Het mysterie van de mycologie

Wie heeft zich als kind niet verwonderd over de vele soorten, maten, kleuren en vormen waarin paddenstoelen voorkomen? Kan je het moment nog herinneren dat je op je knietjes tussen de takken en bladeren met een spiegeltje onder het hoedje gluurde naar de lamellen of buisjes? Niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen blijven paddenstoelen intrigerend. En dan heb ik het niet over het gebruik van de hallucinerende exemplaren maar over de heerlijke gerechten die je met allerlei eetbare paddenstoelen kunt maken en, om niet te vergeten, hun zeer fotogenieke eigenschappen! Een boswandeling in de herfst staat garant voor prachtige plaatjes en overspoeling van menig Instagram-account. Wat ís die mysterie rondom paddenstoelen?

Paddenstoelen als opruimers van het ecosysteem

Paddenstoelen, of eigenlijk schimmels in het algemeen, vervullen een zeer belangrijke taak binnen het ecosysteem. Schimmels (en dus ook paddenstoelen) nemen met hun schimmeldraden afstervend en dood organisch materiaal op en geven de nutriënten vervolgens in bruikbare vormen terug aan de natuur. Ze spelen hiermee een sleutelrol in de kringloop van het leven. Het netwerk van schimmeldraden is misschien wel het belangrijkste deel van de paddenstoel. Dit netwerk wordt ook wel het mycelium genoemd. De paddenstoelen zelf (of de ‘vruchtlichamen’) zijn slechts de bovengrondse, zichtbare delen van de schimmels die zich tijdens de herfst in groten getale ontplooien. Het onderzoeksgebied rondom schimmels en paddenstoelen wordt ‘mycologie’ genoemd.

Schimmels en paddenstoelen voor de gezondheid

Vanwege de rol van schimmels en paddenstoelen in het ecosysteem is het niet heel verwonderlijk dat zowel het vruchtlichaam als het mycelium gezondheidsondersteunende bestanddelen kunnen bevatten. Van vitaminen en mineralen tot terpenen en bèta-glucanen. En daarnaast nog vele honderden andere bioactieve stoffen die stuk voor stuk iets vanuit de natuur teruggeven en daarmee de gezondheid van het ecosysteem én van de mens verbeteren. Veel van deze effecten voor de mens zijn te herleiden naar het immuunsysteem en de antioxidanten die paddenstoelen bevatten. Een voorbeeld: velen van ons zullen het verhaal van arts-bacterioloog Alexander Fleming kennen. Fleming ontdekte aan het begin van de 20e eeuw bij toeval dat de schimmel Penicillium notatum een stof produceerde, die bacteriën doodde. Fleming noemde deze stof ‘penicilline’. De geboorte van de antibiotica was hiermee een feit, wat vele levens heeft gered. Nietsvermoedend werd deze wonderstof veelvuldig toegepast in de geneeskunde, wat ook weer heeft geresulteerd in een nieuw biologisch fenomeen: antibioticaresistentie. Penicilline is slechts één van de vele actieve en waarschijnlijk nog onontdekte stoffen die door paddenstoelen geproduceerd worden en die potentieel veel te bieden hebben.

In synergie met paddenstoelen

Zolang er natuur is, zullen er schimmels en paddenstoelen zijn om hun taak in het ecosysteem te vervullen. Ook voor de mens zullen paddenstoelen een belangrijke rol blijven spelen. Ik heb het hier natuurlijk over de eetbare en/of ‘medicinale’ soorten zoals de agaricus (champignon), de shii-take, maitake, reishi, chaga en de cordyceps. We zouden best wat vaker gebruik mogen maken van de natuurlijke en synergetische krachten van deze paddenstoelen. Ik begin er steeds meer van overtuigd te raken dat het deze kracht is van paddenstoelen die het mysterie compleet maken: de functie van paddenstoelen in het ecosysteem waarbij leven en dood zo sterk met elkaar verbonden zijn, de vele bioactieve stoffen, de synergie, en de kracht voor mens en natuur. Wat een mysterie!

“Schimmels (en dus ook paddenstoelen) nemen met hun schimmeldraden afstervend en dood organisch materiaal op en geven de nutriënten vervolgens in bruikbare vormen terug aan de natuur.”