Voor de ondersteuning van het Vlaamse en Europese natuurbeleid zijn er meer gegevens nodig over de verspreiding en de trends van onze Vlaamse kwetsbare soorten. Doen deze het goed, of nemen de aantallen jaar na jaar af? Om deze informatie zo efficiënt mogelijk in te zamelen gaan vrijwilligers in heel Vlaanderen de komende jaren aan de slag, aangestuurd door Natuurpunt Studie. Voor het verzamelen van deze gegevens werken we met een gestandaardiseerde methode, ontwikkeld door het INBO. Dit doen we voor maar liefst 78 soorten bedreigde dieren en planten en voor alle vogels in Vlaanderen. Een van deze soorten is bijvoorbeeld het Vliegend Hert (Lucanus cervus). Vooraleer we kunnen starten met een gestandaardiseerde monitoring moeten we voor een aantal soorten zoals het Vliegend hert eerst te weten komen waar ze nog voorkomen. We starten dus met een zogenaamde inhaalslag. WIE TELT? Natuurpunt Studie coördineert het veldwerk dat vooral door vrijwilligers wordt uitgevoerd, zowel van eigen studiegroepen als onafhankelijke organisaties. Natuurpunt Studie voorziet samen met Natuurpunt CVN opleidingen voor vrijwilligers om de methoden onder de knie te krijgen en toe te passen. 80
De boomklever I september 2016 I divers
Het INBO analyseert de verzamelde gegevens en rapporteert over de toestand en trend van deze soorten aan de Vlaamse en Europese overheden. De meetnet-tellers krijgen regelmatig updates en tips van Natuurpunt Studie. Het project startte begin dit jaar en steeds meer enthousiastelingen springen mee in de bres om onze kwetsbare soorten op te volgen. Ze ervaren het als een erkenning van hun kennis. Tegelijkertijd krijgen ze de kans om over soorten of het gebied waarvoor ze een passie koesteren op een gestandaardiseerde manier informatie te verzamelen. Informatie waar ook iets mee zal gebeuren. In heel Vlaanderen nemen al meer dan 250 vrijwilligers deel aan de meetnetten. Dat aantal komt bovenop de trouwe vogeltellers die al jaar en dag deelnemen aan de reeds langer lopende vogelmeetnetten (Watervogeltellingen, Algemene broedvogels en Bijzondere broedvogels).
MEETNETTEN IN HET DIJLELAND Net als het Vliegend hert is er ook weinig geweten over de verspreiding van de zeldzame Zeggekorfslak (Vertigo moulinsiana). Dit prachtige waterslakje komt op verschillende locaties in het Dijleland voor en valt waarschijnlijk op meerdere andere plaatsen te ontdekken. Daar proberen we met de inhaalslag achter te komen. Gelukkig zijn er ook heel wat zeldzame soorten waarvan de verspreiding wel goed gekend is. Dit komt door de grote inzet van lokale vrijwilligers
die trouw hun waarnemingen doorgeven via waarnemingen.be en andere portalen. Naast de aanwezigheid is echter ook de afwezigheid van een soort op bepaalde momenten erg nuttige informatie. Met 29 speciaal ontworpen methodieken volgen we de komende jaren de toestand en de trends van deze gevestigde populaties op.
OVERZICHT VAN PROJECTEN IN EN ROND HET DIJLELAND. SOORT Kamsalamander Triturus cristatus
Rugstreeppad Bufo calamita Vuursalamander Salamandra salamandra
HOE GAAT EEN TELLING IN ZIJN WERK? De uitgewerkte telmethodieken en het aantal te tellen locaties verschillen van soort tot soort. Van zeldzame soorten die slechts op enkele plekken in Vlaanderen voorkomen worden alle gekende populaties jaarlijks opgevolgd. Een voorbeeld hiervan is de zeldzame Vuursalamander (Salamandra salamandra), waarvan bijna alle Vlaamse populaties binnen de provincie Vlaams-Brabant gevestigd zijn. Voor deze soort speelt het Dijle-
Zeggekorfslakken in de Molenbeekvallei (Erps-Kwerps) Foto: Griet Nijs
Grote weerschijnvlinder Apatura iris Vliegend hert Lucanus cervus Zeggekorfslak Vertigo moulinsiana Spits fonteinkruid Potamogeton acutifolius Ronde zegge Carex diandra Weegbreefonteinkruid Potamogeton coloratus Kleine schorseneer Scorzonera humilis
OMSCHRIJVING Vanaf 2017 twee plassen met fuiken monitoren. Relatief weinig voorkennis nodig mits een keer of het eerste jaar onder begeleiding van een meer ervaren teller in het veld gaan. Vanaf 2018, waarbij een goede kennis van de roep van deze soort noodzakelijk is. Reeds van start gegaan, voorlopig geen vrijwilligers meer gezocht. Vanaf 2017 of 2018 op meerdere locaties in het Dijleland, op te volgen door ervaren vlinderaars. In 2017 (begin zomer) opnieuw populaties in kaart brengen (inhaalslag). Vanaf het najaar 2016 nieuwe populaties in kaart brengen (inhaalslag). Reeds van start gegaan, helpende handen zijn voor meerdere soorten nog welkom.
De boomklever I september 2016 I divers
DIVERS
Monitoring van beleidsrelevante soorten met inzet van vrijwilligers
land een belangrijke rol om zijn voortbestaan te vrijwaren. Andere soorten worden één keer om de drie jaar geteld in een deel van de gebieden. Het aantal bezoeken dat jaarlijks moet gebeuren, varieert voor elk van deze soorten. Voor planten volstaat het om te kijken of de soorten nog voorkomen op een bepaalde locatie, en éénmaal om de drie jaar in te schatten hoeveel er nog staan. Voor de meeste soorten gaat het om twee tot drie bezoeken per jaar, waarbij elk bezoek ongeveer een uurtje in beslag neemt.
81