NOMMER 6

In dit nummer o.a. Maria van der Hoeven ontmoet Siem Jansen 6 • Food Future focust op innovatie 10 Globalisering biedt kansen 12 • Op weg naar slimmere, efficiëntere energienetten 18 • Investeringen bevorderen = klantgericht werken 22 • Ondernemers doen Flinc 27

Op de cover en in het hart van deze NOMMER onze minister van Economische Zaken, tevens aandeelhouder. Wij waren benieuwd naar de opvatting van de minister over de ontwikkeling van NoordNederland en de betrokkenheid van Economische Zaken daarbij. Juist nu we aan de vooravond staan van verandering: de forse afslanking van alle overheden.

Dat is niet alleen een financiële kwestie. Wat betekent dat voor

Delen en loslaten

het economisch beleid in z’n algemeenheid, en Noord-Nederland en de NOM in het bijzonder? Ik kijk daar optimistisch tegenaan. Ik ben er namelijk van overtuigd dat het niet zozeer een kwestie van geld is, maar veel meer van organisatie. Het maakt creativiteit los.

Hoewel niet expliciet geeft de minister aan dat zij door wil gaan met het huidige, weliswaar aangescherpte, regionale beleid. Als we dat waar willen maken komt het erop aan om bestaande ‘koninkrijken’ hun werkzaamheden anders en efficiënter te laten organiseren. Zeker bij de overheden zelf. De minister geeft daarvan voorbeelden. Onder andere de NOM kan daarin als een shared service centre voor de uitvoering van economisch beleid in het Noorden opereren. Bundeling en anders organiseren van de uitvoeringstaak op economisch terrein door overheden hoeft dan niet tot verlies aan slagkracht te leiden.

Is dat preken voor eigen parochie? Wellicht, maar in de praktijk zie ik zoveel mogelijkheden. Alleen … dat vereist een houding van delen

Siem Jansen jansen@nom.nl

en loslaten. Delen van kennis en menskracht en het loslaten van het adagium dat je alles zelf moet doen. Vooral dit laatste is iets waarin overheden goed zijn. De zelfbewustheid die we in het Noorden steeds uitspreken wordt dan in daden omgezet.

En dat is, weliswaar in een korte tussenzin, een van de boodschappen die onze minister aan het Noorden meegeeft. Moet je met minder geld toe en wil je toch dezelfde return on investment, dan moet je de organisatie omgooien. Let’s go for it.

I N H O U D 10

12

6

18

Aan het woord

2

Siem Jansen preekt voor eigen parochie

Coverstory

6

Vragen, vragen en nog eens vragen aan Minister van der Hoeven

Ambities

10

Food Future creëert kansen in de keuken van Noord-Nederland

Internationaal

12

Connect International: hulp bij buitenlandse zaken

Participaties

16

Financiële steun, advies en klankborden: 3 bedrijven, 3 verhalen

Uitdaging

18

Een opwekkend verhaal over kansen in de energie: Smart Grids

Gesprek

22

Sander Oosterhof wil weten wat de ondernemer drijft

Successen

27

Drie ondernemers hebben écht Flinc gedaan

En verder … Nommer-shop 4

• Innoveren en nadenken door Peter van der Klok 5 • NOMMER Errit Bekkering 25 • nom.nl 26 INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die

Nommer-Shop

geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomsten resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Je lippen glimmen ervan!

Jazeker, dat heb je na het gebruik van deze heerlijke NOM-lippenbalsem.

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

De testresultaten na gebruik onder zo’n 50 NOM-medewerkers zijn:

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

volle, gladde, goed beschermde en gezonde lippen! Okee, die wil je

DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving.

dus hebben, die lippenbalsem.

Zo te regelen door te bellen

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Errit Bekkering,

naar of mailen met uw

Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Maria van

NOM-contactpersoon.

der Hoeven, Tjeerd Homsma, Siem Jansen, Peter van

Gewoon doen!

der Klok, Rudy Noordenbos, Volker de Vogel, Cees

4

Verhagen, Lolle Wijnja en Roel Wiewel.

Fotografie: Stijntje de Olde (cover), stock, archief NOM. Drukwerk: Grafische Industrie De Marne.

Oplage: 3.000 exemplaren.

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

Snel bellen voor een mobiellader!

vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke

Daar sta je dan. Midden in een

toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-

belangrijk telefoongesprek is

hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er

de batterij leeg. Vergeten een

kunnen geen rechten aan worden ontleend.

nachtje aan de lader te hangen.

Gewoon rustig blijven en diep

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM,

inademen. Immers, u heeft

Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij

de mobiellader van de

voor Noord-Nederland.

NOM bij de hand: snel

Paterswoldseweg 810, Groningen.

opladen en bellen maar

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

weer. Klitsklatsklander!

Te bestellen door een mail

Cover: Minister Maria van der Hoeven en Siem Jansen

te sturen naar info@nom.nl.

na de bijeenkomst Fryslân Innoveert in Leeuwarden.

Kosten: geen. Want we willen natuurlijk wel dat u dat belang-

Februari 2010

rijke telefoontje kunt afmaken.

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

FINN (Fijnmechanische Industrie Noord-Nederland) viert dit jaar haar 30-jarig jubileum! FINN houdt zich bezig met engineering en het op maat leveren van hoogwaardige precisie-onderdelen voor industriële, medische en defensietoepassingen. In 30 jaar zijn we uitgegroeid naar een aantal bedrijven. En dit alles vanuit ons kantoor in Stadskanaal.

Immers: kansen zijn er voor iedereen, als je maar wilt innoveren én nadenken.

En dat heeft FINN zeker gedaan de afgelopen jaren. Omdat we

INNOVEREN ÉN NADENKEN MET EEN BREDE BLIK

veel kennis hebben op het gebied van engineering, hebben we in de loop der jaren heel veel producten ontwikkeld en gepatenteerd, zoals de klapschaats, de Skeleton-slee, inline skates, het roeisysteem en de klapski. We zijn echter verder gaan denken, buiten dit productsegment om. Vasthouden aan je core business is mijns inziens niet noodzakelijk.

Maar wel: blijven innoveren én nadenken met een brede blik. Zo kwamen we op energie, vanuit de gedachte dat we hier veel te veel voor betalen (zoals voor bijna alles in Nederland, maar dat is weer een ander onderwerp). Voor het verwarmen van bedrijfsgebouwen en woningen hebben we de Outdoor Boiler geïntroduceerd. Deze gebruikt hout als brandstof. En dat betekent circa 80% lagere energiekosten. In de loop van 2010 hopen we de HGM-motor te introduceren, deze motor zet restwarmtestromen om in elektrische energie. De elektrische energie kost met de HGM maar een fractie van de huidige kosten!

Voor ons bedrijf TCE Gofour (Technology Center Europe) hebben we een breed pakket aan brandstof- en emissiebesparende oplossingen ontwikkeld. De AeroFinn wordt inmiddels in personenauto’s, schepen en vrachtauto’s ingebouwd en levert een brandstofbesparing op tussen de 5% en 25% en een emissiereductie tot 96%. Met het Gofour-productpakket hopen we de wereldmarkt te veroveren. Inmiddels zijn de eerste vestigingen in de USA gestart.

FINN haalt voor circa 20% zijn omzet uit Noord-Nederland en circa 55% komt uit de USA, de rest uit Duitsland, Ierland en Zwitserland.

Gezien onze marktpartijen zijn we blij in het Noorden te zitten. En qua

Peter van der Klok directeur FINN BV en TCE Gofour BV

naam kunnen we niet anders, anders zouden we FINN in FIZN of zo moeten wijzigen.

Peter@finn.nl

Conclusie: zoek naar uitdagingen en bedenk nieuwe producten!

Tip van de dag: laat iedereen die je inhuurt of mee laat werken aan je nieuwe product, tekenen dat ze nooit enig recht van industrieel eigendom zullen vestigen, want voor je het in de gaten hebt, gaan derden rechten claimen.

5

1) Hoe ziet u, na 35 jaar NOM en de recente economische crisis, de rol van de NOM in de komende jaren?

‘De kracht van de NOM ligt wat mij betreft in haar kennis van het bedrijfsleven. Van daaruit kan de NOM een belangrijke rol blijven spelen in het aanjagen van projecten. Dus bedrijven helpen om kansen te pakken. Ook de rol die de NOM speelt in het aantrekken van investeringen en bedrijven is belangrijk. De komst van complementaire bedrijven in de regio’s versterkt de bekendheid en de innovatiekracht van de clusters. De gezamenlijke focus op sterkten vind ik daarbij van groot belang: die focus heeft de afgelopen jaren tot goede resultaten geleid. Verder kan de NOM een rol spelen in regionale versnellingsagenda’s.’

6

2) Het piekenbeleid is in NoordNederland succesvol. Langzamerhand ontstaan er steeds meer robuuste projecten waarin nieuwe technologieën door bedrijven samen met kennispartners worden ontwikkeld. In de meeste gevallen op de snijvlakken van meerdere pieken. Heeft het Ministerie van Economische Zaken voldoende tijd om deze projecten tot wasdom te laten komen? Of dwingt de dynamiek van beleidsmakers (in Europa, in Nederland) tot het kiezen van nieuwe pieken en sleutelgebieden?

‘Voor continuïteit van een individueel project zijn bedrijven en kennisinstellingen uiteraard allereerst zelf verantwoordelijk. Waar het gaat om de rol van de overheid is continuïteit van beleid belangrijk. De gezamenlijke focus moet natuurlijk niet elke vier jaar een andere kant op wijzen.

>

Coverstory Interview met Minister Van der Hoeven

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

We moeten wel goed blijven kijken naar wat de beste weg is om die pieken tot wasdom te laten komen en de gestelde ambities te halen.

Juist om continuïteit te garanderen, kan het voor het uitbouwen van de eigen kracht wenselijk zijn om met andere bedrijven en andere overheden krachten te bundelen en zo tot nog meer gezamenlijke focus en massa te komen. Niettemin kunnen er zich, al dan niet binnen de pieken of sleutelgebieden, interessante nieuwe ontwikke-

Al langer op ons wensenlijstje en in de eerste NOMMER van 2010 werkelijkheid: een interview met Minister Van der Hoeven. De interne mail: ‘Wat zou jij onze minister willen vragen?’ leverde een scala aan onderwerpen op. Dat betekende schrappen en keuzes maken.

Een luxeprobleem. Hierbij dan de gekozen vragen plus de antwoorden uit Den Haag.

lingen voordoen waarvoor we als overheid de ogen niet willen sluiten.’

3) Wat zijn uw ideeën om te komen tot een winstgevende, duurzame economie en hoe verhoudt zich dit tot het piekenbeleid?

‘Ik zet in op drie fronten: allereerst door te sturen op goede algemeen economische voorwaarden voor ondernemen en werken in Nederland. Ik denk daarbij aan goede marktwerking, vennootschapsbelasting, regelingen voor kenniswerkers, octrooi- en faillissementswetgeving, enzovoort. Daarnaast zet ik breed in op innovatie via regelingen waar het gehele bedrijfsleven gebruik van kan maken. Innovatie is zowel een antwoord op de wereldwijde concurrentiestrijd, als voor meer duurzame wijzen van productie.

Tenslotte voer ik nog specifiek beleid voor sterke sectoren; de sleutelgebieden en pieken. Om op dat internationale toneel mee te kunnen blijven spelen, moeten we blijvend innoveren. Dat vergt een gezamenlijke inspanning van bedrijven, kennisinstellingen en overheden.

Daarnaast zet ik er vanuit de maatschappelijke innovatie-agenda’s op in om de innovatiekracht van het bedrijfsleven te gebruiken om maatschappelijke problemen op te lossen. Daar komen bijvoorbeeld mijn innovatieagenda energie en de maatschappelijke innovatie-agenda water vandaan, om maar twee relevante voorbeelden te noemen voor Noord-Nederland.’

4) Het Innovatie Platform zet onder andere in op productiviteitsverbetering van het Nederlandse MKB. Haar ambitie is om de komende jaren 10.000 MKB-bedrijven hierover te adviseren. De NOM, Syntens, Kamer van Koophandel en TCNN hebben hiervoor een project opgezet (Slimmer Werken 8.nl) om deze ambitie in Noord-Nederland te realiseren. Hoe belangrijk vindt u productiviteitsverbetering voor het (Noord-)Nederlandse bedrijfsleven?

>

7

‘In het kader van de vergrijzing en de internationale con-

om energie op te wekken uit het spanningsverschil tus-

currentiepositie is productiviteitsgroei voor Nederland

sen zoet en zout water. Dat vind ik internationaal zeer

in het algemeen zeer belangrijk. Dat geldt dus zeker niet

aansprekend, ook al omdat deze technologie inzetbaar

specifiek voor het Noord-Nederlandse bedrijfsleven.

zou zijn op veel plekken in de wereld. Ook dat is weer

Innovatie en goede algemene condities voor ondernemen

een vrucht van de kennis uit Wetsus en initiatief van

en werken, dat zijn de sleutels voor productiviteitsver-

regionale ondernemers.

betering. Het is goed dat op deze punten in het Noorden

Een ander succes vind ik de Eemshaven, waar het haven-

interessante initiatieven bestaan. Op het niveau van het

bedrijf, het Rijk en de regionale overheden, de chemie-

individuele bedrijf is allereerst het bedrijf zelf verant-

en de energiesector samen de condities creëren voor het

woordelijk. De ambitie van het IP is om samen met

ontstaan van een echte energiehaven voor gas, LNG

werkgevers, vakbonden, Syntens en SenterNovem de

en andere nieuwe gassen en het opslaan en vooral ook

komende jaren 10.000 ondernemingen aan te zetten

hergebruiken van CO2.’

hun productiviteit te verhogen. De implementatie ervan ligt nu bij mij en deze partijen. Er wordt gestart met een

6) Stel mevrouw Van der Hoeven, u bent stadhouder

pilot van 1.000 bedrijven die zullen worden geadviseerd

van Noord-Nederland,

en gemonitored. En voor wat betreft het Noorden draagt

a) Welke economische kansen voor het noorden zou

het project Slimmer Werken 8.nl natuurlijk ook bij aan

u willen uitbuiten en hoe zou u dat in Den Haag

productiviteitsverbetering in het MKB.’

proberen te realiseren?

5) Welke noordelijke anekdotes gebruikt u bij het profile-

‘Ik zou doorpakken op de internationaal onderschei-

ren van Nederland tijdens de vele buitenlandse missies?

dende sterkten die we gezamenlijk in de afgelopen jaren verder hebben gebracht. Maar ik daag het Noorden uit

8

‘In het algemeen vind ik dat het Noorden de afgelopen

over die successen nog luider te komen vertellen in Den

jaren een geweldige draai heeft gemaakt naar de inzet op

Haag.’

sterkten. Daarmee is het zelfbewustzijn ook toegenomen en dat is goed: laat zien wat je kan! Er zijn prachtige pro-

b) Op welke wijze zou u de aardgasreserves en de energie-

jecten tot stand gekomen. De projecten hebben nog wel

kennis in het noorden ‘te gelde’ maken in Den Haag, maar

wat vaak het karakter gehad van het organiseren van de

ook op de wereldmarkt?

bedrijven en het versterken van de kennis. Nu wordt het zaak daar ook de vruchten van te gaan plukken!

‘De aardgasreserves zijn landelijke reserves en de op-

Een sterk punt van het Noorden vind ik de kruisbestui-

brengsten daaruit moeten we vooral voor goede projec-

ving tussen de verschillende sterkten van het Noorden:

ten inzetten die de economie blijvend versterken, ook als

watertechnologie en energie bijvoorbeeld. Dat zijn bij

straks de gasvoorraad afneemt; het gaat erom dat geld te

uitstek kansen in de economie. Aansprekende voor-

investeren in de toekomst.

beelden vind ik het Desah-project waar een woonwijk

Sterke projecten die daar in het Noorden uit gefinancierd

wordt verwarmd door het rioolwater reeds in het toilet

zijn, zijn bijvoorbeeld de uitdieping van de vaargeul

te scheiden en de herbruikbare afvalstroom via bacte-

Noordzee-Eemshaven die bijdraagt aan de positie van

riën om te zetten in warmte. Dat project kon tot stand

Nederland als elektriciteitsleverancier en als voorname

komen dankzij de kennis van Wetsus en de onderne-

speler op de gasrotonde, het watertechnologische topin-

mingszin van regionale bedrijven als Landustrie. Maar

stituut Wetsus, of het project Lifelines.

ook dankzij gedreven regionale partijen die het project

Voortbouwend op de gaskennis vind ik het ook belangrijk

als launching customer ook bekendheid wilden geven,

dat we investeren in een goede toekomstige positie van

zoals de gemeente Sneek en de woningbouwcorporaties.

Noord-Nederland als gasland. Daarom heb ik 10 miljoen

Een ander voorbeeld is natuurlijk het Blue Energy-project

geïnvesteerd in het project EDGaR dat een goede kennis-

dat aan de Afsluitdijk een proefcentrale moet opleveren

basis zal vormen om Nederland internationaal

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

‘In het algemeen zie ik goede kansen, vooral op energiegebied. Een goed initiatief vind ik Nordstream; dat is een initiatief dat ons minder afhankelijk maakt van de onzekere aanvoer van gas vanuit Rusland via Oekraïne en past dus in mijn beleid van leveringszekerheid. Het past bovendien in het concept van de gasrotonde. Verder noem ik de initiatieven van Gasterra om betrokken te raken bij de olie en gaswinning op het Yamal schiereiland voor de kust van Rusland.

Maar er zijn natuurlijk ook andere kansen op het gebied van kennisuitwisseling en het leren van elkaars verschillen in benadering tussen Scandinavië en de Baltische staten. Denk aan een Interreg-project als ‘North Sea Supply Connect’.’

7) Hoe ziet u de huidige sterke regierol van het Ministerie van Economische Zaken (regionale ontwikkelingsprogramma’s) in het licht van het Europese beleid van autonome ontwikkeling van de regio’s?

‘Om kansen te pakken is samenwerking van bedrijven en regionale en nationale overheden noodzakelijk. Gezamenlijke focus is daarbij wezenlijk. Daarin heeft iedere overheid een rol die aansluit bij opgaven die er liggen om Nederland internationaal op de kaart te zetten en die het bedrijfsleven niet in haar eentje kan oppakken. Voor sectoren die dragend zijn voor de Nederlandse economie of waar afstemming over de regio- of landsgrenzen heen of ander Rijksbeleid nodig is, heb ik een verantwoorde‘The making of’ de coverfoto.

lijkheid. Dat zijn ook vaak de sectoren die regionaal sterk onderscheidend zijn. Daarom is de samenwerking tussen de verschillende overheidslagen zo belangrijk.’

als gasrotonde te positioneren. Dat doen we door kennis

8) Slechts één antwoord mogelijk: Berenburg of

te ontwikkelen over inpassing van nieuwe en duurzame

Limburgse vlaai?

gassen. Maar ook door kennis te ontwikkelen over hoe we ons gas gedurende langere tijd nog als achtervang

‘Zoals ik zojuist al zei richt ik me bij voorkeur op wat re-

kunnen gebruiken van niet altijd even opbrengstzekere

gionaal onderscheidend is. Wie weet is er een vlaairecept

duurzame bronnen.’

met Berenburg dat beide toppers combineert. Daar houd ik mij voor aanbevolen!’

c) Welke kansen zou u willen grijpen voor de economische as naar de ScanBalt?

■

9

Food Future 10

Zet innovatie op het menu van Er is goed nieuws voor de voedingsmiddelenbranche in NoordNederland: de NOM participeert in Food Future, een Europees project met de ambitie om de omzet van de sector te bevorderen door innovatie te stimuleren: technologie en kennis moeten in de toekomst sneller hun weg vinden naar ondernemingen in deze sector. Food Future heeft de status van een ‘Majeur Interreg-project’, waarmee de Europese Unie onderstreept dat het menens is. De gehele Nederlands-Duitse grensstreek is doelgebied; namens Nederland werken NOM, Oost NV en LIOF mee, voor Duitsland slijpen Nieke, DIL en Food-Processing Institute de (keuken)messen ...

I N V E S T E R E N

Kansen in de keuken De voedingsmiddelenbranche is van oudsher een pijler van de Noord-Nederlandse economie. Maar resultaten behaald in het verleden bieden geen garanties voor de

I N

O N T W I K K E L I N G

Food Future stond al een tijdje op het vuur

toekomst. Het is tijd voor innovatie, tijd om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen, want de consument van nu

Food Future is geen fast food. Integendeel: het

vraagt andere producten en een transparanter productie-

heeft meerdere jaren voorbereiding gekost ...

proces.

Het verhaal begint in 2006, op een conferentie in

Denk bijvoorbeeld aan de trend ‘authentieke recepten/

Assen, waar de Nederlandse staatssecretaris

koken zoals oma kookte’. Maar het liefst wel gemakke-

van Economische Zaken, mevrouw Van Gennip,

lijk, want convenience is een blijvertje. Deze trends in de

en haar Duitse tegenhangers, Staatssekretär für

keuken bieden kansen voor de voedingsmiddelenbranche.

Wirtschaft, Arbeit und Verkehr von Niedersachen,

Tenminste: als de sector inzet op vernieuwing, variatie

de heer J. Werren, en stellvertretende Staatsrätin

en toegevoegde waarde, want veel basisproducten kan

für Wirtschaft und Häfen von Bremen, mevrouw dr.

Oost-Europa goedkoper leveren ...

M. Pohl, acte de présence gaven.

De conferentie stond in het teken van het Inter-

Innovatie op het menu

reg IVa-programma, ofwel: grensoverschrijdende

Food Future focust op innovatie. Hoe moet die tot stand

samenwerking tussen Duitsland en Nederland.

komen? Heel eenvoudig: producenten van voedingsmid-

Sindsdien is het contact tussen NOM en haar

delen hebben nogal wat moeite om hun processen en

convenantpartners aan Nederlandse kant en Nieke

producten te vernieuwen. Dat kán en móet veranderen

en DIL aan Duitse zijde geïntensiveerd, met Food

door de samenwerking met kennisinstellingen (hoge-

Future als gevolg. Hopelijk kunnen we binnenkort

scholen, universiteiten, TNO, maar ook toonaangevende

proeven van de eerste resultaten ...

ondernemingen) aan te gaan. Zo komt er een wisselwerking

11

op gang, en kunnen kennisinstellingen gerichter gaan

de voedingsmiddelenbranche werken aan oplossingen die aansluiten bij de mogelijk-

worden er projecten geëntameerd waarin kennisinstellingen

heden van de voedingsmiddelenbranche. Uiteindelijk

en ondernemers samenwerken aan onderzoek en ontwikke-

moet dat resulteren in producten met meer toegevoegde

ling. Food Future heeft een budget van ongeveer 11 miljoen

waarde, hogere omzetten en een versterkte voedingsmid-

euro. Een aantal Friese ondernemers zijn inmiddels aan

delensector.

tafel geschoven in afwachting van het diner! Welke andere Noordelijke ondernemers zetten hun tanden erin?

Aan tafel!

Food Future daagt ondernemers in de voedingsmiddelen-

Voor meer informatie over Food Future bel Herman de Vries

sector uit om mee te doen: aan tafel! Welke mogelijkhe-

(050) 521 44 23 of mail naar hdevries@nom.nl.

den zijn er? Food Future heeft een laagdrempelig driegangenmenu ontwikkeld.

Allereerst kan de ondernemer deelnemen aan een interview, waarin de kansen voor innovatie in zijn bedrijf in kaart gebracht worden. Dit interview is gratis. Vervolgens kan de ondernemer meedoen aan een adviesproject dat als doel heeft exacter te omschrijven wat de uitdaging is en welke oplossingsrichtingen er denkbaar zijn. Tenslotte

Aantal werknemers bij buitenlandse bedrijven per provincie Provincie Groningen Fryslân Drenthe Totaal

Werknemers

Bedrijven

10768

231

7424

197

9090

194

27282

622

Aantal buitenlandse bedrijven per land van herkomst Land van herkomst

Vanuit een ander land aan de slag gaan in Nederland. Er komt nogal wat op je af voordat je echt gesetteld bent. Gelukkig is ook daar een oplossing voor. De ‘Relocation Services’ van Connect International bijvoorbeeld.

Werknemers

Bedrijven

Australië

9

4

Bahrein

1

1

698

26

22

1

landse economie. Het maakt het gebied tot een aantrek-

245

1

kelijke vestigingsplaats voor internationaal opererende

Britse Maagdeneilanden

18

2

bedrijven. De komst van dergelijke bedrijven gaat vaak

Canada

44

4

gepaard met het aantrekken van personeel uit het bui-

China

287

5

tenland. En dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan. Aan

Cyprus

75

5

België Bermuda Brazilië

Duitsland

12

Connect In Globalisering creëert nieuwe kansen voor de Noord-Neder-

Globalisering en

3989

139

Denemarken

399

14

Finland

708

12

Frankrijk

2284

35

Gibraltar

130

2

Aantal buitenlandse bedrijven per sector

1

1

Sector

Griekenland Ierland

1843

26

Werknemers

Bedrijven

Basismetaal

2063

19

5134

71

368

3

India

453

1

Chemie en pharma

Italië

89

5

2063

14

Elektronica en medische apparaten

888

24

15

1

392

16

4

1

393

8

33

5

1

1

Qatar

45

1

Overheid en publieke diensten

Spanje

224

7

Recreatie en toerisme

Taiwan

103

2

Transport en logistiek

Thailand

5

1

Zakelijke dienstverlening

Tsjechië

1

1

Totaal

Turkije

1

1

Verenigd Koninkrijk

3723

155

Verenigde Arabische Emiraten

247

1

Verenigde Staten

5155

64

Zweden

2242

22

452

13

27282

622

Japan Luxemburg Maleisië Nederlandse Antillen Nieuw Zeeland Noorwegen Oostenrijk Portugal

Zwitserland Totaal

Energietechnologie Foodproductie ICT

485

12

2188

22

615

19

Industriële dienstverlening

2537

65

Karton/ Papier en verpakking

3995

16

Machinefabrieken/ machine en apparatenbouw

2119

38

2

1

322

10

694

38

6760

308

27282

622

Disclaimer (behorend bij de kaart op bladzijde 14 en 15) Aan de inhoud en (technische) betrouwbaarheid van de kaart met buitenlandse bedrijven is veel zorg besteed. Bij het opstellen van de kaart hebben we ons gebaseerd op de gegevens van de databank Reach van Bureau van Dijk Publishing Electronic en gegevens uit ons eigen Customer Relationship Management. De kaart heeft echter slechts een algemeen en informatief karakter en volledige (technische) betrouwbaarheid onder alle omstandigheden kan dan ook per definitie niet worden gegarandeerd. Aan de inhoud van de kaart kunnen geen rechten worden ontleend en N.V. NOM kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor hetgeen zonder deskundig advies naar aanleiding van de inhoud van de kaart wordt ondernomen.

I N V E S T E R E N

ternational

I N

O N T W I K K E L I N G

het werk gaan in Nederland is voor internationals meer dan alleen verhuizen. Het is een complex en tijdrovend proces.

Om werknemers en werkgevers daarin adequaat te begeleiden is ooit Connect International in het leven geroepen. De dienstverlening van de organisatie is gestoeld op zogeheten ‘Relocation Services’. Bedoeld om ervoor te zorgen dat internationals zich snel in ons land kunnen vestigen en zich hier thuis voelen.

Breed en intensief netwerk Honderden mensen, van uiteenlopende nationaliteiten, zijn de afgelopen jaren al door Connect International begeleid bij hun komst naar Groningen, Friesland en Drenthe.

De organisatie maakt hierbij onder meer gebruik van een breed en intensief netwerk. Denk aan lokale overheden, de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND), makelaars, banken en scholen. Alle formaliteiten kunnen zo in korte tijd worden

relocatie gaan hand in hand geregeld. Ook is er een ledenorganisatie ‘Connecting Worlds’ en een zakelijke ledenservice ‘Connect Business Club’.

Deze services zijn erop gericht om de internationals en hun families met elkaar in contact te brengen en hen wegwijs te maken in de Nederlandse cultuur.

Midden- en Kleinbedrijf Alleen bedoeld voor grote bedrijven? Nee, zeker niet. Want ook in het Midden- en Kleinbedrijf wordt regelmatig gekwalificeerd personeel uit het buitenland aangetrokken. Vaak ontbreekt het de sector echter aan tijd om zich te verdiepen in allerlei procedurele kwesties. Ook dan biedt ondersteuning van Connect International uitkomst.

De NOM en buitenlandse bedrijven De NOM is blij met een organisatie als Connect International.

Niet voor niets is Connect International in het NOM-pand gehuisvest. Ook de NOM doet er alles aan om een buitenlandse vestiging naar Noord-Nederland te halen. Maar ook reeds aanwezige dochters van buitenlandse moeders komen geen aandacht tekort. Dit heet officieel Investor Development (zie ook pagina 24 van deze NOMMER).

Meer weten over Connect International? Kijk dan eens op www.connect-int.org.

13

Buitenlandse bedrijven in Noord-Nederland

Aantal werknemers

Dongeradeel 15

0 - 250

4

Leeuwarderadeel 250 - 1.000

112 Menaldumadeel

3

320 1.000 - 2.000

7

Franekeradeel

3

LEEUWARDEN 169 47

211

Achtkars

4

8

24

Littenseradeel

Harlingen

1

Aantal bedrijven

1.255

1

9

3

Smallingerland

Boarnsterhim

Bolsward 197

340

Tytsjerksteradiel

1.303

12

> 2.000

1

6

12

195

732

14 14

5

Opsterlan

Sneek 40 Nijefurd 1

3

21

Wymbritseradiel

1

24

20

908

825 Skarsterl창n

Heerenveen

1

Gaasterl창n-Sleat

228

8

Lemsterland

152

4

Weststellingwerf

Voor de NOM is het belangrijk een overzicht te hebben van buitenlandse vestigingen in onze regio. Ze zijn alleen al belangrijk vanwege hun potentie voor mogelijke vervolginvesteringen. Ook kan onze regio zich in de volle breedte beter profileren door de toegevoegde kennis en competenties van buitenlandse nevenvestigingen. Daarom ook dat we besloten een stapje verder te gaan. U vindt de kaart met buitenlandse bedrijven niet alleen in deze NOMMER maar kunt deze ook als apart document downloaden via de website. Dit is een Engelstalig document te gebruiken voor uw en onze Engelssprekende relaties (zie publicaties onderaan iedere webpagina op nom.nl). En als klap op de vuurpijl nog een derde stap: via www.nvnom.eu/foreigncompanies of www.nom.nl/foreigncompanies houden we de kaart up to date. Immers, een gedrukt document is vaak al verouderd op het moment van uitgifte. De digitale versie houden we op kwartaalbasis bij.

Me

32

Eemsmond

3

2

33

Loppersum De Marne

1

3

1

1.585

1

18

466 Appingedam

8

16

Zuidhorn 83

5

189 Grootegast

8

3.130

11

1

GRONINGEN 3

382 Leek

1

4

3

88

24

3

656

Haren

526 Noordenveld

HoogezandSappemeer

1.072

6

23

690

ASSEN

Pekela

Veendam

29

380

8

262

Tynaarlo

189

83

Aa en Hunze

39 6

4

157 Midden-Drenthe

7

6

Stadskanaal

Borger Odoorn

Westerveld

EMMEN 55 24 16

821

10

173

1.359

3.430

Hoogeveen

De Wolden 17

678

3

Vlagtwedde

5

Ooststellingwerf

122

Oldambt

3.575

8

nd

Menterwolde

Slochteren 20

13

Marum

Delfzijl

3

Winsum

spelen

eppel

8

Coevorden

86

4

15

Participaties

Glice

nonfrozen schaatsbanen Glice International BV ontwikkelt, produceert en vermarkt sinds eind 2007 nonfrozen schaatsbanen. Dit zijn schaatsbanen van kunststof platen die voor elke schaatsdag licht besproeid worden met de unieke, door onszelf ontwikkelde Nano Coating. Deze coating én onze schaatsplaten zijn het grote geheim van Glice.

16

In The Flexible World zoeken jonge gezinnen naar praktisch oplossingen om er met zijn allen op uit te trekken.

KidCar springt hier al meer dan tien jaar op in met een flexibele oplossing.

‘Wij maken als enige in Nederland op ambachtelijke wijze fiets-buggy’s’, aldus Volker de Vogel, directeur van KidCar. ‘Multifunctionaliteit typeert de modellen van KidCar. Ouders kunnen met hun KidCar fietsen, wandelen én joggen. Het is één van de grote voordelen ten opzichte van een kinderzitje of bakfiets. Bovendien past de KidCar met een totale breedte van 78,5 cm tussen iedere deur en zit het

Eind 2007 startten we met de ontwikke-

product natuurlijk als Winterfun, maar

kind altijd lekker veilig en droog door de

ling en productie van de eerste generatie

komen dit jaar ook met het zomerconcept:

waterdichte regenhuif. In de winkel is de

schaatsbanen: het was meteen raak. Toch

Zomerfun. Zo kunnen we onze omzet ver-

KidCar met zijn sportieve look in frisse

zijn we direct verder gegaan met de ont-

hogen en zijn we niet uitsluitend van de

kleuren een blikvanger voor jonge gezin-

wikkeling. Zo kwamen we al in oktober

winterpiek afhankelijk. Deze ontwikkeling

nen. Dankzij korte lijnen met onze dealers

2008 met de tweede generatie banen. Dit

is mogelijk omdat onze vloeren multi-

werd in het winterseizoen 2008-2009 een

functioneel zijn. Zonder de coating zijn ze

groot succes en zorgde voor een flinke

uitstekend geschikt om rol- en balsporten

omzetstijging (en dat nog wel in het jaar

op te doen zoals in line skaten of basketbal

van de kredietcrisis!).

(de vloer heeft een prima ‘bounce’).

Met de ontwikkeling van de tweede

Als klap op de vuurpijl hebben we in

generatie hebben we feitelijk een nieuw

december 2009, in samenwerking met

product ontwikkeld: een nieuwe schaats-

het Friesland College, een schans bekleed

plaat met nu een speciale clickverbinding

met Glice-platen. Zo een waar vanaf kan

(net als bij kliklaminaat) die zorgt voor

worden gegleden met sleetjes.

een echt strakke, egale vloer zonder naden.

De NOM heeft ons juist in het begin niet

Dit blijkt een groot voordeel te zijn ten

alleen financieel gesteund maar ook met

opzichte van onze concurrenten die met

advies, en ze hebben als klankbord gefunc-

een soort puzzelstukverbinding werken.

tioneerd. Zonder hen hadden we über-

Deze verbinding kan nog wel eens, als

haupt niet kunnen starten. Door deelname

gevolg van temperatuurverschillen, uitzet-

van de NOM was het ook makkelijker om

ten en gevaarlijke opstaande randjes geven

verdere financiering te regelen om zo te

waarover je kunt vallen.

kunnen groeien. Ook profiteren we van het uitgebreide netwerk van de NOM.

De combinatie met onze coating geeft een glijprestatie die aardig dicht in de buurt komt van echt ijs. We positioneren ons

Roel Wiewel

Fietsen én met

KidCar

aan het woord blijven we onszelf ontwikkelen en bieden bovendien hele goede service.’

‘Het leuke van onze onderneming is dat alle aspecten van het proces aan de orde komen. De ontwikkelfase, productie en het vermarkten zijn belangrijke peilers binnen het bedrijf. Eind 2008 kwamen

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

PendraCare produceert catheters en andere producten voor het doen van interventies bij cardiologische en radiologische toepassingen.

PendraCare

we op een punt dat de marketing een

In de geschiedenis van PendraCare speelt

nieuwe impuls nodig had. Door gesprek-

de NOM een prominente rol. Bij de start

ken met de NOM kwamen we in contact

van het bedrijf in 2001 verleende de NOM

Daarnaast is in de tweede helft van 2008

met Jan de Jong, directeur van MultiCycle.

een belangrijk deel van het startkapitaal

PendraCare Vascular BV opgericht. Een

Met zijn adviezen hebben we een geheel

aan de oorspronkelijke vijf oprichters. In

bedrijf dat, op contractbasis voor derden,

nieuw marketingconcept ontwikkeld. Een

drie jaar tijd lukte het PendraCare een

catheters en andere interventieproducten

belangrijk onderdeel is hoe ons merk zich

diagnostische catheter te ontwikkelen en

ontwikkelt. Door het besluit van Cordis

positioneert in de markt. Het is een inte-

te vermarkten. Helaas lukte het niet om

Europa NV om de vestiging in Roden te

grale aanpak waarbij ook de ontwikkeling

dit product ook in voldoende mate te ver-

sluiten, kwam er veel hooggekwalificeerd

van nieuwe modellen is meegenomen.

kopen, waardoor PendraCare BV in 2004

personeel beschikbaar. Daar heeft Pen-

Door de inbreng van de NOM kunnen we

failliet ging. Met nieuw extern kapitaal

draCare dankbaar gebruik van gemaakt.

onze plannen verwezenlijken en ons merk

maakte het bedrijf daarna een doorstart als

Hierdoor zijn eind 2008 ook opdrachten

verder uitbouwen.’

PendraCare International BV.

binnengehaald voor de ontwikkeling van PTA en PTCA ballon-catheters. Het totale

Volker de Vogel

In tweede instantie lukte het wel om de

productportfolio van PendraCare is daar-

verkoop succesvol op gang te krijgen, ech-

door sterk toegenomen.

ter het bedrijf bleef forse verliezen maken.

wandelen

Company

Het nieuwe management besloot daarom

Na een moeizaam begin in 2009, onder

in 2007 opnieuw de NOM te benaderen

andere door de inzakkende verkopen in

om te participeren. Het toont de bereid-

verband met de wereldwijde kredietcrisis,

heid van de NOM om elke business case

steeg de omzet langzaam maar zeker van

apart te beoordelen om voor de tweede

maand tot maand, waardoor aan het eind

keer in een bedrijf te participeren, ook na

van 2009 voor het eerst in de geschiede-

een faillissement. Dat het een juiste beslis-

nis een positief jaarresultaat gehaald kon

sing is geweest hebben de afgelopen jaren

worden.

aangetoond.

Met de groei in omzet is ook het personeelsbestand gestaag gegroeid, van 40 fte

Na de herfinanciering, medio 2007, kon

in oktober 2008 tot 90 fte in januari 2010,

een forse reorganisatie en professionalise-

waarvan ongeveer 30 fte binnen de afde-

ring van het bedrijf worden doorgevoerd.

lingen R&D en QA. Verwachting is dat het

Het financiële systeem, het Quality Ma-

aantal arbeidsplaatsen in de loop van 2010

nagement Systeem en de productieproces-

nog behoorlijk verder zal stijgen.

sen werden gereorganiseerd. In de loop

Met twee nieuwe ontwikkelopdrachten

van 2008 is vervolgens een nieuwe gene-

voor 2010 en de lancering in Q1 2010 van

ratie diagnostische cardiologie-catheters

een intern ontwikkelde Guiding catheter,

ontwikkeld, de Pointer product range: het

ziet de toekomst er dan ook rooskleurig uit.

keerpunt in de resultaten van PendraCare International BV.

Tjeerd Homsma

17

18

Smart

marktkans voor Noord De energiemarkt staat voor een complexe uitdaging. De wereld ‘elektrificeert’ in rap tempo. Nieuwe vragers als elektrische auto’s en warmtepompen stuwen de stroomconsumptie omhoog. Tegelijkertijd nemen de zorgen over fossiele energiebronnen - kosten, leveringszekerheid, milieuaspecten - verder toe. Energieopwekking gebeurt steeds meer decentraal, door zon, wind en aardwarmte. Kortom, de wereld gaat andere eisen stellen aan de belasting en inrichting van energienetten.

Het uitroltempo van die ontwikkelingen is lastig te voorspellen, maar dat ze er komen is zeker. Gelukkig ligt het concept voor de oplossing klaar. Smart Grids hebben de toekomst. En daar liggen kansen voor bedrijven.

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

ste energieontwikkeling van dit moment: ‘Het concept speelt direct in op actuele trends én toekomstverwachtingen. Het voorziet in zaken als integratie van decentrale opwekking, elektrische mobiliteit, netintegratie van stroom en gas en waardetoevoeging voor en door de consument. Smart Grids integreren door middel van intelligente ICT de drie hoofdlagen van de energiemarkt: opwekking, distributie en gebruik. Dat werkt in twee richtingen: van net naar gebruiker, maar ook van gebruiker naar net. Een Smart Grid wordt namelijk vanuit allerlei bronnen gevoed: grote centrales en windmolenparken op zee, maar vooral ook decentraal door zonnepanelen, windturbines en HRe-ketels (microwarmtekrachtkoppeling) bij consumenten en bedrijven.’

Grids

-Nederland

Ideaal voor duurzame wijken Lokale oplossingen voor opwekking, opslag, gebruik en teruglevering, gecombineerd met centrale voorzieningen, dat is de crux van Smart Grids. Daarmee is het dé denkrichting voor duurzame wijken. In onze regio zijn onder meer Groningen, Meppel, Leeuwarden, Heerhugowaard en Emmen koplopers op dat gebied. ‘In verschillende plaatsen wordt hard gewerkt aan voorbeeldwijken met innovatieve energiesystemen. Bijvoorbeeld gebaseerd op HRe-ketels, groen gas voor wijkverwarming, warmtepompen en zonnecollectoren. Maar er zijn bijvoorbeeld ook laadpunten voor elektrische auto’s en scooters. Via een Smart Grid kan zo’n wijk voor een flink deel zijn eigen energiehuishouding regelen.’

Power to the people via slimme meters Bij Smart Grids kan de gebruiker even makkelijk energie betrekken als zelfopgewekte stroom voor een goede prijs

NOM wil voorop lopen bij Smart Grids

aan het net leveren. De passieve consument van nu

Volgens sommigen heeft de conventionele energie-

wordt daardoor een actieve ‘prosument’ met grotere zeg-

infrastructuur zijn houdbaarheidsdatum bijna bereikt.

genschap over zijn eigen in- en verkoop. Niet voor niets

‘Energie wordt als internet’ zeggen anderen, ‘Nog even

worden Smart Grids wel eens omschreven als ‘Power to

en we kunnen capaciteit met elkaar delen en gaan naar

the People’.

peer-to-peer concepten.’ De NOM is ervan overtuigd dat

‘Om die voordelen echt te realiseren moeten er intel-

de wereld toe is aan slimmere, efficiëntere netten. Smart

ligente meet- en communicatiesystemen ingevoerd

Grids hebben de toekomst en daar liggen kansen voor

worden. Deze ‘slimme meters’ worden vaak in relatie

bedrijven.

gebracht met privacy-vraagstukken. Met respect voor die discussie: ik denk dat het onvermijdelijk is dat ze er

Flexibel slim net met decentrale bronnen

komen. Slimme meters combineren gas, elektra en water

Allard van Dijk, projectmanager business development

en regelen de ‘verkeersstromen’ op het net. Ze zijn de

energie van de NOM, ziet Smart Grids als de belangrijk-

gateway tussen het net en de woning en verzorgen de >

19

of laten beleggen. Dat klinkt eng, maar kan erg lucratief worden. Netbeheerders als Enexis en Alliander experimenteren al langer met dit soort mogelijkheden, maar zijn nog op zoek naar het evenwicht tussen klantenbelang en eigen belang. Zij leveren het liefst constant dezelfde hoeveelheid stroom. Onvoorspelbare pieken of netverzwaringen (elektrische mobiliteit!) leiden tot extra kosten. Zij zien dus graag dat consumenten in de daluren extra energie verbruiken en in de piekuren stroom aan het net leveren.’

Deze voorbeelden zijn pas het begin van de ontwikkelingen die de markt voorziet. De verwachting is dat Smart

20

communicatie tussen het net en de apparaten in huis.

Grids de energiemarkt op de langere termijn een revolu-

Verder geeft zo’n meter de gebruiker én de leverancier

tionair ander aanzicht geven, met innovatieve diensten

realtime inzicht in het actuele verbruik en de eventuele

en toepassingen. Het worden zelfdenkende, zelfherstel-

teruglevering van zelfopgewekte stroom. De consument

lende netten die optimaal gebruikmaken van beschikbare

weet dus op elk moment van de dag precies hoeveel hij

energie, verspilling en inefficiency voorkomen en extra

verbruikt.’

services, waarde en comfort toevoegen voor de consument. Daarnaast bieden ze - last but not least - belangrijke

Toekomstmuziek

optimalisatie- en beheerinstrumenten voor netbeheerders,

Allard van Dijk voorziet dat dit basissysteem de kapstok

energieleveranciers en apparatenbouwers, zoals bouwers

wordt voor veel nieuwe services en functionaliteiten:

van warmtepompen en CV ketels.

‘Neem bijvoorbeeld de afrekening van stroom. Nu gedie resulteren in een vast voorschot per maand. Je hebt,

Marktkansen voor ondernemers die vooruit denken

behalve dag- of nachtstroom, maar één tarief waarin de

Het concept lijkt realistisch en technisch uitvoerbaar.

dure piekuren en voordelige daluren verwerkt zijn. Er

‘Maar dat betekent niet dat er over een paar jaar overal

valt dus niet veel te kiezen, behalve niet gebruiken. In

slimme netten liggen’, voorspelt Allard. ‘Het is een proces

een Smart Grid regel je dat veel slimmer. Op basis van de

dat langzaam vorm moet krijgen. Organisatorisch, maar

realtime verbruikscijfers die de slimme meter doorgeeft

ook op het gebied van techniek en diensten. Ook op het

wordt bijvoorbeeld de actuele prijs bepaald, die zelfs per

gebied van financiële en juridische kaders én sociale accep-

kwartier kan fluctueren. Die prijs komt via de meter bij

tatie is veel ontwikkelwerk nodig. Voor ondernemers die

de consument. Die kiest vervolgens zelf een voordelig

vooruit durven denken liggen er dus volop uitdagingen

moment om een was te draaien of de auto op te laden, en

en marktkansen. Als energieregio bij uitstek kan Noord-

wacht een hoger tarief af om zelfopgewekte stroom aan

Nederland daarin voorop lopen. NOM en Energy Valley

het net te leveren.’ Een volgende stap is dat dit volledig

hebben daarom gezamenlijk Smart Grids als speerpunt op-

automatisch gebeurt, op basis van een voorkeursprofiel

gepakt. We zijn actief in gesprek met noordelijke en natio-

van de consument: de slimme meter zet de wasdroger aan

nale markttrekkers om inzicht te krijgen in de impact van

als de stroom goedkoop genoeg is. ‘Een beetje vergelijk-

Smart Grids en om in kaart te brengen wat er nodig is voor

baar met de in de bankwereld wel gehanteerde consu-

een succesvolle uitrol. In eerste instantie gaat het daarbij

mentenprofielen zelf beleggen, samen beleggen

om kennis mobiliseren en ideeën genereren. De volgende

beurt dit meestal nog op basis van eerdere jaaropnames

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

stap is ontwikkelen en maken in business development

noordelijke bedrijven zijn daar mee bezig. Als EnergyValley

clusters. Het doel is om innovatieve producten en

regio willen we vooroplopen. Dan moet je investeren in

diensten te realiseren die we op verschillende plaatsen

nieuwe technische ontwikkelingen.’

in het Noorden gaan demonstreren om hun werking en economische haalbaarheid in de praktijk aan te tonen.’

Op weg naar nieuwe product-marktcombinaties

Investeren in R&D

De andere vier kavels richten zich respectievelijk op

Om vaart te zetten achter dit proces is het project

decentrale opwekking van energie, elektrische mobiliteit

Smart Grids opgedeeld in vijf herkenbare deelgebieden

(o.m. laadinfrastructuur), slimme meetsystemen voor

(‘kavels’). Allard is zelf procesbegeleider van het kavel

data-acquisitie en nieuwe services en afrekensystemen.

‘Opslag van warmte en elektriciteit’. ‘Steeds meer men-

Ook bij deze onderwerpen gaat het volgens Allard vaak

sen hebben HRe-ketels, windmolens, warmtepompen

om ontwikkelingen en bedrijfsmodellen op de wat

of zonnepanelen. Als je zelfgeproduceerde stroom of

langere termijn: ‘Met de huidige technieken is al veel

warmte op kunt slaan voor later gebruik nemen je flexi-

mogelijk, maar voor er echt een compleet en goed wer-

biliteit en efficiency enorm toe. Je kunt dan bijvoorbeeld

kend Smart Grid in Nederland en Europa ligt zijn we wel

’s nachts met goedkope stroom je warmtepomp laten

een aantal jaren verder en is er nog veel R&D nodig. Nu

draaien, de warmte opslaan en daarmee overdag je huis

voorop lopen in die ontwikkeling betekent een voor-

verwarmen. Een ander scenario waar wij naar kijken is

sprong op het moment dat het actueel wordt. Daarom

windstroom uit nachtelijke daluren opslaan in accu’s

wil de NOM bedrijven stimuleren om mee te werken aan

van elektrische auto’s of boten. De grote uitdaging is nu

nieuwe product-marktcombinaties voor slimme netten.

om een technische oplossing te vinden om vanuit die

Bij het Ministerie van EZ is daarvoor een subsidie in de

accuopslag een gebouw te voeden of om de stroom op

maak. De randvoorwaarden zijn nog niet bekend. Maar

een gunstig prijsmoment terug te leveren aan het net.

ook los daarvan kunnen bedrijven die geïnteresseerd zijn

Proeven wijzen uit dat dit met de huidige techniek nog

in smart grid of ideeën hebben, altijd contact met mij

niet aantrekkelijk is, maar waarschijnlijk wel wordt. Ook

opnemen.’

Het NOM-energieteam. Van beneden naar boven: Allard van Dijk, Ruud van Dijk, Herman de Vries, rechts van Herman: Anja Rombout, zittend, Maarten Goddijn, links van Herman: Jan Rienk Timmer

■

21

NOM InvesteringsBevordering

22

NOM InvesteringsBevordering (NOM-IB) is een van de drie hoofdonderdelen van de NOM, naast Finance en Ontwikkeling & Innovatie. Het ‘marketing & sales frontoffice’ van de NOM, zo ziet hoofd NOM-IB Sander Oosterhof de functie van dit veelzijdige onderdeel. Klantgericht werken is daarbij het adagium. Sinds kort compleet met gekwantificeerde targets. Want, vindt Sander: ‘Als je de klant professioneel, snel en slagvaardig verder wilt helpen moet je intern scherp blijven.’

Issue base met de ondernemer

Meer dan alleen investeringsbevordering Het woord Investeringsbevordering doet misschien vermoeden dat NOM-IB zich uitsluitend bezighoudt met acquisitie van (buitenlandse) bedrijven. Sander haast zich om dat recht te zetten: ‘Nieuwe investeerders naar het Noorden halen is voor NOM-IB een essentiële taak. Maar

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

het is voor ons zeker zo belangrijk om die honderden bedrijven die hier al zitten vooruit te helpen en voor de regio te behouden. Daarnaast hebben we met compensatieprojecten en subsidieadvies nog twee volwaardige taken.’

Al die taken vallen voor Sander onder één noemer: professioneel de belangen behartigen van de individuele ondernemer. ‘Dat is onze hoofdtaak en die vullen we zo adequaat mogelijk in. We wachten niet af wat er op onze weg komt, maar gaan actief op zoek naar nieuwe leads en investeerders. Naar bedrijven die we vooruit kunnen helpen. Voor al onze activiteiten hebben we concreet meetbare doelstellingen geformuleerd. Daar staan we voor als team. Dat houdt ons alert.’

Buitenlandse investeerders Vele buitenlandse bedrijven vonden de afgelopen decennia de weg naar Noord-Nederland via de NOM. En als het aan NOM-IB ligt volgen er nog veel meer. Een belangrijke partner daarbij is de Netherlands Foreign Investment Agency. Een Nederlandse overheidsorganisatie met kantoren over de hele wereld. ‘De mensen van het NFIA hebben contacten met het internationale bedrijfsleven. Zij leveren ons leads waar wij actief werk van maken. Daarnaast genereren we ook leads via andere intermediairs en ons eigen netwerk. Als blijkt dat er

d werken in het middelpunt

concrete belangstelling is, spreken we ons volledige

servicearsenaal aan om een bedrijf over de streep te trekken en wegwijs te maken in het Noorden. Advies over vestigingslocaties, contacten met dienstverleners en toeleveranciers, hulp bij het krijgen van vergunningen en subsidies, noem maar op. Via onze collega’s van NOMFinance kunnen we een rol spelen bij de financiering.’ > Sander Oosterhof, hoofd NOM InvesteringsBevordering

23

Het NOM-IB team, v.l.n.r. : Joep de Vries, Aiwi Chiu, Jan Hendrik van Tuil, Giny Hulsebos, Wubbo Everts, Gerard Lenstra (voor), Sietse Wiersma (achter), Allette Snijder, Anja Rombout, Reinder de Jong, Sander Oosterhof, Janieta Mulder en Wim A,B. Op de foto ontbreekt: Stephanie de Noord.

‘We willen weten wat een ondernemer drijft. Niet via vluchtige bezoekjes, maar door gesprekken op strategisch niveau. Waar sta je nu? Wat wil je bereiken? Wat zijn de belemmeringen? Zo krijgen we aanwijzingen waar we concreet mee aan de slag kunnen. Adviseren, doorverwijzen, obstakels wegwerken, gunstige voorwaarden scheppen. Issue based werken is de lijn waar we op inzetten.’

‘Ook leveren die gesprekken een berg informatie op.

Zijn er nieuwe technologische ontwikkelingen? Zoekt een bedrijf samenwerking? Hoe staat het met de werkgelegenheid en arbeidsmarkt? Zijn er uitbreidingsplannen?

Werken aan imago Noord-Nederland

Opvallende kostenontwikkelingen? Zo krijgen we niet

Om goed te kunnen functioneren moeten NFIA en

alleen actuele facts en figures, maar functioneren we ook

andere intermediairs beschikken over actuele informatie

als voelsprieten voor andere onderdelen van de NOM.’

over het vestigingsklimaat in de verschillende regio’s.

24

De NOM draagt die aan voor Noord-Nederland. ‘We

Compensatieorders en subsidieadvies

hebben vorig jaar geld ter beschikking gekregen voor

Een succesvolle activiteit van NOM-IB zijn compensa-

ons Acquisitie Ondersteunend Programma. Daarmee

tieprojecten. Buitenlandse leveranciers van het Minis-

doen we uitgebreid onderzoek naar de sterke punten

terie van Defensie zijn verplicht om voor minimaal het

van verschillende noordelijke sectoren. Iedereen weet

orderbedrag gelijkwaardige tegenorders te plaatsen bij

dat we veel te bieden hebben op het gebied van energie,

de Nederlandse industrie. NOM-IB koppelt compensatie-

water en sensoren. Maar we hebben meer kansrijke sec-

plichtige bedrijven doelgericht aan bedrijven in Noord-

toren. Chemie bijvoorbeeld. En callcenters en datacen-

Nederland, en andersom. ‘Er is een goed samenspel

ters. Sectoren waarvoor Noord-Nederland uitstekende

tussen de landelijk coördinator en onze adviseur com-

vestigingsfactoren biedt. Die gaan we goed in kaart

pensatieorders. De coördinator weet welke opdrachten er

brengen en communiceren. We willen af van het imago

spelen en wij kennen de bedrijven die daar specifiek voor

als regio met ruimte en aardige mensen. Waar het met

in aanmerking komen. In het verleden bleek het vooral

name om draait zijn zaken als lage arbeidskosten, gemo-

voor kleinere bedrijven lastig om dit soort orders binnen

tiveerd personeel, voordelige grondprijzen. Maar ook:

te halen. Op dit moment loopt dat prima. We hebben

wie zitten er al, hoe staat het met de supply chain en de

onze doelstellingen ruim gehaald.’

bereikbaarheid van klanten?’

Dat geldt ook voor het onderwerp subsidieadvies. NOM-

Account management en het Investor Development-programma

IB heeft twee subsidieadviseurs die bedrijven uit het

Om het wel en wee van het bestaande bedrijfsleven te

zijn nu nog een belangrijke stimulans voor investerin-

volgen houdt NOM-IB constant een vinger aan de pols.

gen in Noord-Nederland. Maar het subsidielandschap is

Accountmanagers bezoeken jaarlijks een groot aantal

behoorlijk complex. Er zijn veel subsidies beschikbaar.

bedrijven. ‘Voor een deel zijn dat dochters van buiten-

Landelijke, maar ook veel regiogebonden subsidies van-

landse moeders die we in het kader van het Investor

uit het SNN. Veel bedrijven hebben subsidiabele projec-

Development-programma bezoeken. Strak aangestuurd,

ten. Onze accountmanagers zijn daar op gespitst als ze

hoge productiviteit, gezonde resultaten. Toch kan de

plannen horen voor nieuwe investeringen. We wijzen

stekker er zo maar opeens uitgaan. Dat willen we uiter-

bedrijven pro-actief op de mogelijkheden en weten hoe

aard voorkomen.’

je een aanvraag effectief indient.’

netwerk van de NOM helpen bij de aanvraag. ‘Subsidies

■

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

Het jaar is inmiddels al weer een eindje op streek. Over goede voornemens zal ik niet meer beginnen maar een jaarwisseling nodigt wel uit tot terug- en vooruitblikken. Wat hebben de jaren ‘nul’ ons opgeleverd? Twin Towers, Icesave en Copenhagen. En - wat kunnen we verwachten van de jaren 10? Een zich verdiepende crisis, energieschaarste, het ‘fort Europa’ dat zich verdedigt tegen buitenlands gevaar of juist verdergaande globalisering, groei en de doorbraak van Clean-Tech?

Heeft de volgende technologische revolutie zich reeds (ongemerkt) aangediend?

Als we economisch ons hoofd boven water willen houden moeten

Alle kleine beetjes helpen

we ons, denk ik, richten op twee zaken: efficiënter produceren dan onze buren met zo min mogelijk verspilling van grondstoffen, kapitaal en talent én vernieuwen, innoveren en veranderen. Dat gaat niet altijd moeiteloos samen. Op het gebied van efficiency is dit veelal een kwestie van aandacht en gewoon doen. Lean, Six Sigma, de combinatie van beiden, de aanpak is beproefd.

Aan innoveren en veranderen heb ik het afgelopen jaar een bescheiden bijdrage kunnen leveren. Onder andere met het IJkdijk-project waar de NOM bij betrokken is. In dit project is een aantal bedrijven bezig met de ontwikkeling van een ‘real-time’ monitoringsysteem voor dijken. Een soortgelijk systeem bestaat nog niet. Het idee is dat sensoren continu meten hoe een dijk erbij ligt en ons waarschuwen als de conditie verandert. De verzamelde data stellen ons in staat om betere beslissingen te nemen daar waar het gaat om (kostbaar) onderhoud en versterking van dijken. Een antwoord op de verwachte zeespiegelstijging én - bouwend

Errit Bekkering Projectmanager Ontwikkeling & Innovatie bekkering@nom.nl

op de goede naam die Nederland heeft op het gebied van waterbouw een potentieel Nederlands exportproduct. Zo snijdt het mes aan twee kanten.

Als ik verder terugblik kom ik niet in 2008 maar in 1908. Dit komt door een boek dat onder de kerstboom lag: a short history of nearly everything. Hierin wordt in ruim 500 bladzijden de geschiedenis van de exacte wetenschap behandeld. Als je er één ding aan overhoudt is het hoe recent belangrijke ontdekkingen gedaan zijn, die de wereld en onze kijk erop fundamenteel hebben veranderd.

Nog maar drie generaties geleden boog men zich nog over de vraag of er iets bestond als ‘de ether’, had Mendeleyev net het periodiek systeem ontwikkeld (1895), deed Rutherford onderzoek naar opbouw van atomen en radioactieve straling (1905) en ontdekte Bohr de electronensprong (1922).

De theorie dat continenten bewegen (platen tectoniek) stamt uit 1944. De structuur van DNA is pas in 1953 ontrafeld. Stuk voor stuk ‘recente’ sensationele ontdekkingen met een grote impact.

Dat streven we op bescheiden schaal ook na in 2010: kunnen we wetenschappelijke kennis van de RUG aanwenden om de Biobased Economy in Noord Nederland een stap dichterbij te brengen?

Kunnen we een rol spelen bij het verbinden van watertechnologische kennis met concrete marktvragen? Kleine stapjes waar waarschijnlijk niemand de Nobelprijs voor gaat krijgen, maar toch.

Van mijn moeder heb ik geleerd dat alle kleine beetjes helpen ...

25

www.nom.nl

nom.nl

Europese matchmaking

´warehouse´ Deze ondernemer is in dit voorbeeld alleen geïnteresseerd in requests, dat wil zeggen in een vraag van

Op zoek naar een zakelijke partner in Europa? Wij maken

een andere ondernemer. Als u hierna op search drukt komt

het u gemakkelijk. Maak gebruik van de module Enterprise

u in een scherm met gevonden sectoren. Door te kiezen

Europe Network Matchmaking. Deze module staat op

voor ´Transport Infrastructure´, verschijnt er in dit voorbeeld

www.nom.nl en biedt u de kans om voor een eigen

de volgende ´request´:

product een zakelijke partner te vinden in Europa.

We hadden kunnen volstaan met een link naar

Automated Storage & Retrieval System REQUEST from Czech_

http://www.enterpriseeuropenetwork.nl maar dat leek

Republic (NL-Ref: INT-TR-13719)A Czech branch of multinatio-

ons een gemiste kans. Door deze module op de site

nal company that provides complex logistics services is looking

verder uit te werken en met de uitleg hieronder kunnen

for an Automated Storage & Retrieval Systems (ASRS). The

we voorkomen dat de toegang tot een slordige 4.000

company is seeking a developer of ASRS that will be able to

mogelijke business partners het best bewaarde geheim

develop a system for storage of small carton boxes of various

van onze website wordt.

dimensions with electronic components. The company is looking for a technical cooperation or commercial agreement

Hoe het werkt

with technical assistance.

Op www.nom.nl vindt u een invulscherm om in te loggen

26

op de Enterprise Europe Network Matchmaking-module.

U kunt direct uw interesse voor samenwerking tonen als

U kunt deze module vinden vanaf onze homepage via

u de link boven de beknopte beschrijving activeert. U kunt

Ondernemen » Netwerken » Matchmaking Search.

ook een e-mail of print maken van het aanbod. Bij een eerste gebruik van de module moet u een profiel aanmaken. Het is aan te raden dit zo volledig mogelijk te doen.

Er wordt onder meer gevraagd naar uw contactpersoon via Syntens of SenterNovem. Als u hier geen contacten heeft, kunt u ´NV NOM´ invullen. Het Enterprise Europe Network wijst in dit geval een Syntens-contactpersoon voor u aan.

Iedere volgende keer dat u de module gebruikt volstaat een eenvoudiger, korte registratie waarmee een match gemaakt kan worden.

Naast deze module is het sowieso aan te raden eens een kijkje te nemen op www.enterpriseeuropenetwork.nl.

De zoektocht naar een veelal internationale business

U kunt zich hier abonneren op de ´nieuwsbrief internatio-

partner gaat als volgt in zijn werk:

nale kansen´. Hier kunt u ook de zojuist verschenen watercatalogus downloaden met de nieuwste profielen op het

Een voorbeeld

gebied van watertechnologie, internationale waternet-

Een ondernemer in de verpakkingsmiddelenindustie kan

werken en waterexperts.

bijvoorbeeld zoeken met de trefwoorden ´storage´ AND

www.nom.nl

Succes!

Deze ondernemers deden Flinc, en hoe!

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

Flinc doen zit in ondernemers. En Flinc is er juist ook voor ondernemers. Dat bewijzen onder andere de verhalen van Martijn, Marloes en Maurice. Zij trokken de stoute schoenen aan, namen contact op met onze Flince collega’s en doorliepen het driestappenplan. Zij bewijzen dat Flinc werkt. En hoe!

Flinc brainstormen Leren op het Web is volgens oprichter Martijn Pot ‘een virtueel practicumlokaal’.

Martijn Pot Leren op het Web

‘Wij bieden trainers digitale tools om hun eigen lesmateriaal samen te stellen, gericht op ‘leren door doen’.

In 2008 hebben we het business-model ontwikkeld, maar hoe krijg je dat over het voetlicht? Over die vraag hebben we Flinc gebrainstormd. Al pingpongend kwamen we verder...’

WIST JE DAT +++ Flinc tot nu toe ruim 360 leads heeft gehad? +++ Er daarvan momenteel 70 in behandeling zijn? +++ Het totaal geïnvesteerde risico-kapitaal 2,688 miljoen euro is? +++ Gerdy Geersing (&Talent) met haar Inspiratiedoeboek te zien was bij Paul de Leeuw? +++ De meetsystemen van StabiAlert al geruime tijd panden in Groningen aan het Damsterdiep en bij de Berlagebrug ‘in de gaten houden’? +++ Michael Boogerd gespot is met de Drymer? +++ Er 3 ondernemers via Flinc in de incubator Cube 050 zijn geland? +++ Het Innovatief Actieprogramma Drenthe (IAD) een doorslaand succes is? +++

Flinc de vaart erin houden

27

Onze ex-werkgever ging in 2008 failliet, maar had tevreden klanten. Zij stimuleerden de medewerkers om de activiteiten voort te zetten: het beschermen van off shore kabels en leidingen. Zo ontstond het plan om CPNL op te richten.

Marloes Tuk

Marloes Tuk: ‘Bij de start kregen we te maken met verschillende partijen:

CPNL

overheden, financiers en de convenantpartners van de NOM. Maarten Goddijn heeft iedereen steeds Flinc wakker gehouden zodat de vaart erin bleef...’

Victor Hennink gespot is langs de waterkant met een prototype van zijn ‘mobiele karpervisonderkomen ’ De HENNINK? +++ Alex Oldenburger van Optilease tijdens de Flinc Masterclasses zijn acquisitieskills ruimschoots heeft gepresenteerd bij zowel deelnemers als sprekers en daar al 2 concrete afspraken voor een leaseofferte uit zijn gekomen? +++ Ook Ingoogle en &Talent Flinc zaken doen naar aanleiding van de Masterclass? +++ Hans Jongedijk van LSID eerst geen voet aan de grond kreeg in het Midden Oosten tot hij vertelde dat zijn elektronische schermen ook kunnen worden uitgevoerd met goudkleurige inkt?

Flinc financieren ‘Water Waves werkt aan een nieuwe methode om vloeistoffen te zuiveren. De methode is gebaseerd op een patent dat bij Wetsus berustte. Om het patent te kunnen overnemen, hadden wij financiering nodig’, zegt Maurice Tax, partner in Water Waves.

‘Van eerdere contacten met de NOM kende ik Koen van den Berg, inmiddels werkzaam bij Flinc. Ik vroeg Koen hoe wij dit konden aanpakken, want voor mij is de wereld van de fondsen nogal ondoorzichtig. Koen wist op basis van zijn kennis en ervaring dat ik bij Bison moest zijn...’

Lees voor meer informatie de advertentie op de achterzijde van deze NOMMER.

Maurice Tax Water Waves

Doe Flinc in drie stappen!

Bericht aan ondernemers Ben je op zoek naar risicokapitaal voor een nieuw

bedrijfsidee? Of: ben je ondernemer, heb je ideeën voor een andere bedrijfsactiviteit en wil je dit

realiseren in een Project BV? Of zoek je een zaken-

partner om in een joint venture je innovatieve plan

uit te voeren? Doe dan Flinc! We introduceren je graag ons driestappenplan. Flinc, dé weg naar startkapitaal.

28

Wees Flinc! Schrijf ons over dat innovatieve

idee waarmee je een nieuwe onderneming wilt starten. Of dat bijzondere plan dat je bedrijf nieuw leven inblaast of waarmee je alle concurrentie achter je laat. Oh ja: je onderneemt in Noord-Nederland.

Doe Flinc! Als we jouw plan zien zitten zijn we benieuwd naar jou. Als ondernemer. Wie ben jij? Heb je lef en bezit je voldoende daadkracht?

Presenteer je plan met flair en overtuig ons van de mogelijkheden.

Echt Flinc! Ons netwerk is Flinc. We zoeken naar mogelijke partners en kapitaalverstrekkers. En naar de juiste financiering: een lening, een aandelenparticipatie of subsidie. En: we begeleiden je een eind op weg.

Trek de stoute schoenen aan: bel of mail ons!

Dé weg naar startkapitaal Paterswoldseweg 810 • Postbus 424 • 9700 AK Groningen T (050) 521 44 34 • E info@f-linc.nl • I www.f-linc.nl Flinc wordt uitgevoerd door NV NOM