NOMMER 4

In dit nummer o.a. Siem Jansen over cijfers en letters 2 • Koolhydraten hebben de toekomst bij CCC 6 • Slimme processen in de Smart Factory 11 • En de pechprijs was voor ...18 2008 in cijfers 23 • Nieuwe activiteit: Lean-netwerken 26 • 35 jaar NOM 29

Cijfers en letters kun je gemakkelijk manipuleren. Meestal is er wel een aanleiding om dat te doen. Die hebben we bij de NOM niet. Laat de cijfers ook nu voor zichzelf spreken. Wat bereikten we in 2008?

Wat hebben we in de afgelopen 35 jaar mede tot stand gebracht?

We kunnen er mee voor de dag komen en hoeven ons niet te schamen. Integendeel! De prestaties die het afgelopen jaar door de

Cijfers en letters

verschillende afdelingen zijn neergezet, zijn goed. Weliswaar konden we minder nieuwe gerealiseerde arbeidsplaatsen inboeken, maar de score is nog altijd uitstekend in het licht van de huidige economische situatie.

Het langjarig gemiddelde blijft nog steeds boven de doelstelling die overeengekomen is met de subsidiegevers. We realiseerden vernieuwende projecten met een investeringsvolume hoger dan target.

In de participatieportfolio realiseerde Finance een hoge score. Een goed jaar, met perspectief voor de langere termijn. Want ondanks het tegenzittend economisch tij is de portefeuille van de NOM op alle terreinen goed gevuld. Drie voorbeelden van langer lopende projecten, CCC, Lean produceren binnen het ERIP-project en Smart Factory, vindt Siem Jansen

u in deze NOMMER.

jansen@nom.nl

Natuurlijk zullen de komende maanden moeilijk zijn, maar we weten dat continu誰teit essentieel is voor elke onderneming, en dat scoren op korte termijn leuk is, maar volhouden meer resultaat geeft.

De projecten die we in deze NOMMER, naast de cijfers, presenteren, mikken daar op. En dus zijn we hoopvol voor de komende jaren in de wetenschap dat op enig moment we opnieuw cijfers en letters met vertrouwen aan u zullen presenteren als uitkomst van verdere economische ontwikkeling in Noord-Nederland.

I N H O U D 11

6

26

18

Aan het woord

2

De cijfers spreken voor zich … door Siem Jansen, directeur N.V.

Innovatie

6

Noordelijk initiatief met (inter)nationale ambitie, CCC

Technologie

11

Smart Factory, op zoek naar nieuwe uitdagingen

Participaties

14

Investeringen in ontwikkeling in woord én op de kaart

Cover story

18

De Nord Connect Trial 2009: let’s keep doing it!

Cijfers

23

Op koers en in balans: de cijfers over 2008

Lean

26

Een verhaal over elimineren, focus en minimaliseren

Ontwikeling

29

Hoe het allemaal begon, 35 jaar NOM

Aan de wand

32

Het NOM-kwartet rijmt, door Driek van Wissen

En verder … Nommer-shop 4

• NOM on tour 5

Quintus J. Lampe, ondernemen is topsport én keuzes maken 10 INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NOMMER Herman de Vries 22

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geĂŻnteresseerd is in de activiteiten van de

Nommer-Shop

investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomsten resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Dasje jasje Wat te denken van een prachtige NOM stropdas? En ook nog in twee kleu-

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.

ren verkrijgbaar! Licht- of donkergrijs, altijd passend bij uw outfit! En van 100% zijde! De NOM-stropdas is te bestellen voor â‚Ź 25,- via info@nom.nl.

Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving.

Tekstbijdragen: Rob Abee, Annemarie Atema, Ed van de Beek, Folkert van der Glas, Siem Jansen, Quintus Lampe, Manisch Creatief, Else Maria van der Meulen, Rudy Noordenbos, Pieter Oosthoek, Herbert Verhey, Herman de Vries, Evert van de Werfhorst, Lolle Wijnja.

4 Fotografie: Patrick Ruiter (cover), Hans van Dijk, Manisch Creatief, stock, archief NOM.

Drukwerk: Grafische Industrie De Marne.

Oplage: 3.000 exemplaren.

To frisbee or not to be Let the summer begin! Op een Spaans strand of op de camping in

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

Drenthe, deze frisbee zorgt voor vele uurtjes plezier. Vandaag be-

vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke

stellen dus. Gewoon een mail sturen naar info@nom.nl. Op=op!

toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend.

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.

Paterswoldseweg 810, Groningen.

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

Cover: Ed van de Beek in zijn Jensen CV8 uit 1965.

NOM on tour ...

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

Bedrijven Contactdagen Friesland We waren erbij ‘In het Hart van de Ondernemer’ op het Ondernemersplein in het WTC Expo gebouw in Leeuwarden. Een succesvolle beurs inclusief high tea en masseuse. Twee keer lekker dus!

De rol van de commissaris In maart organiseerden we samen met PricewaterhouseCoopers een bijeenkomst voor commissarissen. De verschillende rollen die een commissaris kan innemen werden belicht; van toezichthouder tot adviseur. Een inspirerende leerzame bijeenkomst!

Energie 2009, in bouw en vastgoed Op 27 en 28 mei werd de Energiebouwbeurs georganiseerd in de TT Hall in Assen. We waren aanwezig om de energiebouw-ontwikkelingen op de voet te volgen. Ook een goede plek om u weer eens de hand te schudden!

5

Het CCC stuwt het innovatie In februari van dit jaar vond de feestelijke start plaats van het Carbohydrate Competence Center (CCC), een uniek noordelijk expertisecentrum op het gebied van koolhydraten.

Binnen CCC werkt een consortium van kennisinstellingen en bedrijven nauw samen om door middel van toegepast onderzoek de innovatiekracht van de Agro-Food industrie te vergroten. Een sector die voor Noord-Nederland van levensbelang is.

6

Belangrijk voor regionale economie Volgens NOM-projectmanager Eisse Luitjens is de komst van het CCC van groot belang voor de noordelijke economie. ‘Het CCC richt zich op lonende ketens. De agrobusiness is goed voor 15% van de noordelijke werkgelegenheid en gebruikt bovendien 70 tot 75% van het landelijk gebied. Maar de sector heeft het de afgelopen jaren zwaar te verduren gehad, onder meer door de afbouw van subsidies. Een betere winstgevendheid door een hogere toegevoegde waarde is dan ook essentieel voor het voortbestaan. Dat vraagt om innovatie. Maar als het economisch slechter gaat wordt het steeds moeilijker om R&D-activiteiten overeind te houden. Samen in kennis investeren met andere bedrijven uit dezelfde bloedgroep is dan de oplossing. Daarom heeft de NOM in de voorbereidende fase actief de kar getrokken Eisse Luitjens, projectmanager NOM

van het CCC.’

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

vermogen van de Agro-Food Nederlandse kennisinstellingen, die

maar ook andere bedrijven die met

Noord-Nederlands initiatief met (inter-)nationale ambitie

samen bereid zijn om te investeren.

soortgelijke vragen zitten. We zoeken

Van daaruit werken we aan een gelei-

naar een goede match tussen de vra-

Mede door de inspanningen van de

delijke groei. Bij de opening meldden

gen van het bedrijfsleven en het aan-

NOM is het CCC een echt Noord-

zich verschillende bedrijven met be-

bod van de kennisinstellingen. Van

Nederlands Competence Center

langstelling voor deelname. Dat is een

daaruit wordt een onderzoeksproject

geworden dat ondersteund wordt

positief gegeven. Maar we willen het

opgestart waarin wetenschappers en

vanuit het Koers Noord programma.

rustig opbouwen. Eerst concrete resul-

minimaal twee bedrijven heel nauw

Toch gaan de ambities veel verder

taten behalen voor we een belangrijke

samenwerken.’ Volgens Geert Jan

dan Noord-Nederland. ‘Tijdens de

status claimen. Over vier jaar willen

Arends, directielid namens de RuG, is

opening is het CCC mooi beschreven:

we onze waarde bewezen hebben.’

die vraagsturing ook voor de kennisinstellingen interessant. ‘Het betekent

een noordelijke initiatief met een nationaal karakter en een internatio-

Vraaggestuurd onderzoek

dat je als onderzoeker met concrete

nale uitstraling’, vertelt Fons Voragen,

Concrete aansluiting bij de praktijk

zaken bezig bent en vooraf weet

directeur van het instituut.

staat volgens Voragen voorop bij het

dat er wat met de resultaten wordt

‘Op termijn moet het CCC uitgroeien

CCC: ‘We werken volledig vraag-

gedaan. Maar het gaat niet alleen om

tot een nationaal expertisecentrum

gestuurd. Wij spelen direct in op

toegepast onderzoek. Er komt ook

dat ook internationaal voorop loopt.

vragen of problemen die bedrijven in

veel onderzoek met een fundamenteel

Maar zover zijn we nog niet. We be-

de praktijk tegenkomen. Bij het CCC

karakter bij kijken. Als wetenschapper

ginnen op bescheiden schaal met 10

vinden deze bedrijven wetenschap-

heb je dus ook voldoende stof voor

á 12 bedrijven en een consortium van

pers uit verschillende disciplines,

publicaties.’

>

7

Breed onderzoeksterrein Het CCC richt zich puur op koolhydraten. Dat lijkt misschien een beperkt gebied, maar schijn bedriegt.

Maar liefst 70% van al het droge plantenmateriaal

Ad de Laat, Cosun: ‘Wij hebben de ambitie om de beste te zijn in onze klasse’

bestaat uit koolhydraten. Er zijn dan ook ontelbaar

8

veel soorten met heel specifieke eigenschappen en

‘Cosun is met onderdelen als Suiker Unie, Aviko, Nedalco

verwerkingsmogelijkheden. Behalve in voeding en

en Sensus een echt koolhydratenbedrijf. Dat was voor

gezonde voedingsingrediënten vind je ze bijvoor-

ons de eerste reden om partner te worden in het CCC.

beeld terug in biobrandstoffen, ‘groene’ kunststof-

De tweede reden is dat we voor al onze onderdelen de

fen, papier, textiel, bouwmaterialen, implantaten,

ambitie hebben om de beste in onze klasse te zijn. In

geneesmiddelen en cosmetica. ‘Koolhydraten in de

deze tijd moet een bedrijf aantoonbaar presteren om in

vorm van enkelvoudige suikers zijn fermenteerbaar’,

zaken te blijven. Innovatie, extra toegevoegde waarde

legt Voragen uit. ‘De fermentatieproducten kun je

en leiderschap op het gebied van kosten zijn daarbij

via allerlei methoden en technieken toepassen en

belangrijk. Als we kennis en kunde in een toegankelijk

verwerken. Wij willen enabling technologie leveren

kennisinstituut kunnen ontwikkelen is dat aantrekkelijk,

die bijdraagt aan een nog betere benutting van

vooropgesteld natuurlijk dat het geen gevoelige kennis

koolhydraten. We maken dus zelf geen voedings-

vanuit competitief oogpunt betreft. Een voorwaarde

middelen, geneesmiddelen of biobrandstoffen, maar

voor deelname was wel dat het onderzoek op topniveau

stellen anderen in staat om dat (beter) te doen met

moest zijn. Met het huidige kennisconsortium is daar een

de door ons gegenereerde kennis. Onze focus ligt op

prima aanzet voor gegeven. Ik heb een goed gevoel over

ingrediënten, componenten en technologieën die

de start. We nemen deel aan verschillende projecten die

in de industrie toegepast kunnen worden voor de

voor ons aantoonbare meerwaarde opleveren. We gaan

ontwikkeling van innovatieve producten.’

nu zorgen dat de ‘gereedschapkist’ goed gevuld wordt en dat de gereedschappen in topconditie in de kist lig-

Drie werkvelden

gen. De gewenste eindsituatie is dat dit de place to be

De activiteiten van het CCC zijn verdeeld over

wordt voor koolhydraten. Op de weg daar naartoe hoop

drie werkvelden. Binnen het eerste veld wordt de

ik dat ook de overheden zich realiseren dat er veel meer

relatie tussen structuur en functie van koolhydra-

nodig is. Er is een levendige belangstelling vanuit het

ten onderzocht. ‘Die structuur bepaalt bijvoorbeeld

bedrijfsleven, dat is hoopgevend. Het is nog te vroeg om

de textuur of viscositeit of het ‘mondgevoel’ van

nu al van een succes te spreken. Eerst moeten we werken

voedingsmiddelen’, vertelt Voragen. ‘Met kennis

aan meer volume, meer continuïteit.’

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

hierover kunnen bedrijven koolhydraten beter en gerichter toepassen in food en non-food producten.’

Het tweede werkveld draait om gezondheidsvragen: ‘Koolhydraten leveren niet alleen energie, maar hebben bijvoorbeeld ook effecten op de bloedsuikerspiegel, de darmgezondheid en het immuunsysteem.

Wij zoeken naar nieuwe methoden om die effecten vast te stellen en ontwikkelen gezonde koolhydraten voor toepassing in innovatieve gezondheidsbevorderende producten.’ In het derde werkveld staan duurzame producten en productiemethoden centraal. Met koolhydraten uit landbouwproducten kunnen allerlei duurzame producten gemaakt worden, zoals groene chemicaliën, biopolymeren en biobrandstoffen. ‘Maar je moet die koolhydraten wel eerst ontsluiten voor je er iets mee kunt doen.

Wij onderzoeken hoe we goedkope fermenteerbare suikers kunnen produceren uit biomassa en hoe die

Hans van Doorn, kwekersbedrijf HZPZ: ‘Wij willen aardappels kweken met een bewezen gezondheidsclaim’

verwerkt kunnen worden tot innovatieve producten.’

‘Binnen het CCC werken wij aan de calorische waarde Vanuit deze drie thema’s werkt het CCC aan nieuwe

van aardappelen. Wij willen de zetmeelsamenstel-

praktische kennis die direct toegepast kan worden

ling op een positieve manier aanpassen zodat er een

om de toegevoegde waarde in de (Noord-)Neder-

lekker product ontstaat met een laag caloriegehalte

landse Agro-Food te vergroten. Tegelijkertijd levert

en een lage glycemische index. Een product dus dat

het onderzoek een belangrijke bijdrage aan de tran-

een preventieve werking heeft voor welvaartsziekten

sitie naar de biobased economy.

als diabetes en obesitas. Op dit moment brengen we al het concept SunLite op de markt, een aardappel die

Slagvaardig en betrokken

per 100 gram slechts 60 Kcal bevat. Dat is een kwart

Volgens Arends is er inmiddels een goede start

tot een derde minder dan standaardaardappelen. Toch

gemaakt: ‘De projecten lopen en de deelnemers

mogen we dit geen gezond product noemen vanwege

zijn erg enthousiast en betrokken. Iedereen kan aan

de strenge EU-normen voor gezondheidsclaims. Wij zijn

de knoppen zitten, daardoor is er een geweldige

blij met die hoge normen. Ze filteren het kaf van het

slagvaardigheid. Alle partners zijn gelijkwaardig

koren en geven een stimulans voor verbetering. Aan

en alles wat er uit een project komt is gezamenlijk

die verbetering werken we nu bij het CCC. Ons doel is

eigendom. Dat stimuleert de samenwerking. Het

het kweken van een nog gezonder aardappelras met

elan dat er nu is willen we vasthouden als we gaan

een gezondheidsclaim die voldoet aan de voorschriften

groeien. Maar eerst is het zaak om het vliegwiel goed

van de EU. Het CCC beschikt over de onderzoekers, de

draaiend te krijgen. De trein rijdt, maar er moeten

kennis, de proeven en de faciliteiten om die claim te

nog wat kolen bij om de vaart er goed in te krijgen.

bewijzen en wetenschappelijk te onderbouwen. Wij

Waar we naar toe willen is dat een topwetenschap-

denken dat dit een innovatie met meerwaarde wordt.

per uit Japan over enkele jaren zegt: Ik moet naar

Voedingsmiddelenproducenten hebben veel mogelijk-

Noord-Nederland, want daar gebeurt het.’

heden om de gezondheid te verbeteren. Voor vrijwel alle groenten geldt dat er veel genetische variatie is, van zeer gezond tot oninteressant. Daar wordt nog veel te weinig mee gedaan.’

9

‘Het ontstaan van Lampe Technical Textiles vinden we in de firma Gebroeders Lampe. Deze firma in dames- en herenconfectie werd geleid door de neven Lampe , waaronder Bernard Heinrich Lampe . Deze mocht met toestemming van zijn neven in 1875 voor eigen gewin een bedrijf starten. De firma B. Henr. Lampe ontwikkelde zich voorspoedig tot importeur en groothandel in textiel, eveneens gevestigd in Sneek.’

Deze geschiedschrijving is de basis voor het hedendaagse Lampe, nu ruim 130 jaar later. Het ondernemerschap van Bernard is geboren

Ondernemen is topsport én keuzes maken

vanuit een pioniersgedachte. Hij stapte met kennis van textiel uit het kledingvak en ging op zoek naar andere toepassingen van textiel. Die werden onder andere gevonden in de vorm van kaasdoeken, polijstschijven en knielkussens voor de katholieke kerk. Ook de eerste melkfilters zijn door Lampe in de markt gezet. Lampe heeft in de afgelopen decennia regelmatig bewust de bakens verzet. Zo bleek de markt van de poetsdoeken door de opkomst van synthetische materialen niet langer een lucratieve markt. Lankhorst te Sneek heeft hier destijds dankbaar gebruik van gemaakt en zag in de poetsdoeken mogelijkheden om de eigen medewerkers aan het werk te houden, wat uiteindelijk leidde tot het bedrijf Boso. Waar Lampe koos voor andere markten, pakte Lankhorst de doek weer op.

Voor Lampe bleken de grootste uitdagingen te liggen op het gebied

10

van filtertextiel, wasserijtextiel en machine-/decoratievilt. Inmiddels voert Lampe naast haar textieltak en eigen servicetak, onder de naam Qprom Technical Services. Producten leveren alleen bleek door de toenemende concurrentie vanuit binnen- en buitenland niet langer voldoende. De profilering bij de afnemers is nu meer gericht op filteren ventilatietechniek, wasserijtechniek, machinebouw en specials vervaardigd uit technisch textiel en vilt. De specials laten zich ondermeer vertalen in medische hulpmiddelen en decoratieve wandbekledingen.

De mogelijkheden van textiel gaan verder dan confectie …

GEWOON DURVEN!

Quintus J. Lampe Managing director Lampe Technical Textiles bv & Qprom Technical Services bv q.lampe@lampe.nl

De kansen liggen er weer volop. Nu de investeringen in nieuwe machines afnemen is de vraag naar onderhoud en renovatie sterk toegenomen. Als de investeringsmarkt weer aan gaat trekken dan zal meer aandacht gegeven kunnen worden aan de procesoptimalisatie bij de afnemers met bijbehorende adviezen op het gebied van nieuwe installaties.

Bovenstaande is door vijf generaties Lampe in textiel vorm gegeven. Ook bleek een generatie een speciale richting te hebben gegeven aan de kritieke succesfactoren. Vaak ook bleken de gemaakte keuzes voort te komen uit persoonlijke voorkeuren, opleiding en ervaring, waar de betreffende directeur-grootaandeelhouder zich ten volle aan wilde geven. Ondernemen is tenslotte topsport en blijvend succes in topsport kan alleen als je het spelletje zelf ook als heel leuk ervaart.

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

Smart Factory ‘Ik geloof echt in een doorbraak!’

11

Noord-Nederland moet zich ontwikkelen tot een ‘centre of excellence’ op het gebied van zelflerende besturingstechnologie. Dat is het streven van de Smart Factory.

Een verhaal over slimmer produceren, sensoren en een samenspel van competenties.

meet- en regeltechniek. Een aantal grote Noord-Nederlandse productiebedrijven zoals Stork-Fokker, FrieslandCampina, Aldel en Avebe fungeert als zogeheten launching customers, waar de groep kan experimenteren met hun nieuwe technologieën. Bedrijven met één prangende vraag: Hoe kunnen we ons

De industrie staat voor de enorme uitdaging om productiviteit te vergroten en

productieproces, of een deel daarvan,

tegelijkertijd minder energie te gebruiken en minder afval te produceren. Sensor-

nog beter beheersen?’

technologie kan daarin een belangrijke rol gaan spelen. Vanuit die achtergrond is zo’n anderhalf jaar geleden de Smart Factory gestart, een in het kader van

Vroegtijdig anticiperen

Sensor Universe door de NOM geïnitieerd project.

Een voorbeeld. In de agro- en foodindustrie gaat bijna 20% van het

Actief cluster

energieverbruik op aan droogprocessen,

De Smart Factory dus. Klinkt goed, maar wat behelst het nu precies? ‘De

bijvoorbeeld het drogen van melk tot

Smart Factory is een actief cluster van 15 MKB-bedrijven dat de ambitie heeft

melkpoeder. Zijn er slimme oplossingen

om zelflerende besturingstechnologie te ontwikkelen die productieprocessen

te bedenken om dit aan te pakken?

slimmer en veel efficiënter maakt’, vertelt Hans Praat, business development

Zonder twijfel! Met sensoren kan het

specialist bij de NOM. ‘Technologiebedrijven met elk hun eigen specialisme en

productieproces namelijk uiterst nauw-

ervaringen. Onder meer op het terrein van sensortechnologie, data-analyse en

keurig worden bestuurd.

>

12

Volgens experts kan zelflerende besturingstechnologie

bied van geavanceerde zelflerende besturingstechnologie.

het energieverbruik van dit soort droogprocessen met

Een reële doelstelling, benadrukt Hans Praat. ‘Aan de ene

wel een kwart terugbrengen. Zelflerend wil overigens

kant kent het Noorden een groot aantal gerenommeerde

zeggen: vroegtijdig anticiperen op verstoringen in het

productiebedrijven. Aan de andere kant beschikken we

productieproces, voorkomen dat er wordt afgeweken

over een hoogwaardige kennisportefeuille sensortechno-

van de gestelde productienorm. Naast een fikse energie-

logie. Al die bedrijven en kennisinstellingen kunnen en

besparing, zorgt dat natuurlijk ook voor een hogere

willen wat met elkaar, dat merk je. Er is volop beweging.

productiviteit en minder afval. Er is dus een hoop winst

Ik geloof echt dat we met de Smart

te behalen!

Factory voor een doorbraak staan. Dat er in het Noorden een nieuwe genera-

Nieuwe generatie

tie bedrijven ontstaat die zelflerende

De lat ligt hoog. De Smart Factory wil Noord-Nederland

besturingstechnologie kan leveren

laten uitgroeien tot een ‘Centre of excellence’ op het ge-

aan alle markten die daarom vragen.’

Hans Praat, Projectmanager NOM

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

‘We ontwikkelen de eerste zelflerende fabriek’ Tjerk Jansma, Braincenter Uit de Smart Factory-groep is een samenwerkingsverband ontstaan tussen Stork Fokker AESP als ‘launching customer en vier Noordelijke technologiebedrijven: Langhout & Cazemier, PTC rm&s, Science & Technology en Braincenter. Deze groep gaat met sensortechnlogie de vestiging van Stork-Fokker in Hoogeveen, waar hoogwaardige vliegtuigcomponenten worden gemaakt, ombouwen tot een heuse ‘zelflerende fabriek’ en heeft daarvoor een subsidie aangevraagd bij Koers Noord.

Een van de consortiumpartners is Braincenter uit Drachten.

Braincenter brengt een aantal belangrijke bouwstenen voor het Smart Factory-concept in zoals slimme meetsystemen en robots.

Tjerk Jansma, innovationmanager verhaalt enthousiast over het Smart Factory-project bij Stork-Fokker. Door de krachten te bundelen kunnen we steeds complexere vraagstukken aan.

Het project bij Stork is een enorm uitdagende klus. We gaan bij Stork overal sensoren inzetten om realtime te meten wat er écht, en op elk moment, in de fabriek gebeurt. Met de juiste informatie kan Stork straks de fabriek veel beter aansturen, waardoor de productiviteit en de kwaliteit enorm zal toenemen. Stork is de proeffabriek waar we de nieuwe technologieën in de praktijk gaan uitproberen. Daarna gaan we deze technologieën met de Smart Factory-partners uiteraard in allerlei andere markten verkopen. ’

‘Een veelbelovend project, dat zeker’ Wessel Koning, PTC rm&s

apparaat, ingebed dus. Technisch directeur Wessel Koning: ‘Onze activiteiten passen goed bij de doelstelling van de Smart Factory.

We willen draadloze technologie toepasbaar maken voor de industriële sector. En daarmee een aantal standaardproducten realiseren die binnen het project gebruikt gaan worden.’

Draadloze technologie draagt in hoge mate bij aan productieverbeteringen. Sterker, het is tegenwoordig in de indu-

‘De kracht van de Smart Factory ligt verscholen in het samenspel

striële sector zo goed als onmisbaar. Daarom is PTC Remote

van alle competenties. Het is niet alleen sensortechnologie, maar

Management & Service nauw betrokken bij de Smart Factory.

het gaat ook om aspecten als geavanceerde proceskennis en het ontwikkelen van voorspellende systematieken. Een veelbelovend

PTC rm&s maakt embedded draadloze techniek, wereldwijd,

project, dat zeker. Er wordt zoveel kennis en kunde opgebouwd

in allerlei toepassingen en applicaties. Embedded betekent

dat de Smart Factory op termijn een wereldwijde exposure kan

dat de elektronica of de software is verwerkt in een doosje of

hebben. En wellicht zijn gelijke niet kent.’

13

Participaties aan het woord Capilix High tech sensoring in de waterwereld ‘Capilix is ontstaan in de periferie van

ABS Veendam

het MESA+ instituut voor nanotechnologie van de Universiteit Twente, en

‘NOM sociale aandeelhouder’

concentreert zich op de ontwikkeling en vermarkting van lab-on-a-chip technologie. Capilix heeft in 2008 besloten zich

14 14

‘ABS is 26 jaar geleden opgericht door

Scholtens hadden aangegeven hun

Abee, Buurma en Scholtens als een

aandelen te willen verkopen. De aan-

technische groothandel in hydrau-

delen van Buurma had ik eind 1999

lische componenten genaamd ABS

gekocht. Ik kon echter niet alle

Hydraulics BV. In de loop der jaren is

aandelen aankopen, laat staan dat ik

deze afdeling zich meer gaan specia-

een extra kapitaalinjectie die we toen

liseren in de aggregatenbouw en uit-

nodig hadden kon financieren. Ik vind

eindelijk, vanwege de vraag in de markt,

de NOM een ‘sociale’ aandeelhouder

ook complete besturingen. In 1992 is

omdat resultaat uiteraard voorop staat

ABS Cilinders BV, de eigen cilinderfa-

maar werkgelegenheid en continuïteit

briek, eraan toegevoegd. Hier produ-

voor de lange termijn erg belangrijk

ceren we voornamelijk op klantspe-

zijn. Voor mij is de commissaris het

cificatie, enkele stuks en kleine series

gezicht van de NOM. Ik ben zeer con-

hydraulische cilinders van hoogwaar-

tent met de heren Knol en Kolthof,

dige kwaliteit. De gescheiden cilinder-

Kolthof tegenwoordig op persoonlijke

revisie-afdeling repareert, reviseert en

titel.’

modificeert alle soorten cilinders. Ook de in 2004 opgerichte ABS Hydromarine

‘Ondanks een slechte start in 2004

heeft intussen haar plek in de maritieme

is ABS redelijk succesvol. Het succes

industrie verdiend met een scala aan

begon bij de tip van Kolthof om alleen

technische oplossingen voor deze

de beste mensen aan ABS te binden.

sector. De servicemonteurs maken des-

En dat is gelukt. Gemiddeld groeien

gewenst de cirkel rond door montage

we 30% per jaar. Dit is mijns inziens

op locatie. Vanuit onze hoofdvestiging

nooit toe te wijzen aan één oorzaak

in Veendam, de vestiging in Nuth (LB)

maar aan meerdere: een combina-

of vanuit St. Petersburg (Rusland) be-

tie van goede commissarissen, goed

wijzen we op elk aandrijfvraagstuk een

beleid, een heel goed team, een beetje

passend antwoord te hebben.’

geluk en een bank die bij ons past (Rabobank).’

‘In 2004 zijn wij in contact gekomen met de NOM omdat mijn vader en

Rob Abee

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

hier bij elkaar, allen zeer belangrijk als

vroeg stadium van de ontwikkeling

het gaat om het naar de markt bren-

van Capilix besloten om te participe-

in Leeuwarden te vestigen, omdat

gen van innovatieve technologie.

ren.Hiermee heeft de NOM op een

Leeuwarden als Europees watercen-

De sensortechnologie van Capilix is bij

gecalculeerde wijze lef getoond. Dit is

trum een ideale plek is om de tech-

uitstek geschikt voor het meten van

erg belangrijk voor jonge technologie-

nologie te vertalen naar producten,

een breed scala aan ionen en opgeloste

bedrijven als Capilix. Bovendien is de

toepasbaar in de waterwereld. Kennis,

organische componenten in water.

ondersteuning van de NOM met haar

kapitaal en ondernemerschap komen

Capilix concentreert zich op een vijftal

netwerk en (financiële) kennis met

marktsegmenten: tuinbouw, biogas

name bij een start up van grote toege-

installaties, drinkwater, afvalwater en

voegde waarde. De resultaten zijn dan

industriële toepassingen. Voor elk van

ook niet mis te verstaan, immers jonge

deze marktsegmenten heeft Capilix

technologiebedrijven scheppen op de

inmiddels consortia gebouwd, waar-

lange duur de meest hoogwaardige en

binnen in samenwerking met klanten,

best verankerde werkgelegenheid in

producenten en kennisinstellingen de

het Noorden.’

specifieke toepassingen worden doorontwikkeld. De NOM heeft in een zeer

Tohil Nederland BV

produceert en vermarkt Sierra Nevada haardhout

Evert van de Werfhorst

Participaties en achtergestelde leningen in 2008 De NOM is in 2008 volop in staat geweest haar rol bij het verstrekken van risicodragend kapitaal aan bedrij-

‘In 2004 hebben we, tijdens het zagen

van bewust ondernemen stookt de

van haardhout voor eigen gebruik,

fabriek de droogkamers op eigen

ven in Noord Nederland te vervullen. Maar liefst

het concept van ‘altijd-droog-haard-

zaagsel, en levert het eindproduct

30 bedrijven hebben in dat jaar met succes hun

hout’ in een vriendelijke verpakking

minder CO2-uitstoot op dan regulier

weg naar de NOM weten te vinden. Daarnaast is

bedacht. We realiseerden ons al snel

(niet-ovengedroogd) haardhout.

aan 20 bedrijven die wij al in portefeuille hadden

dat we een niche in de markt vonden.

Bovendien komt het hout uit duur-

aanvullende financiering verstrekt ten behoeve

Kort daarna hebben wij de onderschei-

zaam beheerde productiebossen. Dat

van verdere ontwikkeling en uitbreiding. Van 31

dende verpakking en het innovatieve

heeft geresulteerd in FSC-certificering;

bedrijven werd afscheid genomen door verkoop

productieproces geheel in eigen be-

een eigen FSC-keurmerk.’

en/of aflossing of ten gevolge van faillissement.

het haardhout kunstmatig droogt op

‘Sinds 2007 participeert de NOM.

Het aantal verstrekkingen aan starters is ten op-

een temperatuur van gemiddeld 75

Dit bood direct grote mogelijkheden

zichte van het vorig jaar verder toegenomen tot

graden Celcius, in computergestuurde

om verder te groeien en verschafte

19 en daarnaast werden 10 bedrijven geholpen

droogkamers, kan het in een hand-

de mogelijkheid onze productiecapa-

aan kapitaal ten behoeve van verdere expansie.

zame verpakking aan de consument

citeit substantieel uit te breiden op

Zoals de kaart op de volgende pagina laat zien

aangeboden worden en is het hout

een strategische locatie. Daarnaast

zijn de belangen over alle provincies gespreid.

altijd droog (het brandt dus altijd!).

merken wij bij onze huidige expansie

Daarnaast is Sierra Nevada vrij van

in Duitsland dat NOM N.V. veel ver-

De NOM blijft volledig beschikbaar voor het

schimmel en ongedierte, beter voor

trouwen geniet en ons daadwerkelijk

financieren van management buy outs (MBO) en

het milieu door minimale CO2-afgifte,

in het verkoopproces ondersteunt.’

management buy in (MBI). Dat is voor de continuï-

heer ontwikkeld. Omdat Sierra Nevada

teit van veel bedrijven van grote betekenis.

en wordt het aangeboden inclusief handige aanmaakhoutjes. In het kader

Pieter Oosthoek

15

FinanciĂŤle belangen

16

Annen RB Constructie B.V. Assen Amdico B.V., H.E.S. Heerema Holding B.V. (h.o. Hecas),

Interwell Holding B.V., Nofiq Systems B.V. Beetsterzwaag NOM / ABN AMRO Startersfonds B.V. Bruntinge A.S. Pol B.V., More-to.com C.V. Coevorden Europark Coevorden - Emlichheim GmbH Delfzijl Koninklijke Wagenborg B.V. Dokkum Prins Holding N.V. Drachten BAIR B.V. Dwingeloo R.T. Dwingeloo B.V. (h.o. Planetron) Eelde Groningen Airpark Eelde B.V. Eemshaven Holland Malt B.V. Emmen Catch Holding B.V., Plastinum Polymer Technologies

Corp. B.V., Storage & Network Equipment Holding B.V.,

Wireless Value Beheer B.V. Farmsum BioMethanol Chemie Holding B.V.,

Noord-Nederlandse Oliemolen B.V. Franeker ALU-Bouw Fryslân V.o.F, Bijlsma Meubelen Holding B.V.,

Steinfort Capital B.V. Gasselte Mennega Metaalconstructies B.V. Glimmen Alobi B.V. (h.o. Biorock) Groningen Air Center Europe Aviation Academy B.V.,

Antheus Magnesium B.V., Autotrust Europe B.V.,

Avesis B.V., BekenT Internet Marketing B.V., Bioclear

Holding B.V., B.V. Drentse Participatiemaatschappij,

CTG Holding B.V., De Verbinding B.V., Enable IT B.V.,

Gino B.V., IQ Corporation B.V., Kalooga B.V.,

Kiadis Pharma B.V., Mucosis B.V., Netwiz B.V.,

Orteq Limited Participatiemaatschappij Ondernemend

Groningen B.V., Pezy Holding B.V., Polyganics B.V.,

RME B.V., Solenne B.V., Sound Intelligence B.V.,

TCN/SIG, Telehousing B.V., TSC Holding B.V., Zernike Seed

Fund B.V., Zwartwoud Beheer B.V. Grou S. Hoekstra Warten B.V (h.o. DATC) Haren Domatops B.V. Harlingen Tohil Nederland B.V. (h.o. Sierra Nevada) Haulerwijk Machandel B.V., Thazza B.V. Heeg Aquatro V.o.F. Heerenveen Glice International B.V., Health Prevent B.V., LetsStat B.V.,

Massolt Holding B.V. Hengelo Osiris Digital Printing B.V. Hoogeveen HSF Holding B.V., Inlicence B.V., N.C.H. Beheer B.V., Rovecom Holding B.V., SuperMailService Hooghalen Large Scale Information Displays B.V. (LSID) Joure Axes Automotive B.V., Eye Locus Netherlands B.V.,

Global Environmental Solutions B.V.,

Trilobes B.V. / Trilobes Power International B.V.

Peildatum: juni 2009

1

Franeker

Dokkum

Leeuwarden

12 3 1

1

Harlingen

Winsum

1

1

Grou

Drachte

1 4 1

Beetsterzwaag

Sneek

Nijehaske

Heeg

4

Joure

3

Heerenveen

4 1

Oranjewoud

1 1

Lemmer

Wolvega

1

Eemshaven

Pieterburen

1 1

1 1 Groningen

Marum

Westerbroek

27

Kornhorn Tolbert

2

Haren

2

Glimmen

Sappemeer

1 1

Eelde

en

1

1

Leek

2 Farmsum

Noordwolde

1

1

Ten Post

1

Noordhorn

2

Delfzijl

2

Oldehove

1

Middelstum

4 5 Veendam

Haulerwijk

1

2 1

Waskemeer

3

Zuidlaren

Vlagtwedde

1

Assen

4

Annen

1 1

Hooghalen

1

Gasselte

Stadskanaal

Ter Apel

1 1

1

Westerbork

1 Dwingeloo

1 Wijster

2

4

Bruntinge

1

Meppel

Oude Pekela

4 Hoogeveen

1

Nieuweroord Coevorden

4 1

Emmen

Veenoord

Kornhorn Leek Leeuwarden

Lelystad Lemmer Londen Marum

Meppel Middelstum Nieuweroord Nijehaske

Noordhorn Noordwolde Oranjewoud Oude Pekela

Pieterburen Sappemeer Sneek

Stadskanaal Ten Post Ter Apel Tolbert Veendam

Veenoord Vlagtwedde Waskemeer Westerbork Westerbroek Wijster Winsum (FR) Wolvega Zuidlaren

Storteboom Group B.V. Data B. Mailservice Holding B.V., PendraCare Holding B.V. Advanced Photovoltaic Applications B.V., AquaExplorer B.V., Capilix B.V., Datacenter Fryslân B.V., Grendel Games V.o.F., Heijne Reklame Groep, Living Foods B.V., S. Keikes (h.o. De Gouden Phoenix), Paintcube B.V., Professionele Distributiegroep B.V., Van Ulzen Leeuwarden Beheer B.V. (h.o. Wannit), Vergnes Holding B.V. Eclair-E N.V. Intelligent Controls Ymir V.o.F. Orteq Limited Baron-de Boer Beheer B.V., Coöperatieve Vereniging De Nieuwe Band Agrifirm Verdeel B.V., Astava Holding B.V., Varibel B.V. Vast Holding B.V. Wageco Benelux B.V. F. Bosma Beheer B.V., Newion Investments Management B.V., R&G Beveiliging B.V. Micro Key B.V. Bulthuis Fabriek van wegtransportmiddelen B.V. Tjaarda Oranjewoud B.V. Drenth Holland B.V., Hennepverwerkingsbedrijf Dun Agro B.V., Strating Beheer B.V. 4C Holding B.V. Smit Sappemeer Beheer B.V., Studio 4 Beheer B.V. BrandNew B.V., Lampe Holding B.V., No Noises Holding B.V., PID Stainless Products V.o.F. CrystalQ Group B.V. Amca Beheer B.V. / Amca Engineering B.V. Indugroep Participaties B.V. (h.o. Wijdeven) MW Panel Werkbladen B.V. ABS Beheer B.V., Kisuma Euro B.V., Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Zechstein Minerals B.V. Bischop Holding B.V. Emslandermeer B.V. ZiuZ B.V. Intelligent Lectern Systems B.V. Volharding Shipyards Holding B.V. Hilbrands Laboratorium B.V. Miedema Holding Winsum B.V. Travaillé Beheer B.V. (h.o. Wolvega Panelen) Ritinimara B.V.

17

De Nordconnect Trial 2009 De Nordconnect Trial 2009 startte op zaterdag 2 mei in Leeuwarden en finishte 8 dagen later op zondag 10 mei in Haren. Een bonte stoet oldtimers en youngtimers met een accent op alternatieve brandstoffen trok door Nederland, Duitsland, Polen, Litouwen, Letland, Zweden en Denemarken. En dit in een onderlinge strijd op het gebied van navigatie en rijvaardigheid. Ed van de Beek reed mee in zijn Jensen CV8 uit 1965. Samen met NOM-collega’s Jeroen van Onna en Sander Oosterhof vielen ze in de prijzen ... De pechprijs 2009 was voor hen! Onderstaand het door Ed van de Beek bijgehouden dagboek.

18

Zaterdag 2 mei

richting Polen. Waren we al na 30 km.

Hierbij een eerste bericht uit het verre

Paspoort klaar en... verrassing: geen

buitenland. Vanmorgen vertrokken

grenscontrole. Echt EG dus en wel zo

uit Leeuwarden. Mooie happening.

plezierig. Ook in Polen had de organi-

Veel uitzwaaiers en andere aardige

satie een paar vreselijke proeven uitge-

belangstellenden op het Oldehoof-

zet. Bolle kasseienwegen en zandpaden

sterkerkhof. Rit naar Assen en daar

waar je voortdurend moet kiezen: óf

een klassementsproef afgelegd. Tussen

de onderkant frezen óf de zijkant door

pilonnen door slalommen en meer van

de braamstruiken. Dat alles ook bin-

die dingen en dat op tijd. Dan denk je,

nen een bepaalde tijd en ook nog met

waarom moet ik zo nodig in een oude

steeds wisselende gemeten snelheden.

zware auto zonder stuurbekrachtiging

En dan moet je op de asfaltwegen de

rijden? De bovenarmen worden er heel

verloren tijd weer inhalen met 180 km

stevig van kan ik jullie verzekeren.

per uur. Na twee dagen staan we in de middenmoot van het klassement. Zijn

Aansluitend naar Duitsland via Em-

we best trots op!

men. In de ochtend meer testritten over uiterst hobbelige zand- en klinker-

‘s Avonds een ontvangst door de stad

paden. Die hebben we overigens helpen

Poznan. Ook onze concullega’s waren

effenen omdat de auto heel laag op

aanwezig die bedrijven naar Poznan

de weg ligt en de uitlaat dus af en toe

proberen te lokken. Kennis gemaakt

als een bulldozer werkt. ‘s Avonds in

met een Ests meisje dat nu in Polen

Wolfsburg aangekomen. Merkwaardige

werkt bij de Poznanse NOM. Bij het

stad die gebouwd is vlak voor WO2

afscheid kreeg ik een hand met een

en uitsluitend om de arbeiders van de

echte ‘knicks’, waarbij de dames even

Volkswagenfabrieken te huisvesten die

het ene voetje achter het andere

er nu nog steeds staan.

plaatsen en dan licht door de knieën gaan. Mooi hoor! Moesten wij ook

Zondag 3 mei

maar invoeren ...

‘s Morgens om half zeven uit de veren om de auto te controleren. Toch maar

Maandag 4 mei

even het linkervoorwiel-lager gede-

Om zeven uur op voor de autocheck

monteerd en nagesteld. Het piepte een

en aansluitend de weg op richting

beetje. Om kwart voor acht de weg op

Gdansk. Ging best goed, maar de uit-

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

slag kunnen we morgen pas zien. Dat

Het verschil tussen de beleving van

is elke dag een hele rekenarij omdat er

de crisis in de landen die we passeren

zoveel klassementsproeven in de wed-

is erg groot. In Polen is men niet echt

strijd zitten. Het is overigens allemaal

somber, maar in Litouwen en Letland

perfect georganiseerd. Staat er ineens

is dat heel anders. De klappen wor-

weer zo’n geitebreier met een Logger

den heel hard gevoeld. Te hard willen

(een elektronische stopwatch) midden

groeien met te veel geleend geld en

in het bos. Ook een waarschuwing aan

nu dus de terugval. Verdraaid jammer

onze broek omdat we ergens te hard

voor deze mensen want ze hebben het

hebben gereden. De trials waren weer

al niet breed. Toch waren de onderne-

loodzwaar, maar gelukkig was het wat

mers in Litouwen gretig genoeg. We

koeler nu. Aan het eind van de dag

zijn gevraagd wat relaties te leggen

gloorde een netwerkborrel die door

met Nederlandse bedrijven. Ik werd

Groningen Seaports was georganiseerd.

zelfs op straat aangesproken door een

Veel volk. Veel gesprekken. Polen doet

bouwondernemer die zijn kaartje afgaf.

het niet zo slecht in de crisis. Ze zijn

Na afloop onze dagscore gezien. Maar

niet zo krankzinnig hard gegroeid en

1 minuut 10 straftijd. Gelijk pláátsen

hebben dus nog meer oude en wat

gestegen in het klassement. Gelukkig

stabielere bedrijvigheid die verhou-

naar bed dus.

dingsgewijs (nog) niet zwaar getroffen wordt. Er zitten naast heel kleine ook

Woensdag 6 mei

heel grote boerenbedrijven, waaron-

‘s Morgens er weer heel vroeg uit. Deze

der veel Nederlanders die, naast de

keer om half zes Nederlandse tijd om-

goedkope grond, aangetrokken worden

dat de klok in Litouwen een uur later

door het feit dat er minder (lokale)

staat. Even alle schroeven, bouten en

regels zijn. Op de weg niet trouwens,

moeren nagelopen en ettelijke vastge-

er staat werkelijk achter elke boom een

zet omdat alles lostrilt op de kasseien

snelheidscontroleur.

en grindwegen. Auto ziet eruit als een beest. Daarna richting Letland. Eerst

Dinsdag 5 mei

een rit van 80 km over gewone wegen

In Kaunas was de ontvangst zeer

(dat is gravel zodra je van de hoofdweg

bijzonder. De ambassadeur, de loco-

af bent) en daarna een tijdrit over 40

burgemeester, de directeur van de KvK

km. Halverwege kwamen we er achter

en een stoet ondernemers: tout Kaunas

dat we de stopwatch niet hadden opge-

stond klaar om ons te ontvangen

wonden. Waarschijnlijk puntenverlies

(er wonen maar 3,8 miljoen mensen

dus. Die wegen zijn een fenomeen

in Litouwen dus het zijn er gauw pro-

waaraan je de ontwikkeling van de EG

centueel veel). Onze Majesteit was net

kunt aflezen. In het vroegere Oost-

langs geweest en ik weet niet wát ze

Duitsland is de subsidie het eerst. Daar

allemaal had toegezegd, maar er werd

zijn veel mooie nieuwe asfaltwegen.

veel van ons verwacht. Ik ben door

Kom je Polen binnen dan is de west-

twee TV-stations geïnterviewd, één

kant al aardig op orde, maar naarmate

lokaal en één nationaal. Ik heb ze alle

je verder oostwaarts komt zie je dat de

geheimen van bedrijvenacquisitie ont-

EG-centjes daar nog moeten door-

huld. Wordt dus zware concurrentie

dringen. We hebben kuilen en gaten >

binnenkort.

19

20

gezien waar de Jensen makkelijk in had

een oud duikbootkapitein met veel

gepast. Ook de sfeer verandert naar-

belangstelling voor techniek en dus

mate je oostelijker komt. West-Polen

moest de kap van de Jensen open om

is fris. In Letland zie je echt armoedige

naar de motor te kijken en wilde hij

streken. Toch zijn de mensen bepaald

achter het stuur. De kansen voor de

niet onvriendelijker, eerder omgekeerd.

Zweeds-Nederlandse handelsbetrek-

Het probleem is dat er zo veel mensen

kingen stegen per minuut. De mensen

zijn die als keuterboertje in het bestaan

achter het bedrijf(je) DUIN ontmoet.

voorzien. Voor hen is de EG voorals-

Jonge Groningers die actief zijn op het

nog geen zegen. Ze moeten met hun

vlak van ‘duurzaam vervoer’ en net

3 ha en één koe aan allerlei hygiëne-

hun eerste nevenvestiging in Zweden

en andere voorschriften gaan voldoen

hebben geopend. In de gaten houden

en dat lukt natuurlijk niet.

in te toekomst. Zware etappe gere-

Ook in Riga een mooie ontvangst.

den. Paar keer fout gereden en heel

De stoet lokale hoogwaardigheidsbe-

hard over gravelwegen om dat weer

kleders deze keer aangevuld met drie

goed te maken. De verschillen met

Noord-Nederlandse gedeputeerden.

de moderne auto’s worden manifest.

Toespraken en een reusachtige taart

Maar ‘de kop d’r veur’. We laten ons

met vuurwerk. Galema, Bats en Gerrit-

niet kennen.

sen gaan mee met de boot en morgen

Tenslotte bezoek aan de Saab-fabrieken.

retour. Wordt zeer gewaardeerd. Na

Adembenemende vliegdemonstratie

de grindwegen worden we naar een

van de Saab Gripen, de concurrent

echt cross-circuit geleid. Dwars door

van de JSF. Nee, ik mocht er zelf niet

de bochten en chicanes en met een

in. Aansluitend het Saab demo-team

vaste tijd per ronde die je zelf moest

met twee auto’s tollend, slippend en

aangeven. Goed dat er douches zijn.

op twee wielen rijdend. Gaan we mor-

Daarna naar Riga voor bovengenoem-

gen eens uitproberen met de Jensen.

de ontvangst en op de ferry.

Magnifieke show. Zal vast op internet komen. ’s Avonds diner met de bur-

Donderdag 7 mei

gemeester en veel politici en minder

Vanuit het mooie Lynköping (spreek

ondernemers!

uit Lientsjeuping) een stichtelijk woord over de Trial. Vandaag een dag

Vrijdag 8 mei

van tegenstellingen. Verdriet om het

Heel hard rijden over zandwegen.Die

vertrek van Jeroen, vreugde om de

zijn niet bol of hol maar ze ‘golven’

aankomst van Sander. De uitslag van

zodat het uitzicht op de weg uiterst

onze competitie gisteren (23 strafmi-

beperkt is. Langs de smalle paden

nuten!) en een prachtige dag met veel

staan reusachtige rotsblokken zodat

hoogtepunten. Leuke bijeenkomst

de rit een beetje op een achtbaan lijkt.

op de Nederlandse ambassade waar

’s Avonds een chique diner. Wat een

de staatssecretaris van buitenlandse

verschil met de landen die we hiervoor

handel ons verwelkomde. Gelukkig

bezochten. Ik zit naast de vrouw van,

kort van stof en duidelijk. Met de

wat men zegt, de rijkste man van Zweden.

Zweedse economie gaat het best goed,

Hij heeft een venture capital bedrijf

maar de Zweedse banken hebben grote

opgebouwd waar o.a. Poggenpohl in

klappen opgelopen met leningen aan

heeft gezeten. Nu in energie, chemie,

de Baltische staten. De man bleek

meubels en life sciences. Kent de NOM!

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

Zoals bij eerdere bezoeken aan Zweden

gescheiden maak, maar we besluiten

aardgas gehaald. Mooi toch? Ook in

valt op hoe afstandelijk de mensen

om niet de pont op te rijden als we

dat opzicht dus een geweldig resultaat.

zijn. Zeker niet onvriendelijk en ook

niet zeker weten dat we er ook weer rij-

open in hun antwoorden, maar uiterst

dend af kunnen. Na wat heen en weer

Zakelijk gezien? We hadden niet de

koel en zakelijk. Opmerkelijk dat hier

bellen en praten met de Altena’s (accu

verwachting dat we business zouden

een zo duidelijke elitaire bovenlaag

of dynamo), besluit ik om de dynamo

meebrengen. Het rendement in good-

(véél adel) met een duidelijke en grote

te vervangen (één van de onderdelen

will is evenwel heel groot geweest.

afstand tot de arbeidende bevolking,

waar we een reserve van hebben). Weer

Of je daar ooit rechtstreeks profijt van

nooit een revolutionair verleden heeft

een uur vertraging, maar de zaak lijkt

zult hebben? Ik weet het niet. Feit is

gekend. Moet me maar eens verdiepen

weer in orde.

dat onze karavaan vooral in Letland

in de oorzaak daarvan.

Door naar Duistland voor de laatste

en Litouwen een heel warme ont-

De échte rally-rijders morren: als ze

overnachting. Gutbürgerliche Küche.

vangst kreeg. Heb ook het idee dat

nog één keer die toespraak moeten

Als er weer zalm op het menu had

we met onze antwoorden op de vele,

aanhoren ... En als er wéér zalm wordt

gestaan was er een opstand uitgebro-

gretige vragen, wellicht iets hebben

geserveerd … De daguitslag laat zien

ken. Er zijn ook geen toespraken meer,

geholpen op hun weg naar de EG en

dat we in het klassement wat zakken.

dat helpt.

meer welvaart. Misschien is de parallel met China een goede. Toen ik daar zes

Elke relatie met het wisselen van navigator wil ik absoluut uitsluiten!

Zondag 10 mei

jaar geleden naar toe ging was de voor-

De volgende dag eindelijk op een chris-

spelling ook ‘dat dat niks oplevert’. Nu

Zaterdag 9 mei

telijke tijd op en fris naar de finish.

praten we met Yantai Wanhua over

Na ’s avonds een losgetrilde dion-as

‘Dat stukkie hadden we er gisteren nog

een mogelijk heel grote investering

te hebben gerepareerd, wil de Jensen

wel bij kunnen doen.’ Prachtige ont-

in de Eemsmond. Heeft echt geen

‘s morgens niet starten. Ook de mannen

vangst met veel familie, Ook navigator

rechtstreekse relatie met dat bezoek

van Altena krijgen het niet voor elkaar.

Jeroen is er en een hele hoop Nommers,

toen, maar wij wisten toch beter dan

Wel vonk en brandstof. Aanslepen dus.

waaronder Hartmut die een groot lief-

anderen hoe met de Chinese zaken-

Dat helpt en we starten, maar wel met

hebber is van oldtimers en racen.

mentaliteit om te gaan. En zij wisten en waardeerden dat we hen hadden

45 minuten vertraging. Meteen om de hoek staat de prinsemarij. Zal geen

De prijsuitreiking: we hebben 14 minu-

opgezocht en goed om ons heen had-

toeval zijn. Blazen in een zakkie. Uiter-

ten verloren op Groningen Seaports en

den gekeken.

aard groen. Later blijkt dat een van de

liggen nu dus achter hen en weer in de

Let’s keep doing it!

deelnemers mee moest naar het bureau

middenmoot van de oldtimers. Krijgen

waar overigens bleek dat hij nuchter

de Pechprijs. Tóch mooi een prijs niet

Ed van de Beek

was, maar dat het blaasapparaat kapot

waar?

Met de warme assistentie van Jeroen

was. Dat team liep twee uur achter-

Er volgen nog prachtige toespraken.

van Onna en Sander Oosterhof.

stand op.

We moeten soms wat grinniken. De rijders op alternatieve brandstof blijken

Paar kleinere trials vandaag, maar voor-

in de praktijk veel meer kilometers op

al meters maken naar de boot richting

gewone diesel en benzine te hebben

Denemarken. We proberen de achter-

moeten rijden omdat de bio- of aard-

stand in te halen. Vooral ook omdat de

gasvariant niet te krijgen was. Sander

ploeg van Groningen Seaports ons in

heeft een mooie observatie: als aardgas

het klassement in de nek hijgt en ons

duurzaam is (waarom eigenlijk?) dan

door de pech van vanmorgen voorbij

hebben we met de Jensen een prima

zal gaan. Onderweg valt alle elektra

prestatie neergezet. We hebben immers

in de auto uit. De motor blijft lopen

heel veel op 100 octaan GTL gereden

omdat ik uit voorzorg de circuits altijd

en dat is Gas to Liquid en wordt uit

21

Het is inmiddels alweer even geleden maar 14 mei was de bijeenkomst van ‘Sense for Society’, een grote netwerkbijeenkomst waar bedrijven en kennisinstellingen met een bovenmatige interesse in sensortechnologie aanwezig waren.

Tijdens deze dag zijn er allerlei projecten en nieuwe ontwikkelingen getoond en is mogelijk de basis gelegd voor allerlei nieuwe initiatieven. Innovatie en vernieuwing is dan ook de centrale gedachte van deze bijeenkomst.

Een prachtige, motiverende bijeenkomst, maar dan, ‘the day after’ weer terug aan je eigen bureau, inclusief volle mailbox en rinkelende telefoon. Wat betekent innovatie nu voor de dagelijkse gang van zaken voor noordelijke ondernemers?

Dat begint al met het begrip innovatie, want wat bedoel je met innovatie? Wanneer je de boeken er op na slaat betekent innovatie niets meer dan iets nieuws of iets vernieuwends. Daarmee is het begrip innovatie onlosmakelijk verbonden aan het gezichtspunt van een individu, immers wat voor de een iets nieuws betekent, kan voor de ander gesneden koek zijn.

The day after

En nu ik deze column zo zit te schrijven dwalen mijn gedachten af naar mijn eigen stoffige habitat. Sinds april ben ik samen met mijn vriendin de trotse eigenaar van een prachtige woning, wat met recht onder de definitie ‘project’ valt te scharen (het ultieme bewijs dat Nommers ook in hun privé-leven de economie proberen te stimuleren). De huiseigenaren die dit lezen hebben inmiddels wel door dat het een huis is met, zoals de makelaars het noemen veel potentie, en dus … veel werk. Als je zo middenin de verbouwing zit, probeer je, ondanks het stof en de chaos, de blik gericht te houden op het einddoel. Alle vrije uren staan in dienst van het klussen.

En juist daar schuilt het gevaar, want door aldoor te ploeteren en maar door

22

te gaan, dreig je soms de focus op het resultaat uit het oog te verliezen. Voor een verwarming in de badkamer heb je bijvoorbeeld toch zeker een aanvoer en een retourleiding van de CV nodig. Een klein rampscenario voltrok zich waardoor de Herman de Vries

pas gestuukte, hagelwitte plafonds weer opengebroken moesten worden om

Projectmanager

alsnog de leidingen aan te leggen. Waar is het fout gegaan? Het einddoel was

hdevries@nom.nl

wel helder. Juist in de vertaalslag is iets fout gegaan. Dus is de vraag: wat moet ik vandaag doen om het einddoel van morgen te bereiken?

Ik vind dit dan ook een aardige metafoor voor het dilemma van ondernemers, voor wie het einddoel wel helder is: een florerend bedrijf nu en in de toekomst. Daarbij is het de kunst om korte en lange termijn belangen te balanceren.

Ontwikkelen betekent investeren en dus een aanslag op de cashflow van vandaag. Toch betekent het stopzetten van ontwikkelingen vandaag, een vertraging van markintroducties van nieuwe producten en processen in de toekomst.

Hoewel er dagelijks negatieve berichten over de economie worden verspreid, zie ik in de praktijk nog steeds heel veel ondernemers die marktkansen zien liggen en dan ook bereid zijn om te investeren in onderzoek en ontwikkeling.

Ik ben van mening dat de tegenstrijdigheid van korte en lange termijn belangen moet worden geabsorbeerd door inbreng van meerdere belangen. Oftewel door samen te werken met andere organisaties aan ontwikkelingen en innovaties, zodat de risico’s, kosten en opbrengsten kunnen worden gedeeld.

En daarmee komen we terug op ‘the day after’. Op deze bewuste dag nam ik de telefoon op en een ondernemer liet mij weten dat er positieve resultaten geboekt waren voor een ontwikkelcluster binnen het thema energie. We moeten op zeer korte termijn even bij elkaar komen met het cluster van bedrijven. Deze ’day after’ was meer dan geslaagd!

I N V E S T E R E N

Onze doelstellingen We hebben een vierjarenplan opgesteld voor de periode 2007 t/m 2010 en we liggen goed op koers.

Tot en met 2010 willen we bij nieuwe en bestaande bedrijven in Noord-Nederland investeringen uitlok-

I N

O N T W I K K E L I N G

‘DataCenter Fryslân in Leeuwarden is een onafhankelijke high power datacenter in Friesland dat in deze behoefte voorziet, en daar ben ik trots op. Samen met de NOM hebben we een stabiel en evenwichtig bedrijf kunnen opbouwen in economische mindere tijden.’

(Else Maria van der Meulen, Directeur)

ken voor een totaalbedrag van 800 miljoen euro.

Dat bedrag is nu al ruimschoots gehaald. Daarbij

2008 in cijfers

zouden zo’n 3.000 arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden. De teller staat nu op 1.804. De score ten opzichte van 2007 laat wel een neerwaartse trend zien. Maar er is alle reden om aan te nemen dat we die 3.000 arbeidsplaatsen gaan halen.

Daarnaast investeren we in projecten die nog in de voorfase verkeren en later tot innovaties in het MKB moeten leiden. Met die projecten, waar bedrijven zelf zwaar in investeren, wordt gestreefd naar een impuls van ten minste 50 miljoen euro in vier jaar.

De teller staat nu op bijna 33 miljoen. Ruim over de helft dus.

Vanuit NOM-Finance willen we ten minste 80 miljoen uitzetten. In 2008 werd, ondanks dat de investeringsgeneigdheid in het vierde kwartaal flink terug liep, 22 miljoen uitgezet in levensvatbare bedrijfsinvesteringen. Daarnaast werd in november 2008 een fonds gestart voor ondernemers in de pre-startfase. Nog in 2008 werden vier uitzettingen gedaan voor een totaalbedrag van 350.000 euro.

Alles bij elkaar kunnen we zeggen dat de NOM zijn taak in 2008 ruimschoots heeft kunnen vervullen.

Financieel gezien gaan de huidige ontwikkelingen ook niet geheel aan de NOM voorbij. Met een bescheiden financieel resultaat van twee ton konden we, ondanks dat een aantal noodzakelijke afwaarderingen plaatsvonden, toch nog zwarte cijfers schrijven. Daarmee is het ook gelukt om het vermogen sinds 2000, gecorrigeerd voor inflatie, op peil te houden.

23

Geconsolideerde balans

per 31 december 2008

2008

(x â‚Ź 1.000,-)

2007

(voor resultaatbestemming)

Activa

FinanciĂŤle vaste activa Participaties Vorderingen op participaties Overige leningen u/g Effecten

25.749 8.529 13.126 2.162

25.473 7.994 8.756 2.050 49.566

Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

Passiva 24

1.749 39.124

44.273 1.814 44.386

40.873

46.200

Totaal activa

90.439

90.473

Groepsvermogen

79.745

79.569

1.761

1.934

Voorzieningen Langlopende schulden Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband Noord-Nederland inzake Innovatiefaciliteit Kredietinstellingen

Kortlopende schulden Totaal passiva

1.941 3.910

1.851 5.001 5.851

6.852

3.082

2.118

90.439

90.473

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

over 2008 (x € 1.000,-)

2008

Financieringsbedrijf

Opbrengsten Rente- en provisiebaten Ontvangen dividenden Opbrengst ­commissariaten Resultaat verkopen ­participaties Bijdrage EU Programma Secretariaat Resultaat Stimulerings­ kredieten en Innovatie- en Ontwikkelings­kredieten Resultaat Pre Seed C ­ apital faciliteit Projectmanagement

2007

6.737 886 150

6.224 3.918 144

11.043

1.818

1.193

2.324

-522

88

-351 9

9 19.145

Kosten Personeelskosten Overige kosten Saldo van de dotaties aan de voorziening voor financiële vaste activa

14.525

1.686 1.359

1.585 1.070

13.753

8.393 16.798

Resultaat ­ Financieringsbedrijf Ontwikkelingsbedrijf

Opbrengsten/­vergoedingen Ministerie van Economische Zaken Bijdrage provincies Bijdrage provincies inz.

Reg. Netwerken Diensten aan derden

11.048 2.347

3.477

2.413 524

2.379 513

406 10

415 137 3.353

Kosten Personeelskosten Overige kosten

3.444

2.825 2.699

2.791 2.457 5.524

Resultaat Ontwikkelingsbedrijf Resultaat voor en na belastingen

25

5.248 -2.171

-1.804

176

1.673

NOM brengt Lean binnen bereik MKB

26

De kaarten worden opnieuw geschud, de inzetten verdubbeld. Nieuwe spelers (China, India) en nieuwe regels (kredietcrisis) dwingen ondernemers om scherper te zijn dan ooit. Oók in Noord-Nederland? Júist in Noord-Nederland! Het is de hoogste tijd voor een breed productiviteitsoffensief: Lean!

Nieuwe Lean-methode geschikt voor elke bedrijfsomvang

Duitsland, Noorwegen en Zweden. De Lean Change

Optimale productiviteit is altijd al de basis voor een

drijven te helpen om Lean te implementeren. Maar ook

goede performance. Op dit moment komt daar voor

voor grote bedrijven is het een zeer bruikbare methode.

veel MKB-bedrijven nog een extra dimensie bij: produc-

In de eerste fase van ERIP wordt de methodologie door

tiviteitsverbetering is de beste overlevingsstrategie in

de verschillende kennispartners ontwikkeld. Daarna volgt

moeilijke tijden. Lean Production - of kortweg Lean - is dé

een testfase bij minimaal 24 MKB-bedrijven. Op basis van

manier om een betere productiviteit te realiseren. Alleen

de uitkomsten wordt de methodologie verder geperfec-

zijn de meeste Lean-methoden vooral toegespitst op gro-

tioneerd en gevalideerd. Daarna kan hij breed worden

tere bedrijven. Voor dat probleem komt nu een oplossing.

toegepast binnen het bedrijfsleven.

Methodology wordt speciaal ontwikkeld om MKB be-

Want de NOM werkt samen met de RuG en een aantal buitenlandse partners aan een nieuwe Lean Change

De rolverdeling binnen ERIP

Methodology. Daarmee kunnen zowel grote als kleine

De zes regio’s binnen ERIP krijgen elk een eigen ontwik-

bedrijven zich de Lean-principes eigen maken.

kelomgeving, een zogenaamd Innovative Productivity Center (IPC). In Noord-Nederland bestaat dit IPC uit de

European Regions for Innovative Productivity (ERIP)

NOM, verantwoordelijk voor de organisatie en algemene

De ontwikkeling van deze nieuwe tool vindt plaats in

Lean-specialisten die de testfase verzorgen en natuur-

het kader van het Europese project European Regions for

lijk ook bedrijven. In de eerste plaats worden bedrijven

Innovative Productivity (ERIP). Binnen dit project werken

betrokken die al ruime ervaring hebben met Lean. Zij

NOM en RuG samen met partners in Engeland, België,

fungeren als ervaringsbron. Daarnaast zoekt de NOM

coördinatie, de RuG als kennisleverancier, verschillende

I N V E S T E R E N

testbedrijven waar de eerste versie van de Lean Change Methodology getest kan worden.

I N

O N T W I K K E L I N G

Wat is Lean Production?

Bij Lean ligt de nadruk op klantwaarde. Stel vast wat de klant als

De Lean-tools van de NOM

waarde ervaart; waar heeft de klant (extra) geld voor over. Verder

In afwachting van de Lean Change Methodology kunt u

worden verspillingen zo veel mogelijk geëlimineerd. Verspillingen

nu al ontdekken wat Lean voor uw bedrijf kan betekenen.

zijn activiteiten die geen waarde (voor de klant!) toevoegen. Tevens

De NOM organiseert verschillende activiteiten om kennis

is het belangrijk flow te creëren. Laat materialen/informatie onon-

te maken met de principes van Lean en om uw bedrijf

derbroken, en steeds sneller, stromen.

voor te bereiden op een eigen Lean-traject.

De basis van Lean Production is ontwikkeld bij Toyota. Bij het 1. Lean-bijeenkomsten

Toyota Production System ligt de nadruk op de volgende punten:

De eerste stap op het Lean-pad is bewustwording: wat is

• Focus volledig op de klant: de tevredenheid van de klant

Lean nu eigenlijk en wat kun je ermee bereiken? Tijdens

gaat boven alles, daarom is de klantvraag altijd leidend.

bijeenkomsten vertellen ondernemers over hun praktijk-

De productie verandert daardoor van push (voorraden gereed

ervaringen met Lean: wat hebben zij eraan gehad en hoe

product aanleggen) naar pull (alleen produceren waar de klant

heeft het hun bedrijfsprocessen verbeterd. De NOM orga-

om vraagt en wanneer de klant er om vraagt).

niseert zowel bijeenkomsten voor individuele bedrijven

• Het minimaliseren van allerlei vormen van verspilling.

als voor groepen bedrijven.

2. Assessment: hoe Lean is mijn bedrijf?

drijven een speerpunt is, maar dat de implementatie vaak

Samen met de RuG heeft de NOM binnen ERIP een

achterblijft bij de ambitie.

assessment ontwikkeld dat aantoont hoe belangrijk Lean gevonden wordt binnen uw bedrijf en hoe goed uw

3. Workshop

bedrijf nu scoort op Lean-onderwerpen. Een onderdeel

‘Horen en vergeten, zien en onthouden, doen en

hiervan is een algemene vergelijking met andere bedrijven

begrijpen’, dat is het motto van de Engelse Lean-aanpak.

in de regio. Hier hebben tot nu toe zo’n 50 bedrijven aan

Oftewel: u gaat Lean pas echt omarmen als u het ‘gedaan’

meegedaan. Uit de resultaten blijkt dat Lean voor alle be-

hebt. Met een eendaagse workshop krijgt dit vorm.

>

27

28

In deze workshop ontdekt u zelf dat Lean dé methode is

grote als kleine bedrijven zijn welkom, want de tools zijn

voor productiviteitsverbetering.

geschikt voor elke bedrijfsomvang.

4. Lean-checks

Per 1 juni is Eric Micklinghoff als Projectmanager ERIP het

U wilt aan de slag, maar waar moet u beginnen? De NOM

NOM-team komen versterken. Een aanwinst voor u en

biedt tegen een gereduceerd tarief verschillende checks aan

voor ons! Na de zomer starten de verschillende bovenge-

om uw bedrijf in korte tijd door te lichten. Daarmee wordt

noemde activiteiten. Geef u nu reeds op om de boot straks

direct duidelijk waar uw verbeterpunten liggen. De NOM

niet te missen!

heeft al ruime ervaring met deze checks. Daarnaast is de NOM binnen ERIP gestart met het testen van een Engelse

Wilt u verder met Lean? Neem dan contact op met:

analysetool.

Eric Micklinghoff: micklinghoff@nom.nl (050) 521 44 55 Folkert van der Meulen: meulen@nom.nl (050) 521 44 94

5. Lean-netwerken

Bart Schanssema: schanssema@nom.nl (050) 521 44 77

Ervaringen delen met anderen die Lean implementeren kan uw eigen traject nieuwe impulsen geven. Daarom organiseert de NOM verschillende Lean-netwerken. Via deze weg komt u in contact met bedrijven die uw problematiek echt snappen.

We want you!

Wilt u zich grondig oriënteren op productiviteitsverbetering via Lean Production? Of wilt u als testbedrijf meedraaien in het ERIP-project? Dan nodigen we u uit om contact op te nemen met de NOM. Met onze tools ontdekt u zelf welke impact Lean heeft op uw organisatie. Als u daarna een stap verder wilt, helpen wij u om draagvlak binnen uw bedrijf te creëren en om zelf een Lean-traject op te starten. Zowel

De 7 belangrijkste verspillingen volgens Lean: 1. overproductie (meer maken dan nodig is) 2. wachttijden (zowel producten die wachten op een volgende bewerking als medewerkers die wachten op een volgende taak) 3. transport (overbodige verplaatsingen van producten of onderdelen) 4. het proces zelf (zinloze bewerkingen en stappen, uitval,

European Union

The European Regional Development Fund

onnodig afval, etc.)

5. voorraden (meer voorraden aanhouden dan nodig is voor efficiënte productie) 6. menselijke bewegingen (onnodige verplaatsingen,

Investing in the future by working together for a sustainable and competitive region

handelingen) 7. defecten en fouten (controleren, inspecteren)

I N V E S T E R E N

I N

O N T W I K K E L I N G

35 jaar NOM De NOM viert dit jaar haar 35e verjaardag.

Tijd voor een terugblik en een vooruitblik.

We praten met twee oudgedienden en twee nieuwkomers bij de NOM: Geert Buiter (Finance), Theun Wijbenga (Infocom), Bart Schanssema (Ontwikkeling & Innovatie) en Joep de Vries (Investeringsbevordering).

Hoe het allemaal begon NOM is de afkorting van Noordelijke OntwikkelingsMaatschappij, tegenwoordig voluit Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor NoordNederland. Toch liggen de wortels van de NOM in Zuid-Limburg.

29

Hoe is dat te verklaren?

Heel eenvoudig.

Een kleine veertig jaar geleden sloten de mijnen in Limburg, met een enorme werkloosheid onder mijnwerkers als gevolg. De overheid vond dat er iets aan gedaan moest worden, en gaf Bureau Bloemendaal de opdracht om nieuwe werkgelegenheid in de regio te creĂŤren.

Bureau Bloemendaal pakte de zaken voortvarend aan. En met succes: DSM, ooit de moeder van de mijnen, begon een nieuw leven als chemieconcern en bood honderden mensen werk.

Tezelfdertijd stond de economie in Fryslân, Groningen en Drenthe er niet al te florissant bij; de mechanisatie in de landbouw en de crisis in de strokartonindustrie eisten hun tol: honderden mensen verloren hun baan.

>

35 jaar NOM: onze actieradius ...

‘Wat in het zuiden lukt, moet in het noorden ook kun-

Noord-Nederland realiseert. Tot het criterium behoren

nen’, dacht men bij Economische Zaken in Den Haag.

ook bedrijven die op middellange termijn

En dus werd de NOM in het leven geroepen.

stuwend zullen worden, denk aan starters en bedrijven

Ervaren medewerkers uit Limburg kregen de eer om de

die stuwers beleveren.

noorderlingen op weg te helpen, zodat er de eerste periode veel zachte ‘g’s te beluisteren vielen op het NOM-kantoor.

Heeft u zich altijd al afgevraagd waarom de NOM zich

De zachte ‘g’ is inmiddels verdwenen bij de NOM. De

niet bemoeit met de komst van IKEA, en evenmin met

meeste medewerkers, anno nu, hebben noordelijke roots.

de vestiging van een outlet store, dan weet u nu hoe het zit: genoemde bedrijven hebben geen ‘stuwend karakter’;

Wat hetzelfde bleef

zij bedienen consumenten in de regio.

Maar hoe u de ‘g’ ook wenst uit te spreken, de doelstelling van de NOM is op hoofdlijnen dezelfde gebleven:

Wat er veranderde

de economie van Noord-Nederland een impuls geven,

De NOM heeft na 35 jaar nog altijd dezelfde doelstelling

in veel gevallen door ondernemers te helpen met goede

die zij had bij haar oprichting. Maar dat wil niet zeggen

raad en geld. Het uiteindelijke doel staat al 35 jaar vast:

dat er niets veranderd is. Integendeel.

werkgelegenheid creëren. Constante factoren zijn: het

De financiële middelen waren in de eerste jaren ‘breed

stimuleren van de ontwikkeling van bestaande bedrijven

inzetbaar’. Zeker in de ISP-periode (ISP is de afkorting

door innovaties te bevorderen, nieuwe bedrijven naar

van Integraal StructuurPlan Noorden des Lands) leek het

Noord-Nederland halen en het beschikbaar stellen van

wel ‘een hoorn des overvloeds’. En hoeveel fietspaden

risicodragend kapitaal. Een drie-eenheid die nooit is los

in Drenthe er in die tijd met ISP-middelen aangelegd

gelaten.

werden. En hoe de wereld werd afgereisd van Japan tot de VS en van Scandinavië tot Israel.

30

Kan dan iedere ondernemer een beroep op de NOM

Tegenwoordig is er meer sprake van concentratie; de

doen? Nee, zo eenvoudig is het nu ook weer niet.

NOM richt haar pijlen sinds enige tijd vooral op de zgn.

‘Pieken in de Delta’, vier regionale sectoren met een we-

Een criterium dat al 35 jaar van kracht is, en dat vermoe-

reldwijde potentie: water, energie, sensortechnologie en

delijk tot in lengte van dagen blijft, is dat een onderne-

agri business. Het geld is nu ‘ge-oormerkt’ zoals Theun

ming ‘een stuwend karakter’ moet hebben. In alledaags

Wijbenga het plastisch beschrijft ... ‘De acquisitie is nu

Nederlands: dat zij haar omzet voor meer dan 50% buiten

nog steeds op de hele wereld gericht, maar meer dan ooit laten we zien dat we meer te bieden hebben dan alleen goedkope vierkante meters.’

Wat er nog meer veranderde De werkgelegenheid in Noord-Nederland -of beter gezegd: het gebrek daaraan- schreeuwde om drastische maatregelen. Slagkracht was een voorwaarde voor het succes van de NOM. Daarom stond de Rijksoverheid garant voor alle investeringen die de NOM deed.

Ook in dit opzicht laat de situatie anno 2009 zich -met een eufemisme- kenschetsen als: zakelijker.

Wat is het meest opvallende verschil?

Oplettende lezeres weten allang dat de NOM vandaag de dag ‘de eigen broek moet ophouden’.

Daarin slaagt zij wonderwel. Sinds jaren werkt de NOM

... is toch wel flink toegenomen.

I N V E S T E R E N

35 jaar NOM

O N T W I K K E L I N G

Missie NOM: al 35 jaar een feit De NOM wil als onafhankelijke onderneming de werkgelegen-heid in Noord-Nederland ontwikkelen door duurzaam winstgevende activiteiten te stimuleren.

Kerncijfers ontwikkeling vier grote ontwikkelprojecten Deelnemende bedrijven

I N

Financieel effect

TxU

137

106 mln.

CCC

17

17 mln.

Maritiem platform

17

1,9 mln.

IJkdijk

92

volgens de methode van het ‘revolving fund’. Een financieel perpetuum mobile, zo u wilt: maakt de NOM winst op haar deelname in een onderneming, dan wordt deze winst opnieuw geïnvesteerd.

Dat verklaart ook meteen waarom de NOM weliswaar bereid is enig risico te nemen, maar nooit willens en

0,8 mln.

wetens investeert in ondernemingen die zij (te) weinig overlevingskansen toedicht: zij zou zodoende op de rem

aantal deelnemingen 200

van haar revolving fund trappen en daarmee nieuwe veelbelovende bedrijven tekort doen.

ontwikkeling deelnemingen erbij ultimo eraf

150

Wat de toekomst zou kunnen brengen Het meest interessante debat tussen oudgedienden en nieuwkomers ontstaat - hoe kan het ook anders - als het

100

gaat over de toekomst van de NOM. Bart Schanssema, sinds kort actief bij Ontwikkeling & Innovatie, heeft een uitgesproken mening: hij vindt dat

50

de NOM moet inzetten op duurzaamheid. En dat gaat een stuk verder dan kiezen voor groene stroom: Bart

0

heeft het over maatschappelijk verantwoord ondernemen in de gehele bedrijfsvoering.

-50 2008

2004

2000

1996

1992

1988

Geert Buiter, oudgediende, verwacht voorlopig meer van lean, ofwel: meer aandacht voor productiviteitsverbetering in bedrijven. Er is volgens hem nog het nodige te doen op het gebied van procesinnovatie: innovatie-

35

nieuwe bedrijven per jaar

subsidies worden bijvoorbeeld nauwelijks uitgekeerd in

arbeidsplaatsen per jaar x 100

Noord-Nederland.

nieuwe bedrijven cumulatief x 10

30

arbeidsplaatsen cumulatief x 1000

Joep de Vries, nieuwkomer-met-ervaring, slaat een brug

25

tussen beide partijen. ‘Lean is tot op zekere hoogte een voorwaarde voor duurzaamheid. Door het realiseren van

20

meer rendement kan geïnvesteerd worden in duurzaam-

15

heid!’

10 5

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

1980

1978

1976

1974

0

31

32