERRE 289 | 17

SPOTLIGHT: CIRCUIT DIRECTEUR ROBERT VAN OVERDIJK Wat gebeurde er op het circuit voor 2016?

RvO: "Hans Ernst en zijn directie zagen het circuit als het verhuren van het asfalt, alles gebeurde tussen de witte lijnen. Races, auto’s en gaan, dat was het. Er lag wel een schitterende vergunning onder het circuit, want je mocht 365 dagen per jaar de baan echt als circuit gebruiken. Die vergunning was gedeeltelijk door de gemeente Zandvoort afgegeven en gedeeltelijk door de provincie in het kader van de milieuwetgeving. En er lag nog een Formule 1 vergunning onder vanuit het verleden. Op zich was het een prima businesscase want een dag verhuur van het circuit, dus alleen het asfalt, leverde al 11500 euro op en dat had je nog geen paddock gehuurd."

Was er in 2016 al contact met de promotor van de Formulie1?

RvO: "Destijds was de legendarische Bernie Ecclestone de baas van de Formul1. Toen hij voor de laatste maal in 1985 wegging uit Zandvoort na de Grand Prix zei hij: hier kom ik echt nooit meer terug. Er was geen geld, het circuit was verouderd en de organisatie was allesbehalve vlekkeloos verlopen.

In de laatste jaren van de formule 1 op Zandvoort was het circuit net veilig genoeg om te racen, maar de baan voldeed niet aan de moderne standaard.

Bernhard heeft contact opgenomen met Ecclestone. Hij heeft toen tegen hem gezegd dat hij een wereldberoemd circuit had gekocht, met een fantastische geschiedenis in de formule1 en dat hij wilde gaan bekijken of het terughalen van de formule1 naar Nederland überhaupt haalbaar was. Kort daarna heeft Ecclestone de Formule 1 rechten verkocht aan het Amerikaanse Liberty Media. Het staat onder Amerikaans management en is de rechtenhouder van de formule 1. Ziggo valt trouwens ook onder Liberty Media."

Toen was Robert van Overdijk inmiddels de directeur van het circuit?

RvO: "Eind 2017 had ik gesprekken met Bernhard en Menno, begin 2018 ben ik aan boord gekomen. Toen zeiden ze tegen me, als je het doet voor de formule 1, moet je niet overstappen, want de kans dat het gaat lukken om de GP terug te halen is minder dan vijf procent, dus reken je niet rijk.

Uiteindelijk is het in 2018 wel in een stroomversnelling gekomen. Toen zaten we in een concurrentiestrijd met steden als Miami en Buenos Aires om onze F1 race op de internationale kalender te krijgen. Nou, als je als dorp Zandvoort met 18.000 inwoners moet gaan concurreren met dat soort wereldsteden, dan gaan er andere krachten spelen."

Was de familie Van Eerd met supermarktketen Jumbo, betrokken bij de investeringsplannen?

RvO: "Totaal niet. Jumbo deed wel de fan-dagen van Max Verstappen hier op het circuit. De familie Verstappen was hier kind aan huis, zoals alle andere bekende Nederlandse coureurs. Ze hebben immers geen circuit om de hoek van de deur liggen, dus als ze wilden trainen waren ze hier op Zandvoort. Met de opkomst van Max, hebben we de aparte fan-dagen voor Max in het leven geroepen. Daarvoor was het onderdeel van de Auto Italia dagen. De populariteit van Max nam zo’n omvang aan dat we rond zijn persoon een evenement konden bouwen voor 50.000 tot 60.000 bezoekers per dag! Op de laatste Max fan dagen voor de coronacrisis hebben we de mensen van de Formule 1 naar Zandvoort gehaald. Toen konden we ze laten zien wat een gewone fan dag, dus niet eens een officiële race, teweegbracht. Toen stonden er 15.00 mensen op de toppen van de geluidswallen. Dat was een fantastisch gezicht."

18 | VAN VERRE 289

Als Nederland Max Verstappen niet had gehad, was de Grand Prix niet teruggekeerd in Zandvoort?

RvO: "Dat is het eerste wat ik altijd zeg. In het recente verleden hebben we coureurs als Robert Doornbos en Christijan Albers gehad die in de staart van het peloton meereden, maar uiteindelijk zijn het de kwaliteiten van Max, zijn resultaten en wat hij daarmee teweegbrengt - niet alleen in Nederland, maar ook internationaal - die hebben gemaakt dat Liberty Media heeft gezegd, laten we die jongens in Nederland de kans geven om hun race te organiseren."

Als buitenstaander zeg ik, de Formule1 heeft raceteam Redbull en Max Verstappen nodig om de competitie levend te houden, anders wordt het saai met de dominantie van Mercedes.

RvO: "Dat hebben we al gezien in het tijdperk van Michael Schumacher.

Die is zeven keer wereldkampioen geworden, maar de GP heeft een aantal jaren niet op de kalender gestaan in Duitsland. Nu die wel weer op de kalender staat is het een relatief beperkte race qua publiek. Ergens zit er een beperkte houdbaarheidsdatum op een GP als je geen absolute nationale wereldster hebt die je in eigen land kunt laten optreden. Het feit dat de GP in het Belgische Spa nog steeds 75.000 bezoekers trekt, heeft puur en alleen te maken met het feit dat die wedstrijd 40.000 Nederlanders trekt die Max komen aanmoedigen. Wat oranje-fans al hebben gedaan om het voetbal en het schaatsen internationaal kleur te geven, dat hebben de Max fans gedaan in de F1. Ecclestone heeft gezocht naar de hoogste bieder, dat had ook een oliestaat in de woestijn kunnen zijn, maar het is Liberty Media geworden.

Het bedrijf is met een andere invalshoek naar F1 gaan kijken. De Amerikanen wilden een spectaculair media-event hebben, met heel veel fan-beleving. Dus die zijn gaan kijken hoe moet zo’n F1 race er in zijn totaliteit uitzien? Dan kom je alleen heel snel in Nederland terecht, want we zijn niet alleen met sport, maar ook met dance-events wereldberoemd geworden."

In hoeverre is de naam en faam van prins Bernhard van doorslaggevende betekenis geweest?

RvO: "In de media wordt graag gestrooid met de naam van Bernhard, omdat dit nu eenmaal lekker bekt. Maar er zijn vier aandeelhouders en Bernhard is een minderheidsaandeelhouder Ikzelf ben geen aandeelhouder; er is een duidelijke scheiding aangebracht tussen bestuurders en eigendom.

Onderling is afgesproken dat Berhard en Menno vanuit hun passie voor de racerij zich meer tegen het circuit aan bemoeien. Ze zijn vanuit hun aandelenportefeuille openlijk geïnteresseerd in de doorontwikkeling van het circuit. Bernhard en Menno zijn overigens al sinds hun studietijd in Groningen zakenpartners, toen ze begonnen met Ritzen Koeriers, de pakketbezorgdienst die gebruik maakte van de ov-jaarkaart. Waar Bernhard de hele creatieve man is die bruist van de energie en ideeën, is Menno de persoon die het terugbrengt tot realiteitszin en een verdienmodel.

Het is echt een topkoppel dat al decennialang stand heeft gehouden."

Wie is Robert van Overdijk?

RvO: "Ik ben een geboren en getogen Brabander, maar woon sinds anderhalf jaar in Aerdenhout. Oorspronkelijk kom ik uit de sport. Als kind was het mijn droom om gymleraar te worden en ik ben ook naar de Academie voor

Lichamelijke Opvoeding gegaan. Ik heb een tijdje in de tenniswereld rond gereisd als coach en ik ben in Dubai terecht gekomen als gymleraar voor een aantal internationale basisscholen. Maar ik bleef ook tenniscoach.

Ik werkte samen met een aantal Nederlanders en een Zuid-Afrikaan.

We hadden al snel een sportbedrijf dat tennislessen, golflessen en voetbalkampen verzorgde. De expats bulkten van de centjes en hadden veel vrije tijd. Dat gat vulden wij voor een deel op door sport aan te bieden. Vanuit Dubai ben ik terug naar Nederland gegaan en kwam in contact met de familie Pellikaan in Tilburg, die een groot bouwbedrijf bezit. Het was ook een echte tennisfamilie die drie Nederlandse kampioenen heeft voorgebracht. Ze turnde ook tennishallen om tot grote multifunctionele sportcentra, in Tilburg, Goirle, Breda en Amersfoort.

Daar ben ik toen in dienst gekomen aan de commerciële kant. Ik ben programma’s gaan ontwikkelen en ben abonnementen aan de man gaan brengen. Vandaar ben ik overgestapt naar Achmea Health Centers. Bij Achmea kwam men tot de conclusie dat de verzekeringsmaatschappij veel kon uitkeren aan huisartsenzorg en fysiotherapie, maar dat het rendabeler was om te investeren in preventie. Ik heb voor Achmea een redelijk grote keten van fitnesscentra uitgerold over het land. Vandaar heb ik de overstap gemaakt naar Libema. De Lips Beheer Maatschappij, met bedrijven als Sportion, Brabant Hallen, Omnisport Apeldoorn, Safaripark Beekse Bergen. Daar heb ik tien jaar lang bedrijven gedaan voor Dirk Lips, de DG van Libema. De laatste jaren was ik de rechterhand van Dirk bij het organiseren van beurzen en evenementen. Indoor Brabant was bijvoorbeeld ons eigen paardensportevenement en we hadden het grastennistoernooi in Rosmalen. Van Libema heb ik de overstap gemaakt naar het circuit van Zandvoort. Dat was trouwens wel een moeilijke beslissing, want ik had veel te danken aan de familie Lips. Ik heb me daar steeds verder kunnen ontwikkelen als manager."

Was jezelf een autoracer?

RvO: "Ik ben zelf geen racer en ben van de generatie die Jos Verstappen volgde als formule1 coureur. Ik had ook geen verstand van autosport en ik denk dat ik nu maar ten dele verstand heb van autoracen. Autosport was ook niet het profiel waarop werd gezocht. Bernhard en Menno zochten iemand met brede kennis van de evenementenbranche, want daar ligt de toekomst van dit circuit. Mijn opdracht is om van een traditioneel autosportbedrijf de transitie te maken naar een veel breder evenementenbedrijf, met focus op de zakelijke markt en op een stuk vastgoedontwikkeling. Er liggen plannen voor een congreshotel en hier tegenover ligt Bernie’s Beach, daar gaan we eerst een boetiekhotel neerzetten. Het moet uiteindelijk een unieke congreslocatie worden met de aantrekkingskracht van het circuit. Bij de Brabanthallen heb ik een vergelijkbaar traject uitgerold. Dat was van origine een overdekte veemarkt, maar dat complex is getransformeerd tot een grote beursevenementenlocatie. Nog steeds als je bij 1931 Congrescentrum binnenloopt, ademt dat de oude veemarkt. Dat verhaal zie ik hier ook.

Ons DNA en onze heritage is autosport en Formule1, dat moeten we koesteren, maar daaromheen zullen we een schil van nieuwe activiteiten moeten ontwikkelen die de tand des tijds kan doorstaan.

Ik moet realistisch zijn, we kunnen hier 365 dagen per jaar racen vlak naast een schitterend natuurgebied, de Noord Kennemerduinen, en we zitten hier hemelsbreed 300 meter van zee. Vroeg of laat gaat er een keer gemorreld worden aan de omvang van de vergunning. Op het moment dat je daar niet op in gericht bent, dan heb je een probleem."

De gemeente Zandvoort lijkt erg op jullie hand te zijn?

RvO: "Weet wel dat ik al 37 juridische procedures heb moeten doorlopen.

Ik heb vanochtend overleg gehad met NOC*NSF die begin november een landelijk congres voor alle sportbonden en hun sportbestuurders op het circuit heeft georganiseerd. Onze GP-case zal centraal staan. De kernvraag is, als je in Nederland een groot sportevenement wil organiseren, hoe werkt het dan met public affairs. Over die kwestie kan ik drie dagen lang vertellen. Eigenlijk is Nederland te klein om een evenement van deze orde van grootte te organiseren. Daarom ben ik ervan overtuigd dat we te klein zijn om een evenement als het WK Voetbal of de Olympische Spelen naar Nederland te halen. We zijn in dit land overgereguleerd. Blijft de vraag waarom is het dan wel gelukt met de Heineken GP F1? We hebben te maken met de druk dat onze nationale sportheld nummer 1 meedoet in een mondiale sport en ook nog eens de kans maakt op het wereldkampioenschap. Die druk heeft ertoe geleid dat menig bestuurder of ambtenaar een keer extra achter zijn oren heeft gekrabd, in de trant van: ben ik nou degene geweest die ervoor heeft gezorgd dat dit feestje niet naar Nederland komt?"

Loopt de licentie voor de Grand Prix door?

RvO: "Ja, we hebben een licentie van in totaal vijf jaar. Waarvan de volgende twee races gegarandeerd zijn. Het is aan ons om aan te geven of we doorgaan met race nummer vier en vijf."

Jullie hebben voor het circuitbedrijf en de F1 kernwaarden als ultieme klantbeleving, innovatie, ondernemerschap, oranjebeleving en veiligheid.

Zijn die kernwaarden tot uitdrukking gekomen?

RvO: "Over ondernemerschap hoeven we niet te discussiëren.

Het circuit en de F1 race zijn volledig privaat gefinancierd. Er zit nul euro aan overheidssteun in. Dan kun je zeggen dat de gemeente Zandvoort heeft geïnvesteerd in de omgeving, maar de gemeente heeft ons evenement gebruikt om de eigen omgeving op te poetsen, wat op zich hard nodig was. Ook het doortrekken van het spoor, was iets waar al twintig jaar over werd gepraat tussen gemeente, provincie en de NS. Dat het nu is gebeurd, daar profiteert iedereen in Zandvoort het hele jaar door van. Wat betreft klantbeleving; uiteindelijk moet je een klein beetje geluk hebben. Het was fantastisch weer, terwijl een week eerder het circuit van

Robert van Overdijk ontvangt Koning Willem Alexander en Koningin Maxima tijdens de GP.

VAN VERRE 289 | 19

SPOTLIGHT: CIRCUIT DIRECTEUR ROBERT VAN OVERDIJK Spa blank stond en de toeschouwers waren weg geregend.

Bij ons scheen de zon, Max Verstappen stond op pole position en won ook de race. Hoeveel klant- en oranjebeleving wil je hebben! En dan het punt innovatie. In het begin werden we belachelijk gemaakt om ons mobiliteitsplan.

Er werd geroepen dat Zandvoort niet bereikbaar was; de zon hoeft maar te schijnen en er staat een file van vele kilometers. Wij hebben gezegd dat met ons mobiliteitsplan het nog nooit zo rustig zou zijn in Zandvoort als tijdens het F1 weekend met een capaciteit van 100.000 bezoekers per dag. De hele wereld viel over ons heen; wie verzint het nu dat je verplicht met de trein, met de fiets of lopend naar het circuit moet komen? Maar het is wel gelukt. Geen enkele file, alle toeschouwers waren op tijd en het was een schitterende stroom van oranje fans. Je moet zoiets wel willen en kunnen regelen. De woensdag na de Grand Prix was het schitterend weer en toen stond half Amsterdam weer vast in de file naar het strand. Met inachtneming van de coronaregels konden we in totaal 70.000 mensen toelaten, inclusief 10.000 mensen als crew. Dat moest wel veilig verlopen. Op het gebied van crowd management alleen al, hadden we een document van 70 pagina’s dik. We hebben veel energie gestoken in het overleg met de gemeente, de politie, de NS, Pro-Rail, de ANWB en de fietsersbond. Heel veel mensen hebben een bijdrage mogen en kunnen leveren aan de Grand Prix."

Welke rol speel jezelf ten aanzien van de Grand Prix?

RvO: "Naast de algemeen directeur van het circuit ben ik ook de directeur van de F1 Heineken Dutch Grand Prix, daarin werken Circuit Zandvoort, TIG Sports en Sport Vibes samen. TIG Sports is bekend van de Dutch Open, het golftoernooi, en van het WK hockey. Sport Vibes is ook een sportmarketingbureau, dat is betrokken bij de Jumbo- racedagen en bij de Max fan dagen. Op sommige vlakken waren TIG Sports en Sport Vibes elkaars concurrenten. Het mooie van dit traject vond ik persoonlijk dat we elkaar niet echt kenden, toen we begonnen aan de organisatie van de GP. Elke partij had zijn eigen specifieke kennis en ervaring, dat paste goed bij elkaar. Daarnaast klikte het vanaf het begin onderling heel goed. Elke partij leverde een eigen directeur voor de Dutch Grand Prix. De andere zijn Norbert Chevalier van TIG Sports en Imre van Leeuwen van Sport VIbes. In het voortraject was mijn rol het regelen van de vergunningen, het opstellen van het juridisch kader, public affairs, de verbouwing van het circuit en het sportgedeelte; dat lag allemaal bij mij. De lay-out van het circuit hoefde niet te worden aangepast, maar de derde en de laatste bocht hebben een komstructuur gekregen. Dat was ook een innovatieve oplossing want de F1 organisatie wilde dat we het rechte stuk van het circuit met 300 meter zouden verlengen om meer inhaalacties tijdens de race te krijgen. Maar daarmee zaten we midden in Natura 2000 gebied. Met de kombochten als alternatief zijn spectaculaire inhaalacties mogelijk geworden.

Coureurs kunnen daar in verschillende lijnen naast elkaar rijden. We hebben gekeken naar de circuits van Daytona en Indianapolis, de bekende Amerikaanse speedways. Voor Europa en voor de internationale F1 kalender is dit uniek."

De sponsoren van de Dutch Grand Prix waren Pon, VolkerWessels, Jumbo, CM.com, Talpa en Heineken. Hebben die waar voor hun geld gekregen?

RvO: "Het zijn Nederlandse familiebedrijven die niet alleen op basis van businessplannen, maar ook op basis van emotie, ja durven te zeggen tegen een project. Dit was met grote corporate-bedrijven niet gelukt, want dan moet je op voorhand alles dicht rekenen. Voor de Dutch Grand Prix waren op voorhand veel onzekerheden. De sponsors hebben gehandeld op basis van nationale trots en passie. Ze zeiden, wij geloven in jullie verhaal en dat gaan we ondersteunen.

De sponsoren hebben een eigen domein mogen claimen.

20 | VAN VERRE 289

Zo werd VolkersWessels naast de verbouwing van de baan, gekoppeld aan het vrijwilligersgedeelte. Heineken is een helder verhaal, die werd gekoppeld aan het hele entertainmentstuk. CM.com dat absoluut nummer 1 is in ons land op het gebied van online tickets bestellen en afrekenen, ontfermde zich over het betalingsstuk. Talpa van John de Mol, kreeg naast Ziggo het recht om via Radio 538 en SBS6, Hart van Nederland, de Dutch Grand Prix te verslaan en te promoten. Ik vond het mooi dat Pon niet met Audi of Porsche wilde meedoen, maar met Gazelle. Pon wilde zich associëren met ons fietsplan. Nou ja, Jumbo staat natuurlijk op de race-uitrusting en de wagen van Max Verstappen. De sponsoren waren de enige partijen die commerciële acties konden doen met de Dutch Grand Prix. Shell bijvoorbeeld is wel sponsor van het circuit, maar die partij mocht geen enkele GP-actie doen in hun tankstations."

Hoeveel is er uiteindelijk geïnvesteerd in het circuit?

RvO: "De verbouwing van het circuit heeft 15 miljoen euro gekost en het circuit draait op een evenementenbegroting van 60 miljoen euro. Dat is van niet Nederlandse proporties. Die moet je zonder een cent subsidie terughalen uit je sponsoring, hospitality en kaartverkoop."

Heb je winst kunnen maken in 2021?

RvO: "In zo’n Coronajaar natuurlijk niet. Als je een derde van je capaciteit moet schrappen, kun je op een bierviltje uitrekenen dat het niet uit kan. Maar dit jaar heeft al aangetoond dat het vernieuwde circuit zoveel potentie heeft voor de verhuur en als basis voor de toekomstige exploitatie van de hotel- en congres accommodatie, dat we ons geen enkele zorg maken over de zekerheid om de investeringen in de komende jaren terug te verdienen."

Welke rol speelt Jan Lammers?

RvO: "In het begin waren Bernhard en ik de woordvoerders. Nu ben ik van redelijk onbesproken gedrag, maar van Bernhard vindt iedereen iets. Dat was gewoon niet handig. Toen heb ik gezegd, we hebben iemand nodig uit de autosport, die ons verhaal gaat doen. Dat is dus Jan Lammers geworden; die hebben we benoemd tot sportief-directeur. Hij is natuurlijk een geboren en getogen Zandvoorter en hij is oud Formule1 coureur. Jan Lammers vervult voor de Formule 1 sport dezelfde rol die Richard Krajicek speelt voor het tennis in ons land. Hij ligt goed bij het grote publiek en hij heeft zijn werk fantastisch gedaan."

Wat waren de kijkcijfers van de Heineken Dutch Grand Prix?

RvO: "Vierhonderd Miljoen mensen hebben de race gezien op televisie, hun iPad of smartphone. Dit evenement hoort qua media-aandacht thuis in de categorie Olympische Spelen en WK Voetbal. Er wordt sowieso al geracet in 23 landen en er zijn coureurs met 18 verschillende nationaliteiten. Daardoor is de Grand Prix een wereldwijde sport geworden. Wat ik een nog mooier getal vind, is dat tijdens de anderhalf uur dat de Dutch Grand Prix plaats vond, maar liefst 365 miljoen social media posts zijn geplaatst over de race. Iedereen vindt er iets van op Twitter, Instagram en Facebook. Dat is natuurlijk het nieuwe geld, dat veel groter is dan de tv-inkomsten."

Zijn jullie nu druk bezig met evalueren?

RvO: "We hadden twee tot drie weken nodig om terug op aarde te komen.

Maar uiteindelijk hadden we wel een paar honderd man aan het werk, die waren opgedeeld in verschillende werkgroepen. Daarmee maken we snel de balans op. Dat doen we ook naar buiten, naar de overheden, vergunningverleners, de zakelijke partners en naar de sponsoren.

Daarmee moet best tempo worden gemaakt, want de volgende race staat bij wijze van spreken alweer op stapel. Sterker nog, we zijn al aan de voorbereidingen voor de volgende Dutch Grand Prix begonnen. Ik mag officieel nog niets zeggen, maar laat ik het zo formuleren: wij zouden er niet rouwig om zijn als we onze Grand Prix op ongeveer hetzelfde tijdstip mogen organiseren. Oorspronkelijk stond de Formule 1 Dutch Grand Prix op de internationale kalender voor mei, maar het lijkt mij voor de regionale spin-off beter als de race in september wordt gehouden als toetje op het strandseizoen.

Los daarvan vind ik september een fantastische maand net na de vakanties.

Verder is het doorgaans beter weer, want in mei zit je vaak met ochtendmist en stormachtige wind uit zee."

Waren de coureurs tevreden over het circuit?

RvO: "Niet alleen de coureurs waren lyrisch, maar ook de teambazen.

Mercedes en Red Bull hebben mooie dingen geroepen. De coureurs waren al fan van het circuit, want ze hebben hier in hun jonge jaren geracet in de F3 klasse en in de Porsche cups. Zelfs voor de renovatie stond Zandvoort altijd in de top 5 van favoriete circuits bij de coureurs, vanwege de hoogteverschillen, de bochten en de ligging aan zee, waardoor je met de wind moet leren werken.

Ze hadden het circuit echter meegemaakt als een redelijk verstofte bende. Ze waren nu echt verrast door de opknapbeurt van de gebouwen en de paddocks.

Wat ook indruk maakte, noodgedwongen omdat we onze eigen broek moesten ophouden, was het feit dat we op vrijdag, zaterdag en zondag voor een vol huis hebben gezorgd. Bij veel Grand Prix races is het op vrijdag tijdens de vrije trainingen uitgestorven op het circuit, staat er op zaterdag bij de kwalificaties een handjevol mensen te kijken en is het soms op zondag niet uitverkocht.

Toto Wolff, de baas van Mercedes, zei dat we een nieuwe standaard hadden neergezet in de F1 wereld."

Het leek erop dat de bezoekers nog een beetje beduusd waren door het coronatijdperk.

Zullen ze zich volgend jaar net zo goed gedragen?

RvO: "Dit jaar speelde die vraag al. We hebben de verschillende overheden ervan moeten overtuigen dat autosportpubliek geen voetbalpubliek is. Die weten zich prima te gedragen. Openbare orde en relletjes passen niet in de racewereld.

Een Mercedes Fan, een Red Bull en een Ferrari fan kunnen probleemloos naast elkaar zitten op de tribune. Dat zal volgend jaar niet anders zijn. Wat er wel bijkomt is ons entertainmentfestival, het Ultimate Race Festival, waar de Nederlandse artiestenwereld acte de préséance zal geven, en dat we dit jaar wegens corona moesten schrappen. Ik denk niet dat we met het muziekfestival verkeerd publiek gaan aantrekken. We zijn echter wel zakelijk verplicht om de GP een bredere basis dan alleen racepubliek te geven. Want stel dat Max over twee jaar zegt, ik heb dat wereldkampioenschap nu een keer gewonnen en ik ga in Amerika racen, want dat heb ik nooit gedaan. Dan moeten wij door kunnen gaan met een breder concept. Ik vergelijk het graag met de Zwarte Cross die is ooit begonnen met een motorcross en nu is het een muziekfestival. Het staat voor veel jonge mensen op hun bucketlist om een keer te gaan bezoeken."

procederen. Dat moeten we respecteren. Maar de Commissaris van de Koning in Noord-Holland zei al een keer dat de F1 Dutch Grand Prix het best vergunde event in Nederland is. Iedere procedure die tegen ons kon worden aangespannen, is ook daadwerkelijk aangespannen. En we zijn er steeds met vlag en wimpel doorheen gekomen. Neemt niet weg, dat we daar zorgvuldig mee om moeten gaan."

Kun je na zo’n ideale start de zaak nog overtreffen?

RvO: "In de eerste plaats moesten we een derde van de toeschouwers missen vanwege de coronamaatregelen. Volgend jaar is het dus echt volle bak. En we kunnen het muziekfestival uitrollen. Op sportief vlak zal het lastig zijn om hetzelfde resultaat te boeken. Max Verstappen die op polepositie start en de race wint. Hoe mooi kun je het hebben? Zeker is wel dat met de nieuwe bandenstrategie en de gelijkwaardigheid van de auto’s er volgend jaar veel strijd zal worden geleverd. Jan Lammers zegt altijd, dit is een circuit voor mannen met grote ballen. Je moet durven, dus dat belooft wat! Het boetiekhotel aan het strand staat er in 2023. Het bouwen van een congrescentrum en een congreshotel zal nog enkele jaren vergen, maar binnen vijf jaar staat die accommodatie er ook wel. Qua organisatie zullen we niet veranderen, want als je echt wilt ondernemen en snel wil schakelen moet je niet naar de beurs willen gaan. In dit bedrijf zit veel emotie en passie. Dat zit ook in de mensen die de onderneming naar een volgende fase moeten brengen."

Welke opleiding heb je gevolgd op Nyenrode?

RvO: "Ik heb de MBA Light opleiding gedaan. Ik had versterking van mijn basiskennis nodig. De colleges waren heel goed, maar de gesprekken met andere studenten en de vriendschappen die daaruit zijn voortgekomen, maakten het fantastisch. Uiteindelijk heb ik daar misschien het meest aan gehad." ♦

Robert van Overdijk biedt Max verstappen de GP klompen aan.

Lewis Hamilton was positief verbaasd over de sportieve ontvangst die hij kreeg in Zandvoort. Dat is toch prima om te horen?

RvO: "Jan Lammers en ik hebben daar wel aan bijgedragen. We hebben herhaaldelijk gezegd in interviews dat we ons, samen met het publiek, wilden presenteren als Nederland eventland. Dat zijn dus de crazy Dutchies in het oranje die overal een feest van weten te maken. Daar hoort geen boegeroep bij. Uiteindelijk is dat prima verlopen."

Zijn jullie nu klaar met alle rechtszaken tegen de vergunningen voor het circuit en het houden van de F1 race?

RvO: "Dat denk ik niet. Het staat mensen in Nederland gelukkig vrij om te

Het circuit Zandvoort team met Max Verstappen en Prins Bernhard van Oranje. Helemaal rechts Jan Lammers.

VAN VERRE 289 | 21

TO P V RO U W

COLINDA HOEGEE ZETTE HOLLAND & BARRETT OP DE NEDERLANDSE KAART:

"KLANTEN WERDEN BEZOEKERS. TOEN GROEIDE DE OMZET."

Zij werd ‘gesearched’ als commercieel directeur van winkelketen De Tuinen.

Het was het begin van een ongekend succes. Zij maakte van winkelpersoneel een goed getrainde familie die voor elkaar door het vuur ging. Gecombineerd met haar ondernemerschap werd Colinda Hoegee (20010413) een bewierookte CEO die vier keer een Gazelle Award van het Financieel Dagblad in de wacht sleepte.

Ze leidde de ‘rebranding’ van De Tuinen naar Holland & Barrett. Van Verre loopt haar ‘lessons learned’ langs.

Een inspirerend verhaal over het verwezenlijken van een droom.

H

DOOR OELE STEENKS

olland & Barrett is in het Verenigd Koninkrijk en Ierland al decennialang niet weg te denken uit de gemiddelde winkelstraat. De winkels gespecialiseerd in natuurlijke verzorging en voeding hebben een oorsprong die teruggaat tot 1870. Inmiddels telt Holland & Barrett internationaal 1300 winkels. Nergens verliep de expansie zo spectaculair als in de Benelux. De motor achter het succes was Colinda Hoegee die in 2006 begon als commercieel directeur van De Tuinen, een keten van kwakkelende gezondheidswinkels die door Ahold in 2003 werd verkocht aan Holland & Barrett, maar het Brits moederbedrijf, dat op zich weer eigendom was van het Amerikaanse concern NBTY, liet de naam De Tuinen boven de ingang hangen. Colinda spreekt nog altijd over wij als ze terugkijkt naar Holland & Barrett, waar ze opklom tot CEO in 2014. Met haar collega’s bewerkstelligde ze een staaltje van anticyclisch groeien in de retailmarkt dat niet eerder was vertoond in Nederland.

Ondertussen werden een Belgische en Zweedse winkelketen ingelijfd.

Tijdens managementcursussen wordt zo vaak gesproken over ‘lessons learned’ als het gaat om leiderschap, maar niets is zo instructief als de werkelijkheid. We zetten een aantal lessen van Colinda op een rij.

Succesvol leiderschap komt voort uit een persoonlijke drive.

Colinda: "Ik kom uit een eenvoudig arbeidersmilieu in Rotterdam. De ‘niet lullen maar poetsen mentaliteit’ heeft er altijd al in gezeten. Mijn vader kreeg een baan als tweede man in een bedrijf dat kruiden en specerijen verkocht. Daarvoor moest het gezin verhuizen naar Noord-Holland. We kwamen in Obdam terecht. Ik ben de middelste van drie zusters.

Na school en in de vakanties moesten we helpen met inpakken. Ik ging naar een middelbare school in Bergen waar veel aandacht was voor kunst en cultuur. Ik was daar de organisator van schoolfeesten en runde de theebar. Ik vond het mooi om veel leerlingen in beweging te krijgen. Een echt feestbeest was ik niet hoor. Ik hield meer van sport, ik stond veel op de tennisbaan. Ik heb nog getwijfeld of ik niet naar het CIOS moest gaan om sportleraar te worden. Het is toch de hotelschool in Apeldoorn geworden. Ik had toen de ambitie om iets moois te bereiken in de hotellerie."

22 | VAN VERRE 289

Drive is de motor voor energie; passie is de voedingsbodem om ergens volledig voor te gaan.

Colina: "Ik ben begonnen met functies die logischerwijs voortkwamen uit mijn opleiding aan de hotelschool. Zo werkte ik als purchasing & logistics manager bij het Pulitzer Hotel, als food & beverage manager bij HMS Host en als manager Restaurant Catering bij het Muziektheater in Amsterdam.

Het waren banen waarbij je met veel verschillende elementen moest werken.

Ik had ook een natuurlijke aanleg voor onderhandelen. In juli 1998 kreeg ik een baan als commercial manager Restaurants & Retail bij de Nederlandse Spoorwegen. Ik vond het mooi om samen met mijn collega’s diverse concepten te ontwikkelen en te verbeteren. In die tijd hebben we diverse concepten verbeterd en gelanceerd. CafeT, Smullers, Swirls zijn daar een paar voorbeelden van. In die periode ben ik ook het leiderschapsprogramma op Nyenrode gaan doen. Daar leerde ik om meer te reflecteren; ik ging door tot het ultieme resultaat was bereikt. Ik had uitdagende banen en mijn drive is om verbeteringen te realiseren. Na de Spoorwegen werkte ik twee jaar als interimmanager voor Mc Donalds en als commercial director voor MartinAir. Toen een headhunter mij benaderde voor de baan als commercieel directeur van De Tuinen heb ik niet getwijfeld. Ik zocht iets voor mijn passie voor gezondheid en gezond leven, en er moest een commercieel aspect aan zitten. De functie was dus op mijn lijf geschreven."

Beleggingsgoeroes als Warren Buffett en Charlie Munger zweren bij ondernemingen met een bescheiden hoofdkantoor. Eenvoud als kenmerk voor succes!

Colinda: "Ik kwam terecht op een hoofdkantoor dat was gevestigd op een bedrijventerrein in Beverwijk. Het gebouw had weinig uitstraling; het was het voormalige distributiecentrum van Albert.nl. Binnen werkte de totale landelijke staf en de logistieke medewerkers, gezamenlijk iets meer dan vijftig personen. Die mensen waren de inkopers, marketingafdeling, klantenservice, merchandising, personeelszaken en logistiek. Dat was alles. Toen in 2008 de crisis begon in te zetten, moesten er op andere hoofdkantoren van retailers vaak zo’n vijftig mensen verdwijnen. Dan dacht ik, waar hebben we het over.

Hier zouden we geen hoofdkantoor meer over hebben. Overigens ben ik het kantoor al snel Customer Support Center gaan noemen, om aan te geven dat we in dienst van de winkels en het winkelpersoneel stonden."

Goede CEO’s beginnen altijd met het versterken van de basis.

Colinda: "Toen ik bij De Tuinen kwam, maakte het bedrijf zwaar verlies.

Het was me snel duidelijk dat niet efficiënt werd gewerkt. De overname van Ahold was recent achter de rug en het bedrijf zat in de administratieve afhandeling ervan. Daarnaast was er een ‘zoekende’ cultuur naar de eigen De Tuinen identiteit. In de winkels waren de filiaalmanagers veel tijd kwijt aan administratie en het herstellen van fouten. Er was veel te weinig tijd en aandacht voor de klant. Niet dat de shopmanagers en het winkelpersoneel

niet gaven om de klant, want De Tuinen was een bijzondere winkel met al die gezonde voeding, cosmetica en voedingssupplementen, die gemotiveerde winkelmedewerkers aantrok. We zijn er in hoog tempo in geslaagd om de inkoop, het runnen van het distributiecentrum en de belevering van de winkels te verbeteren door verdere automatisering. Verder hebben we besloten om het kennisniveau van de filiaalmanagers en het winkelpersoneel op een hoger plan te tillen. We zijn begonnen om ze een tweejarige opleiding te geven.

Ze moesten meer details weten over de werking van natuurlijke voeding, vitaminepreparaten, cosmetica op natuurbasis en van voedingssupplementen in het menselijk lichaam. Per slot van rekening had De Tuinen zo’n 5000 producten in de schappen staan. Die cursus zijn we gaan geven op vijf trainingslocaties boven een winkel. Tijdens die lessen leerden onze mensen elkaar beter kennen. Dat was een bijkomend voordeel. Veel van de collega’s werden ook vrienden en dat kwam de sfeer in de winkels ten goede.

Bij elkaar heeft het vijf jaar gekost om de basics echt goed te doen."

Succesvolle leiders hebben een scherpe antenne voor verandering.

Colinda: "Ik moet toegeven dat er een geitenwollen sokken imago kleefde aan De Tuinen. Dat werd vooral gevoed door de inrichting met de houten schappen en bruine potjes. Dat veroorzaakte een verkeerde eerste indruk bij de bezoekers en klanten. Maar na de millenniumwisseling gingen mensen op zoek naar een betere balans in hun leven. De Tuinen was een van de eerste partijen die het belang van biologische voeding, vitaminesupplementen en huid- en gezichtsverzorging met natuurlijke bestanddelen onder de aandacht van een breed publiek wist te brengen. Het was een tijd dat bijna niemand van stoffen als glucosamine, collageen en melatonine had gehoord. Ook hebben we het begrip wellness op de kaart gezet."

Echte leiders grijpen kansen als die zich aandienen.

Colinda: "Toen ik begon hadden we 67 winkels waarvan 22 franchisenemers waren. Toen de vastgoedcrisis begon sneuvelde een aantal bekende retailers die op A-locaties zaten in winkelstraten over het hele land. Plotseling zagen we mogelijkheden om vastgoed te huren en onze keten uit te breiden.

We konden snel handelen omdat onze eigenaar Holland & Barrett ons het vertrouwen schonk om zelfstandig door te pakken als Nederlands bedrijf.

Dit viel samen met een stijging van de verkopen die we in onze winkels zagen.

We hadden collega’s in de winkels getraind om bezoekers te adviseren en geen verkopen op te dringen. Die benadering pakte heel goed uit in de crisisperiode In een paar jaar tijd hebben CEO Dick de Lange en ik als commercieel directeur, het aantal winkels kunnen uitbreiden van 67 naar 133 winkels. Het duurde op een gegeven moment maar twee jaar om een nieuwe vestiging winstgevend te krijgen. Daardoor konden we het vertrouwen van de eigenaren en het tempo van winkelgroei vasthouden. Ik weet nog dat we in een week tijd drie nieuwe winkels openden in het land. Het was een ongekend succes, terwijl er eigenlijk niets geheimzinnigs aan kleefde. Andere retailers hadden hetzelfde kunnen doen, maar ze deden het eenvoudig weg niet.

Het succes kwam doordat bij ons iedereen bereid was om keihard te werken."

Een CEO moet een rotsvast geloof in eigen kunnen hebben.

Colinda: "Nou, dat is tot op zekere hoogte waar. Ik ben niet bang om mijn dromen uit te spreken. Ik geloof dat je daardoor mensen ontmoet die zo’n droom met je willen delen. Verder moet je gewoon jezelf zijn, erin geloven en er volledig voor gaan. Ik weet wat ik zelf kan en weet wat ik minder goed kan. Zo laat ik creativiteit graag over aan marketeers."

Elke CEO beschikt over een zekere hardheid.

Colinda: "Ik zou mezelf niet hard willen noemen, eerder duidelijk, maar ik ga harde beslissingen niet uit de weg. Een voorbeeld daarvan was dat onze franchisenemers niet mee wilden gaan in de modernisering van de winkels en om te blijven investeren in bijvoorbeeld opleiding van medewerkers.

We hebben toen besloten om te stoppen met franchising. Na afloop van de contracten hebben we afscheid genomen van ondernemers die hebben geholpen om De Tuinen landelijk op de kaart te zetten. Dat deed wel pijn, moet ik zeggen."

Het is belangrijk hoe een CEO omgaat met succes; zo kreeg De Tuinen vier keer achter elkaar een Gazelle Award van het Financieel Dagblad.

Colinda: "Toen ik in 2014 werd benoemd als de opvolger van Dick de Lange had ik niet echt het idee dat er veel zou veranderen aan mijn omgang met het bedrijf. Ik wilde geen hiërarchische structuur. Ik werkte al jaren met dezelfde mensen. We waren collega’s die ieder een eigen specialisme en verantwoordelijkheid hadden. Ik wilde zeker de bedrijfscultuur waaraan we zo hard hadden gewerkt in stand houden."

Een CEO moet zorgen voor een juiste balans tussen werk en privé; of is dit een gotspe?

Colinda: "Als ik de moderne opvattingen hoor over leiderschap, dan ben ik wel eens jaloers. Ik heb in elk geval ervaren dat een CEO of een CCO, elke dag aan het werk is. Ook in de weekends, want succes komt niet vanzelf. Ik heb keihard gewerkt en kon dit opbrengen omdat Holland & Barrett niet voelde als werk, maar als een gezamenlijk doel om zo veel mogelijk mensen kennis te laten maken met de mooie producten van De Tuinen. En de klant is er ook 7 dagen in de week. Het gezegde retail is detail is essentieel binnen je bedrijfsvoering; succes hangt af van zoveel radertjes die in elkaar moeten grijpen. Ik heb me 12 jaar lang beziggehouden met het managen van details. Ik kon echt gefrustreerd raken als er op een etiket van de verpakking een spelfout stond."

Een CEO kan niet functioneren zonder een stabiel thuisfront.

Colinda: "Ik ben al twintig jaar getrouwd met Margreet; wij gaan samen oud worden. We hebben een zoon David. We zijn een hecht gezin. En door de steun van Margreet heb ik ook zoveel tijd aan De Tuinen en Holland & Barrett kunnen besteden."

CEO zijn is een vorm van topsport.

Colinda: "Toen Holland & Barrett in 2017 werd gekocht door de Russische miljardair Mikhail Fridman had ik een punt van reflectie bereikt. Ik had zoveel mooie dingen gerealiseerd voor De Tuinen/ Holland & Barrett, maar ik begon te beseffen dat de tijd rijp was voor een nieuwe wending met een betere balans. Het overviel me plotseling toen ik in mijn eentje een wandeling door de duinen maakte. Toen voelde ik eerlijk gezegd ook de vermoeidheid. Ik besloot daarom om ontslag te nemen en een sabbatical year te plannen."

Aan het CEO zijn kan een persoonlijk prijskaartje hangen.

Colina: "Tijdens een safari in Zuid-Afrika heb ik een hersenbloeding gekregen, doordat een aneurysma in mijn nek doorschoot. Gelukkig waren we de enige toeristen in de terreinwagen. De gidsen en de staf van het safaripark hebben mijn leven gered, door me razendsnel naar een lokaal ziekenhuis te brengen. Toen mijn toestand was gestabiliseerd ben ik overgebracht naar een ziekenhuis in Kaapstad. Toen ik weer bijkwam was ik het zicht in beide ogen kwijt. Achteraf heb ik van Margreet en David gehoord dat het ook anders had kunnen aflopen.

Eenmaal terug in Nederland heb ik maandenlang moeten revalideren.

Ik had een benoeming als CEO van Sissy Boy op zak, maar moest het bedrijf laten weten dat ik afzag van de job. Ik kon niet van Sissy Boy verlangen dat ze een jaar op hun nieuwe CEO moesten wachten, terwijl ik niet wist wat ik wel of niet zou kunnen. Gelukkig is achteraf geen blijvende schade opgetreden aan mijn hersenfunctie, maar ik heb wel een flinke klap gekregen. Het heeft een tijd geduurd om op weer mijn eigen energieniveau terug te komen. In de tijd van revalideren ben ik begonnen om mijn kennis en ervaring te delen als toezichthouder, mentor en coach. Ik heb een zestal commissariaten voor kleinere ondernemingen in de sector van gezonde voeding en voedingssupplementen." ♦

VAN VERRE 289 | 23

THEMA

BELEGGEN EN De jongere generaties zien zich voor een complexe financiële uitdaging gesteld. Hun carrière-uitzicht biedt nauwelijks mogelijkheid om pensioen op te bouwen tot de pensioengerechtigde leeftijd. Belangrijke stappen als het kopen van een woning en het stichten van een gezin moeten in een korter tijdsbestek worden gefinancierd. Om in de eindfase van hun leven een comfortabel bestaan te lijden is beleggen bijna een noodzaak geworden. Drs. Simone Huis in ’t Veld, CEO van Euronext

24 | VAN VERRE 289

Amsterdam, benadrukt dat beleggen een lange termijn kwestie is, tegenover speculeren dat gericht is op kortetermijnwinst of -verlies. Doorgewinterde professionele beleggers als Drs. Edwin van der Plas van beleggingsfonds Aereus en Martien van Winden van beleggingsfonds Hoofbosch waarschuwen voor gevaarlijk amateurisme bij het meedraaien in het beursspel. Hopelijk gaan twee Nyenrode studenten, Bart van Campenhout en Olivier van Dijk, zorgen voor een verantwoorde opleiding van de beginnende

VERMOGEN belegger, want die kan nog niet aankloppen bij gevestigde beleggingsfondsen. Daar draait het om een inleg vanaf honderdduizend euro. Dan is er nog het segment van de multimiljonairs in Nederland, dat snel groeit en vooral bestaat uit ondernemers. Voor die klasse werken adviseurs als Drs. Marijke Kuijpers van family-office Guidato en Mr. Otto Beelaerts van Emmichoven. Hun missie is het in stand houden van vermogen en het bewaken van goede

familierelaties. Het gezegde is dat geld niet gelukkig maakt, maar een mens kan er de wereld wel mee verbeteren. Zo is de oprichtster van Warchild, Drs. Willemijn Verloop, succesvol met impact investeringen in de derde wereld, die ook nog een verantwoord rendement opleveren. En ondertussen heeft alumnus Nick Bortot zijn beleggingsplatform BUX Zero overgedragen aan een nieuwe ceo en geniet hij van het leven aan verre zandstranden.

VAN VERRE 289 | 25

CEO EURONEXT SIMONE HUIS IN ’T VELD

"WORDT HET LONDEN, NEW YORK OF AMSTERDAM?

Dat horen we op de beurs steeds vaker."

26 | VAN VERRE 289

De Amsterdamse beurs wordt sinds twee jaar geleid door een vrouw die graag buiten haar comfortzone treedt. Op het moment van spreken mocht zij met haar noteringsteam maar liefst zeventien nieuwe noteringen welkom heten, waaronder zeven grote bedrijven. Ondernemingen kijken steeds meer naar Euronext Amsterdam voor internationale financiering! Een interview met Simone Huis in ’t Veld (20155607) die afstudeerde als sociologe en de commissarissenopleiding van Nyenrode deed. Zij is een van de belangrijkste bestuurders van Nederland geworden.

J

DOOR OELE STEENKS

e hebt carrière gemaakt in het bankwezen, van Rabobank, ABN Amro Bank naar een periode van negen jaar als de COO van Deutsche Bank in Nederland. Wat maakte je een goede bankier?

SHV: "Ik heb zo’n twintig jaar in de bancaire sector gewerkt.

Dat is geen vooropgezet plan geweest, kijkend ook naar mijn achtergrond als sociologe. Maar wat mij kenmerkt, is dat ik altijd op zoek ben naar nieuwe uitdagingen en dat ik graag buiten mijn eigen comfortzonde treed. Dankzij die levensinstelling heb ik op de juiste momenten kansen gekregen én gepakt. De laatste jaren bij Deutsche Bank waren uitdagend en daarmee boeiend in bestuurlijk opzicht. Daar zit mijn drive: bestuurlijke uitdagingen en ingewikkelde vraagstukken."

Waarin zat dan vervolgens de uitdaging van een bestuursfunctie bij de Amsterdamse beurs?

SHV: "De geschiedenis van de beurs is vooral een geschiedenis van financiële innovatie. Beurzen zijn door de eeuwen heen altijd in staat geweest om te transformeren en een rol te spelen in de financiering van de economie. Ook vandaag de dag is het in onze kapitaalmarkt essentieel om optimaal wendbaar te blijven. Vanwege de verdere globalisering, de vraag naar duurzame financiering, technologische ontwikkelingen, alternatieve financieringsmogelijkheden, en ga zo maar door. Maar om bij Euronext Amsterdam de eerste vrouwelijke CEO te worden, valt ook onder de noemer bestuurlijke uitdaging.

Als je bedenkt dat tot ver in de vorige eeuw vrouwen niet in de bestuurskamer mochten komen, dan is er heel veel veranderd.

Ik ben hier nu twee jaar aan het werk en inmiddels is het percentage vrouwen in de topfuncties en de lagen daaronder, waaruit nieuw talent voort moet komen, gelukkig op dertig procent gekomen. Het is nog geen vijftig procent, maar we bewegen in de goede richting."

Wat doe je als bestuurder anders dan je voorgangers?

"Ik heb met hen niet samengewerkt, dus ik kan niet zeggen wat ik anders doe. Maar als persoon ben ik benaderbaar en steek ik veel energie in mijn werk. Als sociologe beschouw ik het als een voordeel dat ik veel kennis heb van het maatschappelijk functioneren en het besturen. Het feit dat ik een vrouw ben in een topfunctie, ervaar ik persoonlijk niet als moeilijk. Tijdens mijn carrière ben ik gewend geraakt aan het werken in een mannenwereld. En zoals ik al zei, werken we hier bij Euronext Amsterdam met succes aan gelijke kansen. Ik vind het in die zin wel een uitdaging om op dit terrein baanbrekend te zijn."

Je zit in de RVB van Euronext met de Fransman Stéphane Boujnah als voorzitter.

Wat is je relatieve positie in de RvB? SHV: "In Euronext zijn zeven Europese beurzen vertegenwoordigd.

Dat zijn de beurzen van Amsterdam, Brussel, Parijs, Lissabon,

Milaan, Dublin en Oslo. Die hebben alle zeven een CEO die in de Raad van Bestuur zit. We zijn zogezegd georganiseerd volgens een federaal model. Gezamenlijk zijn we verantwoordelijk voor de totale groep, overigens een sterk groeiende organisatie kijkend naar alleen al het aantal overnames van de laatste jaren. Elke lokale CEO heeft gelijk stemrecht in de RvB, dat inderdaad geleid wordt door Stéphane Boujnah. Als CEO in Nederland ben ik daarnaast verantwoordelijk voor het meegroeien van de beurs in Amsterdam binnen onze groepsstrategie."

Als je de beurzen van de Euronext-groep langsloopt, hoe verhouden deze zich dan?

SHV: "Onze zeven beurzen werken met één handelssysteem en met één liquiditeitspool. Daarnaast hebben ze elk hun eigen unieke sterktes voor bedrijven en investeerders. Zo zie je dat iedere beurs andere bedrijven aantrekt. De beurzen in Lissabon, Dublin en Oslo hebben een sterke functie van lokale kapitaalverschaffer; in Nederland zie je dat er veel interesse is vanuit bedrijven uit de (fin)tech-sector, zoals de succesvolle bedrijven ASML en Adyen. Daarnaast hebben we een zeer internationale investeerdersbasis; 75% van de totale beurswaarde van de beursgenoteerde bedrijven op Euronext Amsterdam is in handen van buitenlandse beleggers. Dat trekt bedrijven aan die een beroep willen doen op de mondiale kapitaalmarkten. De beurs van Milaan is daarnaast een belangrijke aanwinst voor Euronext. Kijken we naar de omzet binnen de groep, dan is Italië nu het grootste land. Maar dankzij deze nieuwe combinatie kunnen we in Amsterdam de Nederlandse kapitaalmarkt wel beter bedienen. Ook is Euronext in Europa nu de grootste op het gebied van beursnoteringen en in de handel van aandelen en obligaties."

De Euro heeft benauwde momenten beleefd tijdens de Corona-crisis. Met name Italië, Portugal en Frankrijk zijn nog niet van de monetaire zorgen af. In deze landen heeft Euronext beurzen. Welke invloed heeft dit op Euronext?

SHV: "Ik verwacht niet dat dit ons functioneren gaat beïnvloeden.

We hebben een gunstige economische spreiding van Europese markten, met een solide basis die is voortgekomen uit de fusie van de Nederlandse, Belgische en Franse beurs. Dat was het startpunt van Euronext in 2000. Daarnaast hebben we de afgelopen jaren nadrukkelijk gekozen voor diversificatie van ons bedrijf. Om niet te veel afhankelijk te zijn van één land of enkel de aandelenen derivatenhandel hebben we bedrijven overgenomen die een verbreding zijn van ons productaanbod. Bijvoorbeeld effectenbewaarbedrijven, een marktplaats voor de handel in energie, en bedrijven die services aanbieden aan beursgenoteerde organisaties zoals webinars en een digitaal vergaderportaal."

De Amsterdamse beurs is dit jaar uitzonderlijk in trek. Wat verklaart het succes?

SHV: "Dit beursjaar hebben we op het moment van spreken zeventien beursnoteringen mogen verwelkomen, waaronder zeven grote bedrijven. Sommige succesvolle Nederlandse ondernemingen, maar we trekken ook internationale ondernemingen aan. Waar Amsterdam vroeger een alternatief was voor Londen, zien we dat nu eerst naar het continent en dus ook naar Amsterdam wordt gekeken.

Dat komt door onze eigen inzet ten aanzien van ons noteringsproces, handelsplatform en klantrelatie maar ook door ons gunstige bedrijfsklimaat, dankzij de regelgeving op het gebied van corporate

VAN VERRE 289 | 27

CEO EURONEXT SIMONE HUIS IN ’T VELD

over te nemen of hiermee te fuseren. Sceptici zijn niet overtuigd; hoe kijk je hier tegenaan?

SHV: "SPACs zijn om verschillende redenen een prima alternatief voor een reguliere IPO en voor een aandeleninvestering. Dutch Star Companies One heeft in 2020 met de overname van CM.com laten zien dat het een succesvol vehikel kan zijn. De SPACs die dit jaar naar de beurs zijn gegaan, moeten deze stap van het zogenaamde ‘de-spacing’ nog maken. De toename in aantallen SPACs die we in de eerste helft van dit jaar zagen, onder meer in Amerika, vinden we niet duurzaam. We maken ons hier geen zorgen over, maar het heeft wel onze aandacht. De volumes op de Amerikaanse markt, dat is niet iets dat de Europese kapitaalmarkt kan absorberen. We hopen de komende maanden een aantal succesvolle overnames te zien, die mooie beursbedrijven opleveren. Niet alleen voor ons, maar juist vooral voor investeerders en beleggers."

governance bijvoorbeeld. De Nederlandse wet laat toe dat bedrijven verschillende klassen aandelen met verschillende stemrechten kunnen uitgeven. Dit is bijvoorbeeld aantrekkelijk voor techbedrijven; het laat toe dat oprichters de controle over hun bedrijf kunnen behouden. Maar ook onze fiscale regelgeving stimuleert ondernemerschap, het feit dat ons Engelse taal- en opleidingsniveau in het algemeen van hoog niveau zijn, onze logistieke voorzieningen, de betrouwbaarheid van onze overheid en toezichthouders… dit alles maakt Nederland erg aantrekkelijk."

Welke rol speel jij als CEO van Euronext Amsterdam bij het aantrekken van nieuwe beursnoteringen?

SHV: "Uiteraard verwelkom ik nieuwe kandidaten voor een beursgang persoonlijk, maar het merendeel van het traject is in handen van ons noteringsteam hier in Amsterdam. Zij doen al het voorwerk. Zo eisen we dat de beursgaande onderneming volledig transparant is en we kijken uiterst kritisch naar de herkomst van de financiering van het bedrijf tot heden. Ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM), waar ik zitting heb in de adviesraad, speelt hierin natuurlijk een essentiële rol. We hebben namelijk een grote verantwoordelijkheid richting de beleggers die bij ons handelen, van particuliere beleggers, institutionele beleggers tot pensioenfondsen. Bij Euronext hebben 180 partijen een vergunning om in aandelen te mogen handelen."

Het merendeel van de beursnoteringen dit jaar waren Special Purpose Acquisition Companies (SPAC’s). Dit zijn lege vennootschappen die zelf geen activiteiten kennen, maar met een beursgang kapitaal ophalen om een bedrijf

28 | VAN VERRE 289

Amsterdam heeft een grote reputatie als vestigingsplaats voor internationale holdingstructuren wegens een mild internationaal fiscaal regime en soepele juridische regelgeving. Hoe kijk je naar het vestigingsklimaat in Nederland?

SHV: "Vanuit Euronext volgen wij de ontwikkelingen binnen het Nederlandse vestigings- en investeringsklimaat nauwgezet.

Dat Nederland een aantrekkelijk en gezond vestigingsklimaat heeft, leidt ertoe dat buitenlandse ondernemingen interesse hebben voor een notering aan de Amsterdamse beurs. Met positieve gevolgen voor onze economie en de werkgelegenheid. De internationale uitstraling van Nederland heeft ook een positief effect op de mogelijkheid voor lokale bedrijven om financiering te verkrijgen; meer dan 90% van het geïnvesteerd kapitaal in bedrijven die in de AEX zijn opgenomen, is afkomstig uit het buitenland. Deze beleggers investeren hun geld in Nederlandse of buitenlandse bedrijven die in Nederland een holding hebben, daadwerkelijke productie hier bedrijven, R&D activiteiten ondernemen of een kleine vertegenwoordiging hebben. Die internationale aantrekkingskracht is terug te zien in beursnoteringen.

Zo hadden we eind september de beursgang van de Universal Music Group, waar de grootste popsterren zijn ondergebracht.

Een wereldleider op de streamingmarkt. En dan te bedenken dat het voor Universal begon met Phonogram, een werkmaatschappij van Philips in Hilversum."

Je bent nu twee jaar de CEO van Euronext Amsterdam. Welke band heb je met de Nederlandse steunpilaren van de AEX-notering?

SHV: "Met enige regelmaat komen delegaties van beursgenoteerde bedrijven hier op bezoek en we bespreken dan de ontwikkelingen van hun aandeel op de beurs. Zo hebben we het afgelopen jaar bijvoorbeeld Randstad en Philips mogen ontvangen. Ik ga echter ook regelmatig op bezoek bij Raden van Bestuur of directies. Het persoonlijk contact met de bestuurders van hoofdfondsen levert altijd meer op aan informatie, dan blijkt uit de financiële rapportages en jaarverslagen sec. Overigens praat ik ook graag met ondernemingen

die een notering hebben in de mid cap en small cap markten. We zien regelmatig dat Nederlandse ondernemingen de sprong van klein naar middelgroot maken. Daar ben ik bijzonder trots op."

De media hebben de afgelopen jaren al meermalen aangekondigd dat Amsterdam de London Stock Exchange voorbij is gestreefd als het gaat om handelsvolumes. Hoe verhoudt zich Euronext Amsterdam zich momenteel tot de Londense beurs?

SHV: "Om eerlijk te zijn ben ik niet zo bezig met de vraag of we groter zijn. Want gaat het om het aantal transacties per dag of refereren ze aan een totale beurswaarde van fondsen? Bovendien zijn er naast Euronext ook nog alternatieve handelsplatformen. Tellen deze wel of niet mee? Het is wel duidelijk dat Euronext zich bevindt in een zeer competitieve omgeving. We blijken als groep en als essentieel onderdeel van de Europese kapitaalmarkt een goed alternatief te zijn ten opzichte van Londen. Sinds de Brexit zijn zij in een lastige positie gekomen, mede omdat hun eigen wet- en regelgeving nog niet compatibel is met die op het continent."

De aanhoudend lage rentestand brengt een nieuwe generatie beleggers naar de beurs. Acht procent van de aandelentransacties komt op het conto van particulieren (via brokers), bij de optiehandel is dat zelfs 25%. Het kan niet altijd voor de wind gaan. Welk advies heb je voor die generatie en welke verantwoordelijkheid neemt Euronext, respectievelijk de Amsterdamse beurs?

SHV: "Nederlanders moeten in toenemende mate zelf voor hun oudedagsvoorziening zorgen. Een collectieve pensioenregeling volstaat vaak niet en bijna 1 miljoen Nederlanders bouwt überhaupt geen pensioen. Dat is zorgwekkend. Vanuit deze wetenschap is mijn advies is om te beleggen en niet om te speculeren. Binnen Euronext beschouwen we beleggen als iets voor de langere termijn. Door risico’s te spreiden kan men daar veelal een positief rendement uit halen. Kijk je naar de ontwikkeling van de AEX Index, die recent tweemaal door de achthonderd puntengrens is gegaan, dan zou een belegger een hoger rendement hebben behaald dan wanneer het geld op een spaarrekening gezet zou zijn. We zien dat vooral jongeren meer ‘trading’ gedrag vertonen en meer bezig zijn met speculeren dan

beleggen. Apps waarbij je een confettiregen op je scherm krijgt als je handelt. Deze ontwikkeling brengt meer risico’s met zich mee.

Deze beleggers zijn vaak actief via apps die doen voorkomen alsof je op de beurs actief bent, maar in werkelijkheid is dat niet zo.

Als Euronext Amsterdam nemen we onze verantwoordelijkheid, met een nadrukkelijke focus op educatie. Zo zijn we enkele maanden geleden gestart met ons Euronext Knowledge Centre, waar we bezoekers over allerhande beleggingsproducten voorlichten."

Wat vraagt de baan van CEO Euronext Amsterdam van je?

SHV: "Het is een drukke baan waarbij een groot deel van Nederland meekijkt. Als boegbeeld van de beurs moet ik nog een lange tijd mee kunnen draaien en persoonlijk waarden uitstralen als openheid, stabiliteit en betrokkenheid. Mentale weerbaarheid en fysieke kracht zijn belangrijke factoren voor succes. Ik sta elke ochtend om zes uur op, ga wandelen en doe aan yoga. Zo bereid ik me voor op een nieuwe dag. Ik ben getrouwd en samen hebben we drie volwassen kinderen, die bijna allemaal het huis uit zijn. Maar ondanks mijn drukke baan, wil ik er voor hen zijn op momenten dat ze een luisterend oor nodig hebben. Ik probeer in mijn privéleven balans in te bouwen.

Zo hebben we bewust een niet-onderhoudsvriendelijke tuin laten aanleggen. Daar ben ik dus veel in te vinden; het werken in de tuin zorgt dat ik in het weekend mijn hoofd leeg kan maken."

Welke band heb je met Nyenrode?

SHV: "Ik heb de commissarissenopleiding gedaan. Die is werkelijk van uitstekend niveau. Ik kan hem aan elke commissaris, maar ook aan leden van een Raad van Bestuur of de directie van een organisatie, instelling of onderneming aanraden. We zijn op Nyenrode echt de diepte ingegaan. Als je in de krant leest over bepaalde bestuurlijke debacles of faillissementen, is het zo makkelijk om te zeggen, waarom hebben de verantwoordelijken, de accountants en de banken dit niet zien aankomen. In de commissarissenopleiding word je meegenomen in het verloop van bepaalde cases. Dan merk je hoe moeilijk het kan zijn om je positie te bepalen. Het is zo belangrijk dat je leert om goed door te vragen en te bevragen." ♦

VAN VERRE 289 | 29

"WIJ CONCRETISEREN DROMEN." VERMOGENSADVISEUR EDWIN VAN DER PLAS Ons land kent steeds meer ondernemers en oud ondernemers die op een bepaald moment in hun leven miljonair zijn. Van Verre neemt aan dat onder alumni dit aantal hoger ligt dan het landelijk gemiddelde. De kunst is om het vermogen vast te houden en te laten groeien.

Aureus is een middelgrote vermogensbeheerder die bij deze mensen thuiskomt. Alumnus Edwin van der Plas (19860071) is een van de adviseurs. Hij spreekt over de realistische benadering van geld dat babyboomers met hard werken hebben verdiend. Hoewel, ook steeds meer flitsende ondernemers onder de vijfenveertig, schuiven bij hem aan voor een plezierige oude dag!

K

DOOR OELE STEENKS

un je aangeven hoe groot Aureus is?

"We komen bij onze cliënten thuis.

Dat zijn er geen duizenden, maar honderden. Elke partner kent zijn cliënt persoonlijk en ook de geschiedenis daaromheen. Qua belegd vermogen zitten we op 2,3 miljard. Bij mij is het gemiddelde vermogen ongeveer een half miljoen euro per cliënt."

Is dat de middenklasse in jouw vakgebied?

"Als je het vergelijkt met de grootbanken zitten we inderdaad in de categorie private banking, dus hoofdzakelijk in de klasse van een half miljoen tot een miljoen euro belegd vermogen. Overigens rekenen we de bovenklasse op 25 miljoen euro en daarboven."

Wat voor soort mensen zijn dat, als ik het zo mag beschrijven?

"Aureus is ontstaan door een fusie van zeven zelfstandige vermogensbeheerders. Een daarvan was Slim Vermogensbeheer, waar ikzelf vandaan kom. Ik wil het niet generaliseren, maar die cliënten zijn voor een groot deel ondernemers of oud-ondernemers. We hadden niet zoveel oud geld in de portefeuille. Het ging en gaat vooral om mensen die hun geld zelf hebben verdiend en hun bedrijf of een deel daarvan hebben verkocht. Van die opbrengst moeten ze dan wel leven."

Wat zijn de eerste stappen bij een nieuwe cliënt?

"We beginnen met een gesprek over de doelstellingen en verwachtingen die een nieuwe cliënt heeft bij zijn levensfase. Heeft hij of zij bepaalde wensen die nog vervuld moeten worden? Heeft iemand nog een bepaalde grote droom? Welke levensstijl wil zo’n cliënt erop nahouden? Dan heb je het in een eerste instantie nog helemaal niet over getallen. Voor mij is dat een dankbaar onderwerp, dat vaak mooie gesprekken oplevert. Je hebt het over dromen van mensen, die je daarna pas gaat concretiseren door middel van een financieel plan."

Wat zijn de uitgangspunten voor zo’n financieel plan?

"We geven aan welk beleggingsprofiel iemand zou moeten kiezen dat past bij het verwezenlijken van die persoonlijke wensen. De kernvraag is hoeveel risico zou je moeten nemen om het gewenste rendement te 30 | VAN VERRE 289

behalen. Wij raden onze cliënten doorgaans aan om niet meer risico te nemen dan nodig is. Als je je doelstellingen al kunt realiseren bij een rendement van vijf procent, dan zou dit het vetrekpunt kunnen zijn voor ons advies. Dan maak je een bepaalde beleggingsmix die de hoogste kans op slagen heeft voor die vijf procent rendement. Zo zijn er cliënten die bepaalde deadlines moeten halen voor het aflossen van hypotheken, dan speel ik op zeker, maar er zijn ook cliënten die meer rendement willen nastreven. Voelt een cliënt zich comfortabel bij een langere beleggingshorizon, dan kun je eventueel besluiten om een iets offensievere beleggingsstrategie te kiezen, dan is de kans dat je netto, na aftrek van onze kosten, boven die vijf procent eindigt zeker reëel. Maar ja, er is geen gratis geld in de wereld, dus moet ik aangeven wat de gevolgen zijn van hoger risico, waardoor je wellicht onder die vijf procent rendement komt in een economisch moeilijke periode. Wat gebeurt er nou als je zou uitkomen op een rendement van vier of drie procent? In sommige gevallen maakt het niet uit; dan gaat iemand vijf keer op vakantie in een jaar in plaats van zes keer.

Veel cliënten verkeren in zo’n luxepositie."

Steeds meer jonge mensen werken als ZZP’er of als zelfstandig ondernemer, waarvan een bepaald percentage voor hun vijfenveertigste al begint binnen te lopen. Kloppen die bij Aureus aan?

"Van die eerste groep babyboomers die heeft kunnen cashen, weet ik bij wijze van spreken op 1 januari dat ze vijf procent van hun vermogen gaan opeten. Bij die groep jonge vermogenden, die we inderdaad steeds meer als cliënt hebben, zie je dat ze elk jaar kapitaal bijstorten. De overwinst wordt bij ons belegd als oudedagsvoorziening."

Jullie werken alleen met Nederlandse cliënten?

"We hebben ook een kantoor in België, waardoor we een gedeelte Vlaamse cliënten hebben. Daarnaast hebben we enkele buitenlandse cliënten die actief zijn in ons land of hier een huis hebben. Maar al onze contracten, documentatie, brochures en financiële plannen zijn in het Nederlands opgesteld. Ook de persoonlijke dienstverlening is in de Nederlandse taal. Het overgrote deel van onze klanten is dus

Nederlander, maar woont vaak over de hele wereld.

Daarbij speelt dat je als Nederlandse organisatie niet of nauwelijks meer kunt beginnen aan Nederlandse vermogenden die een holdingstructuur buiten de Europese Unie aanhouden. Daarvoor is de Europese wet- en regelgeving die witwaspraktijken en terrorisme moet bestrijden, zo streng geworden dat je je financiële vergunningen (VBRT) niet op het spel gaat zetten. Je moet zoveel gedocumenteerd hebben; dat ga je niet winnen van de financiële toezichthouders. Met Nederlanders die in de Verenigde Staten wonen en daar ook nog eens belastingplichtig zijn, kunnen we ook geen zakendoen. In zo’n geval zouden we een dubbele rapportage moeten opzetten, naar de Nederlandse autoriteit en naar de Amerikaanse overheid, dat is voor Aureus niet te doen."

Wat is jullie beleggingsfilosofie?

"We zien beleggen niet als een doel, maar als een middel om je echte doelstellingen te bereiken: stoppen met werken, een grotere boot of je kinderen een goede start meegeven. Omdat we beleggen zien als middel, wordt Aureus niet geremd door de mogelijkheden die er mondiaal zijn om die doelstellingen ook daadwerkelijk te realiseren."

Ik zeg China "Ja, China zit voor een deel in onze portefeuille.

De meeste cliënten moeten hun brood bij de bakker in euro’s betalen. Dus al zouden we voor honderd procent enthousiast zijn over China, je gaat nooit voor honderd procent in een Chinees aandeel of aandelenfonds zitten, genoteerd in de Chinese renminbi (munteenheid, red.)

Zeker met de humanitaire kwesties die ook nog eens spelen rond het beleggen in China. En je moet spreiden.

Dat is de enige stap die je gratis kunt doen bij het beleggen, zonder dat het ten koste gaat van je rendement en waarbij je het risico verlaagt."

Sluiten jullie bepaalde industrieën of diensten uit in de beleggingsportefeuille?

"Hierbij moet je denken in dimensies. We beginnen met een algemeen risicoprofiel, maar daarna kan de cliënt persoonlijke keuzes maken ten aanzien van het soort beleggingen. Er zit geen verschil in rendement en risico tussen de pakketten die we aanbieden. Zo hebben we ‘social responsibilty’ als keuzemogelijkheid.

Daarin gaan we een stap verder dan andere partijen.

Wij sluiten geen aandelen uit, maar selecteren bewust op zoek naar bepaalde positieve proposities in de beleggingswereld. Voorlopig gaat het vooral om het klimaat en het milieu. Aureus wil wel gaan aansluiten op de 30 richtlijnen die in VN verband opgesteld zijn voor een betere wereld, en waarvan we er inmiddels zes hebben gekozen, die we dus tot uiting gaan brengen in onze aandelenselectie. We zijn nog niet

zover dat we dit proces helemaal kunnen sturen op de keuze van een cliënt die bijvoorbeeld de VN-resolutie ‘alle armoede de wereld uit’ aangeeft als prioriteit.

Maar we gaan in de toekomst wel werken in de richting van het volgen van al die dertig VN-richtlijnen. De AFM kwam onlangs met kritiek op de financiële sector, dat we nog te weinig ondersteuning van die VN-richtlijnen bieden. Daar heeft de AFM op zich wel gelijk in. Vanaf maart 2021 moet elke bank overigens jou als particuliere belegger vragen welke groene doelstellingen je belangrijk vindt.

Dat is een vierde beslissingscriterium naast de vragen welke rendement wil je halen, welke risico wil je lopen en tegen welke kosten? Sinds maart van dit jaar moet de financiële sector deze vierde component in heel Europa meenemen bij de advisering aan cliënten."

Het lijkt me lastig om wereldwijde doelstellingen te vertalen naar de performance van een aandeel.

"Voor beleggers is de meetbaarheid van maatschappelijke doelstellingen van een onderneming belangrijk. We willen bijvoorbeeld weten wat de CO2 -uitstoot is van een onderneming of organisatie per miljoen euro omzet. Wat we in elk geval willen is het afstappen van die containerbegrippen in het groen en duurzaam beleggen, en het sturen op daadwerkelijke verwezenlijking van klimaatdoelstellingen. Het zal nog wel een jaar of tien duren voordat we dat tot in perfectie meetbaar hebben gemaakt, zoals we nu met variantie in koersbewegingen kunnen werken. Er zijn gelukkig rekenbureaus bezig met deze materie, dus dit begint wel te komen."

krijg je ook wel wat voor terug. Uiteraard letten we steeds op de meerwaarde van fondsbellegingen.

In het algemeen kun je zeggen dat die bedrijven die het volgens de klimaatakkoorden van Parijs en Glasgow goed doen in de wereld, beloond gaan worden via de voorkeur van onze cliënten. Hun aandelenkoersen zullen zich zeer waarschijnlijk beter gaan ontwikkelen, waardoor ze uiteindelijk goedkoper aan funding kunnen komen."

Jullie bieden ook beleggingen in onroerend goed aan.

Is dat alleen Nederlands onroerend goed?

"Nee, we doen ook hier aan internationale spreiding.

We hebben net een deelname gerealiseerd in een vastgoedproject in Atlanta, Verenigde Staten.

Maar we zitten ook gewoon in Eindhoven, waar op een voormalig bedrijfsterrein van Philips een woningbouwproject wordt gerealiseerd. Als een cliënt voor een miljoen euro wil beleggen in onroerend goed, boven op de waarde van zijn privéwoningen, dan zeggen wij doe dan twee ton in Atlanta, twee ton in Eindhoven enzovoort over de projecten die we bijvoorbeeld in een groot deel van Europa kunnen aanbieden. Over het algemeen is het residentieel waarin we zitten. Winkels zijn op dit moment niet zo aantrekkelijk voor ons, dat heeft natuurlijk te maken met de ontwikkeling van de digitale economie."

Er moet wel een stuwende beweging van voldoende beleggingskapitaal zijn om die groene doelstellingen te belonen.

"Dat aanbod is er zeker. Er zijn voldoende vermogens en beleggers aanwezig in de markt om de juiste richting te realiseren. Er zijn echter nog te weinig beleggingsmogelijkheden voorhanden, om voor elke cliënt helemaal op maat een ideële portefeuille samen te stellen. Dus voorlopig zeggen wij tegen onze cliënten we kunnen zes VN-doelstellingen aanbieden, waarop wij onze dienstverlening hebben ingericht.

Ik kan ze echter beloven dat we binnen tien jaar maatwerk kunnen leveren op een persoonlijke wensenlijst, gebaseerd op die VN-doelstellingen."

Hoe is dat qua wet- en regelgeving?

"Dat ligt toch een stukje ingewikkelder. Bij die huurwoningen in Eindhoven valt dit nog wel mee; het is lekker Nederlands, maar we moeten wel zorgvuldig zijn in het onderzoek en de documentatie van zo’n project. We willen zeker weten dat de financiering helemaal legaal is. Dat geldt dus ook voor landen als Duitsland, Oostenrijk, België en Zweden, waar we participaties hebben in de verhuursector. Als het gaat om Amerikaanse projecten, heb je uiteraard te maken met de Amerikaanse wet- en regelgeving. We moeten een stuk lokale fiscaliteit daar uit handen nemen van de cliënt, maar daarin werken we samen met een Amerikaanse partij. We hebben als Aureus groep zo’n zeventig mensen aan het werk, maar we hebben niet de pretentie dat we alle kennis hebben van de hele wereld, zeker niet in de Verenigde Staten."

Betekent dit dan wel dat bepaalde aandelen van bedrijven die evident slecht zijn voor het klimaat en het verwezenlijken milieudoelstellingen, zoals Tatasteel, nu al worden gemeden door Aureus?

"Ja, dat klopt toch wel. Het grofweg uitfilteren van evident foute bedrijven is een eerste stap. Zoals ik al zei, ontbreekt het nog aan verfijning door cijfermatige rapportage om dit objectief toe te passen, maar onze beleggingsexperts hebben wel zoveel verstand van Europese en Amerikaanse beursgenoteerde ondernemingen, om zelf een eerste schifting door te voeren. In de Chinese markt is dat al moeilijker, moet ik zeggen, maar dat geldt ook voor de Nederlandse grootbanken trouwens. Als we in China specifiek willen beleggen, doen we dat via een gespecialiseerd aandelenfonds waar een goede fondsmanager op zit. Daar betaal je voor, maar daar

Stel iemand uit Brabant komt bij je om klant te worden.

Hij heeft tien miljoen euro te beleggen, waarvan 8 miljoen gedocumenteerd is, maar aan twee miljoen zit een randje; het is geld dat via verschillende bv’s vrijkomt of hij is binnengelopen door een erfenis. Wat doe je dan?

"Het begint bij mij, dat is een stuk vakmanschap.

Ik heb de plicht om ervoor te zorgen dat geen crimineel geld in de bovenbouw komt. Als iemand tegen me zegt ik heb een flink bedrag geërfd, dan zal ik die persoon daarop bevragen. Van wie komt dat geld, kun je het bewijzen, heb je de notariële akte in bezit? Waar heeft die bv zijn geld mee verdiend?

Wie was je accountant en waar is de jaarrekening?

Het moet gedocumenteerd worden en er moet een geloofwaardig verhaal achter zitten. Als iemand maar voor een deeltje niet past binnen ons plaatje, is het is helemaal negatief. Dan hebben we alleen maar de

eerste stap genomen en dat ben ik. Vervolgens als we een rekening voor een cliënt willen openen bij een van onze bewaarbanken, dan gaat de compliance officer van die bank kijken of het verhaal dat Edwin van der Plas namens zijn cliënt opschrijft, wel geloofwaardig is. Stel een Nederlandse grootbank fungeert als bewaarbank, dan heeft die instelling ook nog eens autonoom compliance-beleid. Er wordt dus wel degelijk over mijn schouder meegekeken!

Daarbij kennen we sinds zeven jaar in Nederland de bankiers-eed. Dat betekent dat je jezelf niet achter de verantwoordelijkheid van het bedrijf kunt verschuilen. Nee als financieel adviseur ben je direct persoonlijk verantwoordelijk. Als je dus met tien miljoen euro bij me komt en er mankeert iets aan die ene euro, dan blijft het bij een kop koffiedrinken."

Wat te denken van de stichting als beheersvorm?

"Een persoonlijke holding is in Nederland volledig geaccepteerd; niks mee. Maar als het vermogen van een ondernemer of voormalig ondernemer is ondergebracht in een stichting dan ben ik wel extra alert. Het is in dit land mogelijk om zonder juridische beperkingen voor alles en nog wat een stichting op te richten, dat ik wel goed moet opletten of kapitaal dat daar is gestald daadwerkelijk beheersbaar is. Dan komen er juridische specialisten aan te pas om de oprichtingsakte en de reglementen van zo’n stichting na te pluizen."

Stel je hebt een succesvolle ondernemer als cliënt, die idolaat van voetbal is en als hoofdsponsor van een lokale club, stelselmatig wordt ‘leeg getrokken’ voor het afdekken van het tekort op de begroting. Heb je dan een waarschuwende rol?

"Zulke situaties komen inderdaad regelmatig voor, hoewel het bij mij nog niet om voetbalclubs ging.

Er zijn cliënten waarvan ik naast de partner, de enige ben die alle financiële ins outs van zo’n ondernemer of oud-ondernemer kent. We hebben samen een financieel plan afgesproken, dat we elk jaar toetsen tijdens een voortgangsgesprek bij de man thuis.

Als zo’n persoon dan ineens begint met extra wensen als ik overweeg om een huis in Oostenrijk te kopen, of ik overweg om een zeewaardig jacht te kopen of ik overweeg om mijn neefje te helpen met zijn startup, dan gaat bij mij wel een alarmbelletje rinkelen. Dan gaan we er serieus voor zitten om die nieuwe wensen door te rekenen en te vertalen naar een aangepast risicoprofiel. Vaak is dan de uitkomst om toch op het afgesproken pad te blijven.’’♦

VAN VERRE 289 | 31

OTTO BEELAERTS VAN EMMICHOVEN:

"Ik heb geen waardering voor ondernemers die hun ziel aan de duivel verkopen."

Echte ondernemers zijn volgens Mr. Otto Beelaerts van Emmichoven (20005501-FMA), specialist in stewardship, stichtingen en vermogens, meer bezig met het spel dan met de knikkers. Voor die groep bouwt hij beheersstructuren die over de generatie van kleinkinderen heen kunnen reiken.

Hij is kritisch op jonge ondernemers die met een maatschappelijke missie beginnen om vervolgens zwaar te cashen als aflaat voor multinationals.

DOOR OELE STEENKS

J

e bent onlangs zelfstandig geworden. Waar kom je vandaan?

OBE: "Ik kom bij ABN Amro vandaan, waar ik verantwoordelijk was voor de afdeling Instituten & Charitas. We bedienden maatschappelijke organisaties met minstens een miljoen euro aan vermogen. Denk daarbij aan fonds-wervende goede doelen en religieuze instellingen. Ik bediende verder vermogensfondsen, stichtingen die vermogend zijn maar niet werven en een maatschappelijk doel hebben."

Wat nam je mee?

OBE: "De instandhouding van vermogen in het algemeen en hoe je de beurs daarvoor gebruikt als motor. Het gaat vooral om reële instandhouding met een langere termijn benadering via het beleggen in aandelen en obligaties. Daarnaast heb ik verstand van governance; dus alle wet- en regelgeving die bij het aanwenden van vermogen komt kijken. Bij ABN Amro hielpen we onze klanten niet alleen met het beleggen, maar ook met alles wat er bestuurlijk bij kwam kijken."

Wat beschouw je in het algemeen als belegd vermogen?

OBE: "Je zal toch wel een ton euro of meer vrij moeten kunnen maken, om een beleggingsportefeuille te kunnen opbouwen met individuele aandelen en obligaties. Dan nog spelen de transactie- en beheerskosten vaak parten. Vanaf een half tot een miljoen euro wordt het echt serieus; daarmee kun je een degelijk gespreide portefeuille opbouwen."

Is dat voor jou ook een instapbedrag als adviseur?

OBE: "Ik geef mijn klanten advies over de bestuurlijke inrichting van hun vermogen en ik bied toegevoegde waarde als vertrouwenspersoon.

Ik factureer mijn gewerkte uren. De omvang van hun belegd vermogen is minder relevant. Maar om een beeld te geven: mijn clientèle bestaat uit vermogende stichtingen en families met familiebedrijven die minimaal enkele miljoenen hebben belegd en daarnaast vermogen hebben zitten in hun bedrijf of holdingstructuur, of ze hebben veel vermogen vastgelegd in onroerend goed en grond."

Wat kun je die personen bieden dat een bank niet biedt?

OBE: "Ik ga in eerste instantie zitten aan de kant waar het niet zo relevant is om te beleggen. Dat is dus de adviserende rol. Het verdienmodel voor een bank is de beleggingsportefeuille, voorheen was dat ook je spaargeld. Als je niet zoveel belegt bij de bank is het moeilijk voor de bank om extra service te bieden. Je ziet dat de banken ook een terugtrekkende beweging zijn gaan maken als adviseur van de ondernemer of de vermogende Nederlander. Voor mij is de beleggingsportefeuille geen doel op zich. Ik kan daardoor meer naast de ondernemer zitten, ook als die niet veel belegt."

Is de markt van vermogende familiebedrijven groot genoeg?

OBE: "Zeventig procent van de ondernemingen bestaat uit familiebedrijven. Daar zitten natuurlijk veel MKB’ers tussen, maar dan resteren er honderden ondernemingen en ondernemers die interessant zijn. Mijn dienstverlening komt om de hoek kijken als er een overgangsmoment is, als er vragen zijn over de juridische inrichting en de ondernemingsstructuur. Hangt het familievermogen

32 | VAN VERRE 289

onder een stichting administratiekantoor? Wie heb je daar als bestuurders inzitten? Hoe houd je balans in de familie? Wil je een aparte stichting voor goede doelen hebben en hoe richt je die dan in?

Hoe betrek je de kinderen erbij? Dat zijn vragen die ik kan behandelen en oplossen."

Steeds meer kinderen kiezen ervoor om niet deel te nemen in het familiebedrijf.

Hoe werkt dat door in jouw dienstverlening?

OBE: "Er zijn meerdere elementen om van een familiebedrijf te spreken. Het kan zijn dat familieleden in het bedrijf werkzaam zijn, maar het hoeft niet per se. Het kan zijn dat de familie honderd procent van de aandelen houdt en zeggenschap heeft over wie daar wordt benoemd, dan is het in mijn ogen nog steeds een familiebedrijf."

Is dat in veel gevallen de juiste oplossing?

OBE: "Dat hangt ervan af. Als je kijkt naar opvolging, dan draait het vooral om geschiktheid. Ik vind dat interne familiekandidaten moeten worden getoetst aan externe kandidaten. En dan moeten familieleden soms nog zelfs beter zijn, want van familieleden als opvolgers wordt binnen het bedrijf veel verwacht."

Neem je dit daadwerkelijk mee in jouw dienstverlening?

OBE: "Ik probeer een stuk coaching van directies en commissarissen mee te nemen. Het is in wezen niet aan mij om te bepalen wie er wel of niet in het bedrijf zit, maar ik kan wel aangeven hoe je zaken rondom opvolging en eigendom kunt optimaliseren. Ik vind echter een onafhankelijke toetsing door bijvoorbeeld een raad van commissarissen of door een wervings- en selectiebureau van een familielid dat de leiding overneemt, wel heel belangrijk. Het is net als met een beleggingsproduct dat je als beleggingsadviseur aanbiedt.

Daarbij zeg ik, als je het ergens anders beter kunt krijgen, dan moet je dat altijd doen."

Stel een ondernemer heeft het goed gedaan en verkoopt zijn bedrijf, wat zijn dan de opties?

OBE: "Wat ik zie bij veel ras-ondernemers, is dat ze de neiging hebben om opnieuw te gaan investeren met private equity en venture capital, dus start-ups financieren. Je ziet zelden dat ze boven op een berg geld gaan zitten en dit naar de bank brengen om in een liquide portefeuille te stoppen. Ik zou wel willen propageren, help je kinderen."

Je bent jurist, in hoeverre helpt dat in jouw dienstverlening?

OBE: "Door mijn rechtenstudie heb ik de basis om precies te weten wanneer ik een specialist moet inschakelen. Dat kan gaan om fiscaal, notarieel of familierecht. Het kan ook zijn dat ik een beleggingsexpert in een bepaald marktsegment inschakel. Ik voel me beter thuis in de huisartsenrol. Dat heeft m’n rechtenstudie mij gebracht. Ik heb in elk geval structureel en probleemoplossend leren denken, maar ik weet ook heel goed waar mijn grenzen liggen."

Weten familie-ondernemers doorgaans wel hoe groot hun vermogen is?

OBE: "Als je cliënten direct gaat vragen: wat is alles waard, dan heb je

volgens mij de verkeerde insteek. Dat interesseert echte ondernemers niet. Wat hen interesseert is dat er ondernomen wordt. Dat is waar de geest zit, zeg maar. Dat is ook het vlak waarop ze waarden en normen willen terugzien. En het gaat ze veel meer om rendement maken, ook als ze na verkoop buiten het eigen bedrijf gaan investeren. In wezen draait het meer om het spelletje dan om de knikkers. Voor de kinderen en de erfgenamen gaat het dikwijls wel om de knikkers.

Ik vind het een mooi speelveld om de zaak binnen de familie in balans te houden en iedereen erbij te betrekken."

In hoeverre spelen de morele opvattingen van de kinderen een rol bij de bedrijfsopvolging?

OBE: "Ik vind ondernemen een kwestie van de langere termijn.

Bij elke bedrijfsbeslissing zou een ondernemer niet alleen aan zijn kinderen maar ook aan zijn kleinkinderen moeten denken.

Het zoveel mogelijk in stand houden van de onderneming en het familievermogen, daar doe je het voor! Dat is stewardship, het leveren van een bijdrage aan de instandhouding van deze planeet voor de kleinkinderen en de generaties die daarna komen.

Ik hoop te voorkomen dat er generaties zijn die denken hoe kunnen we uit dat familievermogen zoveel mogelijk rendement peuren. Dat is eeuwig zonde, want juist met een goed beheer van familievermogen kun je een impact maken."

Nu zijn er jonge ondernemers die een horizon van laten we zeggen tien jaar hebben om dan hun bedrijf tegen maximale boekwinst te verkopen en nu al weten welk luxueus leven ze dan gaan leiden. Zijn dat potentiële klanten?

OBE: "Als het een bedrijf is dat maatschappelijk iets goeds creëert vind ik het fantastisch. Als de verkoopwinst ten koste gaat van andere bedrijven, van het milieu of van mensen in de arbeidsmarkt, dan heb ik daar grote moeite mee. Wat ik lastig vind bij zo’n beperkte ondernemerscyclus, is de vraag of je jouw ziel niet verkoopt aan de duivel. Stel je start een onderneming die heel goed is voor het milieu, omdat je bijvoorbeeld CO2 uit de lucht haalt, en Shell biedt 100 miljoen, wat het bedrijf helemaal niet waard is. Voor Shell is het dan een aflaat en voor jou als starter is het flink cashen. Doe je dat dan, terwijl je weet dat de impact de je nu maakt voor een betere wereld, er niet op vooruit gaat, om het maar voorzichtig te zeggen?

Dus als het erom gaat om binnen vijf of tien jaar te cashen, zou ik adviseren om vanaf het begin een steward-ownership-structuur op te zetten, met een partij die een gouden aandeel heeft. Iemand die kan zeggen, de verkoop aan die partij, dat gaan we gewoon niet doen.

Zo’n structuur – door middel van een stichting administratiekantoor of een stichting met een gouden aandeel- betekent ook dat je investeerders gaat aantrekken die veel meer de lange termijn in acht nemen. Je kunt ook aandelen zonder stemrecht uitgeven, dan participeer je wel als oprichter of als investeerders, maar het stemrecht over de bestemming van de onderneming zit ergens anders.

Dat kun je bij een onafhankelijke stichting neerleggen. Je ziet gelukkig steeds meer jonge ondernemers voor zo’n structuur kiezen, omdat ze vinden dat de maatschappelijke missie van hun onderneming in stand moet blijven!" ♦

VAN VERRE 289 | 33

MARIJKE KUIJPERS VAN GUIDATO FAMILY OFFICE

VREDESTICHTER VOOR DE SUPER RIJKEN! Drs. Marijke Kuijpers (19820071) maakte carrière als private banker bij Fortis Mees Pierson. In die rol sprak zij veel vermogende Nederlanders. Zij begreep hun eeuwige zorgen over geld. In 2008 richtte ze Guidato Family Office op om ondernemers die groot zijn geworden in zaken, te helpen met het beschermen van hun vermogen. Guidato is (vrij vertaald) Italiaans voor gedrevenheid. Die heeft Marijke absoluut om te zorgen dat de rust wordt bewaard bij bedrijfsoverdracht en erfenissen. Familiekapitaal is voor haar meer dan geld alleen!

W

DOOR OELE STEENKS

at zijn de kenmerken van je dienstverlening?

MK: "Onafhankelijkheid is heel belangrijk. Het meedenken en nadenken over wat het beste is voor de cliënt c.q. de familie van de cliënt. We kijken niet alleen naar het familievermogen, maar ook naar de familierelaties. Een tweede kenmerk is samenwerking. Iedereen die vermogend is heeft al adviseurs; dat kunnen zijn accountants, fiscalisten, bankiers en notarissen. Soms is het belangrijk om daar iemand bij te vragen die op een andere manier kijkt naar het totaal. Wij zijn altijd heel strategisch bezig met afwegen van verschillende wensen, belangen en doelen.

Soms komt een vakspecialist daar alleen niet uit. Wij adviseren over een strategisch pad, waarbij we zeggen de familie staat nu hier en wil over twee jaar daar staan en over tien jaar bepaalde doelen hebben gerealiseerd. De samenwerking met de bestaande adviseurs blijft echter belangrijk, want wat al goed is geregeld moet je niet willen veranderen."

Hoe groot is vermogend voor Guidato?

MK: "Bij Guidato is het heel divers. We hebben cliënten met een paar honderd miljoen euro, maar ook cliënten die enkele miljoenen bezitten. Bij ons gaat het vooral om de complexiteit van de vraagstukken. Dat geldt bijvoorbeeld voor een ondernemer met een samengesteld of een mozaïek gezin. Dan zijn er de belangen van verschillende familieleden die afgewogen moeten worden. En een vermogen kan complex zijn omdat het uit heel veel verschillende componenten bestaat. We zien dikwijls dat de vraagstukken aan beide kanten complex zijn, maar gemiddeld gaat het bij ons om mensen die minimaal tien miljoen euro aan vermogen hebben."

Stel een DGA wil zijn bedrijf overdragen na een succesvol ondernemerschap.

Weet zo’n DGA voldoende wat zijn toekomstige financiële situatie is?

MK: "Als mensen heel vermogend zijn dan speelt dit veel minder. Het gaat dan niet primair om eigen inkomensvoorzieningen. Wanneer ondernemers iets minder rijk zijn en hun bedrijf willen overdragen aan een of meer kinderen, dan speelt dit natuurlijk wel een rol. De eerste vragen die we dan stellen, zijn: is er voldoende vermogen aanwezig om een bepaalde levensstijl voort te zetten en is de ondernemer er mentaal aan toe? Heel belangrijk is dat de DGA voldoende vertrouwen heeft in de opvolgers die zijn bedrijf gaan voortzetten en daar een succes van moeten maken. DGA’s voelen vaak een grote verantwoordelijkheid naar het personeel en naar de klanten van de onderneming. Het overdragen van een bedrijf aan de kinderen of aan een derde is een proces waar een DGA doorheen moet. En in het geval dat het bedrijf niet door alle kinderen wordt voortgezet, rest de vraag hoe wordt omgegaan met de niet opvolgende kinderen.

Het zijn vaak puzzels die we oplossen samen met en voor de opdrachtgever."

34 | VAN VERRE 289

Als bij een opvolgingskwestie blijkt dat de DGA qua organisatie van het bedrijf is achtergebleven, adviseer je dan vanuit een bedrijfskundige invalshoek?

MK: "Ons advisering is gericht op holdingniveau en op de DGA. Als er in het bedrijf organisatorische vraagstukken zijn die aandacht behoeven, dan gaat het over de werkmaatschappij of werkmaatschappijen. Daarover adviseren wij slechts op hoofdlijnen. Omdat we in het proces van bedrijfsoverdracht en opvolging zoveel met de DGA en opvolgers spreken, vervullen we vanzelf een signaleringsfunctie.

Regelmatig ontdek ik bij bedrijven veel eigen koninkrijkjes van mensen die al lang in het bedrijf werken. Dan moet de organisatie eerst voldoende worden gestructureerd en moeten werkprocessen worden geformaliseerd. Ik praat daar over met de opvolgers, want voor hen is het vaak een grote uitdaging om van de onderneming een moderne organisatie te maken. Die krijgen commentaar van werknemers die zeggen: toen je vader de baas was, deden we het altijd zo!"

Je adviseert de DGA vanuit een onafhankelijke positie. Moet je wel eens zeggen, laat een human resources bureau of een organisatieadviesbureau, een check doen op de geschiktheid van een kind of meerdere kinderen als opvolgers?

MK: "Dat komt regelmatig voor. In de eerste plaats gaat het om persoonlijke geschiktheid, maar in de praktijk is zeker zo belangrijk dat twee of meerdere kinderen kunnen samenwerken in een directie."

Hoe ga je om met een DGA die een managementrol claimt na de bedrijfsoverdracht?

MK: "Bij die kwestie hebben we gelukkig nog weinig pijnlijke situaties gehad.

DGA’s hebben soms een geromantiseerd idee om met hun kinderen in het nieuwe management te zitten. Maar bij de voorbereidende gesprekken met ons, stappen ze daar meestal toch vanaf. Het is ons werk om de gesprekken zo te sturen dat iedereen uiteindelijk tevreden is over de overdracht. Tegen DGA’s zeggen we vaak: probeer te genieten van hetgeen je hebt bereikt en waarom zou je het jezelf nog aandoen om met alledaagse bedrijfsproblemen te worden geconfronteerd."

Welke juridische structuur pas je het meest toe bij overdracht van familievermogen?

MK: "Er is een aantal juridische structuren mogelijk. Uiteraard is de juridische kant van de zaak belangrijk, maar een DGA en zijn opvolgers kunnen het juridisch nog zo goed hebben geregeld, of je leest in het Financieel Dagblad dat er ruzie is uitgebroken in het managementteam met de opvolgers.

Zulke kwesties worden soms tot aan de Ondernemingskamer uitgevochten.

Dan ben je natuurlijk al veel te laat. Daarom vinden we samenwerking tussen alle belanghebbenden bij een bedrijfsoverdracht zo belangrijk.

Geen enkele juridische structuur gaat standhouden, op het moment dat zo’n familie niet meer door een deur kan."

In het geval van meerdere kinderen van de DGA is er altijd het spreekwoordelijke zwarte schaap. Hoe zorg je ervoor dat zo’n persoon geen splijtzwam wordt?

MK: "Je hebt het over het zwarte schaap. Het is mooi om in gesprekken met de DGA en de potentiële opvolgers duidelijk te maken dat er mensen met andere talenten, een andere levensvisie of andere ambities binnen de familie zijn.

Hoe maak je nu dat dit wordt onderkend en dat het andere kind ook wordt gezien? Vaak lukt dit. En helaas is het soms niet anders als de DGA rabiaat positief is op ondernemerschap. Als drie van zijn kinderen staan te trappelen om de zaak over te nemen en een vierde kind wil niets anders dan violist worden, dan blijft de violist het zwarte schaap. Dat valt moeilijk om te buigen, hoewel ik er altijd op wijs dat het kunstzinnige kind net zo goed bij de familie hoort en recht heeft op een deel.Ik word gelukkig als ik een DGA kan overtuigen van het feit dat rijkdom niet alleen zit in de centen, het vermogen. Het familiekapitaal is een groter goed dat zit in het totaal van de verantwoordelijkheid die een DGA en zijn familie hebben in sociaal opzicht als werkgever, als aanjager van lokale werkgelegenheid, als bestuurder en als steunpilaar van bijvoorbeeld het verenigingsleven of kunsten. Het gaat om het netwerk van maatschappelijke posities en sociale contacten die het aanzien van de DGA mede bepalen.

Het human capital van de familie zit verder in de talenten, ambities en de posities van de volgende generaties."

Jonge ondernemers die heel snel rijk zijn geworden, kunnen die bij Guidato cliënt worden?

MK: "Natuurlijk. Er zijn jonge gasten die op hun vijfentwintigste al multimiljonair zijn in de gaming-industrie of met fintech bedrijven. Als ze me uitleggen wat ze hebben gemaakt, kan ik het nog net bevatten. Je ziet dat hun startups voor miljoenen door grote, betrouwbare spelers in de markt worden gekocht.

Dat proces kan tegenwoordig heel snel gaan."

Het komt dus voor dat jonge hightech ondernemers bij je komen met het idee dat ze op hun veertigste helemaal los zijn?

MK: "Het zijn vooral portfolio-ondernemers die bij ons aankloppen: jonge mannen die een bedrijf opstarten, het verkopen en vervolgens weer een bedrijf oprichten. De klassieke ondernemer was ergens in de twintig als entrepreneur gestart om zo’n dertig jaar later zijn bedrijf door te geven aan zijn kinderen of te verkopen. Dat zie je dus nu minder. Moderne ondernemingen worden steeds meer opgezet door vrienden die met elkaar een uniek ondernemingsplan hebben en willen zien of ze dat initiatief groot genoeg kunnen maken voor overname door een strategische partner. Als dat is gelukt, hebben ze voldoende kapitaal om door te investeren."

Om nog even terug te komen op de klassieke ondernemer en de oud geld families.

In hoeverre kan deze categorie het familievermogen beschermen door het onder te brengen in bijvoorbeeld een stichting administratiekantoor?

MK: "Vroeger had je meer juridische mogelijkheden om het familievermogen af te zonderen ten behoeve van de familie. Denk aan de trustmogelijkheden die je in de Angelsaksische wereld nog steeds hebt.

Helaas zijn de mogelijkheden behoorlijk uitgekleed door de Nederlandse fiscus. Ondernemers of vermogende families kunnen vermogen beschermen door eigendom en zeggenschap te scheiden. Dit doe je door het vermogen te certificeren door oprichting van een stichting administratiekantoor. Een andere structuur die veel voorkomt bij vermogende families is een fonds voor gemene rekening."

De mogelijkheden om vermogens te stallen in belastingparadijzen zijn voor Nederlanders voorgoed geblokkeerd?

MK: "Nederlanders zijn verplicht om bedragen die zijn gestald op

buitenlandse rekeningen op te geven aan de fiscus. We hebben natuurlijk de inkeerregeling gehad voor mensen die een rekening aanhielden op Zwitserse banken of andere belastingparadijzen. Mensen met dit type vermogen kunnen van ons geen advies krijgen, want die willen we niet als cliënt. Ik zou me als ouder trouwens niet senang voelen als je nu nog steeds ergens massa’s zwart geld hebt staan, want je doet je kinderen er geen plezier mee."

Hoeveel cliënten heeft Guidato eigenlijk?

MK: "Enkele tientallen. Onze dienstverlening is niet voor iedereen weggelegd."

Houd je je actief bezig met vermogensbeheerder ten behoeve van je cliënten?

MK: "We hebben de verplichting om ervoor te zorgen dat het familievermogen rendeert. Dus ja, we kijken voor de cliënt naar de beleggingsprestaties van vermogensbeheerders. Grote vermogens worden meer gemanaged door vermogensbeheerders, of die nu bij een grootbank zitten of als zelfstandige partij in de markt zijn. Wij helpen cliënten aan de vermogensbeheerders die het beste passen bij hun positie en wensen. Meestal zijn dat drie partijen om de kansen en risico’s te spreiden. Naar onze mening zitten de beste vermogens- beheerders in Zwitserland, Nederland en in de Londense City. Daar kunnen we gebruik maken van de grote Amerikaanse investment bankers, zoals bijvoorbeeld JP Morgan en Goldman Sachs. In Nederland houden we voor een aantal van onze relaties het oog op boetiek-vermogensbeheerders die gespecialiseerd zijn in duurzaam beleggen en impact investeren."

Heb je inmiddels te maken met de derde generatie van bedrijfsopvolgers?

MK: "Sterker nog, in sommige families praten we inmiddels met de vierde of vijfde generatie van familiebestuurders respectievelijk ondernemers. Dat zijn interessante gesprekken omdat er veel meer bagage aan tafel zit. De vragen zijn dan hoe gaan we dit voortzetten, wie in de familie kan dat aan? Het is dan allemaal veel groter en professioneler geworden. Als je met een DGA over de toekomst spreekt is dat vaak gericht op de specifieke situatie van nu. Zo’n ondernemer kan dan nog niet over de volgende generatie heen kijken. Soms zit het denken vast op een schoonzoon, die beslist niet in het bedrijf mag worden opgenomen. Het is zogenaamd geen goede gast. Dan vraag ik, maar wat betekent het voor de kinderen van je dochter en schoonzoon? Moeten die op voorhand worden uitgesloten van deelname als manager in de onderneming? Vaak is er niet zoveel aan de hand met die schoonzoon, anders dan dat het niet de eerste keus van vader was.Nu kan het zijn dat er in het testament van je ouders staat, dat jij als kind het geld nooit naar je partner mag laten gaan. Het geld kan dus alleen naar de eigen kinderen gaan, dat is een verplichting. Zover kan een ouder dus gaan om een schoonzoon of schoondochter buiten spel te zetten. Wij zijn bij Guidato voor het beginsel om de kinderen gelijkwaardig vertrouwen te geven en om ze via een erfenis zelfredzaam te laten worden. Werk daarbij samen met de familieleden om te voorkomen dat iemand stomme dingen dreigt te gaan doen met z’n erfenis. Daarmee voorkom je ernstige ruzies in de familie, waarbij broers en zussen elkaar nooit meer zien.

Zo is er ook een grotere kans dat het familievermogen in totaliteit in stand blijft."

Heb je al te maken gekregen met DGA’s die hun onderneming als entiteit willen voortzetten en kiezen voor het bedrijfsbelang boven het familievermogen?

MK: "Ik heb dat pas een keer meegemaakt, maar dat was wel in een geval waarbij de DGA geen erfgenamen had. De eigendom van het bedrijf werd ondergebracht in een stichting administratiekantoor. Die stichting wordt dan weer gekoppeld aan een stichting ter ondersteuning van goede doelen. Alle winsten van de onderneming gaan dan via die weg naar een goede doelen-stichting. In Nederland kun je dit niet ongelimiteerd doen als je wettelijke erfgenamen hebt. We hebben dit meegemaakt met de Stichting Levend Water van de oprichter van Sporthuis Centrum, Piet Derksen. Die hield zelf een bedrag en gaf de aandelen van zijn onderneming aan die stichting. Zijn kinderen hebben hier jarenlang juridische procedures tegen gevoerd en hebben uiteindelijk wel gewonnen. In Amerika kun je, zelfs als je kinderen hebt, wel het grootste deel van je vermogen weggeven aan goede doelen. Dat zijn de bekende verhalen over Bill Gates en Warren Buffett, die bijna hun hele vermogen willen nalaten aan goede doelen." ♦

VAN VERRE 289 | 35

MARTIEN VAN WINDEN VAN TOPFONDS HOOFBOSCH:

THE SUNNY

Alumnus Martien van Winden (19890722) leerde het vak van beleggen bij Robeco, dat hij nog altijd als het walhalla van professionele portfolio-opbouw beschouwt. Het begon voor hem met het beheer van een familievermogen. Samen met zijn zwager richtte hij Hoofbosch op, vernoemd naar de boerderij van zijn opa in Delft. Nu hebben de twee als enige in Nederland een vijfsterren rating en een Gold rating van het Amerikaanse Morningstar. Ze beheren samen een fonds van 300 miljoen euro met een eigenwijze benadering!

W

DOOR OELE STEENKS

as je in de wieg gelegd om belegger te worden?

MvW: "Ik kom uit een boerenfamilie. Ik heb mijn jeugd doorgebracht in Berkel en Rodenrijs. Tijdens een lerarenopleiding kwam ik op het idee om iets met internationale zaken te doen. Daar had ik James Bond-achtige fantasieën bij. Ik ben bij de Amrobank begonnen op het Rembrandtplein. Daar ben ik effectenresearch gaan doen.

Binnen een jaar had ik het daar wel gezien. Toen kon ik bij Robeco komen. Dat was het walhalla voor beleggers; er werkten toentertijd zo’n honderd man. Theo Scholten was de CEO, Guus van Oostveen was het hoofd van het beleggingsbedrijf. Daar heb ik het vak beleggen echt geleerd. Later heb ik een MBA op Nyenrode gehaald. Diep in mijn hart ben ik nog altijd een Robecoman. Research was bij Robeco de basis. Er waren weinig schermen, je zat de hele dag keihard te studeren. Voor je in een aandeel ging beleggen, moest er eerst een studie komen over een onderneming. Dat waren zo’n twintig tot dertig A-viertjes. Je dook in de geschiedenis van zo’n bedrijf, stelde een sterkte-zwakte analyse op en maakte een concurrentie-analyse. Uiteraard keek je ook naar de mogelijkheden van de sector. Mijn eerste bedrijf was Wessanen.

Daar moest ik een zwaarlijvig rapport over schrijven. Heel Robeco ging er daarna doorheen met de rode pen. Ondertussen werd mijn studie vooruitgestuurd en kon Wessanen daar commentaar op geven.

Vervolgens moest ik de antwoorden van Wessanen verwerken in mijn studie.

Daarna moest ik allerlei vragen voorbereiden en indienen bij de

Robecodirectie, in de trant van, dit wil ik gaan vragen. Toen dit proces was afgerond, zei de Robecodirectie, nu gaan we bij Wessanen op bezoek. Het hoofdkantoor stond in Amsterdam en Van Driel was toen de voorzitter van de RvB, waarmee je een onderhoud moest aanvragen. Dat bedrijfsbezoek vormde echt de basis voor de beleggingsbeslissingen. Tot op de dag van vandaag ga ik nog steeds op bezoek voordat ik in een bedrijf beleg. Warren Buffett heeft eens gezegd dat je het vak bedrijfsbezoeken op de universiteit zou moeten kunnen leren."

Hoofbosch belegt slechts in drie landen, te weten Zwitserland, Verenigde Staten en Nederland, ofwel de SUN landen. Waarom beleg je niet in een land als Duitsland?

MvW: "Ik zoek naar de combinatie van kennis en betrouwbaarheid.

Duitsland is geen koploper op het gebied van research en development. Het is ook niet een van de betrouwbaarste landen in de wereld. Zwitserland daarentegen is het nummer één kennisland in de wereld. Het steekt het meeste geld per capita in onderwijs, kennisvorming, research & development. Op kennisgebied zijn de Amerikanen een goede nummer twee. Ze hebben de beste universiteiten, de beste wetenschappers en halen de bulk van de Nobelprijzen binnen. Het bedrijfsleven en de overheid daar hebben over de afgelopen decennia de meeste researchinspanningen gedaan.

Nederland behoort ook tot de beste kennisleveranciers in de wereld en het is ook een van de meest betrouwbare landen. Nogmaals het gaat om de combinatie van betrouwbaarheid en kennis. De Scandinavische landen scoren heel hoog op het gebied van betrouwbaarheid. Een land als Zweden is stabiel, maar scoort niet erg hoog op kennisgebied. Aan de andere kant heb je landen die tegenwoordig hoog scoren qua wetenschap zoals Quatar. De sjeiks daar halen beroemde professoren binnen, maar je kunt Quatar niet echt een betrouwbaar land noemen."

Is de drielanden-strategie niet een beperking in je beleggingsmogelijkheden?

MvW: "Nee, helemaal niet. Binnen die drie landen is meer dan voldoende te doen. Er is genoeg te beleggen daar."

Maar je neemt L’Oréal er wel bij? Lijkt me een Frans bedrijf.

MvW: "L’Oréal is een van de mooiste bedrijven ter wereld. Het is voor 22 procent van Nestlé en voor 30 procent van de familie Betancourt, die grotendeels in Zwitserland woont. Ik zeg altijd L’Oréal is meer Zwitsers dan Frans. Het is qua geaardheid ook een typisch Zwitsers bedrijf. Het heeft net een nieuwe CEO, dat is pas de zesde sinds 1909.

De organisatie is extreem eenvoudig en een stille groeier zoals alle Zwitserse bedrijven. Het Vaticaan heeft sinds 1909 meer pausen gehad dan L’Oréal CEO’s. Dat noem ik stabiliteit."

Martien van Winden geniet van zijn leven als belegger, maar houdt het graag simpel. Hij rijdt in een auto van tien jaar oud en bezit een bescheiden motorbootje dat voor zijn tweede huis ligt; dat dus weer wel.

36 | VAN VERRE 289

SIDE IS UP! Met stabiliteit doel je vooral op politieke stabiliteit; wat vind je van de teleurstellende kabinetsformatie (in de maand september, red.) in Nederland?

MvW: "In historisch perspectief is het een storm in een glas water.

Het gaat in Nederland altijd om dezelfde partijen die het land regeren.

Dat is essentieel. Als je ziet waar we ons in politiek Den Haag druk om maken, valt dit werkelijk in het niet bij politieke toestanden in de rest van de wereld."

Geloof je in de lange golftheorie, die bepaalt dat hoogtepunten en dieptepunten in de economie zich bewegen binnen een bandbreedte van zeven jaar? Dr. Jaap van Duijn, topbelegger bij Robeco, was daar een fervent aanhanger van.

MvW: "Ik vind het interessant om te lezen, maar zelf geloof ik er niet in zo in. Ik ben sowieso niet zo van de cycli, die zijn lastig te voorspellen. Als we weer teruggaan naar mijn beleggingsbeleid, bekijk ik het zo: wereldwijd kun je aandelen in veertigduizend bedrijven kopen, maar ik weet dat er maar twintig tot vijfentwintig echt solide zijn. Dan moet je denken aan Lindt, de Zwitserse chocoladefabrikant, en aan Procter & Gamble, Walt Disney en PepsiCo in de Verenigde Staten. Dat zijn ondernemingen die al vijftig tot honderd jaar bijna altijd winst maken en vrijwel ononderbroken dividend hebben uitgekeerd, dat ook nog eens oploopt. Als je aan die Amerikaanse topbedrijven vraagt wat vind je nu van Trump of van Biden als president, dan halen ze hun schouders op. Voor hen is het zo dat presidenten in de VS komen en gaan. Je hebt hele goede en hele slechte presidenten. Per saldo maakt het niet zoveel uit.

De democratie is stabiel en daar draait het om."

Als je kijkt naar Nederland; yuppen maken hier hun klappers vooral in high tech bedrijven of met dienstverleners met een high tech platform. Daar blijf je uit?

MvW: "Ik beleg niet in high tech aandelen. Naar mijn gevoel is technologie vroeg of laat altijd verouderd. Ik geef wel eens gastcolleges op de universiteit, dan vertel ik altijd dat de elektrische broodrooster in 1910 werd geïntroduceerd, dat was toen voorpaginanieuws. Toen werd gedacht, iets briljanter kunnen we niet bedenken. Daar wordt dan om gelachen, maar daarna kwam de elektrische stofzuiger. In New York waren er stofzuigerclubs; 30 tot 40 vermogende dames in Manhattan die met elkaar een stofzuiger deelden. Daarna kreeg je de radio; in de jaren twintig waren er veel beursgenoteerde bedrijven die alleen maar radio’s bouwden. Binnen een paar jaar was het een verouderd product. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg je de fax en de mobiele telefoon. Over tien tot twintig jaar zal er wel iets anders zijn."

Het moet toch zo zijn, dat er in jouw rijtje van topondernemingen afvallers en nieuwkomers zijn. Dat is toch een kwestie van evolutie?

MvW: "Dat proces volstrekt zich ongelooflijk langzaam. Waar ik nog niet in beleg is bijvoorbeeld Microsoft. Dat bedrijf bestaat inmiddels een halve eeuw. Daarvan zou ik nu heel langzaam kunnen gaan redeneren, misschien is dit wel een solide bedrijf. Ik heb echter nog heel veel vraagtekens. Ik zie graag een bedrijf door oorlogen, recessies en depressies heen komen. Ook door epidemieën, in de vorige eeuw had je bijvoorbeeld de Spaanse Griep. Ik vind het heel interessant om te kijken hoe ondernemingen waarin ik beleg, zich toen hebben gehouden. Dat zal ook wel gaan gelden voor de corona-crisis."

Hoe kijk je aan tegen topaandelen van bio tech-bedrijven die over een langere periode gaan profiteren van de coronacrisis met hun vaccins?

MvW: "Ik beleg tot tien procent van het fonds in zogenaamde specials.

Ik zit nu bijvoorbeeld in Lonza, een toeleverancier voor farmacieondernemingen in de wereld. Het is weer een Zwitsers bedrijf, dat enorm heeft geprofiteerd van de coronacrisis. Bij de specials kijk ik op dagelijkse basis of ik blijf, bijkoop of verkoop. Zo zaten we vanaf het begin in Google, dat we veel te vroeg hebben verkocht.Ook zat ik vanaf het begin in Tesla. Ook dat aandeel hebben we te vroeg verkocht."

Neem je jezelf wel eens kwalijk dat je te vroeg uit een aandeel als Google bent gestapt?

MvW: "Ik neem mezelf nooit iets kwalijk als belegger. Dan word je een tobber. Als je steeds terug gaat kijken met die specials, word je knettergek. Ik leer van mijn fouten, maar ik slaap er nooit slecht van.

Dat heeft alles te maken met onze solide basisportefeuille. Ik ga nog steeds persoonlijk bij die bedrijven langs. Zo waren mijn collega en ik recent op bezoek bij Roche in Bazel. Ook gingen we naar een seminar van Givaudan (geur- en smaakstoffen) en hebben kunnen spreken met leden van de Raad van Bestuur."

Hoofbosch heeft trouwens wel alles van een familiebedrijf?

MvW: "Hoofbosch is ooit begonnen als een familievermogen in 1985. Mijn schoonfamilie vroeg me of ik hun vermogen wilde beheren. Dat was allemaal niet zo omvangrijk. In 2005 hebben we echter de resultaten over twintig jaar opgestuurd naar Mazars (accountants) en Ortec (actuarissen), die kwamen onafhankelijk van elkaar uit op een gemiddeld jaarlijks rendement van achttien procent. Wij werden door o.m. vermogende families geadviseerd om fulltime voor onszelf te beginnen. Daar hebben mijn zwager en ik nog wel heel hard en lang over nagedacht. Uiteindelijk hebben we de knoop doorgehakt en werden Ruurt Hazewinkel (vooraanstaand belegger) en Marius van Nieuwkerk (voormalig topman Nederlandsche Bank) commissaris. Marius doceerde trouwens ook op Nyenrode."

VAN VERRE 289 | 37

Hoe goed is Hoofbosch geworden?

MvW: "Het Amerikaanse Morningstar beoordeelt vrijwel alle beleggingsfondsen in de wereld op hun performance. Dat zijn er zo’n veertig tot vijftigduizend. Het gaat daarbij om de prestaties behaald in het verleden, dus bij ons sinds 2006, toen mijn zwager en ik voor onszelf begonnen. We hebben een vijfsterren rating gekregen; dat is dus het hoogst haalbare. Sinds een jaar hebben we ook de Gold Rating van Morningstar, waarbij wordt gekeken hoe een beleggingsfonds is geëquipeerd voor de toekomst. Wereldwijd hebben slechts 249 beleggingsfondsen deze combinatie van vijf sterren en een Gold Rating. In Nederland kan, voor zover ik weet, geen ander beleggingsfonds deze combinatie claimen."

Je gaat elk jaar op ‘bedevaart’ naar Warren Buffett. Hoe is dat?

MvW: "Elk jaar komen in Omaha, Nebraska, zo’n dertigduizend man bijeen. Dat is in een stadion met de bijbehorende gebouwen.

Dan gaan we de hele zaterdag luisteren naar de beleggingsgiganten Warren Buffett en Charlie Munger, hoewel ze beiden in de negentig zijn. Dat is echt fantastisch. Er wordt al twintig jaar gezegd dat ze over hun hoogtepunt heen zijn, maar het zijn eigenwijze mannen. Soms denk ik ook wel eens van mijzelf dat ik eigenwijs ben. Ben ik de enige in Nederland die zo over beleggen denkt? Maar dan kom ik daar in Omaha en denk ik bij mezelf, Martien je doet het zo gek nog niet.

Ik heb Warren Bufffett een hand gegeven en Bill Gates een paar keer ontmoet. Daar leer ik elk jaar weer van."

Hoe komt Hoofbosch aan cliënten?

MvW: "We doen bijna niets aan marketing. Nieuwe participanten komen via mond tot mondreclame bij ons. Een keer per maand kunnen mensen toetreden of uittreden. Instappen kan vanaf €100.000. Nieuwkomers moeten wel aangeven waar het geld vandaan komt; bijvoorbeeld via een erfenis of na de verkoop van een bedrijf.

Toetsing van ingelegde vermogens hebben we uitbesteed aan gespecialiseerde partijen die de regels van Nederlandsche Bank en de AFM strikt naleven. Momenteel hebben we ongeveer 400 participanten. We hebben een belegd vermogen van om en nabij de 300 miljoen euro ofwel een gemiddeld belegd vermogen van €750.000 per klant. Ik moet wel zeggen dat we enkele hele grote participanten hebben die het gemiddelde beïnvloeden. En dan te bedenken dat we in 2006 zijn begonnen met tien miljoen. Sinds de oprichting groeit het belegd vermogen bijna zonder onderbreking.

Elke maand komen er nieuwe klanten bij."

Unilever heeft ervoor gekozen om het hoofdkantoor in Londen te houden.

Maak je je zorgen over het vertrek van de steunpilaren onder de Nederlandse beursfondsen?

MvW: "Niet direct, want Nederland blijft een fantastisch land. Op het gebied van kennis zullen we echter extra gas moeten gaan geven. Als je ziet wat Zwitserland besteedt aan onderwijs; dat is een veelvoud van wat hier gebeurt. Roche, een van onze belangen, besteedt zo’n veertien miljard CHF aan research per jaar. Dat is net zoveel als het totale Nederlandse bedrijfsleven en alle Nederlandse universiteiten bij elkaar.

En dan te bedenken dat Roche kantoor heeft in Bazel dat met 170.000 inwoners een stuk kleiner is dan Rotterdam. Aan de overkant van de Rijn zit Novartis, een ander Zwitsers topbedrijf, dat ook nog eens veertien miljard in research steekt. Dus twee bedrijven in een relatief kleine stad geven ruim twee keer zoveel aan research uit als wij in heel Nederland. En als je daar de vraag stelt, is het nou moeilijk om goed personeel aan te trekken, dan blijkt dat geen enkel probleem te zijn.

De universiteiten leveren voldoende hooggeschoold personeel af.

Die moet je dan ook heel goed betalen, vinden ze in Zwitserland.

Als je mensen tekortkomt in het onderwijs en in de zorg, zoals in Nederland, moet je ze gewoon beter betalen, zeggen de Zwitsers.

Een OK verpleegkundige verdient daar een topsalaris. Een loodgieter krijgt trouwens ook gigantisch betaald. De hele wereld wil in Zwitserland werken omdat ze in dat land zo goed betalen. Overigens valt op dat de beste bedrijven doorgaans eenvoudige hoofdkantoren hebben. Dat is een zekere wetmatigheid die ik in mijn Robecotijd al heb ontdekt. Voor ondernemingen met protserige hoofdkantoren moet je oppassen. Bij een bedrijf als Roche hangt geen kunst aan de muur.

Daar zeggen ze: we zijn een onderneming; geen museum. Hoffman (kleinzoon oprichter) komt gewoon met de tram naar de vergaderingen van de Raad van Commissarissen."

Wat voor type participanten trekt Hoofbosch aan?

MvW: "Drie van de tien rijkste families van Nederland participeren.

Er zijn families die hun hele vermogen in Hoofbosch stoppen. Dan ben je eigenlijk een soort family-office, hoewel we niets anders doen dan beleggen. Er wordt vaak gevraagd hoe wij fiscaal bepaalde dingen zien, maar daar geven we geen antwoord op. We blijven uit de wereld van het snelle geld. Hier staat je geld in elk geval voor een maand vast en wordt je doopceel serieus gelicht."

Martien van Winden is auteur van een vijftal boeken over geld, vermogen, beleggen en de monetaire geschiedenis van Nederland. De volgende titels staan op zijn naam: -Je Leeftijd als Goudmijn -De Financiële Canon van Nederland -Slag om de Toekomst -Nederland, de Schatkist van Europa -Rijk Blijven Met uitzondering van ‘Je leeftijd als goudmijn’ (Uitgeverij Hoofbosch) zijn de titels uitgebracht door Uitgeverij Balans

38 | VAN VERRE 289

Speelt moraliteit een belangrijke rol in het beoordelen van een aandeel?

MvW: "Laat ik vooropstellen dat we geen groenfonds zijn, dat zich richt op duurzaamheid. Maar het blijkt dat solide ondernemingen die over een lange periode uitstekend presteren, per definitie duurzaam zijn. We hebben achttien van de vijfentwintig ondernemingen in portefeuille die heel duurzaam zijn. Morgan Stanley heeft ons geplaatst in de categorie Leader op het gebied van duurzaamheid.

Op zich doen we daar niets mee, omdat het duurzaam beleggen voor ons op zich geen doel is. Doorgaans betekent solide ondernemen dus duurzaam ondernemen." ♦

BELEGGEN LEUK MAKEN Beleggen, een begrip dat op menig to-do-list staat, net zoals het voornemen gezond te eten en te sporten. Mede door de toenemende inflatie en negatieve rente loont sparen niet langer en verliest geld langzaam haar koopkracht over tijd. Is beleggen ‘het’ alternatief is voor het opbouwen van vermogen, daar waar sparen niet langer in deze behoefte kan voorzien? Dat klinkt als een goede optie, maar waar te beginnen?

DOOR BART VAN CAMPENHOUT (MSC26) EN OLIVIER VAN DIJK (MSC27)

T

ijdens het intreden van de covid-19 pandemie daalde de wereldwijde aandelenmarkt binnen enkele weken met maar liefst 35 procent. De volatiliteit in de markt heeft ertoe geleid dat vele Nederlandse particuliere beleggers in actie zijn gekomen. Het effect van deze massale participatie in financiële markten zorgde ervoor dat 25% van alle marktactiviteit door particuliere beleggers werd bijgedragen. Normaliter ligt dit getal op 10%. De Fear of Missing Out (FOMO) en de jacht op rendement culmineerden bij particuliere beleggers resulterend in lange wachtrijen van tienduizenden mensen die een beleggingsrekening wilden openen. Het participeren in financiële markten is voor particuliere beleggers, dat zijn mensen zoals jij en ik, nog nooit zo makkelijk geweest. Dit komt mede door goedkope online brokers en zelfs commissievrije beleggingsapps. In een tijd waarin financiën van een fysieke naar een digitale vorm getransformeerd is, is het de vraag of deze nieuwe golf aan beleggers daadwerkelijk kennis van zaken heeft. Weten zij wel hoe rationele beleggingsbeslissingen gemaakt worden?

Opportunisme en Educatie. Wij van Beleggers Academy zijn van mening dat digitalisering de financiële sector veel goeds heeft gebracht, maar dat de vrijheid op het internet in combinatie met de hoge toegankelijkheid tot deze markten heeft gezorgd voor een cultuur van opportunisme. Handelshuizen en brokers spelen in op dit opportunistische gedrag door complexe producten met hoge verborgen kosten en obscure risico’s aan de man te brengen bij met name beginnende beleggers. Volgens ons is educatie dan ook het enige serum tegen deze giftige combinatie van investeerders’ opportunisme en invloed van het internet. Sterker nog, een onafhankelijk onderzoek van Ipsos en de AFM wijst uit dat er in 2020 circa 2.9 miljoen Nederlandse huishoudens actief zijn in beleggen, dat circa 2,7 miljoen Nederlandse huishoudens zouden willen beginnen met beleggen en dat maar liefst de helft van deze groep potentiële beleggers aangeeft over onvoldoende kennis te beschikken om te starten.

Onze Missie. De missie van Beleggers Academy is om Nederlandse huishoudens die beginnen met beleggen van de benodigde kennis te voorzien en daardoor de controle te geven over hun beleggingen. Naar onze overtuiging zou iedere belegger zijn of haar portefeuille met kennis en zelfvertrouwen moeten kunnen beheren. Om onze missie na te streven, werken wij exclusief samen met professionals uit de financiële sector. Door het maken van online videocursussen met praktijkvoorbeelden en zelfstandige oefeningen, maken wij de jarenlange kennis en expertise van deze professionals toegankelijk voor het bredere publiek. Dat doen we op een persoonlijke en onderhoudende wijze.

Waarom Zelf Beleggen? De oplettende lezer vraagt zich wellicht af wat het nut is van het zelf beleggen, daar waar er vele vermogensbeheerders zijn die dit voor jou kunnen doen. Het is natuurlijk een stuk gemakkelijker om vermogen te laten beheren door een gespecialiseerde partij. Je kiest een vermogensbeheerder, maakt het geld over en leest de maandelijkse rapportage met hierin vermeld de waardeontwikkeling van de beleggingsportefeuille.

Laten beleggen klinkt goed, maar deze beheerders brengen rond de 1-2 procent kosten in rekening, niet over het rendement, maar over het totaal belegde vermogen. Afhankelijk van het behaalde rendement kan dit een reden zijn om beheerd beleggen aan de kant te schuiven en dit zelf te gaan doen.

HOEVEEL IS MIJN GELD OVER DERTIG JAAR WAARD? € 40.000 ZELF BELEGGEN

€ 40.865

€ 30.000 LATEN BELEGGEN € 25.845

€ 20.000 € 10.000

SPAREN

€ 5.590

€0 NU

10 jaar

20 jaar

30 jaar

De Reden. Het antwoord op de vraag of zelf beleggen een goed alternatief is voor beheerd beleggen staat gegeven in de volgende grafiek, waarin het verschil wordt getoond tussen sparen, beheerd beleggen en zelf beleggen. Om het voorbeeld simpel en overzichtelijk te houden, zijn wij er bij dit voorbeeld vanuit gegaan dat beide portefeuilles breed gespreid zijn en met hetzelfde risicoprofiel. Daarbij beleggen beide portefeuilles in diverse wereldwijde aandelen afkomstig uit ontwikkelde landen. Dit wordt benaderd met de MSCI World Index. Deze betreffende index rendeerde jaarlijks gemiddeld 7 procent over de afgelopen 30 jaar.

Stel dat je begint met 10.000 euro. Wanneer je dit bedrag bij een vermogensbeheerder zou hebben belegd, zou dit resulteren in een waardestijging van circa 250 procent naar 25.000 euro na ongeveer 30 jaar. Echter, wanneer er was gekozen voor beleggen in eigen beheer (zelf beleggen) in de MSCI World door middel van een Exchange Traded Fund (ETF), dan zou jouw inleg na 30 jaar met 400 procent zijn gestegen naar 40.000 euro. Dit is een verschil van maar liefst 15.000 euro, om over het verlies van spaargelden nog maar te zwijgen. Wanneer er gekozen zou zijn voor spaargeld in plaats van beleggen, dan was de initiële inleg na 30 jaar maar liefst de helft minder waard. Spaargeld kent natuurlijk geen risico, maar wel een gegarandeerd verlies in waarde als gevolg van o.a. inflatie en lage rentes. ♦

NYENRODE STUDENTEN ZETTEN BELEGGERS ACADEMY OP VAN VERRE 289 | 39

WILLEMIJN 40 | VAN VERRE 289

NA WAR CHILD SUCCES MET IMPACT CAPITAL

Van krottenwijk naar Silicon Valley In Kenia zijn drieduizend kansarme jongeren aan de slag als programmeur voor high tech-bedrijven in Silicon Valley. Ze werken aan producten als de zelfrijdende auto en gezichtsherkenning. De financiering van dit project, dat social impact wordt genoemd, komt uit Amsterdam, waar het investeringsfonds Rubio Impact Ventures actief is. Het is niet bepaald een alternatief fonds, dat inmiddels 150 miljoen euro onder management heeft. We spreken met de bevlogen medeoprichter, historica en Nyenrode alumna Willemijn Verloop (20095613).

DOOR OELE STEENKS

W

ie is Willemijn Verloop?

WV: "Ik heb op mijn 23ste War Child opgericht, een organisatie voor kinderen in oorlogsgebieden. Daar heb ik als algemeen directeur 15 jaar met liefde en passie aan gebouwd. Met een geweldig team hebben we War Child weten te ontwikkelen van de keukentafel tot een organisatie van 800 man in 13 landen die ruim een miljoen kinderen bereikt. Ik ben er in 2010 uit gestapt niet zozeer omdat ik weg wilde, maar omdat ik tot de conclusie kwam dat de organisatie een ander soort leider nodig had, een echte sterkte manager en ik ben meer een vroege fase ondernemer.

Ik ben overgestapt naar de raad van toezicht, waar ik nog steeds inzit. Niet als voorzitter, regerend over mijn graf, maar als vicevoorzitter. Ik draag graag bij waar ik kan aan de missie van War Child die me erg na aan het hart ligt."

Wat was je volgende uitdaging?

WV: "Ik wilde schaalbare impact maken maar in een model dat onafhankelijk was van giften, dus ben uit het goededoelen-model gestapt en op zoek gegaan naar ondernemingsmodellen met grote maatschappelijke impact.

Ik heb daarvoor samen met Mark Hillen Stichting Social Enterprise NL opgericht, het landelijke platform voor Nederlandse ondernemers met een maatschappelijke missie.

We zijn een ecosysteem gaan bouwen; om te zorgen dat ondernemers met een maatschappelijke missie in Nederland eerlijke kansen krijgen om te groeien en bloeien. Een platform dat aan sociale entrepreneurs toegang verschaft tot kapitaal, de overheid, markten, talent en kennis. Inmiddels draait Social Enterprise NL ruim acht jaar. Vorig jaar hebben

we als facilitator een prijs van de Europese Unie gekregen voor het meest succesvolle ecosysteem. Het was bijzonder cool om op Europees niveau zo veel erkenning te krijgen."

Blijkbaar ontbrak er nog het nodige?

WV: "Een van de knelpunten die we ontdekten was dat er in Nederland een gebrek was aan impact kapitaal en op basis van die analyse zijn we zes jaar geleden een avant la lettre impact investeringsfonds begonnen, eerst onder de naam Social Impact Ventures NL., later onder de naam Rubio. Er was voor sociale entrepreneurs veel te weinig groeikapitaal, wat toch wel een van de belangrijkste bouwstenen is om impact ondernemers te helpen met opschaling van hun onderneming. Bij het opzetten van het fonds ben ik op zoek gegaan naar partners met een financiële en investeringsachtergrond, want zelf ben ik van huis uit een historica.

Machteld Groothuis was mijn medeoprichter. Zij is een ervaren investeerder die werkte bij McKinsey, 3I en Alpinvest. Ze is uit de wereld van private equity vertrokken, omdat ze gek werd van het alleen maar creëren van aandeelhouderswaarde, samen zijn we gaan zoeken hoe we impact konden integreren in het venture capital model."

Hoe kwam het fonds financieel op gang?

WV: "De allereerste closing van het fonds kwam vooral voort uit family offices, dus vermogende families. Die waren zelf al langer bezig met social impact investeringen en waren op zoek naar een partij die dat kon professionaliseren.

De corner stone investeerder, dus de eerste partij die het fonds mogelijk maakte, was een Nederlandse ondernemer die het geweldig vond dat wij social impact projecten gingen

ondersteunen vanuit een venture capital perspectief. Een jaar later kwam de Europese Investeringsbank erbij, nadat we door een vrij lang due diligence traject waren gegaan. Het is een van de vooruitstrevende institutionele investeerders in Europa. Toen die partij eenmaal instapte zijn ook de verzekeraar ASR en de bank ASN gekomen, daarna volgde een serie investeerders."

Hoe definieerde je social impacting?

WV: "Vanaf dag 1 hebben we bepaald dat we als impact investeerders alleen succesvol kunnen zijn als we ons op zowel kwantificeerbare impact doelen, als op een gezond financieel rendement laten afrekenen. We zijn overtuigd dat de sterkste ondernemingen in de toekomst zowel een duidelijk maatschappelijk doel dienen als wel een gezond financieel resultaat laten zien. Je moet jezelf als fonds willen afrekenen op beide factoren. Dat was nog niet eerder gedaan. We hebben dit in de fondsstructuur verankerd. Voordat wij een deal doen met een ondernemer, moet die laten zien wat het kwantificeerbaar impact resultaat zal zijn. Die berekening klikken we vast in een deal. Aan het eind van de rit van max tien jaar–– rekenen we onszelf af (door middel van de carry) op zowel het financieel rendement als ook het social impact resultaat."

Hoe bereken je nu dat social impact resultaat?

WV: "Dat is inderdaad de belangrijke vervolgvraag. Hoe weet je nu dat je de social impact targets niet te laag stelt, waardoor impact investing snel succesvol kan lijken? Daar is nog geen gestandaardiseerd meet model voor, al beginnen er nu eindelijk meer standaard tools te komen waarmee we kunnen werken. Toen wij 6 jaar geleden starten waren die tools er nog niet, dus hebben we een onafhankelijke Impact Advisory Board in het leven geroepen, die voor ons de impact targets moet valideren. Die Board kijkt dus of deals maatschappelijke problemen daadwerkelijk oplossen, of de goede aannames zijn gedaan en of daar voldoende ambitieuze targets op zijn gezet.

Deze zogenaamde ‘third party validation’ die we hebben ingebouwd, is nog vandaag steeds uniek in Europa. Uit een recent onderzoek van de ESADE Universiteit in Barcelona is gebleken dat we de enige social impact investeerder zijn die zo werkt. Het is voor ons cruciaal dat er objectief naar onze resultaten kan worden gekeken, niet alleen voor Rubio zelf, maar in de toekomst ook door beleggingsmaatschappijen, pensioenfondsen en investeringsfondsen."

Waar komt de kennis vandaan voor het kwantificeren van de social impact prestaties?

WV: "Natuurlijk wordt in de goede doelen wereld gekeken naar de impact van hulpacties op armoede, klimaat, onderdrukking etc., daar hebben we van geleerd. Aan de andere kant is het niet te doen voor een jonge ondernemer om dezelfde hoeveelheid tijd en geld te besteden aan impact metingen.

Voor ons investeringsteam was het zoeken naar een pragmatische middenweg, een traject van learning by doing om tot kwantificeerbare modellen te komen. Als het gaat om het berekenen van CO2 winst is daar relatief veel kennis over aanwezig in de markt. Maar als het gaat om kansen op de arbeidsmarkt en het helpen van mensen om onder de armoedegrens vandaan te komen, is het al een stuk moeilijker om resultaat te berekenen. Stel je helpt mensen in de derde wereld aan een baan, hoe weet je nu dat ze daarmee geen armoede meer kennen? Als je een betrouwbare berekening ambieert, neem je een behoorlijke hoeveelheid extra werk op de schouders. Maar dat was expliciet onze bedoeling. In het begin was een intensief teamproces nodig om te bepalen of een VAN VERRE 289 | 41

WILLEMIJ

NA WAR CHILD SUCCES MET IMPACT CAPITAL mogelijke deal impactvol genoeg was? We hebben ook assistentie van externe adviseurs ingeroepen, om dat te helpen bepalen. In de loop van de tijd hebben we gemerkt, dat we de juiste benchmarks hebben neergezet, waartegen we nieuwe deals kunnen afzetten, en we rapporteren daar jaarlijks transparant over in ons publieke impact-report."

waardeketens en zogenaamde ed tech en work tech oplossingen, om het maar in het lingo van investeerders te zeggen. Healthy Living draait om het vraagstuk hoe mensen gezond oud kunnen worden. Dan kijken we naar het voedselsysteem en naar health tech, dus bijvoorbeeld technologische oplossingen die helpen om het probleem van toenemende vergrijzing aan te pakken."

In hoeverre is de kwaliteit van de Advisory Board een succesfactor?

WV: "Gelukkig hebben we een geweldige Advisory Board die op vrijwillige basis veel tijd en kennis ter beschikking heeft gesteld, omdat iedereen het belangrijk vond dat het meten van impact een cruciale missende factor was in het ontwikkelen van de impact investment markt. Een van onze Impact Boardleden is de Zweedse prof. dr. Lisa Hehenberger van de Esade Business School in Barcelona. Zij geeft college in impact investing en doet daar voortdurend onderzoek naar voor o.a. OECD, EVPA en verschillende universiteiten. We hebben ook lang gewerkt met prof. dr. Karen Maas die zich met het Impact Centre Erasmus bezighoudt met het opnemen van de maatschappelijke verantwoording van ondernemingen in de accountancy.

Verder hebben we Prof. dr. Pier Vellinga van de Universiteit Wageningen aan boord, die een internationaal vermaarde klimaatdeskundige is. Het zijn wetenschappers die op persoonlijke basis meedoen. Het is niet zo dat we samenwerken met bepaalde universiteiten. Als een ondernemer een impactclaim hanteert in een investeringsvoorstel, dan gaan we standaard op zoek naar wetenschappelijk onderzoek dat deze claim eventueel kan ondersteunen. Op die manier maken we gebruik van internationale wetenschappelijke research."

Wat heb je op een continent als Afrika kunnen doen?

WV: "Een van mijn favoriete investeringen uit fonds 1 is het bedrijf Sama. Het creëert banen voor jongeren tussen de 18 en 28 jaar die in de krottenwijken van Nairobi en Gulu opgroeien. Ze hebben dikwijls hun school niet afgemaakt. Die jongeren worden bij Sama opgeleid tot het toepassen van data adaptatie en programmeren software voor dingen als de zelfrijdende auto of gezichtsherkenning. Sama helpt deze jongeren aan een vaste baan, waardoor ze zonder een vooropleiding voor de grootste tech bedrijven ter wereld werken."

Hoe kwam je aan de eerste impact ondernemingen?

WV: "Ik had het voordeel dat ik Social Enterprises NL had opgezet, dus ik kende veel impact gedreven bedrijven die op zoek waren naar financiering.

Bovendien is Nederland is een klein landje, dus het was snel bekend dat wij impact kapitaal ter beschikking hadden. Anderzijds doen we zelf research naar de beste ondernemers die bezig zijn met het oplossen van de meest cruciale maatschappelijke vraagstukken. Het komt dus naar ons toe en we gaan erop af. Bij ons eerste fonds kwamen er drie tot vier deals per week binnen. Nu komt zo’n aantal per dag binnen. We investeren niet alleen in Nederlandse bedrijven. Het kan bijvoorbeeld gaan om een Amerikaanse onderneming die de Nederlandse markt betreedt of om een bedrijf in Londen dat op de Europese markt opereert. Maar een bedrijf uit Bangladesh dat op de markt van het eigen land actief is, zullen we niet snel doen omdat we dan te weinig waarde kunnen toevoegen.

Het is noodzakelijk dat we voldoende kennis en kunde hebben om een onderneming te kunnen ondersteunen op hun groeipad – op het gebied van strategie, wetgeving, en marktomstandigheden, red.- en dat we dicht bij de ondernemer kunnen staan om meer te bieden dan alleen maar geld."

Welke categorieën voor investeringen kent Rubio?

WV: "We kennen drie thema’s: Circular Solutions, People Power en Healthy Living Solutions. Circular Solutions gaat over clean-tech, hergebruik en recycling. We zoeken bijvoorbeeld ondernemers die de cirkel rond verspilling en inefficiëntie sluiten door voor alledaagse producten en diensten en innovatieve antwoorden te ontwikkelen. De producten moeten echt competitief zijn in de markt en er moeten schaalbare oplossingen kunnen worden bereikt. Bij People Power gaat het vooral om mensen in hun kracht zetten, zodat ze mee kunnen komen in deze economie. Dat kan betrekking hebben op mensen die bijgeschoold worden, op mensen met een arbeidsbeperking of op mensen die uit armoede komen. Het gaat vaak om verbeteren van

42 | VAN VERRE 289

Waar vindt de eigenlijke impact plaats?

WV: "Dat kan overal ter wereld zijn. Al onze deals zijn internationaal schaalbaar, aangezien Nederland te vaak klein is om impact op schaal te bereiken. We zoeken naar bedrijven die de potentie hebben om tot een systemische impact te komen, zoals we dat noemen. Dat betekent dat je een hele internationale waardeketen kunt veranderen. Sama heeft bewezen dat ze jongeren uit armoede kunnen halen door ze de kans te bieden zichzelf te ontwikkelen. Zo zijn er nu 3000 jongeren aan het werk voor het bedrijf.

In Silicon Valley hebben ze inmiddels ontdekt dat Sama een enorm getalenteerde arbeidspool biedt, die in grote teams met elkaar samenwerkt, waardoor ze programmeren van constant hoge kwaliteit tegen lagere kosten kunnen bieden. Ze winnen de concurrentieslag met programmeerbedrijven in de Verenigde Staten en Europa, die voor een vergelijkbare schaal aan crowd sourcing moeten doen met mensen die veelal vanuit huis werken.

Sama heeft haar social impact laten valideren door MIT in Massachusetts met een randomized control. Er is berekend hoeveel deelnemers (en hun familieleden) onder de armoedegrens vandaan zijn gekomen en nu bijvoorbeeld een ziektekostenverzekering hebben. Sommigen werken tien jaar voor Sama, anderen stromen al na twee jaar door naar andere banen, terwijl al deze jongeren nog nooit een baan in de formele economie hadden gehad. Er wordt dus gekeken of de impact op lange termijn beklijfd en deze jongeren in een job blijven, ook nadat ze voor Sama hebben gewerkt."

Er zijn twee fondsen tot op heden; om hoeveel geld gaat het inmiddels?

WV: "In het eerste fonds hebben we 40 miljoen euro onder management en in het tweede fonds 110 miljoen euro. Voor het tweede fonds dat een jaar geleden werd opengesteld, konden we steunen op de goede resultaten die we met het eerste fonds hebben bereikt. Veel investeerders van het eerste fonds doen ook weer mee in het tweede en voor substantieel hogere inleg, dat is een mooi signaal van vertrouwen. Vorig jaar hebben we de prijs voor beste impact investeerder in Europa gewonnen. Daar ben ik nog steeds erg trots op, maar dat wil niet zeggen dat we hetgeen we nu hebben aan modellen en benchmarks perfect is. Er valt nog steeds veel te leren."

Wat doet Willemijn Verloop nog meer?

WV: "Ik ben moeder van drie geweldige tieners, dus die houden me wel bezig. Ik ben dol op muziek, dansen en de natuur, maar heb verder niet veel actieve hobby’s. Eigenlijk is mijn werk mijn grote passie, daar ben ik elke dag mee bezig. Ik ben ook commissaris van Tony Chocolony, V-Ventures en voorzitter van de National Advisory Board on Impact Investing. Bij die laatste doe ik hetzelfde wat ik aan de ondernemerskant heb gedaan, een ecosysteem bouwen voor impact investeerders." ♦

NICK BORTOT Nick Bortot (19910196) is oprichter van BUX, een fintech bedrijf dat beleggingsplatform BUX Zero op de markt brengt. Met een half miljoen klanten in zes landen is BUX Zero een grote speler waarin ook ABN AMRO Ventures investeert. Na twintig tropenjaren bij Binck en BUX droeg Nick in april 2021 de scepter over aan een nieuwe CEO. Van Verre spreekt Nick over neo brokerage, het nieuwe geld, Nyenrode en zijn toekomstplannen.

DOOR JAN VINCENT MEERTENS

MISTER NEO BROKERAGE!

N

ick Bortot, 48 jaar, is opgegroeid in Bergen op Zoom waar hij het gymnasium op het Juvenaat Heilig Hart doorliep. "Zo’n prachtig oud seminarie waar je nog paters hebt rondlopen. Een mooie tijd!” vertelt Nick. In 1991 ging hij naar Nyenrode. Hij maakt deel uit van de laatste ‘oude’ BBA lichting. Er was veel onrust over de koers van Nyenrode toen en ook Nick ging naar het Binnenhof om te demonstreren. Maar deze omstandigheden konden de pret niet drukken voor de jonge Brabander. “Omdat wij de laatste BBA lichting waren, speelden jaarclubs een minder grote rol. We kropen in ons derde en laatste jaar met een twintigtal gezellige kerels op één unit. In de woonkamer hing een mooie poster van een naakte dame op een motor, een Kawasaki. Onze leus was destijds ‘lekker in je nakie op de Kawasaki’. Later is dit verkort tot ‘Kawanaki’ of nog korter ‘Kawa’s’. Nu, 30 jaar later, zijn we met deze Kawa club nog altijd hele goede maten en zien we elkaar veel. BUX mede-oprichter Egbert Pronk (19910298) is ook een Kawanaki. Nyenrode heeft me gevormd. Ik kwam als toch ietwat schuchtere Brabander en leerde snel mijn mannetje staan."

Ontslagen bij Citibank; een uitkomst!

Al tijdens zijn studie was het duidelijk dat Nick meer ondernemer dan manager was. Samen met mede-Kawanaki Koen Antonis (19910300) richtte hij ‘The Dutch Connection’ op waarmee ze handel dreven met Oost-Europa.

Tweedehands computers er naar toe en koeienhuiden er vandaan. “We deden nog in allerlei andere rommel, waarvan vaak het merendeel onverkocht in de kelder van ons huis in Amsterdam bleef staan.” Even ging hij aan de slag bij Citibank. “Dat was te groot en te corporate, maar daar heb ik wel mijn liefde voor de beurs opgedaan.” Zijn ontslag bij Citibank kwam goed uit. Hij liep twee jonge ondernemers tegen het lijf die een online broker wilden starten en hem vroegen mee te doen. “Het was het begin van BinckBank, waar ik 12,5 jaar lang een hele mooie rit heb meegemaakt, van eerste medewerker tot bestuurder van een bedrijf met een beursnotering.” Toch miste hij uiteindelijk het echte ondernemen en besloot BUX te starten. Eerst alleen, en later met anderen, waaronder Egbert Pronk.

Tweede generatie digitale brokers BUX is een neo broker een tweede generatie digitale broker. De eerste generatie online brokers waren bedrijven zoals Binck en Alex. Later, met de komst van de smartphones ontstonden neo brokers, zoals BUX. Beleggen bij banken en online brokers was in 2013, het lijkt lang geleden, nog erg ingewikkeld en duur. Vooral voor mensen die met een klein bedrag aan de slag wilden. "Met de app BUX X hebben we toen ‘casual trading’ geïntroduceerd. Het is een super simpele en vooral ook leuke app, waarmee je met kleine bedragen kan handelen in aandelen, grondstoffen, valuta en indices.

En er zit een community in de app: gebruikers kunnen met elkaar praten, groepen maken, elkaars portfolio zien en elkaar volgen. De app is vooral leuk en leerzaam. Je kunt het alleen geen beleggen noemen.” Dat werd anders met de introductie van BUX Zero waarmee het bedrijf zich op de kaart zette als neo broker. In 2019 was het aanbod van mobiele platforms voor gemakkelijk toegankelijk beleggen nog beperkt en met name jongeren hadden behoefte aan een echte beleggingsapp. Die zagen de financiële bui voor later al hangen, met de lage rente en afkalvende pensioenvoorzieningen en wilden snel en transparant kunnen beleggen. “BUX Zero is weer super eenvoudig, intuïtief en, heel belangrijk, je kunt, als je aan het eind van de handelsdag je order laat uitvoeren, er zonder commissie te betalen mee beleggen. ‘Zero’ dus.” Voor markt- en limietorders brengt BUX 1 euro in rekening en over noteringen in Amerika verdient BUX 0,25% op de wisselkoers. “Dit alles maakt de app uitermate geschikt voor de jongere generaties die kleine bedragen willen beleggen; transactiekosten kunnen een forse rol spelen in het rendement. We hebben de app inmiddels in 6 landen gelanceerd en zijn in no-time gegroeid naar meer dan een half miljoen klanten."

BUX-cfo Egbert Pronk (19910298) links, BUX-oprichter Nick Bortot midden en nieuwe BUX ceo Yorick Naeff rechts

Fintechs en grote financiële spelers Bij BUX kunnen klanten meerdere crypto kopen, waaronder bitcoin. Nick denkt dat protocollen als bitcoin en ethereum en de ecosystemen die daarop worden gebouwd, zoals gedecentraliseerde financiering (DeFi) en de niet vervangbare eigendomscertificering van bijvoorbeeld digitale kunst (NFT), een hele belangrijke rol gaan spelen in het financiële systeem. "Hoe zich dat precies zal uitwerken weet nog niemand, maar ik ben ervan overtuigd dat we de komende 25 jaar een radicale verandering gaan zien.” Crypto zijn disruptive en de traditionele partijen kijken met argusogen naar de opkomst ervan. Toch denkt Nick dat de rivaliteit tussen de grootbanken en fintechs iets van 5 jaar geleden is. “Fintechs hebben inmiddels geleerd dat ze de grote financiële spelers nodig hebben. Maar dat geldt ook andersom. Daarom zie je banken als ABN Amro juist de samenwerking opzoeken en investeren in partijen zoals BUX. Zowel het geld als de effecten van BUX klanten staan bij ABN Amro.” Andere investeerders bij BUX zijn Prosus, HV Capital, Tencent en Velocity Capital. Externe investeerders stimuleren de start-ups om groot te denken en snel te gaan. “Zonder deze groep investeerders zouden we nooit zijn gekomen waar we nu staan. Ook als het even wat minder gaat - wat bij elk jong bedrijf wel een keer gebeurt - zijn ze er voor ons.” Neo brokers trekken in eerste instantie jonge beleggers aan. Maar Nick is er van overtuigd dat een goed product zichzelf verkoopt.

Nu is het tijd voor iets anders en voor zijn gezin. Nick vertrekt, met zijn vriendin Riska en hun drie kinderen naar Bali. “We gaan er twee jaar wonen. Naast veel kitesurfen en tennissen, weet ik nog niet wat ik er ga doen.

Het lijkt me wel leuk om een remote bedrijf op te zetten. En na 20 jaar beurs en beleggen wil ik deze keer wat buiten de financiële wereld doen. Ik heb alleen nog geen idee wat, dus ideeën zijn welkom!" ♦ VAN VERRE 289 | 43

"ZO IS HET

DE NOODZAAK VAN EEN MOREEL KOMPAS We worden in ons werk en ook in ons dagelijks leven geconfronteerd met ethische dilemma’s waarin goed of fout niet wordt onderscheiden door legaal of illegaal, maar door moreel of immoreel. De keuze is aan onszelf. Waar liggen onze eigen grenzen?

Hoe grijs is ons geweten? Van Verre redacteur Jan Vincent Meertens verkent vanuit zijn expertise als cultuurconsultant en voorzitter van de Stichting Connect2Us deze gevoelige materie waarmee alumni in toenemende mate worden geconfronteerd.

Met prof. dr. Edgar Karssing, Raisa Ghazi (20100030) en Anne van Amerongen- Teeuw (20157341) bespreekt hij de noodzaak van het moreel mompas.

DOOR JAN VINCENT MEERTENS

L

egaal maar toch: immoreel JVM: "In ons werk, maar ook het dagelijkse leven, worden we vaak met morele dilemma’s geconfronteerd. Verkoop ik het huis dat ik al verkreeg met een jubelton van mijn ouders aan het jonge stel in verwachting dat 15% overbiedt? Of aan de belegger die 25% boven de vraagprijs gaat zitten? Moet de verpleeghuisdirecteur ingrijpen als de ene, gezonde, bewoner van een verpleeghuis de andere, zieke, vanuit haar geloofsovertuiging herhaaldelijk probeert te laten afzien van euthanasie?

Moet een grote Nederlandse werkgever een door de buitenlandse klant aanbevolen consultant voor vele tienduizenden dollars inhuren zodat een opdracht zonder problemen langs de verschillende beslissingnemers wordt geloodst en de Chinezen er niet met de opdracht vandoor gaan? Het zijn zomaar een paar van de vele dilemma’s waarvoor ik mensen uit mijn directe omgeving geplaatst heb zien worden. Wat is wijsheid? Er zijn altijd genoeg redenen te bedenken om bepaalde, misschien wat ongemakkelijke, keuzes toch maar te maken. Zo gaat het nu eenmaal. Ik wil er mijn vingers niet aan branden. We voldoen aan de regels. Legaal, maar toch: immoreel."

EK: "Een echte Nyenrodiaan doet graag de goede dingen op de goede manier. Maar wat is goed? Een moreel kompas biedt richting. Een kompas dat we in de eerste plaats in onze opvoeding meekrijgen en vervolgens voortdurend herijken. Bewust of onbewust. Onder invloed van bijvoorbeeld vrienden en collega’s, scholing, de publieke opinie en ervaring. Het hogere doel van Nyenrode luidt: ‘Nyenrode serves society by shaping responsible leaders’. Oftewel, Nyenrode wil professionals opleiden met een moreel kompas. Dat begint dus niet bij nul; wie het landgoed betreedt, heeft een eigen moreel kompas. Tijdens de opleiding wordt dit verder gecultiveerd.

Door studenten met nieuwe inzichten te confronteren, door hen na te laten denken over hun eigen waarden en hun professionele verantwoordelijkheden. Vanuit de Nyenrode-kernwaarden Leadership, Entrepreneurship en Stewardship."

Het is nooit te laat om excuses aan te bieden.

JVM: "We verkennen de noodzaak van het moreel kompas door twee thema’s te bespreken: de ethische organisatie en de inclusieve samenleving. Laten we met dat laatste beginnen. Een volwaardige deelname aan onze samenleving is niet voor iedere persoon vanzelfsprekend. Er is sprake van scheefgroei, achterstelling en uitsluiting. Vaak heel subtiel. Wat is onze eigen rol daarin?

Tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden bood burgemeester van Amsterdam Femke Halsema, namens het college van burgemeester en wethouders, haar excuses aan "voor de actieve betrokkenheid van het Amsterdamse stadsbestuur bij het commerciële systeem van koloniale slavernij en de wereldwijde handel in tot slaaf gemaakten.” Halsema sprak van excuses aan “diegenen bij wie het verleden pijn doet en de doorwerking van dat verleden een last is.” Met het afschaffen van de slavernij, pas 158 jaar geleden, in het leven nog van onze overgrootouders, is de ongelijkheid niet verdwenen. De hiërarchie die er tussen witte en zwarte mensen was, werd op belangrijke punten doorgezet waardoor racisme en ongelijkheid zijn blijven voortbestaan."

RG: "Het erkennen van het verleden is heel belangrijk voor het voorkomen van fouten in de toekomst. Onderzoek wijst uit dat iemand die zich bewust is van dat verleden, bepaalde discriminerende structuren in een gemeenschap beter kan herkennen. Die weet dat er nog steeds sporen zijn van het

44 | VAN VERRE 289

NU EENMAAL!" slavernijverleden. Daarom denk ik dat het goed is dat die excuses alsnog gemaakt werden. Nee, het is nooit te laat om excuses aan te bieden.’

EK: ‘Raisa geeft aan dat excuses gaan over erkenning maar vooral over meer begrip, over de vraag wat kunnen we doen om de verhoudingen recht te trekken. En dat hoort ook bij een goed ontwikkeld moreel kompas. We zijn allemaal feilbaar, we zetten allemaal wel eens ons kompas uit, we maken allemaal wel eens een morele misstap. Dan zijn herstelwerkzaamheden nodig. Dan is het tijd om uit te leggen wat er is gebeurd en waarom, om verantwoordelijkheid te nemen voor jouw daden, om te bevestigen dat dit in strijd is met gedeelde waarden en om te beloven dat je in de toekomst deze waarden zal respecteren. En, last but not least, om welgemeende excuses aan te bieden. Een robuust excuus is als een dans, waarbij alle partijen hun eigen stappen zetten.

Dat dit tot een fraai samenspel leidt – een geslaagd excuus – is niet gegarandeerd, maar een ‘responsible leader’ doet zijn of haar best om het vertrouwen na de misstap te herwinnen."

Diversiteit en inclusiviteit zijn niet hetzelfde JVM: "Excuses alleen zijn niet voldoende. We leven in een vrije samenleving waardoor diversiteit tot bloei heeft kunnen komen.

Diversiteit betekent echter niet dat we automatisch een inclusieve samenleving zijn. Nyenrode kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren, maar op Nyenrode zelf is er nog werk aan de winkel, ondanks alle goede voornemens van ‘Stewardship’.

Rector Maginificus van Nyenrode Koen Becking bracht de symboliek van de VCV ter sprake in Van Verre: Kan dat nog, of moeten we zaken nuanceren, bijvoorbeeld in het licht van wijzigende opvattingen in de samenleving over onze koloniale geschiedenis?"

RG: "Ik heb me nooit echt verbonden gevoeld met de NCV. De naam en de symbolen passen niet meer in deze tijd. Dat geldt ook voor de vrouwonvriendelijke liederen die soms op de verenigingen klinken."

JVM: "Schrijver Joris Luyendijk oordeelt hard over zijn eigen alma mater en zichzelf. “Ik heb arrogantie gestudeerd in Leiden, met als bijvak rechten”, zegt hij schertsend in zijn presentatie over diversiteit.

Bij de Nyenrode-kernwaarden hoort het inzicht dat kwaliteit en diversiteit samengaan en dat je je altijd bewust moet zijn van je eigen vooroordelen. Zonder dat inzicht lopen we het risico op morele zelfoverschatting en erger, arrogantie. De NCV en de VCV spelen een bijzondere rol in de levens van velen. Het LXXVIe Collegie der Heeren Vijf heeft diversiteit en inclusie terecht opgenomen als speerpunt in hun visie op de cultuur op de campus. Door zich te bezinnen op dat thema kan de NCV haar vormende rol voor álle studenten weer relevant maken. En, het is niet alleen de diversiteit die van belang is, maar met name de inclusiviteit, waarbij iedereen zich geaccepteerd voelt.

De symbolen en rituelen van de Universiteit en de vereniging liggen aan de oppervlakte van de Nyenrode-cultuur. Ze zijn aanpasbaar of zelfs vervangbaar, met behoud van de culturele kernwaarden. De tekst van het NOIB-lied, bijvoorbeeld, kan inclusiever zonder dat de muziek, in letterlijke en figuurlijke zin, verloren gaat. ‘Houten schepen met ijzeren mannen, maakten Nederland eenmaal groot…’ Ik zong het zelf, lid van de Heeren V, uit volle borst mee. Maar het is inderdaad niet de tekst die nog aansluit bij deze tijdsgeest. Verander de woorden, verander de wereld."

nooit te maken hebben gehad met diversiteit en inclusiviteit, uit te leggen waarom het belangrijk is dat we elkaars levenswijze en inzichten accepteren. De meerwaarde ervan inzien en dat inzicht succesvol in te zetten in hun eigen toekomst. Dat kwaliteit, diversiteit en inclusiviteit samengaan. Als ik ‘kwaliteit boven diversiteit en inclusiviteit’ hoor, dan wekt dat de suggestie dat kwaliteit en diversiteit niet samengaan. Dat is niet zo. Ik snap daarom ook niet waarom je diversiteit moet kiezen boven kwaliteit, wil je diversiteit uitnodigen in je omgeving. Onderzoek wijst uit dat als er twee personen dezelfde kwalificaties hebben, er toch de voorkeur is voor een wit persoon. We overschatten ons objectieve beoordelingsvermogen, we hebben niet de competentie om mensen puur te beoordelen op kwalificaties. Hoe weet je dat je het in je hebt om zuiver objectief te beoordelen of een persoon van kleur of iemand met een niet-Nederlandse achternaam minder goed is of juist beter?

Hoe weet je dat je niet beïnvloed wordt door vooroordelen?"

JVM: "Velen van ons, ook mensen met een bi-culturele achtergrond, zijn verontwaardigd over de suggestie dat we vooroordelen hebben of erger, racistisch zijn. Die verontwaardiging voelde ik zelf ook bij het lezen van het boek Witte Gevoeligheid (White Fragility) van Robin DiAngelo, waarin zij beschrijft hoe witte verkramptheid elk gezond gesprek over racisme onmogelijk maakt. Het boek opende mijn ogen voor misplaatst privilege en de ware betekenis van inclusie.

Wij wonen tegenwoordig in een mozaïeksamenleving. Dat is de kant van diversiteit. Dan moet je oog hebben voor elkaars verschillen.

"Ieder mens wil gehoord worden, zich thuis voelen op een plek waar je geaccepteerd wordt zoals je bent, perspectief hebben; het zijn wezenlijke menselijke behoeften die wij allemaal met elkaar delen“, zei Mandela ooit. Dat is de kant van inclusiviteit. Volledig jezelf te kunnen zijn, niet alleen onder gelijken, maar ook onder verschillenden. Niet alleen om altruïstische redenen, of politieke correctheid, maar om de kracht van de verschillen in te zetten voor bedrijf en samenleving. De vraag is of we voor een inclusievere samenleving mogen appelleren aan ons intrinsieke moreel kompas of dat er regels nodig zijn om de samenleving inclusiever te maken."

Zolang je je aan de regels houdt is het goed RG: "Het lijkt er helaas wel op dat regels de enige manier is om beweging in de zaak te krijgen.

RG: "Begin op Nyenrode bij eerstejaars studenten, die misschien VAN VERRE 289 | 45

De regels moeten wel heel goed doordacht zijn. De mensen moeten er niet de kantjes vanaf kunnen lopen. Maar het zou nog fijner zijn als de mensen hun eigen integriteit bewaken. In de techsector ontbrak duidelijke regelgeving en waarschijnlijk daardoor zijn er onethische systemen ontwikkeld. Ontwikkelaars moeten begrijpen welke enorme verantwoordelijkheid zij dragen.

De sector is gedomineerd door mannen en dat werkt een cultuur in de hand die vaak niet inclusief naar vrouwen en minderheden toe is. Een individu kan per dag misschien een of twee personen benadelen, maar een systeem met een discriminerend algoritme kan er een miljoen per minuut benadelen. Het toont aan dat het, naast regelgeving, heel belangrijk is het eigen morele kompas van de mensen in de sector aan te spreken en verder te ontwikkelen."

JVM: "Zelfreflectie is belangrijk, maar de organisatiecultuur speelt hierin ook een grote rol. Ik herinner me Andrew Fastow van Enron die presentaties geeft over zijn moreel verval en de hoogmoed die eraan voorafging. In zijn linkerhand houdt hij dan de bokaal die hij ooit kreeg als ‘CFO van het jaar’, en in zijn rechterhand de ID-kaart die hij in de gevangenis droeg. Beide ontvangen voor dezelfde prestatie. Fastow zegt nu dat als hij de morele moed had gehad om zijn eigen verstand te gebruiken, hij bij zijn aantreden al de benen had genomen. “In plaats daarvan heb ik die cultuur bij Enron juist omarmd en nog verder verziekt.” En zo ging het waarschijnlijk ook bij tientallen medewerkers bij Volkswagen die geen kwaad zagen in het systematisch manipuleren van testresultaten. Ook zij namen niet de benen. Zij zullen ervan overtuigd zijn geweest dat ze volgens de regels speelden – de regels van het bedrijf weliswaar, ‘maar zo is het nu eenmaal’. De wegkijkcultuur vreet aan de fundamenten van onze samenleving, maar ook aan die van bedrijven. En aan ons eigen morele kompas."

AvA: "Regels alleen zorgen er niet voor dat een individu ethisch handelt.

Sterker nog, te strenge of te veel regels kunnen een averechts effect hebben. Individuen kunnen de neiging hebben zichzelf te begunstigen.

Overregulering neemt autonoom handelen weg bij een individu, met het risico dat diegene op zoek gaat naar compensatie en uiteindelijk onethisch handelt. Simpel gezegd, een werknemer die niet tevreden is zal sneller geneigd zijn papier, pennen van kantoor mee te nemen of een extra set kopietjes maken. Zo simpel begint het. De intrinsieke motivatie en persoonlijke waarden van een individu wegen zwaarder dan regels die opgelegd worden. Investeren in het vinden van overeenstemming tussen persoonlijke waarden en regels van een organisatie is van groter belang dan een overdaad aan regels bedenken. Ook moet de morele druk van buitenaf niet uitgevlakt worden. Druk van de omgeving kan leiden tot onethisch handelen van het individu. Het kan ervoor zorgen dat deze wil voldoen aan de verwachtingen uit de omgeving en alsnog overstag gaat. Opgelegde regels houden dit niet tegen.

Ik deed onderzoek naar onethisch gedrag. De centrale vraag van het onderzoek luidde: ‘Hoe beïnvloedt een ethische organisatiecultuur de frequentie van het door auditors waargenomen onethisch gedrag, en in hoeverre hebben morele moed en morele aanvaardbaarheid een mediërend effect op deze relatie?Ik heb een enquête onder internal auditors gebruikt. De data zijn weggezet tegen de theorie uit het onderzoek van Kish-Gephart et al. (2010) waarin de bad apples (individuele factoren), bad cases (de morele intensiteit van een situatie)

46 | VAN VERRE 289

en de bad barrels (de organisatorische factoren) aan de orde komen.

Uit mijn onderzoek komt onder andere naar voren dat er een relatie is tussen een ethische organisatiecultuur en waargenomen onethische gedrag, waarbij morele moed een rol speelt. In het internationale werk komt die invloed van cultuur ook naar voren, merkte ik. In de brede zin, maar ook in relatie tot het handelen van de mens binnen diverse organisatieculturen."

Een veilige mand AvA: "Een veilige omgeving waarin je tevreden bent neemt de neiging tot onethisch handelen weg. In mijn scriptie noem ik de cultuur-dimensies van Prof. Muel Kaptein en daar hecht ik veel waarde aan.

Voorbeeldgedrag, helderheid, rechtvaardigheid en bespreekbaarheid zijn dimensies die een omgeving veilig kunnen maken. Onrechtvaardig behandeld worden, of onheus bejegend worden, ondermijnt ethisch handelen. Door het juiste voorbeeld vanuit het management te geven, hier helder over te communiceren en dus zaken bespreekbaar te maken neem je gevoel van onrechtvaardigheid weg en zal een medewerker zich veiliger voelen. De druk om voor eigen gewin te gaan wordt weggenomen."

EK: "Lucebert schreef de vaak geciteerde zin: alles van waarde is weerloos. Dat geldt gelukkig niet voor ons moreel kompas. Maar het is wel kwetsbaar. Ons ego, ons eigenbelang, kan ons in de weg zitten.

Zoals econoom en filosoof Adam Smith al wist, wat dichtbij is (ons eigenbelang) lijkt altijd groot, en wat veraf is (de belangen van anderen) lijkt klein: “Alleen door het geweten kunnen we een gepaste vergelijking tussen onze belangen en die van anderen maken.” En dat geweten vaart op ons moreel kompas. Maar ons kompas is nog op heel andere manieren kwetsbaar. Hij leerde van de psycholoog Bandura dat mensen erg hechten aan hun morele kompas en hun morele identiteit. "Ze voelen schuld en schaamte als ze van hun kompas afwijken. Dat klinkt als goed nieuws. Maar hij geeft ons ook de schokkende les mee dat mensen zeer wel in staat en bereid zijn hun kompas ‘even’ uit te zetten als dat beter uitkomt. Hij noemt dat morele ontkoppeling en onderscheidt liefst acht strategieën om ons kompas uit te schakelen, zoals verhullend (eufemistisch) taalgebruik, het verleggen van verantwoordelijkheden, ontmenselijking van slachtoffers, schuld bij slachtoffer neerleggen en bagatelliseren, ontkennen of vertekenen van de gevolgen. Hierdoor hebben mensen minder last van schuldgevoelens als ze een norm overtreden en zijn ze minder proactief in het nemen van verantwoordelijkheid voor anderen. Anne van Amerongen vertelt dat uit haar scriptieonderzoek blijkt dat in een professionele context de organisatiecultuur en andere organisatiefactoren (bijvoorbeeld het beloningsbeleid) een positieve maar zeker ook een negatieve bijdrage kunnen leveren aan de mate dat medewerkers naar hun moreel kompas handelen. Oftewel, we kunnen slecht gedrag aan slechte mensen toeschrijven – het zijn die spreekwoordelijke rotte appels – maar heel vaak is het de mand (de organisatiecontext) die mensen aanzet tot immoreel handelen. Als we zuinig willen zijn op ons kwetsbare kompas, dan is het dus verstandig te weten in welke context je terechtkomt bij het kiezen van een baan. En, omgekeerd, mag je van ‘responsible leaders’ verwachten dat zij een positieve bijdrage leveren aan de mand die anderen stimuleert om hun verantwoordelijkheid te nemen."

Wat is wijsheid?

JVM: "Wat is wijsheid? De vraag kent verschillende antwoorden die verscholen liggen in de wijsheid tradities die je culturele identiteit vormen. Het hindoeïsme, het confucianisme, het taoïsme, het christendom, het soefisme, het jodendom, het boeddhisme en het humanisme zijn allemaal wijsheid tradities die invloed hebben op het denken en handelen. Het is mooi om te veronderstellen dat de wijsheid die wij nodig hebben om onder alle omstandigheden juist te oordelen en te handelen in aanleg in het hart van ons wezen aanwezig is, dat wij diep vanbinnen goed van kwaad kunnen onderscheiden, en dat elke cultuur

een eigen wijsheid traditie heeft ontwikkeld om ons te helpen op dezelfde wijze het goede van het kwade te scheiden. Maar we kunnen ons afvragen of die veronderstelling wijsheid is. We zijn een samenleving van alleswetende personen.Talkshows zijn ordinaire roeptoeters geworden. Wat zou het mooi zijn in plaats daarvan listenshows te hebben. Het is zinvol en verrijkend om het perspectief van de ander te verkennen en te onderzoeken, zonder er direct wat van te vinden. Een Socratische houding, niets-vindend. Als A tegengesteld is aan B en A is waar hoeft B niet onwaar te zijn. Met die perspectief lenigheid doen we verrassende ontdekkingen, om te beginnen de extra ruimte die er is in je eigen denken en daarmee je eigen opvattingen en vooroordelen."

EK: "Beproefde methoden om het eigen kompas te ijken zijn afkijken en het goede gesprek. Hoe gaan voorbeeldfiguren of rolmodellen met bepaalde situaties om? En, minstens zo belangrijk, want de buitenkant zegt niet alles, waarom doen ze dat op die manier? In het goede gesprek wordt iemand waarnemer van zijn eigen kompas: vaak worden pas in een dialoog tekortkomingen duidelijk. Het is ook een manier om samen te onderzoeken hoe een goede professional in een concrete situatie op een gepaste wijze waarneemt, denkt, voelt en doet. Onze ervaringen bepalen in belangrijke mate ons kompas, door hierop te reflecteren kunnen we er ook van leren."

Morele moed JVM: "Naar je morele kompas handelen vereist vaak morele moed, zoals ook Anne al concludeerde in haar onderzoek. De invloed van zowel de landscultuur als de organisatiecultuur is belangrijk, zeker in de diverse samenleving die we tegenwoordig hebben. In een training intercultureel management die ik gaf bij de EU bespraken we de Volkswagencasus. De deelnemers erkenden de moed die er voor individuen nodig was om je binnen de Volkswagenorganisatie uit te spreken. Het heeft te maken met angst en ook respect. We onderzochten de term ‘respect’. Respect voor je baas, voor het systeem. Een Griekse deelnemer vond dat respect betekent je baas volgen, zeker in een vergadering. Een Deense vond dat respect betekent je baas op een fout te wijzen, ook al is dat in een vergadering. In een egalitaire cultuur hoeft men vaak minder moed te verzamelen om tegen misstanden op te staan dan in een hiërarchische of prestatiecultuur."

EK: "Op tijd op te staan en te zeggen: dit klopt niet, we zijn verkeerd bezig. Dat is niet altijd gemakkelijk. Het kan gevaarlijk zijn voor je geloofwaardigheid, voor je effectiviteit. Voor je positie, misschien wel je baan, je carrière. Dan is moed nodig om de brug te slaan tussen kompas en daadwerkelijk doen. Dat hoeft gelukkig niet altijd meteen op groots en meeslepende wijze. Soms is het voldoende om een kritische vraag te stellen, om een manager te wijzen op de kernwaarden van de organisatie. En als we moed zien als een vaardigheid, dan kunnen we het leren door oefening in de praktijk. Nog mooier zou zijn als moed niet nodig is. Edmondson noemt dit in ‘De onbevreesde organisatie’ psychologische veiligheid. Daarvan is sprake ‘als collega’s elkaar vertrouwen en respecteren en het gevoel hebben openhartig te kunnen – of zelfs te moeten – zijn’. Ze laat ook zien hoe managers kunnen bouwen aan psychologische veiligheid in hun team. Dat is geen hogere wiskunde. Een mooie opdracht voor een ‘responsible leader’."

JVM: "Als de basisprincipes van behoorlijk bestuur, zoals billijkheid en redelijkheid, geweld wordt aangedaan treden we op of treden we uit.

De Duitse filosoof Immanuel Kant stond een samenleving voor ogen waarin je anderen behandelt zoals je door hen behandeld wilt worden.

Laat die levenshouding de roos zijn van ons moreel kompas.

Neen zeggen: zoveel moed is daarvoor niet nodig." ♦

Raisa Ghazi is bedrijfskundige (MSc19) en politicologe. Ze is oprichtster van de High Tech Tea, een organisatie die vrouwen in de technologie promoot. Na haar studie werkte Raisa onder andere in de techsector en zag daar dat er een groot gebrek was aan vrouwen in STEM. Daarnaast heeft Raisa een bedrijf opgericht, SkillGenie, dat d.m.v. e-learning en workshops ongelijkheid op de werkvloer bestrijdt. Dit doet ze o.a. voor overheden maar ook corporaties.

Raisa komt uit een ondernemend gezin met meerdere geloven. Haar vader komt uit een moslimfamilie en haar moeder uit een hindoe-familie.

Anne van Amerongen- Teeuw werkt sinds 2000 voor de Rijksoverheid, onder meer bij het opleidingscentrum ‘de Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering’.

Ze hield zich daar bezig met de internationale trainingen en was verantwoordelijk voor het cultuurbegrip in die trainingen. Na een aantal jaren voltooide ze de MSc in Controlling aan Nyenrode. In 2018 studeerde ze af met een onderzoek naar onethisch gedrag in auditing, de invloed van organisatorische en individuele factoren.

Prof Dr Edgar Karssing is hoogleraar filosofie, beroepsethiek en integriteitsmanagement aan Nyenrode Business Universiteit.

Karssing maakt onderzoeksresultaten uit zeer uiteenlopende vakgebieden zoals filosofie, economie, psychologie, biologie en sociologie toegankelijk voor praktijkmensen, na het verrijken van die bevindingen met zijn eigen ideeën. Karssing heeft (deels samen met anderen) meer dan 20 boeken geschreven. Voor zijn bijdrage aan dit artikel is gebruik gemaakt van passages uit ‘Compliance met een moreel kompas’ (2018).

Jan Vincent Meertens is personal coach, managementtrainer en ondernemer. Hij schreef onder meer ‘Do We Have a Deal?’ over intercultureel samenwerken en samenleven. Hij is oprichter en voorzitter van de Stichting Connect2Us die cultuurverschillen helpt herkennen, begrijpen en accepteren zodat we beter zien wat we allemaal gemeen hebben.

Verder lezen: Wijsheid in Bedrijf, van Hoof en Blomme met een voorwoord van Paul de Blot, ISVW, 2013 Als de oplossing het probleem is. Compliance met een moreel kompas, E. Karssing, NCI. 2018 Do we have a deal? Over intercultureel samenleven en samenwerken. Jan Vincent Meertens, Haystack, 2017 Witte gevoeligheid: waarom het voor witte mensen zo moeilijk is om het over racisme te hebben.

Robin di Angelo, de Geus, 2020.

VAN VERRE 289 | 47

TumTum

Redactie: Alumni Office vcvtum@gmail.com

BEZORG PER BAKFIETS! GOED IN AANDACHT TREKKEN Dit jaar waren de Chief Marketing Officers met veel meer belast dan alleen maar hun eigen bedrijven uit de covid -19-crisis te loodsen.

Ze hielpen bij de marketing en distributie van vaccins, bogen zich over de politiek en andere kwesties, waaronder racisme en klimaatverandering, en drongen aan op innovatie, variërend van e-commerce en nieuwe content platforms tot het invoeren van opkomende technologieën en het naleven van de gegevens privacy.

Arjan Dijk (19880034) siert de lijst van toppers op nummer 41 van de Forbes World’s Most Influential CMO’s van 2021. (bron: forbes.com)

Ze was de eerste directeur Duurzaam Ondernemen bij de NS en adviseert nu grote en kleine bedrijven over verduurzaming. Ook voor bloemisten heeft Carola Wijdoogen (19850143) tips: "Koop groene energie in, bezorg per bakfiets: als je je klanten duurzame alternatieven aanbiedt, raken zij daaraan gewend.’’Op Nyenrode raakte ze geinspireerd door het vak bedrijfsethiek.(Bron: mijnbloemenblad.nl)

GROEN TOERISME

Op 19 oktober verdedigde Martine Bakker (19860106) met succes haar proefschrift: "Tourism and Inclusive Growth: Towards a Diagnostic Framework" aan de Wageningen Universiteit. In haar proefschrift heeft zij een concept ontwikkeld van toerisme-gedreven inclusieve groei en heeft zij de Toerisme-gedreven Inclusieve Groei Diagnostiek (T-DIGD) ontwikkeld, getest en geëvalueerd. Op weg naar duurzaam toerisme! (bron: Martine Bakker)

ANTIEK: KANS OP HOOFDPRIJS Droom je nog van binnenlopen met oma’s schilderijen? Hier volgt deskundig advies!

Catawiki tipt als interessante genres voor de nabije toekomst onder meer aangeklede opgezette dieren, speelgoed (Lego!), stripboeken en originele persfoto’s. "Ik ben zo vaak de mist ingegaan met voorspellingen, dat doe ik niet meer. Iets onder de prijs kopen bestaat eigenlijk niet meer. De wereld is zo open geworden; iedereen kan alles opzoeken.’’ Zegt Arnold Wegh (19820179), eigenaar van familiebedrijf Strydhagen Antiek en deskundige in het tv-programma Van onschatbare waarde (woensdagavond op NPO1), "Wil je investeren in antiek, koop dan dingen van kwaliteit die zeldzaam en prachtig zijn. Dan heb je er plezier van, weet je zeker dat je er ooit een reëel bedrag voor terugkrijgt en maak je ook nog kans op de hoofdprijs.’’ (bron: AD.nl)

48 | VAN VERRE 289

COLUMN KAPÉ BREUKELAAR (19860015) BBA Nyenrode, is partner van investeringsmaatschappij Amlon Capital.

Hij schreef eerder achttien jaar voor De Telegraaf en was vaste medewerker van het televisie­programma Kassa.

DAGOBERT DUCK IS NOG NIET BINNEN! Nyenrode student Max Kortman heeft een Donald Duck verslaving. Die gaat zover dat hij een herdruk van Het Mysterie van Schreyenrode wil gaan uitbrengen. Daarvoor heeft hij een deal gesloten met de uitgever om een herdruk mogelijk te maken.

Dat wordt op voorhand een collectors item.

Hij zoekt nog sponsors voor deze speciale uitgave.

Voor info: m.kortman@my.nyenrode.nl

VISIELOOS “Wat verwacht jij dat de dollar gaat doen?” Ik zit in gesprek met de directeur van een kledingbedrijf. Jaarlijks koopt hij voor miljoenen aan kleding in Azië, allemaal inkoopcontracten in dollars. Een scherpe beweging van de dollar heeft een flinke impact op zijn marge. “Geen idee,” antwoord ik, “ jaren geleden heb ik afgeleerd nog een visie te hebben op de dollar. Wat jullie nu bestellen komt over vijf maanden binnen en dan moet je ook betalen. In de tussentijd kan de dollarkoers alle kanten op. Gelukkig kun je dat valutarisico per vandaag al afdekken. Dan weet je direct wat de kostprijs in euro’s is en dus ook je marge.” Licht teleurgesteld kijkt hij mij aan en doet nog een poging. “Jij hebt als financieel deskundige toch wel een mening over de dollar?” Ik ga er even goed voor zitten. “Natuurlijk heb ik wel een mening over de dollar maar de kans dat die juist is bedraagt ongeveer vijftig procent. Het is kop of munt, dus waarom zou je die gok nemen?

Je leidt een bedrijf in de kleding, niet in de valutahandel.”

Bij zakelijke beslissingen is het vaak goed te beredeneren waarom je op bepaalde zaken geen visie moet hebben. Als het gaat om persoonlijke financiële vraagstukken is dat een stuk lastiger. De emotie gaat een rol spelen, onzekerheid steekt de kop op. Mensen gaan op zoek naar deskundigen van wie ze denken dat ze het beter weten. Sinds vele jaren wordt het gemiddelde van de door analisten uitgesproken economische verwachtingen afgezet tegen de werkelijke uitkomsten. Dat is te volgen in de Citigroup Economic Surprise Index. De uitkomsten zijn schokkend, analisten zitten er met hun voorspellingen fors naast. Zo werden ze massaal verrast door het economisch herstel in de tweede helft van 2020. De grillige realiteit laat zich dus niet in modellen vangen.

Na dertig jaar werken in de financiële wereld is ‘visieloos’ denken en handelen de belangrijkste les die ik heb geleerd. Het startpunt is dat niemand weet wat er gaat gebeuren en ik al helemaal niet. Dat geeft veel rust. Ik hanteer bij het beleggen alleen nog simpele algemene uitgangspunten voor de lange termijn gebaseerd op historische gegevens.

Bijvoorbeeld het principe dat aandelen op de lange termijn beter zullen renderen dan obligaties of spaargeld. En spreiding is een heel effectieve manier om risico te verlagen. Visieloos in aandelen beleggen betekent dat je breed gespreid koopt voor minimaal tien jaar. Die brede spreiding is eenvoudig en goedkoop te realiseren met een wereldwijde indexbelegging.

Vervolgens maak je je niet druk als de koersen hard oplopen of juist hard dalen. Geen euforie, geen paniek, gewoon visieloos. ♦ Kapé Breukelaar (19860015)

VAN VERRE 289 | 49

TumTum

Redactie: Alumni Office vcvtum@gmail.com

Where the tech world meets

Stijn van der Vat (20170829) en Boy van Baal (20170004) zijn

NO MORE ACTION MAN Sander van der Laan (19870071) treedt met ingang van 2022 af als de CEO van discounter Action.

Hij begon daar in 2015.

Onder zijn leiding groeide het bedrijf van 655 winkels in zes landen naar 1900 winkels op dit moment. Er staan inmiddels 65.000 mensen op de payroll en er werd een omzet van 5,6 miljard euro geboekt. Van der Laan is meer dan geslaagd in zijn missie om van Action de snelst groeiende non-food discounter van Europa te maken. Hij geeft hoog op over de gedrevenheid van de medewerkers. Die blijken dus internationaal in actie te komen. Waar Van der Laan zelf volgend jaar actief zal zijn is nog niet bekend. (bron AD.nl)

50 | VAN VERRE 289

alumni die hard aan de weg timmeren met hun softwarebedrijf Deepler.

Dat is gericht op ondersteuning van verandermanagement.

Op de WebSummit, een grote techbeurs in Lissabon, wist het tweetal te scoren met deals onder multinationals en investeerders. Thumps up voor het Deepler team! (bron Stijn van der Vat)

Diederik op nummer 1 Alumnus Diederik Chevalier (19910207) scoort een nummer 1 hit op de Fonk Top 100 in de categorie Grote Content Creatie bureaus met zijn social media bedrijf Somention. Hij viel ook in de prijzen bij de FD Gazellen Awards. Het bureau werkt voor maar liefst 75 merken!

Onder de nieuwste aanwinsten: Leen Bakker, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Rennie, Bol.com, Van Oord en de gemeente Rotterdam.

Ondertussen heeft hij energie over om voorzitter te zijn van HC Rotterdam!

WEG MET DIE PIEPERS! Multibel is het bedrijf van Nyenrode ondernemers Wouter Hermsen (19960051) en Maurits Knopjes (19960067).

Hoewel het bedrijf gespecialiseerd is in panieksituaties, kan het tweetal alleen maar panisch worden van de snelle groei. Multibel won daarmee een FD Gazelle award in 2021.

Het systeem wordt gebruikt om sneller te reageren op brand, ontruimingen, storingen, IT-problemen en bedreiging.

Piepers, portofoons en alleenwerk-toestellen worden vervangen door SaaS-oplossingen.

Karlijn Knopjes (19910212) is de marketingmanager: “Onze klanten lopen uiteen van ziekenhuizen tot gemeenten, en van industrie tot zorginstellingen. We kunnen calamiteiten niet voorkomen, maar we helpen om de schade te beperken.” (bron Multibel)

COLOFON

PRIVÉ VAN VERRE

GEBOREN Oskar Anthony Jacobus Sjoerd Rijkens 4 oktober 2021 Zoon van Boukje de Vries & Adriaan Rijkens (20100070) en broertje van Floris Evi Myra Zuijderduijn 7 oktober 2021 Dochter van Nicole Zuijderduijn Arjen Zuijderduijn (20100086)

OVERLEDEN Erelid Emile de Sévaux (19520072) betrokken bij oprichting VCV.

Kem Lowry (19610611) Gijs Bredius (19510010) Marcelle Mettes (19910280) Frits Mudde (19510049) Walter Westendorp (19570121) Cees Blanken (19590012)

CAPTAIN AHOY! De CFO van Novartis/Sandoz Denmark & Nordics, alumnus Adri Simamora (20110402) heeft zich weten te kwalificeren voor de Young Captain Award 2021. Hij heeft zijn visie op leiderschap moeten presenteren aan de YCA jury. Vanwege corona is de uitreiking van de YCA verplaatst naar 21 februari 2022 in het Rijksmuseum.

VAN VERRE Is het officiële periodiek van de Nyenrode Alumni Voortgezette Compagnie van Verre (VCV), Vereniging van oud-studenten aan Nyenrode en verschijnt elke drie maanden in een oplage van 5.900.

63e jaargang, december 2021, nummer 290

HOOFDREDACTIE Oele Steenks (19720057 BBA) - josteenks@planet.nl ART DIRECTOR: Roos Jonker - ter Kuile COÖRDINATIE: Simone Daniëls (19960021) MEDEWERKERS Bart van Campenhout (MSC26), Liselotte van Dedem-Staal, Olivier van Dijk (MSC27), Milly ter Heege (19760032), Madeleine Kemna (19850036 BBA), Ivo Knottnerus (20010413), Jan Meertens (19770073 BBA), Christiaan Ruijgrok (20140070 MsC), Annemiek Wortel (19820136 BBA), LXXVIe Collegie der Heeren V, JCV Bestuur, VAS Bestuur, Hanno Nicolaas Ponder (10750048), Norbert Pollemans (19960106), Wilbert Verheijen (19840099), Metty Willemse COLUMNISTEN Kapé Breukelaar (19860015 BBA), Dr. Ir. Henk Kievit, Joep Stassen (19850083 BBA) REDACTIEADRES EN SECRETARIAAT Nyenrode Alumni VCV Office Nyenrode Business Universiteit Straatweg 25 3621 BG Breukelen t: (+31) 346 29 15 13 e: info@nyenrodealumni.nl w: nyenrodealumni.nl bank: ING Bank Breukelen IBAN: NL54 INGB 0657 3453 50, BIC: INGBNL2A De contributie is 75,- euro per jaar, partnerlidmaatschap is 20,- euro per jaar ADVERTENTIES Nyenrode Alumni VCV Office t: (+31) 346 29 15 13 e: info@nyenrodealumni.nl ABONNEMENT Als lid van Nyenrode Alumni VCV krijg je Van Verre gratis toegezonden.

ISSN 2405-626X

Adri zal even geduld moeten hebben, maar ondertussen zegt hij: “Ik hoop via deze nominatie alle Nyenrode alumni trots te maken.”

NUMMER 290 – DEADLINE 8 okt – THEMA de Amsterdamse Beurs VERSCHIJNINGSDATUM begin december De digitale edities van Van Verre in Nederlands en Engels kan je vinden op nyenrodealumni.nl. Het is mogelijk dat de inhoud van het magazine door zoekmachines, zoals Google, wordt geïndexeerd. Op het platform vind je ook de meest actuele informatie. Naast Van Verre ontvang je als lid ook acht keer per jaar de digitale nieuwsbrief, die complementair is aan deze uitgave.

De redactie behoudt zich te allen tijde het recht kopij te weigeren, in te korten of anderszins te redigeren. Het plaatsen van kopij houdt niet in dat de redactie de strekking van het geschrevene altijd onderschrijft.

RECTIFICATIE: In de Van Verre 288 is per abuis de naam van Dhr. D Jonker (19690050) in de rubriek overledenen opgenomen. Onze oprechte excuses voor dit pijnlijke misverstand aan

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Nyenrode Alumni VCV.

Dhr. Jonker persoonlijk als wel aan zijn jaargenoten. Dit had niet mogen gebeuren.

Per abuis is in de Van Verre 289 op pagina 5 de naam van Petri Hofsté verkeerd gespeld.

VAN VERRE 289 | 51

NEW TAILOR Dutch Tweed

Van schaap tot jasje; van Nederlandse wol in Nederland gemaakt.

Scan de code om ons verhaal te zien en te lezen.

52 | VAN VERRE 289